PANKREAS HORMONLARIPANKREAS HORMONLARI

Langerhans adacıkları Hücre tipi % Hormon A () %25 glukagon B () %60 insülin D ( ) %10 somatostatin F eser pankreatik

polipeptid

İNSÜLİNİNSÜLİN

Yapısı : polipeptid A zinciri 21 AA B zinciri 30 AA + 3 disülfid köprü2 tane zincirlerarası (A7-B7,A20-

B19 ),1 tane zincir içi (A6-A11 )İnsan,domuz,öküz insülinleri benzer hücresinde bulunan çinko,insülin ve

proinsülin ile kompleks yapar.

Fizyolojik konsantrasyonlarda monomerik,yüksek konsantrasyonda ise hekzamer şeklinde bulunur

Primer yapıdaki değişikliklere rağmen tüm insülinlerde biyolojik aktivite 25-30 IU/kuru ağırlık

Biyosentezi:Biyosentezi:Preprohormon (23 AA – hidrofobik,

lider sekuens ) molekülü ER a yönlendirir ve ayrılır

Prohormon (aktivitesi insülinden %5 az

) (proteoliz,endopeptidaz)İnsülin + C peptid

Proinsülin yapısı:Amino terminalden başlayarak B zincir-bağlayıcı C peptid-A zincir

Proinsülin ribozomlar tarafından kaba ER da sentezlenir,Golgi aygıtına taşınır,salgı veziküllerinde (granül ) paketlenir

Proinsülinin %95 i insüline dönüşür.

Uyarı geldiğinde olgun granüller plazma membranıyla birleşir---eksositozla ECF e atılım

C peptid kristalin yapı oluşturmazProinsülinin çözünürlüğü ve

izoelektrik noktası insülinle aynıdırC peptidin biyolojik aktivitesi

yoktur.

C peptid düzeyi endojen insülin miktarının göstergesidir,B hc. fonksiyonunu gösterir.

Pankreastan günlük insülin sekresyonu 40-50 ünitedir.Bu miktar bezde depolanan hormonun %15-20 sidir.

İnsülin salgılanmasını arttıran İnsülin salgılanmasını arttıran faktörlerfaktörler

Glukoz(80-100 mg/dL eşik değer ) max 300-500 mg/dL-adrenerjik agonistlerBüyüme hormonuKortizolProlaktinÖstrojenProgestinSulfonilüre bileşikleriEpinefrin ,insülin salınımını inhibe

eder.

Taşıyıcı protein yok Yarılanma süresi 3-5 dak.dan kısaKaraciğer (%50) - insülin spesifikBöbrek proteazPlasenta - hepatik GSH-

insülin transhidrogenaz

Etki mekanizması :Etki mekanizması :

Hücre membranında insüline özgü reseptör

Tirozin kinaz aktivitesiOtofosforilasyonETKİLERİ KAS KARACİĞER ADİPOZ HÜCRE*eritrosit ve beyinde insüline yanıt yok

Karbonhidrat metabolizmasına Karbonhidrat metabolizmasına etkilerietkileri

İnsülin hepatik glikolizi – Glukokinaz– Fosfofruktokinaz– Piruvat kinaz (defosforil ...)– Glukoz 6 fosfataz

Kas ve karaciğerde insülinin glikojen yapımını uyarıcı anabolik etkisi vardır.– Glikojen sentaz (defosforil...)– Fosforilaz kinaz ( " )– Fosforilaz ( " )

c AMP metabolizmasına etkileri:Fosfodiesteraz (fosforilasyon...)cAMP bağımlı protein kinaz İnsülin glukoneojenezi inhibe ederFruktoz 1,6 fosfatazFosfoenol piruvat karboksikinaz Piruvat karboksilaz

GLUT-2----KC (glukokinazla ilişkili )GLUT-4---yağ dokusu,kalp

kası,iskelet kası (heksokinaz II ile ilişkili ),glukoz uptake ini kontrol eder

İnsülin GLUT-4 ün hc. içi havuzdan plazma membranındaki aktif bölgeye translokasyonunu sağlar

İnsülinin lipid metabolizmasına İnsülinin lipid metabolizmasına etkilerietkileri

Lipojenik etkileri (anabolik )Hormona duyarlı lipaz (defosforil...)Asetil-CoA karboksilaz (fosforil...)HMG-CoA redüktaz (defosforil...)Triaçilgliserol lipaz (defosforil...)Asetil-CoA sağlar yağ asidi NADPH sentezi gliserol sağlar trigliserid sentezi

VLDL aracılı lipidlerin KC den periferik hc.ye transportunu arttırır.

Periferik dokuda insülin endotelyal lipazı uyarır

İnsülinin protein ve nükleik asit İnsülinin protein ve nükleik asit metabolizmasına etkilerimetabolizmasına etkileri

Anabolik etkiProtein sentezi aminoasitlerinProtein yıkımı hücre içine

alınımı kolaylaşır

RNA,DNA sentezi FGF,EGF,PDGF

İnsülinin diğer etkileri:İnsülinin diğer etkileri:

Kas ve karaciğer hücresinin K+ alımını

Hücre dışına Na+ çıkışını

İnsülinin glukoz transportu,glikoliz,glikojenez ve RNA sentezine etkileri san.-dak. da gerçekleşir.

Uzun süreli etki glukoneogenezi inhibe etmesidir.

İnsülin K.C. ve Y.D nda lipolizin güçlü bir inhibitörüdür.(indirek anabolik etki )

İnsülin reseptörü :Tirozin kinaz aktivitesiHeterodimer,4 alt ünite2 alfa,2 beta disülfid bağAlfa alt ünite ekstraselüler,insülini

bağlar

Beta alt ünite transmembran protein,ATP bağlama bölgesi ve tirozin kinaz aktivitesi,oto fosforilasyon bölgesi------sinyal transdüksiyonunda görevli

Her 2 alt ünitede glikozileSialik asid ve galaktozun

uzaklaşmasıyla insülin bağlanması ve etkisi azalır

İnsülin reseptörü yarı ömrü 7-12 saat,tek peptid zinciri halinde kaba ER da sentezlenir,Golgi aygıtında glikozillenir.

Hc.membranında lokalize reseptörle insülin bağlanması----reseptör fosforilasyonu-----IRS (1-4) fosforilasyonu-----

Proteinlerin SH2 domainine bağlanma(adaptör proteinler,GabI,Shc,GrbI----İnsülin protein kinaz yolunu aktiflerİnsülinin etkileri plazma

membran/sitoplazma seviyesinde görülür,ayrıca gen ekspresyonunu etkiler

GLUKAGON (hiperglisemik GLUKAGON (hiperglisemik glikojenolitik faktör)glikojenolitik faktör)

Yapı :polipeptid (29 AA )Gastrointestinal hormonlara benzerProglukagonTaşıyıcı proteini yokYağ asitGlukozİnsülin glukagonu inhibeIGF-1 ederlerSomatostatin

Enteroglukagonla ortak immunofizyolojik ve fizyolojik özellikler taşır

Yarılanma ömrü 5 dakKC de inaktive olur.Portal vendeki glukagon seviyesi

periferik dolaşımdan çok yüksektir.

Etki mekanizmasıEtki mekanizması

Hücre membran reseptör adenil siklaz cAMP (2. haberci)----

cAMP bağımlı protein kinaz aktivasyonu----fosforilaz aktivasyonu----glikojen degradasyonu,glikojen sentaz inaktivasyonu

Primer hedef doku :KC

Etkileri :Etkileri :İnsüline antagonist etki (KETOJENİK)Glikojenoliz Lipoliz (hormona duyarlı lipaz )

Glukoz 6 fosfataz PEPCK Fruktoz 1,6 bifosfataz Glikojenolizi uyarıcı etkisi sadece

karaciğere özgüdür.Epinefrin hem kas,hemde KC de etkilidir

Hormona duyarlı lipaz İnsülin salınımını GFR Na+, K+, Cl-, fosfor,ürik asit atılımı

AminoasitlerGIPGastrin,sekretin glukagon CCKkatekolamin

SOMATOSTATİNSiklik peptid (14 amino asit )Hipotalamus,GIS, pankreas,SSS

Büyüme hormonu salınımını baskılayıcı etki

Nörotransmitter İnsülin salınımlarını baskılarGlukagon Glukozun emilimini yavaşlatır

mide boşalımı gecikir

gastrik asit sekretin Duodenal motilite Safra kesesi kontraksiyonu Pankreasın ekzokrin sekresyonunu

azaltır (sindirim enzimleri )Splanik kan akımını azaltır

PANKREATİK POLİPEPTİD (PP)

36 amino asitlik peptidProteinli

beslenme,açlık,egzersiz,akut hipoglisemi-----PP artar

IV glukoz,somatostatin----PP azalır

GASTROİNTESTİNAL GASTROİNTESTİNAL HORMONLARHORMONLAR

GASTRİN Kısmen sindirilmiş proteinler AminoasitlerAlkol gastrinKafein pH 5-7Ca 2+ Hipoglisemi maxN.Vagus uyarılması

Mide asitiSekretinSomatostatin gastrin ↓Glukagon pH=1.0GİP (min)VİP

Gastrinoma gastrin

Zollinger-Ellison Sendromu

KOLESİSTOKİNİN (CCK)KOLESİSTOKİNİN (CCK)

Karma besin maddelerini içeren bir yemeğin sindirimi (CCK)

Somatostatin CCK inhibisyonu

yapar

SEKRETİNSEKRETİNpH 4.5 sekretin salgılanırDuodenumdaki asiti azaltır (doğal

antiasit)Kolesistokinin pankreas enzim

Mide motilitesi inhibisyonuDuodenumGastrin salınım inhibisyonu Mideden HCl