ORGANİK TARIMDA BİYOTEKNİK MÜCADELE

YÖNTEMLERİ

•İlaçların yaygın ve bazen de aşırı dozda vebilinçsiz olarak kullanımı istenmeyen yanetkilerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

•İlaçlar insan ve çevre sağlığı ile doğal dengeüzerinde olumsuz etkiler yaratmakta,zararlılarda direnç sorunu ortaya çıkmakta veüründe kalıntıya neden olmaktadır.

• Bütün bu olumsuzlukları nedeni ile sonyıllarda ilaçlı mücadeleye alternatif mücadeleyöntemlerinin araştırılması ve kullanımı önemkazanmıştır.

•Alternatif veya modern mücadeleyöntemlerinin başında biyoteknik yöntemlergelmektedir. Organik tarımda da kullanımı sonderece emniyetli ve kalıntı sorumu yoktur.

•Biyoteknik yöntemler Hedeflenen zararlıtürlerin biyoloji, fizyoloji ve davranışlarıüzerinde etkili olan bazı yapay veya doğalmaddeler kullanarak, zararlıların normalözelliklerini bozmak suretiyle uygulananyöntemlerdir.

•Daha açık bir deyimle cezbedici ve tuzaksistemleri, feromonlar, hormonlar,repellentler (Uzaklaştırıcılar), beslenmeyi veyumurtlamayı engelleyici her türlü faktörüzerinde araştırma, geliştirme ve uygulamaolarak tanımlanmaktadır.

BİYOTEKNİK YÖNTEMLER

A- FİZİKSEL ETKİLEYİCİLER

1. Ses

2. Işık

B- KİMYASAL ETKİLEYİCİLER

1.CEZBEDİCİLER

a)Feromonlar

b) Besin Cezbedicileri

c)Yumurta Bırakma Cezbedicileri

2.UZAKLAŞTIRICILAR

3. BESLENMEYİ ENGELLEYİCİLER

4.YUMURTLAMAYI ENGELLEYİCİLER

Ses eşeysel çekici frekans olarak erkek ve dişi arasındaki iletişimde rol oynar

Işık böceklerin yöneliminde önemlidir

1. CEZBEDİCİLER

• Böceklerin besin aramalarında, yumurta bırakmayerleri ve cinsel eşlerini bulmasındaki davranışları bazıkimyasal maddeler tarafından uyarılıp kontroledilmektedir.

a)Feromonlar:Bir birey tarafından vücudun dış kısmınasalgılanan ve aynı türün diğer bireyleri tarafındanalgılandığında, alan bireyde özel bir reaksiyona nedenolan maddelerdir. Feromonlar böceklerin beslenme,çiftleşme, savunma, gizlenme, kaçma vb. davranışlarınıbelirlemede etkilidir. Bugüne kadar zararlılara karşıçeşitli amaçlarla böcek feromonlarının kullanılmasındanbaşarılı sonuçlar alınmıştır.

Biyolojik etkinliklerine göre feromonlar

•İz - işaretleme feromonları,

•Aphrodisiac'lar,

•Bir yerde toplanma feromonları,

•Alarm feromonları,

•Sosyal böceklerde kraliçe yetiştirilmesi ile ilgili feromonlar,

•Cinsel olgunluğun kontrolü ile ilgili feromonlar

•Koklama yoluyla etkili eşey feromonları,

•İz-İşaretleme feromonları

Genellikle böcekler bu feromonları yuvalarını, besin yerini ve üreme yerlerini bulmak için kullanılır.

•Kısa süreli

•Koklama yoluylaalgılanır

•Afrodisiac' lar

Genellikle erkek bireylertarafından salgılanan ve dişibireyi çiftleşme için uyaranferomonlardır.

•Çok kısa mesafedenalgılanabilen bu salgılarınetki spektrumu oldukçadar olup çiftleştiktensonra ortadan kalkar

•Bir Yere Toplanma Feromonları

•Birçok böcek, korunma,yumurta bırakma, kışlağaçekilme gibi işlemler öncesibir araya gelirler. Bir yerdetoplanma feromonları bundayardımcı olmaktadır.

•Alarm Feromonları

Bu feromonlar. böceklerinherhangi bir istenmeyenetki ile uyarılıp dağılmasını,ortamdan uzaklaşmasınısağlarlar.Bu feromonlarsosyal böceklerde çokgelişmiş olup, tipik olarakya uçuş ya da toplanmasırasında salgılanmaktadır.

•Sosyal böceklerde kraliçeyetiştirilmesi ile ilgiliferomonlar

Bu da tamamen beslenme ile ilgiliolup feromon tarafından tayinedilmektedir. Arı sütü ilebeslenilenler kraliçe olmaktadır.

•Cinsel olgunluğun kontrolü ile ilgili feromonlar

Bireylerin eşey olgunluğu belirli feromonlar tarafından etkilenir.Toplanma feromonları ile birlikte salgılanır

Koklama yoluyla etkili Eşey Feromonları

(Cinsiyet Feromonları)

•Eşey feromonları, cinsiyetler arası iletişim sağlayanferomonlardır. Bunlar erkek ya da dişi bireytarafından salgılanır, öteki cins tarafından algılanarakbu cinsin çiftleşme ile ilgili davranışlarını etkiler.

•Eşey feromonları daha çok dişi bireyler tarafındansalgılanmaktadır. Bu döllenmemiş dişi bireyin cinselolgunluğu, fotoperiyod ve ışık yoğunluğu ile ilişkilikomplex bir oluşumdur.

•Bazı feromonlar günün belirli saatlerinde periyodikolarak salgılanmaktadır.

•Feromonlar içinde zararlı böceklere karşı enfazla kullanılan eşey feromonlarıdır.

•Biyoteknik mücadelede feromonlardan, çokdeğişik tiplerdeki tuzaklar kullanılarakyararlanılır.

•Feromon tuzaklar farklı şekillerde, farklıyüksekliklerde ve farklı alanlarda kullanılır.

•Bu tuzaklardan böceklerin popülasyonlarınınizlenmesi (dolaylı kullanma) ve kitle halinde yoketme, iletişimi ve davranışı bozma (doğrudankullanma) amaçlarıyla yararlanılır.

Dolaylı Kullanma

•Bunda Zararlı böceğin popülasyonunu izleyipmücadele zamanını veya mücadeleye kararvermeyi belirlemek amacıyla eşeysel çekicituzaklardan yararlanılır.

Bu tuzaklara eşeyin salgıladığı feromon fitilleresürülerek ya da kapsül içinde özel yerlerineyerleştirilerek, karşı eşey koku yoluyla tuzağa çekilmişolur.

Tuzağa gelip yapışanzararlıların sürekli kontrolve sayımları ile zararlınınpopülasyon yoğunluğu, erginçıkışı gibi mücadeleyeyönelik bilgiler elde edilir.

Bu uygulamadan daha çokönceden tahmin ve erken uyarıçalışmalarında yararlanılmaktadır

Yurdumuzda, Elma iç kurdu (Cydia pomonella), Erik içkurdu (C. funebrana), Şeftali güvesi (C. molesta),Salkım güvesi (Lobesia botrana), Mısır kurdu (Ostrinianubilalis), Yaprak bükenler (Archips spp.) ve diğer bazızararlılara karşı kullanılmaktadır.

Eşey feromonları ayrıca ambar zararlıları olan türlerekarşı da kullanılmaktadır.

Doğrudan Kullanma

Feromonların zararlılara karşı doğrudan kullanılması ikişekilde olur.

1. Kitle Halinde Tuzakla Yakalama (Mass-trapping)

2. Şaşırtma Tekniği (Confusion Technic)

•Bu yöntemde;

•Böcek davranışlarının tespiti,

•Ergin çıkışlarının saptanması

•Uygun zamanda uygun tuzakların kullanımı

•Popülasyon yoğunluğu,

•Feromon tuzakların birbirine olan uzaklıkları,

•Belirli alanda bulunan tuzak sayısı,

•Tuzaklardaki feromon kapsülünün yenilenme sıklığıson derece önemlidir

•Kitle halinde yakalama yönteminde feromontuzakları yanında besin tuzakları veya renktuzaklarından da yararlanılabilir.

•Elma gövde kurdu (Synanthedon myopaeformis),

•Yaprakbüken (Archips rosanus)

•Kiraz sineği (Rhagoletis cerasi),

•Zeytin sineği (Bactrocera oleae),

•Zeytin güvesi (Prays oleae),

•Seralarda beyazsinekler (Trialeurodes vaporariorumve Bemisia tabaci),

•Galeri sinekleri (Liriomyza trifolii)

•Salkım güvesi (Lobesia botrana)

ZEYTİN GÜVESİ TUZAKLARI İLE ;Zeytin tomurcuklarınınkabarmaya başladığı mart sonu nisan başlarında, 3 zeytin ağacına bir deltatipi eşeysel tuzak (kitlesel tuzaklama)asılarak bu zararlıile biyoteknik mücadele yapılabilir.

Zeytin sineği tuzakları ,Sarı Yapışkan Tuzak vecezbedici den oluşur. Sarı yapışkan tuzaklar, 20x25 cm ölçülerinde üzerlerine böcek yakalama Zamkı sürülmüş sarı renkliplastik levhalardır. Bu levhalar üzerlerine konan zeytin sinekleri yapışır, kurtulamaz ve ölürler. Cezbedici ise bir görsel tuzak olan sarı yapışkan tuzakların etkisini, koku yoluyla artırır.

Türkçe ismi : Akdeniz Meyve SineğiBilimsel ismi : Ceratitis capitata Wied. Dip. Tephritidae )İngilizce ismi :MedflyKonukçuları : Polifag bir zararlıdır. Ülkemizde tespit edilen en önekli konukçuları, kayısı, ayva, şeftali (özellikle geç çeşitler), incir, trabzon hurması, mandarin (satsuma), portakal ( washington, alanya yerli, valensiya, şeker kanı ), greyfurt ve turunçtur. Ayrıca, Elma, armut, nar, hint inciri,ünnap ve yabani türlerde yaşama potansiyeline sahiptir.

Tuta absoluta Güney Amerika kökenli en önemli domates zararlısıdır. İlk olarak Arjantin’de 1964 yılında görülmüştür.

İnsektisit kullanımını engellemek ya da yöntemientegre mücadele çerçevesinde diğer mücadeleyöntemleri ile kombine ederek zararlılarlamücadeleyi amaçlayan bir yöntemdir.

Kitle halinde tuzakla yakalama (Mass-trapping)

Bunun için kültür alanına belirli aralıklarla ve belirliyoğunlukta eşey cezbedici feromon tuzaklarıyerleştirilerek zararlı böcek popülasyonundahedeflenen eşeye ait bireyler cezbedilerek kitlehalinde yakalanıp eşeysel oran bozulur vepopülasyonu azaltılır.

2. Şaşırtma Tekniği (Confusion Technic)

Yine eşey feromonundan yararlanılan bu yöntemde feromonlar özel kapsül içinde uçak vb. ile o bölgeyi feromonla doyuracak kadar çok atılarak böceğin davranışını bozarak normal yaşamını engellemek amaçlanır.

Yoğun feromon salımı sonucunda böcek hertaraftan gelen koku nedeniyle karşı eşeyeyönelimini belirleyemez, dişiyi bulamaz veçiftleşme gerçekleşemeyeceği için üremeengellenmiş olur.

Besin Cezbedicileri

Böceğin kendisi için uygun beslenme maddelerinedoğru yönelmesini sağlayan bazı besinler bitkilerinbünyesinde doğal olarak bulunabildikleri gibisentetik olarak da elde edilmekte ve tarımsalsavaşta etkili bir biyoteknik yöntem olarakkullanılmaktadır. Bu maddeler de feromonlar gibirüzgarın etkisiyle etrafa dağılıp zararlılarındavranışını yönlendirmektedir.

Besin cezbedicilerden protein vehidrolize protein, pekmez, kepek,melas, karbonhidratlar,vanilya vb.maddeler zararlılarla savaşa başlamazamanının belirlenmesinde vemücadelede yararlanılmaktadır.

Yumurta Bırakma Cezbedicileri

Bu kimyasal maddeler, dişi bireylerin yumurtabırakabilecekleri uygun yer seçiminde etkiliolmaktadır. Bu maddelerin yanlış yumurtlama yeriseçimi şeklinde böcekleri şaşırtıcı olarak uygulanmapotansiyeli mevcut olup tarımsal savaşta yararlanmaolanağını ortaya koymaktadır.

2. UZAKLAŞTIRICILAR

Zararlılara ikaz edici ve uzaklaştırıcı olarak görev yapanuzaklaştırıcılar fiziksel ve kimyasal Bitkilerde mevcut olantüyler, dikenler, epidermisin kalın oluşu, doku yapısı, toz yada yapışkan maddeler Fiziksel uzaklaştırıcılar olarakbelirtilmektedir.Tozlar bazı lepidopter larvalarınauzaklaştırıcı etki yapmaktadır. Sık tüylü oluş yaprakbiti veCicadellid'ler için repellenttir.

Bitki tohum kabuğununyüzeyi,ibreli ağaçlarda iğneyaprak şekilleri, bitki rengigibi fiziksel özellikler, bu tipbitkilerden zararlılarıuzaklaştırmaktadır.

Bu özellikten yararlanarak kullanılanyapışkan maddeler, bant halindetuzaklarda uygulanabilmektedir.

Yapışkan bazı maddeler, böceklerinbitkide yürümesini engellediği içinuzaklaştırıcı etki göstermektedir.

Bu nedenle son yıllarda karışık bitki yetiştirmedesenleri uygulanmakta, böylece bir bitki, diğer birbitki ile karışık yetiştirilerek ürün, ana zararlınınzararından korunmaktadır. Bunlar piretrum, derris,nikotin ve sitronella yağı' dır.

Bazı bitkilerinbizzat kendileriuzaklaştırıcıözellikteolabilir

Azadirachta indica, Meliaazedarah ve Xanthium strumariumuzaklaştırıcı etkisinin yanındabeslenmeyi engelleyici etkiler demeydana getirebilmektedir.

Rosemary officinalis

Citriodora

Shootfly

Maclura

3. BESLENMEYİ ENGELLEYİCİLER

Bitkilerde doğal olarak bulunan bazı maddelerzararlı böceklerin beslenmesini durdurucu veyaengelleyici etkileri sonucunda böceklerin ölümüneneden olan maddelerdir.

Beslenmeyi engelleyici etkisi de olan azadirachtinbirçok böcekte denenmiş ve böceklerin beslenmesiengellenerek başarılı sonuçlar alınmıştır. Daha çokısırıcı- çiğneyici ağız yapısına sahip böcekler içinkullanılmaktadır. Örneğin, Çöl çekirgesi, Patates böceğiazadirachtin ile doyurulmuş besin üzerindebeslenmemişlerdir.

4.YUMURTLAMAYI ENGELLEYİCİLER

Bu maddeler dişi bireylerin yumurta bırakabilecekleriuygun yer seçiminde caydırıcılık esasına dayalı birerişaret feromonu gibi etkili olan maddelerdir.