Parasittar hos storfeForebygging og behandling i eit økologisk perspektiv

Litt om meg sjølv

utdanna veterinær `98

jobba på smådyrklinikk, i stordyrpraksisog med fiskeoppdrett

budd på gard i Hjelmeland siden 2000

økologisk drift siden 2007

villsau og mjølkeproduksjon til 2013, noammekyr

Debio-godkjend gardsforedling av kjøt

Litt reklame for Ryfylke

Kva er parasittar?

Organismer som lever i sameksistens med andre på bekostning av desse

får som regel sin næring frå verten

kan vera artsspesifikke eller ha fleire vertsarter

gir under naturlige høve begrensa skade på verten

sannsynligvis er kontakt med innvollsparasitter viktige for utvikling av immunsystemet

våre driftsformer kan gje gode kår for parasittane som kan føre til alvorlig sjukdom og død hos husdyra!

Utvendige parasittar

Lus Pelslus mest utbredt; gir

kløe, håravfall og skade på lær

Blodlus kan gje kalv anemi

Mest effektivt å behandle ved innsett om høsten

Alle dyr i besetninga skal behandlast!

Midd Haleskabbmidd gir

fortjukka hud, kløe og flass rundt halerota

Hårsekkmidd gir håravfall og fortjukka hud på manke og nakke

Begge skader læret

Utvendige parasittar forts.

Flått Stort og aukande problem

for dyr og menneske

Mildare klima utvider leveområdet og gjer flåtten meir aktiv heile året

3-årig livssyklus der alle stadier syg blod ein gong

Alle varmblodige dyr , fugl og hjortedyr viktige reservoar

Babesiose/»raudsott»

Eincella parasitt som flåtten ber med seg

Mild sjukdom hos unge dyr

Alvorlig sjukdom, ofte dødeleg, hos ikkje-immune eldre dyr

Høg feber, blodfarga urin, diarè

Viktig å behandla innkjøpte vaksne dyr mot flått

Innvollsparasittar - rundormar

PGE (parasittær

gastroenteritt)

Svært vanlig hos 1.års-beitande sorfe

Kombinert angrep av 3 parasittar som lev i løpe og tynntarm

Kan gje akutt og meirlangvarig sjukdom, redusert tilvekst og forseinka brunst

Innvollsparasittar - rundormar

Løpeorm Ostertagiaostertagi

Viktigaste innvollsparasitt hos storfe

Mindre syreproduksjon i løpen

«Sommarostertagiose» vanlegast; fleire dyr blir sjuke 3-4u etter beiteslepp med diarè og avmagring

Kan tapa 30-40 kg tilvekst, kviger kjem seint i brunst

«Vinterostertagiose» etter 1. (av og til 2.) beitesesong

Ved beiting seint om hausten går larvane i dvale i løpen og gir sjukdom seinvinter/vår

Enkeltdyr blir sjuke med dårleg matlyst, vekslandediarè og avmagring – kan vera dødeleg

Redusert immunitet rundt 1. kalving kan gjesjukdom

Innvollsparasittar - rundormar

TynntarmsormCooperia oncophora ogNematodirushelvetianus

Saman med løpeorm gir deikraftig diarè og meiralvorlig sjukdom

Smitte byggjer seg opp i beitet gjennom sesongen

Utvikling av larvar i gras avheng av fukt og temperatur

Eldre dyr blir immune og skil ut få egg

Egg overlever på beite og klekkjer om våren

Forebygging: Unngå same beite til

ungdyr heile sesongen Bruk helst beite til ungdyr

til andre dyreslag 2. kvart år

Sambeiting mellom ulike dyreslag og aldresgrupper

Seint beiteslepp (juni) Medikamentell behandling

før og gjennom beitesesongen

1.årsbeitande storfe treng hyppig tilsyn på beite!

Innvollsparasittar - leverikter

Stor leverikte Fasciola hepatia

Kan smitta fleire arter, størst problem på sørvestlandet

2-3 cm lang, larvaneborer seg gjennom levra og iktene gan leva i gallegangane i fleire år

Avhengig av damsnegl som mellomvert, klekker i vann ved meir enn 10 grader

Sjukdom vanlegast etter 1. beitesesong; gjerne sein vinter/vår

Nedsett matlyst, nedsett mjølkeproduksjon

Alvorleg angripne dyr får ødem under haka og vekslande fast/blaut avføring

Innvollsparasittar - leverikter

Forebygging og behandling av stor leverikte:

Drenering av våte område på beite, utjamning av hjulspor

Behandling mest effektiv ca 3 mndr etter innsett

Viktig å ikkje smitta sambeitande sau

Innvollsparasittar - lungeorm

Dictyocaulus viviparus

Over heile landet

Lever i bronkier og luftrøyr - vandrer fråtarmen via blod til lungene, lever der i c 1 mnd

Mange dyr sjuke samtidig med rask, tung pust, hoste, sikling, feber

Kan gje bakteriell lungebetennelse

Dyra er immune i 6-12 mndr

Larver blir skilde ut om våren

Smitte aukar i beitet utover sommaren

Oftast utbrot i juli-september

Dør ut etter 1-2 veker med tørke og varme

Behandlast som innvollsnematodar

Innvollsparasittar - koksidier

Fleire artar eincellaparasittar

I stor grad eitkalveproblem , 3 veker – 6 mndr

Kan gje sjukdomsutbrot i fjøset eller på beite, typisk 3 veker etter beiteslepp

Smitten overlever godt i fuktig fjøsmiljø og på beite

Tynn, blodig avføring, dyra kan vera tynne og pjuske i fleire veker

Forebygging :

Reint, tørt fjøsmiljø

Ikkje for store aldersforskjeller i kalvegrupper

Ikkje bruk same beite til 1.årsbeitande storfe år etter år

Behandling etter avføringsprøver

! Enkelte koksidier kan smitta menneske; god hygiene ved handtering av sjuke kalvar

Behandling – oversikt

Parasitt Preparat Tilb. frist Debio Merknad

Koksidier Baycox 126 Miljøskadeleg

Vecoxan 0

Leverikte Valbazen Mjølk 8, slakt 28 NB! dosering

Fasinex Slakt 112 (?) godkjenningsfritak

Rundorm i tarm og Valbazen mjølk 8 , slakt 28 Kvar 3. veke

lungeorm Panacur pulver Mjølk 8, slakt 28 Kvar 3. veke

Ivomec Inj 98, pour-on 30 Ikkje mjølkekyr. Kvar 4.-5. veke

Eprinex pour-on Mjølk 0, slakt 30 Kvar 4. veke

Dectomax Inj 84, pour-on 70 Ikkje mjølkekyr.Kvar 4.-5. veke

Systamex bolus Slakt 360 Ikkje kalv<100 kg

Behandling - oversikt

Parasitt Preparat Tilb. frist Debio Merknad

Flått Bayticol pour-on Mjølk 14, slakt 20 Ikkje kalv<1mnd. Kvar 3.-4. veke

Coopersect pour-on Mjølk 0, slakt 28 Kvar 4.-6. veke

Skabb Bayticol Mjølk 14, slakt 20

Coopersect Mjølk 0, slakt 28

Ivomec Inj 98, pour-on 30 Ikkje mjølkekyr

Dectomax Inj 84, pour-on 70 Ikkje mjølkekyr

Lus Bayticol Mjølk 14, slakt 20

Coopersect Mjølk 0, slakt 28

Eprinex Mjølk 0, slakt 30

Ivomec Inj 98, pour-on 30 Ikkje mjølkekyr

Dectomax Inj 84, pour-on 70 Ikkje mjølkekyr

Forebygging av parasittsjukdom

Nok råmjølk av god kvalitet til kalven

Tørt og reint miljø hos kalvane. Grundig vask av bøtter.

Jamne kalvegrupper

Veksle mellom fleire beite til 1- årsbeitande storfe frå år til år og gjennom sesongen

Sambeite ulike artar og aldersgrupper

I besetningar med problem med leverikter, lungeorm eller koksidiose må veterinær konsulterast for utredning og behandling

1.årsbeitande storfe må som regel ha forebyggandebehandling mot innvollsparasittar

Behandle forebyggande mot flått i problemområde

Kontroller dyra etter innsett for lus og skabb, klipp og behandle om nødvendig alle dyr

Takk for meg !