otman-baba-velayetnamesi.pdf

7/29/2019 Otman-Baba-Velayetnamesi.pdf

1/361

T.C.

ERCYES NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

TRK EDEBYATINDA VELYETNMELER VE

OTMAN BABA VELYETNMES

Tezi Hazrlayan

Yunus YALIN

Tezi Yneten

Do. Dr. Ziya AVAR

Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal

Eski Trk Edebiyat Bilim DalYksek Lisans Tezi

Austos-2008KAYSER


2/361

Do. Dr. Ziya AVARDo. Dr. Ziya AVARDo. Dr. Ziya AVARDo. Dr. Ziya AVAR danmanlnda Yunus YALINYunus YALINYunus YALINYunus YALIN tarafndan hazrlanan TrkTrkTrkTrk

Edebiyatnda Velyetnmeler ve Otman Baba VelyetnmesiEdebiyatnda Velyetnmeler ve Otman Baba VelyetnmesiEdebiyatnda Velyetnmeler ve Otman Baba VelyetnmesiEdebiyatnda Velyetnmeler ve Otman Baba Velyetnmesi adl bu alma, jrimiz

tarafndan Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve EdebiyatAnabilim Dalnda Yksek LisansYksek LisansYksek LisansYksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.

...... / / .

JR:JR:JR:JR:

Bakan :

ye :

ye :

ONAY :

Bu tezin kabul, Enstit Ynetim Kurulunun .... tarih ve

.. sayl karar ile onaylanmtr.

...... / / .

Enstit MdrEnstit MdrEnstit MdrEnstit Mdr

Prof. Dr. Kerim TRKMENProf. Dr. Kerim TRKMENProf. Dr. Kerim TRKMENProf. Dr. Kerim TRKMEN


3/361

III

NSZNSZNSZNSZ

Yaadmz corafyay ve bu corafyann sinesine ileyen tarihi, tana toprana

sinmi Trkl tam manasyla tanmak ve yeni nesillere tantmak, tantmak ama

ivazsz garazsz tantmak, kine ve hasede, nifaka ve fesada meydan vermeden tantmak

belki imdiye kadar olduundan daha fazla lazm ve hatta hayati ehemmiyeti haizdir.Mazi bilgisi olmayan topluluklarn milletleemeyecei, mazisine kudretle ve dirayetle

ve fakat samimiyetle sahip kamayan milletlerin de ksa zamanda bu hviyetini

yitirecei bir hakikattir.

Tarihi yalnz bir cepheden ele almak ve bir provokatif malzeme olarak sunmak bir

milletin blnmesine, fertlerin birbirine drlmesine, bu durumdan nemalanmak

isteyenlerin, kt niyetlilerin umduuna kavumasna hizmet edecek ve millet iin

olduu kadar tarih bilimi iin de byk ykmlara yol aacaktr. Bu sebeple popler vecemaati tarihten syrlmak ve millet olma ve millet kalma amacna ynelik tarihilik

yapmak nemli ve gereklidir. Bu kltr tarihi, edebiyat tarih vs. hepsi iin geerlidir.

Edebiyat tarihimizle ilgili kaynaklar incelendike kltr tarihimiz, dilimizin geliim ve

deiimi, gemiteki insanlarn inan ve yaay tarzlar ve sair birok alanda yeni

bilgiler ortaya kacaktr. Bu bilgilerin gvenilir olmas da phesiz objektif olmasna

ve arptlmadan verilmesine baldr.

Edebiyatmzda mhim bir yere sahip olan velyetnmeler yukarda bahsettiimiz gibi

birok konuda bilgi veren, farkl bilgilere gidecek ipular gsteren eserlerdendir. Bir

tarikat byn yine onun mritlerinden birinin kaleminden okumak ve o mridin

grd pencereden grmek imknn veren bu eserlerde anlatcnn bak asnn

dna ktmz zaman daha baka zellikler grebilmekteyiz. Bu tarikat by

kimdir? nan ve yaay nasldr? Mritleri nasl inanr nasl yaarlard? Kerametleri

ve savunduu dava neydi? Bu sorulara cevap aradmz velyetnamelerde baka u

sorulara da cevap arayabilmekteyiz: O zamanlar sosyal, siyasi, ekonomik hayat nasld?Dini insanlar nasl anlyorlar ve nasl yayorlard? Dil ve edebiyatn vard nokta


4/361

IV

neydi? Devlet ve din ilikisi, devlet adamlar ve bahse konu tarikat by arasndaki

iliki ve dolaysyla devletin din ve tasavvufla ilikisi, tarikatler arasndaki iliki nasld?

Bu sorulara cevap arayarak incelenen velyetnmeler kltr tarihimiz iin kymetlibilgiler verecektir.

Biz de gerek hacimli olmas gerek vahdet-i vcut anlayn ortaya koyu tarz sebebiyle

farkl bir velyetnme olan Otman Baba Velyetnmesini yukardaki sorulara cevap

arayarak incelemeye, bilimsel tespitlerde bulunmaya altk. Bu almamzn Trk

kltrne ve edebiyatna katklar salamas bizi sevindirecek ve milletimize hizmet

etmekten mutluluk duymamz salayacaktr.

Bu almann hazrlanmasnda rehberlik eden sayn hocam Do Dr. Ziya AVARayrekten teekkr ediyorum.

Yunus YALINYunus YALINYunus YALINYunus YALIN


5/361

V

TRK EDEBYATINDA VELYETNMELER VE OTMAN BABAVELYETNMES

Yunus YALIN

ZET

Velyetnmeler Trk edebiyat ve tarihi iin nemli bavuru eserleridir. Bir din by

ve tarikat nderinin hayatn ve kerametlerini anlatan bu eserlerde sosyoloji, din tarihi,edebiyat tarihi ve daha birok alanla alakal bilgiler verilmektedir. Otman Baba, Fatih

Sultan Mehmet zamannda yaam bir Kalender eyhidir. Anadoluya 1402 ylnda

Timur ile birlikte gelmitir. lk zamanlar Aydn ve Manisa dolaylarn gezen Otman

Baba daha sonra Rumeline gemitir. Varna, Trnova, Filibe, Vize, Edirne, Vidin gibi

birok Balkan ehrini mritleri ile birlikte gezmitir. Gezdii yerlerde vahdet-i vcut

(panteizm) davasn savunmutur. Otman Baba ve dervilerinin inan ve davranlar

ok kere acayip bulunmutur. Otman Baba ve abdallar sapknlkla sulanmlar ve busulamalar nedeniyle kadya ve padiaha ikyet edilmilerdir. O zamann Osmanl

padiah Fatih Sultan Mehmetin emri ile Otman Baba tutuklanm ve stanbula

getirilmitir. Otman Baba hakknda soruturma yaplm fakat herhangi bir ceza ve

yaptrm uygulanmamtr. Metinde batan sona Otman Babann kiilii ve kerametleri,

vahdet-i vcut inanc anlatlmtr. Eserde yer alan bir nemli konu da Otman Babann

Balkanlardaki dier Kalender eyhleriyle mnasebetidir. Eserde ad geen kiiler

gerek kiiler ve yerler de gerek yerlerdir. Eser bu ynyle de nemlidir.

Anahtar Kelimeler: Velyetnme, tarikat, Kalenderlik, baba, Balkanlar.


6/361

VI

WARDSHIPLETTERS IN TURKSH LITERATURE AND WARDSHIPLETTEROF OTMAN BABA

Yunus YALIN

ABSTRACT

Wardshipletters are important sources of Turkish literature and history. These books

which tells the life stories and miracles of leader of religion contains lots of knowledges

like sociology, religions history and literatures history. Otman Baba was a sheikh of a

Kalenderi who lived era of Fatih Sultan Mehmet. He came to Anatolia with Timur at

1402. He lived Aydn and Manisa at the beginning then went to Rumeli. He visited with

his disciples the Balkans cities like Varna, Filipe, Vize, Edirne, and Vidin. He had told

about the panteizm wherever he went. Act of Otman Baba and his dervishes was

thought as strange. Otman Baba and his dervishes were charged with perversion. And

they were complainted to the Padisash and Kad Otman Baba had been arrested and

brung to the Istanbul by the order of Fatih Sultan Mehmet. An investigation was opened

about Otman Baba but couldnt applied any punishment to him. At the beggining of

book to the end told about his miraceles and panteizm. Another important subject in the

book was about his relions with other Kalenderi Sheikhs The People and places which

told in the book were real. This aspect of book is also important.

Key words: Wardshipletters, religious order, Kalenderilik, Father, Balkans.


7/361

VII

NDEKLER

NSZ ...................................................................................................................... III

ZET ......................................................................................................................... V

ABSTRACK ............................................................................................................. VI

NDEKLER ........................................................................................................ VII

GR ......................................................................................................................... 1

1. BLM: TRK EDEBYATINDA VELYETNMELER................... 4

2. OTMAN BABA VELYETNMES ...................................................... 7

A. OTMAN BABANIN TARH VE MENKABEV HAYATI ........... 7

B. VELYETNMENN GENEL ZELLKLER ............................... 13a) Olay rgs ................................................................................... 15

b) Dil ve slup zellikleri ................................................................. 20

c) Nshalar ........................................................................................ 22

C. VELYETNMEDE GRLEN NANILAR ............................... 25

a) Vahdet-i Vcut ............................................................................... 25

b) Hull nanc ................................................................................... 26

c) Reenkarnasyon (Ruh g, don deitirme) .................................. 27

D. OTMAN BABANIN KERAMETLER VE DER FEVKALADEHALLER ............................................................................................ 28

E. OTMAN BABA ABDALLARININ NANILARI VE HAYAT

TARZLARI ........................................................................................ 30

F. OTMAN BABA ABDALLARININ LKLER .............................. 35

a) Otman Baba Abdallarnn Devletle, Ulem (Snn limler) ve

Halkla likileri................................................................................... 35

b) Otman Baba ve Abdallarnn Dier Babalarla likileri ................ 38

G. HALKIN ABDALLARA BAKII...................................................... 413. BLM: METN ...................................................................................... 43

a) Metnin hazrlanmasnda izlenen yntem ............................................. 43

b) eviri yaz sistemi ............................................................................... 44

c) Tenkitli metin ....................................................................................... 44

SZLK .................................................................................................................... 322

NDEKS ..................................................................................................................... 333

KAYNAKA ............................................................................................................. 339

TIPKIBASIM ............................................................................................................. 342

ZGEM ............................................................................................................... 355


8/361

1

GRGRGRGR

Maddeyi kmseyerek yalnz ve tenha yerlerde zikir ve ibadetle megul olmak,

hiret hayatndaki hesaplamay dnmek, cehennemin dehetini tefekkr etmek

gibi zhite hareketlerle balayan tasavvuf cereyn (zhd) sonraki asrlarda btn

slm lkelerinde varln hissettirmitir.(Kara, 1995: 18)

slmiyet, Ortaasyadaki deiik blgelerdeki Trk zmreleri arasna girmeye

balad zaman birbirinden farkl iki sosyo-kltrel ortama gre nitelik kazand.

ehirli ahli tabii olarak bir yerde devaml oturmalar sebebiyle, medreselerde

ilenen ve retilen ve tabiatyla kitab esaslara daha sdk bir slm anlayn, baka

bir deyile ayrca devletin resm desteini de salayan Snn Mslmanl

benimsemiti. Konarger Trkler ise kendilerine nce ranl sonra da Trk sfler

tarafndan getirilen tasavvuf arlkl mistik bir Mslmanlk anlayn benimsediler.

Ksa zamanda geleneksel inan yaplarnn rengini alan bu Mslmanlk, Snn

Mslmanlktan birok bakmlardan farkllat. Bu heterodoks Mslmanlk tarz

Trk gleriyle beraber XI. yzyldan itibaren Anadoluya da girdi ve birtakm sf

evreleri temsil eden Trkmen babalar etrafnda odaklat. (Ocak, 1992)

Anadoluda yaayan ve snn olmayan dnceyi (heterodoksiyi) benimsemi nemli

ahsiyetlerden bazlar; Ebubekr-i Niksr, Hac Mbrek-i Haydr ve eyh

Muhammed-i Haydr, Baba lys- Horsn ve Baba shak, Hnkr Hac Bekta

Vel, Barak Baba, Geyikli Baba, Dolu Baba, Postinp Baba, Abdal Ms, Otman

Baba, Sultan ceddin, Seyyid Ali Sultan(Kzl Deli), Saru Saltuktur.

Bizim velyetnmesini incelediimiz Otman Baba ise 15. yzylda Anadoluya

Osmanl Devleti zerine sefere gelen Timur ile 1402de gelen Kalender bir Trkmen

babasdr. Tipik bir Kalendernin zelliklerine sahiptir; sa, sakal, byklar ve

kalar kaznm, srtna bir uldan gayr giysi giymeyen yar plak bir grnmvardr. Kuvvetli bir cezbeye sahip olduu, elindeki ktekle gh abdallarn bir yere


9/361

2

toplayan gh ahliyi ve kzd kimseleri ktekleyen biri olduu velyetnmede uzun

uzun anlatlan Otman Baba da abdallarna belli bir ilim tlim etmez. Zaman zaman

klnan namazdan baka mtad bir ibdet ve evrd ezkr yoktur. Vahdet-i vcutdvsn her zaman ve ortamda ekinmeden savunur, tensh ve duhl inancn briz

ekilde ortaya koyan szler syler. Bir yeri mekn tutmadan diyr diyr abdallaryla

beraber seyahat eder. Hi evlenmez, mcerret yaar. Yine velyetnmeden

anladmz kadaryla Otman Babann Hurflie de alkal olduunu syleyebiliriz.

Kendisinin bir Bekt olmamasna ve velyetnme yazar Kk Abdaln

Bektlik hakknda pek de olumlu grler belirtmemesine ramen Otman Baba

bugn Alev-Bektler tarafndan sevilen byk bir vel konumundadr. Tekkesi deBekt tekkesi hlini almtr. ( Ocak, 1992: 124)

Anadoludaki snn olmayan topluluklarn hler ve Bektler gibi bir ksm

popler olurken Babaler gibi bir ksm da anarist saylmlardr. Kaynaklar, snn

olmayan bu topluluklar farkl ekillerde tanmlamlardr. 13. Yzylda yaayan baz

Kalender ve Haydr babalarndan olumlu bahseden Eflknin yansra onlardan

beenilmeyen, ho karlanmayan topluluklar, mlhid veya zndk diye sz edenler

de bulunmaktadr.Snn kesimin souk yaklat bu zmrelerin doktrinleri nedir? Yaaylar neye

dayanr? Snnlerin kabullenmedii hlleri ve fikirleri ya da inanlar nedir? Bu

zmrelerle snn zmre arasnda ne gibi srtmeler yaanmtr? Devletin bu

zmreye kar tavr nedir, bu zmrenin devlete kar tavr nedir? Bu sorularn

cevabn bulduumuz takdirde hem snnler hem de bu heterodoks zmre hakknda

baz bilgilere ulaabiliriz. Bu sorularla ilgili unlar syleyebiliriz:

1.

Kalenderlik kaynaklarda avret yerleri dnda genellikle yaz-k tamamenplak olan ya da srtlarnda koyun veya kei postu tadklar belirtilen ve

resmedilen marjinal bir sf tarikattr.(Ocak, 1992) Kalenderler bu durumlar

sebebiyle rktc bulunmulardr. Velyetnmede bu yzden Otman Babann

kagun sanlp defalarca eli aya balanp hapsedildii, tarlada bada altrld

anlatlr.

2. Hint-ran mistisizminin slm inanaryla karm olan Kalenderlikin birokinan ve fiili Ehl-i Snnet inancna uymamaktadr. Vahdet-i vcd anlaynn


10/361

3

vahdet-i mevcd inanna dnmesi, tensh ve hull gibi inanlar Ehl-i Snnetin

reddettii bir durumdur.

3. Genellikle ky ve ehirlerde yaayan yerleik ahlinin ba ve bahelerindekiaalar abdallar tarafndan krlp yaklr. Halkn inancna taban tabana zt fikir ve

inanlar ky ve ehirlerinde pervszca savunulur ve onlar da buna tahamml

edemez.

4. Bu zmreler Kuran- Kerimden btn mnlar karrlar.5. Bu zmrelerle devletin ilikileri tek izgide gitmemitir. Zaman zaman devlete

ba kaldranlar bu zmreden km veya bu zmre tarafndan desteklenmitir. Bu

durum devletin bu zmreye kar ar yaptrmlar ortaya koymasna yol amtr.Ayrca devletlerin mektebe medreseye, kitb bilgilere dayal snn itikadn

benimsemesi ve savunmas da bu zmrenin devlet tarafndan dlanmasna sebep

olmutur. Mesel bu zmrelerin yaygn olduu Trk devletlerinden ikisi olan

Seluklular ve Osmanllar snn itikadn desteklemilerdir. Her iki devlet tarihinde

de bu zmrelerin isyanlar vardr.(Ocak, 1992: pek ok yerde)

Bu alma sonucunda Otman Babann hayat ve velyetnmede anlatlanlarn

verdii bilgilerden yola karak yukardaki sorulara benzer sorular sormann ve yine

metinden yola karak bu sorulara cevap aramann mmkn olacan dnyoruz.

Devlet ile ve ortodoks mslmanlarla bu heterodoks zmrenin ilikileri ve zellikle

srtmeleri nasl seyretmitir? Bu heterodoks zmrenin gerek tekilat ve fikriyat

gerek hiss mnev kalntlar bugn hangi kimlik ve tekilat iinde ve nasl devam

ettirilmektedir? Bu miras saphiplenen kimlik ve tekilatn buna ynelmesinin

saikleri ve bunda muvaffakiyetinin sebepleri nelerdir? Bu zmrenin ortaya koyduu

edeb birikim nerede ve nasl yaatlmakta veya sabite halinde korunmaktadr? Bu

sorularn her biri iin ayr bir aratrma ve inceleme almas yaplabileceini ve bu

almalardan nitelikli ve hacimli birer metin ortaya kacan syleyebiliriz.


11/361

4

1.1.1.1. BLM: TRK EDEBYATINDA VELYETNMELERBLM: TRK EDEBYATINDA VELYETNMELERBLM: TRK EDEBYATINDA VELYETNMELERBLM: TRK EDEBYATINDA VELYETNMELERTarihte yaam din ve tasavvuf byklerinin hayatlar hakknda farkl kaynaklardan

bilgi edinebilmekteyiz. Bu kaynaklar;

Tabakat- sufiyye kitaplar Ansiklopediler Umum biyografi kitaplar Bibliyografya eserleri Tarihler Dier tabakt kitaplar Ensab ve knye kitaplar Sflerle ilgil mstakil monografiler Menkbnmeler Velyetnmeler Silsilenmeler Belli bir tarikata mensup olan mutasavvflara dair eserler Seyehatnmeler Otobiyografilerdir.1Yukarda saylan kaynaklardan biri olan velyetnmeler, dier kaynaklardan ayr

olarak esere konu olan velnin hayat ve kermetlerinin genellikle kendisine

inanan/balananlardan biri tarafndan kayt altna alnm anlatmdr. Bu eserlerde

konu edinilen kimsenin ne kadar byk bir kimse olduunu anlatmak yolunda

fevkaldeliklere olduka ok bavurulur. Eserler adeta kermetlerin, dz akln ve

fizik kurallarnn dnda cereyan eden ve ancak btn bilgilerle izah edilen olaylarn

destans bir dkmdrler. Velyetnmeler, ilkin szl kltr ortamnda eyhin

hallerinin ve szlerinin, bunlardan ziyade kermetlerinin ona tbi olanlar arasnda

anlatlmasyla oluurlar. Zamanla deiim geiren bu anlatlar artk eyh umaz,

1 Prof. Dr. Sleyman ULUDA, Prof. Dr. Mustafa KARA, Nefehatl-ns Evliya Menkbeleri (Abdurrahman Cami), stanbul,sf. 23-27


12/361

5

mrit uurur. fehvasnca iyiden iyiye hayal ve idealize edilmi bir kiinin hikyesi

olurlar. zellikle kendi dervileri tarafndan anlatlan bir eyhin eksiklikleri

yanllar deil de hep mkemmel insan tipine yarar hlleri anlatlr.

Velyetnmeler tarikat bynn hayat ve kermetlerini anlatan ve aradan uzun

zaman getikten sonra o kii hakknda bilgi edinme imkn bulduumuz eserlerdir.

ifh edebiyat rnlerinin yazl edebiyata kazandrlmas ameliyesinin rn olan

bu eserlerde mitoloji unsurlar ve destans anlatm grebiliriz. Mistik hayal gc ve

mistik mantk tesiriyle aradan zaman getike gerek kimliinden ok farkl bir

kiiyle karlaabiliriz. Hatta gerek kii ile ok az alkal biriyle de karlaabiliriz.

Velyetnmeler hayatn anlattklar vellerin etrafnda cereyan eden olaylar ve bu

vellerin mnasebette bulunduklar eitli tarih ahsiyetleri bazen teki kaynaklarda

rastlanmayacak cinsten bilgilerle anlatrlar.2 Otman Baba Velyetnmesi de bu

bahsedilen nitelii tamaktadr. Otman Baba Velyetnmesinde de Fatih ve dier

devlet erkn tarih kaynaklarn verdii bilgilerden farkl bir portre ile ifade

edilmektedir. rnein; Fatih, Otman Babann saltanatna zarar vermesinden

korkmaktadr, Otman Baba Fatihe kar ok cesur ve pervaszdr. yleki Fatihe

Sultan sen misin, ben miyim? diye sormaktadr.

Velyetnmeler; kltr, dil ve edebiyat, din, tarih, sosyoloji ve sair alanlarla ilgili

malumat edindiimiz kaynaklardr.

Trk edebiyatnda velyetnme/menkbnme tr rnler Anadoluda 13.

Yzylda kaleme alnmaya balamtr. Trk edebiyatnda mhim yeri olan

menkbnmelerden balcalar unlardr: Menkb- Seyyid Harun- Vel, Menkb-

Sadruddin-i Konev, menkb- Seyyid Mahmud Hayrn, Menkb- Hac Bekt-

Vel, Menkb- Hace Ahmed-i Yesev, Menkb- Lokman- Prende, Menkb-

Ah Evran, Risle-i Sipehslr Der Menkb- Hazret-i Hdvendigr, Menkbul-

rifn, menkbul-Kudsiyye, Vilyetnme-i Hacim Sultan, Vilyetnme-i Seyyid

Ali Sultan,Vilyetnme-i Abdal Ms, Vilyetnme-i Sultan cddin,

Vilyetnme-i Otman Baba (Vilyetnme-i h), Saltknme, Battalnme,

2 Ahmet Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler(Metodolojik Bir Yaklam), sf.66


13/361

6

Ebmslimnme, Dnimendnme, Menkb- Emir Sultan, Menkb- Hac

Bayram- Vel, Menkb- Hce-i Cihn, Menkb- eyh bn- Vel vb.3

Trk edebiyatnda Hac Bekt- Vel Velyetnmesi, Abdal Ms Velyetnmesi,

Velyetnme-i Hacim Sultan, Velyetnme-i Sultan cddin, Velyetnme-i

Seyyid Ali Sultan gibi ayn kltr evresine ait birok velyetnme vardr.

Velyetnme-i Otman Baba, bu velyetnmeler silsilesinde yer alan hacimli ve

ierdii bilgiler bakmndan deerli bir halkadr.

Bizim incelediimiz velyetnmede anlatlan Otman Baba adndaki tarih dini

ahsiyetin Anadolu ve arlkl olarak Balkanlarn slmlatrma, Trkletirme veiskna alma srecinde icra ettii faaliyetler ve Kalenderlii yayma faaliyetleridir.

Eserin tarih gereklikle irtibatl malzemesi bu zemindedir. Edebletirme srecinde

Otman Baba efsanev bir kahramana dnr. Hadiseler karsnda olaanst

zellikte zmler getirir. Kek [Kk] Abdal tarihsel gereklii vermek istedii

mesaja uygun olarak kurgular. Bu zellikler anlatma bir serven cokusu ve akclk

katar. Otman Babann gsterdii kermetler mitolojik dnemden itibaren btn

anlatlarda kullanlan birtakm motifler ierir.4

3 A.g.e; sf. 45-65.4 Kemal NC, Szl Kltr / Tarih Balamnda Edeb Bir Metin Olarak Otman Baba Vilyetnmeleri, Bilig 2004


14/361

7

2. BLM: OTMAN BABA VELYETNMES2. BLM: OTMAN BABA VELYETNMES2. BLM: OTMAN BABA VELYETNMES2. BLM: OTMAN BABA VELYETNMES

A.A.A.A. OTMAN BABANIN TARH VE MENKABEV HAYATIOTMAN BABANIN TARH VE MENKABEV HAYATIOTMAN BABANIN TARH VE MENKABEV HAYATIOTMAN BABANIN TARH VE MENKABEV HAYATI

evki Koca, Bedri Noyan Dedebabann Demir Baba Vilayetnamesie dayanarak

Otman Babann soy zincirini tesbit ettiini belirtmektedir. Bahsedilen ecere

yledir: El-Hsameddin bin brahim; bin mam Musa Kazm, bin mam Cafer

Sadk, bin mam Muhammed Bakr, bin mam Zeynel Abidin, bin mam Hseyin,

bin mam Ali ve Odman Babann ismi, Hsamdr ve atas, Seyyid Alidir.

Otman Baba H.833/M.1402 ylnda Anadoluya sefere gelen Timur ile birlikte

Anadoluya gelir. Bu sebeble kendine arkl Koca da derler. smi halk arasnda

Otman Baba diye bilinir ve fakat evliyullah arasnda ad Hssam ahtr. Kendisi

Trkenin Ouz lehesini konuan bir Trktr.5 Yass yarnl, ela gzl, krmz

benizli, mcessem heybetli ve nazarda ibretli, kuvvetli, btnda b-nihyet kuvvetli

bir kimsedir. Srrna kimsenin eremedii, nerden geldii ve nereli olduu bilinmeyen

bir kimsedir. B-mekn ve b-nin, gh dada ve gh tata gh klhnda gh

vrnda ve gh imrette ve gh harbtta ve gh mescidde gnler geirir.6

Velyetnmeden anladmz kadaryla Otman Baba ar-darb yapan ( sa, sakal,

byk ve kalarn usturayla kaztan)7 srtna bir ul sarnp8 karye-be-karye, ehr-be-

ehr seyahat eden, enel-hak davasn meradan, ulemadan ve hatta sultandan

ekincesi olmadan ilan eden, srr- Yezdn

9

olduunu her yerde ifade eden, gh SarSaltk gh Sultan c gh s gh Ms olduunu beyn eden10, cemlini tem

etmek Allah grmek saylan11, tapusunda secdeler edilen ve saire fevkaldelikleri

olan bir Kalender eyhidir. Kaynaklarda Otman Babann Hurf, Melm ve i

5 vB9a.6 vB9b.7 vB108a, vB108b ve baka yerlerde.8 vB41b, vB44a, vB63a ve baka yerlerde.9

vB66a, vB73a, vB78a ve birok yerde srr- Yezdn oldumn sizden orayn m vb ifadelerle birlikte gemektedir.10 vB52b : cevba gelp eyitdi ki u ar altu didkleri benem ve bu yatan ziyret benm ziyretimdr ki imdi m holup geldm didi. B83a: Ve bu cihnda srr- Yezdnem ve Muammed ve s ve Ms ve dem benem didi.11 vB33b: b-ekk cemlllhu mahardur


15/361

8

dncelere yabanc olmad belirtilmektedir ki velyetnmede de bu kanati

destekleyici ifadeler vardr.12

Velyetnmeye gre Otman Baba kutbul-aktabdr, velyet burcunda oturur. Devr-i

nbvvet sona erdiinden ve nbvvet velyete smarlandndan tr Otman Baba

btn varln tasarrufu yed-i kudretinde olan bir kimsedir, srr- Yezdn ve mazhar-

ztullahdr. Ona inanmayanlar kfir kabul edilir ve yerleri cehennemdir. Kk

Abdal, Otman Baba hakknda u bilgileri vermektedir: Ol kn- velyet ve ubul-

ab- temmet hi evliyullh iinde mili ve nari yo idi. egeri hir i vrn

grinrdi amm bn b-nihyet idi ve erfiyyet-i udret-i velyet birle mecm

eye taarruf geerdi. Ve dav-y enel-a Meemmed bn Murd n naarndave ilm py-i tatnda cebe-i bn udretinle ve abt- rlarnla km arn

ve dav-y tan geirp ll-am evliyullh ve teml-velyet old.

Otman Babann sz trldr: 1. Ne sylese anlalr. 2. Kimi anlalr kimi

anlalmaz. 3. Akl ve fikirle anlalamaz, gayet mulak szlerdir.13

Velyetnmeye gre Otman Babay dnyaya enbiy ve evliy gndermitir.14

ikyetler zerine devrin padiah Fatih Sultan Mehmet, Otman Babay stanbulagetirmek iin ferman karr ve adam gnderir. Edirneye Otman Babay alp

stanbula gtrmeye gelen padiah adamn abdallar kaale almazlar, Otman Baba

stanbula gitmeye yanamaz. Padiah adam kamasnlar diye Otman Baba ve

abdallarn bana o yrenin halkn beki brakr, Edirne subasndan adam ister.

Suba yanna yirmi adamn ve celldn alp gelir. Abdallar epey korkarlar ama

Otman Baba onlar korkmamalarn syleyip teskin eder. Daha sonra Otman Baba

arabaya biner ve yola koyulurlar. Nihayetinde stanbula getirilen Otman Baba ve

abdallar At Meydanna kondurulurlar. Daha sonra Fatih Sultan Mehmetin emriyle

oradan alnp Kl Manastrna kondurulurlar. Kadasker, defterdar, suba ve Sinan

Paa, Otman Baba ile grmeye gelirler. Kadaskerin Babacum yol zahmetinden

nicesi ve o msn ve ne arafdan geldz? sorusuna Otman Baba Bi yldr ki

yuaru gkde idim ki u yire indm, u ol apudan ier odlar ve olandurup ol

12 Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri,sf. 16-17.13 vB53b14 vB60a: yz yigirmi drt bin enbiy v evliy -bir yire cem oldlar ve beni ulu dzp bu mlke gnderdiler


16/361

9

araya ondurdlar. Da bir blk orasn tenbelleriyz varuz ouz u

vadetdeyz.diye cevap verir.15

Kadaskerin Babacum Tary bilr misin? sorusuna imdi be Tar ile

sylep gelrem. diye cevap verir. Kadasker Gel imdi ol syledi Tary

bize da gster. dediinde ise Ya bu syliyen kimdr? diye karlk verir.16

Sinan Paann Babacum, ler, rlaru ve irmiler grelm. demesi

zerine manastrdaki yz yetmi abdaln arr ve yanna dizer. Sinan Paaya

U meydn kes balar ur boyunlar der. Sinan Paa Rev mdur ey sulnum ki

biz Rm abdllarnu boynun uralum, biz Rm abdllarnu k-i pyiyz.

dediinde Eger sen Rm abdllarnu aya ki olsa oturdu yirde armli

mi iderd? diye cevap verir. Otman Baba Be kimem ve baa neye geldz?

diye sorar. Suba U naarua niyza geldk ki Otmn Babasn ersin. der. Buna

kzan baba Yalan sylersin ki Otman sensin ve ben srr- Yezdnem ki tiz sen da

yle di. deyince suba da Eyvallh babacum, Tarsn der. Sinan Paa, Otman

Babaya abdallarna ne okuttuunu sorar ve kendilerini abdallar gibi eylemesini ister.

Otman Baba abdallarn Tanrya kr ve secde etiklerini syler. Sinan Paa, nereden

geldiini ve ne yerli olduunu sorunca L-mekn sulnam varam oam ve

Tary grmedz ise aynel-yan ile mhede eyle ve ben b-zevl srryam.

der. Sinan Paann defter yazcs, Otman Babaya ekeler vermek ister ve fakat

baba celallenip reddeder. Sonra Sinan Paay darp ile atna bindirip geri gnderirler.

Yeni Cami nne geldii zaman ulema paann nn keserler ve eriatn hkmn

yerine getirmesini isterler. Sinan Paa onlara kr ve Otman Babann tamam

olmu bir kimse olduunu syledikten sonra grdklerini anlatmaya saraya gider.

Durumu anlattktan sonra Fatih, Otman Babadan ikayet edene byk cezalarvereceini syler. Molla Grn ve Molla Krm, Fatihin huzuruna kar ve Ey

h- heft-kiver bugn alfe-i Rm olasn rev mdur ki bir bidat kfr-gh py-i

tatua getresin ve ml ekt virp mecm lemi fesda virdresin. Da enel-

a davsn lup Muammed ve s ve Ms ve dem benm diye ve seyyid

ulemnu azna sgp era mulif fil ide? deyip ikayet ederler. Fatih, Otman

Babann kutbul-aktb ve shib-i tasarruf olduundan bu kadar szn ona ok

15 vB98b16 vB99a


17/361

10

grlmemesini syler. ki lim, Mansur ve Nesm ilmin kutbu olduklar halde eriata

muhalif kelam ettiklerini ve babann bu ikisinden stn olmadn sylerlerse de

Fatih, babay tahtna noksan ve zarar gelmesinden korktuu iin korur. Fatih, MollaGrn ve Molla Krmden aklndan geen gib eyleri bilmelerini ister ve onlar da

Gayb ancak Allah bilir. derler. Fatih, zahir ve batn velayet gsteren evliy deil

midir diye sorar. ki lim, evliy olann eriata muhalif i ilemeyeceini, nbvvetin

velyetten efdal olduunu, babann edepsizce szler sylediini sylerler. Fatihin

Otman Babay koruyan ve savunan birtakm sznden sonra limler diyecek sz

bulamayp oradan ayrlrlar.

Velyetnmede daha birok nitelikler isnat edilerek Otman Baba anlatlr durur. Buanlatmlarda Kalenderlikte yer bulan tensh, duhl, vahdet-i mevcut vs. bariz

ekilde anlatlmaktadr.

Velyetnmede anlatldna gre Otman Baba halka hizmet eden, iskn ve mar

faaliyetlerine nclk eden bir vel tipinin niteliklerini tamaktadr. Halka bir dere

zerine kpr yapmalar konusunda bizzat kendisi de almak suretiyle rnek olarak

nderlik eder. Yine bir kermetiyle su kard bir mahalle deirmenler kurmalarn

salk verir.

Otman Baba, Fatih devrinde muhtelif fetih hareketlerine katlm olmasndan dolay

Sar Sal17tk ve Sultan c gibi gaz-sava vel tipinin bir rnei kabul edilir.

Otman Baba 883(M.1478) ylnn recep aynn sekizinci gn seher vaktinde

lmtr. Otman Baba daha lm hli gelmeden leceini bilir ve blgedeki sekin

bir kimsenin ryasna girerek naana sahip kmasn syler. Otman Baba, abdallar

tarafndan kefenlenir, tabuta konur. Cenaze namazna iki bin kadar kii hazr

bulunur. Cenaze namaznda bir gruh danimend de hazr bulunmulardr. Otman

Babann cenaze namazn bir danimend kldrr. Mevta tabut ile birlikte topraa

verilir.

Gerek metin balamndan gerek bilhassa cenaze bahsinde getii zere namaz

medrese talebelerinin bizzat ilerinden birinin imametinde klmalarndan Otman

Babann salnda ve lmnn akabindeki zamanda abdallar ile zahiri ilim

adamlar olarak nitelendirilen danimendler arasnda iyi ilikiler olduu kanaati17 Ahmet Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler (Metodolojik Bir Yaklam), sf.20-21.


18/361

11

domaktadr. Bizce bu kanaatin olumas tarihi bir gereklie balanabileceinden

baka mellifin gtt bir siyasetin sonucu da olabilir.

Otman Baba, Varnada 1506 ylnda yaplan trbede medfundur. 18 Otman

Babann lmnden sonra Akyazl Sultan Otman Babann halifesi olarak posta

oturmutur.19

Akyazl Sultandan sonra da posta Demir Baba oturmutur.20

Otman Babann mcerret olmas hasebiyle nesli devam etmemitir. Bu sebeple

bizzat Otman Baba tarafndan Otman Baba ile mship olan Sultan cya

smarlanan Otman Baba abdallar Sultan cya balanarak onun derghna dhil

olmulardr. Gnmzde de ayn derghn dedesine bal bulunmaktadrlar. Otman

Baba abdallarna gnmzde Babaler adyla bilinmektedir.21

Gnmzde, Krkkaleline bal Hasandede kasabasnda Hasan Dede soyundan

gelenler Otman Babann kendilerini ceddin Velye smarladn

sylemektedirler. Baba babalarndan Hakk Sayg da Hasandede kasabasndakilerin

Baba olduklarn sylemektedir. Eskiehir-Afyon arasndaki Bykyayla Alevleri

Hac Bekta tanmamakta olup Otman Baba yoluyla ceddin-i Velye baldr.Fakat te yandan Bekt geleneine gre Otman Baba Bektadir ve pr evinde bir

sre hizmet etmitir. Orada kermet yar esnasnda A Baba ile aralarnda

tartma km, Otman Babann tcnn bu tartma esnasnda paraland, yedi

dilimi elinde kalnca, tacn yedi dilimli yapt sylenir. Bedri Noyan Dedebaba ise

bu seviyedeki insanlarn byle eylere tenezzl etmeyeceini, yedi dilimli tcn

baka nedenleri olacan dnr. Ona gre Otman Babann tcnn 7 dilimli

olmas onun inanc ile ilgili olup, Babalerin erknlarndaki yediyi esas alan sistemin

bir semboldr. Otman Babann Bektalerle pek aras olmadndan kendini

18 Bak. A. Yaar OCAK, Osmanl mparatorluunda Marjinal Sufilik-Kalenderiler,sf.101, TTK, Ankara,1992Bu konuda baka kaynaklarda farkl bilgiler verilmektedir. Bulgaristan Razgrad Cem Dernei Bakan Veysel Bayram biryazsnda Otman Babann tekkesinin bugnk Bulgaristanda Haskovo line bal Tekke Kynde olduunu belirtmektedir.(baknz: http://kanalkultur.com/de/content/view/345/42/)19 evki Koca, Odman Baba Vilayetnamesi Vilayetname-i ahi Gek Abdalda Otman Babadan sonra Akyazl Sultannposta oturduunu belirtmektedir. Koca, ayrca bu konuyla ilgili olarak Akyazl Sultann halifelerinden olduunu belrttiiYemnnin Fazletnme adl eserinden ald u iiri de sunmaktadr. Sekizyzseksensekiz olunca hicret/Dem-i fanidir o ahetti rihlet, Hsam ah idi ismiyle o sultan/Gani Baba der idi baz insan, Nian- ksveti seb-l mesani/Yerine kutb oldu brahimSani,Resuln hicretinden anla ahir,/Dokuzyz bir iinde oldu zahir,Ki imdi aleme ol candr kutub/Ad Akyazl Sultandrkutub20 Dr. Aynur Koak, Akyazl Sultan ve Tekkesine Folklorik Bir Yaklam (Baknz: http://www.hbektas.gazi.edu.tr/dergi)

Otman Baba Velyetnmesinde vB12a, nazm ksmnda Otman Babadan sonra posta geenin Deli Bah olduu ifadeedilmitir.21 Semra DORUER, caaddin Veli Ocann Dedesi Nevzat Demirta le Sylei. (http://www.hbektas.gazi.edu.tr/portal/html/modules.php?name=News&file=article&sid=630)


19/361

12

bunlarn dnda tutmaktadr. Burada Otman Babann Alev- Btn evrenin dnda

olduu gibi bir anlam karlmamaldr. Otman Baba Alev-Btn evrenin dnda

deildir. Anadoludaki iki farkl merkezden kan iki farkl Alev ekolden birisidir.ceddin-i Velye bal olduklarn belirttiimiz Otman Baba sreklerinin yin-i

cem hizmetlerini gerekletirmek zere ceddin-i Vel dedeleri Babalerin

yrelerine gitmektedir. Babalerin gnmzde tarkl/erknl ocaklar kategorisinde

olduklarn grmekteyiz.22

22Aratrmac Yazar brahim Bahadr'n Hac Bekt- Vel Vakfnda dzenlenen "Anadolu Alevliinde Ocaklar ve DedelikKurumu Sempozyumunda yapt konumasndan alnmtr. Baknz : http://www.aleviweb.com/forum/archive/index


20/361

13

B.B.B.B. VELYETNMENVELYETNMENVELYETNMENVELYETNMENN GENEL ZELLKLERN GENEL ZELLKLERN GENEL ZELLKLERN GENEL ZELLKLER

Otman Baba Velyetnmesinin dier ad Velyetnme-i ahdir.23 Velyetnmeyi,

Otman Babann mridlerinden Kk Abdal24 kaleme almtr. Otman Baba bir

uzun boylu geven ser-abdalla birka abdala vasf- hlini ve kudret velyetini defter

dvn eylemelerini emr eder. Emr olunan abdallar da bu iin elinden geleceini

dndkleri Kk Abdala bu ii teklif ederler. Kk Abdal inyet-i ezel ve

a- ebed yr-i vef-dr olursa bu velyet-nmeyi nam nesr zere elden

geldke med tarf ve obet-i acb idp u dlara ydigr ideym der

ve velyetnmeyi yazmaya balar. Eseri 887 ylnn Receb aynda, Otman Babann

vefatndan yaklak alt yl sonra tamamlar.25 Mellifin bu eseri yazmaktan gayesi ise

Otman Babann vasf- hlini ve aynelyakin ire klini anlatmak, daha sonra gelen

tliplerin onun kim olduunu bilmelerini salamaktr.

Velyetnme nesir ksmlarnda anlatlan olaylarn kiilerde meydana getirdii hiss

dalgalanmalar, inan, kanaat ve kabulleri ifade etmek suretiyle eseri monotonluktan

kurtaran ve esere canllk katan Nam bal altnda verilen iirlerle

zenginletirilmitir. Bahse konu iirler ounlukla abdallarn azndan, Otman

Babayla karlap onu tasdik eden kyller, devlet adamlar, dier zaviyelere bal

abdallar ve Otman Baba abdallar arasna yeni katlan abdallarn azndan Kk

Abdal tarafndan sylenmitir. iirler hadiselerin tabii seyri iinde yukarda

saydmz kiiler tarafndan sylenmi gibi eyitdiler kim/.eyitdi

kim/eyitdim.. Nazm: eklinde geen balama ifadeleriyle vaka rgsne

balanmtr.

Kk Abdaln olaylardan sonra araya olaylar nasl anlayp deerlendirmek

gerektiine ilikin ynlendirici aklamalar vardr. Bu aklamalarla eserin hem

tarikatn doktrinleri anlatlm hem de eserin bu doktrinlere gre anlalmasna

hizmet edilmitir.

23 Eser, ilim lemince ilk defa Hasan Fehmi Turgaln Trk Yurdu dergisinde yazd bir makale ile tannmtr (Tural1927:229-246). A.Yaar Ocakn ifadesine gre Fahir z tarafndan eser zerinde bir alma yapld haber verilmise dehenz byle bir eser yaynlanmamtr (Ocak 1983:17). Eserin tarih adan bir deerlendirmesi Halil nalck tarafndanyaplmtr (nalck 1993).24Kk Abdal, ilgili kaynaklarda Otman Babann halifesi olarak deerlendirilmektedir. Bizim kanaatimizce bu husus kesindeildir. Velayetnameye gre Otman Babadan sonra Deli Bah zahir olmu ve Otman Baba gibi velayet izhar etmitir. Metinbalamndan da Deli Bahnn Otman Baba Abdallarnn bana getii anlalmaktadr. Bu hususta A203a ve A203b

varaklarna baknz. Bilhassa nazm bu tezimizi dorulamaktadr.25 vB129b: Pes bu velyet-nmeyi Suln Babanu tari zere alt yl temm ire recebl-mrecceb 25 aynu evirndetemm itdm ki beyn olnd. Ve tri sekkiz yz seksen sekkizi temm olmasna be ay alm idi ki velyet-nmeyi temmitdm.


21/361

14

Otman Baba Velyetnmesinde farkl kaynaklardan gelen birok motif vardr.

Eserde grlen motifleri unlardr:

1. Hastalar iyiletirmek,2. Gaipten ve gelecekten haber vermek,3. Tanrnn insan eklinde grnmesi,4. Atee( yanmakta olan kte) hkmetmek,5. Tahta klla savamak,6. Tensh,7. Hull,8. Ejderha ile mcadele etmek,9. Tabiat kuvvetlerine hkim olmak(Buluta binip yldrm kam olarak

kullanmak),

10.Ansr- Erbaa(Drt unsur),11.

Ate klt,

12. lmeden nce ge ekilmek,2613.Halka felaket musallat etmek,14. Yerden veya tatan su karmak,15.Irma veya denizi yarp gemek vs.27

Otman Baba Velyetnmesi, Bekt velyetnmeleri iinde Hac Bektanki ile

birlikte en hacimli olandr. A. Glpnarl bu eseri Kitb- Dede Korkutla balayan,Battalnme, Danimendnme ve Saltknme ile devam eden zincirin bir paras

olarak grmektedir.28

Otman Baba Velyetnmesi yazl tarihi itibariyle son Bekt velyetnmesidir.29

26 Otman Baba Velyetnmesinde bu motifi denizden alan bir kapdan gemek eklinde grmekteyiz. Eserde bir abdalnryas anlatlrken, abdaln Otman Babann gkten gelen yeil kanatl bir ata binip lmszle geecek iken bunu reddedipdenizden alan bir kapdan getiini grd ifade edilmektedir. Baknz: Otman Baba Velyetnmesi varaklar A214a-214b/

B123a- B123b.27 Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri,birok yerde.28 A.g.e. sf. 1729 Ahmet Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler(Metodolojik Bir Yaklam), sf.55


22/361

15

a)a)a)a) Olay rgsOlay rgsOlay rgsOlay rgsVelyetnme bir giri blmyle balar. Bu blmde Hz. demin yaratlmas, Hz.

demden Hz. Muhammede(S.A.V.) kadar nbvvet nurunun kimlere intikal ettii,

nbvvet ve velyet arasndaki iliki, Hz. Alinin mahiyeti ve manevi kudreti,

Kerbela hadisesi, Ehl-i Beyt sevgisi vb. konular zerinde durulmutur. Bu giri

blmnden sonra olaylarn Otman Babay merkeze alarak anlatld bb ad

verilen blmler yer alr. Bu blmlerden sonra htime ve mncaat yer

almaktadr.

Velayetnmede anlatlanlar u ekilde sralanabilir:

Otman Babann zhir ve btn nitelikleri konusunda baz bilgiler verilir.

Otman Baba 1402de Timur ile birlikte Anadoluya gelir.

Otman Baba, stanbula nzr bir tepeye gelir ve krk gn orada kalr. stanbulu

almaya geldiini syler.

ahkulu Baba, Otman Babann geldiini manev bir ilimle bilip halka durumu

bildirir.

Leyse f cbbet sivallah ve M fil vcd sivallah szleri ve dier baz

tasavvuf remiz ve kavramlar aklanr.

Otman Baba, denizi gemisiz geip stanbula gelir, stanbulda velyet ve kermet

gsterir.

Otman Baba, kaybolur.

Otman Baba, Babaeskide zhir olur ve kendisinin Sar Saltuk olduunu syler.

Otman Baba, Aadenizi(Deliorman), Ulusukesriyyede zhir olur, halk Otman Baba

ile alay eder, Otman Babann kermetler gstermesinden sonra halk Otman Babaya

ikrar verip mrit olur.

Otman Baba, Misivri diyrnda zhir olur ve kermetler gsterir.

Otman Baba, Balkan Danda zhir olur ve kermetler gsterir.

Otman Baba, Drnava(Trnova)da kakn diye elleri balanarak kadya gtrlr,

kad Otman Babay tasdik edip ona inanr.


23/361

16

Otman Baba, kendisinin Somun Abdal olduunu syler.

Otman Baba, Drnavada bir Cuma gn bir kprnn zerine kp stanbulun

fethini

halka mjdeler.

Ahali, Otman Babann huzuruna naza niyaza gelir.

Balkan Danda Otman Babaya rastlayan birka kii onun er mi kakn m

olduunu anlamak iin onu snarlar ve namaz klmaya arrlar, birlikte namaz

kldktan sonra Otman Babay tasdik ederler.

Otman Baba kendini derin bir suya atp kaybolur.

Otman Baba, Balkan Da eteinde Akakzanlk adl bir kyde zhir olur. O kyn

halkna cretsiz hizmet eder, harmanlarn srer, su tar vs.

Otman Baba kinatta ssz yer olmadn syler. Halka hizmet iin bir dere zerine

kpr yapar.

Zaara Yenicesi ve Yanbolu arasnda bir kimse Otman Babay zincire vurup

halayk olarak altrr, daha sonra bir yiit Otman Babay kurtarr.

Otman Baba, stanbulda zhir olur ve kendisinin Hz. Hseyin olduunu syler.

Otman Baba, Belgrad zerine sefere giden Fatih ile karlar ve Fatihi sefere

gitmemesi konusunda ihtar eder. htara kulak asmayan Fatih malup olur.

Fatih, Otman Babann elini per ve asl sultann Otman Baba olduunu syler.

Otman Babann adnn Sened-i ah Hseyinde (Kerbelada) yazl olduu ve

kendisinden saygyla bahsedildii belirtilir. Hz. Alinin soyundan olmayanlarnsahib-i irad olamayaca beyan edilir.

Gerek mrit ve marifet ehlinin kimler olduu beyan edilir.

Aza kanaat ve yoklua sabr telkin edilir.

Hac Bekt- Vel, brahim Edhem ve Kara Smitten sayg ve kabulle bahsedilir.

Otman Baba, stanbuldan kaybolur; daha sonra Aadenizinde zhir olur. Birka

kfir Otman Babay kakn diye hapseder ve bir yiit Otman Babay kurtarr,


24/361

17

birlikte Vizeye giderler. Otman Baba, Vizede bir deirmende halkn budayn

terek halka cretsiz hizmet eder.

Otman Baba, Karakucak Baba ve Ahmed Baba ile yeil imen stnde atesiz kebap

piirir.

Misivri diyarnda bir kimse Otman Babay kakn diye tutar ve harman srdrr,

sonunda harman srdren de mrit olarak Otman Babaya balanr.

Otman Baba, Yanboluda zhir olur ve orann halk ona mrit muhib olur.

Otman Baba, hamam klhann sndrp hamamdakileri susuz brakr, bu sebeple

kadya ikayet edilir.

Mmin Dervi, Otman Babann hretini duyar ve onu kendi tekkesine gtrmek

iin davet eder ve birlikte yola karlar.

Mmin Derviin eyhi Bayezid Baba, Otman Babann tavrlarndan rahatsz olur

ve onu dlar.

Bayezid Babann msellem evliy olmad beyan edilir.

Otman Baba velyet cezbesiyle, silahsz aletsiz bir ekilde Bayezid Babannmritlerinden birkan ldrr.

Nasuh Baba Otman Babadan nasip ister.

Otman Babay grenlerin rahmete erecei beyan edilir.

Otman Baba, Vardarda bir hamamn irkefini ier ve lemde kerih nesne olmadn

syler.

Otman Baba, Mmin Dervi ile Vidin, Nibolu ve Varnaya gider; Varnada halkOtman Babaya youn ilgi gsterir.

Turnac Baba ile Hasan Baba, Otman Babann ziyaretine gelirler.

Bayezid Babann mritlerinden Deli Umur ve Kemyil, Otman Babaya mrit

olurlar ve onun kisvetine girerler.

Otman Baba abdallar Mmin Derviden ikyet ederler ve Otman Baba, Mmin

Dervi abdallarn tarumar eder. Otman Baba kaybolur.

Otman Baba, Balkan Danda bir tekkede bulunur.


25/361

18

Otman Baba ile Turhan Baba grrler.

Otman Baba hastalara nazar ederek dertlerine derman olur, onlar iyiletirir.

Sar Saltukun kerametleri anlatlr. Otman Baba kendisinin Sar Saltuk olduunu

syler.

Varnada halk Otman Babay kadya ikyet eder.

Mmin Dervi abdallaryla Otman Baba abdallar arasnda srtmeler yaanr.

Mmin Dervi abdallar Otman Babann abdallarndan Cnun Sinan soyundurup

ryan ederler ve elindeki kurbanlara el koyarlar.

Mmin Dervi, Otman Babann abdallarnn arasna karp onlar kendi kisvetine

sokmaya alr. Otman Baba durumdan haberdar olup abdallarn kendi kisvetinde

kalmaya arr.

Mmin Dervi, Otman Babay kfrle itham ederek sancakbeyine ikayet eder,

sancakbeyini Otman Babay tefti etmeye davet eder.

Pirevadi kads Otman Babay tefti etmeye gelir, tefti neticesinde Otman Babann

abdallarndan Deli Umur ve be abdal alp Pirevadi zindanna gtrr. Otman

Babann rahmn olmadna, ona itikat edenlerin mlhid ve kfr ehli olduklarna

hkmedilir.

Gayesine ulaamayan Mmin Dervi, Otman Babadan ayrlp kendi tekkesine

dner.

Otman Baba yz abdalyla Edirneye gelir ve enelhak davas gder. Halkn kimi

ona inanr ve kimi de onu kfrle itham eder. Sfler Otman Babay ikayet ederler

ve kad Dvneye kalem yoktur. deyip takipsizlik karar verir.

Otman Baba, Edirnede enelhak davas gder ve elindeki ktekle halk dvp

dkknlarn zabteder.

Mahmud Paa, Otman Babann abdallarna yardm eder ve paa Fatihin emriyle

ldrlr.

Otman Baba, Krkkilise(Krklareli)ye gelir ve ehrin Cuma mescidinin kapsn

talar, toplanan halk tarumar eder.Otman Baba, Hamzabeli Danda atn kurban eder ve abdallar atn etini yerler.


26/361

19

Edirnede meyh ve ulem Otman Baba ile alkal bir ikyet mektubunu Fatihe

yollarlar. Fatihin emriyle Otman Baba tutuklanr ve stanbula gtrlmek zere

yola kar.

Otman Baba, stanbula gtrlrken yolda baz kermetler gsterir.

Otman Baba, abdallaryla birlikte Kl Manastrna kondurulur.

Fatihin kadaskeri Sinan Paa, Otman Baba ile mlk olur ve ona hayran kalr.

Molla Krm ve Molla Grn ulemnn nne dp Fatihin huzuruna karlar ve

Otman Babay ikyet ederler. Fatih, Otman Babay tasdik eder ve ikyetileri

huzurundan kovar.

Baz paalar sefere gitmeden evvel Otman Babadan destur talep ederler.

Bekt Dergh eyhi Mahmud elebi, Otman Babann ziyaretine gelir, rabet

grmeyince geri gider.

Otman Baba abdallarndan bir ksm Karadenizin te yakasna srlr.

Otman Baba, Fatihin sarayna varr ve sarayda birtakm velayet izhar eder.

Otman Baba, stanbuldan ayrlr ve Vizeye gider, oradan da Edirneye ve daha

sonra Haskye varr.

Otman Baba baz hususlarda abdallarna nasihat ve tenbihte bulunur ve daha sonra

lr.

Otman Baba vefatndan sonra Fatih vefat eder.

Otman Babann baz nasihat ve tenbihleri, velyetnmenin niin ve nasl kaleme

alnd beyan edilir.

Mellif kusurlarnn aff iin Allaha yakarr.

Velyetnmede kusursuz bir zaman izgisi olmasa da Otman Baba Velyetnmesi

derleme velyetnmeden ziyade biyografik velyetnme zelliine sahiptir.30 Bizzat

Otman Baba ile birlikte diyar diyar dolaan ve onun hl ve szlerini mhede eden

Kk Abdal tarafndan kaleme alnan eserde olaylarn belli bir kronolojiye gre

30 Biyografik Vel. in baknz: Prof. Dr. Abdurrahman GZEL, Ebdal Musa Velayetnamesi, TTK,1999,sf.57,58.


27/361

20

sraland grlmektedir. Otman Babann Anadoluya gelii, vefat, Fatihin vefat

gibi olaylar net bir tarih verilerek anlatlmtr.

b) Eserin Dil Ve slup zelliklerib) Eserin Dil Ve slup zelliklerib) Eserin Dil Ve slup zelliklerib) Eserin Dil Ve slup zellikleri

Velyetnmede anlatm canlandrma ve eseri tekdzelikten kurtarma amacna

hizmet eden Nazmlar vardr. Bu ksmlarda anlatm iir diliyle daha da zengin hle

getirilmitir. Dolaysyla fikir ve duygular daha canl ve etkileyici bir slupla

anlatlmtr.

Her bbn ilk cmlelerinde secli bir anlatm vardr. A nshasnda olup B nshasnda

olmayan bu ifadeler mstensihin ilveleridir.

Eserde mellif, dediklerini delillendirmek ve rneklendirmek amacyla yet ve

hadisler vermitir. yetlerin hangi srenin kanc yeti olduklar belirtilmemitir.

Verilen yetlerin ve hadislerin bir ksm metin ierisinde aklanmtr.31 Hz. Aliden

de baz cmleler nakledilmitir. Ancak bu cmlelerin Hz. Ali tarafndan

sylendiinden emin olamyoruz. Hazret-i Monladan Pr men ud men cmlesi

nakledilmektedir.32 Hazret-i Monladan Hz. Mevlanann kastedildiini sanyoruz.

Velyetnmede tahkiyeli (ykleyici) anlatm, karlkl

konumaya(diyalog/muhavere) dayal anlatm ve soru cevap tarz anlatm

tekniinden yararlanlmtr. Bazen diyalog ksmnda kiinin azndan mellifin

yazd iirler yer almaktadr.

Tasvirler ksa ve azdr. Sadece olayn merkezinde olan kimselerin tasviri etkileyici

ekilde yaplmtr. Mekn tasvirleri de metnin hemen tamamnda ayn ifdelerleyaplmtr. Genelde murg-zr, balk bahelik, havas ho ve latif vb. ifdeler

kullanlmtr. Gndoumu ve gnbatm daha etkileyici ekilde tasvir edilmitir.33

31 Mesela; B2b: Levlke levlk lem alatl-eflk , l bad neb , B5b: like kel-enmi ve like hml filn32 B66a: aret-i Aliyy-i Vel da cevbnda dimi ki grdim Tanrya aparam dimi. Ve aret-i Monl eyitdi pirmen d men33 lemi ulmet-i siyh ab itdi ve mecls-i obet in felek ann andiller birle zeyn mzeyyen , lemenva drl libsn renk--renk eyledi. Libs- siyh itiyr idp ehl-i uzlet old.., ems-i ver-zemn leker-i envrn

ry- zemne r eyledi ve m memleketin bdnlun trc idp arb itdiler, ems-i mualla icb- siyhdenddra ceml nrn-vili gsterdi, ub- d ems-i ver nr atna svr idp leker-i ulmeti tr-mr eyledi vesalanat devlet birle felek tatnda h-en-h km kmt yrtdi, ems-i ver leker ekp abe lekerinmarib zemne srdi ve eft-ilmi msaar idp n tata gedi


28/361

21

Velyetnmede Otman Babann Anadoluya gelii(1402) ve vefat(1478) verilmitir.

Anlatlan olaylar bu iki tarih arasnda 76 yllk bir srete meydana gelmitir.

Velyetnmede geen olaylar anlatlrken genel zaman ifadeleri (Gnlerde bir gn, olgn vb.) kullanlm, tarih ifadeleri kullanlmamtr.

Velyetnmede birok Kalender babasnn ad gemektedir. Bunlardan bazlar

unlardr: Sar Saltk(Edirne ve Kiligra) , Mmin Dervi(Zaara) , Meckl Baba

(Pirevadi), Turhan Baba (Kzlaa Yenicesi), Nasuh Baba (Karasu Yenicesi),

Bayezid Baba (Vardar), Mecnun Dervi (Serez), Ahmed Baba (Vize), Karakoak

Baba (Vize)

Yukarda ad geenlerden baka Hac Bekt- Velden de bahsedilmektedir.34

fadelerden abdallarn Hac Bekt- Velyi benimsedikleri anlalmaktadr. Bununla

birlikte bu durumdan o zamandaki Bekt dergh postniini olan kiiye ballklar

sonucu karlamaz.

Hac Bekt- Vel dergh halfelerinden Mahmud elebiden ve Zaara zaviyesi

babas Mmin Derviten olumsuz ifadelerle bahsedilir.35 Mmin Dervi(Mmin

Dede) ile Otman Baba arasnda ekimelerden ska bahsedilir. Mmin Dervi, Deli

Umur ve Kemyil, Bayezid Babann halifeleridir.36 Deli Umur ve Kemyil, Otman

Babay tasdik ederler ve beraberlerindeki abdallarla onun abdal olurlar, onun

abdallarnn kisvetine brnrler. Fakat Mmin Dervi, Otman Baba ile mcadele

etmeye devam eder.37 Aslnda zaviyesinde konuk ettii de olur ama Otman Baba

abdallarn kadya ikyet etmekten ve tahkikatta olumsuz hitlik etmekten de geri

durmaz.

Velyetnmede devlet riclinden pek ok kiiden kiminden mspet kiminden

menf- bahsedilir. Ahmed Paa, Davud Paa, Sleyman Paa, Mahmud Paa, Sinan

Paa ad zikredilen devlet adamlardr. Bunlarn yan sra ad geen en mhim devlet

adam devrin padiah Fatih Sultan Mehmettir. Velyetnmenin Otman Babadan

sonra ikinci kiisi konumundadr. (nc kii olarak Mmin Dervii grebiliriz.)

Fatih, velyetnmeye Manisa valilii zamannda Otman Babann ryasna girerek

34

vB7b, B47a, B112b35 Mesela; B28a, B113a36 vB35b, B28a37 vB29b, B39b


29/361

22

Fatihe krk yana girdiinde kendini bildireceini sylemesiyle dhil edilir.38

Otman Babann lmn anlatan blmden sonraki blmde de Fatihin vefat

anlatlr. Fatihin abdallar koruduu, Otman Babadan hem korktuu hem onaadamlar gnderip yapaca seferlerin zaferle mi yoksa malubiyetle mi

sonulanacan rendii anlatlr. Fatihin abdallara sk sk keselerle akeler

gnderdii anlatlr.39 Fatih zamannn limlerinden Molla Grn ve Molla

Krmden bahsedildii hlde Fatihin yanndaki en mhim kiiden, Fatihin hocas

ve mridi Akemseddinden hi bahsedilmemesi ise dikkat ekicidir.40 Burada

mellifin bir tavr olduu dnlebilir.

c)c)c)c) VelyetVelyetVelyetVelyetnmenin Nshalarnmenin Nshalarnmenin Nshalarnmenin NshalarAnkara Cebeci Semt KtphanesiAnkara Cebeci Semt KtphanesiAnkara Cebeci Semt KtphanesiAnkara Cebeci Semt Ktphanesi

Kayt nu: 495

Ba: Hz kitb- risle-i Otmn Baba ve velyet-nme-i an kn- velyet.

Son: Temmetl-kitb b-avnillhil-melikil-vehhb [el-] arrarahu el-arl-

far bende-i li-cenb yan ademe-i aret-i nkr ubul-ab mnibil-

yy kemterl-far asan el-zn Tebrz. afarallh nbeh ve setera

uybeh Vakf- Dergh- ac Bekt Vel-i Sn Balm Alev(?) f evyil-i zil-

iccetl-arm yevm-i d-enbe temm sene 1316 f-evyil-i nisn sene 1315. Sehv

non varsa oaralar ouyanlar diliyeler ayr du ile aalar.

Mellifi: Kk Abdal

Mstensihi: Hasan el-Hzn TebrzVarak says: 223

l: 170 x 237mm

Nshada Hac Bekt- Vel Dergh vakf kayd vardr. Bata 8bya kadar Destr

Y Pr-Mnct diye balayan bir manzume, Ric-nme, Teekkr-nme,

Mnct balkl manzume vardr. Sonda da balksz bir manzume ve Ziyret-38

vB10b(Fatihten ilk bahis)39 vB99b: babam rin her kim gelp ol serverden gelp ikyet iderse bad iki bar deize atdururum didi , B88b:Suln Meemmed iki bi ae virp gibi.40 vB102a: Monl rm ve Moll Grn dirler idi ilm iinde -yet mehr u marf monllar


30/361

23

Nme balkl bir manzume vardr. Bu blmler asl metinden farkl bir kalemle ve

kt bir yazyla yazlmtr. Manzumeleri kaleme alan nzm zn mahlasn

kullanmaktadr. Bu kii bizzat mstensih olabilir. Zira mstensihin ad asan el-zn Tebrzdir. Bu manzumeler tenkitli metnin en sonunda dipnot olarak

verilmitir. Bu bahsedilen ksmlar dier nshada yoktur.

Ankara Genel KtphanesiAnkara Genel KtphanesiAnkara Genel KtphanesiAnkara Genel Ktphanesi

Kayt nu: 643

Ba: H kitb- risle-i vilyet-nme-i Suln Otmn Baba addesallh srrahl-azz

Son: Temmetl-kitb bi-avnillhil-melikil-vehhb diml-fuar E-ey

mer bn-i Derv Amed Min Selmik Muammed E-ey Muammed

afarallh nbeh ve setera uybeh sehv olmu varsa oaralar ouyanlar hem

dudan aalar. or el-far ey mer arakrkl f evyilil-muarreml-arm

f yevm-i d-enbe sene l ve sebn ve miye ve elf.

Mellifi: Kk Abdal

Mstensihi: E-eyh mer bn-i Dervi Ahmed Min Selmik Muhammed E-eyh

Muhammed

Varak says: 130

l: 210 x 160mm.

Bu iki nsha Milli Ktphanededir.

Ahmet Yaar Ocak, A. Sadk Erzide de bir nshann bulunduunu, fakat kendisine

bu nshann kaybolduunun sylendiini belirtir. Ayrca evki Koca, Kahire

Magaravi Kaygusuz Abdal Dergh son postniini Ahmet Srr Dedebabann Turgut

Kocaya verdii ve Turgut Kocann da kendi el yazsyla latinize ettii bir nshay

Odman Baba Vilayetnamesi Vilayetname-i ahi Gcek Abdal41 adyla 2002de

41 evki Koca Otman Babann adn Odman olarak okumay tercih etmi, buna sebep olarak da Allahn cell esmsnn

mterdifi olduunu dnd atee benzetilerek Otman Babay Odman(Od- man yani ate adam) diye adlandrdklarn nesrmektedir. Ayrca bunu Vahdet-i mevcud olarak anlan iradenin yeklii dncesinin pratike edilme postlat olarak kabuletmektedir. Elimizdeki yazma nshalarda kelimenin imlas (te) harfi iledir. evki Kocann okuduu gibi okumamz iin(dal) harfinin kullanlmas icap etmektedir.


31/361

24

yaynlamtr. Ayrca Taki Cokuna ait bir nsha 1996da Hakk Sayg tarafndan

yaynlanmtr.42

Dr. Bayram Durbilmez, Muhyiddin Abdal'a Gre Hac Bekta ve Otman Baba adl

makalesinde, Otman Baba derghna bal, 16. yzylda yaam Kalender-Bekta-

Hurf kontekstinde iirler sylemi irlerimizden Muhyiddin Abdala ait iirlerden

yola karak Otman Baba hakknda deerli bilgiler vermitir. Bu almada ayrca

Otman Baba ve Bektlik ilikisi hakknda deerlendirmeler yer almaktadr.43 Dr.

Bayram Durbilmezin Muhyiddin Abdal'a Gre Hac Bekta ve Otman Baba adl

almasndan Otman Babann Bektlikle alakas ve tenash, vahdet-i vcut ve

reenkarnasyon inanlaryla alakal tespitler husunda istifade ettik. Bizim metindetespit ettiimiz bu hususlara farkl bir bak ve deerlendirmeyi grmek imknmz

oldu.

Otman Baba Velyetnmesi hakknda yaplan ulatmz son yayn Dr. Filiz Kl,

Dr. Mustafa Arslan ve Tuncay Blbl tarafndan 2007de yaynlanan Otman Baba

Velyetnamesi (Tenkitli Metin) adl yayndr. Ad geen yaynda Otman Baba

Velyetnmesinin gerek hacim gerek muhteva ve slubu bakmndan ehemmiyetine

iaret edilmesine ramen eser hakknda derinlemesine bir inceleme ve deerlendirme

yaplmam, Otman Babann tarih ve menkabev hayat hakknda ok az bilgiye ve

deerlendirmeye yer verilmitir. Kanaatimizce bu alma ile eserin nerini

salamak amalanmtr. Bu almadan metnin Farsa balklarn havi

okumalarmz karlatrmak noktasnda istifade ettik.

Otman Baba Velyetnmesi zerinde yaplan deerli almalardan bir dieri de

sayn hocam Do. Dr. Ziya Avar tarafndan 2. Uuluslaras Trk Kltr Evreninde

Alevlik ve Bektlik Bilgi leninde sunulan Otman Baba Vilyet-nmesine

Gre Otman Baba ile Rumeli Blgesindeki Babalarn Mnsebetleri adl bildiridir.

Otman Babann dier babalarla ilikisi, dolaysyla da Otman Baba abdallarnn

dier babalarn abdallaryla ilikisi hususunda ilk deerlerdirmeler ve tespitler Do

Dr. Ziya Avar tarafndan sunulan bu bildiriyle ortaya konmutur. Bu alma, metne

42

Dr. Filiz Kl, Dr. Mustafa Arslan, Tuncay Blbl,Otman Baba Velayetnamesi (Tenkitli Metin), 1. Bask, Ankara, 2007, sf.XV-XVI.43 Dr. Bayram Durbilmez, Muhyiddin Abdala Gre Hac Bekta ve Otman Baba, 2007.http//turkoloji.cu.edu.tr/halk%20edebiyati/34.php, 20.09.2007


32/361

25

bak as ve Otman Babann tarih ve menkabev hayatn tespit etme hususunda

istifade ettiimiz nemli bir kaynaktr.

Bizim altmz nshalar, bahsettiimiz nshalara ulama imkn

bulamadmzdan tr yukarda knyeleri verilen nshalardr.

C.C.C.C. VELYETNMEDE GRLEN NANILARVELYETNMEDE GRLEN NANILARVELYETNMEDE GRLEN NANILARVELYETNMEDE GRLEN NANILAR

a) Vahdeta) Vahdeta) Vahdeta) Vahdet---- Vcd Vcd Vcd Vcd

Velyetnmenin tamamna yaylm ve esas konu olarak ilenmitir. Otman Baba

enel-hak davasn pervsz elemsiz bir ekilde ilan eder. Bununla da vnr ve

Mansurun yay benim kepedemdir. der.44 Velyetnmede Hallc- Mansura da

atflarda bulunulur. Mansur ehid kabul edilir ve ondan hrmetle bahsedilir.

Velyetnmedeki vahdet-i vcd anlay iyiden iyiye tensh ve hull inanna

dnmtr.45

Otman Baba ve abdallar itikatlar ve tavrlarndan tr ok defa saraya ikyet

edilmiler ve bizzat devrin padiah Fatih Sultan Mehmedin fermanyla Otman Baba

tutuklanp stanbula getirilmi ve Kl Manastrnda gz hapsinde tutulmutur.

Otman Baba ile abdallarndan bir ksm da gelmilerdir. Haklarnda tahkikat

yaplmtr ve lkin belki o zamandaki Kalender kitlesinin okluundan ve bir

kargaa kmasndan endie edildiinden Otman Baba ve abdallar hakknda

muamele yaplmamtr. Yalnz u da var ki tahkikat esnasnda Grdmz tanrya

taparz. nevinden keskin cevaplar veren abdallardan bazlar Karadenizin te

yakasna srgn edilmilerdir.46 Tabii srgn edilenlere oradaki ahkulu Baba

abdallar kucak am ve onlara desteki olmulardr.

Otman Baba gnlerde bir gn Karadeniz tarafnda zahir oldu.47 ifadesiyle olay

rgs srdrlmektedir. Bundan sonra Sleyman Paann ikyetiyle bir ksm

abdallar srgn edilir (Bu abdallardan yukarda bahsetmitik.)Fatihin

emriyle(metinde rica minnet bir davet olarak anlatlr) Otman Baba tekrar stanbula

44

vB72a: Ol kimseyem kim beni od yamaz ve lc kesp o batmaz ve Manru yay benm kepedemdr.45 Bak. A. Yaar OCAK, Osmanl mparatorluunda Marjinal Sufilik-Kalenderiler,sf.123,124, TTK, Ankara,199246 Buradaki ifadelerden abdallar arasnda Adem-ilahilik olduu da dnlebilir.47 vB114a


33/361

26

getirilir.48 Ayrca Otman Babann stanbuldaki zaruri ikametinin nasl sonuland

da velyetnmede tam olarak anlatlmamtr.

Velyetnmede, Otman Babann Fatih Sultan Mehmed ile pervszca

konumalarnn49 gerekliini belgelendirmek zordur. Bunlarn tarikat evrelerinde

Otman Babay stn gstermek iin hayal edilip araya sktrlm olduunu

dnyoruz. Velyetnmede Fatih Sultan Mehmedin etrafndaki Akemseddin gibi

nemli bir kiiden hi bahsedilmemesi velyetnmelerde grlen kii ve olaylar

deitirerek anlatma zelliinin bir tezhr saylabilir.

b) Hull nancb) Hull nancb) Hull nancb) Hull nanc

Velyetnmede Otman Babann mazhar- ztullah olduu50, Hz. demin

yaratlmasnn Otman Baba emriyle olduu51, her eyin tasarrufunun onun elinde

olduu52, onu grenlerin cemlullah grm olduu53, onun silahsz ve letsiz canlar

almas, olmuu ve olaca vastasz bilmesi54 ve saire teferruatl ekilde anlatlr.

Allahn isimleri ve sfatlarndan bazlar onun iin kullanlr55. Otman Babann

konumalar nutk- kadm ezel ve kelmullah kabul edilir

56

. Mesel DeliUmur ve dier be abdal Otman Babay ilh ittihaz ettiklerinden dolay Pirevadi

48 vB115b Suln Meemmed da bu cevp zere emr eylemi ki bir nie abdl ile babam gir stanbula getrsnler giralan gtrp te yaaya gersnler diy hkm eylemi. Pes bu ad zere gelp ol kn- velyet naarnda osn c abdlsep deizi te yaaya gerdler ve ol kn- velyete niyz birle eyitdiler ki olu Suln Mehemmed saa selm eyledi veeyitdi ki babam mrvvet kerem eylesn gir ehrimze gelp af naar eylesn dir.49 vB20b: sul idp eyitdi ki Suln Meemmed imdi baa tiz cevb vir ki suln sen misi yosa ben miyim didi. , B123a:bu kfirleri sen mi rarum anursn ve bu irlar alup belii sen mi iderem anursn vey dny sen mi anursn ve bukm-i kmt iden zi mi anursn 50 Otman Babann kutb- lem ve mazhar- ztullah olarak benimsendiini, hull inancn Dr. Bayram DurbilmezinMuhyiddin Abdal'a Gre Hac Bekta ve Otman Baba adl almasnda verdii Otman Baba derghna bal, 16. YzyldaKalender-Bekta-Hurf kontekstinde iirler sylemi / yazm irlerimizden Muhyiddin Abdala ait bir iirinden alnan u ikidrtlk de rneklemektedir:

Ala gzl Sultan BabaUlulardan ulusn senYedi iklim drt keyeAra krse tolusn sen.Tor szin yol klcaldn iki blciDmler elin alcHakku kudret elisin senBaknz Dr. Bayram Durbilmez, Muhyiddin Abdala Gre Hac Bekta ve Otman Baba, 2007.http//turkoloji.cu.edu.tr/halk%20edebiyati/34.php, 20.09.200751 vB11b: au sen maharsn her d lem/ Sen emrde old rh- dem52 vB12b: ol kn- velyet iki cihnu srr ve serveridr, ib-i udret ve ib-i taarruf- eydur , B15a: Her ne kimolmdur vey olacakdur grr ve alem alna km ve taarruf ider yan alur virr ve bir lada cihn seyr ider vealmlara yitir. , vB39a: nice mddet seyrn taarruf- insn ve ayvn itdkden ora ve baka yerlerde.53 vB33b: Var ys eyle ki ol kn- velyet ne derecede oldun b-ekk cemlllhu mahardur54

vB62a: Mmin Dervin bu ii bu arafda ol kn- velyete b-vta malm old. , B42b: bunlaru bu fikr-iamrleri ol kn- velyete b-vta ayn old. Ve baka yerlerde..55 vB60a, vB99b, vB101b, vB107b, vB121a56 vB107a: n kelmullh imi nu anu aynel-yan


34/361

27

kads tarafndan zindana atlrlar. Abdallarda hull inanc vardr. Otman Babann

srr- Yezdn olduuna inanrlar.57

Otman Babadan sonra halifesi Deli Bah iin de Allahn mazhar ve ddar olduu

inanc Kk Abdal tarafndan nazmla dile getirilir.58

Otman Baba Velyetnmesi, Menkbul-Kudsiyye gibi hull inancn ele alnp

anlatld bir velyetnmedir. Tevhid akidesine uymayan bu inan Otman Baba

velyetnmesi mellifi biraz daha kamufle ekilde anlatmaya almtr. Ancak buna

ramen hull ile alkal en arpc ifadeler de yine Otman Baba velyetnmesinde

grlmektedir. Turnac Babann, elest bezminde ruhlara hitap eden zt- b-mislin

yani Allahn Otman Babann yznde ve gnlnde tecell eylemi olduunu

sylemesi buna bir rnektir.59

c) Reenkarnasyon (Ruh G, Don Deitirme)c) Reenkarnasyon (Ruh G, Don Deitirme)c) Reenkarnasyon (Ruh G, Don Deitirme)c) Reenkarnasyon (Ruh G, Don Deitirme)

Otma Baba yz kez yz bin yldr dnyaya geldiini belirtir60. Velyetnmede ad

geen bir ok kiinin aslnda Otman Baba olduu Velyetnmede belirtilmektedir.

Velyetnmeye gre Otman Baba Hz. sa, Hz. Musa, Hz. dem, Hz. Muhammed,Sar Saltuk, Sultan ca, Somun Abdal, Hz. Hseyin donunda dnyaya gelmitir.61

Sar Saltk abdallarndan biri Otman Baba abdallarna eer ar altu aretlerin

gsterdii nin almetden bir velyet gsterse ben da irr teslm-i yek-br

iderem ve eger gstermese ana benm itidum ve nal-i ehdetm yodur der.

Bu durumu abdallar Otman Babaya iletirler. Bunun zerine Otman Baba, Sar

Saltkn ejderhay tahta klla ldrd maarann girii zerinde bulunan bir ev

byklndeki kayay nazar ile birka mil teye frlatr. Bylece abdallara bir

kermet gsterir. Halk ve derviler Otman Babaya mt olurlar ve nazarnda

toplanrlar. Otman Baba nazarnda toplananlara o ejderhay Sar Saltk olup

ldrdn syler.62

57 Bak. A. Yaar OCAK, Osmanl mparatorluunda Marjinal Sufilik-Kalenderiler, TTK, Ankara,1992, sf.151,152,153,58 vB121a,nazm ksm.59 Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri,sf. 146-147.60 vB73a: yz kez yz bi yldur ki ben milke gelrem61 vB52b : cevba gelp eyitdi ki u ar altu didkleri benem ve bu yatan ziyret benm ziyretimdr ki imdi m h

olup geldm didi. B83a: Ve bu cihnda srr- Yezdnem ve Muammed ve s ve Ms ve dem benem didi., vB19a: olseyin didkleri benm ki anum dav itmee geldim didi. , B14a: ol kn- velyet eyitdi kim benm adum omunAbdldur didi. , vB70a: ol ssm h omun Abdl, arl oca, yan Otmn Baba Byk arnlu oca62 vB49b


35/361

28

Otman Baba Velyetnmesi tensh inancnn en ok dile getirildii eserdir. Eserde

Otman Babann farkl yerlerde farkl zamanlarda adlar bir liste olacak kadar ok

kiinin, Hz. dem, Hz. s, Hz. Ms, Hz. Muhammed, Sultan c, Sar Saltk, Hz.Hseyin, Somun Abdal vs. donunda dnyaya geldii anlatlmaktadr.63 Otman

Babann Hz. Ali olduuna Otman Baba ballar tarafndan inanlmaktadr.64

D.D.D.D. OTMAN BABANIN KERMETLER VE DER FEVKALDE HLLEROTMAN BABANIN KERMETLER VE DER FEVKALDE HLLEROTMAN BABANIN KERMETLER VE DER FEVKALDE HLLEROTMAN BABANIN KERMETLER VE DER FEVKALDE HLLER

Otman Baba karsndakilerin fikirlerinden ve tasavvurlarndan vastasz olarak, daha

onlar sze dklmeden haberdar olur.

Otman Baba, kzd kimseler gz kas, czzam olas, enesi ksalas vs. der ve

dedii gibi o kimseler o akbete urarlar.65

Otman Baba, mridlerini ar ve aclarn hisseder ve kendi bedeninde yaar.66

Otman Baba, bir yeri kazmalarn emreder ve kazdrd yerden su kar.67

Otman Baba, Karakucak Baba ve Ahmed Baba atesiz ve yeil imen stnde kebap

piirir.68

Otman Baba, bir ar srsnn geleceini daha arlar grlmeden haber verir. Dedii

olur ve arlar gelir. Otman Baba bir sepet getirmelerini emreder. Getirilen sepete

arlar konaklar ve az zaman sonra kp giderler. Bu kadar ksa zamanda sepetin ii

balla dolar.69

Otman Baba, ayn anda hem garb hem ark grr. Yani ok uzaklar grr ve

bilir.70

63 Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri,sf. 136-140.64 Tenashn Alev-Bekt-Kalender zmreler arasnda ne kadar belirgin bir ekilde benimsendiini Dr. Bayram Durbilmez,Muhyiddin Abdal'a Gre Hac Bekta ve Otman Baba adl almasnda Otman Baba derghna bal olan Muhyiddin Abdalnbir iirinden alnan u drtlkle rneklemektedir:Yzin gren yohsul bay olurKfirler mna gelrSeni sevmeyen ne olurh- kerem 'Alisin senBu drtlkte de grld gibi Hz. Alinin Otman Babann bedeninde zuhur ettii ifade edilmektedir. Baknz: Dr. BayramDurbilmez, Muhyiddin Abdala Gre Hac Bekta ve Otman Baba, 2007. http//turkoloji.cu.edu.tr/halk%20edebiyati/34.php,20.09.200765 vB31a: ol ara Abdla eyitdi kim ba bire eesi alas , B68a: bir dervi urup bire cdm olas didi ki bet olderv cdm [old]66 vB53b67

vB60b68 vB25b ol kn- velyet Amed Baba ve araoa Baba ile i oturup yeil imen zerine tesz kebb pirirler69 vB17b70 vB49a: rersin ara arba gh-be-gh , B62a: Eer arb u ve ger ar grrsn


36/361

29

Otman Baba, Pirevadi kadsnn ryasna girer ve onu korkutur. Bu korku sebebiyle

de kad zindandaki abdallar salverir.71

Otman Baba, Fatih Sultan Mehmetin Manisa valisi iken ryasna girer ve ona krk

yana girdiinde kendini bildireceini syler. Yine Fatihin ryasna girer ve

abdallarna yaplan muamelelerden dolay onu azarlar ve korkutur. 72

Otman Baba, bir yerde kaybolur ve ksa zaman sonra ok uzak bir yerde ortaya

kar.73

Otman Baba, ocuu olmayanlar muratlarna yetirir ve onlarn ocuklar olur.74,75

Otman Baba, bir delikanlnn srtn svazlar ve delikanl kimselerin srtn yeregetiremedii g yetmez bir cihan pehlivan olur.76

Otman Baba, gkten yere bin ylda bir kere iner. Onun didarn grenler ve

grenlerin yedi ceddi rahmete kavuur. Hatta grenleri grenler de rahmete

kavuurlar.77

Otman Baba, hamamdan akan atk suyu(irkefi)ier ve kinatta kerih nesne

olmadn iddia eder.78

Otman Baba, kime safa nazar ederse o kii nasip alr ve iyiliklere eriir, gamdan

tasadan kurtulur.

Otman Babay tasdik edenler mmin, gerisi ise kfirdirler ve yerleri cehennemdir.

Zira yazara gre, velayete inkr nbvvete inkr saylr; nbvvete inkr ise Allaha

inkr olduundan kfirdirler.79

Otman Baba, iaretiyle arabay, mcessem kayay, ylm odunlarn tepesinden

aaya yuvarlanan kocaman kt vs. sakin eder, durdurur. Onun sakin ettii

71 vB68a72 vB10b, vB86b73 Otman Babann bir yerden baka yere gitmesi ol kn- velyet ol aradan da ib olur benzeri ifadelerle anlatlr.74 vB44b75 vB47b:aralarndan bir kii ol kn- velyetden ol temenn eyledi ve ol kn- velyet eli kirin yuyup ol kiiye isn eyledive mbrek eli ile ocadan bir ksi virdi. Da iril-emr ol kiinn bir ol old.76 vB11a77 vB33b: abdllarna dir idi kim mjde olsun ol siz arb cnuza kim benm mbrek ddrum grdiz ki size ve sizyeddi ceddize bile ramet old ve hem yaluz size del ki siz yzizi grene bile ramet ola dir idi. Var ys eyle ki ol

kn- velyet ne derecede oldun b-ekk cemlllhu mahardur78 vB34a79 vB94a, vB3a: Eyvh aa kim nbvvete inkride velyete inkr itmidir ve her kim nbvvet velyete inkr ide AllhTelya inkr itmidir , vB111a: Saa inkr iden dni yodur/Ne dni bil ki hem mn yodur


37/361

30

arabay ok sayda kzler ve omuz veren insanlar harekete geiremezler, ta ki

Otman Baba iaretiyle yeniden harekete geirinceye kadar.80

Otman Baba deprem olacan haber verir ve abdallara ate yaktrr. Sonra abdallar

namaza toplar ve kendisi imam olup namaz kldrr. Onlar namazda iken zelzele olur

ve ok yer harap olur. Tam Otman Baba secdede iken onun secdesi bereketi ile yer

sakin olur, deprem sona erer.81

Otman Baba nazaryla hastalar iyiletirir.82

Saylanlara ilave edilebilecek elbette daha pek oktur ve lakin biz burada hepsini

sralamak durumunda deiliz.

EEEE. OTMAN BABA ABDALLARININ NANILARI VE HAYAT TARZLARI. OTMAN BABA ABDALLARININ NANILARI VE HAYAT TARZLARI. OTMAN BABA ABDALLARININ NANILARI VE HAYAT TARZLARI. OTMAN BABA ABDALLARININ NANILARI VE HAYAT TARZLARI

Otman Babann abdallar onun her szne kail ve razdrlar. Bu sebeple inanlarnn

merkezini Otman Baba oluturur. Onun srrullah, mazhar- zatullah83 olduuna

inanrlar ve nazarnda yere yz srp secdeler ederler. Hatta onu ilah ittihaz edip ona

taparlar.84 Onun kelamn kelamullah sayarlar.85 Biz grdmz tanrya taparz

derler ve buna Hz. Aliden kendilerince delil getirirler86. Buradan onlarda hull

itikad olduuna hkmedebiliriz.

Otman Baba abdallar vahdet-i vcut itikadna da sahiptirler. Otman Baba enel-hak

davasn gder ve abdallar da bil ek ve bhe onu tasdik ederler, dediine

inanrlar. Metinden anlatldna gre Otman Baba her halinde ve hareketinde

80

vB91b, vB79b, vB49a81 vB50a-b: eyitdi kim tiz te yaun ki yir aaa gemek umar didi. Pes bu cevb nefes zere derl abdllar te uhragetrp renl itdiler. Ve ol kn- velyet tekrr cevba gelp abdllara eyitdi kim tiz gel namz lu didi. Da ol dem olkn- velyet namza urd ve ne adar abdllar var ise ol kn- velyet der-pyna af af urup Allh Ekber imma uyddidkleri gibi yir yle heybetle ditredi kim ol iru nie burc bedenleri zr zeber olup arba vard ve nie malt aopra baup helk eyledi. Ve bu arafdan ol kn- velyet ym rk birle der-l secdeye indi ve ol kn- velyetsecdesin berektnda yir skin olup arr eyledi.82 vB45a: ol kn- velyet drt asteye af naar idp mbrek nefesin emri ile u virin isn didi. Da iirdp olasteler at birle meknlu meknna revn old.83 vB33b abdllarna dir idi kim mjde olsun ol siz arb cnuza kim benm mbrek ddrum grdiz ki size ve sizyeddi ceddize bile ramet old ve hem yaluz size del ki siz yzizi grene bile ramet ola dir idi. Var ys eyle ki olkn- velyet ne -derecede oldun b-ekk cemlllhu mahardur84 Bb- s v yekm meden-i an- be-va-i mmin derv ez-ber-y imtin balkl blme baknz.85 vB107a. n kelmullh imi nu anu aynel-yan/Pes aat notas ol olser aal-yan86 vB66a: ol kn- velyet nu- ezeliyyesi yledr kim ben ala a ve rh- mulaam dir ve hem srr- Sbn veMuammed ve s ve Ms ve dem benm dir ve da elzden ne gelrse iley diy cevb ider. Pes yle olsa nitekim

aret-i Monl eyitdi pir men d men didi man ne man zere ibt ise ben da primizi ol isbtdan da al yanve muaa bilrz ve aynel-yanmz ile grdiimiz srr- Yezdna aparz. Nitekim aret-i Al kerremallh vecheharetlerinden sul itmiler ki an Tanrya aparsn dimiler. aret-i Aliyy-i Vel da cevbnda dimi ki grdimTanrya aparam dimi. Pes yle olsa biz da grdimiz Tanrya apup a ib-i velyetden tecell ideriz


38/361

31

mazurdur, bunlardan Allah razdr, meczup olduundan ona hesap sorulmaz vs.87

Ehl-i cezbe fen makamna mritsiz erer ve kendinin ve btn varln hakikatini

grr. Bu makama eren evliynn her hli ve kelm mzurdur. Zira o hlde okimsede enniyet ve bevniyet kalmaz. Gnlnde tecelliyt- Hak vardr. Ayrca bu

hl ve szlere Allahn ve yz yirmi drt bin enbiynn rzas olmasayd Otman

Babay katl ederlerdi.88

Otman Baba abdallarnda tenash (ruh g, don deitirme) itikad vardr. Otman

Babann yz kez yzbin ylda bir kere dnyaya geldiine, yukarda sraladmz

kimselerin donunda dnyaya geldiine inanrlar.

Abdallar Otman Babann kendini kfrle gizlediine inanrlar.89

Abdallar kendilerinin Otman Babann askeri, ler, yediler ve krklar olduklarna,

Abdaln- Rm olup eytann hile ve vesvesesinden ve riy gibi ktlklerden

zde olduklarna inanrlar.90

Otman Baba dervileri ar darb yaparlar. Yani sa, sakal, byk ve kalarn usturayla

kaztrlar. Bazen de salarn ok uzun sre hi kestirmeden salverdikleri ve fitil fitil

olan salarnn topuklarna kadar indii de olur91. Mal mlk ve meslek veya zenaatedinmezler. karye-be-karye Otman Babann kademince ve der-paynca yola

revan olup seyahat ederler, bu seyahatler tarikatlarnn gereidir.92 Genelde kylerin

ve ehirlerin dnda yeillik ve koruluklarda eleirler. Seyahatleri esnasnda

87 vB46a: d-y Rabbl-lemn imdiki eyym zamnda kevn menda ve imret vrnda velyeti maharidinmidr. Nitekim evvel zamnda nbvveti mahar idinmidi. Pes l-cerem ol vat arada vsa Cebril olmd ve imdikidevr-i velyetde Cebril Mikil srfil ve Azrail cet deldr. Ve hem Cebril gkden inmedine bir sebeb da budurki velyet ilhm- rabbn ve esrr- sbn ve marem-i Yezdndr ki adan evliyya mah olur. Pes bu hl eflarasna adan ayr kimse vsa ve dil olmaz. Pes bu l ve mam ibi insnu hi benlii ve senlii almaz ve

ala ak olup fen-ender-fen ve ayn- bek iinde mstara- t olur. yle olsa ol kimse ol dem acziyyetmamndan al olup ve b-vsa ve b-madde alfe-i a ola ve lem-i kebr ve are lim ve kmine dil ola ve herne kim sylese emr-i a ve kelm- mula syler ve ne kim ilese au fil-i rs olur. Ve zt ve ft ve efalullh ilemu olur kim ve hem inneh bi klli eyin mu yetine mahar der ki mecm eye dil ve taarruf olur88 vB60a: eyitdi gft kim Muammed ve s ve Ms ve dem benm didi davnu rsnda aun emri ve yzyigirmi drt bi enbiynu mans ve rs olmasa ayr- dav ehli gibi Suln Meemmed bn-i Murd n ve ulem-ymteairn ol kn- velyet helki atline dl iderlerdi89vB104b kfri zta perde lursn/O kfr ire bel nihn olursn , vB26a Amed Baba ve araoak Baba ol kn-velyetden cd ddiler. Da Vize ehrine gelp aylar ve yllarla rm ldlar. Pes Amed Baba mey-nelere ddi.araoa Baba ryn ve bryn olup ol ehr vrnelerinde rzigr geirirdi. T kim avmin-ns anlara inkr ideler vekfr iinde pinhn olup azne-i esrr- a olalar90 vB86b: lekeri ve rlaryuz ve yedileri ve cleriyz ki abdln- Rm olup lemde ve vesvs eyndan ve le vmekrden ve zer riydan zd ve fri old dirler.91 vB14b: pes ol yiit oturdu dkkndan aa kendzin pr-b itdi ve bir ul giyp ol dkknlar altnda yigirmi yl biryannu zerine yatd ve banun a fitil fitil olup opuna indi. Pes yigirmi yl ora ban tra itdrp yltdi , vB120b:ol kn- velyetden ora ol Deli Ba didi abdl ir olup ve velyet ve derd mchede birle lemde mehr old ki

banu sa fitil olup leylen ve nehren ol kn- velyet gibi zamnnu arnda ve yamurnda ve a u anda ve ky ehrinde lemin mehru old92 vB47a: ol kn- velyet ale-ab ol aradan alup adem-ber-adem abdllar da aabince ve mbrek ademince vear mcibince yola revn oldlar


39/361

32

Kalender babalarnn kabirlerini ziyaret ederler. Yollarnn zerindeki Kalender

zaviyelerine urarlar ve oralarda konuklanrlar.

zellikle her menzilde bir tekkeye ve o tekkeyi ekip eviren bir baba veya babaya

bal abdal ve dervie rastlanmas ok dikkat ekici bir hayat sahnesi sunmaktadr.93

Yanlarnda teber, nefir veya sur, ustura tarlar. Teberle ve nacakla aalarn kuru

dallarn krp dorar ve devasa ateler yakarlar. Bu atelerle hastalar tedavi etmeyi

veya ktlkleri def etmeyi amalarlar94. Elbette ki srtna posttan gayri giysi

almayan bu abdallarn soukta snmak amacyla ate yaktklar da malumdur. Bu

ate yakmann eski Trk inanlarndan kald ve bir ayin unsuru olduu

dnlebilir.95 Kaynaklarda ziyaretine vardklar zaviyeye yaklatklarn haber

vermek iin nefiri fledikleri yazyor ve lakin metinde bu hususta fazla bir bilgi

yoktur. Usturay ise ar darb iin kullanyorlar idi.

Abdalarn ar-darp yapmalar onlarn kimliini gizlemelerini salar ve tannmalarn

zorlatrr. Ayrca abdallarn diyar diyar dolamalar ve ehirlerde kalmamalar, daha

ok ak arazilerde ve kylerde bulunmalar, abdallarn zaruri ezkar ve evradnn

olmamas hapishane kaknlarnn ve aranan sulularn Kalender olup aralarna

karmasn kolaylatrm olabilir. Belki halk da byle bir durumun farkndayd.

Otman Babay grenlerin onu kagun sanp elini ayan balamalarna da bu

durum sebep olmu olabilir.

Otman Baba abdallar dnyaya deer vermezler, ellerine geen yiyecei veya paray

ksa zamanda harcarlar. Kaynaklarda ad geen keklden metinde hi

bahsedilmemektedir. Otman Babann da dilenci dervileri yermesi ve abdallarna

dilencilii yasaklamasndan abdallarn dilenmedii sonucu kmaktadr. Ancak

velyetnmede sk sk getirilen kurbanlardan ve akelerden bahsedilmekte ve

tamamnn bizzat sahipleri tarafndan Otman Babaya isar nisar edildii

anlatlmaktadr. Bylece abdallar hakknda kendisi dilenmeyen ama getirilenleri

kabul eden kimselerdir imaj verilmektedir.96

Otman Baba bata olmak zere abdallar fakr ve tecrit anlayna sahip idiler; mal

93 Do. Dr. Ziya Avar, Otman Baba Vilyet-nmesine Gre Otman Baba ile Rumeli Blgesindeki Babalarn Mnasebetleri (2.Uuluslaras Trk Kltr Evreninde Alevilik ve Bektailik Bilgi leni Bildiri Kitab, 1. Cilt, Ankara, 2007)94

vB107b95Baknz: Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri, sf. 186-187.96 vB55a: Dobrca memleketin obanlar ol kn- velyetden eer ir ve ger bn velyet heybet udret grp abdl derv oldlar kimi drt bi ve kimi be bi oyunla ve kselerle aeler getrp ol kn- velyet ana r ve nir itdiler.


40/361

33

mlk olmayan, hi evlenmemi, diyar diyar dolaan kimseler idiler. Otman

Babann yine bir Kalender babas olan Mmin Dervie sen avret var

gidisn, benm avretm nesnem yo gidi deglem demesinden Otman Babannmcerret olduunu anlyoruz. Buradan Kalenderlerin baz gruplarnda evlenmenin

var olduunu da dnebiliriz. Zira Mmin Dervi evlidir. Otman Babaya gre bu

evlenme ii doru deildir; bu sebeple Mmin Dervii aalamaktadr. Mal mlk

edinmeden, meslek zanaat renmeden, diyar diyar dolaarak, haneye konmadan

yaayan byle kimselerin evlenmesi de hayat tarzlarna zaten uymayacaktr.

Abdallarn dzenli namaz klan kimseler olmadklar da metinden anlalmaktadr.

Otman Baba bazen abdallar elindeki ktekle nne toplar ve saf balatp namazkldrr. Namazda imam kendisi olur. Otman Baba namazda bir ara bedeninden

kaybolur, sonra geri bedenine gelip namaz tamamlar.97 Yazara gre bu namaz

makbul namazdr, gerisi makbul deildir.98 Buradan Otman Baba ve abdallarnn

zaman zaman namaz kldklar anlalmaktadr. Otman Baba ve abdallar ramazan

orucunu tutarlar. Ancak bir defasnda arefe gn bayram etmeleri ve ocak kurup

yemek piirip ahaliye datmalar, halka zorla orularn bozdurmalar ulemann ve

stanbuldaki tasavvuf erbabnn ikyetlerine sebep olmutur.99

Abdallar efglli Bein(Sultan ca) kabrini ziyaret etmeyi hacc- kebir telakki

ederler ve farz u vaciplerin ona teslim ederler, bylece ahd-i kalu belaya sadk

kaldklarn gstermi olurlar100. Ayrca abdallarn Hac Bekta- veli ziyaretine

gittikleri de yine metinden anlalmaktadr. Ancak Otman Baba abdallarnn byle

ziyaret gittiklerini metinde gremiyoruz. Bayezid Baba abdallarndan Mmin

Dervie bal olanlarn Hac Bekta- Vel ziyaretine gittikleri metinde de ifade

edilmektedir.101 Otman Babann stanbulda bulunduu sralar Bektai halifesiMahmud elebi onu ziyaret etmeye gelir. Otman Baba onu tanmaz ve kim olduunu

sorar . Mahmud elebi Hnkar halifesi olduunu syleyince Otman Baba Hnkar

kimmi? der. Abdallar Bizm nkr ac Bekt Veldr. diye aklarlar.

Otman Baba Mahmud elebiye elini ptrmek bir yana onu nazarna dahi kabul

97Baknz: Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri, sf. 106.98 vB54b: eyitdi ki tiz gel ki namz lalum didi. n abdllar bu aberi mstemi oldlar der-l naarna gelp af

baladlar. Ve ol kn- velyet lerine imm olup namza urd.99 vB110a100 vB116b101 vB29b


41/361

34

etmeden kovar. Bunun sebebini Kk Abdal hir en egeri mrd muibb

ssdur amm bnda enniyyet ve tekebbrlk ve riy ve amadan mnezzeh ve

l degldr. diye aklar. Otman Baba yine keramet gstermi ve Bektai halifesiMahmud elebinin kalbini okumu, fikrini ve kasdn anlamtr. Abdallarn

cevaben Bizm nkr ac Bekt Veldr. demelerinden Hac Bekta- Veli

Hazretlerini benimsediklerini anlyoruz.102

Velyetnme Bektlik ve heterodoks zmreler asndan bakldnda Hac

Bekta- Veliye bir ballk zikredilmekle birlikte -Safev tesir, Oniki imam gibi

Bekt kozmogonisinin ana motifleri yoktur.103 Kk Abdal halifelik ve elebilik

ardnda komaya kardr. Bu davalar gdenleri de ar ekilde tenkit eder.104

Otman Baba abdallar, Hac Bekta- Veliden baka Kalender babalarn da kabul

ve tasdik ederler ve onlara hrmet ederler. Seyahatleri esnasnda bu babalarn

mritleriyle buluur ve onlarn zaviyelerinde konuk olurlar. Babalarn adlar ve

zaviyelerin yerleri yledir; Sar Saltk - Edirne ve Kiligra, Mmin Dervi - Zaara,

Meckl Baba - Pirevadi, Etyemezler - Kzlaa Yenicesi ve Yanbolu, Turhan Baba

- Kzlaa Yenicesi, Nasuh Baba - Karasu Yenicesi, Bayezid Baba -Vardar, Mecnun

Dervi - Serez, Ahmed Baba - Vize, Karakucak Baba -Vize.

Otman Baba abdallar onun hteml-evliy olduuna inanrlard. Ayrca

mridlerin ancak Hz. Alinin soyundan gelenlerden olacana ve bu soydan

olmayanlar mrit edinenin mridinin eytan olduuna inanrlard.105

Anahatlaryla belirttiimiz bu inanlardan baka inan ve kabuller metin de epey

oktur.

102 Baknz: Ahmet Yaar Ocak , Bekt Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri,sf. 17.103 Kemal NC, Szl Kltr / Tarih Balamnda Edeb Bir Metin Olarak Otman Baba Vilyetnmeleri, Bilig 2004A nshasnda metnin banda ve sonunda yer alan manzumelerde Oniki mamn, Balm Sultann adlar zikredilmektedir.Balm Sultan, Balm Sultan Alev diye anlmaktadr. Tabi bu manzumeler metnin aslnda olmayan, mstensihin eklediiparalardr.104 vB23b, vB24a: Pes ey kmil fl vey derv abdl aret-i Rislet gibi kimsene bu avf bu l zerine olca giralan eyya ne alfelik ne elebilik ayusdur. Neuz billh min sahallh. Nam:alfe yirde gkde kim olur/Elinde olur anu her kim olur; Bu yolda m-allh ehl-i cfe/ Kim ola al stine alfe;Bularu kibine vardur almet/Ki deldr yol ehl-i selmet ;Ki orarlar bu dny belerinden/karmazlar bu avfi

yreklerinden; lurlar a yolna al davet/Mrdi kimi olan kimi avret; amu hengme girer zer u sls/Ne bunlardaedeb vardur ne nms; Dir kr kre obn olupdur/ Uyanlar aa ser-gerdn olupdur105 Baknz:vB22ada anu eyi eyndur ki bi val bi eyun mine-uyi bi ayr rriyeti Aliyyn ve lih ve eyuhieynun ve hve melnun fid-dny vel-irti


42/361

35

FFFF. OTMAN BABA ABDALLARININ LKLER. OTMAN BABA ABDALLARININ LKLER. OTMAN BABA ABDALLARININ LKLER. OTMAN BABA ABDALLARININ LKLER

a) Otman Baba Abdallarnn Devletle ve Ulema (Snni limler) ve Halk le likia) Otman Baba Abdallarnn Devletle ve Ulema (Snni limler) ve Halk le likia) Otman Baba Abdallarnn Devletle ve Ulema (Snni limler) ve Halk le likia) Otman Baba Abdallarnn Devletle ve Ulema (Snni limler) ve Halk le likilerilerilerileri

Otman Baba ve mritleri vahdet-i vcut, tenash ve hulul inanlarndan dolay

Osmanl ulemasnn tepkilerini ekmitir. Bu sebeple kadlara ve hatta devrin

padiah Fatih Sultan Mehmede ikyet edilmilerdir. Buna bir rnek udur: Deli

Umur ve be abdal Otman Babay ilah ittihaz etmek suundan Pirevadi kadsnn

huzuruna karlrlar. Kad huzurunda da aret-i Monl eyitdi pir men ud

men didi man ne man zere ibt ise biz da primizi ol isbtdan da al

yan ve muaa bilrz ve aynel-yanmz ile grdiimiz srr- Yezdna

aparz. Nitekim aret-i Al kerremallh vecheh aretlerinden sul itmiler ki

an Tarya aparsn dimiler. aret-i Aliyy-i Vel da cevbnda dimi ki

grdim Tarya aparam dimi. Pes yle olsa biz da grdimiz Tarya apup

a ib-i velyetden tecell ideriz derler. Bunun zerine Pirevadi kads ve

Hayf Surii kads bu abdallarn mlhid ve kfr ehli olduuna, Otman Babann

rahmani olmayp eytn olduuna ve Mmin Derviin ikyetinin doruluuna

karar verirler. Deli Umur ve be abdal zindana atarlar106,107.

Toplum kurallarn ve eriat nemsemeyen ve laubali tavrlar sergileyen abdallar

toplumun da tepkisini ekmektedirler. Zaman zaman halk tarafndan da abdallar

kadlara ve sair devlet adamlarna ikyet edilmektedirler. stanbulda arefe gn

bayram etmeleri ve ahaliye yemek datmalar ve yemei zorle yedirmeleri sebebiyle

abdallar ca Dervi adl bir kii tarafndan Yeni Cami nnde bulunan ulemaya

ikyet edilir. Abdallarn bu davran eriat alaya almak alarak deerlendirilir ve

ulema toplanp abdallar Fatih Sultan Mehmede ikyet ederler.108

stanbulda abdallar ile o civarda meskn Karamanllar arasnda bir arbede yaanr.

Otman Baba ve abdallar Karamanllarn cenazelerin defnetmelerine ve Kuran hatmi

okutmalarna mani olmaya kalkrlar ve bir ok kimseyi darp ederler, tala sopayla

ahaliyi datrlar. Bu sebeple ahali abdallar ehrin subasna ikyet ederler.109

106 vB66a107 aret-i Monl Mevlana Celaleddin-i Rm olduunu tahmin ediyoruz. Zira o devirde Farsa eser veren ve abdallarn da

benimsedii kiinin Mevlana olmas daha kuvvetle muhtemeldir.108 Bak. vB110a (Burada yazar Fatih Sultan Mehmedin Otman Babay kolladn ve ulemy bir uslle bandan savdnanlatmaktadr)109Bak. B111b( Yazar burada da subann ahaliyi azarlayp bandan savdn ve abdallara bir muamele yaplmadn anlatr.)

otman-baba-velayetnamesi.pdf

Documents