iSTANBUL TicARET ODASı YAYıN NO: 1990 - 3

ORTALAMA KAR HADLERİ

VE ASGARİ GAYRİSAFİ

HASıLAT ESASı

T. Açık lama ıı. i 988- 1990 Yı ll arına Aiı i')' isbelier

iSTANBUL

'.

iSTANBUL TicARET ODASı YAYıN NO: 1990 - 3

ORTALAMA KAR HADLERİ

VE

ASGARİ GAYRİSAFİ

HASıLAT ESASı

I. Açıklama IL 1988-1990 Y ıllanna Ait Nisbetler

iSTANBUL

GREN ReklamcıIıklFoıogrqfçlllk

Ha:zMdar. Menderes Cad. No:2512 Bakırköy-ISTANBUL Tel: 556 04 43

ÖNSÖZ

Gelir Vergisi Sistemi içinde geniş bir mükellef zümresi için uygu­lanmakta olan ortalama Kar Hadleri üyelerimizin büyük bölümünü ilgi­lendiren bir husustur.

Ortalama Kar Hadleri uygulaması, 1982 yılı sonunda Gelir Ver~Jisi Kanunu'nda değişiklikler yapmak üzere çıkarılan 2361 sayılı Kanunla, Asgari Gayrisafi Hasılat esası ile birleştirilmiş ve bazı mükellefler bu son esasa göre vergilendirmeye tabi tutulmuştur. Bu sebeple açıkla­ma kısmının lI'nci bölümünde Ortalama Kar Haddine tabi mükellefler­le bu mükellefiyetin konusunu teşkil eden "Perakende Satış" kavramı üzerinde durulmuş, IV'ncü Bölümde ise Asgari Gayrisafi Hasılat esası uygulanacak mükellefler sayılmıştır.

III ve IV'ncü bölümlerde çeşitli basit rakamı i örneklerle vergi he­sap şekline açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

istanbul ili dahilindeki tüccarlara 1988-1990 devresinde uygulan­mak üzere 28.12.1989 tarihli Resmi Gazetede ilan edilen Ortalama Kar Hadleri ekli cetvelde verilmektedir.

Ortalama Kar Hadleri ve Asgari Gayrisafi Hasılat Esası hakkında bilgi vermeyi amaçlayan bu yayınımızın, üyelerimize ve ilgililere ya­rarlı olmasını dileriz.

Genel Sekreter Prof. Dr. ismail Özaslan

ORTALAMA KAR HADDI ve ASGARI GAYRiSAFi HASıLAT ESASı HAKKINDA AÇiKLAMA

GIRIş:

Perakende satış yapan ticaret erbabı ve perakende satış yapan imalatçılar ile; otel, gazino, bar, lokanta, birahane, pastahane V.s. gibi dinlence ve eğlence yerleri işletenlerin ve her türlü taşıma işleri ile uğ­raşanların, kazançlarının denetiminin güçlüğü karşısında benimsen­miş ve uzunca bir süredir uygulanmakta olan Ortalama Kar Hadleri ve Asgari Gayrisafi Hasılat müessesesi bir vergi güvenlik tedbiridir.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 111 inci maddesi ile 1950 yılından bu yana sadece Ortalama Kar Hadleri olarak tatbik edilen bu sisteme, 2361 sayılı kanunla Asgari Gayrisafi Hasılat Esası eklenmiş ve hiz­met işletmeleri ve taşıma işleri yapanların beyan ettikleri gayrisafi ka­zanç ve hasılatların vergi inceleme elemanlarınca saptanan asgari gayrisafi hasılatlarla karşılaştırılması esası getirilmiştir.

Ortalama Kar Hadleri ve Asgari Gayrisafi Hasılat esası, aşağıda iki bölüm halinde açıklanmaya çalışılacaktır.

i - ORTALAMA KAR HADLERI

Bilindiği gibi, memleketimizde 1950'den bu yana Gelir Vergisi sis­temi uygulanmaktadır. Gelir Vergisi ise, beyana dayanır. Yani, bir mü­kellef, sene sonunda Maliye'ye elde ettiği geliri beyan eder ve Maliye de mükellefin beyan ettiği bu miktar üzerinden vergi tarh ve tahsil eder. Zarar beyan edenlerin tabiatiyle vergi vermesi söz konusu ola­maz.

Maliye, vergiyi, mükellefin beyanına dayanarak tarh ve tahsil ederken, haklı olarak bu beyanın doğruluk derecesini de kontrol etmek ister. Sözü geçen kontrol çeşitli şekillerde olur. Bunlardan bir tanesi de "oto-kontrol" dur. Oto-kontrol Gelir Vergisinin yapısı gereği kendiliğinden işleyen bir kontrol şeklini ifade eder. Şöyle ki; bir toptan­cı, ithalatçıdan 1.000.000.-TL lık mal alsa, bunu mutlaka defterine kaydeder. Çünkü toptancı için bir ödeme, yani bir harcama söz konu­sudur.

Bu durumda, bir gelir elde eden ithalatçı, aldığı 1.000.000.- lirayı kaydetmese dahi, toptaneının kayıtlarını inceleyerek kendisini kontrol ve durumu tesbit etmek kabil olur. işte buna Maliye dilinde oto-kontrol denir.

Ancak, bu oto-kontrol perakende ticarette uygulanamaz. Çünkü, bir tuhafiyeciden bir gömlek satın alan tüketici genellikle tacir olma­dığından bunu muhasebesine inceleyerek ettirmesi düşünülemez. Bu suretle de, harcama yapanın durumunu inceleyerek, gelir elde edeni kontrol etmek imkanı ortadan kalkmış olur. işte bu alandaki boşluğu doldurmak için Gelir Vergisi Kanunu'nun uygulamaya başlandığı 1950 yılından bu yana uygulanan bir sistem vardır. Bu sistemin adına OR­TALAMA KAR HADLERi denilmektedir.

Sözü geçen sistem, sınırlı bir mükellef zümresini ilgilendirdiği için başlangıçta pek dikkati çekmemiştir. Ancak, 8 Temmuz 1964 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 484 ve 485 sayılı kanunların getirdiği yeni hükümler ile konu birdenbire büyük bir önem kazanmış ve geniş bir mükellef zümresini ilgilendirir hale gelmiştir.

11- ORTALAMA KA.R HADLERI KiMLERi iLGiLENDiRMEKTEDiR?

Ortalama Kar Hadleri ile ilgili bulunan mükellefler şunlardır: Kısmen veya tamamen perakende satış yapan ticaret erbabı ile imalatçı: Bu kategoriye giren mükellefleri şöylece açıklayabiliriz: a - Doğrudan doğruya perakende ticaret yapanlar. b - Toptancı olduğu halde, (miktar ne olursa olsun) aynı zamanda

perakende olarak da mal satanlar, c - ithal ettiği malların bir kısmını (miktar ne olursa olsun) veya ta­

mamını perakende satanlar. d - imal ettiği malların bir kısmını (miktar ne olursa olsun) veya ta­

mamını perakende satanlar. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, Ortalarna Kar Hadlerinin

kapsamına sadece perakende satışların girmekte oluşudur. Yani bir ithalatçı ithal ettiği, bir imalatçı da imal ettiği malın tamamını toptancı­ya satarsa bu ithalatçı veya imalatçının Ortalama Kar Hadleri ile bir il­gisi olmayacaktır. Fakat aynı ithalatçı veya imalatçı örneğin bir yılda ithal veya imal ettiği 1000 adet radyonun 970 tanesini toptan, 30 tane-

sini de perakende olarak satarsa, sadece perakende olarak sattığı 30 radyo için Ortalama Kar Haddine tabi olacaktır.

Bu konuda sonuç olarak denilebilir ki, yalnızca ithalat veya imalat ile uğraşanlar Ortalama Kar Hadleri ile ilgili değildirler. Ancak ithal veya imal ettikleri malın tamamını veya bir kısmını (miktar ne olursa olsun) perakende olarak satanlar Ortalama Kar Haddine tabi olacak­tır.

Bu şekilde hem toptan ve hem de perakende satış yapan ticaret erbabının, ortalama kar hadlerinin kolayca uygulanabilmesi için pera­kende satışların hesabını ayrı tutmaları uygun olacaktır.

PERAKENDE SATIŞ NE DEMEKTiR?

Bu kategoride sözü edilen perakende satıştan maksat nedir? Kanun (193 sayılı Kanun, Madde. 111) perakende satışı şöyle tanım­lamaktadır.

"Perakende satıştan maksat, satışı yapılan madde veya malze­menin aynen veya işlendikten sonra satışını yapan kimseler dışında­kilere satılmasıdır.»

Kanun koyucunun bu tanımdaki maksadını, <<tekrar satmak üzere satın alanlar dışındakilere» veya kısaca «tüketiciye» yapılan satışlar şeklinde de ifade edebiliriz. Şöyle ki:

Satışı yapılan madde aynen veya işlendikten sonra tekrar satılı­yorsa, bu bir perakende satış değildir. Fakat aynı mal bir gerçek veya tüzel kişi tarafından tekrar satılmamak üzere ve kendi ihtiyacı için alınmışsa bu bir perakende satıştır. Uygulamada, faturalı satışlar "toptan», faturasız satışlar da "perakende» satış sayılmakta ve be­yannameler bu esasa göre doldurulmaktadır. Her yapılan faturalı satış, toptan satış demek değildir. Örneğin bir kimse kendisi ve ailesi­nin kullanacağı giyim eşyalarını satın alırken fatura. talep edebilir. Bu mallar tekrar satılmak için satın alınmadığından, faturalı dahi olsa, toptan sayılmaz. Bu tarz faturalı satışların da perakende satış olarak nazara alınması gerekir.

11l- ORTALAMA KAR HADLERi, KiMLER TARAFINDAN VE NASIL TESBiT EDiLMEKTEDiR?

Ortalama Kar Hadleri, şehrimiz Defterdarının veya tevkil edeceği bir Maliye Memuru'nun başkanlığında Gelir Müdürü ve Vergi Dairesi Müdürü olmak üzere üç memur üye ile Ticaret Odası'ndan seçilen 2 üyenin iştirakiyle kurulan 5 kişilik bir Özel Komisyon tarafından tesbit edilmektedir. Bu komisyon sadece merkez ilçelerinde bulunan tacirIe­re ait oranları tespit etmektedir.

Özel Komisyon tarafından tespit edilen oranlar evvelce Maliye ve Gümrük Bakanlığının onayı ile yürürlüğe girmekte idi. Ancak, 1964 yı­lından itibaren, özel Komisyonların tesbit ettiği oranlar, Maliye ve Gümrük Bakanlığındaki 5 kişilik bir Merkez Komisyonu tarafından in­celenmekte ve onaylanmaktadır.

Özel Komisyon, gerek mal çeşitleri, gerekse iş kollarına ait oran­ların tespiti esnasında, gerektiğinde ilgili meslek mensuplarından veya Odamız Meslek Komitelerinden görüş almaktadır.

Özel Komisyonlar tarafından tesbit edilen oranlar, perakende sa­tılan malın maliyet bedeline uygulanarak, gayrisafi kar bulunur. Gayri­safi kardan genel giderler indirildikten sonra kalan miktar net karı veya zararı gösterir.

Konuyu bir örnekle açıklayalım:

Perakende satış yapan bir tuhafiyecinin bir yıl zarfında sattığı malların maliyetinin tutarı 100.000.-TL'sldır. Tuhafiye için tesbit olu­nan ortalama kar haddini de % 20 olarak kabul edersek, söz konusu tuhafiyecinin yıllık gayrisafi kazancının :

100.000 x %20 = 20.000.-TL olması gerekecektir.

Genel giderler bu gayrisafi karın dışındadır. Yani, elde ettiği bu 20.000 liralık gayrisafi kara mukabil o tuhafiyecinin eğer 25.000.- lira­lık bir genel gideri varsa, bu takdirde örneğimizdeki tacirin hesap vazi­yeti şu şekilde görünecektir:

Gayri safi kar 20.000.-

Genel giderler 25.000.- (-) 5.000.-TL

Yani o tacir 5.000.- lira zarar etmiş olacaktır. Acaba burada sözü edilen maliyet bedeli, hangi unsurları kapsa­

maktadır.

Maliye ve Gümrük Bakanlığınca hazırlanan Ortalama Kar Hadleri Yönetmeliğine göre, maliyet bedeli tabirinin kapsamına giren unsurlar şunlardır.

1) Doğrudan doğruya perakende satıŞ yapanlarda maliyet bedeli :

ithalatçı, imalatçı veya toptaneıdan aldığı malları satan, bildiğimiz tipik perakendecide maliyet bedeli; satın alınan malın faturada yazılı alış bedeli, alış komisyonları, sigorta ve ambalaj masrafları gibi malın tedarikiyle ilgili giderlerden oluşmaktadır.

2) ithal ettiği malı perakende satanlarda maliyet bedeli:

Yukarıda (1) numaralı bentte yazılanlara gümrük resmi gibi ithalat dolayısıyle yapılan giderlerin de ilave edilmesiyle bulunan bedeldir.

3) imal ettiği malı perakende satanlarda maliyet bedeli :

imale sarfedilen hammaddelerin bedeli, işçi ücretleri, amortis­manlar vesaire gibi genel imal giderleriyle piyasaya ambalajlı olarak sevkedilen maddelerde ambalaj giderlerinden oluşur.

Satışları tümüyle perakende olan ticaret erbabı ile imalatçılarda satılan mal maliyeti aşağıdaki şekilde kolayca hesaplanabilir.

Dönem başında var olan mala, mal alışları ile dönem içindeki alış ve imalat giderleri eklenir, dönem sonunda mevcut mal bundan düşü­lür. (Dönem sonundaki mal mevcudunun değerlenmesinde, bunlara alış ve imal giderlerinden pay verilmesi unutulmamalıdır.) Geriye kalan tutar, perakende satılan malın maliyet bedelidir. Buna, sapta-

nan Ortalama Kar Haddi uygulanarak gayrisafi kar hesaplanır. He­saplanan bu gayrisafi kar, mükellefin defterlerinde görülen gayrisafi kardan düşükse ve bu düşüklük nedeni mükellefçe haklı nedenlere dayanılarak açıklanamıyorsa aradaki farka ait vergi, Vergi Dairesince mükelleften istenir.

Vergı Idaresince haklı görOlebilecek dOşOklOk sebepleri:

Mükelleflerce beyanlarındaki düşüklüğün açıklanması amacıyla verilen cevapların ve ibraz olunan belgelerin hangi halde kabul edilip; hangi halde reddedileceği hususunun kesin olarak, önceden belirlen­mesi güçtür. Red veya kabulün; düşüklüğü doğuran olaya, faaliyetin yapılış tarzına ve mükelleflerin iş ve çalışma durumlarına göre incele­nip değerlendirilmesi lazımdır.

Bununla beraber, düşüklük sebeplerinin açık ve seçik olarak bilin­diği hallerde mükelleflerden tamamlayıcı açıklama istenilmesine lüzum görülmeyeceği gibi, açıklamanın geçerli belgelere dayandırıldı­ğı hallerde de başkaca incelemeye gerek gösterilmeden beyanın ol­duğu gibi kabul edilmesi gerekir.

Konunun iyice anlaşılabilmesi için aşağıda bazı örnekler verilmiş-tir:

- Tekele tabi madeler (ıspirto, ispirtolu içkiler. tütün, çay) ile dam­ga pulu, Milli Piyango bileti, akaryakıt (motorin. gazyağı, benzin), şe­ker, kibrit, kahve gibi maddelerin kar hadleri, ilgili resmi makam ve mercilerce; beldenin bir kısım zaruri ihtiyaçlarına (ekmek, et gibi) ait azamı satış fiyatları da belediyelerce tayin ve tahdit olunmaktadır.

Bu türlü malların satışı ile uğraşanlar için Ortalama Kar Haddi cetvellerinde daha yüksek kar oranı tanınmış olsa dahi, özel komisyo­nun fiyat sınırlandırmalarını gözönünde bulundurarak, sözü edilen maddelerin satış hasılatına Ortalama Kar Hadlerini değil, kendilerine mahsus kar hadlerini uygulamaları; şayet bu kar hadleri Ortalama Kar Haddinden daha yüksek ise.bu takdirde de Ortalama Kar Haddini tat­bik yoluna gitmeleri gerekir.

- Kamu idare kurumlarına ve bunlara bağlı kuruluşlara karşı mal teslimini taahhüt etmiş olan mükelleflerin bu işlerden sağladıkları ka­za.nç, Ortalama Kar Hadlerine göre tesbit edilen gayrisafi kazancın al­tında ise, düşüklük sebebi açıklanmış sayılmalıdır.

Rekabetin etkisi ile ticari malda veya taşıma işlerinde, mal ve hiz­metin benzerlerinden daha düşük fiyatla satıldığı veya yerine getirildi­ği önesürüldüğü hallerde bu iddialar, fatura ve diğer belgelerle, belge­lenebilirse kabul edilmelidir.

- Ticari faaliyetlerin çeşitli sebeplerle bir takvim yılından az sürdü­ğü ve bu yüzden kazançta düşüklük meydana geldiğinin önesürülme­si halinde, bu iddia, belgelenmek kaydiyle, dikkate alınmalıdır.

Taşıma işlerinde faaliyetin bir takvim yılından daha az bir müd­detle devam etmesi halinde işletme giderleri arasında yer alan amor­tismanın çalışılan süreye göre hesaplanarak, giderler arasına sadece bu suretle bulunan miktarın katılması icabeder.

- Mal üzerine iş yapanlar da kazanç tesbit edilirken, fire ve malın fiyattan düşmesi gibi hususlara dayanarak olarak mükelleflerce yapı­lan açıklamaların gözden uzak tutulmamasılazımdır.

- Öz sermayesinden ziyade Milli bankaların kendisine açtığı kre­diler ile iş gören ve bu sebeple faiz ödeyen ve borçlarını zamanında ödemek amacıyla mallarını benzerlerine göre daha düşük fiyatıa satan ve bu halleri özel komisyanca bilinen veya açıklama sırasında belgelendiren mükelleflerin bu durumları nazara alınmalıdır.

Mükellef açıklamalarının kabul edilebilir gôrülmemesi:

Mükelleflerin kazançlarındaki düşüklüğün nedenleri hak.kında

yaptıkları açıklamalar, vergi idaresince kabuledilebilir görülmeyerek reddolunmuş ise, Ortalama Kar Haddi esasını tatbik suretiyle bulun­muş olan farkın tamamı; açıklama kısmen veya tamamen reddelimiş ise, bu kısma ait fark vergi tarhına esas tutulur.

Ortalama KAr Haddi esasının uygulanmasına ait örnekler:

A) Mal üzerine perakende satış yapılması:

Örnek - 1) A adındaki bir mükellefin perakende olarak, manifatu­ra ticaret yaptığını, işletme defteri tuttuğunu, manifaturacılık için bu yerde tesbit olunan ortalama kar oranının %10 olduğunu kabul ede­lim.

Bu şahsın beyanname yaprağında gösterdiği bilgilere göre ticari durumu şöyledir:

Hesap dönemi başın­daki mal mevcudunun

Lira

Hesap dönemi içinde elde edilen

Lira

maliyet değeri 100.000 gelir 1.400.000 Hesap dönemi içinde satın alınan malın

maliyet değeri 1.300.000 Hesap dönemi içinde yapılan toplam

Hesap dönemi sonundaki mal mevcudunun maliyet

giderler 90.000 değeri 120.000

Toplam 1.490.000 Toplam 1.520.000 Fark (Kar) 30.000 F ark (Zarar)

Genel Toplam 1.520.000 Genel Toplam 1.520.000

Maliyet bedelinin hesabı:

lira

100.000 Senebaşı mevcudu 1.300.000 (+) Sene içindeki alışlar

1.400.000 Toplam 120.000 (-) Sene sonu mevcudu

1.280.000 Satılan malın maliyet bedeli

Ortalama Kar Haddinin uygulanması suretiyle gayrisafi kazancın tesbiti:

1 .280000 x 1 O = 128.000 lira (gayrisafi kazanç)

100

Mükelefin gösterdiği gayrisafi kazanç:

Kar Genel Giderler 30.000 + 90.000 = 120.000 lira (gayrisafi kazanç)

Ortalama Kar Haddine göre hesaplanan gayrisafi kazanç ile mü­kellefin beyanına göre hesaplanan gayrisafi kazanç arasındaki fark:

128.000 - 120.000 = 8.000 liradır.

8.000 lira, 10.000 liradan az olduğundan mükellef hakkında Orta­lama Kar Haddi yoluyla bir vergi tarh olunmayacaktır.

Örnek - 2) B adındaki bir şahsın bakkallık yaptığı, bu iş için o yer-de % 10 Ortalama Kar Haddi tesbit edildiğini düşünelim.

Bu mükellef beyannamesinde, sene içinde satın aldığı mal bedeli olarak 1.300.000 lira, genel gider olarak 50.000 lira, safi kar olarak da 30.000 lira göstermiştir.

Örnekde, sene başı ve sene sonu mal mevcudu olmadığından maliyet bedeli yıl içinde satın alınan mal bedeli olan 1.300.000 liradır.

1.300.000 lira maliyet bedeline % 10 Ortalama Kar Haddi uygula­narak gayrisafi kazanç bulunur:

1.300.000 x 10 = 130.000 lira

100

Mükellefin gösterdiği gayrisafi kazanç:

Kar Genel Giderler 30.000 + 50.000 = 80.000 liradır. Gayrisafi kazançlar arasındaki fark: 130.000 - 80.000 = 50.000 liradır.

Bu fark 10.000 liradan fazla olduğundan mükelleften açıklama is­tenir. Mükellef, yukarıdaki kısımlarda belirtildiği şekilde düşüklük se­beplerini açıklayamazsa fark üzerinden adına ikmalen ve cezasız vergi tarh olunur.

Mükellef adına yapılacak ikmal tarhiyatı ödeviinin beyannamesin­de bildirdiği 30.000 lira karın Ortalama Kar Haddi yoluyla tespit olu­nan 50.000 lira ile toplanmasını ve toplam (80.000) lira üzerinden vergi tarholunmasını, tarholunan vergiden evvelce mükellefin beyanı­na dayanılarak hesaplanan verginin indirilmesini ve kalanının kendi­sinden aranmasını ifade eder.

B) Mal üzerine kısmen perakende ve kısmen toptan satış ya­pılması:

Örnek - 1) Halıcılık yapan bir şahsın;

Lira

1.000.000, takvim yılı başındaki mal mevcudu 3.000.000, takvim yılı içindeki alışları

200.000, genel giderleri 3.500.900, yıl içindeki satışı 1.000.000, yıl sonu mal mevcudu,

olsun. Bu mükellefin yıl içindeki 3.500.000 liralık satışlarının 500.000 lirasının perakende, 3.000.000 liralık kısmının toptan satış olduğunu ve halıcılıkta perakende satışlar için bu yerde tesbit olunan Ortalama Kar Haddinin % 10 olduğunu farzedelim.

Mükellefin açıklaması sırasında perakende sattığını bildirdiği halı­ların maliyet bedelinin 480.000 lira olarak açıklandığını ve bunun ida­rece kabul edildiğini farzedelim.

10

Bu durumda örnekteki şahsın perakende olarak sattığı halılardan elde ettiği gayrisafi kazanç:

500.000 - 480.000

20.000 liradır

Ortalama Kar Haddine göre hesaplanacak gayrisafi kazanç:

480.000 x 10 = 48.000 liradır.

100

Aradaki 48.000 - 20.000 = 28.000 lira fark mükellef adına ikmalen tarh edilecek kazanç kısmını ifade eder. Beyan edilen gayrisafi kazan­cın Ortalama Kar Hadlerine göre hesaplanan gayrisafi kazançtan düşük olmasının sebebi açıklanabildiği takdirde böyle bir verginin aran maya­cağı tabiidir.

Örnek * 2) imalat işi ile uğraşan bir mükellefin durumu şöyledir:

Bu gruba giren mükelleflerde satılan malın maliyet bedeli Vergi Usul Kanununun 275'nci maddesine göre tesbit olunur. Aşağıdaki örnek bu madde hükmü de gözönünde bulundurularak düzenlenmiş­tir.

Mamul devri ............ . Ham madde devri.. ... . Ham madde alışı. ...... . Ücretler .................. . işletme Giderleri ...... . Genel Giderler ......... . Safi Kar ................... .

150.000 180.000

1.200.000 500.000 300.000

70.000 160.000

Toplam 2.560.000

Perakende Satış ....... 2.350.000 Mamul devri .............. 210.000

Toplam 2.560.000

11

Satılan mallann maliyet bedelinin hesaplanması:

Mamul devri .............. 150.000 Ham madde devri ...... 180.000 Ham madde alışı ........ 1.200.000 Ücretler .................... 500.000 işletme Giderleri ........ 300.000

Toplam 2.$30.000

Ertesi yıla mamul devri 210.000 Satılan malın maliyeti .. 2.120.000

Bu maddeye ait imalatçı Ortalama Kar Haddi nisbetinin % 13 oldu­ğu kabul edilirse, bu nisbetin satılan malın maliyetine uygulanması ha­linde, ortalama gayrisafi kazanç (2.120.000 x 0,13 = 275.600) olarak belirmektedir.

Mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç miktarı ise 230.000 liradan ibaret bulunmaktadır.

Safi kar ....................... 160.000 . Genel gider ................. 70.000

Toplamı 230.000

Bu duruma göre, mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç, Ortalama Kar Haddinin perakende satışlarına uygulanması sonunda bulunan gayrisafi kazanca göre, (275.600 - 230.000 = 45.600) lira düşüklük göstermektedir.

Bu durumda Vergi Dairesi, mükeileti, bu düşüklüğün sebebini açıklamaya davet edecektir.

Varsayalım ki, mükellef, defterlerinde ücret olarakgösterdiği 500.000 liradan ayda 25.000 lira, yılda 300.000 lira genel giderler arasında yer alması gereken muhasiplik ücretini yanlışlıkla ücretlere da­hil ettiğini bildirir ve ispat ederse, gayrisafi kazancındaki düşüklüğü is­pat etmiş sayılır ve hakkında herhangi bir tarhiyat yapılmaz.

12

Bu durumda sözü edilen 300.000 lira genel gider olup, dolayısıyla beyan olunan gayrisafi kazanca gireceğinden satılan malın maliyeti 1.820.000 ve buna ortalama kar nisbeti uygulamasiyle bulunan gayri­safi kazanç 236.600 lira. mükellefin beyan ettiği gayrisafi kazanç ise 230.000 lira olacaktır.

Ortalama Kar Haddi uygulamasiyle bulunan 236.600 lira gayrisafi kazançla. mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç 230.000 lira arasındaki fark 10.000 liranın altında bulunduğundan, mükellefe bu esasa göre herhangi bir işlem yapılmayacağı·tabiidir.

LV M ASGARi GAYRiSAFi HASıLAT ESASı

Asgari gayrisafi hasılat esası; otel, motel, tatil köyü, pansiyon, bar pavyon, dansing, gazino, lokanta, kahvehane, kır bahçesi, plaj, ha­mam, kuaför salonu, erkek berberi, güzellik salonları. tamirhaneler ve benzeri hizmet işletmesi sahipleriyle. her türlü taşıma işleriyle uğraşan­lardan Maliye ve Gümrük Bakanlığınca uygun görülen iş kolları veya meslek gruplarına uygulanmaktadır.

Bu gibi işyeri sahiplerinin gösterdikleri gayrisafi hasılat. Vergi Usul Kanunu'nun 72'nci maddesinde yazılı Takdir Komisyonlarınca, her tak:­vim yılı için saptanan asgari gayrisafi hasılata göre düşük bulunduğu takdirde, asgari gayrisafi hasılat vergi tarhiyatına esas alımr.

Yukarıda sayılan işletmeleri işleten mükellefler daha önce Ortalama Kar Hadlerine tabi tutulmakta idiler. Ortalama Kar Haddi de bunların işletme giderlerine tatbik ediliyordu. Asgari gayrisafi hasılat esası adı altında getirilen yeni düzenlernede ise, işletmelerin hangi giderlerinin işletme gideri olup olmadığı hususu önemini kaybetmiştir. Zira uygu­lanmakta olan bu otokontrol düzeninde yukarıda sayılı hizmet işletmeleri ve taşıma işleriyle uğraşanların, tüm hasılatları ve tüm gider­leri gözönüne alınmaktadır. Şöyle ki;

Her mükellef için, inceleme elemanlarınca, yıl içinde yapılan tesbit­ler esas alınarak saptanacak olan gayrisafi hasılat, mükellefçe gösterilen gayrisafi hasılattan yüksekse, mükellefin beyan ettiği gayri­safi hasılatı yerine. asgari gayrisafi hasılat esas alınır. Bundan mükel- : lefin işletmeyle ilgili beJgelenen her türlü işletme giderleri ve genel gi-

13

derleri düşülür ve safi kazanç hesaplanır.

Asgari gayrisafi hasılata göre bulunan safi kazanç ile mükellefin be­yan ettiği safi kazanç arasındaki fark üzerinden mükellef adına ikmalen vergi tarh edilir.

Bu aşamada, safi kazancın giderlerin %20'sinden fazla olması ha­linde salınan ek vergi ile ilgili olarak Vergi Dairesinin mükelleften her­hangi bir açıklama istemesi sözkonusu değildir. Burada esas, asgari gayrisafi hasılat ile belgelenen tüm işletme giderleri ve genel giderler toplamı arasındaki farkın gerçek safi kazanç sayılması ve onun vergisi­nin ödenmesidir.

Ancak, bu safi kazanç miktarının, işletmenin beyan edilen ve bel­gelenen giderler toplamının %20 sinden de az olmaması gerekmekte­dir. Yukarıda belirtilen tarzda asgari gayrisafi hasılat esas alınmak sure­tile hesaplanan safi kazanç işletmenin giderler toplamının % 20 sinden az olduğu takdirde ve bu noksanlık mükelleflerce haklı sebeplerle izah edilemediği takdirde; giderler toplamının %20 si safi kazanç sayılacak ve bununla, beyan edilen safi kazanç arasındaki fark üzerinden mükel­lef adına ikmalen tarhiyat yapılacaktır.

Bu anlatılanları birer ömekle açıklayalım:

Örnek - 1) Mükellefin beyan ettiği gayrisafi hasılat 900.000 TL., belgelenen

giderler toplamı ise 700.000 TL dir. Bu durumda (900.000.-700.000 =200.000 TL) safi kazanç beyan edilmiş ve vergisi ödenmiştir.

Vergi idaresi bu mükellefleri 1 milyon lira asgari gayrisafi hasılat elde etmesi gerekenler grubuna dahil etmiştir.

Bu durumda; Asgari gayrisafi hasılat Tevsik edilen toplam giderler (-)

Hesaplanan safi kazanç Beyan edilen safi kazanç (-)

ikmalen tarha konu kazanç farkı

14

1.000.000 TL 700.000 TL

300.000 TL 200.000 TL

100.000 TL

Hesaplanan safi kazanç 300.000 TL giderlerin %20 tutarı olan (700.000 x %20) 140.000 TL dan fazladır. Bu nedenle 100.000 TL üzerinden mükellef adına ikmalen vergi tarhedilecek ve bu tarhiyat sırasında mükelleften karın düşüklüğü konusunda herhangi bir açıkla­ma istenmeyecektir.

Örnek - 2)

Mükellefin gösterdiği gayrisafi kazanç 800.000 TL, belgelenen toplam giderleri de 750.000 liradır. Bu durumda mükellef (800.000 -750.000) 50.000 TL safi kazanç beyan etmiş ve vergisini ödemiştir. Vergi idaresi mükeileti 850.000 TL asgari gayrisafi hasılat elde etmesi gerekenler grubuna dahil etmiştir.

Buna göre; Asgari gayrisafi hasılat 850.000 TL Belgelenen giderler (-) 750.000 TL

Hesaplanan safi kazanç 100.000 TL Beyan edilen safi kazanç (-) 50.000 TL

ikmalen tarha konu kazanç farkı 50.000 TL

Bu safhada mükellefe kar düşüklüğünün nedenleri ile ilgili her­hangi bir soru sorulmayacak ve açıklama istenmiyecektir. Ancak bu saf­hada hesaplanan safi kazanç, giderlerin % 20 si ile mukayese edile­cektir.

Belgelenen giderlerin % 20'si (750.000x%20) 1 inci safhada hesaplanan safi kazanç (-) 2. inci safhada ikmalen tarha konu olabilecek ilave kazanç farkı

150.000 TL 100.000 TL

50.000 TL

Bu safhada mükellef açıklamaya davet edilerek, safi kazancının gi­derlerinin % 20'sinden düşük olmasının sebepleri sorulacaktır.

Mükellef düşüklüğü haklı nedenlerle açıklayabilirse, 2 inci safhada he­saplanan 50.000 TL kazanç farkı üzerinden tarhiyat yapılmayacak, sa­dece 1 inci safhada hesaplanan 50.000 TL lık kazanç farkı üzerinden tarhiyat yapılacaktır.

15

Mükellef kA-r düşüklüğünü haklı nedenlerle açıklayamazsa 1 inci safhada hesaplanan safi kazanç farkına, 2 inci safhada hesaplanan ka­zanç farkı da eklenecek ve (50.000 + 50.000 =) 100.000 TL kazanç farkı üzerinden ikmalen vergi tarhedilecektir.

Asgari gayrisafi hasılat esasına göre tarhiyat yapılabilmesi için he­saplanan kazanç farklarının Ortalama KA-r Hadleri esasında olduğu gibi 10.000 TL nın üzerinde olması gerekir. Farklılık 10.000 TL dan az ise herhangi bir tarhiyat yapılmayacaktır.

V - ODAMIZ MENSUPLARıNıN DIKKAT ETMELERI GEREKEN HUSUSLAR :

Ortalama KA-r Hadleri önceden hem Resmi Gazete'de yayınlan­makta hem de Vergi Dairelerinde ilan edilmektedir. Bu durumda mü­kellef beyannamesini verirken kendisi için tayin olunan Ortalama KA-r Haddini önceden biliyor demektir. Bu kitapçığın sonuna da, 28.12.1989 tarihli Resmi Gazete'de ilan edilmiş olan 1988-1990 tak­vim yıllarında istanbul (Merkez) ilindeki tüccarlar için uygulanacak olan «Ortalama KA-r Hadleri)~ konulmuş bulunmaktadır.

Bu izahat muvacehesinde, şayet mükellefin gösterdiği gayrisafi kA-r, işbu yazımızın başından itibaren açıkladığımız esaslara göre bulu­nacak gayrisafi kA-rdan düşük ise, bu takdirde, mükellefin" düşüklük sebeplerini {haklı sebepler} bildiren bir yazıyı da beyannamesine ekli olarak vermesi lazımdır. Yani, bir mükellefin beyan ettiği gayrisafi kA-r 50.000 TL'sl ise, buna mukabil Özel Komisyon tarafından tesbit edilen nisbete göre. bunun 75.000 TL olması gerekiyorsa, mükellefin arada­ki farkın ne gibi haklı sebeplerden doğduğunu yazılı olarak beyan na­mesiyle birlikte ifade etmek hakkı vardır.

Şayet mükellef bu yazılı izahatı vermemişse, durum ne olacaktır?

Bu takdirde, örneğimizdeki mükellef Vergi Dairesi tarafından açık­lamada bulunmaya davet edilecektir.

Mükelleflerin yapacakları açıklamalar ve sunacakları belgeler Vergi Dairesi Müdürü veya vergi inceleme elemanlarınca incelenecektir.

16

Mükellefin açıklaması kabul edilirse, vergi kendisinin beyan ettiği miktar üzerinden tarh edilecektir.

Şayet, açıklaması kabul edilmezse, (kısmen veya tamamen) 10.000 liraya kadar olan matrah farkları için hiçbir işlem yapılmayacak, 10.000 liradan yukarı matrah farkları için ise, ikmalen vergi tarh edile­cektir.

Ortalama Kar Hadleri ve Asgari Gayrisafi Hasılat Esası uygulamasın­da, Vergi idaresinin zamanaşımı süresi içinde mükelleften açıklama is­teyebilmesi mümkün hale getirilmiştir.

Diğer taraftan cezasız tarhiyata da son verilmiş bulunmaktadır. Ce­za uygulaması Vergi Usul Kanunundaki genel Vergi Cezaları hüküm­lerine tabi olacaktır.

Odamız, yukarıda belirtildiği üzere oto-kontrol zaruretiyle vergi mevzuatımıza girmiş olan Ortalama Kar Hadleri ve Asgari Gayrisafi Hası­lat müessesesinin perakende ticaretle uğraşanlar ile eğlence ve istira­hat yeri işletenler ve taşıma işleriyle iştigal edenler hakkında adil ve gerçek esaslar çerçevesinde uygulanması için gerekli bütün gayreti sarfetmektedir. Bu maksatla, gerek meslek mensuplarının fikirlerinden ve gerekse mali konularda yetki ve uzmanlık sahibi elemanların bilgile­rinden faydalanılmakta; neticede mükellef ve Maliye'ye ait hakların aynı titizlikle korunmasına gayret edilmektedir.

17

193 SAYILI GELiR VERGiSi KANUNU'NUN ORTALAMA KAR HADDi VE ASGARi GAYRiSAFi HASıLAT ESASı ILE

iLGiLi MADDESi

Ortalama KAr Haddi ve Asgarı Gayrisafi Hasılat Esası

Madde 111 - Kısmen veya tamamen perakende satış yapan ticaret erbabı ile imalatçıların gösterdikleri gayrisafi kazançlar, Vergi Usul Ka­nununa göre tesbit olunan Ortalama Kar Hadlerinin perakende satılan emtianın maliyet bedeline uygulanması suretiyle bulunacak miktarlara göre düşük olduğu takdirde beyan edilen gayrisafi kazançlar yerine, bu suretle bulunan miktarlar ikmalen vergi tarhına esas alınır. Pera­kende satıştan maksat; satışı yapılan madde veya malzemenin aynen veya işlendikten sonra satışını yapan kimseler dışındakiler satılmasıdır.

Otel, motel, tatilköyü, pansiyon, bar, pavyon, dansing, gazino, 10-kanta, kahvehane, kırbahçesi, plaj, hamam, kuaför salonu, erkek ber­beri, güzellik salonları, tamirhaneler ve emsali hizmet işletmeleri sahip­lerinin ve her nevi taşıma işiyle uğraşanların gösterdikleri gayrisafi hasılat, inceleme elemanlarınca yıl içinde yapılan tespitler esas alınarak hesaplanacak asgari gayrisafi hasılata göre düşük olduğu takdirde, beyan olunan gayrisafi hasılat yerine, bu suretle tesbit edilecek asgari gayrisafi hasılat vergi tarhı na esas tutulur. Şu kadar ki, bu suretle bulu­nacak safi kazanç, mükelleflerce tevsik edilen mutad giderler top­lamının %20'sinden düşük olduğu takdirde, vergi tarhına esas alınacak miktar, bu giderler toplamının % 20'sidir.

Bu maddeye göre tarhiyat yapılabilmesi için tesbitolunacak farkın on bin lirayı aşması ve tesbit edilen bu farklılık nedeniyle mükelleften izahat talep edilmesine rağmen, mükellefin süresi içinde izahat verme­miş olması veya verdiği izahatın yeterli görülmemesişarttır.

18

Maliye ve Gümrük Bakanlığından:

Aşağıdaki illerde faaliyette bulunan Tacirlerin 1988-1989 ve 1990 takvim yılları kazançlarına uygulanmak üzere, özel komisyonlarca takdirolunan ve «Ortalama Kar Hadleri Merkez Komisyonu» tarafından incelenerek kesin miktarları tayin edilen orta­lama kar hadleri aşağıda gösterilmiştir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 465 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile değişik 43 üncü maddesi uyarınca ilan olunur.

Adana (Merkez) Ankara Antalya Aydın Balıkesir

Bursa Denizli Eskişehir

Gaziantep içel

istanbul ızmir Kayseri Kocaeli Konya Malatya Manisa Sakarya Samsun Trabzon

(Merkez)

O. SINIF.: YiYECEK, iÇECEK, KEYiF v.b. iHTiyAÇ MADDELERi

Grp. ~~

Alım

imalat Ithalat Satım (%) (%) (%)

00

01

010

011

BAKKALLAR GRUBU (Bakkaliye ve kantariye em- - - -tiası ile tekel maddeleri, şeker, gaz, ekmek, alkollü ve alkolsüz içkiler ve benzeri ihtiyaç maddelerini memzucen satanlar.) 12 Bakkaliye ve kantariye emtiası 17 12

0000 . Tekel maddeleri (Resmi Kuruluşlarca tespit edilen

0001 0002

0003 0004

kar oranları uygulanacaktır.) Tekel dışı alkollü içkiler 28 32 20 Toz ve kesme şeker (Resmi Kuruluşlarca tespit edi-len kar oranları uygulanacaktır.) Memba suyu, gazoz, kola v.b. içilecek maddeler 25 ro 20 Margarin (Varsa Resmi Kuruluşlarca veya amillerince tespit edilen kar oranları uygulanacaktır.) NOT: Bakkallarda satılan gaz, ekmek, züccaciye,

tuhafiye hırdavatı, v.b. ilgili gruplarında gösterilmiştir.

ET, SAKATAT. KÜMES VE AV HAYVANLARı GRUBU (Birlikte satanlar için herbir emtia grubuna ait nispet­ler uygulanacaktır.) Kasaplar (Imalat sOlunu satın aldıkları veya besIe­dikleri canlı hayvanları kesim ameliyesine tabi tutup et ve sakatat haline getirerek perakende satan ka-saplar hakkında uygulanacaktır.) 16 Sakatat

19

21 11

13

Alım

imalat ithalat satım Grp. Böl. Poz. (%) (%) (%) --ö12-

Canlı hayvan --ar-1'3

02

03

04

013

014 015

oa:> 021

(3)

031 032 cm

Tavukçular (Canlı ve kesilmiş kümes ve av hayvan­ları satanlar.) Yumurta Pastırma, Salam, Sucu k, Sosis v.b. SU ÜRONLERi GRUBU Balıkçılar

Su ürünleri mamülleri (Tuzlama, kurutma, tütsüleme,

z7

konserve v.b. yollarla imal edilen su ürünlerL) z7 MEYVE VE SEBZECILER GRUBU Meyve Kavun, Karpuz Sebze Taze mantar 25 HUBUBAT, BAKLivAT VE HER NEVi UN VE UN MAMULLERi GRUBU

040 Zahiredler 0400 Uncular (Çuvalla veya açık un satanlar.) (Değirmen

ve un fabrikalarınn perakende satışları için imalat sütunu kullanılacaktır.) 12

0401 Hayvan yemi (Ot, saman dahil) 13 0402 Sun'i ve vitaminli yemler {Varsa Resmi Kuruluşlarca

veya amillerince tespit edilen kar oranı uygulana-caktır.} 2)

0403 Bulgur 16 041 EKMEK (Varsa Resmi Kuruluşlarca veya amillerince

tespit edilen kar oranı uygulanacaktır.) 13 00 ~~ m 043 . Nişasta

05 ŞEKER, PASTA VE MEŞRUBAT GRUBU (0) Şekerciler (Şeker, şekerleme, çikolata, helva, reçeı,

pasta v.b. maddeler.) z7 0500 Tahin, tahin helvası, pekmez ve ağda 22 0501 GHkoz

051 Pastacılar (Salonlu pastaneler hariç) 25 0510 Şerbet, dondurma, boza, şifa V.b. (Salonu olanlar

~~ ro 052 Tatlı ve börek v.b. (Salonu olanlar hariç) 25 053 Yufka, kadayıl güllaç 22

06 MEZECILER VE BOFELER GRUBU ro 000 Maze (Şarküteri) (Meze, hazır yemek v.b. satanlar) ro 061 B ü f e i e r ro

20

25 25

18 14 22

22 18 18 18 18 18

7

10 11

13 12

8 15 15

2)

17 12 2)

Alım

Imalat ithalat SıUn

~~~ ~ (%) (%) 062 Sandaviç, tost (Hamburger v.b.) (Salon lu olanlar

hariç) ~ zl 063 Meyve suyu (Tabii ve taze) ~

064 Damga pulu, kıymetli kağıt (Maliye ve GOmrOk ba-kanlığınca verilen kar oranı uygulanacaktır.)

005 Posta pulu (PTT Idaresince verilen kar oranı uygu-lanacaktır.)

(xl6 Piyango bileti (Milli Piyango Idaresince verilen kar oranı uygulanacaktır.)

NOT: Mezeeiler ve bütelerde satılan tekel maddeleri, tekel dışı alkollü içikiler vasair gıda maddeleri ile bOfelerde satılan gazete, mecrnua, pul, milli piyango bileti v.b. bu bölümde gösterilen nis pete değil ilgili bölOmlerde gösterilen nispetlere tabidir.

07 KURU KAHVE VE KURUYEMiş GRUBU 070 Kuru Kahve (Varsa Resmi Kuruluşlarca veya am iIIe-

rince tespit edilen kar oranı uygulanacaktır.) 12 25 10 071 Hazır kahve (Instant Coffee) 25 18 072 KuruYemiş 25 al

0720 Lebiebi al 18

08 SOT VE SOTTEN MAMUL MADDELER GRUBU (0) SOt, yağ, yoğurt, ayran v.b 23 25 18 001 Peynir (Her nev 'i) al 25 15

09 DIGER YIYECEK, IÇECEK VE iHTIYAÇ MADDELERi GRUBU

090 Zeytin 17 12 001 Zeytinyağı, ayçiçekyağı, pamukyağı, susamyağı,

haşhaşyağı, mısırözü yağı, v.b. likit nebati yağlar (Varsa Resmi Kuruluşlarca veya amillerince tespit edilen kar oranı uygulanacaktır.) 15 10

002 Turşular 25 25 003 Aktarlar 22 22 17 094 Buz 25 al 005 Sabun (Her nev'i) 17 22 12 006 Tuzoolar 15 12

21

Alım

imalat ithalat sabm Grp. Böl. Poz. 1.SINIF: GiVECEK, TAKILACAK sOS VE (%) (%) (%) ----- ZiVNET EŞVASI -----10 TUHAFiYE, KONFEKSiYON, PARFÜMERi, FOS

BIJUTERi GRUBU 100 Tuhafiyeciler (Kadın, erkek çamaşırı; trikotaj, çorap,

gömlek; çanta, şemsiye, şapka, kravat v.b. aksesu-ar eşyası, tuhafiye hırdavatını memzucen alıp satan-lar.) ::s 28 2.)

1000 Kadın çamışı (Korse, sOtyen dahil) 3) :n 2.)

1001 Trikotaj ::s 28 2.)

1002 Çorap ::s 28 2.)

1003 Gömlek, pijama, kravat, mendil (Ismarlamacılar için 131 inci bölüme bak.) ::s 28 2.)

1004 Şapka (Fötr, kumaş ve hasır şapka) ::s 28 2.)

1005 Şapkacılar (Kadın) :ı:i 38 2.)

1006 Kasket, apolet, kokart, nişan 24 2.)

1007 Tuhafiye hırdavatı 24 :n 2.)

1008 Şemsiye ::s 28 2.)

101 Levazımatçılar a3 22 1010 Terzi levazımatı 22 18 1011 Kadın diklş levazımatı (DOğme, toka, dantel, belIas-

tiği, fermuar v.b. satanlar.) (DOğme basma ve çorap çekme dahil) .() ::s

1012 Ibrişimciler (Kazzazlar dahil) ::s 35 2.)

1013 ÖrgO yünü satanlar (Naylon v.b. örgü iplikleri dahil) ::s 2.)

102 Konfeksiyon ve hazır elbise (Kadın, erkek ve çocuk konfeksiyonu için herbir emtia grubuna ait nispetler uygulanacaktı r.) zl 3J 2.)

1020 Erkek konfeksiyonu zl 3J 19 1021 Kadın konfeksiyonu ~ 35 23 1022 Çocuk konfeksiyonu 3) 35 25

100 Bebek ve çocuk eşyası :ı:i 38 25 104 FOS bijüteri (Taklit ziynet eşyası) .() 40 ~

105 ParfOmeri (ıtriyat) :ı:i 35 zl 1050 Kolonya 25 2.)

11 DOKUMA MAMÜLLERi GRUBU 110 Manifaturacılar 16

1100 Parça ve kilo ile kumaş satanlar 16 111 Kumaşçılar (TOccar terzilerin kumaş satışları dahil) 25 ~ 16 112 Havlucular (Havlu v.b. hamam eşyası satanlar.) a:ı 16 113 Beyazeılar (Çarşaf, peçete, örtü v.b. satanlar.) 23 18

22

Alım

imalat ith'alat Satım Grp. BöL. Poz. (%) (%) (%) --114 -- Mefruşat (Perdelik, döşemelik kumaş, perderayı v.b. ---- --

aksesuar dahil) 25 115 Yervesoframuşambaları 15 116 TülbentçUer 2J 117 Çadır imalatçıları 16

12 AYAKKABı VE KADıN çANTASı GRUBU 35 120 Ayakkabıcılar (Hazır erkek, kadın ve çocuk ayak-

kabıları) 35 121 Kunduracılar (Ismarlama ayakkabı yapanlar) 32 122 Lastik. plastik. hasır. keten v.b. maddelerden

yapılmış her çeşit ayakkabı, terlik patik ve kavafiye 25 123 Kadın çantacıları (Deri, süet sun'i deri, plastik, hasır

~~ 35 124 Ayakkabı levazımatı 2J

13 DiKiş GRUBU 130 Terzi (Kumaşı işyeri tarafından temin edilen)

(Kumaş satışları için 111 inci bölüme bak.) 34 131 Gömlekçiler (Ismarlama gömlek, pijama yapanlar) 3)

132 lşletmeci ve yağlıkçılar (Piko, plise, sırma, klaptan v.b. işler dahil) 3)

133 Yorgancılar (Yatak, minder v.b. dahil) 3)

1330 Pamuk 1331 Yün, yapağı, tiftik

14 DiGER GiYiM EşYASı GRUBU

20

21

140 Kürkçüler (Sun'i kürkler hariç.) 38 141 Sun'i kürkler 30 142 Deri elbiseciler 30 143 Eski elbiseciler (Kullanılmış giyim eşyası) 144 Keçe ve kevelci eşyası 2J

200

2.SINIF: EV EşYASı

EV VE MUTFAK CiHAZ VE ALETLERi GRUBU (Buzdolabı. çamaşır makinası, radyo, OtO dikiş maki­nası gibi elektro mekanik, elektro-termik, elektronik. mekanik cihaz ve aletler ile her nev'i gaz sobası, lüks kömOr sobası, gaz ocağı gibi eşyayı memzucerı satanlar.) 2J Televizyon 2J

CAM, PORSELEN KRisTAL, PLASTiK SERAMiK EŞYALAR iLE HER NEV'i MUTFAK EŞYASı GRUBU

23

22 22

18 11 15 12 22

22

22 14

25 2J 10 10

z1 25 25 15 15

10 5

Alım

imalat Ithalat saım

Grp. BöL. Poz. (%) (%) (%) -"210- ZOcca.ciye ve billuriye .,-arar

2100 Avizeler a)Cam 25 m al b) Kristal 3i 5) 25

2101 Abarjurcular 25 3) 3)

211 Alüminyum mutfak eşyası 23 3) 18 212 Plastik eşya (Oyuncaklar için 533 üneü bölOme

bak.) 23 3) 19 213 Seramik eşya 23 3) 18 214 Bakır, çelik vesair madeni ev ve mutfak eşyası 23 3) 18 215 Porselen ve ev mutfak eşyası 25 3) 3)

22 MOBiLYA, HALI, KiliM, KARYOLA, SOMYA, ÇOCUK ARABALARı GRUBU

2al Mobilyaedar 24- al 2200 Döşemeciler :rı

2201 Mobilya marangozlan :rı

221 Halıellar (Halı, battaniye ve kilimi birlikte satanlar için herbir emtia grubuna ait nispetler uygulanacaktır.)

2210 Halı (EI dokuması) 22 14 2211 Her nev'i makina halıları al 10 2212 Her nev 'i elyaflı yer döşemeleri (Halııar ve yolluklar) al 10 2213 Kilim 23 16 2214 Sattaniye 23 16

222 Çocuk arabaları 25 3) 17 223 Karyola, somya 25 16 224 PVC esaslı süngerler 15 25 10 225 PVC esaslı deriler 15 25 10

23 MADENI MOBiLYA VE BORO EŞYASı 23 17 24 HASIR EV EŞYASı (Hasırdan koltuk, masa, sandal-

ye v.b.) 25 3)

25 SARACIYE (Deri, kösele, sun'i deri ve plastikıen her türlü bavuL, çanta, kemer v.b.) (Kadın çantaları için 123 Oncü bölüm uygulanacaktır.) 25 3) al

26 KULLANILMIŞ ,EV EşYASı 15 27 DiGER EV EŞYASı GRUBU

270 Çömlekçiler (Topraktan testi, vazo, saksı v,b.) 17 12 271 Hasır, süpürge, kıtık v.b. al 15 272 Her nev'i tahtadan ev ve kullanma eşyası (Elbise

askısı, OtO tahtası, tel dolap, ekmek tahtası, nalın, kundura ve şapka kalıpları, fıÇI v.b.) al 15

24

Alım

imalat ithalat Satım

Grp. Böl. Poz. (%) (%) (%) -m-- Tahtadan yapılmış ambalaj sandığı ve kutusu ----(Bu bölOm, 553 nolu bölOme alınmıştır.)

274 Çuı, çaput, paçavra V.b. 12

3.SINIF : iNŞAAT MALZEMESi

30 KERESTE, KONTRPLAK, SUNi TAHTA, KAPLAMA LEVHA V.B, GRUBU

~ Keresteeiler 15 9 3000 ıskarta kereste 10

3)1 Formika, sun'i tahta, parke, duralit v.b. 3) 9 ro2 Doğramacılar (Kapı, pencere) 3)

31 CAM (Kapı, pencere, vitrin camları ve ısı camlar) 25 25 17 310 Seralarda kullanılan camlar 25 15 311 Cam tamircileri (Cam tamiri, resim camı ve

çerçeveleri, ayna v.b. yapanlar.) 25 3)

32 iNŞAAT DEMiRi, BORU, SAC V.B. GRUBU 320 Inşaat demiri 5 321 Demir, kurşun ve galvanizli boru 5 322 Siyah saclar (D.K.P. Saclar) 5 323 Galvanizli saclar 6 324 Paslanmaz saclar 6 325 Kurşun ve kurşun levha 5 326 Kaynak elektrodu 15 al 7 327 Karpit 15 al 5

33 ÇiMENTO, NALBURlvE, iNŞAAT HIRDAVATI, BOVA, SIHHI TESiSAT MALZEMESI GRUBU

3ro Çimento (Varsa Resmi Kuruluşlarca veya amillerince tespit edilen kAr oranı uygulanacaktır.) 3

331 Nalburiye eşyası 25 16 3310 Kimyevi boyalar .3) 3) 12 3311 Anilin boyalar al 3) 12 3312 Tuğla, kiremit 18 7 3313 Asbes, selOloz ve çimento esaslı çatı ve cephe kap-

lama malzemesi 15 7 3314 Plastik inşaat malzemesi al 15 3315 Tecrit maddeleri (Zift, katran, katranh muşamba v.b.) 3) 15 3316 Stropar ve cam elyafı 3) 10 3317 Duvar kağıdı 25 3) 15 3318 Briket, kOnk mozayik lavabo, hela taşı v.b. 15 10 3319 Kireç 3) 12 3320 Tozkireç (Paketlenmiş) ve alÇı 3) 12

25

Alım

imalat ithalat Satım Grp. BöL. Poz. ~ (%) (%) - - 332f' EI aletleri (Keser, balta, bıçak, kazma, kürek, bal-

3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329

yoz, cıvata ve somun açmakta kullanılan anahtarlar, tomavidalar, penseler, zımpara taşı ve kağıtları v.b.) 25 Somun, cıvata, üstOpO 25 Inşaat hırdavatı (Havagazı ve su tesisatı malzemesi)· 2J Fayans 6 Renkli ve dekorlu fayanslar 7 Inşaatta kullanılan seramikler 9 PVC esaslı yer döşemeleri 8 Kaloriler radyatörü 15 Kalorifer kazanları 2J

3330 Akaryakıt ve su tankları v.b. (Binalarda kullanılanlar dahil) 2J

3331 Sıhhi tesisat malzemesi (Emaye veya fayans lava-bo, kOvet, şofben, sifon, termosifon v.b.) 2J

34 TESisATÇILAR (Havagazı, su, kalorifer ve elektrik tesisatçıları) 3)

35 KUM, ÇAKıL, TAŞ (Imalat sOlunu istihraç edip satan­lara, alım-satım sütunu ocakeıdan alıp naklini yap-mak suretiyle satanlara uygulanacaktır.) 17

36 MERMERCilER (Mermerden ve taştan mezar taŞı, lavabo, hela taŞı v.b. yapanlar.) 25

300 Mermer levha 2J 37 BiNA ENKAZI

371 372 373

Inşaat gÖZlÜğÜ

Panjur (Her nev'i) Karo mozayik merdiven

25 22 2J

25

4.SINIF : (ELEKTRiKLi VE ELEKTRiKSiZ) MOTOR VE MAKiNALAR, TARIM VE TAŞıMA ARAÇLARı VE MALZEMELERi iLE

MADENi EŞYA

40 TAŞıMA VE TARIM ARAÇ, MAKiNA VE MALZEMELERI GRUBU

400 Otomobil, otobüs, kamyon, traktör, motosiklet, bisiklet v.b.

4000 Otomobil (Şu kadarki amillerince veya amillerince tanınan yetkiye dayanılarak anabayilerce verilen bayilik belgesi olanlarda kendilerine tanınan kar oranı uygulanacaktı r.)

4001 OtobOs - midibOs ,minibüs (" ,,) 4002 Kamyon (» ,,)

26

16 2J 15 5 6 8 7 4 8

8

8

12

2J 15 a:ı

16 22

10

10 10 10

Alım

Imalat ithalat sıiım

Grp. Böl. Poz. (%) (%) (%) ----4öö3 Kamyonet (» ») ----,y- 10

4004 Traktör (" ») a> a> 10 4005 Römork ve treyler a> 25 10 4006 Oto ile çekilen tekerlekli evler a> a> 10 4007 Motosiklet, bisiklet 15 a> 10

401 Otomobil, otobOs, midibOs, minibüs, kamyon, traktör, motosiklet, bisiklet yedek parçaları 25 a> 18

4010 Iş makinaları yedek parçaları 25 a> 18 4011 Otomobil, otobOs, midibüs, minibOs, kamyon traktör,

motosiklet, bisiklet lastikleri 25 25 10 4012 Akümülatör a> a> 10 4013 Motorlu taşıtlara ait camlar ve emniyet camları 25 35 18

402 Karöseri, damper a> 403 Oto hurdacıları 'ZJ 404 Tarım makine ve aletleri (Pulluk, mibzerv.b.) 18 a> 10 405 Damıtık ve asitli su a> 15 400 Araba ve araba levazımı 15 10

4060 Saraçlar (Koşum, terbiye, hamut) 15 10 407 Tarım ve taşıma araçları döşemeciliği a> 15

41 MOTOR, MOTOPOMP, TULUMBA V.B. a> a> 12

42 ELEKTROJEN GRUPLARı, ELEKTROMOTORLAR, TRANSFO~MATÖRLER, REGÜLATÖRLER VE ELEKTRIK TESisAT MALZEMELERi GRUBU a> a> 12

4a> Elektrik malzemesi a> a> 13 421 Jeneratör, transformatör ve regülatörler a> a> 10 422 Brülör a> a> 10

4220 Kurupil a> 14

43 HIRDAVAT VE MADENI EŞYA GRUBU

43) Demireiler 25 431 Sobaeılar (Dökme ve sae soba, soba borusu, kuzine

v.b.) 25 15 432 Soba malzemesi 25 15 433 Soğuk demir ve demir doğrama 25

4330 Demir mobilya ve süsleme eşyası (Demirden yapılan bahçe balkon sandalye ve masalan, saksılar, askı,

kitaplık v.b.) 3) 22 434 Alüminyum doğrama 25

27

Alım

Imalat ithalat SaIım

Grp. Böl. Poz. ~ (%) (%) -4315-- Her çeşit madeni tel ve levha

(Kurşun boru ve levha hariç) 15 7 4$ r"likhalat 15 7 tW Tenekeeiler :ıs 15 . 438 Kantar, terazi, dirhem :?2 ~ 15

4380 Kantar' (Büyük) :ıs ~ 20 4381 Kantar (KOçük), terazi, dirhem v.b. 20 ~ 15

$ Et. pastırma ve salam kesme makinaları :ıs ~ 15 440 Takım tezgahları ve marangoz makinalan :ıs .~ 15 441 Her nev'j kasa (Kıymet muhafazasına mahsus) 20 :ıs 15 442 Teknik hırdavat :ıs ~ 16

S.SINIF : MUHTELIF IMAL VE AUM-SATIM iŞLERi

50 MÜCEVHERAT, SAAT, GÖZLÜK, OPTIK ALET VE CIHAZLARI GRUBU

500 GümOş eşya 20 15 501 MOcevheratçılar ve kuyumcular (Altın bilezik hariç) :ıs 18 502 Sarraflar (Altın ve sikke altın alım-satımı) 1,50 1,50

5020 Altın bilezik 7 7 503 Saat 20 ~ 18

5030 Saat yedek parçaları 3) 3) 20 504 Optik aletler, cihazlar ve malzemeleri (FotoOraf, sin-

ema, projeksiyon makinaları, mikroskop, dOrbün ve güneş gözlükleri, fotoğraf ve sinema film ve kağıtları v.b.) :ıs zl 18

5040 Fenni gözlOkçOler :ıs zl 20

51 TıBBi VE KiuVEVI ALETLER VE CiHAZLAR GRUBU

510 Eczaneler (Tıbbi müstahzar, parfümeri, babe ihtiyaç maddeleri, spor malzemeleri, sıhhi malzemeler ve magistral ilaçlar.) 20

5100 Tıbbi mOstahzarlar (Ecza depoları bu pozisyondaki nispate tabidir.) 20

5101 Magistral ilaçlar 3)

5102 Beba ihtiyaç maddeleri .3) 3) 20 Not: ParfOmeri için 105'inci, spor malzemeleri için 530 uncu bölüm (Bunlar dışında kalanlar için herbir emtia grubu için tespit edilmiş kar oranı uygulana-caktır.)

28 .

Alım

imalat Ithalat Sııım Grp. Böl. Poz. (%) (%) (%) -- 511 -- Tıbbi ve cerrahi alet, cihaz ve malzemeler ~--r-ır

512 Ortopedi eşyası 3) 3) z3 513 Veteriner ve zirai mücadele ilaçlarını memzucen

satanlar 17 22 12 5130 Zirai mücadele dışında kalan haşarat öldürücü

maddeler 3) 2) 16 5131 Zirai mücadele ilaçları 15 3) 6 5132 Sun'i gübre (Şu kadar ki, satış fiyatlarının Resmi

Kuruluşlarca tespiti halinde buna nazaran bulunacak kar oranı uygulanacaktır.) 17 22 12

514 Deterjanlar (Temizleme tozu, çamaşır suyu ve leke temizleyici maddeler dahil) 3) 25 16

515 Sıhhi kağıtlar (EI ve tuvalet kağıtları, peçe te ve mendiller) 25 3:) 13

52 KITAP, KIRTASIYE, BÜRO ALET VE MAKINALARı GRUBU

53) Kitapçılar (Kitap, dergi, gazete) (Imalat sütunu kendi yayınlarının perakende satışını da yapan yayın evle· rine aittir.) 27 27 3)

5200 Gazete, dergi model (Imalat sOtunu gazete, dergi, model yayınlayıp bizat okuyucuya satanlar için kul· lanılacaktiL) 25 25 3)

521 Kırtasiyeciler (Ders araçları ve büro malzemesi dahil) 3) 3:) 15 5210 Zarf, kağıt, kartpostal 25 2) ID

522 Kağıtçılar 25 2) 11 523 Büro alet ve makinaları (574 nolu bölüme girenler

hariç) 3) 25 15 524 Eski kitapçılar 2)

525 Ciltçiler 25 526 Matbaalar (Teksir işleri dahil) 17

5260 Kartvizit matbaaları z3 527 Lastik damga, mühür, kaşe imalatçıları 25 528 Her çeşit klişe imali ID

53 EGLENCE, SPOR, TURiZM, MERAK VE SOSLEME EMTiASI GRUBU

530 Avcılık, balıkçılık, spor, deniz ve denizcilik alet ve malzemeleri 2) 3) 18

5300 Avcılık malzemesi ve silah al 35 15

29

Alım

Imalat Ithalat SaIım

~~~ ~ (%) J!:L

5301 Deniz ve denizcilik malzemeleri 2:) ro 18 531 Akvaryum ve süs balığı 3) 40 2:)

532 Kuşçular (Süs kuşları, kuş kafesi ve kuş yemi) 35 40 ffi 533 Oyuncakçılar (Oyun aletleri dahil) ID ffi ID

5330 Oyun kağıdı (Iskambil) (Resmi Kuruluşlarca tespit edilen kar oranı uygulanacaktır.)

534 Antika hatıra eşyası ve pul 40 ffi 5340 Antikacılar ro 5341 Pul (Kolleksiyon ve hatıra pulları alım-satımı) 2:)

5342 Kehribar ve oltu taŞı mamülleri 3) a:> 5343 Lületaşı mamülleri 3) ID 5344 Trustik eşya 3) a:>

535 Müzik alet ve malzemeleri. nota 35 ffi a:> 5350 Her çeşit plak, kaset ve kartOşlar 35 ffi ID

535 Her nev'i yapma çiçek 35 40 z7

54 ÇiÇEKÇiLER GRUBU (Çelenk, buket. sepet çiçekleri, çiçek fide ve tohumları) (Imalat sütunu satış mağazaları bulunan yetiştiriciler için. alım-satım sOtunu ise yetiştiricilerden alıp satanlar için kul-lanılacaktır.) 35 40 z7

540 Tohumcular: a) Fide ve sebze tohumu ID a:> 15 b) Saksıda çiçek, çiçek tohumu, çiçek soğan i ve ilaçları 3) ro z3

55 AMBALAJ MALZEMESI GRUBU

500 Her nev'i çuval, kanaviçe. ip. urgan, halat velense v.b. ID a:> 14

551 Kağıt ve mukavva esaslı ambalaj malzemesi ID a:> 14 552 Plastik esaslı ambalaj malzemesi ID a:> 14 553 Tahta esaslı ambalaj malzemesi ID 14 554 Cam esaslı ambalaj malzemesi ID 14 555 Madeni ambalaj malzemesi (Kapak, kapsül, tapa,

çember v.b. dahil) ID 14 556 Dondurma ve benzeri ile birlikte verilen her türlü

kOlah ve kaplar ID 14

30

Alım

imalat Ithalat SıUn

Grp. ~~ (%) (%) (%) 56 DiGER iMAL VE ALIM, SATıM iŞLERi

560 Akaryakıt bayileri (Benzin, mazot, gaz v.b.)

5600 Fool - Oil 561 Makina ve motor ya~ları 3)

562 Maden kömOrO ve linyit (Imalat sOtunu istihraç edip perakende satanlar için kullanılacaktır.) 25

563 Odun, kömOr, çıra, talaş 25 564 Butan, propan v.b. gazlar (Satış fiyatlarının Resmi

Kuruluşlarca tespiti halinde buna nazaran bulunacak kar oranı uygulanacaktır.) 3)

5640 Oksijen, freon v.b. gazlar 3)

565 Her nev'i madeni ve plastik hurda 566 Gemi hurdası ~

567 568

569

570

571 572 573

574

575

576

Kadın saçı ve peruka ro Rejenere kauçuk ro Cenaze levazımatı 23 Plastik sera örtüsü 3)

Bakır mamulatı (214 Oncü bölOm dışında kalanlar.) 23 Sulama ve yağmurlama makinaları 3)

Güneş enerjisi toplayıcı malzemesi ve yedek parçaları 3)

Elektronik bilgi işlem makinaları (Mini kompötOrler, ev tipi dahil ve kelime işlem sistemleri) 25 Elektronik yazar kasa, terazi ve terminaller (takome-tre, taksimetre v.b.) 25 Her nev 'i vinç, asansör, kaldırıcı ve yükleyiciler 3)

25

25

25

~

25

4.50 3

11

.t5 18

10 10 15 3)

::6 ::6 3)

14

18 12

12

12

12 15

(x) Bu cetvelde nisbeti gösterilmeyen pozisyonlar için Resmi Kuruluşlarca veya amille­ri nce kar oranları belirlenmediği hallerde bu pozisyonlara ilgili olduğu grup için tespit edilen kar oranları uygulanır.

(xx) Bu cetvelde ithalcit nispeti gösterilmeyen pozisyonlar için aynı pozisyonu n imalatçı­lar için tespit olunan nisbet uygulanır.

(xxx) I, II, lll, ve IV sayılı listelerde yer almayan ilçelerde faaliyette bulunan Tacirlar hak­kında "Ortalama Kar Hadleri Merkez Komisyonu· tarafından LV. grup için belli edilen ortalama kar hadleri uygulanacaktır. NOT : Bu cetvelde yer alan pozisyonlar için Resmi Kuruluşlarca veya amillerince kar nispeti be­

!irlendiği durumlarda, cetvelde yer alan kar nispeti değil,Resmi Kuruluşlarca veya amille

rince belirlenen kar nispeti uygulanacaktır.

31