open access as factor to develop information culture - asomiddin atoev
TRANSCRIPT
Додаҳои кушода ҳамчун омили рушди фарҳанги иттилоотӣ
Рушди фарҳанги додаҳои кушода
Ташаббусҳои равона ба ДКТашаббусҳои заминагузор ба ДК
Ташаббусҳои равона ба ДК (чанд мисоле)
Арзёбии Омодагӣ ба Додаҳои Кушода – лоиҳаи якҷояи OSIAF Tajikistan, Open Knowledge Foundation ва World Bank. Фонди ҷамъиятии Интернет ҳамчун иҷрокунанда
Пешбарии мафҳуми ҳукумати кушода дар кишвар тавассути таҳкими тавонмандии инсон (таҳлилӣ ва ҳукуқӣ) ҷиҳати додаҳои кушода
Иттилоотӣ ҷамъиятӣ ҳамчун омили таҳкими шаффофияти хизматрасониҳои давлатӣ
Таҳкими шаффофнокӣ ва масъулиятшиносӣ дар муносибатҳои давлату шаҳрванд. Иҷрокунанда ФҶ ТШСИ
Ташаббусҳо то ДК (чанд мисоле)
● Нармафзори озод ва кушодаасос (НОКА). Бунёдӣ ва абзор● Аксарияти лоиҳаҳои ТИКР, ки аз ҷониби OSIAF маблағгузорӣ шудаанд,
дар асоси НОКА татбиқ мешаванд (Centre ICT, MATHEMA, Kova, PF Internet, TARENA, PF CIPI)
● Лоиҳаи якҷояи Internews Network ва ТШСИ. Рушди огаҳмандӣ оид ба моликияти зеҳнӣ дар ТИК
● Стандартҳои кушода. Созгорпазирии технологӣ● Талошҳои маҳаллисозӣ/мутобиқсозӣ
● Иҷозатномаҳои кушода. Кафолати дастрасӣ● OSIAF ва шарикон
● Таҳлили тавонмандии ватанӣ ҷиҳати татбиқи иҷозатномаҳои Creative Commons; Сомонаҳои дастрас тавассути изоҷатномаи Creative Commons; Маҳаллисозии модулҳои таълимии APCICT
● Internews Network ва Шарикон● Паҳлуҳои ҳуқуқи моликияти зеҳнӣ барои рӯзноманигорон
Принсипҳо (усулҳо)-и калидии Ҳукумати Кушода
Шаффофнокӣ: иттиллоот оид ба фаъолияти ҳукумат ва тасмимҳо дастрасии омма буда, дорои ин унсурҳост:
● кушода, пурра, саривақтӣ, ройгон ва ҷавобгӯ ба стандартҳои асосии додаҳои кушода (ба мисли додаҳои аввалия, формати кушода барои коркарди компютерӣ)
Масъулиятшиносӣ: мавҷудияти муқаррарот ва механизмҳо, ки мақомоти давлатиро водор месозад тасмимҳои воқеъбинона гирифта, вокуниш ба танқидҳо ва дархостҳо нишон диҳад. Инчуни ба зимма гирифтани масъулият барои қадамҳои нобарор дар доираи қонқнгузорӣ ва масъулиятҳо
Иштироки Шаҳрвандон: ҳукуматҳо воситаҳои гуногуни ҷалби фаъолонаи шаҳрвандонро барои муҳокимаҳои ҷамъиятӣ, иштирок ва саҳмгузориҳо дарёфта, дар рушди идоракунии масъулиятнок, навоварона ва таъсирбахш талош меварзанд.
Техноватсионӣ (technology and innovation): ҳукуматҳо дастрасии кушодаи шаҳрвандон ба технологияҳо, нақши технологияҳо ҳамчун ангезандаи бунёдкориҳо ва моҳияти афзуншавандаи тавонмандии технологии шаҳрвандон истиқбол мегиранд.
Вижагиҳои Додаҳои Кушода (Open Data Attributes)
Дастрасии онлайнФормати кушода барои коркарди компютерӣИҷозатномабандии кушода, ки истифодаи пайдарпайро
таъмин мекунад (бо шумули истифодаи тиҷоратӣ)Ройгон ва бидуни маҳдудиятҳои дигар барои
истифодаи такрорӣ.
НОКА = Нармафзори Озод + Нармафзори Кушодаасос – 1/2
Нармафзори Озод — "… маънои онро дорад, ки корбари он дорои ҳуқуқи (озодиҳои) зерин аст:
• Ҳуқуқи истифодаи мавод мувофиқ ба ҳадафи кор (freedom 0)• Ҳуқуқи омӯзиши шеваи кори мавод ва такмили он барои
ниёзи худ (freedom 1). Дастрасии асос (коди мавод) шарти таъмини он аст
• Ҳуқуқи паҳн кардани нусхаҳои мавод барои ёрии дигарон (freedom 2)
• Ҳуқуқи паҳн намудани намудҳои такмилдодаи хеш (freedom 3). Ба ин васила аз дастоварди шумо тамоми ҷомеа баҳра мебарад. Дастрасии асос (коди мавод) шарти таъмини он аст.» (Stallman 2010:3)
НОКА = Нармафзори Озод + Нармафзори Кушодаасос – 2/2
...Асоси кушода танҳо маънии дастрасӣ ба коди маводро надорад. Аз нигоҳи дастрасӣ НармКО ба шартҳои зерин бояд ҷавобгӯ бошад: – Озодона паҳн кардан– Асоси мавод– Корҳои ҳосилавӣ– Тамомияти (Integrity) коди муаллиф– Бидуни табъизи шахсе ё гурӯҳе– Бидуни табъизи соҳае– Ҳамзамон паҳн кардани иҷозатнома– Иҷозатнома набояд побанди мавод бошад– Иҷозатнома набояд дигар маводро маҳдуд кунад– Изозҷатнома бояд нейтрал аз нигоҳи технологӣ бошад
(Open Source Initiative's Open Source Definition, 2011)
Ҳамбастагии Вижагиҳои ДК ва Озодиҳои НОКА
Хулоса...
Дастрасии комил ба додаҳои кушода тавассути афзорҳои НОКА ба пешбурди иттилооти кушода, дониши кушода ва ҷамъияти кушода мусоидат мекунад.
Барои ин...
Фарҳанги иттилоотии мунтазам таҳкимёбанда зарур аст, ки
– Тавозуни ҳуқуқу масъулиятҳост, ки • Муносибатҳои дуҷонибаву бисёрҷонибаро
мепарастад– Омили амнияти иттилоотист, ки
• Тавозуни манфиатҳои шахсият, ҷамъият ва давлат аст
– Аз эътимод сарчашма мегирад.
Таҳлили матни тавозуни манфиатҳо
Танзими моликияти зеҳнӣ мутобиқи модели Лессиг
Дар воқеият
Ташаккур!
http://www.worldbank.org/ http://www.gzt.ru/incident/2007/12/19/160134.html http://www.bsa.org/ http://www.internetworldstats.com/ http://www.opensource.org/ http://www.opensource.org/licenses/gpl-license.php http://www.gnu.org/copyleft/gpl.html http://en.wikipedia.org/ http://tg.wikipedia.org http://www.microsoft.com/ http://www.microsoft.com/licensing/resources/default.mspx http://www.policy.hu/atoev
Resources
