0

1

2

МАЗМҦН Ы-СОДЕРЖАНИЕ

«Актобе-Ҿрлеу»: информационный обзор событий .................................................................................... 6

Серикова Б.,

Ҽдеби-талдау эссенің қҧрылымы ................................................................................................................... 9

Сугурбаева А.С.,

Рухани жаңғыру тетігі – тіл .......................................................................................................................... 10

Ермекова Н.Н.,

Оқушылардың оқу сауаттылығын арттырудағы кітапханалардың рҿлі .................................................. 12

Аухадеева К.С.,

Обучение решению текстовых задач на уроках математики .................................................................... 15

Ахмедбаева Е.А.,

Современные образовательные технологии по изодеятельности в работе с детьми с зпр .................... 16

Бергазина Ж.У.,

Жаңа формация мҧғалімі .............................................................................................................................. 19

Буркун Е. К.,

Физическое развитие учащихся и коррекция основных видов движений на уроках физкультуры и

коррекционной ритмики в школе для детей с ЗПР .................................................................................... 22

Буркун Е. К.,

Использование здоровьесберегающих технологий в организации физкультурно-оздоровительной

работы для детей с задержкой психического развития ............................................................................. 25

Воробьѐва Е.Г.,

Роль книги и инноваций в формировании познавательных процессов у дошкольников ....................... 28

Каирова К.У.,

Бастауыш сыныптарда дҥниетануды жҥрек тілімен тҥсіндіру тҽсілдері ................................................. 30

Кравец О.Ю.,

Пальчиковые игры и упражнения как основа развития тонкой моторики у детей с ЗПР ...................... 33

Қарақҧнанова Г.Қ.,

Тіл - мҽдениет айнасы ................................................................................................................................... 35

Алимбаева Г.Д., Молжигитова Р.М.,

Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытуға жаңаша кҿзқарас ...................................................................... 37

Тогжанова Ж. К.,

Игры и головоломки для развития логического мышления учащихся .................................................... 40

Алиманова К.,

Мектепалды даярлық топ тҽрбиеленушілерінің зерттеу қабілетін дамыту ............................................. 42

Заможняя Н.С.,

Воспитателям на заметку работа в уголке природы с детьми старшей группы ...................................... 44

Канина С.В,

Развитие творческих способностей детей ................................................................................................... 46

Қорғанбаева Г.Ж.,

Нҽтижеге бағытталған сапалы білім беруде педагогтің кҽсіби қҧзыреттілігі ......................................... 48

Мышанова А.К.,

Профессиональная компетентность педагога в современных условиях .................................................. 51

Баймуханова Ж. А.,

Жаратылыстану пҽнін ҥштілде оқыту ерекшеліктері..................................................................................53

Ильясова Г.Б.,

Сын тҧрғысынан ойлаудағы жеке тҧлғаның кҿзқарасы ............................................................................ 55

Білім сапасын жақсарту жолдары

Педагогикалық зерттеу: ізденіс пен тәжірибе

3

Жилкишина Б.А.,

Тҽрбиешінің балалармен жҧмыс жҥргізуіндегі денсаулық сақтау технологиясы .................................. 59

Абдильдина Т.Б.,

Ҽдептен озбайық (6-класс оқушыларына арналған «Ҿзін-ҿзі тану» сабағының жоспары) ................... 61

Абылхатова М.Т.,

Нахождение главных и второстепенных членов предложения по вопросам. Графическое выделение в

предложении .................................................................................................................................................. 62

Адилгереева А.Н.,

Вирусқа қарсы қауіпсіздік..............................................................................................................................64

Ажгалиев С.С.,

Местоимение .................................................................................................................................................. 68

Ажибаева А.А.,

«Жылқы». Сҽбит Мҧқанов ............................................................................................................................ 70

Альбеков Ж.,

Баскетбол ........................................................................................................................................................ 71

Альсуеуова Г.С.,

Жаз. Абай Қҧнанбаев .................................................................................................................................... 72

Аханова А.Ж.,

Ҿмірің ҿз қолыңда ......................................................................................................................................... 74

Баймишева А.М.,

Ата-анаң – алтын тҧғырың ........................................................................................................................... 77

Баймурзина Г.,

Изготовление игольницы .............................................................................................................................. 79

Байшуақова Т.Н.,

Тҧңғыш ғарышкер ......................................................................................................................................... 82

Бақытҧлы А.,

Волейбол ........................................................................................................................................................ 84

Бейскалиева Г.С.,

Ойын ойды ҿсіреді ......................................................................................................................................... 84

Бижанова Р.Б.,

«Ҿзім туралы» Қ.Аманжолов ....................................................................................................................... 85

Боханова Ш.,

М.Мақатаев ҿмірі мен шығармашылығы лирикасы мен поэмалары. ....................................................... 87

Буккарина Б.Р.,

Биология жҧлдыздары................................................................................................................................... 88

Ғали Р.Ғ.,

Қозғалмалы ойындар ..................................................................................................................................... 90

Докина Г.О.,

Болашақ бҥгіннен басталады ........................................................................................................................ 93

Еламанова А.Х.,

Путешествие в страну русского языка ........................................................................................................ 94

Есенов Е.,

Бір орыннан ҧзындыққа секіруді қайталау ................................................................................................. 97

Есмурзина Л.С.,

Атаңа не қылсаң, алдыңа сол келеді ............................................................................................................ 98

Жалгасбаева А.Б.,

Компьютерде қандай маңызды қҧрылғылар бар? .................................................................................... 100

Жантурина М.С.,

Ҧрпақтар ҥндестігі....................................................................................................................................... 103

Мектептегі тәрбие

Ұстаз тәжірибесінен

4

Жетесова А.Т.,

Қазақстан –тҽуелсіз ел, отаным .................................................................................................................. 104

Жумагалиева Р.М.,

«Батылдық». Сҽбит Мҧқанов. .................................................................................................................... 104

Жҧмағҧлова Ж.М.,

Оң сандар жҽне теріс сандар ...................................................................................................................... 106

Қадырбек Г.Қ.,

Электр тогының жҧмысы мен қуаты. Джоуль-ленц заңы ....................................................................... 108

Карашолакова К.А.,

Қонақ кҥту дҽстҥрі ...................................................................................................................................... 111

Кенжебекова Г.А.,

Ниет тазалығы-ізгілік бастауы (Ҿзін- ҿзі тану сабағының жоспары) .................................................... 113

Кҿшетова Г.Ж.,

Тела вращения ............................................................................................................................................. 115

Кулдиярова Г.Е.,

Кері тригонометриялық функциялардың туындысын есептеу ............................................................... 117

Култанова Н.Н.,

Ҿрнектер ....................................................................................................................................................... 120

Қыдыр А.Ҽ.,

Сҿз қҧрамы ................................................................................................................................................... 122

Қалыбаева Б.Қ.,

«Тапқыр достар» интеллектуалды ойын ................................................................................................... 124

Қасымғалиева М.Ҿ.,

Ертегілер елінде ........................................................................................................................................... 125

Макеева Ю.А.,

Большая и малая родина ............................................................................................................................. 127

Масжанова Л.А.,

Ҽдемі моншақ .............................................................................................................................................. 129

Молжигитова Л.К.,

«Киіктің айласы» Ҽ.Қоңыратбаев .............................................................................................................. 131

Мыржыкбаева Ж.А.,

Жеңіс жырын айтсын бҥгін тіл-кҿмей ....................................................................................................... 133

Нагидулина А.Х.,

Қолғап (ертегісін сахналау) ........................................................................................................................ 135

Нағыметова Г.Ҽ.,

Білім ал, кҿңіліне тҥйіп ал .......................................................................................................................... 138

Нурпейсова Э.Б.,

Работа с формулами в MS Excel................................................................................................................. 139

Сагындыкова Ж.Е.,

Повторение имен числительных ................................................................................................................ 141

Cукашева Л.И.,

Дополнение, выраженное существительным в творительном падеже ................................................... 142

Сулейменова А.М.,

Ілік септік ..................................................................................................................................................... 144

Табынбаев С.,

Футбол .......................................................................................................................................................... 146

Тасболатова С.Т.,

Рационал сандарды кҿбейту жҽне бҿлуге арналған жаттығулар ............................................................ 146

Таухабаева В.М.,

Қара теңіз жағалауына саяхат .................................................................................................................... 149

Тлешева С.И.,

КВН по математике ..................................................................................................................................... 151

Тогузбаева Г.Ж.,

«Ынтымақты отбасы» спорттық жарыс .................................................................................................... 153

Тҿлеуова М.Қ.,

Кешірімділік – кҿңіл кеңдігі ....................................................................................................................... 154

5

Туремуратова А.Р.,

Пришла зима. Зимние забавы ..................................................................................................................... 157

Чернякова Е.Е.,

Как распространяется звук ......................................................................................................................... 161

Шамшиева А.Ш.,

Біріккен сҿздер, кіріккен сҿздер ................................................................................................................. 165

Шамшиева А.Ш.,

С дыбысы (Ысқырық дыбыстарды қою жҽне автоматтандыру) ............................................................. 167

Шауменова Р.К.,

Ата-анаң – алтын тҧғырың ......................................................................................................................... 168

Шинкоренко И.А.,

«Каштанка». А.П.Чехов .............................................................................................................................. 170

Шульга Ю.В.,

Учимся быть дружными ............................................................................................................................. 172

Шҥренова Г.С., Наурызым-мерекем, наурызым-берекем!.................................................................................................. 175

Шынтасова Г.Е.,

Библиографиялық дайджест / Библиографический дайджест .................................................................177

6

«АКТОБЕ-ӚРЛЕУ»: ИНФОРМАЦИОННЫЙ ОБЗОР СОБЫТИЙ

Уважаемые педагоги! Представляем

Вашему вниманию значимые события,

которые прошли в Актюбинском филиале

НЦПК «Ҿрлеу» за І квартал 2018 года:

В рамках Сетевого графика

Республиканских мероприятий по разъясне-

нию основных положений программной

статьи Президента страны Н.А.Назарбаева

Министерством образования и науки РК

были организованы республиканские диало-

говые площадки «Панорама педагогических

идей». На диалоговой площадке Актюбинс-

кого филиала НЦПК «Ҿрлеу» состоялись

презентация и обсуждение педагогических

идей, которые были инициированы извест-

ными учеными региона и Института, специа-

листами и педагогами области. Работа диа-

логовой площадки была ориентирована на

представление научных идей и педагогичес-

ких взглядов по реализации программной

статьи «Взгляд в будущее: духовная модер-

низация». Основная тема и направления

работы площадки были представлены дирек-

тором филиала, кандидатом филологических

наук Н.М.Абишевой, которая осветила

важные государственные задачи, стоящие

перед педагогическим сообществом региона.

В рамках реализации меморандума по

международному сотрудничеству cовместно

с Оренбургским государственным

педагогическим университетом состоялся

областной круглый стол «Создание

безбарьерной среды обучения в условиях

инклюзивного образования» с участием

Сальцевой Светланы Васильевны, д.п.н,

профессора Оренбургского государствен-

ного педагогического университета.

Состоялась встреча с зам.директорами,

методистами экспериментальных площадок

по теме «Акмеологическая среда – основа

успешного развития интеллектуально-

творческого потенциала педагогов», науч-

ным руководителем которых является

зам.директора филиала, к.п.н. Кибатаева

Н.К., координатором - Шаштыгарина С.М.,

сертифицированный тренер, магистр

педагогики. На встрече были активно

обсуждены организационно-методические

вопросы, касающиеся исследования по дан-

ной теме. Предприняты первые шаги-дейст-

вия по разработке научной концепции, Пла-

на действий экспериментальной работы на

ближайшие два года. Участниками научно-

прикладного проекта выступают учителя из

областной физико-математической школы-

интернат, школы-интернат для одаренных

детей, интерната «Білім–инновация»,

музыкальной школы им.Казангапа, средних

школ №15, 47, 39 г.Актобе.

В настоящее время в мире происходит

четвертая технологическая революция: стре-

мительные потоки информации, высокотех-

нологичные инновации и разработки

преобразовывают все сферы нашей жизни.

Меняются и запросы общества, интересы

личности. В связи с этим в области запущен

проект по Стем–образованию. Своим прак-

тическим опытом по STEM–образованию

(башня, мост, drop egg) поделились сертифи-

цированные тренеры «Сenter» STEM

г.Актобе Бопелеков Ж.У., Сагинтаев А.У., а

также опыт апробации методических

наработок учителей-практиков по STEM -

образованию представили старшие

преподаватели кафедры Ермекбаева Л.Ж.,

Нурмуханбетова М.Ш.

Институт проводит целенаправленную

работу по изучению проблем качественного

перехода казахского языка на латинскую

графику в рамках реализации программы

«Рухани жаңғыру». В институте

организована дискуссионная площадка, в

ходе которой проведена информационно-

разъяснительная работа по вопросам

модернизации казахского языка и

необходимости его интеграции в мировое

информационное пространство. Со

студентами Актюбинского музыкального

колледжа им.А.Жубанова проведен круглый

стол «Латын әліпбиіне кӛшу – болашаққа

бағдар». На диалоговой площадке

Института состоялась дискуссия педагогов

области на актуальную тему «Исторические

аспекты латинской графики». Площадка

была посвящена анализу исторических

фактов в успешной реализации перехода на

латиницу и совместному изучению нового

проекта алфавита. Диалог способствовал

патриотическому, духовно-культурному

развитию педагогов в рамках реализации

7

национальной идеи «Мәңгілік Ел» и

программной статьи Президента РК

Н.А.Назарбаева «Взгляд в будущее:

модернизация общественного сознания».

С целью популяризации спортивной и

образовательный робототехники и развития

профессиональной компетентности руково-

дителей проектов по данному направлению

на базе городского центра технического

творчества состоялось открытие областного

чемпионата по «Робосумо». Данный

чемпионат проводился в рамках реализации

идеи программы «Рухани жаңғыру» при

непосредственном тесном взаимодействии

Актюбинского филиала АО «НЦПК

«Ӛрлеу», Республиканского общественного

объединения «KazRobotiks» и

Регионального научно-практического центра

«Ақтӛбе-Дарын». В чемпионате принимают

участие представители 46-ти организаций

образования области; также был организован

областной открытый чемпионат по

кегельрингу среди учащихся организаций

образования (по правилам КазРоботикс). В

чемпионате приняли участие 41 команда

школ и колледжей Актюбинской области.

В рамках реализации идеи Программы

духовно – нравственного образования

«Самопознание», раскрытие общечеловечес-

ких ценностей через познание своего

внутреннего мира, привитие навыков

бескорыстного служения, развитие культуры

общения в Актюбинском гуманитарном

колледже состоялось открытие декады

«Самопознание: Педагогика Любви и

Творчества». Декада открылась с

демонстрации книжной выставки «Мейірім

тӛккен ана». На мероприятии участвовали

педагоги и все учащиеся колледжа.

Сертифицированные тренера ФАО «НЦПК

«Ҿрлеу» ИПК ПР по Актюбинской области

Токбасова А.С., Култаева Л.А. акценти-

ровали внимание участников на актуаль-

ность Программы НДО «Самопознание» и о

роли пилотной миссии колледжа.

Для педагогов дошкольных

организаций области проведен областной

учебно-практический семинар

«Педагогическая система М.Монтесори» на базе детского сада № 11 «Акбота»

г.Актобе; областной семинар-практикум

«Использование методов М.Монтессори» с

участием дошкольного образовательного

центра «Айлин» г.Актобе; в дошкольной

организации № 38 «Достық» г.Актобе был

организован семинар на тему «Творческие

задания в развитии интеллектуальных

способностей дошкольника». Вопросы реализации обновленного

содержания образования продолжают быть

в актуальной повестке Института. Так, на

базе СШ №10 г. Актобе был проведен

семинар-практикум для учителей на тему

«Жаңартылған білім беру мазмҧнындағы

қолданылатын әдіс-тәсілдердің тиімділігі; проведен областной семинар «Идеи обно-

вления на уроках истории для учителей

истории»; на базе СШ №1 г. Актобе был

проведен семинар для учителей на тему

«Применение технологии БИС на уроках

английского языка»; областной семинар

«Совершенствование педагогического

мастерства учителей начальных классов в

рамках обновления содержания

образования»; на базе СШ № 63 им. М.

Дулатова г. Актобе для учителей казахского

языка и литературы был организован и

проведен областной семинар-практикум

«Методика казахского языка и литера-

туры в рамках обновленной образова-

тельной программы в 5-7 классах». Институт продолжает укреплять

сотрудничество с организациями ТиПО. В

этот период совместно с Актюбинским

политехническим колледжем организован

областной семинар «Развитие педагоги-

ческого мастерства преподавателей

специальных дисциплин ТиПО». На базе

Актюбинского гуманитарного колледжа

проведен практический семинар «Пути

внедрения инновационных методов в

познавательные процессы в контексте

обновленной программы образования».

С целью повышения уровня

интеллектуальных, нравственных, духовных

качеств учащихся в читальном зале

библиотеки Института состоялся областной

семинар «Заманауи білім берудегі

кітапхана: болашаққа кӛзқарас». В рамках

семинара была организована книжная

выставка «Кітапхана – рухани жаңғыру

жолында», библиотечный флешмоб

«Рухани жаңғыру – елдігімнің негізі», а

8

также была создана инсталляция из книг

«Рухани жаңғыру». В целях формирования

фондов библиотек новых школ города

Институт объявил о благотворительной

акции «Подари библиотеке книгу!», в

которой приняли участие сотрудники и

ППС. Акция продолжается и ждет всех

желающих подарить книгу!

Совершенствуется работа по

реализации Меморандума о взаимном

сотрудничестве между филиалом АО

«НЦПК «Ҿрлеу» ИПК ПР по Актюбинской

области и Департаментом государственной

службы и противодействию коррупции. За

круглым столом собрались педагоги области,

сотрудники института, перед которыми

выступил начальник управления по

профилактике противодействию коррупции

Толыбаев Е.М. Состоялся заинтересованный

разговор по вопросам антикоррупционной

культуры педагогов.

В рамках акции «Один институт –

одна книга» в институте состоялось

обсуждение книги Главы государства «Эра

независимости». Модератор мероприятия

директор института, к. ф. н. Абишева Н. М.,

отметила, что книга Президента страны

Нурсултана Назарбаева – «Эра

Независимости» – это уникальный ценный

исторический документ, взгляд на

обновление страны в условиях новой

глобальной реальности. Почетными гостями

мероприятия, принявшими активное участие

в обсуждении книги Президента, стали

д.и.н., профессор Актюбинского региональ-

ного государственного университета им. К.

Жубанова Абдуллаев Н. А., и заслуженный

деятель культуры РК, почетный профессор,

руководитель общественного объединения

«Мирас» Курманбеков Е.Ж., которые акцен-

тировали внимание участников на глубокие

экономические, политические, социальные

аспекты истории Независимости страны.

Выступавшие осветили все четыре раздела

книги, указав на персональную причастность

Елбасы ко всем историческим событиям.

Акимом Актюбинской области 2018

год – объявлен годом ребенка. В области

реализуется проект «Бақытты бала». В рам-

ках реализации данного проекта коллектив

института повышения квалификации

педагогических работников по Актюбинской

области организовал благотворительную

акцию «Ҿрлеуліктердің жылы жҥрегінен».

Детям из малообеспеченных семей,

находящихся круглосуточно в дошкольной

организации №6 «Орман ертегі» г.Актобе,

были вручены развивающие игры и другие

подарки. Данное мероприятие подарило

радость детям и желание творить добро.

Филиал решил и в дальшейшем проводить

такие благотворительные акции для детей.

АО «НЦПК «Ҿрлеу» были подведены

итоги голосования республиканского

конкурса видеороликов «Ӛрлеу в цифрах и

фактах» за 2017 год, в котором заняли

призовые места филиалы: Костанайский

ИПК, РИПКСО, Павлодарский ИПК, а

победное I место – Актюбинский ИПК.

Поздравляем с победой! Уважаемые

педагоги! Мы благодарны за поддержку,

которую получили. Приглашаем Вас для

сотрудничества и направления публикаций в

наш журнал–«Ҽдіскер жаршысы»!

Редакционная коллегия

9

ӘДЕБИ-ТАЛДАУ ЭССЕНІҢ ҚҦРЫЛЫМЫ

Серикова Б.,

«Ҿрлеу» БАҦО» АҚФ ОҚО ПҚБАИ, «Инновациялық технологиялар мен жаратылыстану-

ғылыми (гуманитарлық) пҽндерді оқыту ҽдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы

Эссе дегеніміз (фр. тіл. essai –тҽжірбие,

лат.т. exagium–қҧрау)–автордың жеке кҿз-қа-

расын білдіретін прозалық мҽтін. Эссе жеке

кҿзқарас, сараптама, дҽлелдемелерге негізде-

леді, қатаң тҥрде жоспар жазу міндеттелмей-

ді. Эссенің мақсаты–эссе жазушының ҿзіндік

кҿзқарасын, сыни ойын жетілдіру, ҧстаны-

мын дҽлелді бекіту ҥшін эссе тҥріне қарай

жазу стилін сақтау, ой жҥйесінің бірізділігін

сақтаудағы сҿз оралымдарын тиімді қолдану,

шығармашылық жазбаларда сҿздік қорының

байлығын дамыту, талдау жҧмыстарында

қажетті термин сҿздерді тиімді қолдану.

Эссенің жазылу тақырыбына қарай ҽдеби

жҽне еркін тақырыптағы болып бҿлінеді.

Ҽдеби эссе – эссе тҥрлерінің ішіндегі

ең кҥрделісі. Ол жазылу мақсатына қарай

ҽдеби-талдау эссе, ҽдеби-сыни эссе, ҽдеби-

синтез эссе, ҽдеби-дҽлелдеме эссе, ҽдеби-

салыстырмалы эссе, ҽдеби-шығармашылық

эссе болып бҿлінеді. Ҽдеби эссенің ҽр тҥ-

рінің жазу ҽдістері бар. Ҽдеби-талдау эссені

туындыға талдау жасай отырып жазады.

Ҽдеби-сыни эсседе автор кҿзқарасына, автор

бейнесіне, автор ҥлесіне сыни кҿзқарасын,

пікірін білдіріп жазады. Ҽдеби-синтез эсседе

бір тақырыптың бірнеше туындыдағы кҿрі-

нісін талдай келе, шешім шығарады. Шеші-

міне талдау жҥргізе отырып, қорытындыға

келеді. Ҽдеби-дҽлелдеме эсседе ҿз ҧстаны-

мын кҿрсете отырып, аргументтер арқылы

дҽлелдеп жазады. Ҽдеби-салыстырмалы

эсседе туындыны басқа туындымен жҽне сол

туындыдағы кейіпкерлерді, оқиғаны салыс-

тыра отырып, талдап жазады. Ҽдеби-шығар-

машылық эсседе кҿркем туындыдағы оқиға-

ны ҿз шығармашылығымен оқиға тудырып

жҽне кейіпкер рҿліне еніп немесе оқиға уа-

қытына, мекеніне тҥсіп, сезімін, ойын, жай-

кҥйін баяндап, сипаттап, суреттеп жазады.

Оқырманға тҥсінікті болу ҥшін «Абай

Қҧнанбаевтың «Ескендір» поэмасындағы

ақын жеткізген Ескендірдің ҽлсіздігін талдап

жазыңыз» тақырыбында ҽдеби-талдау эссе

ҧсынылып отыр.

Абай Қҧнанбаевтың «Ескендір» поэма-

сындағы Ескендір қандай адам? Ақылдылы-

ғымен, айласымен, кҿрегендігімен, талап-

шылдығымен, мақсат қойғыштығымен атағы

жер жарған, ешкімді ҿзіне бағындырмай

қоймаған даңқты тҧлға. Керемет! Осыншама

ҧлы қасиеттерге ие атақты патшаның

бойында міні бар ма, ҽлсіздігі бар ма?!

Иҽ, бар! Жҽне ол ҽлсіздіктері аз да

емес! Ғҧлама Абай оның жауабын поэманың

ҿзінде бізге ҧғындырып та берді. Ақын пат-

ша ҧлылығын кҿрсете отырып, сол «ҧлылық-

тың» астарында ҽлсіздіктің жасырынып жат-

қандығын дҽлелдей жазады. Македониядағы

бала кҥнінен «ер кҿңілді, мақтансҥйгіш, қыз-

ғаншақ» бала. Ҽкесі ҿмірден кеткен соң,

жиырма жасқа ҽлі толмаған жігіт билеуші

болды. Ҿзін алып билеуші санаған Ескен-

дірге оның мемлекеті ҿте кішкентай болып

кҿрінді: «ҿз жҧрты аз кҿрініп, кҿршілерге кҿз

алатып қарады оңды-солды». Осылайша да-

йын билікке оп-оңай қол жеткізген Ескен-

дірдің бойында кҿрсеқызарлық оты тҧтанды.

Ескендір неғҧрлым кҿп жерді жаулап

алған сайын оның ашкҿздігі мен қатыгездігі

ҿрши тҥсті. Бҧл – заңды қҧбылыс. «Алтын

кҿрсе, періште жолдан таяр», – деп халық та

айтқан емес пе?! Ешқашан қылышы

майырылмаған Ескендір енді ҥсті-ҥстіне

масаттана береді. Жолында не кезіксе, соның

барлығы ҧлы жеңімпаз Ескендірге тиесілі

болуы тиіс! Тіпті кішкентай бҧлақ та оның

ашкҿздігін тоқтатпады:

«...Менен қалмай, бҧл суды шапшаң

ҿрлеп, Талқан қылып шаһарын алыңыздар!».

Кҿрдіңіз бе, жойқын билеушінінің екпінін

ешкім де тоқтатпайтын сияқты!

Тойымсыздық, ашкҿздік, қанағатсыз-

дық, қатыгездік, ҿзінен басқаны кҿрмеу,

ҿзгені мойындамау, қырып-жою ҧлылық па?

Жоқ, бҧл барып тҧрған қасиетсіздік,

10

осалдық, патшаның ҿзі байқамаған сорақы

ҽлсіздігі! Поэманың ақырына қарай:

«...Тоя ма адам кҿзі мың-мың санға...

...Қанша тірі жҥрсе де ҿлген кҥні

Ҿзге кҿзбен бірдей-ақ болады екен...»

деген жолдарда Ескендірге ақылшысының

сынай айтқаны патшаға терең ой салады.

Ешкімге қҧлақ аспаған даңқты билеуші дана

Аристотельдің ҽрекеті мен ақыл сҿзінің

алдында осылайша алғаш рет мойынсҧнды.

Қорыта келе, Абай Қҧнанбаевтың

«Ескендір» поэмасында ақын зҧлымдық пен

мейірімсіздікті ақылға жеңдіреді. Поэмадан

ҧлылық пен даңқ иесі болу – ашкҿздік, қана-

ғатсыздық, жауыздық, менмендіктен жасал-

майтындығы жайлы дана ой тҥюге болады.

Ҽдеби-талдау эссеге қҧрылымдық тал-

дау жасап кҿрейік. Тақырыпты тҥсіну сҿйле-

мі: Абай Қҧнанбаевтың «Ескендір» поэма-

сындағы Ескендір қандай адам? Ақылдылы-

ғымен, айласымен, кҿрегендігімен, талап-

шылдығымен, мақсат қойғыштығымен атағы

жер жарған, ешкімді ҿзіне бағындырмай

қоймаған даңқты тҧлға. Керемет! Осыншама

ҧлы қасиеттерге ие атақты патшаның

бойында міні бар ма, ҽлсіздігі бар ма?! Бҧл

сҿйлемде эссе жазушы эссенің тақырыбына

орай, эсседе талданатын мҽселе туралы

тҥсінік беріп тҧр. Тақырып Ескендірге тҽн

ҽлсіздікті талдауды сҧрап тҧр.

Тақырыптың ҿзектілігі Абай

Қҧнанбаевтың «Ескендір» поэмасындағы

ақын жеткізген Ескендірдің ҽлсіздігін

оқырманына барынша ашып кҿрсетуінде

жатыр. Тақырыптың ҿзектілігі эссе жазуға

себеп болған жайдан хабардар етеді. Ҿзекті

мҽселе – Ескендірдің осал мінезін таныта

білуі. Эссе тақырыбынан тезис қойылады.

Тақырып Ескендірдің ҽлсіз тҧстарын автор-

дың жеткізуін сҧрап тҧр. Сондықтан тезис те

автордың патшаның дҽрменсіз мінезін

ашуын талдауға байланысты қойылған.

Негізгі бҿлімде тезисті дҽлелдейтін

аргументтер берілген. Атап кҿрсетсек,

«...Менен қалмай, бҧл суды шапшаң ҿрлеп,

Талқан қылып шаһарын алыңыздар!» дейді.

Мҧнда Ескендірдің ашкҿздігі байқалады.

Жолында кездескеннің барлығы оған тиесілі

болуы керек секілді қырып жояды.

Тойымсыздық, ашкҿздік пен қанағатсыздық-

ты кҿрегендік деуге бола ма? Ҽрине, жоқ.

Бҧл барып тҧрған патшаның қасиет-сіздігі,

ҽлсіздігі. Поэманың ақырына қарай:

«...Тоя ма адам кҿзі мың-мың санға...

...Қанша тірі жҥрсе де ҿлген кҥні

Ҿзге кҿзбен бірдей-ақ болады екен...»

деген жолдардан дана Аристотельдің сынай

айтқаны Ескендірге терең ой салғаны

кҿрінеді.

Қорытынды бҿлімде ҽдеби-талдау эссе-

де тезиске оралу міндетті емес. Қозғалған

тақырыптың маңыздылығы туралы жазып, ҿз

кҿзқарасын қысқаша жеткізіп, аяқтайды.

Пайдаланылған әдебиеттер :

1. Қазақ ҽдеби тілінің сҿздігі. – Алматы:

Арыс, 2006

2. adebiportal.kz

3. www.testcenter.kz

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ ТЕТІГІ – ТІЛ

Сугурбаева А. С.,

«Ҿрлеу» БАҦО АҚФ Ақтҿбе облысы бойынша ПҚБАИ аға оқытушы, п.ғ.м.

Президент кезекті «Тҿртінші ҿнеркҽсіп-

тік революция жағдайындағы дамудың жаңа

мҥмкіндіктері» Жолдауында халқына сал-

мақты ой тастап, дҽлелді тҧжырым жасай

отырып, кезек кҥттірмей жҥзеге асырылуға

тиісті нақты он міндетті айқындап берді.

Осы міндеттер жҥзеге асқан жағдайда ҧлт-

тық экономиканың бҽсекеге қабілеттілігі кҥ-

шейе тҥспек ҽрі адам капиталы мҽселесі ҿз

шешімін таппақ.

Қазақстан «Рухани жаңғыру» бағдарла-

масы аясында жҥйелі жҧмыс жасауда. Елі-

міздің Ҥшінші жаңғыруы басталды. Биылғы

Жолдауда болашақта елiмiздiң қарқынды

ҿсiп-дамуын қамтамасыз ететiн он міндеттің

ішінде «Адами капиталдың жаңа сапасы» ат-

ты 7-міндетті жҥзеге асыру ҥшін білім, ғы-

лым, тіл саласына қатысты мҽселелерге кеңі-

нен тоқталған. «Білім беру бағдарламалары-

ның негізгі басымдығы ҿзгерістерге ҥнемі

бейім болу жҽне жаңа білімді меңгеру қабі-

11

летін дамыту болуға тиіс»,–дей келе, сондай-

ақ, Елбасы қазақ жазуын жаңа латын ҽліпбиі-

не кҿшірудің маңыздылығын да атап ҿтеді.

Демек, айтылған нақты мҽселелер бҥгінгі

кҥннің басты міндеттерінің бірі деп білеміз.

Рухани жаңғырудың басты тетігі – тіл.

Ҧлттық қҧндылықтар ана тілден бастау

алады. Яғни, ең басты байлығымыз да, басты

қҧндылығымыз да – тіл екендігі баршамызға

белгілі. Ҽліпбиімізді латын графикасына

кҿшірілуі — қазақ тілінің жаңғыруына

жағдай туғызып отырғандығының айғағы.

Бҧл игі қадам қазақ тілін жаңғыртып қана

қоймай, оны заманауи ғылым мен

ақпараттың тіліне айналдыруға мҥмкіндік

береді. Ең бастысы, жаңа ҽліпби ҧлттық

кодымызды одан ҽрі нық қалыптастыруға

ықпал етеді. Осындай мақсаттарға жету ҥшін

ҧлт кҿшбасшысы, сарабдал саясаткер, қазақ

елінің Тҧңғыш Президенті Н.Назарбаев тҿл

тарихымызда он жылдай уақыт қолданыста

болған латын графикасы негізіндегі қазақ

тілінің ҽліпбиін XXI ғасырда жаңа нҧсқада

қайта оралуына мҥмкіндік беріп, еліміздегі

басты жаңғырту - жаңа ҽліпбиді бекіткен еді.

Қазақ әліпбиінің латын графикасы-

на кӛшірілу себебін келесідей тҥсіндіріп

кетсек, біріншіден, қазіргі таңда латын ҽліп-

биі ҥлкен беделге ие болып, қолданыс аясы

да мҥмкіндігі де зор екендігін ҽлем мойын-

дап отыр. Екіншіден, латын ҽріптері графи-

зация (ҽріп таңбалау) заңдылықтарына, яғни,

«кҿру-қабылдау-тану» талаптарына да сай.

Сондай-ақ, жер бетінде латын ҽліпбиі бар-

лық салада қолданылады. Барлық дҽрі-дҽр-

мек атаулары, математика, физика, химия

формулалары, кҿптеген терминдер, маман-

дықтарға қатысты ғылыми ҽдебиеттер т.б ла-

тын ҽліпбиімен байланысты екенін байқауға

болады. Сонымен қатар, латын графикасын

қолданатын барлық елдердің ҽліпбиіндегі

ҽріп саны тілдегі фонемалар санынан ҽлде

қайда аз болуы да оның жетістігі болып

табылады. Латын ҽліпбиінде ҽр тҥрлі диак-

ритикалық таңбалар (нҥкте, қос нҥкте, сы-

зықша, айшық, дҽйекші т.б), яғни қосымша

белгілер арқылы кҿптеген елдің барлық фо-

немалары латынның 26 таңбасымен ғана бел-

гіленуі жазу ҥнемділігін танытатын тиімді

ҽліпби дҽрежесіне жеткізіп отыр. Жазуға

қойылатын басты талап лингвистикалық

(тілді дҽл жеткізу) бағытта ғана емес,

техникалық жағдайларға (баспа ісі,

компьютер, телефакс, интернет т.б.) да сай

болуы керек. Сондықтан да жаңа қазақ

тілінің ҽліпбиін латын графикасы арқылы

жасап, қҧрастыру қажет болды.

Жазу - барлық халыққа ортақ, мәде-

ниеттерді жалғастырушы, байланыстыру-

шы қҧндылықтардың бірі. Халықтың ға-

сырлар бойы игерген барлық жетістіктері

жазу мҧрасы арқылы танылады. Биылғы

2018 жылдың қаңтар айында латын графика-

сы негізіндегі ҽліпбиді жетілдіру мҥддесінде

«Ғалымдар одағы» республикалық қоғамдық

бірлестігі тарапынан қазақ жазуының ғылы-

ми мҽселелерімен тікелей шҧғылданатын жҽ-

не ҽлем елдеріндегі ҽліпби проблемаларын

жан-жақты зерттеп жҥрген мамандар іріктел-

ген жҧмыс тобының кеңесшілері – ҚР Мем-

лекеттік сыйлығының лауреаты, ҚР Еңбек сі-

ңірген қайраткері, академик Рҽбиға Сыздық

пен академик Ҽбдуҽли Қайдар жҽне 16

қазақстандық ғалымдар қазірге дейін ҧсы-

нылған латын графикасы негізді ҽліпбидің

барлық нҧсқаларын жан-жақты зерттеп, атап

айтқанда, жазылымға тҥсінікті болуын, қа-

былдау шапшаңдық тҧрғысынан, техноло-

гиялық оңтайлылығы, т.б. ҽлі де жетілдіру

керектігін айтты. Сондай-ақ, ғалымдар латын

графикасы негізді ҽліпбидің жаңа Жобасын

Елбасыға ҧсынған болатын. Демек, бекітіл-

ген латын графикасы негізді жаңа ҽліпби ҽлі

де толықтырулармен жетілдіріліп, тілдік заң-

дылықтарды толыққанды сақтап, жҧртшы-

лыққа ҥйренуге тиімді нҧсқамен белгіленіп

беріледі деп сенеміз. Ҿйткені, жазу - ҽрбір

халықтың рухани, мҽдени ҿсуін, даму дең-

гейін кҿрсететін ҽлеуметтік мҽні зор қҧбы-

лыс. Ол ҿткен мен бҥгінді, бҥгін мен келе-

шекті жалғастыратын алтын кҿпір. Сондық-

тан жазу, ҽліпби адамзат тарихындағы қҧнды

дҥниелердің бірі ретінде ҧрпақтан-ҧрпаққа

мирас етіп қалдыратын байлығымыз.

Сҿзімізді «Латын қарпі бізге дҥние-

жҥзінің халқымен, әлемнің ғылым-білімі-

мен қарым-қатынас ҥшін керек»,- деген

Елбасы Н.Назарбаевтің пікірімен бекіте

келе, латын графикасына негізделген қазақ

тілінің жаңа ҽліпбиі еліміздің рухани жаң-

ғыруын шырқау биікке кҿтеріп, ҿркениетке

батыл қадамымызды нығайта тҥссін деген

игі тілекпен тҥйіндегім келеді.

12

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДАҒЫ

КІТАПХАНАЛАРДЫҢ РӚЛІ

Ермекова Н.Н.,

«Ҿрлеу» БАҦО» АҚ филиалы «Ақтҿбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің

біліктілігін арттыру институты» кітапхана бҿлімінің бастығы

Кітап пен оқу - адамзаттың даму тари-

хында адамның рухани, ҽлеуметтік, шығар-

машылық жағынан дамуының, баланың

қоғамда ҽлеуметтенуіне ҽсер ететін ең басты

қҧрал ретінде маңызды рҿл атқарады.

Бҥгінде тҧлғаның жҽне қоғамның функцио-

налдық сауаттылық деңгейін анықтауда

маңызды компонент оқу мҽдениеті болып

табылады. Қазіргі таңда дҥние жҥзінде кітап

оқу кҿрсеткіші тҿмендеп кетті.

Оқуға деген қызығушылықтың тҿмен-

деу себептері: бҧқаралық ақпарат қҧралдары-

ның ҽсері (компьютер алдында кҿп сағат

бойы отырумен кітап оқу алмастырылуы);

қоғамдық ҿмірдегі ҿзгерістер (аз қамтылған

отбасылар, ата – аналардың бала тҽрбиесіне

мҽн бермеуі); бірінші сыныпқа қабылданған

балалардың ҥлкендермен бірігіп кітап

оқуының азаюы, (ҥлкен адамдардың балаға

аз кітап оқуы, алғашқы оқу жылдарында

тҥрлі кітаптарды жҥйелі жҽне толық оқу

бҧзылады); (оқушылардың оқу қызметін

қалыптастыруға бағытталған жҥйенің жоқ-

тығы жҽне т.б. болып табылады. [1, Б.3-4]

Қазіргі таңда балалардың танымдық

қызығушылығы, ақпаратты алу кҿздері

ҿзгерді. Балалардың кітап оқуы «рухани

азық» ҥшін емес, «іскерлік» мақсатта оқу

тенденциясына ауысып отыр. Оқушылардың

тақырыпты толық қамтуға, оны жан-жақты

қарастырып, тағы да қосымша кітаптар оқуға

қызығушылығы азайды. Балалар оқуды

тоқтатқан жоқ, бірақ олардың кітап оқуы

басқаша: жеке, прагматикалық, ақпараттық

жҽне ҥстірт оқуға бағытталған.

Оқушылардың оқу жетістігін бағалау-

дың соңғы халықаралық зерттеулерінде

балалардың кітап оқу дағдарысы туралы

талданады. Белгілі халықаралық PISA

зерттеулерінде оқу сауаттылығы білім алу-

шылардың жазбаша мҽтіндерді тҧжырымдау

мен оларға рефлексия қабілеті, ҿз мақсатына

жету ҥшін олардың мазмҧнын қолдану,

білімді дамыту мен қоғам ҿміріне белсене

қатысу мҥмкіндігі ретінде тҥсіндіріледі.

Зерттеу нҽтижелеріне қарағанда, қазақстан-

дық оқушылар мҽтінмен жҧмыс істеуде

ҿздерінің қҧрбыларынан айтарлықтай артта

келеді, оқу біліктілігі мен дағдыларының

жеткіліксіз деңгейде қалыптасуын кҿрсетеді.

«Оқу сапасы мен мҽтінді тҥсінуді зерттеу»

(Progress in International Reading Literacy

Study, PIRLS) зерттеулері нҽтижесінде есейе

келе балалардың кітап оқымайтыны

байқалады. [1, Б.3-4]

2011-2020 жылдардағы білім беруді

дамытудың мемлекеттік бағдарламасы жҽне

2011-2016 жылдарда оқушылардың сауатты-

лығын дамытудың іс-қимыл Ҧлттық жоспа-

рында PISA, ТIMSS жҽне PIRLS салыстыр-

малы халықаралық зерттеулерінде қазақстан-

дық жалпы білім беретін мектептердің

нҽтижесін жақсартуға бағытталған. [2]

Ҽлеуметтік мҽліметтер қазақстандық

тҧрғындардың жҥйелі кітап оқымайтынды-

ғын, балалар мен жасҿспірімдердің ғана

оқитындығын дҽлелдеді. Қазақстандағы

мектептер мен кітапханаларда оқушыларды

кітап оқуға дағдыландыру бойынша кҿптеген

іс-шаралар ҿткізілуде (кҿрмелер, оқырман-

дар конференциясы, дауыстап оқу сайыста-

ры, ҽдеби кештер, акциялар). Халықтың

рухани жҽне ойлау олқылығына қажетті қҧ-

рал ретінде тҧрғындарды кітап оқуға аралас-

тыру мақсатында «Кітап оқитын Қазақстан»

(2010-2013 ж.ж.) атты бағдарлама мен 2007

жылдан бастап «Бір ел – бір кітап» атты

жоба жҧмыс істейді. Жобаның міндеттері:

ҧлттық ҽдебиетке оқырмандар қызығушы-

лығын қолдау жҽне дамыту; ғалымдарды,

мамандарды, мемлекеттік жҽне қоғамдық

қайраткерлерді; ҽлеуетті оқырмандарды

тарту; қазақстандық авторлардың кітаптарын

баспадан шығаруда кітап шығаратын ҧйым-

дардың қызығушылығын кҿтеру; ҽлемдік

ҽдебиет процесінде қазақстандық авторлар-

дың кіріктірілуі. Акция мазмҧны: бір кітапты

бір уақытта бір ел болып оқу жҽне талқылау.

Акция аясында жалпыҧлттық оқу ҥшін

А.Қҧнанбаев, М.Ҽуезов, М.Жҧмабаев,

13

Ж.Молдағалиев, Ж.Аймауытов, О.Бҿкеев,

Дулат Бабатайҧлы, С.Торайғыровтың қазақ

ҽдебиетіндегі белгілі шығармалары таңдап

алынды. Ҽр ҿңірдің тарихы — ҧлт тарихы-

ның, Отан тарихының бір бҿлшегі. Ҽр ҿңір-

ден шыққан ақын-жазушылардың шығарма-

ларын оқу мақсатында «Бір ҿлке – бір кітап»

акциясы жҥргізіледі. «Ҿрлеу» БАҦО Ақтҿбе

облыстық филиалында «Бір институт – бір

кітап» жобасы, №6 Хромтау гимназиясында

«Оқитын балалар – ҧлтымыздың болашағы»

оқу марафоны ҿткізіліп келеді. 1-3 сынып

оқушыларымен «Бір класс- бір ертегі», 4-8

сынып оқушыларымен «Бір класс – бір

ҽңгіме», 9-11сынып оқушыларына «Бір класс

– бір роман» жобалары жҥзеге асырылуда.

«Назарбаев Зияткерлік Мектептері»

«100 кітап» жобасын ҽзірледі. Дҽл осы жоба

ҿз бетінше оқуға кҿркем ҽдебиет

шығармаларын 60 – қазақша (қазақ тілінде),

20 - орысша (орыс тілінде), 20 – шетелдік

(ағылшын тілінде) кірістіреді.

Білім беру ҧйымдары кітапханаларын-

да оқушылардың оқуға қызығушылығын

арттыру мақсатында бірқатар шаралар

ҿткізіліп жҥр. «Барлығын тастап, кітап оқуға

кіріс», «Ҿзің оқы, ҿзгемен бҿліс!», «Сен оқи-

тын 100 кітап» жобалары, (кҿрмелер, оқыр-

мандар конференциялары, ҽдебиет кештері,

ҽдебиет саяхаттары, ақындар мен жазушы-

лармен, журналистермен жҽне ғалымдармен

кездесу, мҽнерлеп оқу, театр ҥйірмелері,

клубтар, акциялар, кітап апталығы т.б.)

Оқу сауаттылығын дамыту келесідей

кезеңдерде: бастауыш (мектеп жасына дейін-

гі, 1-4 сынып), негізгі (5-9 сынып), қорытын-

ды (10-11 сынып) жҥзеге асырылады.

Мектеп кітапханалары кітапханалық-

библиографиялық, ақпараттық сабақтарды

міндетті тҥрде жҥргізу қажет. Мектепте

кітапханалық сабақтарды 1-11 сыныптар

бойынша жҥргізіледі. 1-4 сыныптарда сабақ-

тарды сыныптан тыс оқуларда, 5-11 сынып-

тарда сынып сағаттарында жҥргізуге болады.

Сабақтар директордың бекітуімен жҥйелі,

белгіленген кестемен жҥргізілу керек.

Адамның кітапқа деген қарым-қатына-

сы, негізгі оқырмандар білігі мен дағдысы

кіші мектеп жасында қалыптасады. Мектеп

жасына дейін жҽне бастауыш сыныптан

бастап баланы ҽдебиетке тарту керек.

Тҿменгі мектеп жасындағы оқырмандарға

мҽнерлеп оқу конкурстарын ҿткізу, жеке

жҽне топтық ҽңгімелесулер, ертеңгіліктер,

кітап кҿрмелерін ҧйымдастыруға болады.

1-4 сыныптарда балаларға кітапханаға

саяхат, кітапхана, оқу залы, абонемент,

оқырман ҧғымдарын, кітап қҧрылысын, кі-

тапты таңдау, ―Сенің алғашқы энциклопе-

дияларың, сҿздіктерің жҽне анықтамала-

рың», сҿздіктерден іздеу дағдыларын қалып-

тастыратын сабақтар жҥргізу арқылы бала-

лардың кітап мазмҧнын талдау жҽне бағалау

дағдылары, ҽдебиетке деген қызығушылығы

мен оқу сауаттылығының қалыптасады.

Оқу сауаттылығын қалыптастырудың

негізгі кезеңі 5 сыныптан басталады. 5-7

сынып оқушыларымен белгілі бір кітап

тҿңірегінде ҧсыныстық жҽне сҧрақ-жауап

ҽңгімелерін, кітапты талқылау жҧмыстарын

жҥргізуге болады. 5-9 сынып оқушыларына

мектеп кітапханаларында кітап тарихы, кітап

ҿнері, аннотация, мазмҧн, сҿздік, кітап қҧры-

лымы жҿнінде білімдерін оқуда, олармен жҧ-

мыс жасауда пайдалану, суретші жҧмысын

бағалау, мҽтінмен иллюстрацияның ішкі жҽ-

не терең байланысын тҥсіну т.б. Бҧл жастағы

білім алушылар сабаққа мҧғалімнің нҧсқа-

уынсыз қосымша ҽдебиет ҽкеледі. Бҧл жаста

балалар оқыған кітаптарынан, журналдардан,

газеттерден ҥзінділер келтіреді.

8-10 сынып оқушыларымен оқырман

конференциясын, диспуттар, оқылған кітап

туралы ең ҥздік рецензия конкурстары т.с.с.

жҧмыстары жҥргізіледі. 8-11 сынып

оқушыларына кітапхананың анықтамалық-

библиографиялық аппараты, алфавиттік

жҽне жҥйелік, электрондық каталогтардан

кітап іздеу дағдылары, жасҿспірімдерге

арналған кҿркем ҽдебиеттерді оқу, тезистер,

эссе жазу, қолданылған ҽдебиеттер тізімі,

баяндамалар, мҽнжазбалар, конспекттер

дайындау сабақтары ҿткізіледі. [3]

Мектеп оқушыларының оқу

сауаттылығын дамытуға:

Кітапханашының пҽн мҧғалімімен

бірлесіп жҧмыс жасауы;

Оқушыларға ғылыми жетекшілік ету;

Кітапханадағы клубтар;

Кҿпшілік шаралар, сайыстар;

Ата-аналармен біріккен жҧмыс.

Оқырмандарды тҽрбиелеуде мҧғалім

мен кітапханашы бірге жҧмыс істегенде нҽ-

тиже береді. Пікірталас, балалар ҽдебиетінің

14

жаңа кітаптарымен танысады, кітапты таң-

дау бойынша сабақтар, мерзімді басылым-

дар, кітап оқуға ынтасын арттырады, ҿз бе-

тінше кітап оқуға деген қызығушылығын да-

мытады. Оқырмандар конференциялары,

ауызша журналдар, отбасылық кітап оқудағы

клубтағы сабақтар, ҽдебиет газеттерін шыға-

руды, сайт ашу тиімді нҽтижелерге алып

келеді.

Оқырмандар сауаттылығын қалыптас-

тыруда ата-аналардың рҿлі ерекше. Ата-

аналар балалардың оқу сауаттылығын қа-

лыптастыруға тарту керек. Ата-аналармен

жҧмысты сынып жетекшілерімен бірігіп

атқару керек. Мектеп кітапханашылары ата-

аналар жиналысында кітапхана қызметі

туралы мынадай тақырыптарға шолулар

ҿткізу керек: «Жанҧя педагогикасы»,

«Жанҧямызбен бірге оқу», «Біздің ҥйдегі

кітап», «Отбасылық оқу». Сонымен қатар

«Ата-аналар газеті» стендін ҽзірлеу. Мектеп

кітапханасының оқырмандар қатарына ата-

аналар да кіреді. Кітапханадағы ҿткізілетін

шараларға қонақ, қатысушы, эксперт-маман

ретінде ата-аналарды тартуға болады.

Аталған шаралар ҽрбір білім алушының

отбасымен серіктестік қарым-қатынасын

тағайындауға мҥмкіндік береді, отбасы мен

мектеп мҥддесінің ортақтығы мен ҿзара

қолдау атмосферасын жасауға ықпал етеді.

Кітапханада арнайы клубтар қҧруға

болады. №6 Хромтау гимназиясының

кітапханасы тҽжірибесінде «Қҧбылнама»

ақпараттық клубы жҧмыс жасайды. Мҧнда

оқылған шығармаларды талқылау ҿткізіледі,

оқырмандар конкурсы, аннотациялар,

оқырмандар кҥнделіктері, сауалнамалар,

ғылыми жобалар қорғайды. Оқу бойынша

жобаларға кітап оқушылардың барлығы

мҧғалімдер, ата-аналар қатысады. Ҽсіресе

клубта қызықты адамдармен, жазушылар-

мен, журналистермен жҧмыс жасау

мҥмкіндігі болып табылады. Клуб жҧмысы-

ның негізінде – оқушылар, ата-аналар, мҧға-

лімдер, қосымша білім беру педагогтарының

іс-ҽрекетінің ҽр тҥрлерін кіріктіру. Оқу

сауаттылығын қалыптастыруда мҧғалім

ҥлкен рҿль атқарады, ол мҧғалімдер ҥшін –

білікті оқырман, кітап пен оқуға деген

қарым-қатынас ҥлгісін тҧрақты кҿрсетеді,

балаларға ҿзінің кітап оқу ҽдетін

сенімділікпен оқушыларға береді.

Мҧғалім, кітапхана жҽне отбасының

ҿзара іс-ҽрекеті кҿмегімен педагогикалық,

психологиялық факторлардан (қарым-

қатынас) кеңістігі қҧрылады. Бҧл іс-ҽрекет

тҧлғаның қалыптасуы мен ҿз бетінше кітап

оқу дағдысын қалыптастыруға бағдарланған.

Осындай іс-ҽрекет мектеп оқушыларының

кітап оқуға деген ынтасын кҿтереді, оқу мҽ-

дениетін сақтау мен дамытуды гуманитар-

лық қҧндылық ретінде қарастырып,

оқырмандар сауаттылығын қалыптастырады.

Оқушыларды оқуға, кітапты білім мен

ақпарат кҿзі ретінде қолдануға ҥйрету, кітап

ҽлеміне оқушыларды тарту жҽне оқу

сауаттылығын дамытуға ықпал ету-

кітапхананың басты міндеті. Мектеп

кітапханашыларына тиімді, қажетті жағдай

ретінде мыналарды атауға болады:

оқушылардың жас жҽне жеке

ерекшеліктерін негізге ала отырып жҥйелі,

бірізді оқуды ҧйымдастыру;

оқу процесі кезінде оқушылардың ҿз

бетімен жҧмыс жасауына, ақпараттық

ресурстар мен технологияларды кеңінен

қолдануына мҥмкіндік жасау;

ҽрбір оқушының ҿзіндік, шығармашы-

лық іс-ҽрекетін шыңдауға кҿмектесетін оқы-

тудың белсенді ҽдістері мен тҥрлерін

қолдану;

кітап оқуға тартуда жаңа ақпараттық

технологияларды белсенді қолдану.

Пайдаланған әдебиеттер

1. PISA, PIRLS халықаралық зерттеулер кон-

текстінде оқу сауаттылығын дамыту. Ҽдісте-

мелік нҧсқау.–Астана: Ы.Алтынсарин атын-

дағы Ҧлттық білім академиясы, 2014. – 39 б.

2. Қазақстан Республикасында білім беруді

дамытудың 2011–2020 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасы//Егемен

Қазақстан.- 2010.-14 желтоқсан.

3. Білім беру жҥйесі кітапханаларына арнал-

ған нормативтік-регламенттік қҧжаттар жҽне

ҽдістемелік қҧралдар.- Алматы: 2016,-270б.

15

ОБУЧЕНИЕ РЕШЕНИЮ ТЕКСТОВЫХ ЗАДАЧ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ

Аухадеева К.С.,

учитель математики школы-гимназии № 2 г. Актобе

Как показывает практика, при решении

текстовых задач учащиеся испытывают

серьѐзные трудности. Решение текстовых

задач опирается на такое понятие как

математическая модель, которая состоит из

следующих этапов:

1. Построение модели.

2. Исследование и преобразование.

3. Интерпретация результатов.

Первый этап заключается в математи-

зации предложенного текста: представление

условия задачи в знаково-символической

форме, чтобы она оказалась предельно по-

нятной. Для того, чтобы перевести содержа-

ние задачи на математический язык, учаще-

муся необходимо составить модель условия

в виде рисунков, чертежей, таблиц... Глав-

ный принцип первого этапа: таблицы, рисун-

ки, графики и диаграммы служат для схема-

тизации материала, причѐм знаковосимволи-

ческие средства выполняют ориентировоч-

ную роль, поскольку дают возможность уче-

нику одновременно видеть все связи между

данными. Применяемая схема должна быть

упрощѐнной и в тоже время наиболее

естественной для каждой задачи.

Например, математическую модель

условия задачи «Отрезок АВ на 7 см больше

отрезка СД и равен 18 см. Какова длина

отрезка СД?», можно представить двумя

способами.

1-способ: АВ - 18 см., на 7 см больше

СД- ?

2-способ:

18 см

А _______________________________В

С _______________________ Д 7 см

Второй способ точнее выражает связь

между данными, чего нельзя сказать о

первой схеме. Переводя первую модель

записи условия на язык соотношений между

величинами, ученик может ошибиться, найдя

длину отрезка СД как сумму (18+7) см.

Второй этап – модель поиска решения

задачи: составление таблицы зависимости

между величинами и описание в виде

уравнений, неравенств или их систем.

Важным условием второго этапа

является полноценный анализ задачи:

- выделить величины, участвующие в

каждом смысловом фрагменте текста;

- ввести символические обозначения

величин;

- выделить зависимые и независимые

между собой величины и числовые данные,

которые характеризуют эти величины;

- установить вид зависимости между

величинами на математическом языке: соста-

вить уравнение или неравенство, связываю-

щие данные величины и переменные.

Задача: Токарь должен был обработать

240 деталей к определѐнному сроку. Усовер-

шенствовав резец, он стал обрабатывать в

час на 2 детали больше, чем предполагалось

по плану, и поэтому выполнил задание на 4

часа раньше срока. Сколько деталей в час

должен был обрабатывать токарь?

Для составления модели поиска

решения задачи проводится анализ условия:

1. Какие величины содержатся в задаче?

2. Как связаны между собой

производительность труда, время и объѐм

выполненной работы?

3. Сколько можно выделить событий?

4. Какие величины известны? В какой

ситуации?

5. В каком случае производительность

токаря больше и на сколько?

6. В каком случае время работы токаря

меньше и на сколько?

На основе анализа составляется модель

– таблица для составления уравнения. То-

карь

Производитель

ность труда

Время

работы (ч)

Объѐм выпол-

ненной работы

(кол-во дет.)

По

плану

х

240

Факти-

чески

х+2

на 4 часа

больше

240

Умение учащегося самостоятельно

составлять математическую модель говорит

о том, что он усвоил условие и требование

16

задачи, умеет предпринимать математичес-

кие действия для того, чтобы величины ока-

зались равными, т.е. составлять уравнения.

Главная задача учителя на уроке – ор-

ганизовать собственную работу каждого уче-

ника с материалом, который надо усвоить.

Следовательно, рекомендуется рассмотреть

составление всевозможных вариантов урав-

нений по условию задачи в зависимости от

выбора неизвестной. Такая работа позволяет

ученику овладеть всеми умениями, необхо-

димыми для составления различных

уравнений.

Третий этап решения текстовой задачи

заключается в интерпретации полученных

результатов на языке ситуации, описанной в

задаче. В рассмотренных выше случаях по-

лучалось единственное решение и не воз-

никало проблем с интерпретацией. Но во

многих задачах, приводящих к квадратному

уравнению, получаются отрицательные зна-

чения, которые не всегда удовлетворяют

условию задачи.

Например, при решении задачи: Ско-

рый поезд был задержан у семафора на 16

мин. и ликвидировал опоздание на перегоне

в 192 км со скоростью, превышающей на 10

км/ч положенную по расписанию. Найдите

первоначальную скорость движения поезда.

Составляем уравнение

-

=

, где Х

км/ч – скорость поезда и получаем

следующий результат: -90; 80.

Делаем вывод: так как скорость не

может быть отрицательной величиной,

скорость поезда равна 80 км/ч.

Некоторые рекомендации:

- составление модели является важным

средством при решении задач и должна

осуществлятся различными способами с

привлечением наглядно – образного

материала, помогающего лучше усвоить суть

рассматриваемого явления и обнаружить

сходство, казалось бы, различных задач;

- при решении различных задач не-

обходимо показать сходство математических

моделей и научить учащегося переносить

метод решения с одной задачи на другую;

- на основе полученных уравнений

можно провести творческую работу по

составлению новых задач;

- для диагностики качества усвоения

данного материала можно провести тест.

Пример тестового задания: Производи-

тельность мастера на 6 деталей в час больше

производительности ученика. Всю работу он

выполняет один за три часа, а ученик на еѐ

выполнение тратит 6 часов. Выберите ответ,

составив всевозможные уравнения по

условию задачи.

а) 6р= 3(р-6) б) 6р= 3(р+6)

в) 3р= 6(р-6) г) 3р= 6(р+6)

Выбор «б», «в» означает, что ученик

верно выделяет зависимые и независимые

между собой величины, умеет выразить одну

величину через другую, умеет составить

возможные варианты уравнений.

Выбор либо «б», либо «в» – означает,

что ученик владеет операцией выбора неиз-

вестной, но не осознает еѐ вариативность.

Появление одного из ответов «а» или «г»

свидетельствует о том, что ученик неверно

переводит зависимости между величинами

на математический язык.

Моделирование текстовой задачи поз-

воляет учителю свести к минимуму свои

собственные пояснения, оставив больше вре-

мени для самостоятельной работы учащихся,

что способствует развитию логического

мышления, критического отношения к выпо-

лняемой работе, аналитических способнос-

тей и позволяет повысить качество знаний.

СОВРЕМЕННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ПО ИЗОДЕЯТЕЛЬНОСТИ

В РАБОТЕ С ДЕТЬМИ С ЗПР

Ахмедбаева Е.А.,

воспитатель Областной специальной коррекционной школы-сада для детей с ЗПР г. Актобе

В коррекционно-педагогической систе-

ме воспитания и обучения детей с ЗПР важ-

ная роль принадлежит продуктивным видам

деятельности, в том числе рисованию. С

17

каждым годом все больше возрастает зна-

чимость дошкольного образования, поэтому

развитие данного направления становится

одним из самых актуальных. Предшкольные

группы являются важной ступенью в

подготовке детей к школе. Именно здесь

закладываются те основы, которые будут

считаться отправным моментом в получении

образования, формировании культуры и

общечеловеческих ценностей. И не послед-

нюю роль в этом играет изобразительная

деятельность, посредством которой форми-

руется интерес к искусству, творчеству, зак-

ладывается любовь к природе, окружающей

среде, родному краю. Важно, не навязывать

детям свою точку зрения на окружающий

мир, а дать им возможность самовыражения,

реализации своего творческого потенциала.

Применение современных образова-

тельных технологий на занятиях по изобра-

зительной деятельности позволит расширить

горизонты детского познания, сделает про-

цесс усвоения знаний легким и доступным. В

этой связи следует отметить, такие техноло-

гии или типы обучения, как – игровые тех-

нологии поэтапного формирования умствен-

ных действий, личностно-ориентированные,

модульные, проблемные и др. Использование

элементов тех или иных технологий только

лишь разнообразят учебный процесс, а педа-

гогу–позволят добиться поставленных целей.

Почему рисуют дети? Это один из

путей совершенствования организма. В

начале жизни рисование развивает зрение и

умение видеть. Рисование помогает ребѐнку

упорядочить бурно усваиваемые знания, всѐ

более усложняющиеся представления о

мире. Почему же, подрастая, дети перестают

рисовать, потому что большее значение

приобретает слово.

Существует множество приемов и

техник рисования, с помощью которых

можно создавать оригинальные работы, даже

не имея никаких художественных навыков.

Чтобы научить ребенка рисовать, конечно

же, недостаточно дать ему карандаш или

кисть – важно показать, как с их помощью

изобразить самые разные предметы и

явления. Дети узнают, что рисовать можно

как красками, карандашами, фломастерами,

так и подкрашенной мыльной пеной, свечой,

использовать для рисования клей и даже

соль. Дети знакомятся с разными способами

окрашивания бумаги, в том числе цветным

клейстером, методом набрызгивания краски

на бумагу, узнают, что рисовать можно не

только на бумаге, но и на специальном

стекле, учатся работать кистью, в том числе

и щетинной, карандашом, стекой. Возможно,

приемы нетрадиционной техники рисования

покажутся необычными, но необычность в

том и состоит, что не только дети, но и

взрослые, не умеющие рисовать, быстро и

охотно обучаются. Рассмотрим некоторые

широко известные нетрадиционные техники

рисования, которые рекомендуется

использовать в работе с детьми.

Печатка – эта техника позволяет

младшему дошкольнику многократно

изображать один и тот же предмет,

составлять из его отпечатков разные

композиции, украшая ими открытки,

пригласительные билеты, салфетки.

Дети младшей и средней группы

рисуют несложные композиции,

дорисовывая к отпечаткам нужные детали.

Пальцевая живопись – очень простая

техника рисования. Детям младшего

дошкольного возраста еще трудно хорошо

владеть кистью и карандашом, но им

свойственно все исследовать пальчиками,

поэтому нужно использовать эту природную

способность детей.

Пальчиковый прием помогает ребенку

органично почувствовать материал (гуашь,

акварель), ее свойства вязкость,

бархатистость красочного слоя, яркость,

фантазийность отпечатка.

Печать от руки – очень интересный

игровой прием. Рисование с помощью

ладошек одно из любимых детских занятий.

Оно не только дарит радость творчества,

увлекает и удивляет, но и всякий раз

убеждает детей в том, что их ладошки

необыкновенные, волшебные.

Всю ладонь обмакивают в краску и на

бумаге ставят отпечаток. К отпечатку ладони

можно добавить отпечатки одного или двух

пальцев в разных комбинациях. Можно до-

полнить деталями, нарисованными кистью,

фломастером, ручкой. В оттисках ладони со

сжатыми или раскрытыми пальцами видны

изображения рыбки, петушка, перчаток,

18

солнца (если их прикладывать по кругу),

павлина и др.

Если закрасить ладошку и два пальца –

указательный и безымянный, то получится

отпечаток-портрет зайчика.

Монотипия – одна из наиболее рас-

пространенных и простейших техник. Коли-

чество красок в монотипии – любое. Резуль-

тат – неожиданный эффект, при котором от-

тиск живописного изображения приобретает

специфическую фактуру, отличающуюся

мягкостью и легкой расплывчатостью очер-

таний, что придает ему особую прелесть.

Лист бумаги складывают пополам. На одну

из половин листа наносят яркие пятна жид-

кой краской, затем вторую половину прижи-

мают к первой, тщательно разглаживают в

разные стороны и разворачивают лист. На

развороте получается зеркальное изображе-

ние (симметричное изображение). Остается

только догадаться, на что оно похоже, и

дорисовать недостающие детали. Узоры

могут вызвать ассоциации с цветами,

рыбами, с облаками.

Тампонирование – увлекательная

техника. Для ее применения необходим

тампон из марли, внутри которой вата или

поролон. Легким прикосновением к бумаге,

после того как набрали краску на тампон,

дети будут рисовать что–нибудь пушистое,

легкое, воздушное. Отпечаток, состоящий из

мелких пятен, создает ощущение

бархатистой поверхности изображения, а

при нанесении мазка получаются и нежные

ветки с едва распустившимися листочками, и

шелковая трава, наклоняющаяся от ветра, и

ажурные кроны заснеженных деревьев.

Метод тычка – увлекательный способ

рисования используется жѐсткая кисть, она

опускается в краску, а затем ударяется по

бумаге, держа вертикально. Правило - кисть

в воду не опускается. Получается имитация

фактурности пушистой или колючей

поверхности.

Набрызг – рисование зубной щѐткой.

На зубную щѐтку набирается краска (тушь

или разведѐнная гуашь с ПВА) и с помощью

палочки разбрызгивается краска на рисунок.

Правило – проводить палочкой движением к

себе, направляя щѐтку на бумагу. Совет:

желательно надеть фартук и застелить стол

бумагой (газетой или клеѐнкой). Также мож-

но зубной щѐткой, рисуя всем ворсом изоб-

разить волны, бахрому, густую траву и т.д.

Рисование на мокрой бумаге – лист

смачивается водой, а потом кистью или

пальцем наносится изображение. Оно

получатся как бы размытым под дождѐм

или в тумане. Если нужно нарисовать детали

необходимо подождать, когда рисунок

высохнет или набрать на кисть густую

краску.

Печать листьев – используются

различные листья с разных деревьев. Они

покрываются краской при помощи кисточки,

не оставляя пустых мест, делается это на

отдельном листе бумаги. Затем окрашенной

стороной плотно прижимают к бумаге,

стараясь не сдвигать с места. Листья можно

использовать и повторно, нанося на него

другой цвет, при смешении красок может

получиться необычный оттенок, остальное

прорисовывается кистью. Получаются

великолепные пейзажи.

Сейчас все чаще и чаще в детском саду

используют интересные формы работы с

детьми – комплексные занятия. В одном

занятии содержится несколько видов

деятельности: здесь и слушание музыки,

стихов, произведения искусства, рисование

(аппликация, лепка) – все пронизано одной

целью. Смена нескольких видов деятельнос-

ти позволяет долго удерживать внимание

детей. Такие занятия надолго запоминаются

детям, обогащают их разносторонними зна-

ниями. Мотивация успешности при исполь-

зовании нетрадиционных изотехник сохра-

няется благодаря особенностям их исполь-

зования: быстрота и относительная простота

получения силуэтов или деталей нужной

формы, их приближенность к реально сущес-

твующим формам и фактурам и, наконец,

новизна способа как фактор удержания вни-

мания. Таким образом, использование нетра-

диционных техник изображения способст-

вуют развитию познавательной деятельнос-

ти, коррекции психических процессов и

личностной сферы дошкольников с ЗПР в

целом.

19

ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҦҒАЛІМІ

Бергазина Ж.У.,

Ақтҿбе қаласы Новый орта мектебінің информатика пҽні мҧғалімі

Басқа халықтардан кем болмау үшін біз білімді, бай hәм

күшті болуымыз керек. Білімді болуға оқу керек, күшті болуға бірлік керек

А. Байтұрсынұлы

Жаңа формация мҧғалімі дегеніміз –

қолына уақыт пен кеңістіктің байланысын

ҧстаған АЛЫП, кіршіксіз балалық

ҽлеміндегі кҥш-қуат пен ақылды, талантты

ашқан КОЛУМБ, барлық кҥрделі нҽрсені

қарапайым тілмен жеткізе білетін

ДАНАГӚЙ, жалынды сҿздері мен жастарды

ерлікке жетелейтін ШЕШЕН, дҥниенің

жанды сҧлулығын кҿрсететін СУРЕТШІ,

жан-дҥниесінің бҥкіл болмысын кҿре білетін

АДАМ. Ертеңгі кҥннің бҥгінгі кҥннен асып

тҥсуіне ықпал етіп, адамзат қоғамын алға

қарай жетелеуші қҧдіретті кҥш – ол білім.

Білім беру – оқытудың, тҽрбие мен

дамытудың ҥздіксіз процесі. Білімді

тҥрлендіруде, білім беру процесін

реформалауда зерттеуші мҧғалім мен

кҿшбасшы мҧғалім ЖАҢА ФОРМАЦИЯ

МҦҒАЛІМІ ретінде орталық тҧлға болып

табылады.

Н.Ҽ.Назарбаевтың Қазақстан халқына

Жолдауында: «Жаңа формация мҧғалімі –

рухани дамыған ҽрі ҽлеуметтік тҧрғыдан

есейген, педагогикалық қҧралдардың барлық

тҥрлерін шебер меңгерген, білікті маман,

ҿзін-ҿзі ҽрдайым жетілдіруге ҧмтылған

шығармашыл тҧлға. Ол жоғарғы білімді,

шығармашыл тҧлғаны қалыптастырып,

дамыту ҥшін жауапты» - деген болатын.

Қазіргі заманның жаңа формациядағы

мҧғалімі-баланың жеке басының дамуына

педагогикалық жағдай жасай алатын рухани

жағынан таза, дҥниеге тік қарайтын,

қоршаған ортамен жҥйелі байланыс орната

алатын, білімнің заманауи жаңа мазмҧнымен

қаруланған, ҽлемдік бҽсекеге қабілетті жаңа

ҧрпақ ҿсіріп, дамытып жетілдіретін мҧғалім

болуға тиіс.

Ғаламдану заманында, ҽсіресе білім

беру жҥйесіндегі ҿзгерістер мен тҥбегейлі

жаңарулар дҽуірінде мҧғалім алдында тҧрған

мақсаттар міндеттердің салмағы орасан зор

болып отыр. Егер мҧғалімнің ҿзі жан - жақты

дамыған, адамзат ҽлеміндегі рухани

байлықты бойна жинамаған, соны бағалай

алмайтын адам болса, онда ол жан - жақты

рухани жағынан бай жеке тҧлғаны қалай

тҽрбиелемек? Мҧғалім информатор,

бақылаушы, тексеруші, жазалаушы қызметін

тастап, керісінше ізденуші, зерттеуші,

технолог, ҿнертапқыш, шығармашылықпен

жҧмыс істейтін жаңашыл болуы керек. Жаңа

формацияның жаңа педагогын қалыптастыру

ҥшін жаңа кҽсіби мазмҧн, жаңа кҽсіби

даярлық технологиясы қажет, ҽрі даярлық

сапасын арттыруға бірден - бір қызмет етуі

керек.

Оқу-тҽрбие ҥрдісін технологияландыру

ҽр мҧғалімнен ғылыми еңбекті талап етеді.

Педагогика, технология ҽлеміндегі

жаңалықтарды зерделей, зерттей отырып іс-

тҽжірибеге пайдалану, ҿзінің техногиясын

қалыптастыру - заман талабы. Елбасы

Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы Назарбаев Қазақстан

Республикасының білім жҽне ғылым

қызметкерлерінің ІІІ съезінде сҿйлеген

сҿзінде: «Жаңа формацияға жаңа педагог

қажет» - деп атап кҿрсетті. Жаңа

формацияның жаңа педагогын қалыптастыру

ҥшін жаңа кҽсіби мазмҧн, жаңа кҽсіби

даярлық технологиясы қажет, ҽрі даярлық

сапасын арттыруға бірден-бір қызмет етуі

керек.

Ҥшінші мыңжылдықта мектепке

жоғары деңгейдегі маман, мемлекет

сҧранысын қанағаттандыратын, тҽуелсіз

Қазақстанның азаматын тҽрбиелейтін

мҧғалім ғана емес, жаңаша ойлайтын,

инновациялық даярлығы қалыптасқан

мҧғалім қажет.

20

Жаңа кезеңдегі мҧғалімнің шығарма-

шылық іс-ҽрекетінің мазмҧны зерттеушілік

қызметтен, жеке ізденістерден, оқушымен,

ата-ананың тығыз ынтымақтастығынан тҧра-

ды. Оқушының рухани ҿсуіне жағдай туғыза

алатын, жаңалықтарды қабылдауға даяр, ҿз

ҽрекетіне ҿзгеріс енгізе алатын педагогтар

ғана бҥгінгі қоғамның мҥддесі мен ҽр

баланың ойынан шыға алады.

Атақты педагог–ғалым

В.А.Сухомлинский «Мҧғалімдік мамандық -

бҧл адамтану, адамның кҥрделі жҽне қызық-

ты, шым - шытырығы мол жан дҥниесіне

ҥңіле білу. Педагогикалық шеберлік пен

педагогикалық ҿнер - ол даналықты жҥрек-

пен ҧға білу болып табылады» - деп ҧстаз-

дық ҿнерге ерекше баға берсе,

Ы.Алтынсарин «Маған жақсы мҧғалім бҽрі-

нен қымбат, ҿйткені мҧғалім – мектептің жҥ-

регі» деген. Демек қазіргі мектеп алдындағы

басты міндеттер шешуде мҧғалімнің кҽсіптік

білімі, мҽдениеті жоғары болуы шарт.

Қоғамдағы жаңаша ҥрдіс ҽлеуметтік мҽде-

ниеттің басым бағыттарының ҿзгерістерінің

білімдегі жаңаруды қажет етуі оның мақса-

ты, мазмҧны, ҽдістері мен технологиялары-

ның іске асырылуы жаңаша білімдегі жетек-

ші тҧлға ретінде мҧғалім қызметінің маңыз-

дылығын айқындау болып табылады.

Жаңа формация мҧғалімі дегеніміз -

«рухани - шығармашылық тҧрғыдан дамы-

ған, кҽсіптік біліктілігімен, педагогикалық

дарындылығымен жҽне жаңалыққа ҧмтылы-

сымен танылатын, ҧйымдастырушылық қабі-

леті жоғары тҧлға». Бҥгінгі білім жҥйесінде

Д. Дьюи атап ҿткендей «ҥлкен ҿзгерістер»

басталуда. Ол маңызы жағынан, Н.Копер-

никтің жаңалығына тең (Кҥн – астрономия-

лық орталық, басқа планеталар оның айнала-

сына шоғырланады, оны айнала қозғалады),

тең болып отыр, яғни, оқушы тҧлғасы орта-

лыққа айналып, барлық педагогикалық ҽре-

кеттер оның айналасына, шоғырландыра

жҥргізіледі.

Білім беру – шын мҽнінде, баланың ҿзі-

нің дербес мҥмкіндіктерін ескере отырып

белсенді іс - ҽрекет жасауына, жақсы кҿруі

мен қорғанушылығын еркін кҿрсете білуіне,

оқушының тҧлға ретінде ҥнемі дамуына, жас

жҽне жеке ерекшеліктерін ескеруге жағдай

туғызу деген сҿз. Оқушының ҿзін тану ҥшін

ғылыми жҽне ҿмірлік проблемаларын шешу-

дің бірден – бір тҽсілі ҿзін - ҿзі рефлекция-

лық басқаруды жҥргізе алуы. Білім беру

жҥйесінің басты міндеттерінің бірі ретінде

бастауыш жҽне орта білім кезеңінен – ақ

демократиялық қарым – қатынастарды

орнықтыру кҿзделеді. Ол ҥшін оқытудың

мынадай басты ерекшеліктерін дағдыға

айналдырудың маңызы зор:

- ҿз тҽжірибесін пайдалана отырып

жаңа білім арқылы дҥниеге ҿзіндік тҥсінік

пен танымды қалыптастыру;

- ҿзге адамдардың ҧсынатын

идеяларына конструктивтік кҿзқараспен

қарай алу;

- ҿзіне қарама – қарсы идеяларды

жоққа шығаруға емес, тҥсінуге ҧмтылу, одан

ҿзі ҥшін нҽтиже тҥйіндеу;

- ҿз біліміндегі олқылықтарын кҿре

білу жҽне оны жоюдың жолдарын табу;

Оқытуды ҿзектілендірудің ҽдістемелік

тҽсілдері:

● мҧғалім оқушыны ҿз тақырыбы

бойынша қайшылыққа ҽкеліп, оны шешудің

жолдарын табуды ҿздеріне ҧсына алуы;

● қайшылықты практикалық іс -

ҽрекетте кҿрсете білуі;

● бір сҧрақты жан – жақты қамтитын

бірнеше жауаптар ҧсына алуы;

Қазіргі заман мҧғалімі қандай болу керек?

Оқыту мен тҽрбиелеу процесін

жаңаша ҧйымдастыра алатын,

педагогикалық технологияның,

оқытудың интенсивті жҽне

интерактивті ҽдіс-тҽсілдерін,

барлық деңгейлік тҽсілдерін

меңгере алатын

Білім мен тҽрбиені ҥндестіре,

тҽрбие мазмҧнында ҽлемдік

жҽне ҧлттық қҧндылықтарды

бере алатын

Оқушылардың

ҿмірлік дағды-

ларын қалып-

тастыратын

Білім сапасы баға-

лаудың жаңа фор-

маларын мониторинг

арқылы бағалау

тестерін, ақпараттық

коммуникативтік

технологияны игере

алатын

21

● қҧбылысты ҽр тҥрлі позициядан

қарастыруды тапсыруы;

● мҧғалім оқушыға ҧқсастықтар мен

қайшылықтарды ҿз беттерімен салыстыруға,

қорытуға, тҥйіндеуге жағдай туғызады;

● нақты сҧрақтар қояды;

● тапсырмаларды бірігіп орындайды.

«Оқушы дайын білімді игеруші»

тҥсінігі орнына «адам – шындықты танушы

тҧлға» тҥсінігі қалыптасады.

Жаңа педагогикалық технологияның

ерекшеліктері – ҿсіп келе жатқан жеке тҧлға-

ны жан –жақты дамыту. Инновациялық бі-

лімді дамыту, ҿзгеріс енгізу, жаңа педагоги-

калық идеялар мен жаңалықтарды ҿмірге

ҽкелу. Бҧрынғы оқушы тек тыңдаушы, орын-

даушы болса, ал қазіргі оқушы – ҿздігінен

білім іздейтін жеке тҧлға екендігіне ерекше

мҽн беруіміз керек.

Қазіргі оқушы:

• Дҥниетаным қабілеті жоғары;

• Дарынды, ҿнерпаз;

• Іздемпаз, талапты;

• Ҿз алдына мақсат қоя білу керек;

Отбасының жетекшілік маңызы онда

тҽрбиеленіп жатқан адамның тҽндене жҽне

рухани дамуына ҽсер етуші ықпалдар мҽні

мен мағынасының тереңдігіне тҽуелді келеді.

Ата-ананың ҧйымдастыру жҽне бағыт-

таушы ролін, ата-анамен бала арасындағы

ҿзара қатынастың сипатын, бала тҽрбиесіне

ҽсер ететін жанҧяның мақсатты адамгершілік

бағыттарын, баланың жанҧядағы араласатын

іс-ҽрекетінің алуан тҥрлілігін, ата-ананың

тҽрбие қҧралдарын, тҽсілдерін, ҽдістерін

пайдалана алу қабілеттерін, баланың

белсенділігінің дҽрежесін кҿруге болады.

Ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала

арасындағы, балалардың арасындағы ҿзара

қатынас педагогикалық процестің тҽрбиелік

механизмдері болып табылады. Мҧғалімге

тҽн ең бірінші қасиет – баланы қҧрметтеу.

Оның адамшылық ар-ожданың, намысын,

тҧлғасын жасына қарамай сыйлау, қҧрмет

тҧту. Бҧл мҧғалімнің дҥниетанымы мен

ҥлкен жҥрегінен шығады. ХХІ ғасыр ҧлттық

бҽсеке, ақпараттық сайыс, инновациялық

технологиялар, кҥрделі экономикалық

реформаларымен ерекшеленеді. Сол кезеңге

сай интеллектуалды, дені сау, ой-ҿрісі жоға-

ры дамыған, халықаралық деңгейге сҽйкес

білімі бар азаматты тҽрбиелеу – ҽр мҧғалім-

нің міндеті. Мҧғалім барлық білім беру

жҥйесінің негізі, жаны жҽне жҥрегі. Мҧға-

лімнің негізгі басты мақсаты – рухани бай,

ізденімпаз, адамгершілігі мол адамды қалып-

тастыру болып табылады. Қазіргі заманғы

мҧғалімдер информатор, бақылаушы, тексе-

руші, жазалаушы қызметін тастап, керісінше

ізденуші, зерттеуші, технолог, ҿнертапқыш,

шығармашылықпен жҧмыс істейтін, жана-

шыл болуы керек. Оқушыны субъект ретінде

қарастырып, оның ҿзін-ҿзі тануына жол ашу,

жеке тҧлға бойындағы қасиетті дамыту.

Мҧғалімнің ҿзі жеке тҧлғаға кҿтерілмей,

ондай зор мақсатқа жету мҥмкін емес.

Мҧғалімнің кҽсіби білігін шыңдаудың

ҥздіксіздігі оның шығармашылық қабілетінің

дамуының кепілі жҽне ҿзіндік жеке

педагогтік тҽжірибиесінің дамуының алғы

шарты болып табылады. Ҧстаздың кҽсіби

шеберлігінің негізі, біріншіден мҧғалімнің

ҿмірге кҿзқарасы, оның идеялық нанымы.

Екіншіден, пҽнді жетік білуі, ойын оқушы-

ларға жеткізу ҥшін жан-жақты, терең дайын-

дықпен баруы, оқушылар бойына ҽдеп, ҽдет,

дағды сияқты жақсы қасиеттерді сіңіруі,

моральдық нормаларды білуі. Ҥшіншіден

оқыту мен тҽрбиелеудің ҽдіс-тҽсілдерді

міндетті тҥрде меңгеруі. Кҥнделікті іс-

тҽжірибиеде мҧғалімнің кҽсіптік білімін

кҿтеруіне мектеп ішінде де жағдай жасау

керек, ол ҥшін мектепте ғылыми ҽдістемелік

кеңес пен бірлестіктермен жҽне зертханалар-

дың жҧмыс істеуі тиіс. Бҥгінгі ҿмір талабына

сай ҧстаздардың білімділігі мен біліктілігін

шыңдап отыратын жоғарыда атапкеткен

мҽселелермен қатар, ҽр оқу орындарында

интернет жҥйесі қосылып жҧмыс істеу тиіс.

Егеменді еліміздің ең басты мақсаты

ҿркениетті елдер қатарына кҿтерілу болса, ал

ҿркениетке жетуде жан-жақты дамыған,

рухани бай тҧлғаның алатын орны ерекше.

Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол

жан-жақты дамыған, рухани бай жеке тҧлға

қалыптастыру болып табылады. Рухани бай,

жан-жақты дамыған жеке тҧлғадағы ең

басты қасиеттердің бірі - тіл байлығы, ҿз

ойын нақты, терең мағыналы ҽрі кҿркем

жеткізе білетін, шешен де ойлы сҿйлей біле-

тін, Абайша сҿйлегенде сҿзі жҥрекке жылы

тиетін, сҿз қҧдіретін игерген адамдарда да

тҧлғалық қасиет болады. Рухани адамгерші-

лікке тҽрбиелеудің басты мақсаты оқушы-

22

лардың белсенді ҿмірлік жолын, қоғамдық

борышқа саналы кҿзқарасын, сҿз бен істің

бірлігін қамтамасыз етіп, адамгершілік

нормаларынан ауытқушыларға жол бермеуді

қалыптастыру болып табылады.

Қорыта келгенде, О.Бальзактың ―ҧдай

еңбек ету - ҿнердің де, ҿмірдің де заңы‖ деге-

ніндей, оқушылардың шығармашылық қабі-

леті мен белсенділігін арттыруда мҧғалімге

ҥнемі ізденуге, тҧрақты еңбек етуді міндет-

тейді. Ҽрине, артқарылған істер аз емес.

Дегенмен, ҽлі де болса бізді ойландыратын,

толғандыратын істер жетерлік. Атап айтқан-

да, олар – білім сапасын арттыру, оқушылар-

дың біліміне, ойлау қабілетіне сай деңгейлеп

оқыту, ғылыми-ізденіс қабілеттерін қалып-

тастыру, т.с.с. Ҿйткені, ХХІ ғасыр - білімді-

лер ғасыры. Ендеше бізге ой ҿрісі жоғары да-

мыған, зерделі, жан-жақты парасатты ҧрпақ

керек екенін бір сҽтте естен

шығармағанымыз жҿн.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Мҧғалімге арналған нҧсқаулық

2.Выготский Л.СУЧЕНИЕ ОБ ЭМОЦИЯХ;

3. Білімдегі жаңалықтар. Ақпаратты-

ҽдістемелік журнал;

4. Шағыр Қ. Ҽрбір ҧстазға берері мол

//Тҽрбие қҧралы. - №5, 2005

5. Тараз Ҽ. Ҧстаздар – асыл тҧлғалар:

//Алматы ақшамы, 1997.

6. Общая и профессиональная педагогика:

Учебное пособие для студентов

педагогических вузов. Под ред. В.Д.

Симоненко. Москва, 2005

ФИЗИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ УЧАЩИХСЯ И КОРРЕКЦИЯ ОСНОВНЫХ ВИДОВ

ДВИЖЕНИЙ НА УРОКАХ ФИЗКУЛЬТУРЫ И КОРРЕКЦИОННОЙ РИТМИКИ В

ШКОЛЕ ДЛЯ ДЕТЕЙ С ЗПР

Буркун Е.К.,

учитель физкультуры, КГУ Областная специальная коррекционная школа-сад для детей с

ЗПР, г. Актобе

Для преодоления недостатков физичес-

кого развития детей с ЗПР важное значение

приобретает коррекция основных движений.

Коррекция основных движений является не-

обходим условием успешного осуществле-

ния физического воспитания.

Последовательное развитие двигатель-

ных возможностей позволяет обогащать

арсенал физических упражнений и благодаря

этому решать все более сложные задачи

образовательно-воспитательного и коррек-

ционно-развивающего характера. Эффектив-

ное развитие движений возможно при

условии соотнесения педагогических воз-

действий учителя физического воспитания

со структурой дефекта развития учащегося, с

характером его двигательных нарушений.

Нарушения физического развития и

двигательных способностей можно

классифицировать следующим образом:

1 Нарушения физического развития:

- отставание в весе, росте;

- нарушение осанки, нарушение в развитие

стопы, грудной клетке;

- парезы верхних и нижних конечностей;

- аномалии черепа, лицевого скелета;

- дисплазии.

2 Нарушения в развитии двигательных

способностей:

а) нарушения координационных

способностей:

- точности движений в пространстве и

времени;

- координации движений, ритма движений;

- дифференцировки мышечных усилий;

- пространственной ориентировки;

- равновесия.

б) отставание в развитии двигательных

качеств:

- отставание в развитии силы основных

групп мышц (рук, спины, ног, живота);

- в развитии быстроты: частота движений

рук, ног, скорости одиночного сокращения;

- отставание в развитии выносливости,

скоростных и скоростно-силовых качеств,

гибкости и подвижности в суставах.

На основании этого можно предпола-

гать различные средства физического воспи-

тания, направленные на коррекцию и

23

компенсацию недостатков физического

развития.

Работа по коррекции основных движе-

ний представляет собой сложный процесс, в

котором необходимо использовать систем-

ный подход к применению разнообразных

форм, средств, путей и методов физического

воспитания, способов дозирования нагрузок,

индивидуальный и дифференцированный

подходы.

Можно выдвинуть следующие принци-

пиальные положения коррекции двигатель-

ных нарушений у учащихся с ЗПР, обеспечи-

вающие системный подход к коррекционно-

воспитательной работе в процессе

физического воспитания:

- необходимо учитывать закономернос-

ти, особенности формирования двигательной

сферы, глубины и характера двигательных

нарушений;

- важно сочетать осмысление и

словесную регуляцию движений;

- всестороннее физическое развитие

следует проводить с опорой на сохраненные

двигательные функции;

- коррекции должны быть подвергнуты

как элементарные, так и сложные движения;

- необходимо стремиться к единству

форм учебной и внеклассной работы, осно-

ванной на реализации коррекционных задач:

а) соответствие содержания, форм и

методов физического воспитания двигатель-

ным и функциональным возможностям

школьников с ЗПР;

б) адекватность критериев обратной

связи;

в) дифференциация учеников на

типологические группы.

Обучение учащихся с ЗПР основным

движениям осуществляется в соответствии с

закономерностями формирования двигатель-

ных умений и навыков. Они условно пред-

ставляют собой последовательный переход

от знаний и представлений о действии к

умению выполнять его, а затем от умения к

навыку.

Формирование двигательного навыка,

находится под контролем нервной системы и

представляет собой процесс создания дина-

мического стереотипа при взаимодействии

первой и второй сигнальных систем. Двига-

тельные навыки дают детям с ЗПР возмож-

ность выполнять движения с наименьшей

затратой энергии и с наибольшим эффектом,

обеспечивают рациональное использование

их двигательных способностей.

Формирование двигательного навыка

проходит три стадии: иррадиация,

специализация, стабилизация навыка.

Первая стадия направлена на создание

первоначального умения. Для нее характерно

широкое иррадиирование процесса возбуж-

дения и недостаточное внутреннее торможе-

ние при знакомстве с новым движением. При

этом ученик испытывает неуверенность, у

него появляются лишние движения, неточ-

ность их воспроизведение в пространстве и

во времени, напряженность мускулатуры.

Вторая стадия характеризуется много-

кратной повторяемостью движения, в ре-

зультате чего правильность разучиваемого

движения постепенно улучшается, на этой

стадии ученик уже более осознает задачи,

свои собственные действия, хотя образова-

ние двигательных навыков происходит

волнообразно. Он выполняет двигательные

действия то легко и свободно, то, как будто

впервые. В процессе постепенного уточне-

ния и совершенствования двигательных

умений образуется динамический стереотип.

Третья стадия - это стабилизация навы-

ка, уточнение динамического стереотипа.

Движения становится экономичными, сво-

бодными точными и раскованными. Учащие-

ся овладевают навыками, осознают двига-

тельную задачу, творчески используют дви-

жения в игровой и жизненной ситуации.

Сформированный навык может служить

предпосылкой для основания нового более

сложного навыка.

Основываясь на закономерность

формирование двигательных, принято

выделять следующие этапы обучения:

1-ый этап – начальное разучивание

двигательного действия;

2-й этап – углубленное разучивание;

3-й этап – закрепление и

совершенствование двигательного действия.

На каждом из этих этапов необходимо

уделять большое внимание словесной регу-

ляции действий, добиваться осознанного

восприятия детьми движений, а это может

быть достигнуто с использованием словес-

ных методов (объяснение, описание, анализ,

24

оценка) в зависимости от индивидуальных

особенностей детей. Учащиеся с ЗПР нуж-

даются в подробном и последовательном

изложении техники выполнения упражнения

с демонстрацией каждого элемента. Причем

дети с ЗПР не всегда могут удержать в

памяти всю последовательность движений,

поэтому мощным средством является

использование сигнальных опор в виде схем

движений, упражнений. Обязательным усло-

вием является проговаривание с детьми

последовательности выполнения движений

либо вместе с педагогом, либо по схеме,

либо самостоятельно. Хорошим средством

является прием «маленький учитель»: один

ребенок объясняет другому как надо

выполнять движение.

На первом этапе ставятся задачи по

ознакомлению ребенка с новым двигатель-

ным действием; по созданию у него целост-

ного представления о движении, о выполне-

нии его. Осуществлению этих задач способ-

ствует воздействие на зрительную, слухо-

вую, двигательную системы; активизации

сознания, создании представления о целост-

ности двигательного акта. Методика началь-

ного разучивания включает в себя показ

образца движения, сопровождаемый словами

и выполнение этого движения самим

ребенком.

На втором этапе уточняется правиль-

ность выполнения учеником деталей техники

разучиваемого движения, исправляются

ошибки. На данном этапе ученик самостоя-

тельно проговаривает последовательность

движений во время действия. Педагог

побуждает его к словесному отчету.

На третьем этапе при повторении

движений постепенно развивается диффе-

ренцированное торможение. Все лишние

движения затормаживаются, а соответст-

вующие показу движения закрепляются сло-

вами педагога. Ученик сознательно воспри-

нимает задание, целенаправленно действует,

сосредотачивает внимание на качестве

движения. На этом этапе закрепляются и

совершенствуются двигательные действия в

различных видах деятельности.

В процессе обучения двигательным

навыкам учащихся с ЗПР необходимо пом-

нить о мотивационном компоненте. Нужно

создать у ученика положительное эмоцио-

нальное состояние, заинтересовать в выпол-

нении движения, вызвать желание качест-

венно выполнять движение. Благотворное

влияние на повышение качества движение

оказывает музыка. Она способствует раз-

витию выразительности, пластичности, кра-

соте, гибкости и координации движений, их

точности, статического и динамического

равновесия, ритмичности, слитности в

основных двигательных действиях.

На динамику процесса формирования

двигательных навыков влияет качество кор-

рекционно-профилактических мероприятий.

Учитывая все моменты динамики

коррекционного процесса, можно выделить

три основных варианта при планировании

целевого двигательного результата.

а) типичный – достижение детьми

нормативных показателей двигательного

развития.

б) избирательный – достижение детьми

результатов лишь по некоторым двигатель-

ным функциям, качествам или параметрам

движений, в то время как по остальным

отличается отставание.

в) специфический – планируется по

отдельным показателям достижения уровня,

превышающего уровень возрастной нормы

здоровых детей.

Работа по развитию двигательных на-

выков у детей должна иметь определенную

последовательность во времени, сменяе-

мость одного этапа работы другим. Одно и

то же упражнение целесообразно «обыгры-

вать». Упражнения должны быть не очень

легкими, но и не очень трудными. После

каждого усвоенного задания можно дать

более трудное. Задачи ставить конкретные.

Например: наклониться так, чтобы лоб

коснулся коленей, подтянуться руками так,

чтобы голова оказалась выше рук и т. д.

Задания должны быть то быстрыми, то

медленными, то с паузами, то непрерывны-

ми. Необходимо менять темп ритм выполне-

ния заданий. Одни и те же движения следует

выполнять с большими, средними и малыми

амплитудами с одновременным изменением

темпа. Это способствует развитию

эмоциональной подвижности.

На уроках положительных результатов

при освоении основных движений можно до-

биться при появлении элементов соревнова-

25

тельности, состязательности, при воспитании

личных качеств, возрастание роли

подражательных реакций, проведение

подвижных и спортивных игр.

Для того чтобы добиться наилучших

результатов нужно, чтобы учащиеся усвоили

действие в целом, а затем работать над его

совершенствованием.

Таким образом, работа по физическому

воспитанию детей с ЗПР направлена прежде

всего на коррекцию и компенсацию

недостатков их физического развития.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЗДОРОВЬЕСБЕРЕГАЮЩИХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОРГАНИЗАЦИИ

ФИЗКУЛЬТУРНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ ДЛЯ ДЕТЕЙ С ЗАДЕРЖКОЙ

ПСИХИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ

Буркун Е.К.,

учитель физкультуры, КГУ Областной специальной коррекционной школы-сада для детей с

ЗПР, г. Актобе

В современном образовательном про-

цессе все более актуальной становится проб-

лема сохранения здоровья детей. Особенно

остро эта проблема стоит перед детьми с

задержкой психического развития. Посколь-

ку дети с ЗПР отличаются целым рядом

особенностей, необходимо проведение спе-

циальных мероприятий, направленных на

охрану и укрепление здоровья, коррекцию и

развитие общей и мелкой моторики, зритель-

но-моторной координации. Подходы к орга-

низации оздоровительной работы с такими

детьми неодинаковы. Они должны учиты-

вать структуру дефекта, степень выражен-

ности нарушений, состояние здоровья детей,

обязательно учитываются результаты диаг-

ностики физического развития и физической

подготовленности, моторного и психомотор-

ного развития. Именно поэтому, осущест-

вляется индивидуальный и дифференциро-

ванный подход к каждому ребенку в зависи-

мости от его физического и психического

здоровья. Реализация задач по преодолению

недостатков развития предполагает исполь-

зование инновационных оздоровительных

здоровьесберегающих технологий, являю-

щихся методом укрепления и сохранения

здоровья детей. Здоровьесберегающие

технологии - это технологии, направленные

на сохранение здоровья ребенка на всех

этапах его обучения и развития, на активное

формирование здорового образа жизни и

здоровья детей. Использование здоровье-

сберегающих технологий оказывает положи-

тельное влияние на изменение физического,

эмоционального состояния, на стабилизацию

двигательной активности в процессе

обучения, на формирование культуры

здорового образа жизни, на повышение

адаптивных возможностей детей с ЗПР.

Выбор оздоровительных здоровьесбе-

регающих технологий зависит от прог-

раммы, по которой работают педагоги,

конкретных условий ДУ, профессиональной

компетентности педагогов, а также

показаний заболеваемости.

Стретчинг технология основана на

статичных растяжках мышц тела и суставно-

связочного аппарата рук, ног, позвоночника,

направлена на профилактику различных

деформаций позвоночника, укрепление его

связочного аппарата, на формирование пра-

вильной осанки, на развитие эластичности

мышц, координации движений, воспиты-

ваются выносливость и старательность, а

глубокое дыхание благотворно влияет на

головной мозг. Данную технологию можно

рекомендовать детям с вялой осанкой и

плоскостопием, как часть физкультурно-

оздоровительной работы.

Релаксация снимает мышечное

напряжение, сопровождающееся снятием

психического напряжения. Элементы релак-

сации, активизируя деятельность нервной

системы, регулируют настроение и степень

психического возбуждения, позволяют

ослабить или нейтрализовать вызванное

стрессом психическое и мышечное

напряжение. Рекомендуется проводить под

спокойную музыку в конце занятия.

Пальчиковая гимнастика тренирует

мелкую моторику, стимулирующую речь,

26

пространственное мышление, внимание, кро-

вообращение, воображение, быстроту реак-

ции, позволяет активизировать работоспо-

собность головного мозга, влияет на центры

развития речи, развивает ручную умелость,

помогает снять напряжение. Рекомендуется

проводить индивидуально, либо со всеми

детьми в любой отрезок времени.

Гимнастика для глаз способствует

снятию статического напряжения мышц глаз,

кровообращения. Глазодвигательные упраж-

нения позволяют расширить поле зрения,

улучшить восприятие, развивают межполу-

шарное взаимодействия, являются средством

профилактики нарушений зрения. Жела-

тельно проводить по 3-5 мин. в любое

свободное время.

Дыхательная гимнастика способст-

вует развитию и укреплению грудной клет-

ки, повышает возбудимость коры больших

полушарий мозга, увеличивает жизненную

емкость легких. Упражнения для развития

правильного дыхания необходимо широко

использовать в различных формах физкуль-

турно-оздоровительной работы, в любом

проветриваемом помещении, либо на свежем

воздухе, а также во время физминуток.

Гимнастика корригирующая. Важно

как можно раньше начать профилактику

дефектов осанки и коррекцию имеющегося

вида ее нарушения, чтобы затем у детей не

возникли повышенная утомляемость, голов-

ные боли и боли в мышцах туловища. Здесь

большую роль играет гимнастика корриги-

рующая, проводимая для профилактики и

лечения нарушения осанки, укрепления

мышц, суставов и связок. Рекомендуется

проводить в различных формах физкультур-

но-оздоровительной работы, зависит от

поставленной цели и контингента детей.

Массаж биологически активных зон повышает защитные свойства слизистых

оболочек носа, глотки, гортани, трахеи,

бронхов и других органов. Под действием

массажа организм начинает сам вырабаты-

вать «лекарства», которые намного эффек-

тивнее и безопаснее таблеток. Рекомен-

дуется проводить в различных формах

физкультурно-оздоровительной работы в

преддверии эпидемий, в осенний и весенний

периоды в любое удобное для педагога

время со старшего возраста, а также детям с

частыми простудными заболеваниями и

болезнями ЛОР-органов.

Закаливание является наиболее

эффективным способом укрепления здоровья

детей, важным звеном в системе физическо-

го воспитания, обеспечивает тренировку

защитных сил организма, повышает его

устойчивость к воздействию постоянно

изменяющихся условий внешней среды.

Выбор видов и приѐмов закаливания зависит

от характера заболеваний, возраста и

индивидуальных особенностей организма.

Закаливание является обязательным при

проведении физкультурно-оздоровительной

работы. При закаливании важно соблюдать

систематичность, постепенность и

последовательность.

Су-Джок рекомендуется как часть физ-

культурной работы, (в переводе с корейского

«су» - кисть, а «джок» - стопа). Занятия с

массажерами (массажные мячи, дорожки)

развивают мануальные способности рук,

способствуют быстрому усвоению навыков

письма, развивают речь и концентрируют

внимание. Массаж стоп влияет на работу

внутренних органов.

Аурикулотерапия рекомендуется в

любых формах физкультурной работы. Это

система лечебного воздействия на точки

ушной раковины, которые проецируют все

органы и системы человеческого организма

(принцип как и в Су Джоке).

Игротерапия применяется в любых

формах физкультурной работы, как на заня-

тиях, так и вне занятий, делает упражнения

доступными, повышается интерес к заня-

тиям. Игровые задания можно организовать

не заметно для детей, посредством включе-

ния педагога в процесс игровой

деятельности.

Ритмопластика - это технология, нап-

равленная на гармоничное развитие личнос-

ти, на формирование танцевальных навыков,

развивает эмоциональность детей, питает их

воображение, укрепляет опорно-двигатель-

ный аппарат, развиваются координация

движений и ориентация в пространстве, гиб-

кость, музыкальность. Рекомендуется приме-

нять на всех занятиях для развития интереса

и лучшего восприятия упражнений.

Технологии музыкального воздейст-

вия положительно влияют на эмоциональное

27

состояние, помогают заинтересовать в вы-

полнении движения, вызывают желание ка-

чественно его выполнять, способствуют раз-

витию выразительности, пластичности, кра-

соте, гибкости, координации движений, их

точности, статического и динамического рав-

новесия, ритмичности и слитности движе-

ний. Рекомендуется проводить в различных

формах физкультурно-оздоровительной ра-

боты, зависит от поставленной цели, в

качестве вспомогательного средства.

В использовании выразительных дви-

жений, в воспитании эмоций и высших

чувств используется психогимнастика. Это

курс специальных занятий (этюдов, игр, уп-

ражнений), направленных на развитие и кор-

рекцию различных сторон психики ребенка

(как его познавательной, так и эмоционально

- личностной сферы), помогает детям прео-

долевать барьеры в общении, лучше понять

себя и других, позволяет снимать психичес-

кое напряжение, дает возможность самовы-

ражения, психофизической разрядки. Реко-

мендуется в качестве разгрузочной минуты.

Кинезиологические методы приме-

няются как часть физкультурной работы для

сохранения здоровья путем воздействия на

мышцы тела, путем физической активности,

позволяющей активизировать межполушар-

ное взаимодействие, активизировать различ-

ные отделы коры больших полушарий, что

способствует развитию способностей и

коррекции проблем в различных областях

психики.

Логоритмика укрепляет мышечный

аппарат, развивает дыхание, моторные функ-

ции, формирует правильную осанку, силу,

выносливость, координацию движений, силу

и тембр голоса. Желательно проводить в

подготовительной части каждого занятия.

Фонетическая ритмика как часть физ-

культурной работы помогает в нормализации

дыхания, развивает чувство ритма и дви-

жений, координацию, быстроту двигатель-

ной реакции, внимание, восприятие, память,

ориентировку в пространстве, способствует

формированию правильной речи, слухового

внимания, помогает снятию напряжения,

повышению эмоционального настроя.

Хатха-йога. Физические упражнения

Хатха-йоги улучшают кровообращение,

помогают нормализовать работу внутренних

органов, улучшить осанку, способствуют не

только физическому укреплению человека,

но и оздоровлению его психики. Для детей

гимнастика йогов - это профилактика ско-

лиозов, простудных заболеваний, вегетатив-

ных дистонии. Практика показывает, что

регулярно занимающиеся дети становятся

спокойнее, добрее, у них появляется уверен-

ность в своих силах. Рекомендуется прово-

дить в различных формах физкультурно-

оздоровительной работы, зависит от

поставленной цели и контингента детей.

Фитбол-гимнастика. Гимнастика с ис-

пользованием мяча укрепляют мышцы спи-

ны и брюшного пресса, создают хороший

мышечный корсет, вырабатывает навык пра-

вильной осанки. Мячи позволяют индиви-

дуализировать лечебно-воспитательный про-

цесс, используются для оздоровительных,

коррекционных и дидактических целей. Сов-

местная работа двигательного, вестибуляр-

ного, зрительного и тактильного анализато-

ров, которые включаются при выполнении

упражнений на мяче, усиливает эффект заня-

тий. Цвет мяча по-разному воздействует на

психическое состояние и физиологические

функции человека. Теплый цвет (красный,

оранжевый) повышает активность, усиливает

возбуждение центральной нервной системы.

Этот цвет обычно выбирают активные дети с

холерическими чертами. Холодный цвет (си-

ний, фиолетовый) успокаивает. Его выби-

рают дети с флегматичными чертами, спо-

койные, чуть заторможенные, инертные.

Желтый и зеленый цвет способствует проя-

влению выносливости. С помощью цветов

можно регулировать психоэмоциональное

состояние человека. Рекомендуется прово-

дить в различных формах физкультурно-

оздоровительную работу, которая зависит от

поставленной цели и контингента детей.

Гимнастика ортопедическая исполь-

зуется в качестве профилактики болезней

опорного свода стопы, для укрепления мышц

стопы. Выполняется на массажных дорожках

и других массажерах для ног в различных

формах оздоровительной работы.

Подвижные игры и элементы спор-

тивных игр. В процессе игры создаются

благоприятные условия для развития и со-

вершенствования моторики детей, формиро-

вания нравственных и волевых качеств,

28

привычек и навыков жизни в коллективе,

вырабатываются элементарные умения сог-

ласовывать свои действия с движениями

других играющих, ориентироваться в

пространстве. Дети учатся преодолевать

робость, застенчивость. Воспитывается орга-

низованность, внимание, дисциплинирован-

ность, умение управлять своими движения-

ми. Дети приучаются к соблюдению правил,

справедливости, умению контролировать

свои поступки, правильно и объективно

оценивать поступки других. Осуществляется

комплексное воздействие на моторику и

нервно-психическую сферу детей. Игра ис-

черпывает все виды свойственных человеку

естественных движений: ходьбу, бег, прыж-

ки, борьбу, лазанье, метание, бросание, лов-

лю, упражнения с предметами. Радостные и

положительные эмоции, возникающие в

процессе игры, возбуждают функциональ-

ную деятельность организма и создают

благоприятные условия для отдыха нервной

системы от однообразного вида физической

и умственной деятельности. Проводятся как

часть физкультурной работы в групповой

комнате, на прогулке, как на занятиях, так и

вне занятий

Дни здоровья, спортивные праздни-

ки и развлечения. Именно на таких мероп-

риятиях и формируются знания о ЗОЖ, пра-

вильного отношения к своему здоровью, у

детей создается положительное эмоциональ-

ное состояние, они с заинтересованностью

выполняют движения, у них возникает

желание качественно выполнить задание.

Особое значение имеет работа с семьей. С

этой целью рекомендуется проводить спор-

тивные мероприятия совместно с родите-

лями. Например: «Папа, мама, я – спортив-

ная семья!» При формировании ЗОЖ наи-

более эффективным средством является

проведение спортивных праздников, дней

здоровья, содержание которых определено

какой-либо одной темой. Например: «Чисто-

та - залог здоровья». «Солнце, воздух и вода

- наши лучшие друзья» и т.д. Основная цель

таких мероприятий заключаются в том,

чтобы помочь детям понять необходимость

собственного участия в сохранении и

приобретении своего здоровья.

Таким образом, для успешной оздоро-

вительной работы с детьми с ЗПР следует

внедрять и использовать современные

инновационные здоровьесберегающие

технологии.

РОЛЬ КНИГИ И ИННОВАЦИЙ В ФОРМИРОВАНИИ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ

ПРОЦЕССОВ У ДОШКОЛЬНИКОВ

Воробьѐва Е.Г.,

воспитатель высшей категории Областной специальной коррекционной школы – сада для

детей с задержкой психического развития.

Дошкольное детство как период в чело-

веческой жизни играет важную роль в фор-

мировании того, каким станет не только каж-

дый отдельный человек, но и все человечест-

во, мир в целом. Заложенные в дошкольном

детстве образовательные, мировоззренчес-

кие, нравственные, культурные приоритеты

определяют жизненный путь поколений,

воздействуют на развитие и состояние всей

цивилизации. Неоценимую помощь в этом

оказывает общение с книгой. Через чтение

художественной литературы ребенок познает

прошлое, настоящее и будущее мира, учится

анализировать, в нем закладываются нравст-

венные и культурные ценности, формируют-

ся познавательные процессы у дошкольни-

ков (внимание, память, воображение,

мышление).

Современные дети все больше времени

проводят за компьютерными играми, теле-

визором. Социологические исследования

выявили негативные тенденции: заметно

снижен интерес к чтению у младших дош-

кольников и школьников; резко сокращена

доля чтения в структуре свободного времени

детей. На сегодняшний день актуальность

решения этой проблемы очевидна. Чтобы

воспитывать читателя в ребенке, взрослый

должен сам проявлять интерес к книге, по-

нимать ее роль в жизни человека, знать кни-

29

ги, рекомендуемые для детей дошкольного

возраста, уметь интересно беседовать с ма-

лышами и помогать при анализе произве-

дения. Не читая, человек не развивается, не

совершенствует свой интеллект, память, вни-

мание, воображение, не усваивает и не ис-

пользует опыт предшественников, не учится

думать, анализировать, сопоставлять, делать

выводы. Книга же, напротив, дает возмож-

ность домыслить, ―дофантазировать‖. Она

учит размышлять над новой информацией,

развивает креативность, творческие способ-

ности, умение думать самостоятельно. Худо-

жественная литература служит могучим,

действенным средством умственного, нравс-

твенного и эстетического воспитания детей,

она оказывает огромное влияние на развитие

и обогащение детской речи.

Дети дошкольного возраста - слуша-

тели, а не читатели, художественное произ-

ведение доносит до них педагог, поэтому

владение им навыками выразительного

чтения приобретает особое значение. Перед

педагогом стоит важная задача - каждое

произведение нужно донести до детей как

произведение искусства, раскрыть его замы-

сел, заразить слушателя эмоциональным

отношением к прочитанному: чувствам, пос-

тупкам, лирическим переживаниям героев.

Перед педагогами стоят следующие задачи:

- Поддерживать внимание и интерес к

слову в литературном произведении.

Объяснять, как важны в книге рисунки;

познакомить с книжками, оформленными Ю.

Васнецовым, Е.Рачѐвым, Е.Чарушиным.

- Приучать детей слушать народные

песенки, сказки, авторские произведения.

Сопровождать чтение показом игрушек,

картинок (фланелеграф, персонажей настоль-

ного театра и других средств наглядности).

- Воспитывать умение слушать новые

сказки, рассказы, стихи, следить за

развитием действия, сопереживать героям

произведения.

Для приобщении ребенка к книге

педагоги используют различные

инновационные технологи:

- С помощью воспитателя инсцениро-

вать и драматизировать небольшие отрывки

из народных сказок. Учить детей читать наи-

зусть потешки и небольшие стихотворения.

- Обращать внимание детей на изобра-

зительно-выразительные средства (образные

слова и выражения, эпитеты, сравнения,

помогать почувствовать красоту и

выразительность языка произведения,

прививать чуткость к поэтическому слову.

- Помогать детям объяснять основные

различия между литературными жанрами:

сказкой, рассказом, стихотворением.

- Побуждать рассказывать о своѐм от-

ношении к конкретному поступку литератур-

ного персонажа. Помогать выразительно, с

естественными интонациями читать стихи,

участвовать в чтении текста по ролям, в

инсценировках.

Воспитатель вынимает из сундучка раз-

нообразные предметы и предлагает педаго-

гам назвать сказки, где эти предметы упо-

минаются. Например: яйцо («Курочка-ряба»,

«Гадкий утѐнок», ложка («Три медведя»,

«Сладкая каша», кот («Кот, петух и лиса»,

«Кот в сапогах», «Кто сказал «мяу»?», горо-

шина («Принцесса на горошине», яблоко

(«Гуси-лебеди», «Хаврошечка», игла

(«Новое платье короля», «Штопальная

игла») и т. д.

Широко используются загадки. За

много веков народ придумал множество

загадок: о явлениях природы, растениях,

животных, людях и их быте. Есть загадки и о

сказочных персонажах: простаках и

хитрецах, храбрецах и трусах, добрых

существах и злодеях. После отгадывания

загадок детям можно предложить сложить

волка или лису при помощи оригами.

Так же можно провести следующую

работу:

Конкурс «Волшебные сказки»,

«Доскажи словечко».

1. Ведущий произносит первое слово

имени (прозвища) сказочного героя. Участ-

ники команд поочерѐдно называют второе

слово: Винни (Пух,) Дед (Мороз,) доктор

(Айболит,) сестрица (Алѐнушка) и другие.

Участники должны вспомнить название

сказки. О многодетной маме («Волк и семеро

козлят». О ветеринаре («Доктор Айболит».)

Об общежитии для зверей («Теремок».) О

хлебобулочном изделии («Колобок».)

Широко используются различные виды

театрализованной деятельности (настоль-

30

ный, пальчиковый, кукольный, теневой

театр, различные виды драматизаций и т.д.)

При знакомстве с художниками ил-

люстраторами мы рассматриваем иллюст-

рации к книгам, также можно предложить

оформить книгу, используя нетрадиционную

технику аппликации с элементами

конструирования и рисования.

Таким образом, для ознакомления с

художественной литературой педагоги могут

использовать различные методы и приѐмы,

которые способствуют развитию

эстетического и нравственного воспитания и

формированию познавательных процессов.

БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ДҤНИЕТАНУДЫ ЖҤРЕК ТІЛІМЕН ТҤСІНДІРУ

ТӘСІЛДЕРІ

Каирова К.У.,

Ақтҿбе қаласы №32 мектеп-гимназиясының бастауыш класс мҧғалімі

Ізгілік ғылымын меңгермеген адамға кез-келген ғылым тек зиянын тигізеді.

М. Монтень

Бҥгінгі кҥннің ҿзекті мҽселесі болып

отырған «Ҿзін-ҿзі тану» рухани – адамгер-

шілік білімді басқа пҽндермен интеграциялау

мектепте берілетін білімді жандандыру,

оның рухани-адамгершілік болмысын жа-

рыққа шығару, ол – біртҧтас білім, барлық

пҽндерді мҽңгілік жалпыадамзаттың қҧнды-

лықтар негізінде жинақтау жҽне ҽр алуан-

дықтың біртҧтастығын кҿре білу. Мҽңгілік

қҧндылықтар білім берудің ошағына айна-

луы керек, басқаша айтқанда, біз оқытатын

нҽрселеріміздің барлығының біртҧтас

екендігін кҿрсетуіміз керек.

Ізгілік педагогикасының негізін қалау-

шы Ш.А.Аманашвили: «Рухани адамгерші-

лік білім – мектептің ақиқаты. Ол мектептің

барлық жеріне орнығуы керек, оның барлық

бҧрыштарына, оның барлық кеңістігіне,

барлық пҽнге, барлық кҿрнекіліктерге,

бағдарламалар мен оқулықтарға, ҽдістер мен

тҽсілдерге. Ол мҧғалімнің санасы мен

жҥрегін толтыру керек» деген.

Ҿйткені рухани жетілудің шыңына

кҿтерілген адам ҿмірдің мҽні мен мағынасын

жай ғана тҥсініп қоймай, жер бетінде ізгілік

орнатуға кҥш салады. Қандай да болсын

адамдықты, адамгершілікті бетке ҧстаған

қоғамның мақсаты – ҽр адамды рухани

байлық деңгейіне жеткізу.

«Руханияттың кҽусар бастауына апара-

тын жолды іздеу – бҥгінгі таңда ҿмір сҥріп

келе жатқан адамдардың ҽрқайсысының

жҽне баршамыздың басты міндетіміз екеніне

сенемін, тіпті егер қаласаңыз, оны адам

туралы білімдер кҿмбесіне апаратын жол деп

те атауға болады» - деп Сара Алпысқызы

ҿзінің «Ҿмір ҽдебі» атты кітабында айтқан

болатын. Сондықтан да оқушыларды рухани

тҧрғыдан дамыту барысында олардың

адамгершілік қасиеттерін жетілдіруге кҿңіл

бҿлудің маңызы зор.

Қазір ҽлемде рухани жҧтаңдық белең

алып бара жатқан мына алмағайып заманда

жалпыадамзаттық қҧндылықтарды мектеп

пҽндерінің мазмҧнына интеграциялау ауадай

қажет. Cондықтан қазіргі таңда білім берудің

екі аспектісін де ҥйлесімді дамыту қажет-

зияткерлік (сыртқы, яғни ақыл ҥшін білім

беру) жҽне рухани адамгершілік (ішкі, яғни

жҥрек ҥшін білім беру). Білім мен ҿмір

сҥруді ҽсем ҥйлесімділікке келтіру керек.

Білім ҿмір сҥру ҥшін қаражат табу емес, ҿмір

сҥру ҥшін берілу керек. Демек, білім беруде

интеллектуалдық жҽне рухани-адамгершілік

білімді бірдей, тең дҽрежеде дамыту

ҧстаздар қауымының еншісінде екені сҿзсіз.

Бҥгінгі педагогикаға рухани-адамгер-

шілік жҽне зияткерлік білім беруді интегра-

циялауға мҥмкіндік беретін неғҧрлым айқын

дҥниетанымдық бағдар керек. Яғни, жас

ҧрпақты ізгілік жолына тҽрбиелеудің бірден-

бір жолы – ҿзін-ҿзі тану мен басқа пҽндерді

интеграциялап оқыту. Білімді интеграциялау

ҥдерісінде алынған білім жанды жҽне тҽжі-

рибелі болады, ол оқушыларға жалпыадам-

заттық қҧндылықтарды біріктіретін бастауды

ҽлемнің ғылым суретінен, ғылыми зерттеу-

лерден жҽне қоршаған ҿмірден кҿруге,

31

рухани материалдық тҧтас ҽлемнің бірлігін

қалыптастыруға кҿмектеседі. Сондықтан да

интеграция терең деңгейдегі мазмҧнда

жҥзеге асуы тиіс.

«Ӛзін-ӛзі тану» пәнімен интеграция-

ланған дҥниетану сабағының жоспары Тақырыбы: Жануарлар қыста қалай

жылынады?

Қҧндылық: Қиянат жасамау

Қасиеттер: жанашырлық, қамқорлық,

жауапкершілік.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға

жануарлардың қыста қалай жылынатыны

жайлы мағлҧмат бере отырып, қиянат

жасамау қҧндылығының мҽнін ашу.

Сабақтың міндеттері:

1.Оқушыларға жануарлардың қысқы табиғат

ҿзгерісіне бейімделуі жайлы тҥсінік беру,

тҥсіндіру.

2.Оқушыларды қоршаған ортаға,

жануарларға жанашырлықпен қарауға баулу.

3.Оқушыларды табиғатты қорғауға,

қыста жануарларға қамқорлық жасауға баули

отырып, жанашырлыққа, жауапкершілікке

тҽрбиелеу.

Сабақтың тҥрі: дҽстҥрлі

Сабақтың типі: аралас

Сабақтың әдісі: тҥсіндіру, сҧрақ- жауап, ой

қозғау, тест.

Сабақта қолданылатын технология:

дамыта оқыту

Сабақтың кӛрнекілігі: оқулық,

жануарлардың суреттері, тест, слайдтар т.б.

Пәнаралық байланыс: ҿзін-ҿзі тану,

ҽдебиет

Сабақтың барысы:

Сыртқы интеграция (Ӛзін- ӛзі тану

сабағының әдістемелік тәсілдерін қолдану)

І.Ҧйымдастыру кезеңі. 5Т назар

аударту (тҽртіп, тазалық, талап, татулық,

тыныштық). Тыныштық сҽті. "Нҧрға бҿлену"

Ӛткенге шолу «Кім зерек?» ойыны.

1. Ауаны негізгі қасиетін ата.

2. Айналадағы дҥниеде неше тҧс бар?

3. Топырақ дегеніміз не?

4. Тҧқым нешеге бҿлінеді?

5.Жылдың неше мезгілі бар?

6. Жануарлар неше топқа бҿлінеді?

7. Ҿсімдіктер неше топқа бҿлінеді?

8. Жыртқыш жануарлар дегеніміз

қандай жануарлар? (Қасқыр, ит, ақкіс,

мысық. Қҧстарды аулап , жейтін жануарлар.)

9. Жҽндік қоректі жануарлар ше?

(Кірпі, борсық. Жҽндіктерді сҥйіп

жейтіндер).

10. Ҿсімдік қоректі жануардарды ата.

(Жылқы, қой, сиыр, тиін, қоян, аю).

Ҥй тапсырмасы

Жарық – жануарлар тіршілігіне

қажетті жағдай.Мазмҧндау

Кҿп аңдар жемін кҥндіз де, тҥнде де

аулайды. Мысалы, жапалақ жемін тҥнде ғана

аулайды. Оны біз бірінші сыныптан бастап

білеміз.

Ал, соқыртышқан ҿмірі жарық

кҿрмейді, ҥнемі топырақ астында жҥреді,

сонда тіршілік етеді.

Соқыртышқанның тҧмсығында ҿте

сезімтал қылшықтары бар. Солардың

кҿмегімен топырақ арасындағы қҧрттарды,

қоңыздарды тауып жейді.

Ҽрине, кҿзі кҿретін жануарларға жа-

рық, жемін іздеп табуға, қауіп-қатерді кҿріп,

қашып қҧтылуға қажет. Бірақ жануарларға

айналадағы дҥниені бағдарлап білуге, қауіп-

қатерге ҧрынбай, тірі қалуға кҿз ғана емес,

басқа мҥшелеріде кҿмектеседі. Біреуінің

терісі, біреуінің аяғы, қолы, т.б. мҥшелері

кҿмектеседі. Сонымен бірге кҿп жануарлар-

дың кҿру қабілеті адамнан да асып тҥседі

екен. Ҿйткені олар ҿздерінің ҽртҥрлі сезу

қабілеттерімен ҿте алыстағыны біліп,

бағдарлап қояды.

Сҧрақтар:

Соқыртышқан қорегін қалай тауып жейді?

Балықтарға байланысты қандай қызықты

мҽлімет білесің?83 бет

Жануарлар тіршілігіне не қажет?

Жылқы малы немен қоректенеді? Оған

сипаттама бер.

Тиін туралы не білесің?

Адам ҥшін жануарлардың қандай пайдасы

бар?

Жаңа сабақ

Проблемалық сұрақ:

«Жануарлар қыста қалай жылынады?»

Осы сҧраққа жауап іздеп кҿрейік. Оқушылар

ҿз ойларын ортаға салады. Мҧғалім оқушы

ойларын қорыта келе жаңа біліммен

таныстырады.

Тақырыпты ашу мақсатында

«Жануарлардың қысқы тіршілігі»

тақырыбында бейнеролик кҿрсету.

32

Мәтінмен жҧмыс

Мәнерлеп бӛлікке бӛліп оқыту;

Ауыл маңын аралағанда, кейбір індерді

кҿрген шығарсың. Бҧл індер тышқан, суыр,

борсық сияқты жануарлардың баспанасы.

Аюдың апаны, борсықтың іні, т.б. болаты-

нын білесің. Ауа райы салқын суық кездерде

олар соған кіріп жатып, қысқы ҧйқыға

кетеді.

Қысқы ҧйқыға жануарлар тоңғандық-

тан емес, жейтін қорегі болмағандықтан соң

жатады.

Тиін, тоқылдақ қысқы аязда ағаш қуыс-

тарына жасаған ҧяларына жылынып жатады.

Қоян, тҥлкі, тиін, қасқырдың қысқа қарай

жҧқа жҥні тҥсіп, орнына қалың жҥн ҿседі.

Шҧбартышқан, суыр, саршҧнақ та

қыста ҧйқыға жатады.

Сӛздік жҧмыс; Тҥсініксіз сҿздерді

тҥртіп алу, сҧрау.

Теріп оқыту; Қысқы ҧйқыға жануар-

лар не ҥшін жататыны туралы айтылған

тҧсты тауып оқыту;

Ішкі интеграция: Сонымен, балалар жануарлар ҽлемі

неге мҧқтаж екен? Олар адамдардан қандай

қамқорлықты кҥтеді деп ойлайсыңдар? Ҿзің

не істер едің? (оқушы ой пікірлерін тыңдау.)

Тҥйін: Жануарлар-тірі табиғат иеле-рі.

Олар да адамдардың, мына біздердің қам-

қорлығымызға зҽру. Жануарларға қамқорлық

кҿрсетіп, мейірімді істер жасағанымыз –

табиғатқа пайда келтіргеніміз. Мысалы ҧя

жасау, қҧстарға жем шашу т.б.

Бҧл қызық!

Жорғалаушылар мен қосмекенділер,

бунақденелілер сияқты жануарлар да

жылусыз тіршілік ете алмайды. Кҥзгі суық

тҥскен соң-ақ олар еш нҽрсеге шамасы

келмей, қимылсыз қатып қалады. Кҥн

жылынғанда қайта тіріледі.

Шҧбартышқан, суыр, саршҧнақ та

қыстап, қысқы ҧйқыға жатады. Кірпі тіпті

жылдың жартысын ҧйқымен ҿткізеді.

Графикалық диктант.

Егер берілген пікірмен келіссеңдер,

қызыл белгіні кӛтересіңдер, ал

келіспесеңдер, белгіні кӛтермейсіңдер.

1. Адам – табиғаттың баласы, ҿйткені ол –

табиғаттың бір бҿлігі.

2. Тоқылдақ қыста апанда жатады.

3. Табиғатсыз адамдардың кҥні жоқ.

4. Қоянның қысқа қарай жҧқа жҥні тҥспейді.

5. Бунақденелілер қыста ҧшып жҥреді.

Ішкі интеграция: Табиғатсыз адамдардың кҥні жоқ деген

сҿзді қалай тҥсінеміз? (оқушы ой пікірлерін

тыңдау.)

Тҥйін: Адам мен табиғат егіз ҧғым,

бір-бірінсіз ҿмір сҥру мҥмкін емес.

Себебі табиғат біздің анамыз. Ол біз-

дің асыраушымыз. Сондықтан табиғатты

сҥйіп, оған қамқорлық жасап, жанашырлық

таныту-міндетіміз.

Сабақтың қорытынды сәті.

Тиін, тоқылдақ ҧясын қайда салады?

1. Қандай аңдардың қысқа қарай жҥні тҥсіп

қалады?

2. Қандай жануарлар ешнҽрсеге шамасы

келмей қатып қалады?

3. Қыста ҧйқыға жататын жануарларды ата.

4. Қыс тҥсісімен кҿп жануарлар ҿздерінің

ініне тығылады. Жануарлар тіршілігіне не

қажет?

Ішкі интеграция: «Жануарларды ӛз ұяларына қондыр»

ойыны.

Бағалау.

Ҥйге тапсырма. Жануарлар қыста қалай жылынады?

Мазмҧндау. Ҽңгіме жазып келу.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Мҧғалімдерге арналған шығармашылық

тапсырмалар. Р.А.Мҧқажанова.,

Г.А.Омарова, Р.Мҧратханова.-Алматы:

«Бҿбек» ҦҒПББСО, 2015.

2. Мҧғалімге арналған нҧсқаулық.

Р.А.Мҧқажанова., Г.А.Омарова,

Р.Мҧратханова.-Алматы: «Бҿбек»ҦҒПББСО,

2015 .

3. Жалпыадамзаттық қҧндылықтар (5-11

сынып) Мҧғалімдерге арналған ҽдістемелік

қҧрал. Р.А.Мҧқажанова., Г.А.Омарова,

Ж.Ж.Ҽкімбаева., С.Г.Хожамуратова.

4. Дҥниетану 2сынып К.Жҥнісқызы,

Н.Жапанбаева

33

ПАЛЬЧИКОВЫЕ ИГРЫ И УПРАЖНЕНИЯ КАК ОСНОВА РАЗВИТИЯ ТОНКОЙ

МОТОРИКИ У ДЕТЕЙ С ЗАДЕРЖКОЙ ПСИХИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ

Кравец О.Ю.,

воспитатель высшей квалификационной категории КГУ Областной специальной

коррекционной школы-сада для детей с задержкой психического развития г. Актобе

В отечественной коррекционной педа-

гогике понятие "задержка психического раз-

вития" (ЗПР) употребляется по отношению к

детям с минимальными органическими пов-

реждениями или функциональной недоста-

точностью центральной нервной системы, а

также длительно находящимся в условиях

социальной депривации. Для них характерны

незрелость эмоционально-волевой сферы и

недоразвитие познавательной деятельности,

имеющей свои качественные особенности,

компенсирующиеся под воздействием вре-

менных, лечебных и педагогических

факторов.

Одной из главных причин, затрудняю-

щих формирование у детей ЗПР двигатель-

ных умений и навыков, является нарушения

моторики. У большинства детей дошколь-

ного возраста с ЗПР выявляют недостаточ-

ную сформированность моторных функций.

Это отрицательно сказывается не только на

физическое развитие, но и на социализацию

личности, развитие познавательной и

трудовой деятельности.

У большинства детей с ЗПР несовер-

шенство движений наблюдается во всех

компонентах моторики: в общей (крупной), в

лицевой и артикуляционной, а также в

тонких движениях кистей и пальцев рук, - на

разных уровнях организации двигательных

актов, а также трудности в регуляции и

контроле произвольных движений.

В дошкольном возрасте хорошо

использовать игры, игровые упражнения для

развития тонкой моторики, так как игра

является ведущей деятельностью в процессе

которой развиваются духовные и физические

силы ребѐнка: его внимание, память, вообра-

жение, дисциплинированность, ловкость

и.т.д. Кроме того, игра - это своеобразный,

свойственный дошкольному возрасту способ

усвоения общественного опыта. Через игру

ребѐнок входит в мир взрослых, овладевает

духовными ценностями, усваивает

предшествующий социальный опыт.

В игре формируются все стороны

личности ребенка, происходят значительные

изменения в его психике, подготавливающие

переход к новой, более высокой стадии

развития. Игрою можно диагностировать,

познать ребенка. С помощью игры можно

корректировать, улучшать, развивать в детях

важные психические свойства.

Используя в работе игры и упражнения,

направленные на развитие мелкой моторики,

следует помнить, что у детей с ЗПР наиболее

страдает моторика кистей и пальцев рук.

Отклонения в развитии моторной

сферы у детей с ЗПР создают определенные

трудности в учебной деятельности, особенно

неблагоприятно влияют на овладение

навыками письма, рисования, ручного труда,

страдает техника движений и двигательные

качества, выявляются недостатки психомото-

рики. Слабо сформированы навыки само-

обслуживания, технические навыки в изо-

деятельности, лепке, аппликации, конструи-

ровании. Многие дети не умеют правильно

держать карандаш, кисточку, не регулируют

силу нажима, затрудняются при пользовании

ножницами. Грубых двигательных расст-

ройств у детей с ЗПР нет, однако уровень

физического и моторного развития ниже,

чем у нормально развивающихся сверстни-

ков, затруднено формирование

графомоторных навыков.

Коррекция моторного развития детей

осуществляется путем проведения специаль-

ных упражнений и игр. Она направлена на:

• нормализацию мышечного тонуса рук,

• развитие статической выносливости,

• синхронного взаимодействия движений

рук,

• запоминания серии двигательных актов,

Игры и упражнения на развитие мелкой

моторики и координации движений

выполняют несколько функций:

• развлекательную - создают благоприятную

атмосферу;

34

• релаксационную - снимают напряжение,

вызванное негативными эмоциями, пере-

грузками мышц, нервной системы, мозга;

• обучающую - дают новые знания, умения,

навыки или закрепляют их;

• развивающую - развивают внимание,

память, мышление, т.е. важнейшие

психические процессы;

• коррекционную - "исправляют" эмоцио-

нальные, поведенческие или другие

проблемы ребенка;

Прежде чем начать заниматься с деть-

ми, необходимо создать условия в группе.

Для развития мелкой моторики в группе

необходимо оборудовать игровую зону, в

которой располагается весь дидактический

материал.

Для начала важно научить детей вы-

полнять дифференцированные движения

кистями и пальцами рук: сгибать и разги-

бать, отводить в стороны пальцы, называть

каждый палец на руке, выполнять согласо-

ванные действия пальцами обеих рук. Повы-

шают эффективность этой работы пальчико-

вые игры с речевым сопровождением

«Кошечка», «Женины гости», «На

прогулке», «В саду» и др.

Для развития ручной и мелкой мото-

рики детей можно использовать игры с

мозаикой, различные шнуровки, вкладыши,

рамки Монтессори, доски Сегена,

разнообразные паззлы и материалы для

сортировки и нанизывания.

В работе по развитию тонкой ручной

моторики большую роль можно отвести

дидактическим играм и игровым заданиям

«Завяжи ботинок», «Наряди елку», «Оденем

кукол на прогулку», «Посади цветы на

лужок», «Разложи овощи», «Собери котика».

Формированию тонкой ручной мотори-

ки детей способствуют занятия продуктив-

ной деятельностью, на которых детей учат

правильно использовать предметы-орудия и

вспомогательные средства (мел, фломас-

теры, кисточки, ручки, карандаши, листы

бумаги, доски) для рисования и письма.

На занятиях по лепке дети учатся раз-

делять пластилин на мелкие кусочки; разма-

зывать его пальцами по дощечке и по карто-

ну. Занимаясь аппликацией, дети обу-чаются

ориентироваться на листе бумаги, работать

по образцу, анализируя его (сначала с помо-

щью взрослого, а затем самостоятельно).

В игровых упражнениях, имеющих об-

разно-смысловую направленность, дошколь-

ники наблюдают за движениями собствен-

ных рук, демонстрируя их высокие

выразительные возможности.

Детям можно предложить игровые уп-

ражнения на создание образов неодушевлен-

ных предметов, на отражение характерных

особенностей движений животных или

литературных персонажей. Например, дети

могут поставить обе кисти рук в позу «стол»,

«стул», «очки», «гнездо», «дом», «замок»,

«коза-дереза», «зайчик», «гусь».

Для дальнейшего совершенствования

тонкой ручной моторики и согласования вы-

работанных навыков с образно-смысловым

содержанием деятельности детям можно

предложить следующие игровые задания:

«Давайте покажем руками, как плывет

рыбка», «Покажем, как змейка ползет»,

«Покажем, как кружится и падает осенний

листок».

Выполнение заданий с мелкими пред-

метами и сыпучим материалом предполагает

обучение детей навыку выкладывания из

мелкой мозаики или мелких плоских палочек

различных объектов (по образцу, по словес-

ной инструкции, по замыслу). Полезны

занятия с разнообразными конструкторами,

паззлами, вкладышами, коробками форм.

Можно рекомендовать собирать игрушки из

мелких деталей типа «киндер-сюрприз».

Выполнение упражнений в заданном

ритме (с речевым сопровождением и без

него) также способствует развитию ручной

моторики. Сначала детям предлагаются

пальчиковые игры и упражнения, выполняе-

мые под ритмичный счет взрослого.

Особенно хорошо зарекомендовали себя

детские считалочки.

Графические упражнения в альбомах и

в тетрадях выполняются детьми с разной

степенью свободы и самостоятельности. В

альбомах дети могут рисовать более свобод-

но, не ориентируясь на заданные ограниче-

ния в виде клеток, линий и точек пересече-

ния. Они дорисовывают изображения,

начатые взрослым, добавляют недостающие

детали, обводят простые и сложные силуэты

в направлении, заданном стрелкой, создают

35

собственные изображения по речевой

инструкции взрослого. Работая в тетради,

дети ориентируются на условия, жестко

заданные взрослым. Важно научить их

этому. Дети обводят клетки, считают их,

проводят горизонтальные и вертикальные

линии. Если дети испытывают затруднения

при выполнении задания, им можно предло-

жить индивидуальные упражнения на обве-

дение по контуру изображения, нарисован-

ного взрослым. В этом случае также эффек-

тивна работа с калькой, которая наклады-

вается на образец, созданный взрослым. Этот

прием помогает ребенку создать

собственный рисунок.

Таким образом, анализируя роль игр и

игровых упражнений для развития мелкой

моторики рук у детей с задержкой

психического развития, можно сделать

вывод о том, что большое влияние на

развитие психических процессов оказывает

тренировка мелкой моторики рук. Так как

игра является основным видом деятельности

детей, то осуществлять развитие мелкой

моторики следует именно через игры и

игровые упражнения.

Литература

1. Антакова-Фомина Л.В. Стимуляция раз-

вития речи у детей раннего возраста путѐм

тренировки движений пальцев рук. - М.:

"Просвещение", 1974.

2. Антонова А.В. Развитие графических на-

выков у детей с общим недоразвитием речи.

Методическое пособие. - М.: 1997 - 55с.

3. Бондаренко А.К. Дидактические игры в

детском саду: Кн. для воспитателей дет.

сада. - 2-е изд., дораб. - М.: Просвещение,

1991. - 160с.: ил.

ТІЛ - МӘДЕНИЕТ АЙНАСЫ

Қарақҧнанова Г.Қ.,

Ақтҿбе қаласы №3 орта мектебінің қазақ тілі пҽнінің мҧғалімі

Тіл - қоғам ҿмірін

ҧйымдастырушы басты кҥш

болуымен бірге, ҽлеуметтік

жҽне экономикалық ҿрлеу

мен дамудың, халық пен

қоғам ҿміріндегі ҿзгерістер

мен жаңалықтардың, халық

мҽдениетінің айнасы.

Тіліміздің қҧдіреттілігіне, шын мҽнін-

дегі қасиет тҧтар ерекшеліктері - лексикалық

ҧшан-теңіз байлығы, сан қырлы сҿз ҿрнек-

терінің сыры, ҽр сҿздің ажарын ашып кҿрсе-

тетін ҽсем ҽуені, ҽдеби, кҿркем сҿзі. Қазақ

тілінің арғы бастауы ауыз ҽдебиетінен нҽр

алған шешендер сҿзі, одан бері А.Қҧнанбаев,

Ж.Аймауытов, А.Қҧдайбердиев,

А.Байтҧрсынов, М.Ҽуезов сияқты арыстары-

мыз тапқыр ой, тамаша сҿз қолданыстары-

ның інжу-маржанын теру арқылы халқымыз-

дың тарихы, шежіресі, рухани ҿмірінің ҥні

тілімізді тҥлетіп, оның ҽлеуметтік қызметі-

нің кең аясын танытады. Ҿйткені ол - халқы-

мыздың ғасырлар бойы жасаған қазынасы.

Тілдің кҿмегімен ҿнер-білімге,

мҽдениет, ғылымға жетіп, ҿткен-кеткенімізді

ҽлемге танытамыз, сҿйлейміз, оқимыз,

жазамыз; ҿз басымызды, ҥй ішімізді, қоғам

халықты, ел- жҧртты, мемлекетті меңгереміз.

ХХІ - ғасырда қазақ халқының

мҽдениеті, ҽдебиеті, ҿнері, ғылымы бҧрын-

соңды болмаған дҽрежеде дамыды.

Қазақстан Республикасының «Тіл

туралы заңында»: «Тіл - ҧлттың аса ҧлы

игілігі ҽрі оның ҿзіне тҽн ажырағысыз

белгісі, ҧлттың мҽдениеттің гҥлденуі мен

адамдардың тарихи қалыптасқан тҧрақты

қауымдастығы ретінде ҧлттың ҿзінің

болашағы - тілдің дамуында, оның қоғамдық

қызметінің кеңеюіне тығыз байланысты» -

делінген. Тіл туралы қабылданған заңды

ҿмірдің ҿзі, ҽлеуметтік ҽділеттілікті қалпына

келтіру қажеттігі қоғамның жҽне қоғамның

рухани жаңаруын туғызды.

Жалпы, белгілі бір тілдің мемлекеттік

мҽртебеге ие болуы оңай міндет емес. Бҧл -

ҿнер мен тілді мемлекет тарапынан қамқор-

лыққа алу деген сҿз. Ал мҧндай қамқорлыққа

алынған тіл сол мемлекет иесі болған халық-

тың мҥддесінен шығып, барлық саладағы

мҧқтаждықты ҿтей алатын дҽрежеде болуы

36

шарт. Яғни, ол оқу, ҿнер, ҽдебиет, мҽдениет,

баспасҿз, радио, теледидар, дипломатиялық

қарым-қатынас, ғылым, ҿндіріс, шаруашы-

лық, ресми іс қағаздары, т.б. салаларға дейін

қызмет ететін қоғамның қуатты қолданыс

қҧралына айналуы қажет.

Соған қарағанда, қазіргі қазақ тілі -

негізінен зерттелген, стильдік тармақтары

сараланған, қолдану ҿрісі кеңейген қоғамдық

қызметі ҽр алуан жҥйелі тіл саналатын

болғандықтан, оны қалыптасқан мемлекеттік

тіл деп айтамыз.

Мҽдениеттің барлық салаларында

ҧлттық даралығы сақталуы тиіс, ҽсіресе тіл

мҽдениетін сақтау, ана тілін жақсы білу -

ҽркімнің азаматтық борышы, қоғамда

атқаратын қызметінің тірегі.

Тіл мҽдениетінің ҽдеби тілдің талапта-

ры тҧрғысынан алғанда, жазуда ғана емес,

сҿйлеу тілінде де белгілі нормалары болуға

тиіс.

Тіл мҽдениеті дегеніміз – сҿздерді дҧ-

рыс қолдану, сҿйлеу ҥстінде оларды бір-бірі-

мен қиюластырып, ҥндестіріп, дҧрыс айту,

емле мен тыныс белгілері ережелерін сақтап,

сауатты жазу тілдің ғасырлар бойы сҧрапта-

лып келген, сҿз зергерлері оюлап берген кҿр-

кемдігі мен ҽсем ҿрнегін орнымен қолдану

сияқты амал-ҽрекеттерді қамтиды. «Тіл мҽ-

дениеті» дегеніміз -ғылым сҿзімен айтсақ,

лексикалық, грамматикалық, орфография-

лық, орфоэпиялық, стилистикалық норма-

ларды ҧстану, ол заңдылықтарды бҧзбай

жетілдіре, орнықтыра тҥсу, -деп айтылады.

Қазақ тілі - дҥние жҥзінде ең бай тіл-

дердің бірі. Қарап отырсақ, ана тілі - тілі-

міздің халықтың кҿшпелі тҧрмысынан туған

тҿрт тҥлік малға, аңға, қҧсқа, байланысты

бейнелі теңеу, эпитет - метафораға, мақал-

мҽтелдерге байланысты атауларына басқа

тілдерден балама табу қиын тіл. Бҧл кезде

ҧлы Абайдың ҿзі: «Қазақтың ҿзгелерден сҿзі

ҧзын» немесе «ҿткірдің жҥзі, кестенің бізі,

ҿрнегін сендей сала алмас» деп, ҿз ана тіліне

таңырқап, тағзым еткен. Сол сияқты халық

батыры Б. Момышҧлы: «Тілсізді - айуан

дейді. Тілі кедей елді мҽдениетсіз, анайы,

надан халық деп санайды. Тіл адам баласы-

ның негізгі қасиеті болғандықтан, тіл байлы-

ғы - елдің елдігін, жҧртшылығын, ғылыми-

ҽдебиетін, ҿнеркҽсібін, мҽдениетін, қоғам қҧ-

рылыстары мен салт-санасының, жауынгер-

лік дҽстҥр-мҧрасының қай дҽрежеде екенін

кҿрсететін сҿздік дҽлелді мҿлшері» - деп

жазған.

Қазақ халқы қай заманда да аталы сҿзді

қастерлеген. «Жақсы сҿз - жарым ырыс»,

«Ҿнер алды - қызыл тіл» -деп қҧрметтеумен

қатар, оған кҥшті талап та қоя білген.

Халқымыздың ғасырлар бойы сақтап

бізге жеткізген сҿз мҧрасын толық меңгерту,

оны ҿз орнымен пайдалану баршаның

міндеті.

Н.Ҽ. Назарбаевтың «Қазақстанның

болашағы қазақ тілінде» жҽне «Тіліміздің -

мемлекеттік қызметте де, ҿндірісте де,

ғылымда да, білім беруде де орыс тіліндей

болып қолдануы ҥшін қолдан келгенінің

бҽрін істеу керек» -деген тҧжырымдары бар.

Бҧл істегі басты тҧлға, ҽрине, біз

мҧғалімдерміз. Біз «Туған тілге деген

сҥйіспеншілікті басқалардан басым тҧратын,

елжанды, тілі жоғалған ҧлттың ҿзі де

жоғалады» деген қағиданы берік ҧстанған, ҿз

ісінің шебері болуымыз керек.

Пҽнді дҽстҥрлі ҽдіс-тҽсілдерді тҥрлен-

діре отырып жҽне жаңа технологияларды

ҧтымды пайдалана оқыта білсек, біз оқушы-

ның бойында тілге деген қызығушылықты

арттыруымыз сҿзсіз. Бҥгінгі таңда балаларды

оқытудағы, олардың пҽнге қызығушылық-

тарын арттыру ҥшін сабақ беру барысында

тҿменгі технологияларды қолданамыз.

Білім берудің мемлекеттік жалпыға бір-

дей міндетті білім стандартында: «Белгілен-

ген мақсатқа оқушының ҽр тҥрлі жолмен

жетуіне мҥмкіндік жасайды. Ҽр тҥрлі ҧйым-

дастыру формаларымен белгіленген мақсаты

жҥзеге асыруда мҧғалімге шығармашылық-

пен тҥрлі технологиялар арқылы ҽрекеттену-

ге еркіндік беріледі» деп кҿрсетілген.

Ҿз тҽжірибемнен бір сабақтың фраг-

менттерін келтірсем, мысалы 5 сынып

ҽдебиет сабағы.

Модульдік

технология

Дамыта оқыту

технологиясы

Ойын

технологиясы

Ҧжымдық

оқыту

технологиясы

Компьютерлік

технологиясы

Сын тҧрғысы-

нан ойлау

технологиясы

Деңгейлеп оқыту

технологиясы

37

Тақырыбы: «Қарлығаштың құйрығы неге

айыр?» ертегісі. Авторы: Б. Момышҧлы.

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Б. Момышҧлы туралы білім-

дерін кеңейту, ертегінің негізгі идеясын ашу.

2. Дамытушылық: ертегідегі негізгі идеяны

ашуға баулу, топтық жҧмыстар арқылы ком-

муникативтік машықтарын дамыту, рольге

бҿліп оқуға ҥйрету, тіл байлығын молайту.

3. Тәрбиелік: Бірлікке, достыққа тҽрбиелеу.

Автордың ҿмірбаянымен танысқанда:

тақтада Б. Момышҧлы туралы мҽмліметті

балалар топтастырып толтырады.

Кейіпкерлерді сипаттаған кестені

толтырады.

Шығарма

авторы

Негізгі

оқиға

Кейіпкерге мінездеме

жағымды жағымсыз

Бауыржан

Момыш-

ҧлы

Қарлығаш-

тың адам

баласын

жыланнан

қҧтқар-

ғаны

Сҥлеймен -

ҽділ, бір

сҿзді

Жылан-қа-

тал зҧлым,

ашулы

Қарлығаш -

тапқыр, қай-

рымды,

батыл

Маса -

ақымақ,

аңқау

Ҽрі қарай бір кейіпкердің іс-ҽрекетін

оқушылар суреттеп жазады.

Мысалы: Қарлығаштың іс-ҽрекеті:

1) хабарды естіп қалады

2) хабаршылардың алдын тосады

3) тілін жҧлып алады

4) ҧшып ҥлгереді

Осы сабақта сын-тҧрғысынан ойлау

технологиясын қолдандым.

Балалар ертегіні суреттейді. Тағы басқа

жҧмыс тҥрлері арқылы балаларға тақырыпты

меңгертемін.

Қазақ тілі мен ҽдебиет сабақтарында сҿйлеу

мҽдениетіне баса назар аударылады. Сабақ-

тағы сҿйлеу ҽдеби тіл нормасына негізделеді.

Ҽрбір сабақта сҿйлеу мҽдениетінің талап-

тары мҥлтіксіз орындалып отыруға тиіс.

Мҧғалім сҿзі мазмҧнды, дҽлелді мҽнерлі,

бейнелі болуы керек. Ҿйткені оқушылар сҿй-

леуді мҧғалімнен ҥйренеді. Сабақта оқушы-

лардың сҿздік қорларын молайту, сҿйлеу

мҽдениетін дамыту, ауызекі сҿйлеуге ҥйрету

мақсатында тҥрлі жҧмыс арқылы жетуге

болады. Бҥгінгі заман талабына сай жаңадан

қҧрылған ҧлттық ҿнеге берер, болашақ

мектептің қандай болмағы мҧғалімдерге

ҥлкен міндет артады, шығармашылықпен

жҧмыс істеп, тынбай ізденуді қажет етеді.

Мақаламды қорытындылай отырып, сабақ-

тарда ҽр тҥрлі ҽдіс - тҽсілдерді қолдану, топ-

тық жҽне оқушылармен жҧмыс тҥрлерін

жҥргізу арқылы оқушылардың танымдық

шығармашылық белсенділігін арттыруға,

дамыту ынтасын анықтай отырып мҽдениет-

ті болуына бағыттаймыз. Ҿркениетті елдің

алғы сапында болғымыз келсе, оқушыларға

ҧлттық мҽдениетті танытуымыз керек.

Ҧлттық мҽдениет мҧралары білімге ҿмірлік

кҥш береді.

ОРЫС МЕКТЕПТЕРІНДЕ ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУҒА ЖАҢАША КӚЗҚАРАС

Алимбаева Г.Д., Молжигитова Р.М.,

Ақтҿбе қаласы № 16 орта мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽндерінің мҧғалімдері

Қазақстан Республикасының экономи-

калық, ҽлеуметтік-мҽдени саласы ҿскен

сайын, қоғам дамуының барлық саласындағы

болып жатқан ҿзгерістерге сай білім беру

саласы да ҿзгеріп, жаңару ҥстінде. Қазіргі

уақыттағы еліміздің білім беру кеңістігіндегі

тҥбегейлі ҿзгерістер жалпы орта білім

беретін мектептердегі пҽндерді оқыту

ҽдістемесін жаңа мазмҧнда, заман талабына

сай оқытуды қажет етіп отыр.

Қазақстан Республикасының

Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың жыл сайынғы

жолдауында жаңа технологияларды, идеялар

мен кҿзқарастарды пайдалану, инновация-

лық экономиканы дамытудағы идеяларды

іске асыру, «білім экономикасына» ауысу

панфиловшы Бауыржан

Момышҧлы

жазушы

халық

қаһарманы «ҧшқан ҧя»

«артымызда москва»

«офицердің жазбалары»

38

мемлекеттік дамудың басты бағыттарының

бірі болса, білім беру деңгейін жоғарылату

ҽлем нарығында бҽсекелестіктің шешуші

факторына айналмақ.

Бҥгінгі таңда уақыт ағымына сай білім

берудің мазмҧны жаңарып, жаңғырып

тҧрады. Қазақстан Республикасында «инно-

вация» ҧғымын пайдалану соңғы жылдарда

кең кҿлемде қолданылып келеді жҽне мектеп

мҧғалімдері ҿз сабақтарында жҥзеге асыру-

да. Қазақстанның білім беру кеңістігінде де

тҽуелсіздіктің келуімен байланысты ҧлттық

рухани мҽдениетке негізделген білім стан-

дарттары дайындалып, мектепті заман тала-

бына сай жасақтап, оқушыларға берілетін

білім-білік дағдыларды ҧйымдастырудың

жаңа бағыттары айқындалды.

Бҥкіл адамзат қоғамының ХХІ ғасыр-

дың алғы шебіне, яғни ғылыми-техникалық

прогресс пен ҿркениетті даму дҽуіріне бет

бҧру кезеңінде жаңа қоғамға лайықты

саналы білімді, бҽсекеге қабілетті, жетілген

жеке тҧлғаны қалыптастыру бҥгінгі мектеп

алдында тҧрған негізгі міндет. Бҧл ҥлкен іс

баршамыз тілге қҧрметпен, жанашырлықпен

қараған жағдайда ғана іске асады. Қазіргі

кезеңде білім берудегі негізгі мақсат – жан-

жақты білімді, ҿмір сҥруге бейім, іскер,

ҿзіндік ой-толғамы бар, адамгершілігі

жоғары, қабілетті жанды қалыптастыру.

Қазақ тілі пҽнінің мақсаты мен

міндетін, мазмҧны мен қҧрылысын

айқындайтын – қазақ тілі бағдарламасы. Тіл

заңдылықтарын, ережелері мен

анықтамаларды ҥйрену бар да, ҽрі оларды

кҥнделікті қатынас қҧралы ретінде қолдануға

қажеттілігінің қыр-сырын тҥсіну бар.

Бҧрынғы қолданыста жҥрген оқу

бағдарламалары оқытудың негізгі мҽні адам

тҽрбиесі, жеке тҧлғаның қалыптасуы екеніне

жете кҿңіл бҿлмегенін де енді аңғарып

отырмыз. Бҧл мектептегі басқа да пҽндер

секілді қазақ тілі пҽні де ҽдістемелік

тҧрғыдан тиімділікті арттыру жолдарын,

заман талаптарына сай ҧйымдастыру

амалдарын іздестіруді міндеттейді.

Рухани жан дҥниесі бай, еркін ойлау

қабілеті жоғары тҧлғаны даярлауда негізгі

салмақ қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽндерінің

ҥлесі болып есептеледі. Сондықтан осы

саладағы мамандардың ҿз сабағына

жауапкершілікпен қарап, ҥнемі шығармашы-

лық ізденіспен ҧйымдастырып отыру бҥгінгі

білім беру кеңістігінің басты талабы.

Педагогика тарихының парақтарына

ҥңіле қарасақ, мҧғалім ҿзін ҥнемі жетілдіріп

отыруы қажеттігін кҿреміз: «Бала оқытуын

жақсы білейін деген адам, ҽуелі балаларға

ҥйрететін нҽрселерін ҿзі жақсы білерге

керек, екінші - баланың табиғатын біліп,

кҿңіл сарайын танитын адам боларға керек.

Оны білуге баланың туғаннан бастап, ҿсіп

жеткенше тҽнімен қатар ақылы қалай кіретін

жолын білерге керек. Баланың ісіне, тҥсіне

қарап, ішкі хҽлінен хабар аларлық болу

керек», - деген қазақтың ағартушы

ғалымдарының бірі А.Байтҧрсыновтың

пікірінен қазіргі таңда да ҽдістеме ғылымы

ҥшін ҿзгермейтін заңдылық екені белгілі.

Қазақ тілі пҽнінің мҧғалімдерінің

алдында сабақты заман талабына сай

ҧйымдастырудың мақсатынан туындайтын

міндет шҽкірттің рухани жан дҥниесінің

жетілуіне, ҽсіресе, сҿздік қорының бай

болуына, ҿз пікірін ашық айта білуіне, ҿзін-

ҿзі реттеуге, сондай-ақ жас ҧрпақтың бойына

халықтық салт-сана мен жаңа деңгейдегі

мҽдени талаптарды қатар сіңіру арқылы

оларды уақыттың сынынан сҥрінбей ҿтуге

икемдеу, бағыттаудағы жҧмыстар тҿңіре-

гінде ізденіспен жҧмыс жҥргізгені абзал.

Заман талабына сай білім беру – бҥгінгі

кҥннің ҿзекті мҽселесі. Қоғамда орын алып

жатқан оқытудың жаңашыл жобалардың бірі

- «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы

дамыту» жобасы, (RWCT жобасы). Аталған

жоба барысында оқушылардың ойлау,

қабылдау қабілетін аңғару ҥшін топтық

жҧмыс ҿте тиімді, сонымен бірге осы ҽдіс

оқушыға тиянақты білім беру, оның сабаққа

деген қызығушылығын арттыру,

ізденгіштігін, байқампаздығын дамытып,

жеке тҧлға болып дамуына ықпал етеді.

«Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы

дамыту» жобасы ҽр шҽкірттің ҿзіндік тҥсінік

қалыптасуына мҥдделі, осылай олар ҿзінің

теңдесі жоқ ерекшелігін айқындап, соған

сенеді. Мҧндай жағдайда ақпарат оқытудың

нҽтижесі емес, оның бастапқы кезеңіне

айналады: оқушы осы мҽліметті тҥсініп,

талдап, оны ҿзінің ҽлеуметтік тҽжірибесі

тҧрғысынан бағалай отырып, соның

негізінде ҿзінің тҥсінігі мен тҥйсінуімен

байланысты жаңа білім қҧрастыруға

39

дағдыланады алған білімдерін ҿмірде

пайдалана алады.

Орыс сыныптарында қазақ тілі

сабақтарын мектеп бағдарламасына сҽйкес

жаңа заман талабына сай ҧйымдастыру

мҧғалімнен шығармашылықты талап ететіні

белгілі. Ҽрбір сабақ жоспары ҿзіндік

жаңалығы жҽне пайдаланған ҽдістермен

ерекше болып келеді.

Орыс мектептеріндегі қазақ тілін

ҥйретудің тиімді жолдарының бірі – жаңа

технологиялардың тҥрлі ҽдіс-тҽсілдерін

қолдана отырып, енгізу. Қазір пҽнді

оқытудың инновациялық технологиялары-

ның тҥрлері ҿте кҿп. Орыс мектептерінде

қазақ тілін ҥйрену, лексикалық жҽне

грамматикалық тақырыптарды меңгеру

кҥрделі жҧмыс болып табылады. Сондықтан

орыс аудиториясында қазақ тілін оқыту,

ауызекі сҿйлеуге ҥйрету қиын да, қызық

жҧмыс. Қажетті ҽдіс-тҽсілдерді орнымен

қолдану ҥлкен жауапкершілікті талап етеді.

Орыс тілді оқушыларға грамматикалық

материалдарды жҽне лексикалық

тақырыптарды оқытуда дҧрыс таңдалған

стратегияларды қолдану тілді дамытуға,

сҿздік қорды молайтуға, бір-бірімен қарым-

қатынас жасауға (оқылым, тыңдалым,

жазылым, айтылым), ойлау қабілетін

дамытуға, ойын қазақша еркін, сауатты

жеткізе білуге ҥйретеді.

Біз ҿз тҽжірибемізде кҿбінесе

оқушылармен бірлесіп, топтармен, жҧппен

жҧмыс жасауда ортақ проблемаларды

талқылау, жаңа пікірлерге

шығармашылықпен қарап, талдауға кҿңіл

бҿлеміз. Оқушылар жаңалықтар ашу

барысында жҧмыс істеп, топ мҥшелері ҿз

ойларын ортаға салуға тырысады.

Ҿз тҽжірибемізде кеңінен қолданылып

жҥрген тҿмендегідей тақырыптық

тапсырмалар жоғарыда айтылған теориялық

материалдардың практикалық жҽне

ҽдістемелік маңызын арттыра тҥседі.

Мысалы, мҽтін бойынша мынадай деңгейлік

тапсырмалар беруге болады.

«Біздің сынып» тақырыбына берілген

мҽтін бойынша жҧмыс.

1. Мҽтінді мҽнерлеп оқу.

2. «Сҿздер банкісі» ойыны арқылы сҿздік

жҧмысын жҥргізу.

3. «Кілтті сҿздерді» анықтау.

4. Мҽтіндегі сҿздерге «Синквейн»

қҧрастыру.

5. Мҽтінге байланысты постер қҧрастырып,

қорғау.

6. Мҽтін бойынша тест қҧрастыру.

7. Жҧпқа бҿлініп, диалог қҧрастыру.

8. Шығармашылық жҧмыс: қосымша

дереккҿздерден оқу-білімге байланысты

мақал-мҽтелдер, қанатты сҿздер, ҿлеңдерді

іздеп, тауып, олардың мағынасын тҥсіндіру

немесе сҿзжҧмбақ, ребус қҧрастыру.

9. Мҽтіннен зат есімдерді тауып, оларға

қосымшалар жалғау.

10. Тақырыпқа байланысты эссе жазу.

«Біздің мектеп» тақырыбына тҿменде-

гідей тапсырмалар арқылы оқушылардың

тілін дамытып, материалды толық игеруге

жетеледік.

1. Мҽтінді белгілермен оқу.

2. Мҽтін бойынша жоспар қҧрастыру.

3. Оқушы, мұғалім сҿздеріне синонимдер

табу.

4. Шәкірт, ұстаз сҿздерін ауызша септеу.

5. Мҽтін мазмҧнына байланысты бір-біріне

ауызша сҧрақ қою, жауап алу.

6. Семантикалық кесте толтыру (берілген

мысалдардың қай сҿз табына жататынын

анықтау).

7. Тақырыпқа байланысты кластер

қҧрастыру.

8. Бір-біріне «Конверттегі сҧрақтар»

дайындау.

9. Шығармашылық жҧмыс (мҽтінді

жалғастыру, ҿлеңді аудару).

10. «Алтын ҧям мектебім» тақырыбына ҿлең

қҧрастыру.

Оқу ҥрдісіндегі жаңашыл ҽдістер

оқушының белсенділігін кҿтерумен қатар,

оқушылардың сауаттылығын, тіл байлығын

арттырып, білім алуға деген

қызығушылығын оятатынына кҿзіміз жетті.

Сонымен қатар, аталған ҽдіс-тҽсілдерді

қолдану нҽтижесі:

-Оқушы тҧлғасының танымдық

қабілеттерін дамытуға;

-Ауызша жҽне жазбаша тілін ҧстартуға;

-Тҧлғаның қиындықтарды жеңе білуге,

қарым-қатынас, ойын, танымдық, ҿзін-ҿзі

бекітуге ықпал етеді.

Орыс сыныптарында қазақ тілін

ҥйретуде іскерлік, рҿлдік ойын тҥрлерін

қолдану, диалог, монолог, сҧхбат, сҧрақ-

40

жауап, кҿрініс қою, тақпақ оқу, ҽн айту,

мҽнерлеп оқу, жҧмбақ, сҿзжҧмбақ шешу,

пікір айту, пікірсайыс, тірек схемасын

пайдаланып, жҥйелі тҥрде ҽңгімелеу, талдау,

жҥйелеу, т.б. ҽдіс-тҽсілдерді сабақта

пайдалану, оқушының басқа тілді ҥйрене

алмаймын деген сенімсіздігін жойып, тілді

ҥйренуге ынтасын арттыратынын ҿз іс-

тҽжірибемізден кҥнделікті жҧмыс

барысында байқаймыз.

Сонымен, қорыта келгенде, орыс

мектебінде қазақ тілі пҽнін оқытуда жаңа

технологияларды пайдалану мҧғалім ҥшін

ғана емес, сонымен бірге оқушы ҥшін де ҿте

маңызды. Тек осындай жҥйелі жҧмыстар

нҽтижесінде оқушының білімге деген

ынтасы арта тҥседі, олар ҿз бетімен

шығармашылықпен жҧмыс істеуге

қалыптасады, бір-бірін бағалап, ҿз кҥшіне

деген сенімділік пайда болады, оқудың мҽні

мен мақсатын айқын тҥсінеді.

Бҥгінгі заман талабы білімді, білікті,

ҿздігінен тығырықтан шығар жол таба

білетін іскер жҽне ҿмірге икемді адам

тҽрбиелеуді қажет етіп отырғандықтан да

қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽнінің

мҧғалімдерінің басты міндеттерінің бірі –

мектеп қабырғасында жеткіншектердің жеке

тҧлға ретіңде қалыптасуына жағдай жасау

жҽне мемлекеттік тілдің қажеттілігін тҥсініп,

қазақ тілін еркін меңгерген, кез келген орта-

да коммуникативті қарым-қатынас жасап,

жағдаяттан шыға алатын ҧрпақ тҽрбиелеу.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақ тілі бағдарламасы. Алматы, 2010.

2. Қазақ тілі мен ҽдебиеті // №9., 2013.

3. Қазақ тілін оқытуда инновациялық

технологияның тиімді ҽдіс-тҽсілдері.

Абдуллаева А.Ҽ. ф.ғ.м. 2013.

4. Садуова Ж.Н. Жаңа педагогикалық техно-

логиялар арқылы болашақ мҧғалімдердің

кҽсіби бағыттылығын қалыптастыру, 2013.

5. «Қазақ тілі мен ҽдебиеті» журналы, 2012.

6. Орта білім берудің мазмҧны: Дҽстҥрлер

мен ҿзгерістері халықаралық ғылыми-

тҽжірибелік конференция мақалаларының

жинағы. Астана, 2012.

ИГРЫ И ГОЛОВОЛОМКИ ДЛЯ РАЗВИТИЯ ЛОГИЧЕСКОГО

МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ

Тогжанова Ж. К.,

учитель русского языка и литературы ОСШ № 57 г. Актобе

В целях развития функциональной гра-

мотности учащихся по чтению и письму

целесообразно проводить внеклассные меро-

приятия, используя логические игры и голо-

воломки, что дает возможность учащимся

размышлять, нестандартно мыслить, проя-

вить логику. Эти игры и головоломки могут

применяться учителями русского языка и

литературы в 5-8 классах. Количество зада-

ний, а также тайм-менеджмент определяется

учителем самостоятельно в зависимости от

языка обучения и возраста учащихся. Зада-

ния могут быть дифференцированы и

применяться на уроке для закрепления темы

или целого раздела.

Предлагаю несколько заданий, которые

я использую на своих уроках.

1. Цепочки слов

Если заменить в слове всего одну

букву, можно получить новое слово,

например: лук-лак-мак. Так получается целая

цепочка слов.

Задание

Попробуй составить цепочку из слов

(меняя лишь одну букву) и превратить: «кош-

ку» в «мышку», «кита» в «сома», «ночь»

в «день», «лук» в «сок», «ров» в «луг».

Ответы

ночь-ноль-моль-мель-сель-сень-день;

кошка-мошка-мышка;

кит-кот-ком-сом;

лук-сук-сок;

ров-рог-рок-сок-сук-лук-луг.

2. Фокус-покус

Факир берет две карточки со словами и

бросает в свой волшебный цилиндр. После

магического заклинания буквы из разных

слов меняются местами - и получаются но-

вые слова. Например: Роль-Мука

41

превращается в Моль - Рука (подсказка:

заменяются первые буквы слов).

Задание

сом-рок..............

корона-волос..............

кошка-малина..............

лак- бивень........

пачка-труд...............

мак-ротор................

колено-пора...............

варан-бор...............

галка-порох....................

бочка- клин..............

роза- лейка.........................

3. Золотая середина

Задание

Впиши в клеточки слова, состоящие из

трех букв, которые станут окончанием пер-

вого слова и началом второго в каждой

строчке.

к у м и р а ж

з а к о н е ц

з а н о с о к

к и с е т к а

з а т о р т

с т о н н а

а т о м а т

у к о л б а

4. Антонимы

Задание

Вылови из круга по антониму к

каждому из слов в списке и впиши их.

Холодный - .................. Тяжелый -..................

Горький - ...................... Большой - .................

Старый - ....................... Грустный - ...............

Правда - ....................... Зима - ....................

Широкий - .................... Высоко - .................

Жара - ........................... Глупый - ................

Смелость - .................... Твердый - ......

Острый -........................ Низ -.................

Грязный - ...................... Вход -.............

Сытый - .............

5. Чудесные превращения

Взмахнув волшебной палочкой, фея

может превратить меч в мяч, Машу в кашу.

Задание

Измените одну букву в слове и

получите новое слово.

лужа →........, мак →....., чашка → ......,

корона → ......., жук →........, уж →......., том

→........, нора →........, венок →...........

6. Три в одном

Задание

Придумайте слово, состоящее из трех

букв, которое могло бы быть окончанием

первого слова и началом второго в каждой

строчке, и впиши его в клеточки

П л о в л я

Х ш а

С а р ь

У о в а

С ѐ л

Д о т а

С т я

П о к а

П о о в о

П о е р

П о и н а

Н а т ь

П и о к

Н а и н а

плов - ловля; хлев - левша; сток -

токарь; угол - голова; скот - котѐл; двор -

ворота; ствол - воля; погон - гонка; полог -

логово; посев - север; подол- долина; навес -

весть; пилот - лоток; народ - родина.

Такие занятия повышают интерес уча-

щихся к изучению русского языка и литера-

туры и служат развитию фунциональной

грамотности учащихся по письму и чтению,

а также языковой компентенции учащихся.

Сптсок литературы:

1. Гордиенко С. Большая книга логических

игр и головоломок.- Москва: АСТ, 2013.

2. Орлова Э.А. Рекомендации по

повышению читательской компетенции и

развития чтения.- Москва, 2000

лето новый маленький чистый

ложь мягкий голодный трусость

веселый выход низко мороз

легкий сладкий умный верх

узкий тупой горячий

44

МЕКТЕПАЛДЫ ДАЯРЛЫҚ ТОП ТӘРБИЕЛЕНУШІЛЕРІНІҢ ЗЕРТТЕУ ҚАБІЛЕТІН

ДАМЫТУ

Алиманова К.,

Ақтҿбе қаласының №8 ОМ мектепалды даярлық топ тҽрбиешісі

ХХІ ғасыр – адамның шығармашылығы

дҽуірлеген ғасыр болатыны даусыз. Ҿйткені

адамзат баласы қол жеткізген жетістіктер

негізінде жаңалық ашу – ҿркениеттіліктің

белгісі. Ал ҿркениеттілік – адамзат арманы-

ның жиынтығы. Адамдар армандауды қойса,

ойлау кері кетіп, қарапайымдылық орын ала-

ды, осы тҧрғыдан алып қарағанда, шығарма-

шылықпен ҿмір сҥру жеке адамдар ғана қол

жеткізе алатын биіктік емес екені бҥгінде

белгілі болып отыр. Ол қоғамның қалыпты

дамуының бірден-бір жолы.

Абай жетінші қара сҿзінде баланың

ақыл-ой қабілеті жҿнінде: Жас бала анадан

туғанда екі тҥрлі мінезбен туады. Біреуі –

ішсем, жесем, ҧйықтасам деп туады. Бҧлар –

тҽннің қҧмары, бҧлар болмаса, тҽн жанға

қонақ ҥйі бола алмайды. Һҽм ҿзі ҿспейді.

Біреуі – білсем екен, не кҿрсе соған қызы-

ғып, аузына салып дҽмін татып, тамағына,

бетіне басып қарап, сырнай керней болса

дауысына ҧмтылып, одан ержетінкірегенде

ит ҥрсе, мал шуласа да тҧра жҥгіріп, «Ол

немене? Бҧл немене?», «Ол неге ҥйтеді, бҧл

неге бҥйтеді?» деп кҿз кҿрген, қҧлағы есті-

геннің бҽрін сҧрап, тыныштық кҿрмейді.

Оның бҽрі жан қҧмары, білсем екен, кҿрсем

екен, ҥйренсем екен дегені. Баланың осы

ерекшелігін дҧрыс бағыттап, арнайы жаттық-

тыра отырып мақсатты тҥрде дамыту – та-

лапты шығармашыл адамдар санын кҿбейтіп,

ҧлттың ҧлылары еселеуге ҥлес қосады.

Шығармашылық іс-ҽрекет шығарма-

шылық ойлаудан басталады. Шығармашы-

лық ойлау дегеніміз не? Ол проблеманы ше-

шу ҥшін барлық нҧсқаларды ойдан ҿткізу,

елес-белес бейнелерді бір-бірімен байланыс-

тыра отырып, жаңа жол, жаңа нҽтижеге

жету.

Бала ҿмірге қандай да бір керемет

қасиетпен келсе де, оқусыз,

шығармашылықсыз дамымайды. Бҧл

турасында кҿптеген ғалымдар – А.Г.Ковелев,

В.И.Мясищев т.б. бҧлайша топшылайды.

Ағылшын ғалымы Г.Уоллес (1924)

шығармашылық процесті таза фазаға бҿледі:

дайындық, идеяның тууы, шарықтау, оны

тексеру.

Мектепке дейінгі білім беретін

бҥлдіршіндердің зерттеушілік қабілеттерін

арттыру – заман талабынан туындап отырған

ҿзекті мҽселелердің бірі. Ғылымның барлық

саласының жедел дамуы, техникалық

прогресс, акселерация ықпалы, барлығы да

мектепке дейінгі білім беретін мекемесі

баласының терең теориялық ойлауға

қабілеттілігін арттырып отыр.

Зерттеу қызметін ҧйымдастыруда жо-

балар қҧрылады, мақсат қойылады, психо-

логтардың ғылыми зерттеулері мен халық-

тық тҽжірибедегі адам жаратылысының

табиғатпен байланыстылығы мен салысты-

рулар жасалынады. Зерттеу барысында, мы-

салы, жҧлдыздар белгілеріне қарап топтас-

тырғанда кҥз маусымы айларында дҥниеге

келгендер орнықты, байсалды, жинақы келе-

ді, сонымен қатар тҧйық, тік мінезді, байқа-

ғыш. Олар процесте қарым-қатынасқа бірден

тҥспейді, сондықтан да оларға сеніммен

қарап, мақсатты тҧрғыдағы тапсырмаларды

жҥктей отырып, басқалармен қарым-қатынас

жасауына ҽрекет ету керек. Қыс мезгілінде

туғандар ашық, сҿзшең, ҽзіл-қалжыңға

бейім, тҿзімді, шапшаң болады. Оларды

жазалаудан аулақ болып, дамуына ҽрекет

жапсап, ерік беріп, отыру керек. Сондай-ақ

мҧғалімдердің зерттеу бойынша егіздер, су-

құйғыш жҧлдызында туғандар кҿңіл-кҥйлері

тез ҿзгергіш, бір идеядан екінші бір идеяға

жылдам ауысады жҽне тапсырма орындауда

тҧрақсыздық танытады. Тыңдаушылар осын-

дай зерттеу жобаларын мектеп тҽжірибесінде

қолданып, бақылау жасауға, оның нҽтижесін

зерттеуге тапсырмалар алады.

43

Зерттеу ісі қазіргі кезде аясы тар

мамандандырылыған қызмет емес, ғылыми

қызметкерлердің белгілі топтарына ғана тҽн

емес, сондай-ақ бҥгінгі заман адамның ҿмір

сҥру тҽсіліне енген, кҽсіби шеберлігін

танытуда ҿзіндік кҿзқарасына сҽйкес қызмет

болып табылады. Баланы ізденушілікке

баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін

игерту бҥгінгі білім беру саласының

маңызды міндеті болып саналады. Егер ҽр

оқушының жеке тҧлға ретінде қалыптасуын

қажет ету болса, онда баланың қабілетін

тҥрлі ҽрекеттерде кҿрсету ҥшін зерттеуге

дайындау қажет. Мектеп жасына дейінгі

кезеңде (3-7 жас) бала организмінің дамуы

қарқынды тҥрде ҿтеді. Бала организмінің

жалпы ҿсумен қатар жекелеген мҥшелерінің

анотомиялық тҥрде дамуы, олардың

функцияларының жетілуі де байқалады.

Ерте сҽбилік шаққа қарағанда, баланың

ҽлеуметтік орны ҿзгереді, енді оның жасына

сай кейбір қарапайым ҿздігінен атқарылатын

міндеттер пайда болып, ҥлкендерден

тҽуелділігі азаяды. Балабақшаға барса,

белгілі бағдарлама бойынша баланы жҥйелі

оқыту мҥмкіндігі туады.

Бала дамуының ерекшелігі оған тҽн іс-

ҽрекет тҥрлерінен, ҽсіресе сюжеттік-ролдік

ойындардан кҿрінеді. Бала ҿзімен қатар

басқа балалармен қарым-қатынас жасай

бастайды.

Бҧл кездегі баланың жетекші іс-ҽрекеті

– ойын. Ойынның арқасында балада сапалы

психологиялық ҿзгерістер пайда болады,

онда ҥйрену ҽрекетінің негіздері қаланады.

Д. Б. Элькониннің айтуынша, бҧрынғы

кезде балалар тек 5-6 жасқа дейін ғана

ойнап, кейін ҥлкендермен жҧмысқа кірісіп,

материалдық игілікті ҿндіруге ҥлес қосады.

Осыған орай, мектепке дейінгі

мекемеде ҧйымдастырылатын сабақтар

барысында балалар зерттеу жҧмысының

толық циклын жҥргізеді. Алдымен зерттеу

тақырыбын таңдағанда, балаларға қызықты

болатынын, сол затты кҿре алатындай, ҧстай

алатындай мҥмкіндік болуы қажет. Оның

мақсаты – таңдалған зат бойынша жан-

жақты ақпаратты жинастырып, шағын

баяндама дайындайтынын алдын-ала тҥсін-

дірілуі керек. Қалай жҧмыс істейміз? – деген

сҧрақтар туындайды. Ҽрине, бҧл жҧмыс тҥрі

кішкентай оқушылар ҥшін кҥрделі жҽне

жаңа. Оларға айтып тҥсіндіру қажет ақпарат-

ты табу ҥшін кҿптеген тҽсілдер бар екенін

(біз ҥшін ол зерттеу ҽдістері деп аталады).

Білім алушылардың зерттеу дағдыла-

рын дамытуға бағытталған іс-шаралар жос-

парлы ҧйымдастырылып, ата-аналарға, пси-

хологқа, тҽрбиешілерге жекеленген балалар-

дың даму ерекшеліктері мен қабілеттерін

ескере отырып, арнайы ҧсыныстар беріледі.

Ҽр жауаптан кейін бҥлдіршінді мадақтап,

ынталандыру шарт.

Тҽрбиешілердің басты мақсаты – ол ба-

лалардың танымдық қызығушылығын қа-

лыптастыру. Яғни, ойлау қабілетінің ерекше-

ліктерін дамыту, таным белсенділіктерін арт-

тыру, қызығушылығын дамыту: барлық оқу-

шыларға берілетін тапсырмалардан ерекше,

кҥрделі тапсырмаларды беру, кҿбірек ойлан-

дыру, танымдық, логикалық ойындар беру

арқылы қызығушылығын ҥстемдеу, пробле-

малық сҧрақтармен мҽселелерді шешуді, ҿз

бетімен жҧмыс істеуге ҥйрету, зерттеуге бау-

лу. Мҧғалім ҿз жҧмысында оқушының бар-

лық мҥмкіншілігін, белсенділігін кҿрсетуге

жол ашып, алынған білімі мен біліктілігі

дҧрыс қолдана білуге ҥйрету, берген

материалдың ең тҥйінді негізін, қҧндылығын

табуға, ҿз бетінше қорытынды жасай білуге,

зерттеушілікке, шығармашылыққа баулу

ҥшін тҥрлі ҽдіс-тҽсілдер қолдануы керек.

Оқушы ҿзі оқып, ҿзі зерттесе ҿзін-ҿзі

тексеріп, ҿз қатесін ҿзі тҥсінсе ғана жоғары

жетістіктерге жетуге болады. Себебі, бала

тапсырманы орындау барысында:

- Ҿзі жҧмыс істейді;

- Жолдастарына кҿмектеседі;

- Олардан кҿмек алады;

- Тҽрбиеші тҥсінігін қолданады;

- Ҿз ойын тҧжырымдауға ҥйренеді;

- Қате жіберу арқылы тҥзетулер

жасауға ҥйренеді;

- Есте сақтауы жақсарады.

Топтық жҧмыста ол топтың мҥддесін

қорғау ҥшін талпынады, тырысады, ҿзін сол

қоғам мҥшесі ретінде толық сезінуге, сезіне

отырып, топ ішіне жолдастарынан қалып

қалмауға тырысады.

Осы ҽдістерді сабақта қолдана отырып

оқушының ойлау тҽсілдерін бақылауға болады.

Берілген материалдан оқушы ең маңыздысын, ең

бастысын бҿліп алады, басқа нҽрселермен салыс-

тырады, оны жҥйелеп, қорытындылайды, нақты-

44

лайды, анықтайды жҽне ҧғымға тҥсінік береді,

оны дҽлелдейді немесе жоққа шығарады, модель-

дейді. Жаңағы тҽсілдерді қолданғанын оқушының

сҿзінен, тҧжырымынан байқауға болады.

Білім – бҽсекеге қабілеттіліктің басты

ҿлшемі екені белгілі. Ҧстаздар қауымы ҧлы

істердің ҧйытқысы болып, еліміздің

болашағы жас ҧрпақты тҽрбиелеу жолында

аянбай еңбек етіп, қазақ елінің гҥлденуіне ҿз

ҥлесін қоса береді. Мектептердің, ата-

аналардың жҽне мҧғалімдердің ҿздерінің

кішкентай азаматтарынан кҥтетінен ҥміттері

жоғары деңгейде екені баршаға мҽлім.

Сондықтан, қоғамдық ортада ҿз ойын еркін

де толық жеткізе білетін, бҽсекеге қабіле-

тімен қҧзыретті, шығармашыл, кез келген іс-

ҽрекетке жан-жақты кҿзқараспен қарайтын,

білімді тҧлғаны дамыту жҽне қалыптастыру

тҽрбиешінің мақсаты деп ойлаймын.

Мектепке дейінгі білім беру мекемелері

тҽрбиеленушілерінің танымы мен зерттеу

қабілетінің қалыптасуы кезең-кезеңмен

мақсатты тҥрде жҥзеге асырылуы тиіс.

Жоғарыда айтылған ойларды қорыта

келе, мектепке дейінгі мекеме

тҽрбиеленушілерінің негізгі қабілеттеріне:

шығармашылық ҽрекет;

проблеманы кҿре білу;

ҿз ойын айта білуі;

танымдық белсенділігі;

жаңалыққа қызығушылық танытуы

жатқызамыз.

Осылайша, ҽрбір сабақты ҿзекті де ділгір

сабаққа айналдыру, ҽрі дҽстҥрлі емес тҥрде

ҿткізу мҥмкін емес жҽне қажеті де жоқ.

Бірақ, ҽрбір сабақ баланы тҽрбиелей отырып

оқытуға міндетті. Мҧғалім оқыту ҽдістерін

таңдағанда, осы қағидаларды естен

шығармағаны абзал.

ВОСПИТАТЕЛЯМ НА ЗАМЕТКУ РАБОТА В УГОЛКЕ ПРИРОДЫ С ДЕТЬМИ

СТАРШЕЙ ГРУППЫ

Заможняя Н.С.,

воспитатель старшей группы ДО №30 «Ҧрпақ» г. Актобе

Правильно орга-низованная работа в

уголке природы - это

прекрасное средство все-

стороннего развития де-

тей, воспитание многих

положительных черт

характера. Это место

интересных наблюдений

за растениями и

животными.

В течение круглого года ребятам

можно предоставить возможность сеять,

сажать, заботливо выращивать различные

растения. Так как самостоятельно выращен-

ные растения им особенно дороги.

С самого начала года следует внима-

тельно заняться организацией дежурств. В

первой беседе на эту тему нужно напомнить,

где хранятся предметы ухода за растениями

и животными, как ими пользоваться. Опре-

деляется порядок и время работы дежурных.

В начале года воспитатель помогает

детям, потом они становятся все более

самостоятельными, в конце года быстро,

аккуратно и без напоминаний убирают в

уголке природы, поливают растения, кормят

животных. Но как бы самостоятельны ни

были ребята, их работа нуждается в контроле

со стороны взрослого. Контроль и помощь

взрослых помогают детям вовремя заметить

свои ошибки и их исправить.

Усложняются поручения дежурным:

посадить лук, посеять овес для подкормки

птиц, посмотреть все растения и рассказать,

что в них изменилось, и т.п.

Чтобы заинтересовать детей старшей

группы целенаправленными наблюдениями,

следует ввести «Дневник уголка природы»,

куда дежурные будут зарисовывать

замеченные ими изменения в развитии

растений, повадки животных. Интересно

время от времени всем вместе просмотреть

эти зарисовки, вспомнить, что и как

выращивали, что наблюдали. Подобные

беседы пополняют знания ребят, помогают

сделать выводы и обобщения. В «Дневнике»

45

рисовать могут только дежурные и только

то, что делали и что заметили, - такое

правило надо установить. Наблюдая за

детьми во время их дежурства в уголке

природы, воспитатель замечает, как они

работают. Как относятся к своим обязан-

ностям, какое дело их больше увлекает.

Большая часть наблюдений и работы

в уголке природы ведѐтся утром, до завтрака,

или после дневного сна. Заинтересовавшись

рыбками, дети подолгу следят за их

движениями в аквариуме. Около

освещѐнного аквариума приятно посидеть,

послушать рассказ воспитателя о рыбках,

морском дне, о раковинах, полюбоваться

стайками рыб, быстро плавающих среди

зелени. Хорошо потом рассмотреть картинки

с изображением разных рыбок.

Ведение календаря природы дает ре-

бятам возможность не только наблюдать за

меняющимися сезонными явлениями приро-

ды, ростом и развитием живых существ, но и

дает возможность познакомиться с зимую-

щими птицами, проследить динамику изме-

нений в осенне-весенние птичьи миграции.

Что дают календари в плане умствен-

ного воспитания? Младшие дошкольники

получают первые впечатления о видовом

различии птиц. Так, отыскивая карточки с

изображением птиц, разумеется, с помощью

воспитателя, дети имеют возможность

сопоставлять картинки с образами, получен-

ными во время наблюдений. Старшие ребята

не только закрепляют свои представления

(дети должны знать особенности поведения

птиц – где кормятся, кого боятся, проявляют

ли агрессию.), но и одновременно развивают

способность к наглядно – схематическому

мышлению, абстрактному мышлению, так

как заполнение календарей происходит не

изображениями, а значками-символами.

Нетрудно найти что-либо интересное

для ребят в каждое время года.

С осени в уголке природы помещают

несколько растений, выкопанных из

цветника, принесѐнные из леса землянику,

бруснику, копытень, чистотел. Они будут

долго расти, напоминая детям об

увлекательных прогулках в лес и поле. В

подвесных горшочках можно посадить

луговой чай, будру плющевидную. Следует

только помнить, что за растениями в

старших группах ухаживают дети, поэтому

ставить или вешать высоко нельзя: детям

трудно их поливать и для безопасности.

Вместе с растениями из цветника и

леса в уголке природы, конечно, должны

быть и обычные комнатные растения, и чем

старше дети, тем больше выращенных ими

самостоятельно.

В ноябре, например, перестают

цвести растения, перенесѐнные с клумб,

отцветают и растения, украшавшие группо-

вую комнату. Фуксии, герани, амариллисы

находятся в состоянии покоя. Лук сажать

ещѐ не время: темно – дни короткие,

пасмурные, в такую пору лук вытягивается,

он бледный, хрупкий. Сажать лук лучше

всего во вторую половину декабря.

Стоит принести ветки двух – трѐх ви-

дов хвойных деревьев или вечнозелѐных кус-

тарников. Свежие ветки сосны, ели, пихты,

кедра приятно пахнут хвоей, свежестью, ле-

сом. Узнают ли ребята сосну и ѐлку? Пусть

ребята отгадают по описанию, рассмотрят

шишки, семена, а затем посеют их в мокрый

песок. (Всходы ели нежны, не все проживут

долго, но все же это настоящие ѐлочки.)

Интересно из овса выращивать зелѐ-

ный корм для животных. Можно выращивать

растения из всевозможных семян. Съели

апельсин, а в них «зѐрнышки» - семена.

Положили в землю 3-4 семени апельсина,

лимона, несколько семян яблок. Можно

косточку финика, только перед посадкой еѐ

обязательно надо подержать в кипятке, так

как у косточки финика твѐрдая оболочка.

Выращивать растения в уголках

природы можно в любых условиях, а вот с

животными гораздо сложнее. Но как важно,

чтобы в старшей группе жили и рыбы, и

птицы, и хотя бы одно млекопитающее –

морская свинка, хомячок. Животный мир

весной и летом должен быть представлен

богаче. Лягушки, ящерицы, жуки, улитки –

все это чрезвычайно интересные для детей

объекты наблюдения.

Наряду с эпизодическими

наблюдениями за повадками животных в

уголке природы необходимо организовывать

и общие наблюдения, чаще практиковать

угадывание по описанию, самостоятельное

описание внешнего вида животных,

растений, с которыми дети хорошо знакомы.

46

Эти описания носят форму загадок, игр.

Дети старших групп любят задания, загадки,

над которыми надо думать.

Можно предложить детям нарисовать

растения, которые находятся в уголке

природы, такие, какие захотят, но так, чтобы

все потом узнали, какое это растение.

Трудная, но интересная задача. Надо еще раз

пристально рассмотреть выбранное для ри-

сования растение, уточнить строение стебля,

листьев, подобрать цветные карандаши.

Опираясь на умения детей и их

возросшую самостоятельность, можно

давать длительные поручения, предложить,

например, ухаживать в течение недели за

растениями. Эти задания дети выполняют

особенно охотно: ведь они сами, одни

просматривают растения! Конечно, и эта

работа не остается вне поля зрения

воспитателя. Нужно проследить, дружно ли

работают дети, не забывают ли заготовить с

вечера воду для поливки растений, убирают

ли все на место после работы.

Постоянное внимание воспитателя к

качеству работы детей, к их наблюдениям

создает прочный интерес к уголку природы,

развивает любознательность, учит

относиться к растениям и животным

бережно, заботливо.

Используемая литература:

1. Бобылева Л., Дупленко О. О программе

экологического воспитания старших дош-

кольников. Дошкольное воспитание. 1998.

2. Лучич М. В. Детям о природе / Книга для

воспитателей детского сада. М.:

Просвещение, 1989.

3. Марковская М. М. Уголок природы в

детском саду / Пособие для воспитателя

детского сада. - М.: Просвещение, 1984.

4. Умственное воспитание детей

дошкольного возраста. Под редакцией Н. Н.

Поддьякова, Ф. А. Сохина.М.: Просвещение,

1988.

РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ ДЕТЕЙ

Канина С.В.,

воспитатель ГПД, КГУ Областной специальной школы – сада для детей с ЗПР г.Актобе.

В настоящее время всѐ чаще подни-

мается вопрос о том, что необходимо ис-

пользовать все имеющиеся педагогические

ресурсы для эффективного развития ребѐнка.

Современная педагогическая наука, смотря-

щая на образование как на воспроизведение

духовного потенциала человека, располагает

разнообразными сферами образовательного

воздействия на ребенка. Сфера искусства

рассматривается как пространство, способст-

вующее формированию социально-эстети-

ческой активности личности. По мнению

современных ученых, исследующих пробле-

мы школьного образования, раскрытию

внутренних качеств личности и самореали-

зации ее творческого потенциала в наиболь-

шей степени способствует синтез искусств.

Этот взгляд на воспитание ребенка сде-

лал актуальной проблему образования и вос-

питания школьников средствами

театрального искусства, как мощного

синтетического средства развития их

творческих способностей.

Искусство театра представляет собой

органический синтез музыки, танца,

живописи, риторики, актерского мастерства,

сосредотачивает в единое целое средства

выразительности, имеющиеся в арсенале

отдельных искусств, тем самым, создает

условия для воспитания целостной творчес-

кой личности, способствует осуществлению

цели современного образования. Театр - это

игра, чудо, волшебство, сказка!

Детство каждого из нас проходит в ми-

ре ролевых игр, которые помогают ребенку

освоить правила и законы взрослых людей.

Каждый ребенок играет по-своему, но все

они копируют в своих играх взрослых,

любимых героев, стараются быть похожими

на них: на красавицу Забаву, озорного

Буратино, добрую Дюймовочку. Игры детей

можно рассматривать как импровизирован-

ные театральные постановки. Ребенку пре-

доставляется возможность побывать в роли

актера, режиссера, декоратора, бутафора,

музыканта. Изготовление бутафории,

47

декораций, костюмов дает повод для

изобразительного и технического творчества

детей. Дети рисуют, лепят, шьют, и все эти

занятия приобретают смысл и цель как часть

общего, волнующего детей замысла. Особое

значение в детских образовательных

учреждениях можно и нужно уделять

театрализованной деятельности, всем видам

детского театра, потому что они помогают:

сформировать правильную модель

поведения в современном мире;

повысить общую культуру ребенка,

приобщать к духовным ценностям;

познакомить его с детской

литературой, музыкой, изобразительным

искусством, правилами этикета, обрядами,

традициями, привить устойчивый интерес;

совершенствовать навык воплощать в

игре определенные переживания, побуждать

к созданию новых образов, побуждать к

мышлению.

Кроме того, театрализованная деятель-

ность является источником развития чувств,

глубоких переживаний ребенка, т.е. разви-

вает эмоциональную сферу ребенка, застав-

ляя сочувствовать персонажам, сопережи-

вать разыгрываемые события. Постановка

сказки заставляет волноваться, сопереживать

персонажу и событиям, и в процессе этого

сопереживания создаются определѐнные

отношения и моральные оценки.

С театрализованной деятельностью

тесно связано и совершенствование речи, так

как в процессе работы над выразительнос-

тью реплик персонажей, собственных

высказываний незаметно активизируется

словарь ребенка, совершенствуется звуковая

культура его речи, ее интонационный строй.

Новая роль, особенно диалог персона-

жей, ставит ребенка перед необходимостью

ясно, четко, понятно изъясняться. У него

улучшается диалогическая речь, ее грамма-

тический строй, он начинает активно пользо-

ваться словарем, который, в свою очередь,

тоже пополняется. Участвуя в театрализо-

ванной деятельности, дети знакомятся с

окружающим миром во всем его многообра-

зии через образы, краски, звуки. Любовь к

театру становится ярким воспоминанием

детства, ощущением праздника, проведенно-

го вместе со сверстниками, родителями и

педагогами в необычном волшебном мире.

Театрализованная деятельность создаѐт

условия для развития творческих способнос-

тей. Этот вид деятельности требует от детей:

внимания, сообразительности, быстроты

реакции, организованности, умения дейст-

вовать, подчиняясь определѐнному образу,

перевоплощаясь в него, живя его жизнью.

Поэтому, наряду со словесным творчеством

драматизация или театральная постановка,

представляет самый частый и распростра-

ненный вид детского творчества. Наиболь-

шая ценность детской театрализованной

деятельности заключается в том, что дра-

матизация непосредственно связана с игрой.

Дети сами сочиняют, импровизируют роли,

инсценируют какой-нибудь готовый

литературный материал.

В театрализованной деятельности

действия не даются в готовом виде.

Литературное произведение лишь подска-

зывает эти действия, но их еще надо вос-

создать с помощью движений, жестов, мими-

ки. Ребенок сам выбирает выразительные

средства, перенимает их от старших. Боль-

шое и разнообразное влияние театрализован-

ной деятельности на личность ребенка

позволяет использовать их в качестве

сильного, но ненавязчивого педагогического

средства, так как сам ребенок испытывает

при этом удовольствие, радость. Воспита-

тельные возможности театрализованной дея-

тельности усиливаются тем, что их тематика

практически не ограничена. Она может удов-

летворять разносторонние интересы детей.

Именно театрализованная деятельность

является уникальным средством развития

художественно-творческих способностей де-

тей. Решение задач, направленных на разви-

тие художественно-творческих способнос-

тей, требует определения иной технологии,

использования театральных методик и их

комбинаций в целостном педагогическом

процессе.

48

НӘТИЖЕГЕ БАҒЫТТАЛҒАН САПАЛЫ БІЛІМ БЕРУДЕ ПЕДАГОГТІҢ КӘСІБИ

ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІ

Қорғанбаева Г.Ж.,

№11 мектеп-гимназиясының қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽнінің мҧғалімі

Нҽтижеге бағытталған білім сапасын

арттыру Қазақстанның ғана емес дҥниежҥзі-

лік қоғамдастықтың ҿзекті мҽселелерінің бі-

рі. Бҧл мҽселенің шешуі білім беру мазмҧ-

нын модернизациялау мен ҥрдісін ҧйымдас-

тыру тҽсілдері мен технологияларын жетіл-

діруді, яғни білім берудің мақсаттары мен

нҽтижелерін қайта ой–елегінен ҿткізуді қа-

жет етеді. Қоғамымыздың болашағы, дҧрыс

бағытта дамуы жас ҧрпақтың іс-ҽрекетіне,

тҽлім–тҽрбиесіне, сана–сезіміне, дҥниетаны-

мына тікелей байланысты. Сондықтан да

ҧрпақ тҽрбиесі мен білімі мҽселесі егеменді

еліміздің болашағын айқындайтын ең маңыз-

ды міндеттердің бірі. Осы міндетті шешу

педагогтердің кҽсіби қҧзіреттілігінде. Олай

болса, қоғам педагогтерге ҥлкен ҥміт артып,

педагогикалық шеберлікті, ҥлкен жауапкер-

шілікті, кҽсіби қҧзіреттілікті талап етеді.

Кҽсібилік – ҧстаздың психолого-педа-

гогикалық, ғылыми-пҽндік білім-біліктің

мҽдени-адамгершілік ҧстанымдарыммен ҥй-

лесудің жоғары деңгейі. Кҽсіби қҧзыреттілік

– ҿз бетінше жҽне жауапты ҽрекет жасауға

мҥмкіндік беретін белгілі бір психикалық

жағдай, арнайы білімнің болуы, ғылыми-

кҽсіби дайындығын ҥнемі жетілдіру, кҥнде-

лікті іс-ҽрекетте міндеттерді шешу ҥшін

еңбек субъектісінің кҽсіби дайындығы жҽне

қабілеті. Ал мҧғалімнің кҽсіби қҧзыреттілігі

білім беру нҽтижесін қамтамасыз ететін

шешуші фактор, ҿз кезегінде, тіпті қоғамның

жағдайының сапалы ҿзгеруіне ҽсер етеді [1,

35]. Міне, сондықтан да, қазіргі педагог білім

беру ҥрдісін ҧйымдастырудың кҿпқырлы-

лығы туралы білуі шарт. Яғни, педагог ҿз

қызметіне қатысты инновацияларды, техно-

логияларды, ҿзгерістерді жақсы меңгерген

болуы қажет. Сонымен қатар, қазіргі кезде

мҧғалімге деген дҽстҥрлі кҿзқарастар

ҿзгеріп, білім мазмҧны жаңартылуда. Қазіргі

қоғам педагогтерге оқушылардың бҥкіл

ҿмірін ҧйымдастыру процесіне кҥрделі

ҿзгерістер енгізе алатын, олардың тҧлғалық

дамуына кепілдік бере алатын, шебер ҽрі

кҽсіби қҧзырлы мамандар ретінде қарайды.

Сондықтан педагогтің іс-ҽрекет шеберлігін

жеке ҽдіс-тҽсілдердің жҥйесі деп санаумен

шектелуге болмайды. Шебер мҧғалім педаго-

гикалық тҧрғыдан қҧзырлы болу керек.

Педагогикалық қҧзыреттілік мҧғалімнің

жеке тҧлғасының байлығы жҽне оның кҽсіби

білімінің мҿлшерімен анықталады. Мҧғалім-

нің кҽсіби білімі арқылы оқытудың ҽдіс-

тҽсілдері жаңа сипатқа ие болады, қайта жан-

данады жҽне шығармашылық сипаты арқы-

лы білім беру жҥйесіне жаңа мазмҧн береді.

Кейбір зерттеулерде қҧзыреттілік

ҧғымы біліктілік ҧғымымен теңестіріледі.

Себебі қҧзыреттілік іс-ҽрекетті жҥзеге асы-

руға деген қабілеттілікті білдіріп, ҽлеумет-

тік-кҽсіби мҽртебесі бар тҧлғаларға байла-

нысты қолданылады. Мҧғалімнің іс-ҽрекеті

ҽр тҥрлі теориялық білімдерге (психология-

лық-педагогикалық, ҽлеуметтік-психология-

лық, философиялық т.б.) негізделіп, теория

мен практиканы байланыстырушы қызмет

атқарады. Білім мен тҽжірибені терең жинақ-

тау арқылы мҧғалім кҽсіби қҧзыреттілік

сипатқа ие болады. Педагогикалық қҧзырлы

мҧғалім теориялық білімдердің қоры мен

ҿмір қойған талаптар арасындағы қарама-

қайшылықты шеше алады.

Кҽсіби қҧзыреттілікке қол жеткізу ҥшін

педагогикалық-психологиялық жҽне арнайы

біліммен (пҽн бойынша) шектелуге

болмайды. Теориялық-практикалық жҽне

ҽдістемелік білімдер педагогикалық біліктер

мен дағдылардың алғы шарттары.

Педагогикалық дағдылар – «алғашқы-

да саналы орындауды қажет ететін ҽрекеттің

жаттығу нҽтижесінде автоматты тҥрде

қалыптасуы. Дағдыға айналған қимылдар

санадан тыс болмайды. Ол – мидың қызметі.

Дағдының қимыл, сенсорлық жҽне ой

ҽрекетіне байланысты тҥрлері бар, дағды

ҽрекет ҿнімділігін арттырады».

Бҥгінгі таңда педагогикалық

дағдылардың бірнеше жіктемесі бар. Оны

шартты тҥрде:

(Н.В.Кузьмина);

49

ҽр тҥрлі педагогикалық

тапсырмаларды қоя білу жҽне шешуіне қарай

(И.Т.Огородников, Л.Ф.Спирин);

кезеңіне қарай (В.А.Сластенин,

Л.И.Мищенко) 3 топқа бҿлуге болады [2, 43].

Кҿптеген зерттеушілер педагогикалық

біліктерді тҿрт топқа біріктірген.

1. Жалпылама міндеттерді оқыту мен

тҽрбиенің нақты тапсырмаларына айналдыра

білуге байланысты педагогикалық міндет-

терді айқындау, тҧлға мен ҧжымды олардың

жаңа білімді белсенді тҥрде меңгеруге

дайындық деңгейін анықтау мақсатында

зерттеу; білім берушілік, тҽрбиелік, дамыту-

шылық міндеттер кешенін айқындау, оларды

нақтылау жҽне басым міндеттерді анықтау

білігі;

2. Педагогикалық ҿзара ҽрекет жасау

тҽсілдерін бағдарлау білігі логикалық тҧр-

ғыда аяқталған педагогикалық жҥйені қҧру

жҽне жҥзеге асыруға ықпал жасайды: білім

берушілік-тҽрбиелік жҽне дамытушылық

міндеттерді кешенді тҥрде жоспарлау, білім

беру процесінің мазмҧнын негізделген тҥрде

сҧрыптауға, оны ҧйымдастырудың формала-

рын, ҽдіс, тҽсілдерін оңтайлы

ҧйымдастыруға.

3. Педагогикалық ҽрекет етуді орындау

білігі оқыту мен тҽрбиенің компоненттері

мен факторлары арасындағы ҿзара

байланысты анықтауға мҥмкіндік береді:

білім беру процесін жҥзеге асыруға қажетті

жағдайларды (материалдық, рухани-

психологиялық, ҧйымдастырушылық) жасау;

оқушыны педагогикалық процестің

объектісінен субъектісіне айналдыратын іс-

ҽрекетін дамыту; бірлескен іс-ҽрекетті

ҧйымдастыру жҽне дамыту;

4. Педагогикалық міндеттерді шешу

процесі мен олардың нҽтижесі

педагогикалық іс-ҽрекеттің қорытындысын

есепке алу жҽне бағалауды талап етеді:

педагогтың ҽрекеті мен педагогикалық

процес барысын талдау жҽне ҿзіндік талдау;

педагогикалық міндеттердің жаңа сипаттағы

басым кешенін анықтау [3,195].

Қҧзыреттілік деп маманда белгілі бір

сала бойынша білім мен тҽжірибенің болуын

айтады, ол адам іс-ҽрекетін бағалайтын

ҧғым, белгілі бір ҽлеуметтік-кҽсіби статусы

бар адамдарға байланысты олардың шеші-

летін мҽселелер мен міндеттердің кҥрделілік

деңгейін ҧғынуын, оған білім мен білігінің

сҽйкес келуін сипаттау ҥшін қолданылады.

Соңғы зерттеулерде педагогикалық

қҧзыреттілік деп маманның ҿз іс-ҽрекетінде

білімін, білігін жҽне ҽрекетті орындаудың

жалпылама тҽсілін жҧмылдыра білу

қабілетін айтады. Педагогикалық-

психологиялық зерттеулерде қҧзыреттіліктің

тҿмендегі тҥрлері анықталған:

коммуникативті қҧзыреттілік - ҽр

тілде ауызша жҽне жазбаша тҥрде қарым-

қатынас жасау технологиясын меңгеру (бҧ-

ған компьютерлік бағдарламалар, интернет

арқылы қарым-қатынас жасау кіреді);

- қажетті

ақпаратты ҿздігінше іздеу, талдау, зерттеу

білігі - педагогикалық іс-ҽрекетті нормативті

- қҧқықтық тҧрғыда қамтамасыз ету,

ақпараттық технологияларды меңгеру;

жалпы мҽдени қҧзыреттілік - ҧлттық,

жалпыадами мҽдениет саласындағы білімнің

болуы; тҧлғалық аксиологиялық жҥйені

меңгеруі; тҥрлі этномҽдениетке

толеранттылық таныту;

танымдық-шығармашылық

қҧзыреттілік - оқу-танымдық іс-ҽрекетке

мақсат қою, жоспарлау; дамыған

шығармашылық қабілеттің болуы; жаңа

білімді ҿздігінше меңгеру қабілеті;

ҽлеуметтік-еңбектік қҧзыреттілік -

ҿзіне жауапкершілік алу білу қабілеті; жеке

мҥддесінің қоғам талаптарымен сҽйкес келуі;

кҽсіби ҽрекетті ҿздігінше орындауға дайын

болу қабілеті;

кҽсіби қҧзыреттілік - белсенді ҿмір-

лік ҧстаным; кҽсіби білім мен білік; жеке

кҽсіби сипат; шығармашылық білік [4,192]

Кҽсіби қҧзырлы болу ҥшін педагогтің

жеке тҧлғасына қойылатын психологиялық

талаптарға тоқталып ҿтелік. Ең алдымен

мҧғалім тҧлғасының ішкі жҽне сыртқы

ҽлеуетінің толықтығы оның қоршаған ортаға

деген кҿзқарасына тікелей байланысты.

Мҧғалім тҧлғасының тҥбірінде

педагогикалық іс-ҽрекетке деген қажеттілік

бар кҽсіби бағыттылық маңызды орын

алады. Оған жататындар: балаларға деген

сҥйіспеншілік пен қызығушылық; педагоги-

калық жҧмысқа деген ынта-ҽуес; психоло-

гиялық-педагогикалық байқампаздық пен

зеректік; педагогикалық ҽдеп; педагогикалық

50

қиял; ҧйымдастырушылық қабілет; ҽділдік

таныту; қарым-қатынас орната білу; талап

қоя білу; мақсаттылық; ҿзін-ҿзі ҧстай білу;

ҿзіндік баға; рухани-танымдық қажеттілік;

интеллектуалды белсенділік; педагогикалық

ҿзіндік білімденуге дайын болу.

Мҧғалімнің кҽсіби біліктілігінің басты

кҿрсеткіші оның психологиялық-педагогика-

лық пҽндерді меңгеру деңгейі. Педагогтің

қҧзырлылығының компоненттері жалпы пе-

дагогикалық дағдылар. Ол дағдыларға:

оқушылардың білім жҽне тҽрбие деңгейін

анықтау;

педагогикалық тапсырмаларды нақты

қою, оны шешу шарттарын білу;

оқушылардың оқу-тҽрбие ҽрекетіне

жетекшілік жасауды жоспарлау;

оқу-тҽрбие жҧмысында ҽдіс-тҽсілдерді,

ҧйымдастырушылық жҧмыстарды негіздеу;

оқу-тҽрбие мақсатына байланысты

тҧлғаның деңгейлерін есепке ала отырып,

оқу-тҽрбие материалдарын таңдау, талдау,

жинақтау, жҥйелеу;

ғылым мен оқу пҽнінің арасындағы

айырмашылықты айқындап, ғылыми

материалды сабаққа ыңғайлап ҿңдеу;

сабақтың логикалық-психологиялық,

ҧйымдастырушылық-педагогикалық қҧры-

лымын негіздеу жҽне шығармашылық

тҧрғыда ҿткізу;

тҧлғаның іс-ҽрекетіне педагогикалық

жетекшілік жасау, олардың ҽрекетінің

қҧрылымын жоспарлау;

ҿмірдің белгілі бір кезеңдерінде

олардың мінез-қҧлқына, психикалық кҿңіл-

кҥйіне қарай ҿзгерістерді анықтау, оның

ерекшеліктерін тҥсіну;

оқушылардың жеке-даралық

ерекшеліктеріне сай талап етудің тиімді

формасын табу;

педагогикалық - коммуникациялық

қабілеттің болуы;

жағдайлар мен шарттардың ҿзгеруіне

қарай іс-ҽрекеттің тҽсілдерін ҿзгерту, қайта

қҧру;

оқушылардың жҧмысына шҧғыл тҥрде

бақылау жасау, оның сипатын, бағытын

қажет болған жағдайда ҿзгерту, алынған

нҽтижелерге талдау жасап, қойылған

педагогикалық мақсатқа сҽйкестігін талдау;

оқу-тҽрбие жҧмысын ҧйымдастыру

формаларының, қолданылған ҽдіс-

тҽсілдердің тиімділігін анықтау;

кҽсіби педагогикалық іс-ҽрекеттегі

жетістіктер мен кемшіліктерді анықтау;

ҿзінің іс-тҽжірибесін талдау жҽне

қорытындылау;

ҿзге педагогтердің тҽжірибелеріне

талдау жасай отырып, ондағы тиімді

жаңашыл формаларды, ҽдіс пен тҽсілдерді

ҿзінің жҧмыс практикасында тиімді қолдану.

Педагогикалық іс-ҽрекет педагогтің

жеке тҧлғасына жҽне кҽсіби қҧзырлылығына

барынша жоғары талаптар қояды. Сол

талаптардың шартын орындау, оны жылдан-

жылға шығармашылықпен дамытып отыру

ҿз кҽсібіне сҥйіспеншілікпен, ынта-

ықыласпен қарайтын ҽрбір педагогтің

қасиетті парызы.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақбаева Д. Қҧзыреттілік тҽсіл нҽтижеге

бағдарланған білім беру негізі // Білім

берудегі менеджмент. 2009. № 4. С. 6469.

2. Педагогика: Учебное пособие для

студентов педагогических учебных

заведений// В.А.Сластенин, И.Ф.Исаев,

А.И.Мищенко, Е.Н.Шиянов. - М.:

Школа_Пресс, 1998. - 512 с.

3.Терентьева Т. П. Профессионально-

педагогическая компетентность учителя //

Педагогика: традиции и инновации:

материалы IV междунар. науч. конф. (г.

Челябинск, декабрь 2013 г.). — Челябинск:

Два комсомольца, 2013. — С. 193-196.

4. Белошниченко Е. Қҧзыреттілік педагоги-

касы: проблемалары, ізденістері, шешімдері

// Білім беру мекемесі басшыларының

анықтамалығы. 2011. № 1. С. 1016 .

51

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ КОМПЕТЕНТНОСТЬ ПЕДАГОГА В СОВРЕМЕННЫХ

УСЛОВИЯХ

Мышанова А.К.,

преподаватель русского языка и литературы Актюбинского колледжа промышленных

технологий и управления

Основная цель современного образова-

ния - соответствие актуальным и перспектив-

ным потребностям личности, общества и го-

сударства, подготовка разносторонне разви-

той личности гражданина своей страны, спо-

собной к социальной адаптации в обществе,

началу трудовой деятельности, самообразо-

ванию и самосовершенствованию. А свобод-

но мыслящий, прогнозирующий результаты

своей деятельности и моделирующий

образовательный процесс педагог является

гарантом достижения поставленных целей.

В Послании Президента РК

Н.А.Назарбаева «Построим будущее вместе»

говорится о том, что качественное образова-

ние должно стать основой индустриализации

и инновационного развития Казахстана, а

также глава государства подчеркивает «Мы

намерены полностью обновить содержание

профессионального и технического

образования».

Именно поэтому в настоящее время

резко повысился спрос на

квалифицированную, творчески мыслящую,

конкурентноспособную личность педагога,

способную воспитывать личность в

современном, динамично меняющемся мире.

Педагог является основной фигурой

при внедрении в практику различных инно-

ваций, так как формирование личности обу-

чаемого, признание еѐ важности, ценности и

необходимости происходит под влиянием

личности педагога. Для успешной реализа-

ции поставленных перед нами задач необхо-

димо обладать соответствующим уровнем

профессиональной компетентности, т.е. с

учетом меняющихся социально-экономичес-

ких условий и общей ситуацией в системе

образования уметь выбирать наилучшие ва-

рианты организации педагогического про-

цесса, прогнозировать результаты, создавать

собственную концепцию, основу которой

составляет вера в себя, в реальную возмож-

ность развития личности каждого ребѐнка.

В современных условиях реформирова-

ния образования радикально меняются обра-

зовательные функции педагога, соответст-

венно меняются требования к профессио-

нально-педагогической компетентности, к

уровню профессионализма, личностного рос-

та. В профессиональном смысле личностный

рост педагога как цель и результат педаго-

гического процесса предполагает овладение

в полном объеме профессиональными ком-

петентностями. Это и специальная компе-

тентность в области преподаваемой

дисциплины, и методическая, и психолого-

педагогическая, информацион-ная,

коммуникативная компетентность.

Важнейшим показателем деятельности

педагога является его профессиональная

компетентность. А что лежит в еѐ основе?

Ведь решение поставленных сегодня задач

зависит от педагогической компетентности

каждого из нас.

Что же такое компетентность педагога?

Педагог должен осуществить переход от

традиционных технологий к технологиям

развивающего, личностно-ориентированного

обучения, использовать технологии уровне-

вой дифференциации, обучения на основе

компетентностного подхода, «учебных

ситуаций», проектной и исследовательской

деятельности, информационно-коммуника-

ционных технологий, интерактивных

методов и активных форм обучения.

Неотъемлемой составляющей профес-

сионализма и педагогического мастерства

педагога принято считать его

профессиональную компетентность.

Под профессиональной компетентнос-

тью понимается совокупность профессио-

нальных и личностных качеств, необходи-

мых для успешной педагогической

деятельности.

Поэтому понятие профессиональной

компетентности педагога выражает единство

его теоретической и практической готовнос-

ти к осуществлению педагогической

52

деятельности и характеризует его

профессионализм.

Профессионально компетентным мож-

но назвать педагога, который на достаточно

высоком уровне осуществляет педагогичес-

кую деятельность, педагогическое общение,

достигает стабильно высоких результатов в

обучении и воспитании учащихся.

Развитие профессиональной компе-

тентности - это развитие творческой индиви-

дуальности, формирование восприимчивости

к педагогическим инновациям, способностей

адаптироваться в меняющейся педагогичес-

кой среде. От профессионального уровня

зависит социально-экономическое и духов-

ное развитие общества. Изменения, происхо-

дящие в современной системе образования,

делают необходимостью повышение

квалификации и профессионализма педагога,

т.е. его профессиональной компетентности.

Исходя из современных требований,

предъявляемых к педагогу, можно опреде-

лить основные пути развития профессио-

нальной компетентности педагога: система

повышения квалификации, аттестация педа-

гогических работников, самообразование

педагогов, активное участие в работе мето-

дических объединений, педсоветов, семина-

ров, конференций, мастер-классов, владение

современными образовательными техноло-

гиями, методическими приемами, педагоги-

ческими средствами и их постоянное совер-

шенствование, овладение информационно-

коммуникационными технологиями, участие

в различных конкурсах, исследовательских

работах, обобщение и распространение

собственного педагогического опыта,

наличие публикаций.

Активно проходит обучение учителей

на курсах повышения квалификации и про-

фессиональной переподготовки по актуаль-

ным проблемам образования педагогов.

Ожидаемый результат повышения квалифи-

кации – профессиональная готовность

педагогов.

Одним из средств реализации новых

направлений в образовании является

аттестация педагогических кадров, задача

которой - стимулирование роста профессио-

нализма и продуктивности педагогического

труда. Межаттестационный период - это

время деятельности для совершенствования

уровня педагогической компетентности.

А процесс самообразования педагогов

стал особенно актуальным в связи с тем, что

главной идеей стандартов является

формирование у ребенка универсальных

учебных действий. Научить учиться может

только тот педагог, который сам

совершенствуется всю свою жизнь.

Свое самообразование можно осу-

ществлять посредством следующих видов

деятельности: через систематическое повы-

шение квалификации; изучение современных

психологических и педагогических методик;

участвуя в семинарах, мастер-классах, кон-

ференциях, посещая уроки коллег; осущес-

твляя просмотр телепередач, чтение прессы;

знакомясь с педагогической и методической

литературой; используя интернет - ресурсы;

демонстрируя собственный педагогический

опыт.

Особую роль в процессе профессио-

нального самосовершенствования педагога

играет его инновационная деятельность. Ес-

ли педагогу, работающему в традиционной

системе, достаточно владеть педагогической

техникой, т.е. системой обучающих умений,

позволяющих осуществлять учебно-воспита-

тельную деятельность на профессиональном

уровне и добиваться более или менее

успешного обучения, то для перехода в

инновационный режим определяющей

является готовность педагога к инновациям.

Инновационная деятельность педагогов

представлена следующими направлениями:

апробация учебников нового поколения, ос-

воение современных педагогических техно-

логий, социальное проектирование, создание

индивидуальных педагогических проектов.

Но не один из перечисленных способов

не будет эффективным, если каждый педагог

не осознает необходимости повышения

собственной профессиональной компетент-

ности. Анализ собственного педагогического

опыта активизирует профессиональное

саморазвитие педагога, в результате чего

развиваются навыки исследовательской

деятельности, которые затем интегрируются

в педагогическую деятельность.

Развитие профессиональной компе-

тентности - это динамичный процесс усвое-

ния и модернизации профессионального

53

опыта, ведущий к развитию индивидуальных

профессиональных качеств, накоплению

профессионального опыта, предполагающий

непрерывное развитие и

самосовершенствование.

Формирование профессиональной ком-

петентности - процесс последовательный,

цикличный, так как в процессе педагогичес-

кой деятельности необходимо постоянное

повышение профессионализма, и каждый раз

перечисленные этапы повторяются, но уже в

новом качестве.

На каком бы этапе жизненного и

профессионального пути не находился

педагог, нельзя считать свое образование

завершенным, а свою профессиональную

концепцию окончательно сформированной.

В современных условиях требования к

профессиональной компетентности педагога

предъявляет не только новый образова-

тельный стандарт, но и время, в котором мы

живем. Перед каждым педагогом поставлена

сложная, но разрешимая задача - «оказаться

во времени». Нельзя жить по старинке,

нельзя мыслить и поступать как все.

Жизнь - это движение вперѐд. Совре-

менный педагог-это высококвалифициро-

ванный специалист, всегда готовый к любым

жизненным переменам, в совершенстве

владеющий разнообразными педагогически-

ми технологиями. Как сказал Галилео

Галилей: «Вы ничему не можете научить

человека. Вы можете только помочь ему

открыть это в себе». А помогают делать эти

открытия педагоги.

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ҤШТІЛДЕ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Баймуханова Ж. А.,

№ 24 лингвистикалық мектеп-гимназиясының физика пҽнінің мҧғалімі

Мемлекетіміздің білім саласына қойып

отырған міндеттерінің бірі – ҥш тілде оқыту.

Ҽрине, жаңа бастама болғандықтан кедергі-

лер мен қиындықтар туындайды. Міне, осы

кезде ҽрқайсымыздың кҿкейімізде «Қалайша

ағылшын тілін білмейтін жаратылыстану-

математика пҽні мҧғалімдері ҿз пҽндерін

ағылшынша ҥйретеді? Ҥш тілде оқыту бізге

не ҥшін қажет?» деген сҧрақ туындайды.

Елбасымыздың «Жаңа ҽлемдегі жаңа

Қазақстан» атты халқына Жолдауында:

―Тілдердің үштұғырлығы мәдени жобасын

кезеңдеп жүзеге асыруды қолға алуды

ұсынамын. Қазақстан бүкіл әлемге халқы үш

тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде

танылуға тиіс. Бұлар - қазақ тілі - мемле-

кеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас

тілі және ағылшын тілі - жаһандық

экономикаға ойдағыдай кіру тілі‖ деген

салиқалы ҥндеуінде айқын кҿрсетіліп тҧр.

Биылғы оқу жылынан бастап білім беру

мазмҧнын жаңарту бағдарламасына сҽйкес

соның ішінде «CLIL» ҽдісін (CLIL - Content

and language integrated learning) қолдану, бір

пҽнді басқа пҽндермен кіріктіріп оқыту ҽдісі,

ағылшын тілін басқа сабақтарды ағылшын

тілінде оқыту арқылы ҥйретуге мектеп педа-

гогтарын соның ішінде физика, биология,

химия жҽне информатика пҽндері мҧғалім-

дерін оқыту мен даярлау жҧмыстары

басталып кетті. Осы мақсатта ҽлемдік білім

беру жҥйесіндегі шет елдерде он екі жылдық

білім беру жҥйесі енгізіліп жҽне CLIL ҽдісін

апробациядан ҿткізіп сҽтті шыққан елдердің

практикасы мен тҽжірибе алмасу мақсатында

Гонконг Мемлекеттік білім беру Универси-

теті мен Гонконг қаласының алғашқы

ондықта тҧрған мектеп мҧғалімдері мен

54

басшыларымен кездесіп тҽжірибе алмастық.

Мҧндағы мақсатымыз осы елдің білім беру

жҥйесін тҥбегейлі кҿшіріп алу емес, осы

елдің білім беру жҥйесіндегі заманауи

ҿзгерістер, мҽселелер мен болашағы жҿнінде

талқылау болды. Себебі, қазіргі таңда

жаһандану ҥрдісі тым қарқынды жҥріп

жатыр. Бҧл ҿз кезегінде кҿптеген елдерде

білім жҥйелеріне ҿзгертулер мен жаңартулар

ҽкелуіне ықпал етіп отыр. 2017 жылғы

статистика бойынша ҽлемнің экономикасы

дамыған 10 мемлекетті алып қарайық. Олар:

Енді, осы мемлекеттер қалай ҽлемнің

ең дамыған мемлекеттері қатарына қосылу

тарихына ҥңілсек. Ҽрине, оның мыңдаған

факторы бар. Бірақ, осы мемлекеттер ең ал-

ғашқы қадамы білім беру жҥйесіне ҿзгеріс-

тер енгізу арқылы нарықтық экономиканы

қанағаттандыра алатын, бҽсекеге қабілетті,

функционалдық сауаттылығы дамыған, сапа-

лы ҿнім бере алатын адами ресурс қалыптас-

тырды. Осы ондықта тҧрған мемлекеттерді

PISA халықаралық тестілеу қорытындысы-

мен салыстырып кҿрейік. Нҽтижесінде, қай

мемлекеттің білім беру жҥйесі мықты сол

мемлекеттің экономикасы да мықты.

Бҧл, неліктен орта білім беру жҥйесіне

он екі жылдық білім беру мен СLIL ҽдісін

қолдану қажеттігің бір мысалы ғана. Қазіргі

таңда білім беру жҥйесі мықты, соның

ішінде, Шығыс Азияның бірқатар елдері

Сингапур, Гонконг, Оңтҥстік Корея сияқты

елдердің тҽжірибесін тиімді жақтарын

зерделеу маңызды. Себебі, бҧл елдер ҥшін

ағылшын тілі екінші, ҥшінші тіл боп сана-

лады. Біздің жоғары сыныптарды ағылшын

тілінде оқыту барысында тап болатын бір-

қатар мҽселелерді кҿруге болады. Оқушы-

лардың тілдік қабілеттеріне қарай тҥрлі

қиындықтар болуы мҥмкін. Мысалы, егер

сыныптағы оқушылардың ағылшын тілінен

білім қоры аз болса СLIL ҽдісі арқылы

оқытуда айтарлықтай қиындық туғызады.

СLIL ҽдісі білім алушылардың ағылшын тілі

базалық біліміне сҥйенеді. Сондықтан білім

алушылардың тыңдалым, айтылым, оқылым,

жазылым бойынша қабілеттері мен білім-

білік дағдыларының сапасын кҿтеруіміз қа-

жет немесе пҽн бойынша берілетін тапсыр-

маны ағылшын тілімен кіріктіріп, оқушылар

деңгейіне бейімдеп беруіміз қажет. Ағыл-

шын тілінде пҽн бойынша мҽтін, тапсырма

берген кезде кілтті сҿздер, глоссарий, тірек

сызбалар т.с.с. ҽдіс-тҽсілдерді қолдансақ

оқушылар ақпаратты сапалы меңгереді.

Сонымен қатар ағылшын тілінде ресурс-

тарды білім алушылар мҧғалімдерге тҽуелсіз

қол жеткізіп, ҿз бетімен білім ала алады.

Себебі, ҽлемдік ақпарат алмасу тілінің

кҿшбасшысы боп тҧрған ағылшын тілі.

Бағдарламаның негізгі мақсаты жара-

тылыстану-математикалық пҽндері мҧғалім-

дерін ағылшынша сҿйлетіп шығару емес,

ағылшын тілінің қажетті, ең негізгі біліктілік

дағдыларын ҥйрету, сабақ ҥстінде басқару

сҿздерімен пҽндеріне байланысты термин

сҿздерді ҿз пҽндерін ағылшынша оқытуда

тиімді қолдана білу. Бҧл жерде арнайы

қҧрылған бағдарламаға қосымша Назарбаев

зияткерлік мектебінің тҽжірибесін қолдану,

терминологиялық сҿздіктерімен глоссарий-

лері бойынша ҿз білімімізді кҿтеруіміз керек.

Міне осындай жҧмыстарды «Жҧмыла

кҿтерген жҥк жеңіл дегендей», жҥйелі тҥрде

жҥргізу арқылы, педагог қауым маңызды

мҽселелердің шешімін табатынына сенемін.

Қазақстанды бҥкіл ҽлем халқы ҥш тілді

бірдей пайдаланатын жоғары білімді мемле-

55

кет ретінде тануы керек. Дҽлірек айтқанда,

ҥштҧғырлы тіл идеясын мынадай ҽрі қара-

пайым, ҽрі тҥсінікті формуламен кҿрсетуге

болады: мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс

тілін қолдаймыз жҽне ағылшын тілін

ҥйренеміз.

СЫН ТҦРҒЫСЫНАН ОЙЛАУДАҒЫ ЖЕКЕ ТҦЛҒАНЫҢ КӚЗҚАРАСЫ

Ильясова Г.Б.,

"Ҿрлеу" БАҦО" АҚФ ОҚО ПҚБАИ "Мектепке дейінгі тҽрбие жҽне бастауыш білім беру"

кафедрасының аға оқытушысы

Н. Назарбаевтың «Қазақстан жолы –

2050: Бір мақсат, бір мҥдде, бір болашақ»

атты Қазақстан халқына Жoлдауында: «Мек-

теп тҥлектері қазақ, орыс жҽне ағылшын

тілдерін білуге тиіс. Оларды оқыту нҽтижесі

оқушылардың сындарлы ойлау, ҿзіндік

ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын

игеру болуға тиіс»- деп атап кҿрсетті. [1]

ХХI ғасыр дамыған білім мен техника-

ның ғасыры екендігін ескерсек, алдыңғы қа-

тарлы 50 елдің қатарына қосылу мақсатында

негізін алатын болсақ, онда болашақтың

негізін қалауды бҥгінгі кҥннен бастауымыз

қажет. Болашақ жас ҧрпақтың тағдыры,

олардың бойына білім мен ізгілік нҧрын

себуші – ҧстаздардың қолында. Ал, ҧстаздар-

дың басты міндеті - болашақ ҧрпаққа сапалы

білім нҽрімен сусындату болып табылады.

Ал ҧстаз осы міндеттерді заңнамалар,

стандарттар мен бағдарламалар негізін

басшылыққа алып жҧмыс атқарады.

Сондықтан да ҧстаздың міндеті тек сабақ

беру деп қарамау керек.

Осы орайда, Жҥсіпбек Аймауытовтың

«Сабақ беру - ҥйреншікті жай ғана шеберлік

емес, ол – жаңаны табатын ҿнер» - деген

екен. Осы мақсаттарды жҥзеге асырудың

негізінде оқытудың жаңа технологиясын

педагог - ғалымдар мен республика

мҧғалімдері жан-жақты ізденіп, оқушының

пҽнге деген қызығушылығын арттыруда

білім берудің тиімді жолдарын қарастырып,

оқытудың жаңа кҿп нҧсқалық қағидасын

бекітті. Оқыту мен тҽрбиелеу ҥрдісінде оқу

қарқынын жақсарту мақсатында жаңа

педагогикалық технологияларды қолдану -

заман талабы.

Педагогикалық технологияларды

сипаттағанда олардың негізгі ерекшеліктері-

қасиеттері, идеялары, оқу жҥйесінде

қолданылуы, тиімділігі мен нҽтижелілігі

негізге алынады. Іс жҥзінде қолданылып

жҥрген кҿптеген педагогикалық технология-

лар бар. Ш.Т.Таубаева оқытудың қазіргі

технологияларының аттарын атап кҿрсетіп,

олардың мақсаттарын, тҧжырымының жҽне

мазмҧны мен ҽдістерінің ерекшеліктерін

сипаттап кҿрсетеді.

Жеке тҧлғаға бағдарланған оқытудың

басты мақсаттарының бірі – оқушылар

білімінің дербес модельдерін іске асырудың

бір мезгілде жҥргізілуі. Бҧл ҥшін ҽрбір

оқушыға барлық оқу пҽндерін меңгерудің

ҿзіндік білім алу ҿрісін жасау мҥмкіндігі

беріледі. Оқушы оқытудың дара мақсаты мен

мағынасына, оқытылатын пҽндерді таңдауға,

оқу материалынан озып кетуге жҽне оны

тереңдетуге, оқытудың қарқынын,

нысандары мен ҽдістерін таңдауға қҧқылы

болады. Білім берудің жеке ҿрісі бҧл білім

берудегі тиісті іс-ҽрекет тҥрлерін жеке

тҧлғаға бағдарланған білім беруді

ҧйымдастыру оқушылардың қҧқықтары мен

міндеттерін іске асыруды мақсат етеді.

Оқушының жеке білім алу қызметінің

негізгі элементтері: - іс-ҽрекеттің мағынасы

(мен мҧны не ҥшін істеймін); - жеке мақсат

қою ( кҥтілетін нҽтиже); - іс-ҽрекет жоспары;

- жоспарды жҥзеге асыру; - рефлексия

(ҿзінің іс-ҽрекетін сезіну); - бағалау; -

мақсатқа тҥзету енгізу немесе қайта белгілеу

жҥзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының «Білім

туралы» Заңында «Білім беру жҥйесінің

басты міндеті - ҧлттық жҽне жалпы адамзат-

тық қҧндылықтар, ғылым мен практика же-

тістіктері негізінде жеке адамды қалыптас-

тыруға, дамытуға жҽне кҽсіби шыңдауға ба-

ғытталған білім алу ҥшін қажетті жағдайлар

жасау керек» - деп атап кҿрсетілген. [1]

Қазіргі заман талабына сай бҽсекеге қа-

білетті жас ҧрпақты тҽрбиелеуде, оқушылар-

56

ға қажетті білімді меңгертудің тиімді

жолдарын, ҽдіс-тҽсілдерін талмай іздеу - ҽр

ҧстаздың міндеті. Осыған байланысты пҽн

мҧғалімі оқыту ҥдерісінде ҽртҥрлі жҧмыс

тҽсілі мен формасын, оқытудың тиімді

ҽдістері мен тҽсілдерін, жаңа педагогикалық

технологияны дҧрыс таңдай отырып,

оқушылардың білім сапасын жетілдіру

мақсатында жҥйелі тҥрде жҧмыс жасауы

қажет. Соның нҽтижесінде ғана қазіргі қоғам

мен уақыт талабына сай білімді де білікті,

қҧзырлы тҧлғаларды дайындай аламыз.

Жоғарыда аталған мақсаттарды жҥзеге

асыру бағытында Қазақстан Республикасы-

ның жалпы білім беретін мектептері

педагогтерінің біліктілігін арттырудың

деңгейлік Бағдарламасы оқушылардың қалай

оқу керектігін ҥйреніп, соның нҽтижесінде

еркін, ҿзіндік ой пікірлерін нанымды жеткізе

білетін, ынталы, сенімді, сыни пікір

кҿзқарастары жҥйелі дамыған оқушылардың

қалыптасуына ықпал етеді.

Бҧл бағдарламаның басым бҿлігі сын-

дарлы оқыту теориясы негіздерін қамтиды.

Бҧл теория оқушылардың ойлауын дамыту,

олардың бҧрынғы алған білімдері мен жаңа

немесе сыныптағы тҥрлі дерек кҿздерінен,

мҧғалімнен, оқулықтан жҽне достарынан

алған білімдерімен ҿзара ҽрекеттесуі

жағдайында жҥзеге асады деген тҧжырымға

негізделеді. [2]

Сыни тҧрғыдан ойлау Бағдарламаның

ҿн бойында екі мағынада қарастырылады:

оқушылардың сыни тҧрғыдан ойлауын да-

мыту жҽне мҧғалімдердің сыни тҧрғыдан

ойлауын дамыту. Бағдарлама ҿзара байла-

нысты бҧл ҥдерістердің екеуін де дамытуды

қарастырады. Оқушыларға қатысты сыни

тҧрғыдан ойлау ақпарат пен идеяларды син-

тездеу қабілеті, ақпарат пен идеяның шына-

йылығы мен салыстырмалы тҥрде маңызды-

лығы туралы ойлана білу қабілеті, ҿзінің

оқуына қатысты таңдау жасау жҽне басқа-

лардың идеяларына кҥмҽнмен қарау қабілеті

ретінде тҥсіндіріледі. Мҧғалімдердің сыни

тҧрғыдан ойлауы ҿзінің жҧмыс тҽжірибесін,

жаңа тҽсілдерді қолдану жҽне бағалау ҽре-

кеттерін сыни тҧрғыдан бағалауды қамтиды.

[2]

Баланың жеке тҧлға ретінде дамуы,

ҿзіндік кҿзқарасының қалыптасуы, ой-

ҿрісінің кеңеюі мектеп қабырғасында

басталады. Сондықтан қазіргі мектептегі

оқыту ҥдерісі жеке тҧлғаға бағдарланған

оқыту принциптеріне негізделіп, баланың

жеке ерекшеліктеріне қарай қоғамды

ҿзгерістерге бейім даму мҥмкіндігін

айқындауды қарастырады.

Жеке тҧлғаға бағдарланған оқыту

ҿзінің мҽні бойынша оқушының

интелектуалдық даму деңгейін, оның осы

пҽн бойынша дайындығын, қабілетін

ескеріп, саралап оқыту тҽсілін кҿздейді. Бҧл

тҽсілді іске асыру ҥшін ең алдымен,

педагогикалық технология саласындағы

басымдықтарды белгілеп алу қажет. Жеке

тҧлғаға бағдарланған оқыту негізінен

оқушыларды жеке жҽне саралап оқыту мен

тҽрбиелеу тҽсілдерін кҿздейді.

Л.С Выготский оқушының тапсырманы

ҿз бетінше орындауға ҽзірлігінің дҽрежесін

атап кҿрсеткен болатын. Осылайша бҧл ҽзір-

лікті екі кезеңге бҿледі: оқушы тапсырманы

мҧғалімнің кҿмегінсіз орындайды, ҽрі қарай

оған мҧғалімнің кҿмегін қажет ететін

қиынырақ тапсырма беру керек, яғни жаңа

танымдық мҽселе қойылады, бҧл оқушының

ақыл-ойының дамуына кҿп кҿмек береді. [3]

Сыни тҧрғыдан ойлау – бақылаудың,

тҽжірибенің, ойлау мен талқылаудың нҽти-

жесінде алынған ақпаратты ойлауға, бағалау-

ға, талдауға жҽне синтездеуге бағытталған

пҽндік шешім. Ол болашақта ҽрекет жасауға

негіз бола алады. Сыни тҧрғыдан ойлау кҿбі-

несе қарсы пікір айтуға, баламалы шешім-

дерді қабылдауға, ойлау жҽне іс-ҽрекетімізге

жаңа немесе тҥрлендірілген тҽсілдерді

енгізуге дайын болуға, ҧйымдастырылған

қоғамдық ҽрекеттерге жҽне басқаларды сыни

тҧрғыдан ойлауға баулуды білдіреді.

Негізгі деңгейде сыни тҧрғыдан ойлау

ҥдерісі:

- релеванттық ақпараттар жинауды;

- дҽлелдерді сыни тҧрғыдан талдау мен

бағалауды;

- кепілдендірілген шешімдер мен

жинақталған қорытындылар;

-ауқымды тҽжірибе негізінде

болжамдар мен ҧсыныстарды қайта қарауды

қамтиды.

Оқыту мен оқуды сыни тҧрғыдан

ойлау сияқты кҥрделі міндеттермен қатар,

қарастырылмаған болжамдар мен

қҧндылықтарды, мҽселелерді мойындау

57

жҽне оларды шешудің тиімді қҧралдарын

табуды, басымдықтарды бекітудің

маңыздылығы мен міндеттерді шешудегі

артықшылығын тҥсінуді қарастырады. [2]

Сыни тҧрғыдан ойлауды, ҽдетте, білім

берудің кейінгі кезеңдерімен – орта

мектептің жоғары сыныптары мен жоғары

оқу орындарындағы оқушылармен

байланыстырады. Алайда сыни тҧрғыдан

ойлаудың негіздерін кішкентай балалармен

жҧмыс барысында, қажетті дағдыларды

дамыту мақсатында білім берудің ерте

кезеңінен дамытуға болады. Бҧл жолдағы ең

оңтайлы тҽсіл – балалардың жеке басының

тҽжірибесіндегі дҽлелдерге мҽн беруге

ынталандыру. Бізде балалардың қызығушы-

лығын оятып, олардың сыни тҧрғыдан ойлау

дағдыларын дамыту ҥшін қолдануға

болатын, ҽлемнің тҥрлі бҿліктеріндегі жҽне

тарихтың тҥрлі кезеңдеріндегі тҧрмыс салты

туралы мысалдар жеткілікті.

Сыни тҧрғыдан ойлау мҽн мҽтінді

есепке ала отырып, бақылау мен тыңдау

арқылы дҽлелдер жинастыру жҽне шешім

қабылдау ҥшін талапқа сай ҿлшемдерді

қолдану сияқты дағдыларды дамытуды

қарастырады. Сыни тҧрғыдан ойлаудың бҧл

дағдылары тҿмендегідей сипатталады:

-бақылау; талдау; қорытынды;

интерпретация.

-суреттер, фотосуреттер, естелік

жазбалары сияқты дҽлелдерді жинақтау жҽне

топтастыруды;

-негізгі дереккҿздерді бағалауды жҽне

соларға сҽйкес сҧрақтар қоюды;

-негізгі дереккҿздерді жағдаяттық қо-

рытындылармен жҽне уақытша жинақтау-

лармен салыстыру жҽне талқылауды;

-анағҧрлым кең тҽжірибе негізінде

болжамдар мен ҧсыныстарды қайта қарауды

қамтуы мҥмкін.

Оқушылардың жҧмысын зерделеудің

кейінгі кезеңінде мҧғалімдермен талқылау,

олардың уақытша қорытындыларын қарас-

тыру жҽне қайта қарау арқылы балаларды

оқытудың жеке ҥдерістерін тҥсінуді,

сонымен қатар тҿмендегілерді де реттеуге

кҿмек беруге болады: бағалау; тҥсіндіру;

метатану. [2] Оқытудың қандай жолы

қолданылса да, қарастырылатын екі кҿзқарас

бар. Біріншіден, оқушының жеке тҧлға жҽне

ҽлеуметтік нысан ретіндегі келешегі,

екіншіден, оқытудың оқушы мен мҧғалім

арасындағы қарым-қатынас нҽтижесі ретінде

қарастырылуы. Мҧғалімнің касиеттерін

бағалау барысында бағалаушы факторлар

жиынтығын пайдалана отырып, қасиетті

ҿзінше тҥсіндіріп беретіндігін ҧғыну қажет.

Сындарлы оқыту оқушының пҽнді

терең тҥсіну қабілетін дамыту, алған

білімдерін тыс жерде, кез келген жағдайда

тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету

мақсатын кҿздейді. Оқыту туралы сындарлы

тҥсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат

тҧтқан мҧғалімнің ҿз сабақтарын оқушының

идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ық-

пал ететін міндеттерге сай ҧйымдастыруын

талап етеді. Бҧндай міндеттер оқушылардың

оқыған тақырып бойынша білімдерін ҿз

деңгейінде кҿрсетіп, кейбір болжамдар

бойынша кҥмҽнді ойларын білдіре алатын-

дай, пікір-кҿзқарастарын нақтылап, жаңа

ҧғым-тҥсініктерін ҿрістетуге орайластырып

қҧрылады. Мҧғалім қызметіндегі маңызды

дҥние – жекелеген оқушылардың тақырыпты

қабылдау ерекшеліктерін, оқушылардың тҥ-

сініген жетілдіру немесе жақсарту мақсатын-

да олармен жҧмыс жҥргізу қажеттігін ҧғы-

нуы, сондай-ақ кейбір оқушылардың тақы-

рыпты ҿзіне оңтайлы бірегей тҽсілдермен

меңгеретіндігін жете тҥсінуі болып

саналады.

Сындарлы оқытуға негізделген

сабақтар оқушыларға ҿз білімдері мен

ҧстанымдары жайында ойланып, сҧрақтар

қойып, білімін толықтырып, белгілі бір

тақырыпты оқып-білу кезеңінде ҿз тҥсінігін

ҿзгертуге мҥмкіндік береді. Бҧл ҥдеріс

оқушының ҿз болжамдарына кҥмҽнмен,

сыни тҧрғыдан қарай отырып, сол арқылы

ҽлем, тіршілік, жаратылыс туралы ҿзінің

тҥсінігін тереңдетіп, кеңейтуге ҧмтылу

мҥмкіндігін ҧлғайтады. Оқытудың бҧл

тҥрінде оқушылар ҿте маңызды рҿл

атқарады: олар қҧрбы-қҧрдастарымен

ҽлеуметтік байланыс жасау арқылы белсенді

тҥрде білім жинақтайды. Мҧғалім оқушы-

лардың оқуына мҥмкіндік тудырып, оқу

материалы жҽне ҿзге де қажетті қҧралдармен

қамтамасыз етеді, ал оқушылар ҿз кезегінде

пҽн бойынша ҿз тҥсініктерін арттыру іс-

ҽрекеттеріне ынталы болғаны абзал.

Қазіргі таңда тарих сабақтарда

оқушыларды сыни тҧрғыдан ойлауға

58

ҥйретуде жҽне жеке тҧлғалы қабілеттерін

дамытуда диалогтық оқытудың тҽсілдері,

сҧрақ қоюдың техникалары, болжау, екі

жақты кҥнделік, автор орындығы, дҽлелді

эссе, Венн диаграммасы т.с.с. ҽдіс-тҽсілдерді

қолданудың тиімділігі мол. Оқушылар

бірлесіп оқуда, ҥйренуде шағын топтармен,

жҧппен жҧмыс жасауда, ортақ мҽселелерді

талқылағанда жаңа пікірлерге шығармашы-

лықпен қарау тҧрғысында жаңалықтар ашу

бағытында жҧмыс істейді. Топ мҥшелері ҿз

ойларын ортаға салып жҽне сол ойларын

қорытып, тҧжырымдайды, ортақ жобаны

дҽлелдеп, қорғап шығуға тырысады.

Выготский ҧсынған «ЖАДА» аясында,

шағын топтарда бірлесіп жҧмыс істеуге

ҥйренген оқушылардың жҧмыстары нҽтиже-

лі болады. Ҿзара бірлесіп, ынтымақтастық

атмосферасында жҧмыс жасау арқылы

оқушылар мынадай жетістіктерге жетеді:

- оқушының, ең алдымен, есте сақтау

қабілеті жоғарылайды;

- сабақта ҿз бетімен бақылаусыз

отырмай оқушы жҧмысбасты болады;

- бірлесіп жҧмыс жасау кезінде топ

мҥшелерінің жынысына, қабілетіне, ҽлеумет-

тік жағдайына қарамай, олар бір-біріне

дҧрыс кҿзқараспен қарап, ынтымақтасады.

Жалпы сыни тҧрғыдан ойлайтын

оқушылар белсенді болады, олар сҧрақ

қойып, дҽлелдерді талдайды, мағынаны

анықтау ҥшін саналы тҥрде стратегиялар

қолданады; олар ауызша, жазбаша, кҿзбен

шолу дҽлелдеріне сенімсіздікпен қарай

отырып, ештенеге сенбейді, мҧндай адамдар

жаңашыл идеялар мен келешекке ашық

болады. [2]

Қазіргі кезеңде жеке тҧлғаның рухани-

адамгершілік дамуына ҥлкен мҽн беріліп

отыруына орай, оқушыларды адамгершілікке

тҽрбиелеу мен олардың рухани жағынан

қалыптасуы барлық тҽрбие ҥдерісінің де

ҿзегі болып отыр. Ҽрбір сабақта сын

тҧрғысынан ойлауға ҥйретуге бағытталып

жҥргізілетін жҥйелі жҧмыстар арқылы

оқушылардың ҿз бетінше тҧжырым жасау,

қорытындыға келу секілді, ҧқсас қҧбылыстар

арасынан тиімдісін таңдай білу, қандай да

болмасын мҽселені шеше білу, пікірталасты

жҥргізе білу қабілеті қалыптасады. Сыни

тҧрғыдан ойлауға ҥйрету оқушыны

мҧғаліммен, сыныптастарымен, яғни, оқушы

оқушымен еркін сҿйлесуге, пікір

таластыруға, бір-бірінің ойын тыңдауға,

қҧрметтеуге, ҿзекті мҽселені шешу

жолдарын бірлесе отырып ізденуге,

қиындықты жеңуге баулиды. Жеке тҧлғаны

жан-жақты дамытуда оқушыларды сыни

тҧрғыдан ойлауға ҥйрете отырып, сындарлы

оқытудың маңызы мен тиімділігі зор. Жеке

тҧлғаға бағдарланған оқыту ҥдерісінде

сындарлы оқытуға негізделген

Бағдарламаның жеті модулін тиімді ықпал-

дастыра отырып, қҧзырлылық тҽсілдерді

пайдалану оқушының пҽнге деген қызығу-

шылығын арттырып, жеке тҧлғалық қабілет-

терін жан-жақты жетілдіруге ықпал

жасайды.

Қорытындылай келе, ҽр мҧғалім ҿз

жҧмысының шығармашылық тҧрғыда

кҿтеруге, шыңдауда таптырмас технолоия

деп есептеймін. Себебі, біз болашақ жас

ҧрпаққа сапалы білім беру міндеті

жҥктелгендігін есте ҧстауымыз керек

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасының «Білім

туралы» Заңы, Астана, 2007.

2. Мҧғалімге арналған нҧсқаулық. Ҥшінші

(негізгі) деңгей:Ҥшінші басылым 2012.

3. Л. С. Выготский. «Психология искусства»,

М. «Искуство», 2004 г.

4. Мҧғалімге арналған нҧсқаулық,

«Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҦ, 2012.

5. А.Ҽлімов. «Интербелсенді ҽдістемені орта

мектепте қолдану». Алматы, 2015.

59

ТӘРБИЕШІНІҢ БАЛАЛАРМЕН ЖҦМЫС ЖҤРГІЗУІНДЕГІ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ

ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Жилкишина Б.А.,

Ақтҿбе қаласы №48 жалпы білім беретін орта мектебінің мектепалды даярлық топ

тҽрбиешісі

Президент Жолдауының «Ҧлт денсау-

лығы - біздің табысты болашағымыздың не-

гізі» тарауында Қазақстан халқының денсау-

лығын сақтау, балаларымыздың денсаулы-

ғын қамтамасыз ету ісіне жаңа тҽсілдер енгі-

зу мҽселесі, ауылдағы медициналық қызмет-

керлердің сапасын арттыру кҿзделген. Бҧл

жолдаудың іске асырылуы - Қазақстан

Республикасын ҽлемнің дамыған мемлекет-

терінің қатарына шығаратыны сҿзсіз. Қазіргі таңда мектепке дейінгі орын-

дарда инновациялық технологияны ендіруге

кҿптеп кҥш жҧмсалады. Сол себепті мектеп-

ке дейінгі ҧйымдарда педагогтардың негізгі

міндеті: ҽдіс тҽсілдерді дҧрыс таңдау, жаңа-

ша педагогикалық технологияларды дҧрыс

қолдана білу, жеке тҧлғаның дҧрыс дамып

қалыптасуы ҥшін ыңғайлы жағдай жасау.

Мектепке дейінгі білім беру орындарында,

педагогикалық технологиялар мектепке

дейінгі білім беру стандартын жҥзеге асыру-

ға бағытталған. Педагогикалық технологияда

ең маңызды жағы білім беру мен тҽрбие

жҥйесінде ересектер мен балалардың қарым-

қатынасы болып табылады. Қарым-қатынас

жасауда ҥлкендер жағынан балаға мынадай

жағдай туғызу қажет: «Бала біздің

болашағымыз, қоғамыздың азаматы». Оның

мақсаты: Баланы жеке тҧлға етіп

қалыптастыру. Қазіргі таңдағы білім беру

технологиясының қатарына мыналар кіреді: - Денсаулық сақтау технологиясы. - Жобалы-іс шығармашылығы. - Ізденіс-шығармашылық технологиясы. - Қатынастық-ақпараттық технология - Жеке тҧлғаға бағыттау технологиясы. - Бала мен тҽрбиеші портфолио

технологиясы. - Ойын технологиясы. - Триз технологиясы жҽне т. б.

Денсаулық сақтау технологиясы. Ден-

саулық сақтау технологиясының мақсаты:

Баланың денсаулығын нығайтуға, білім

дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

Мектепке дейінгі тҽрбие мен оқыту ҧйым-

дары, баланың денсаулығы мен оның дене

бітімінің қалыптасыуна ҥлкен ҥлес қосады.

Қазіргі таңда адамдардың даму жағдайында

оның денсаулығын қалыптастыруда реттік

жҥйесіз мҥмкін емес. Денсаулық сақтау

педагогикалық технологиясы мына

тҿмендегілермен тығыз байланыста болады: - Мектепке дейінгі мекемелермен. - Ондағы балалардың кҥнделікті қатынасуы. - Тҽрбиешілердің жҧмыс бағдарламасы. - Мектепке дейінгі ҧйымдардағы іс-шаралар. - Педагогтың кҽсібі қҧзіреттілігі. - Балалардың денсаулық кҿрсетілімі.

Денсаулық сақтау технологиясы

мынадай топтарға жіктеледі: Ҽдістемелік-профилактикалық: медби-

кенің жетекшілігі мен медициналық талап-

тардың нормасына байланысты. Медицина-

лық қҧралдарды қолдану жҽне балалардың

тамақтануын қадағалау, алдын алу іс-шара-

ларын жҥргізу. Сауықтыру-шынықтыру: бҧл

балалардың денсаулығын нығайтып, шынық-

тыруға бағыттау. Физикалық дамуының

сапасын жақсартуды шынықтыру, тыныс алу

жаттығулары жатады. Баланың ҽлеуметтік-психологиялық

сҽттілігін қамтамасыз ету. Денсаулықты сақтау жҽне денсаулық

нығайту. Педагогтардың денсаулық мҽдениетін

дамытуға бағыттау. Сонымен қатар мҽдени

кҽсіби денсаулық. Салауатты ҿмір салтына қажеттілікті

дамыту: денсаулықты сақтау жҽне оған

жағдай жасау (спорттық жҽне қимылды

ойындар технологиясын қолдану, кҿзге

арналған жҽне тыныс алу жаттығулары т. б.). Білім беру:

60

Мектепке дейінгі баланың мҽдени

денсаулықтарын тҽрбиелеу. Оқытуда жҽне тҽрбиелеуде

жекешілдікке оқытуға тҧспалдау. Салауатты ҿмір салтын ҥйрету. Денешынықтыру сабақтарының техни-

касын қолдану, қатынастық ойындар, кедергі

ойындар (ойын тренингтер, теропиялық

ойындар, ҿзін ҿзіне массаж жасау). Денсаулық сақтау технологиясына

сенсорлық дамыту ортасын ендіру. Денсаулық кепілі дене шынықтыру

жаттығуларының жҥйелі сабақтарымен ғана

дамиды. Мектепке дейінгі жаста адамның

денсаулығының ҿмір бойы қалыптасуы

орындалады. Бҧл жаста дене тҽрбиесінің

ҧйымдастырылуы баланың алдағы

уақыттағы дамуына ҽсерін тигізеді. Осы жас

аралығында баланың ҿзіндік қасиеттері,

сабаққа қызығушылығы жҽне баланың

қабілеттері ашыла бастайды. Кіші мектепке дейінгі жас топтарында

ҽртҥрлі сауықтыру іс-шаралары ҧйымдас-

тырылуы арқылы біз ҿзіміздің дене шынық-

тыру - сауықтыру жҽне профилактикалық

жҧмыстар жҥйелі тҥрде дамытып келеміз. Денсаулықты нығайтуда жҥйелі техно-

логиялар баламен жҧмыста дене шынық-

тыру-сауықтыру іс-шараларымен болады.

Ауруларды алдын-алу жҧмыстарында біз

ҧйқыдан соң сауықтыру жаттығуларын,

тыныс алу жаттығуларын ҿткізу. Жас

ерекшелігіне байланысты жаттығу

тҥрлерінің кешені ойластырылады жҽне олар

кҥрделі тҥрде топтастырылады. Шынықтыру

жаттығуларын ҿткізбес бҧрын, олардың жас

ерекшеліктері мен дене дамуы ескеріледі. Сауықтыру іс-шараларында бір қа-

лыпта сҿйлеу ырғағы, мҽнерлеп, дауыс ырға-

ғын қойып оқу жҽне дауыс аппаратын қа-

былдауды дамытуда жҧмыс істелінеді. Сон-

дықтан денсаулықты нығайту технологиясы

жауапкершілікпен, жаттығулар мен денсау-

лық жолдарының жаттығулары (ҿлең шумақ-

тарын, ҥзінділері, бала ҽндеріне) қаралды. Бҧл ойын ҽдістер арқылы ҽр тҥрлі

дыбыстарды қолданып жоғары дауыспен

жҽне тҿмен дауыспен баланың зейінін

дамытуда қолданамыз. Баланың дыбыстық

сҿйлеу жағынын қалыптасуы, дауыс ырғағын

дҧрыс қоя білуіне, яғни лексика, грамматика-

ны игеруде ҥлкен маңызды рҿл атқарады. Мектепке дейінгі балалардың жасында

дене шынықтырудың қалыптасуы оқу-тҽрбие

ҥрдісінде қоршаған ортаны танып білуде,

жолдастарына жҽне ҿзіне деген оң

кҿзқарастық орнатады. Дене шынықтыруды нығайтуды оқыту

технологиясы баланың жинақтылығын,

зейінін, ойлау белсенділігін жҽне есте сақтау

қабілетін қажет етеді. Дене шынықтыруды нығайту ҥрдісінде

оқушылардың ойлау қабілеттерін, рухани

эстетикалық талғамдарын, ҿз денсаулығын,

алға қойған мақсаттарын, ҧйымдастыру-

шылық жҽне ақкҿңілдік қасиеттері

қалыптасады. Балалардың барлығы тҽрбие

ҥрдісінде денсаулықтарын нығайтуға жҽне

жеке жан-жақты дамуына ҥлесін қосады. «Саулық байлық негізі» - деп

айтқандай, ҽрбір адам салауатты ҿмір салты

мен ҿмір сҥру ҥшін аурудың алдың алу жҽне

болдыртпау қажет. Дҧрыс тамақтану,

қоршаған ортаны жақсарту туралы, сонымен

қатар дене тҽрбиесімен айналысуы керек.

Есірткілерді темекі мен алкогольды

тҧтынуды қойып тазалық пен санитария

шараларын сақтау ҥшін кҥрес жҥргізу.

Денсаулық ҽлеуметтік байлықтың негізі,

сондықтан оны сақтап, нығайтуға барлық

жағдайлар жасалуы қажет. Салауатты ҿмір

салтын жастардың бойында қалыптастыру

мемлекетіміздің «Білім туралы» заңында

білім беру жҥйесінің негізі ретінде кҿрсетіл-

ген. Онда ҧлттық жҽне адамзаттық қҧнды-

лықтар, ғылым мен практика жетістіктері

негізінде жеке адамдарды қалыптастыруға,

дамытуға жҽне кҽсіби шыңдауға бағытталған

білім алу ҥшін қажетті жағдайлар жасау

жолдары белгіленген. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. «Бала мен балабақша» журналы, №7, Алматы 2008.

2. «Қазақстандағы мектепке дейінгі білім»

журналы, №3, Алматы, 2009. 3. «Дошкольное воспитание» журналы, №5-

7, Москва 2008.

61

ӘДЕПТЕН ОЗБАЙЫҚ

(6-класс оқушыларына арналған «Ӛзін-ӛзі тану» сабағының жоспары)

Абдильдина Т.Б.,

Ақтҿбе қаласы №5 орта мектебінің мҧғалімі

Сабақ мақсаты: Ҽдепті болудың

маңыздылығын тҥсіндіре отырып, дҧрыс

ҽрекет қҧндылығының мҽнін ашу.

Міндеттері:

- оқушылардың ҽдеп, ҽдеп сақтау жайлы

тҥсініктерін тереңдету;

- зиянды ҽдеттерден аулақ болуға ықпал ету;

- оқушыларды ізетті, сыпайы болуға

тҽрбиелеу.

Сабақ барысы:

Ҧйымдастыру кезеңі. Сҽлемдесу.

Оқу қҧралдарына назар аударту. 5 «Т»

ҧстанымы.

Тыныштық сәті.

«Кҥннің нҧры» (5 мин)

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді тҥ-

зу ҧстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырма-

ңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе ҥстелге

қоюға болады. Кҿздеріңізді жҧмуларыңызды

ҿтінемін.

Елестетіп кҿріңіз: Кҥн нҧры сіздің

тҿбеңізден ҿтіп, кеудеңізге қарай бойлап

барады. Кеудеңіздің орта тҧсында гҥл

тҥйнегі орналасқан. Гҥлдің тҥйнегі нҧрдан

баяу ашылып келеді. Балғын жҽне таза ҽсем

гҥл сіздің ҽр ойыңызды, ҽр сезіміңізді,

эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып,

жҥрегіңіздің қауызын ашты.

Нҧр сҽулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай

бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп кҥшейе

тҥсуде. Оймен осы нҧрды қолдарыңызға

тҥсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нҧрға бҿленіп,

сҽуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер

істейді жҽне баршаға кҿмектеседі. Нҧр

аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нҧр

сҽулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық

жасау ҥшін жақсы жерлерге апарады. Олар

нҧр мен махаббат қҧралына айналды.

Одан ҽрі нҧр сіздің аузыңызға, тіліңізге

тарады. Тіліңіз тек шындықты жҽне жақсы,

ізгі сҿздер ғана айтады. Нҧрды қҧлақта-

рыңызға бағыттаңыз, қҧлақтарыңыз тек

жақсы сҿз бен ҽсем ҽуенді ғана естиді. Нҧр

кҿздерімізге де жетті, кҿзіміз тек жақсыға

қарап, бҽрінен жақсылықты ғана кҿреді.

Сіздің басыңыз тҥгелдей нҧрға бҿленіп,

басыңызға тек ізгі, сҽулелі ой келеді.

Нҧр бірте-бірте қарқын жҽне шҧғылана

бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-

жағыңызға сҽуле шашады. Осы нҧрды туыс-

қандарыңызға, мҧғалімдеріңізге, достары-

ңызға, таңыстарыңызға бағыттаңыз. Нҧрды

уақытша тҥсініспей, ренжісіп жҥрген адам-

дарға да бағыттаңыз, олардың да жҥрегі

нҧрға толсын. Осы нҧр бҥкіл ҽлемге: барлық

адамдарға, жан-жануарларға, ҿсімдіктерге,

барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның

барлық тҥкпір-тҥкпіріне нҧр бағыттаңыз.

Ойша айтыңыз: «Мен нҧрлымын... Нҧр

менің ішімде... Мен нҧрмын».

Осындай Нҧр, Махаббат жҽне Тыныштық

кҥйінде отыра тҧрыңыз...

Енді осы Нҧрды жҥрегіңізге орналыстары-

ңыз. Нҧрға толы бҥкіл ҽлем сіздің жҥрегі-

ңізде. Оны осындай ҽсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен кҿзіңізді ашуға болады. Рахмет.

Ҥй тапсырмасын тексеру.

М.Мақатаев «Кӛшеде» ӛлеңі

Ақын адамдар арасындағы қандай қарым-

қатынастарды кҿрсеткісі келген?

Ізеттілік, сыпайылық, ілтипат деген

сҿздерді қалай тҥсінесіңдер?

Ҿлеңнен қандай ой тҥйдіңдер?

Адамның ҽдептілігін қалай білуге

болады?

«Ҽдептілік – ҽдемілік» дегенді қалай

тҥсінесіңдер?

Ҽдептілік адамның іс-ҽрекетінде қалай

кҿрініс табады?

Дәйек сӛз. «Әдептілік сәлемдесуден

басталады» халық мақалы

Бір рет ҧлдар, бір рет қыздар, бҽрі қосылып

айтады.

Дҽйексҿздің мағынасын қалай

тҥсінесіңдер?

62

1. Мҧғалім сыйы: Н. Шакузадаҧлы

«Ҽдептілік ҽліппесі»

... Адам баласының бҽрі бҧл ҿмірде бақытты

болсам дейді. Сол бақытқа жету ҥшін қолы-

нан келген бар мҥмкіндігін істеп бағады.

Бірақ, кҿбісі бақытқа апарар ең оңай жолды

ҧмытып жатады. Бҧл жол – ҽдептілік жолы.

Ал, ҽдептілік адамның ішкі жан дҥниесі,

оның интеллектісі, парасаты мен сезімі

сыртқы келбетінен, кҿздерінен, бет-

ҽлпетінен, сондай-ақ тҧлға-мҥсіні мен мінез-

қҧлқынан кҿрініс табады.

Ҽдеп арқылы жеке адамның адамдар

арасындағы қадір-қасиеті арта тҥседі. Ол

елге осылайша сыйлы болады. Мҧндай

ҽдепті адам істейтін ісіне, сҿйлейтін сҿзіне,

қабылдайтын шешіміне баса назар аудара-

ды. Адам – ҿз ҿміріне ҿзі қожа. Ҿйткені, ол

ҿз тҧрмыс-тіршілігін ҿзі реттестіріп отыруға

қабілетті. Ол ҿзінің осы бір қабілетін дҧрыс

пайдалана алған жағдайда ғана дегеніне жете

алады. Бҧл да ҽдептілікке байланысты.

Себебі адамды ҽдептілік басқармаған

жағдайда ҽдептілікке жат нҽрселер оны

жаулап алады. Олай болса, адам ҽдеп

нормаларын аттап кетпей, ҿзінің барлық іс-

ҽрекеттерін осы қағидалармен бағамдай

алғанда, мінез-қҧлқын ҽдеп ережелеріне сай

ҧстай алғанда, ҿзін-ҿзі ҽдептілік тҧрғысы-

нан қадағалай алғанда ғана бҧл ҿмірдегі,

тіршіліктегі діттеген арманына жете алмақ.

Адамдар не ҥшін қолынан келген

мҥмкіндігін істеуге тырысады?

Адамның ішкі жан дҥниесі сыртқа қалай

кҿрініс береді ?

Адам тіршіліктегі арманына жету ҥшін

қандай нормалар мен ережелерді сақтау

керек?

Мҽтінде ҽдептілік жолы туралы не

айтылған?

Ҽдепті ҽдетке қалай айналдыруға болады?

Ҿз ортаңмен ҥйлесімді болудың себебі

неде?

Ҽдеп нормаларының жас ерекшеліктеріне

байланысты айырмашылықтары болады ма?

Зиянды ҽрекеттерден аулақ болуды ҽдетке

айналдыру сен ҥшін қаншалықты маңызды?

Сыпайы болып ізеттілік таныту ҥнемі

қажет пе? Ҽлде бір кезі келетін уақыты бола

ма?

Шығармашылық жҧмыс, топтық жҧмыс. Тҥстер арқылы ҥш топқа бҿлу. Берілген

тақырыптарда шағын ҽңгіме жазу.

1-топ: Ҽдептілік – ҽдемілік.

2-топ: Зиянды ҽдеттерден аулақ болу.

3-топ: Ҥлкенге – қҧрмет, кішіге – ізет.

Топпен ән айту: «Алтын бесік»

Сӛзі С.Молдасановтікі,

әні Ф.Жолдасованікі

Бал балалық балдырған шақ, сан арман,

Барлық бала армандауға жаралған.

Кел, достарым ҽндетіңдер, билеңдер,

Гҥлденсін деп атамекен қара орман.

Болашақтың иесіміз бҽріміз

Атамекен тҥрлендірер нҽріміз.

Алтын бесік, ҧлан байтақ елімде

Жарқын болсын шырқап айтар ҽніміз.

Қалықтаған кҿгершіні бҥгінде

Мҧңаймасын ешбір бала елімде.

Ата берген батаменен ҥлкейсін,

Ҧлы Отаным тілегім сол менің де.

Ҥй тапсырмасы.

12-сабақ. М.Мақатаев «Бір атаның

балалары», дҽптерден 11-сабақ, 2-тапсырма.

Соңғы қорытынды сәті:

- Барлық айтылған жақсы ойларды

жҥрегімізде сақтайық.

- Сабақ аяқталды. Сау болыңыздар. Рахмет!

НАХОЖДЕНИЕ ГЛАВНЫХ И ВТОРОСТЕПЕННЫХ ЧЛЕНОВ ПРЕДЛОЖЕНИЯ ПО

ВОПРОСАМ. ГРАФИЧЕСКОЕ ВЫДЕЛЕНИЕ В ПРЕДЛОЖЕНИИ

Абылхатова М.Т.,

учитель СШГ № 9 г. Актобе

Цель: обобщить знания о главных и

второстепенных членах предложения.

Задачи:

1) закрепить умения выделять словосоче-

тания, разбирать предложения по членам,

выделять их графически;

63

2) создать условия для развития наблюда-

тельности, логического мышления, умения

рассуждать.

3) воспитывать чувство гордости за дости-

жения в области космонавтики, прививать

интерес к познанию нового.

I. Организационный момент.

- Сейчас мы проведем с вами цветодиаг-

ностику, узнаем ваше эмоциональное

настроение на начало урока.

- Настроимся на работу:

«Давайте, друзья, улыбнѐмся друг другу,

Улыбки подарим друзьям!

К уроку готовы?

Тогда – за работу!

Удачи желаю всем вам!»

II. Минутка чистописания.

Начинаем наш урок с минутки

чистописания.

Отгадайте, о какой букве данное

стихотворение.

Буква по городу гуляет,

Гул машин ей не мешает.

Буква кормит голубей

Гречки горсть в руке у ней.

-Какую букву будем писать?

-Какие слова в этом стихотворении

начинаются с буквы Г?

Запишем в тетради

Гг гг гр гп гт ге ег сг гф графика графическое

изображение

- Как вы понимаете графическое

изображение?

- Какая синтаксическая единица перед вами?

(словосочетание)

- Используя прилагательное графическое,

составьте другие словосочетания (устно).

(графический редактор, графический разбор,

графическое подчеркивание, графическое

выделение)

- Итак, графическое изображение – средство,

оформление при помощи чертежей, линий

или фигур.

- А в предложении можно использовать

графику? Что такое предложение? Можно ли

предложение изобразить графически?

Графические элементы используются для

выделения главных и второстепенных

членов предложения.

III. Актуализация знаний.

- Ребята, о чем мы говорили на предыдущих

уроках русского языка?

- Посмотрите на тему урока. Как вы

считаете, чем нам предстоит заняться?

- Попробуйте сформулировать цель нашего

урока.

Итак, мы будем повторять изученное по теме

«Главные и второстепенные члены

предложения и их графическое выделение».

- Какие бывают члены предложения?

Назовите их.

- По наличию второстепенных членов

предложения, какие бывают предложения?

- Виды предложений по цели высказывания?

По интонации?

IV. Работа по теме урока.

1) – Скажите, ребята, какую тему мы

проходили в 3-ей четверти по познанию

мира? (космос)

- Какой величайший подвиг подарил человек

апрелю?

(12 апреля 1961 г. человек вышел в космос)

- Как звали космонавта, который первым

вышел в космос?

(Первым космонавтом был Ю. А. Гагарин)

- Какими чертами характера нужно обладать,

чтобы стать космонавтом?

(смелость, выносливость, терпение, сила

воли и т.д.)

На доске записано предложение, которое

произнес перед стартом Ю. А. Гагарин

«Могучий космический корабль унесет меня

в далекие просторы Вселенной».

- Составьте к нему графическую схему

(самопроверка с образцом, самооценка «+»,

«-»)

- Ребята, мы ведь живем в Казахстане. Каких

вы знаете казахстанских космонавтов?

(Тохтар Аубакиров, Талгат Мусабаев)

- Для чего человечеству нужно исследование

космоса?

2) Словарная работа.

- Запишите ответы, поставьте ударение,

подчеркните орфограммы.

1. Пространство, в котором расположены все

небесные тела? Космос.

2. Ближайшая звезда к Земле? Солнце.

3. Как называют человека, побывавшего в

космосе? Космонавт.

4. Гигантское скопление звезд, звездная

система? Галактика.

5. Ракетно-космический комплекс, где

производится сборка и запуск ракеты-

носителя? Космодром.

64

Взаимопроверка под диктовку учителя.

Составьте предложение с одним из этих

слов, разберите по членам предложения.

- Какие предложения вы составили?

3) «Цифровой диктант» - работа в группах.

- Укажите цифрой на листе: Код

1. Предложения, в которых есть определения

1) 1, 2, 3, 4, 5, 6

2. Предложения, в которых есть

обстоятельства

2) 3, 4, 5

3. Предложения, в которых есть дополнения

3) 1, 2, 6

(на доске – презентация)

1. Бесконечный космос манит к себе людей.

2. Солнце освещает и согревает нашу

зеленую планету.

3. Космические корабли вышли на

околоземную орбиту.

4. В космосе работает международная

космическая станция

5. Солнечные батареи используются на

космических кораблях.

6. Искусственные спутники Земли ведут

наблюдения за звездами, небесными телами.

Проверка по коду.

V. Работа по учебнику

с. 210 упр. 569 (коллективная работа).

VI. Физминутка

Раз, два, стоит ракета (руки вверх)

Три, четыре, скоро взлѐт (руки в стороны)

Чтобы долететь до солнца (круг руками)

Космонавтам нужен год (руками берѐмся за

щѐки и качаем головой)

Но в дороге нам не страшно (руки в

стороны, наклоны корпусом влево - вправо)

Каждый ведь у нас атлет (сгибаем руки в

локтях)

Пролетая над Землѐю (руки в стороны)

Ей передаѐм привет (машем руками)

VII. Закрепление – разноуровневые

задания (самостоятельно)

1-уровень – синтаксический разбор

предложений.

1) В небе над головой летает множество

искусственных спутников.

2) Некоторые спутники передают

телевизионные и телефонные сигналы.

3) Многие спутники оборудованы

солнечными батареями.

2-уровень – вставьте подходящий член

предложения, графически выделите все

члены предложения.

1) На орбиту была выведена …(космическая)

станция.

2) Экипаж и учѐные …(пройдут) серьѐзную

подготовку.

3) В космосе за ними будет вестись

постоянный медицинский…(контроль).

3-уровень – к данным схемам составьте

предложения на тему «Космос».

1) подлежащее сказуемое обстоятельство

2) определение подлежащее сказуемое

обстоятельство

3) дополнение сказуемое определение

подлежащее.

Выборочная проверка по 1 ученику каждого

уровня.

VIII. Итог урока. Рефлексия.

- Что нового узнали на уроке?

- Какое задание понравилось больше?

Почему?

- Что не удалось выполнить сразу? Почему?

- С каким настроением заканчиваем урок?

- Проведем цветодиагностику и сравним с

началом урока.

IХ. Д/з с. 212 упр. 571

ВИРУСҚА ҚАРСЫ ҚАУІПСІЗДІК

Адилгереева А.Н.

Ҧзақ мерзімді жоспардың тарауы: Желілер жҽне

қауіпсіздік

Кҥні:09.06.2017ж

Сынып: 7

Мектеп:

Мҧғалімнің аты-жҿні: Адилгереева А.Н.

Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы Вирусқа қарсы қауіпсіздік

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

7.4.2.1-Компьютерді зиянды программалардан қорғау

65

мақсаттары

Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар істеуге дағдыланған:

Вирустың не екенін, вирустың компьютерді зақымдау белгілерін,

ақпаратты қорғауды, вирусқа қарсы қауіпсіздік ережелерін жҽне

вирусқа тексеруді біледі.

Оқушылардың кӛпшілігі істей алады:

Вирусқа қарсы програмаларды біледі жҽне оларды ажыратып,

қолдана алады.

Кейбір оқушылар істеуге қабілетті:

Компьютерді вирустан қорғау жолдарын, вирустардың жіктелуін

ажырата алады.

Бағалау

критерийлері

1) Компьютерлік вирус ҧғымын біліді;

2) Компьютерді зиянды программалардан қорғауды біледі;

3) Вирусқа қарсы бағдарламаларды қолдана алады.

Тілдік мақсаттар Пәнге қатысты лексика мен терминология:

Компьютерлік вирус- компьютерный вирус- Computer virus

антивирустік программа- антивирусная программа- antivirus program

детектор - detector

доктор- doctor

ревизор- audit

желілік вирустар- сетевые вирусы-Network viruses

макровирустар –макровирусы-macro-viruses

Диалог құруға жазу үшін пайдалы сӛздер мен тіркестер:

Арнайы жазылған шағын кҿлемді бағдарламаны ..... деп атаймыз.

(компьютерлік вирустар)

Вирустар негізгі екі ..... вирустар болып бҿлінеді. (резиденттік

және резиденттік емес)

Қарапайым бағдарламаларға кіріп алып, жасырын жататын, тек

белгілі бір шарттар орындалғанда ғана ҽсер ете бастайтын вирус ..... деп

аталады. (логикалық бомбалар)

Вирустан сақтану ҥшін арнайы бағдарламалар ..... болып бҿлінеді.

(детектор, доктор, ревизор)

Тек белгілі вирус тҥрлерінен ғана қорғай алады, жаңа вирусқа олар

дҽрменсіз болып келетін ..... бағдарламалар. (детектор)

Қҧндылықтарға

баулу

Ҧлттық қауіпсіздік пен компьютердегі ақпарат қауіпсіздігін

байланыстыра тҥсіндіру арқылы, азаматтық жауапкершілік

қҧндылықтарын арттыру.

Пҽнаралық

байланыс

Биология (азық- тҥліктердегі органикалық заттарды кҿбейту, химия-

лық қоспалардың коп мҿлшерде қосылуына жол бермеу), ағылшын тілі

(тҧрақты жҽне тҧрақты емес ҥстеулердің қҧрылымын қолдану)

Алдыңғы бҿлім Компьютерлік желі ҧғымын білді;

Компьютерлік желілердің жіктелуін, компьютерлік желілер

топологиясын біледі.

Сабақтың басы:

Сабақтың жоспар-

ланған кезеңдері

Сабақтың жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурс

Сабақтың басы

4 минут

Сәлемдесу. Класты ҧйымдастыру

Тренинг: «Шаттық шеңбері» Мақсаты: Оқушылардың кҿңіл кҥйін кҿтеру,

сыныпта жағымды ахуал қалыптастыру.

Оқушылар бір - біріне ҿздерінің аттарын жҽне

Кеспе

қағаздағы

суреттер

66

5 минут

аттарының бас ҽрпінен келетін информатикаға

қатысты термин сҿздерді айтады.

Топтастыру. Мақсаты:Топпен жҧмыс жасауға, ҧйымшылдыққа,

бір-бірінің ойын тындауға ҥйрету.

Компьютер, ноутбук жҽне планшеттің суреті бар

қағаздарды таңдайды. Ол суреттердің артында

детектор, доктор, ревизор сҿздері жазулы тҧрады.

1-топ суреті «детектор», 2-топ суреті

«доктор», 3- топ суреті «ревизор»

«Техникалық диктант» әдісі (топтық жҧмыс)

(ҥй тапсырмасы тексеріледі)

Мақсаты: Оқушылардың ҿткен сабақта алған білім-

дерін тексеру. Сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру.

Ҥш топқа ортақ дҧрыс жҽне бҧрыс сҿйлемдер

оқылады. Дҧрыс сҿйлемге ―+‖, дҧрыс емес сҿйлемге ―-

‖ таңбасын қою арқылы орындайды.

Бағалау: ҥш шапалақ.

Интерактивті

тақта

Сабақтың ортасы

2 минут

14 минут

1 минут

Сабақ тақырыбын тану. Ребус шешу «Антивирус»

(жеке, топтық жҧмыс)

Мақсаты: Жаңа сабақтың тақырыпты ашу, логикалық

ойлау қабілеттерін дамыту.

3,5 ,, 4,5,9 ,,

Ребусты шешу арқылы бҥгінгі тақырыбымызбен

байланысты бір термин сҿзді таба аласыздар деп

нҧсқау беремін.

Бағалау: саусақ арқылы бағалау.

«Жигсо» әдісі (жеке, топтық жҧмыс)

Мақсаты: Жаңа тақырып бойынша теориялық

білімдерін жҽне білімді шығармашылық тҧрғыда

қолдана білу қабілеттерін арттыру.

1.Мҽтінді жеке тҥсініп оқып алады;

2. Талқылайды;

3. Постерге тҥсіріп, ҽр топ қорғайды;

Бағалау: 2 жҧлдыз, 1 тілек.

Сергіту сәті

Мақсаты: оқушыларды сергіту, кҿңілдерін кҿтеру.

Интерактивті

тақта

мҽтін

парақтары,

флипчарт,

марк

видеобейне

Сабақтың соңы

Деңгейлік тапсырма (жеке жҧмыс)

Мақсаты: Ҽр оқушының білімін деңгей бойынша

тексеріп, сын тҧрғысынан ойлау, проблемаларды

шешу дағдыларын анықтау.

10 минут

1 деңгей.

1. Жҧмыс ҥстелінен антивирустық программаны

67

6 минут

3 минут

табыңдар.

2. Компьютерді вирусқа тексеріңдер.

2-деңгей.

1. Берілген антивирустық бағдарламалардың атауы мен

белгілерін сҽйкестендір:

Антивирус атауы Белгісіі

Avast

Doctor Web

Eset Nod 32

Avira

Kaspersky

Norton

2. Жҧмыс ҥстелінен антивирустық программаны

тауып, компьютерді вирусқа тексеріңдер.

3-деңгей.

1. Берілген антивирустық бағдарламалардың атауы мен

белгілерін сҽйкестендір.

2. Интернеттен ―360 Total Security‖ атты вирустан қорғау

программасын жҥктеңдер. Жҥктелген программаның

кҿмегімен компьютерлеріңдегі вирусты тексеруден

ҿткізіңдер.

Бағалау: смайлик арқылы бағалау.

Дискриптор: - вирусқа қарсы бағдарламалармен

жҧмыс жасайды;

- антивирустық бағдарламалардың атауларын

ажыратады.

«Ӛзіңді тексер» әдісі (жҧптық жҧмыс)

Мақсаты: Оқушылардың сабақ бойы

алған білімдерін жҥйелеп, жеке жҽне

жҧптық жҧмыс жасауға, шапшаңдыққа

ҥйрету.

MyTest бағдарламасында шағын тест орындатамын.

Ынталандырушы бағалау (ауызша мадақтау)

Дискриптор: - компьютерлік вирус туралы біледі;

- компьютерді қорғауды біледі;

- вирусқа қарсы

бағдарламалардың ажыратады.

Кері байланыс «Бутерброды»

Мақсаты:

Оқушылардың сын тҧрғысынан ойлау, білімді шығар-

машылық тҧрғыда қолдана білу қабілетін, бҥгінгі

тақырып бойынша қай деңгейде тҧрғандығын

анықтау.

Бірінші жағымды тҥсініктеме беріп, кейін сындарлы

сын айтып, соңынан тағы да жағымды пікір білдіру.

Компьютер,

кеспе

қағаздары

смайликтер

стикер

Саралау – Сіз қан-

дай тәсілмен кӛбі-

Бағалау – Сіз оқушылардың материалды игеру

деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?

Денсаулық

және

68

рек қолдау кӛрсет-

пексіз? Сіз басқа-

ларға қарағанда

қабілетті оқушы-

ларға қандай тап-

сырмалар бересіз?

қауіпсіздік

техникасын

сақтау

Сыныпта жақсы ат-

мосфера қалыптасты-

ру ҥшін «Шаттық

шеңберін» ҧйымдас-

тыру, алдыңғы білім-

ді еске тҥсіру ҥшін

«Сҿзді тап» ҽдісін

қолданамын. Бҥгінгі

сабақтың тақырыбын

«Ребус» шешу арқы-

лы ашқызу. Сыныпта

оқушылар ҽр деңгей-

де болғандықтан

оларға деңгейлік тап-

сырмаларды беремін.

Бағалау критерийлері бойынша ҽр оқушының қосқан

ҥлесін ҽділ бағалауларына назар аударамын. Бас

бармақ ҽдісі, смайликтер арқылы, ҥш шапалақ,

Дене, кҿз

гимнастикасы

жасалынады

(немесе қысқа

уақыттық

сергіту сҽті

жҥргізіледі).

Сыныпта

қауіпсіздік

техникасын

сақтау туралы

нҧсқаулық

(инструктаж)

беріледі.

МЕСТОИМЕНИЕ

Ажгалиев С.С.,

учитель русского языка и литературы Жайсанской средней школы Мартукского района

Цель: дать понятие о местоимении как о

части речи.

Задачи:

Формировать умение находить местоимение

в тексте.

Дать понятие о роли местоимений как

средстве связи в тексте.

Формировать умения определять синтакси-

ческую роль местоимений в тексте.

Предупредить возможные ошибки в

употреблении местоимений.

ХОД УРОКА

1. Организационный момент (запись числа

и классной работы, определение цели и задач

урока).

2. Объяснение новой темы. - Сегодня на уроке мы с вами начнѐм изучать

часть речи, с которой вы уже немного

знакомы – это местоимение.

- Посмотрите на предложение.

Он изучил за много лет еѐ по множеству

примет.

- Какая часть речи выделена? (Местоимение)

- О ком идѐт речь в этом предложении?

Подберите существительные.

На доске:

он

человек

учѐный

ученик

врач

еѐ

природа

наука

часть

речи

болезнь

- Сколько мы можем написать, подобрать

существительных? (Много)

- Ребята, а почему мы не можем дать

однозначного ответа, т.е. сказать, о ком идѐт

речь? (Мы не знаем предыдущего текста)

- Слова он и еѐ называют конкретный

предмет или нет? (Нет)

- А что эти слова делают? (Указывают)

- Давайте посмотрим, кто же из вас был прав.

Скворец летел к себе домой, летел дорогою

прямой.

- Итак, вместо каких слов употреблены слова

он и еѐ? (Дорога и скворец)

69

- А какие это части речи?

(Существительные)

- Значит, местоимения он и еѐ стоит вместо

имени существительного.

-А какие ещѐ вы знаете имена?

(Прилагательное и числительное)

- Давайте посмотрим, может ли местоимение

стоять вместо прилагательного и

числительного.

Такой дорогой летает скворец уже три года,

столько лет он будет ещѐ летать по знакомой

дороге.

- Поставьте вместо выделенных слов

нужную часть речи. (Например, знакомой,

десять)

- Какой вывод можно сделать? (Местоиме-

ние употребляется вместо имѐн существи-

тельных, числительных и прилагательных).

Вместо имени существительного

числительного

прилагательного

- Давайте посмотрим на само слово ―местои-

мение‖. Что вы можете о нѐм сказать?

- Обратимся к учебнику и посмотрим, что в

нѐм сказано о местоимении.

Указывает на предмет

признак

количество,

но не называет их. - Вот что говорил один из известных

лингвистов о местоимении.

А. Реформаторский говорил, что местоиме-

ния ―как запасные игроки на футбольном

поле‖ или ―дублѐры‖ в театре, выходят на

сцену или на поле тогда, когда вынужденно

―освобождают игру знаменательные слова‖.

- А что было бы, если бы в нашей речи

отсутствовали местоимения?

- А теперь давайте убедимся, что местоиме-

ния могут быть в тексте подлежащим, до-

полнением и определением. Запишите текст.

В доме у нас жил ѐжик, он был ручной.

Когда его гладили, он прижимал к спине

свои колючки и делался мягким. За это мы

прозвали его Пушком.

- Давайте перечислим все местоимения и

подчеркнѐм их как члены предложения.

- Вместо каких существительных

употребляются в тексте местоимения?

- С какой целью автор использует такую

замену? (Местоимения соединяют

предложения в тексте; используются, чтобы

не было повторов существительных)

3. Закрепление. - Местоимение обычно заменяет ближайшее

к нему существительное.

- Давайте обратимся к тексту с учебника и

исправим недочѐты в употреблении

местоимений (устно).

- Но не надо забывать, что местоимения

употреблять без существительных,

прилагательных и числительных, которые

они заменяют, нельзя, иначе ваша речь будет

не понятна другим.

На днях, не знаю сам зачем,

Зашѐл я в незнакомый дом.

Мне захотелось кое с кем

Потолковать о том о сѐм.

Я рассказал им, что, когда

И почему, и отчего,

Сказал, откуда и куда,

И как, и где, и для чего;

Что было раньше, что потом,

И кто кого, и что к чему,

И что подумали о том,

И если нет, то почему!

Когда мне не хватало слов,

Я добавлял то ―ах‖, то ―эх‖,

И ―так сказать‖, и ―будь здоров‖,

И ―ну и ну‖, и ―просто смех‖!

Когда ж закончил я рассказ,

То кое-кто спросил: ―И всѐ?

Ты говорил тут целый час,

А рассказал ни то ни сѐ!‖

4. Рефлекция - Что сегодня на уроке нового вы узнали?

- Что такое местоимение?

- Каким членом предложения является?

- Для чего нужны в речи местоимения?

5. Домашнее задание.

- Теоретический материал о местоимениях.

- Письменно: составить предложения с мес-

тоимениями, в которых местоимения выпол-

няют различную синтаксическую функцию.

70

«ЖЫЛҚЫ». СӘБИТ МҦҚАНОВ

Ажибаева А.А.,

Облыстық туберкулез санаториясы мектеп-интернатының бастауыш класс мҧғалімі

Мақсаты: Оқушыларды мҽтіннің мазмҧны-

мен таныстыру; мҽтіндегі негізгі ойды, идея-

ны ҧғындыру; мҽтін бойынша танымдық тап-

сырмалар беру, ҿз ойларын тҧжырымдап же-

ке, топта жҧмыс жасау. Кҿп ізденуге, бірін-

бірі тыңдап, ҿз ойын ірікпей айтуға дағды-

ландыру. Тҿрт тҥлікті кҥтіп баптауға, қам-

қоршы болуға тҽрбиелеу. Шығармашылық-

пен жҧмыс жасай білуге жҽне ҿзін-ҿзі

бағалауға тҽрбиелеу.

Сабақтың тҥрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Ой қозғау, топпен жҧмыс,

эссе жазу

Пәнаралық байланыс: музыка, математика,

қазақ тілі

Кӛрнекіліктері: С.Мҧқановтың суреті, кітап

кҿрмелері, Н.Назарбаевтың жылқымен тҥс-

кен суреті, батырлардың серігі аттарымен,

қостың суреті. «Жылқышы» кҥйі.

Презентация.

Кҥтілетін нәтиже: 1. Оқушылар жылқы ма-

лының ерекше қасиеттерімен жан-жақты

танысуы.

2. Тебін, қос мағынасын тҥсінуі.

3. Жылқы шаруашылығы жҿнінде мҽлімет

алуы.

I Сабақтың барысы: Ҧйымдастыру бӛлімі

Ҥлкенге де сіз, Кішіге де сіз

Сҽлем бердік баршаға Қҧрметпенен Біз!

II Ҥй тапсырмасын тексеру: 1. «Шоңайна»

ойыны арқылы

Кҿзім, кҿзім, кҿзім

Кҿзімде бар шоңайна.

Шоңайнасы кіреді,

Кҿзіңді жҧм абайла.

«Алтын балық» таратылады.

- Қандай балық? (алтын, тілек орындайды)

- Олай болса, кҿздерімізді жҧмып, бір-

бірімізге, ҿзімізге тілек, сҽттілік тілейік.

2. «Алтын балықтың» тапсырмаларын

орындау

ІІІ. Жаңа сабақ:

1. Қызығушылықты ояту. «Жылқышы»

кҥй ҽуені

Жылқышы кім?

- Бҥгінгі ҿтілетін тақырыбымыз тҿрт

тҥліктің бірі «Жылқы» яғни бҧл мҽтінді кім

жазған екен?

- -С.Мҧқанов. С.Мҧқановпен 3-ші

сыныптан бері таныспыз.

- Бҧл кісі кім? Кҽне, еске тҥсіріп ҿтейікші.

С.Мҧқанов туралы не білеміз?

- С.Мҧқанов (1900-1973) қазақтың аса кҿр-

некті жазушысы. Ол Солтҥстік Қазақстан

облысының Жамбыл ауданында туған.

Жастайынан ауыз ҽдебиетімен кең сусындап,

ҿлең жырды жатқа айтып ҿскен. 14-15

жасынан бастап ҿлең жазып бастаған. Сҽбит

ҿзіне ҧлы Абайды ақылшы ҧстаз тҧтқан.

- Ия, дҧрыс айтасың. Бҧл кісінің 3-ші

сыныпта қандай ҽңгімелерімен таныстық?

- «Кҿкшенің кҿрінісі» жҽне «Шыбынсыз

жаз».

- Дҧрыс айтасыңдар. Олай болса жоғарғы

сыныпта ана тілі пҽнінің орнына ҽдебиет

пҽні болады. Сонда С.Мҧқановтың мынадай

шығармаларымен – «Ҿмір мектебі»,

«Ботагҿз» романы, «Сҧлушаш» поэмасы,

«Ақ аю», «Балуан шолақ» повесі шығарма-

ларымен толығырақ танысасыңдар. «Ҿмір

мектебі» шығармасынан «Жылқы» ҽңгімесі-

нен ҥзінді беріп отыр екен. Жылқының ерек-

ше қасиеттерімен, жылқышы мамандығының

ерекшелігімен танысамыз жҽне жылқы

шаруашылығы жҿнінде тҥсінік аламыз.

3. Тосын сый. Кенеттен дыбыс (слайд)

4. Қҧтқару керек. 1. Жылқы туралы не бі-

лесіңдер? (тҿрт тҥлік мал, малдың патшасы)

2. Жасына қарай атауын:

1. Қҧлын. 5. Қҧнан.

2. Жабағы. 6. Бесті.

3. Тай. 7. Ат.

4. Дҿнен.

3. Жылқыда не жоқ? (ҿт)

4. Жылқы пірі? (Қамбар ата)

5. Ҧлттық ойындар (кҿкпар, аударыспақ,

бҽйге, теңге ілу, жарыс, қыз қуу)

6. Қандай Мемлекет рҽмізінде жылқы

бейнесі бар? (Елтаңба)

7. Жеті қазынаның бірі

8. Қалай шақырамыз? (қҧрау-қҧрау). Қазақ

тілінде қандай сҿз табына жатады? (Одағай?)

71

5. Мағынаны ашу. Гҥлдер, гҥлдер, кҿп

гҥлдер

Сары, қызыл, кҿк гҥлдер

Жайнар кезім келді», - деп Т.Молдағалиев

жырлағандай (Гҥл жинау).

Топқа бҿліну: «Ой қозғау ойыны». Жасы-

рылған топтың атын табуы тиіс. Қазақ тілі

пҽні – байланыс.

Тапсырма:

1-топ. «Ҿнерпаздар». Мҽтін мазмҧнын

мҧқият тҥсініп оқып шығу. Табиғат кҿрінісін

беретін жолдарды оқу жҽне суреттеу.

2-топ. «Тапқырлар». Мҽтінді оқып шығып,

жылқының аналық мейірімі айтылатын

тҧсты табу. Жылқы туралы мақал-мҽтелдер

жазу.

3-топ. «Ойшылдар». Мҽтінді тҥсініп оқу.

Мақан жылқышының сҿзін табу жҽне жылқы

қасиеттерімен салауатты ҿмір салты

негіздерін салыстырып кҿру. Венн

диаграммасын қҧрастыру.

6. Сӛздік жҧмыс: Қос кҿшіп-қонуға

ыңғайлы, тігуі, жығуы оңай баспана.

Қоста кім тҧрған? (жылқышы)

Жылқышының еңбегі қандай? (ауыр)

Жылқышының ең ауыр кезеңі қашан? (кыс

кезеңі) Қыста олар қоста ҿткізеді.

Жылқышы қосы кҥнде кҿшіп жҥретін

баспана.

ІҤ. «Сергіту» сәті «Жылқышы» әні

Жаттығулар: «Ат жҥрісі», «Жылқышының

шабысы»

Ҥ. «Қоржын» -тосын сый Екінші рет топқа бҿліну (қымыз, ет, тері)

1. Ҽр топ кесте толтыру.

2. «Егер мен жылқы шаруашылығын

дамытатын кҽсіпкер болсам» не істер едім?

Қалай дамытар едім?

3. Презентация қорғау. Постер.

4. (математика ) Болжамды есептеулер

Шығын: Бір жылқы -70 000 теңге, 120 000

теңге

Жемі сҧлы, қарабидай, концентрат -

100 000теңге

Табысы: 1 кг еті – 1200 тг

Бір жылқы салмағы – 250 кг

250*1200 = 300 000тг

Логикалық тапсырма: Есеп

ҚЫМЫЗ ТАРИХЫНА ШОЛУ

4. 1-топ. Сҿздерді алфавит ретімен оқу

Бҽйге

Жарыс

Теңге ілу

Аударыспақ

Кҿкпар

2-топ. Сҽйкестендіру тесті

Алпамыс Тарлан

Ертарғын Байшҧбар

Қамбар Тайбҧрыл

Қобыланды Қарақасқа

Қабанбай Қубас

3-топ. Мини-тест

1. Сәбит Мҧқанов неше жасынан бастап

ӛлең жазды?

а) он тҿрт ҽ) он сегіз б) он тоғыз

2. Тҧлпар дегеніміз –

а) ең жҥйрік ат ҽ) бие б) тай

3. Жылқы неше жыл ӛмір сҥреді?

а) 15-17жыл ҽ) 55 жыл

4. Бие дегеніміз –

а) қҧлындайтын аналық жылқы

ҽ) кҥш кҿлігі, қҧлын бермейді

б) жҧмыс аты (тҧғыр)

5. Жылқы терісіне жасалатын, қымыз

ашытуға қолданылатын ыдыс

а) мес ҽ) самар б) саба

Қорытындылау: БББ-әдісі арқылы

қорыту

Бағалау: Бағалау парағы. Ҿзін-ҿзі, топтық

баға, мҧғалім бағасы. Пікір ағашына

сабақтан алған ҽсерін ілу. Қызыл-керемет,

кҿк-жақсы, сары-қанағаттанарлық.

«Қонақ кәде» – биылғы жыл иелеріне тілек-

сҿз беру.

БАСКЕТБОЛ

Альбеков Ж.,

Ақтҿбе қаласы Благодар орта мектебінің дене тҽрбиесі пҽні мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Баскетбол. Бір

орында тҧрып жҽне қозғалыста торға

(себетке) екі қолмен допты тастау.

Икемділік, жылдамдығын анықтау, допты

торға салу техникасын дамыту.

72

Бастапқы бӛлім. Сыныпты сапқа

тҧрғызу. Кезекшіден рапорт қабылдау.

Оқушылармен сҽлемдесу. Сабақ тақырыбы-

мен таныстыру. Мақсатын тҥсіндіру. Спорт-

залда дене қыздыру жҥру, жҥгіру жаттығула-

рын орындау. Оң жақ, сол жақ қапталмен

қырындап жҥгіру. Арт жағымен жҥгіру.

Секіру жаттығулары. Арнайы жҥгіру жатты-

ғулары. Тізені кҿтере, аяқты артқа сермей,

жанға сермей, алға сермей жҥгіру. Тыныс

алу жаттығулары. Жалпы дене дайындығы

жаттығулары: мойын, иық, кеуде, бел, аяқ 6-

8 рет (қҧралсыз). Сапқа тҧрғызу.

Негізгі бӛлім. Баскетболшы бір орында

тҧрып себетке доп лақтырғанда, дҧрыс

сҿрелік қалыпқа келу қажет – жеңіл ғана

жартылай отырып, осыдан кейін бірден

бойды тіктеп барып допты лақтыру керек.

Ойын кезінде доп алған ойыншы екі-ақ

қадам ғана жасай алады. Бҧдан соң допты

командалас серігіне беруі немесе торға

лақтыруы тиіс. Келесі тапсырма жаттығуда

оқушыларға допты екі қолмен кеуде тҧстан

торға лақтыру кҿп жағдайда бір орында

тҧрғанда орындалуын жҽне 6 м немесе одан

да қашық жерден торға лақтыруға тиімді

тҽсіл болатындығын тҥсіндірілуі айтылады.

Кеуде тҧстан лақтыру ҥшін, бір аяқты тізе

бҥгілген қалыпта аздап ілгері қойып, допты

кеуде деңгейінде қос қолмен ҧстап тҧрады.

Тізені тіктеумен бір мезетте қол да алға

қарай жазылып, доп торға доға жасай

бағытталып лақтырылады. Допты екі қолмен

бастан жоғары деңгейден лақтыру орташа

қашықтықта қолданылады. Мҧнда да

бҥгілген тізені тіктеумен бір мезетте қол алға

қарай жазылып, доп бағытталып лақтыры-

лады. Сабақ соңында сыныпты екі топқа

бҿліп кішігірім баскетбол ойынын ойнату.

Қорытынды бӛлімі. Сыныпты сапқа

тҧрғызу. Сабақты қорытындылау. Оқушы-

ларды бағалау. Ҥйге тапсырма беру. Сынып

оқушыларымен қоштасу. Саппен ҧйым-

дасқан тҥрде оқушыларды сыныпқа жіберу.

ЖАЗ. АБАЙ ҚҦНАНБАЕВ

Альсуеуова Г.С.,

Ақтҿбе қаласы №1 орта мектебінің бастауыш сынып мҧғалімі

Мақсаты Ҿлеңді мҽнерлеп, тҥсініп оқуға ҥйрету, тҥйінді ойын ашуға жағдай

жасау, жаз мезгілін ақын тілімен сипаттау, ҿз бетінше шығармашылық-

пен жҧмыс істеуге баулу. Байланыстырып сҿйлеуін, шығармашылық

ойлауын дамыту, оқушыны табиғатты қорғауға тҽрбиелеу.

Кҥтілетін нҽтиже Ҿлеңді мҽнерлеп, тҥсініп оқи алады, тҥйінді ойын аша алады, жаз

мезгілін сипаттай біледі, шығармашылықпен жҧмыс жасай алады

Сілтеме Оқулық: «Ана тілі» 3-сынып, «Алматы», «Атамҧра», 2010 жыл

Қолданылатын

ҽдіс-тҽсілдері

«Болжау», «Миға шабуыл», «Тҥртіп алу», «Топта талқылау», «Торлы

талқылау», «Екі жҧлдыз, бір тілек»

Ресурстар Тҥсті қағаз, маркерлер, ермексаз, кҿрнекі суреттер, кесте, интерактивті

тақта, бағалау парақтары

Сабақтың

ҿтілетін уақыты

45 минут

Сабақ жоспары 1. Кіріспе

2. Жаңа материалды меңгеру

3. Жаңа материалды қолдану

4. Қорытынды

Сабақ барысы Мҧғалімнің іс-ҽрекеті Оқушының іс-ҽрекеті

Ҧйымдастыру Оқушылар мозайка бойынша жыл

Топқа бҿлу

Мозайка бойынша топқа бҿлу

мезгілдерінің суретін қҧрастырып 4

топқа бҿлінді

1-топ: «Жаз»

73

2-топ: «Кҥз»

3-топ: «Қыс»

4-топ: «Кҿктем»

І. Кіріспе.

Суретпен жҧмыс

«Болжау»

- Суретте не бейнеленген?

- Жылдың қай мезгілі екенін

неден аңғардың?

- Бҥгінгі сабағымыз не туралы

деп ойлайсыңдар?

Интерактивті тақтадан жыл мез-

гілдері туралы бейнебаян қосу

- Оқушылар сурет бойынша ҿз

ойларын айтады.

- Сҧрақтарға жауап береді.

- Суретке қарап, болжам жасайды.

- Бейнебаянды қарайды

- Бейнебаян желісін топта талқылайды

ІІ. Жаңа материалды меңгеру.

1. Автор туралы мағлҧмат

беру.

Абай Қҧнанбаев туралы

слайд-презентация арқылы

тҥсінік берді.

2. «Миға шабуыл»

- «Жаз мезгілі» деген сҿзді

естігенде ойымызға не келеді?

- Жаз қандай мезгіл?

Оқушылар Абай Қҧнанбаев туралы

мҽліметпен танысты.

- «Жаз мезгілі» туралы білетіндерін

топта жазады.

- Жазғандарын оқып, бір-бірін

толықтырады.

ІІІ. Жаңа материалды қолдану.

3. Мҽтінмен жҧмыс.

Ҿлеңді оқу. Сҿздік жҧмыс

жасау.

«Тҥртіп алу», «Топта

талқылау».

4. «Торлы талқылау» кестесі

беріледі.

- Саған жаз мезгілі ҧнай ма?

Қаншалықты нақты дҽлел

келтіретіндіктеріне назар

аудару.

Сергіту сҽті.

«Табиғат мінезі» жаттығуы

5. Шығармашылық тапсырма.

Ҽр топқа ҿлең жолдары тара-

тып беру, ермексазды пайда-

ланып ҿлең жолдарын

бейнелеу

- Оқушылар ҿз бетімен ҿлеңді іштей

оқиды.

- Ҿлеңдегі тҥсініксіз сҿздерді тҥртіп

алады, топта талқылайды.

- Ҿлеңді топта талдап, негізгі идеяны

айтты.

- Ҿлеңді дауыстап, мҽнерлеп

оқиды.(1оқушы)

«Иҽ» немесе «Жоқ» кестесін

толтырып, ойын дҽлелдеу.

Оқушылар сергіту сҽтін жасайды.

Табиғаттағы ауа райы қҧбылыстарын

оқушылар қимылмен кҿрсетеді.

Мысалы:

Жел кҿтеріп желкіді (Арқаны

қаттырақ басады)

Қатты дауыл соқты (Шеңбер бойында

жылдам жҥреді)

1-топ

Жаздыгҥн шілде болғанда,

Кҿгорай шалғын бҽйшешек

Ҧзарып ҿсіп толғанда;

2-топ

Кҥркіреп жатқан ҿзенге

Кҿшіп ауыл қонғанда;

3-топ

Шҧрқырап жатқан жылқының

Шалғыннан жоны қылтылдап,

- Ҽр топ ҿлең жолдарын оқып

ермексазбен бейнелейді.

- Ҽр топ ҿлең шумағын оқиды.

- Тапсырманы топта талқылайды,

ермексазбен жҧмыс жасайды.

- Жасалған жҧмысты қорғайды, кҿрме

ҧйымдастырады.

74

ӚМІРІҢ ӚЗ ҚОЛЫҢДА

Аханова А.Ж.,

Мҧғалжар ауданы Сағашилі орта мектебінің «Ҿзін-ҿзі тану» пҽні мҧғалімі

Қҧндылығы: Ақиқат

Қасиеттері: Шындық, жауапкершілік, сабырлылық

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға жалпыадамзаттық қҧндылық Ақиқат

арқылы ҿмірдің мҽнін ашу

Сабақтың міндеттері:

Оқушыларға шындықтың маңыздылығы туралы тҥсінік беру

Оқушылардың жауапкершілік қасиетін дамыту

Оқушыларды сабырлыққа, шыншылдыққа, жауапкершілікке тҽрбиелеу

Ресурстар:

оқулық, музыка,

түрлі-түсті

дӛңгелек

пішіндер

Сабақтың барысы:

1. Ҧйымдастыру кезеңі: 5Т Тҽртіп

Талап

Тыныштық

Тазалық

Татулық

2. Тыныштық сәті: Нҧрға бӛлену

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-

қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға

болады. Кӛздеріңізді жұмуларыңызды ӛтінемін.

Елестетіп кӛріңіз: Күн нұры сіздің тӛбеңізден ӛтіп, кеудеңізге қарай

бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан.

Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын және таза әсем гүл

сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты.

Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол

біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз.

Сіздің қолдарыңыз нұрға бӛленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы,

ізгі істер істейді және баршаға кӛмектеседі. Нұр аяқтарыңызға

тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық

Баяу әуен

«Волшебная

композиция»

Ат, айғырлар, биелер

Бҥйірі шығып, ыңқылдап...

4-топ

Арасында қҧлын-тай

Айнала шауып бҧлтылдап,

Жоғары тҿмен ҥйрек-қаз

Ҧшып тҧрса сымпылдап...

Рефлексия ІV. Қорытынды.

Сабақты қорыту, бағалау.

Ҿз ойларын жазу «Екі

жҧлдыз, бір тілек»

- Топ басшысы бағалау парағының

ҧпай сандарын анықтайды

- Оқушылар сабақтан алған ҽсерлерін

қағазға жазды

Ҥйге тапсырма Ҿлеңді жаттау. А.Қҧнанбаевтың басқа жыл мезгілдері туралы

жазылған ҿлеңдерін жинастыру.

Оқушылардың қиялын дамытуға арналған тапсырма.

Егер жаз мезгілінде қар жауса .... (Оқушылар ҿз қиялдарынан шағын

ҽңгіме қҧрастырады)

Бағалау Бағалау парағын қорытындылау.

75

жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат

құралына айналды.

Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты

және жақсы, ізгі сӛздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға

бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сӛз бен әсем әуенді ғана естиді.

Нұр кӛздерімізге де жетті, кӛзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен

жақсылықты ғана кӛреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бӛленіп,

басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді.

Нұр бірте-бірте қарқын алып және шұғылана бастайды, сіздің

денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды

туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға

бағыттаңыз.

Осы нұр бүкіл әлемге: отбасыңа, сыныптастарыңа, мұғалімдерге,

барлық адамдарға, жан-жануарларға, ӛсімдіктерге, барлық тірі жанға

таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша

айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын».

Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...

Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем

сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен кӛзіңізді ашуға болады. Рахмет.

3. Ҥй тапсырмасын тексеру: 24-ші сабақтағы 87-ші беттегі А.Қҧнанбаевтың «Он жетінші сӛзі» қара

сҿзді оқып келу.

Автор қайрат, ақыл, жүректің ерекшеліктерін қалай жеткізген?

Ғылым «жҥрекке билет» деп нені айтқысы келді?

Абай қандай адамды «қасиетті адам» дейді? Неліктен?

Ақиқаттың жолы қандай?

Шындық шыңына жету ҥшін адам қандай болу керек?

Шындық қандай жетістікке жеткізеді?

Балаларға

ризашылығымды

білдіріп

бағалаймын

4. Дәйексӛз:

Тек ақиқат ӛмірді бағалауға, тҧрмыс қҧруға ҥйретеді.

Шоқан Шыңғысҧлы Уҽлиханов

Мағынасын қалай тҥсінесіңдер?

(2 рет ер балаларға, 2 рет қыз балаларға, хормен 1 рет қайталаймыз),

дәптерге жазып аламыз.

5. Мҧғалімнің әңгімесі:

Ақиқат жеңісі

Бір кҥні ҽкесі баласын жҽрмеңкеге қыштан жасалған қҧмыра сатуға ҿзін

жібереді. Барақ ҿзін жібергеніне қуанғаннан қҧмыраларды арбаға салып,

жолға аттанады. Жҽрмеңкеге апарар жолдың екі бҿлікке бҿлінген

кезінде, жеткіншек демалуға бел буады. Сол сҽтте дҽл сондай жҥк артқан

арба келіп қасына тоқтайды.

- Ау, балам, жҽрмеңкеге қай жол апарады? – деп сҧрады шаруа.

- Екі жол да жҽрмеңкеге апарады. Бірақ, мына жол егін арқылы ҿтетін

жолдан ҥш есе қысқа. Сіз сҽл демалып алыңыз – деп ҧсыныс жасады.

Сҽл тыныққан Барақ пен шаруа орман арқылы ҿтетін жолға тҥсті.

Жҽрмеңкеге жете бергені сол еді, алдынан алып еменнің діңгегі шығып,

аты ҥркіп ҿте алмады. Айналып ҿтетін жол болмағандықтан, сол еменді

бірлесе кҿтеріп, жолдан алып тастады.

Ҥйіне келген соң Барақ ҽкесіне:

- Ҽке, мен аз қҧмыра саттым. Ҿйткені жолда алып еменнің діңгегі

Ойдан

құрастырылған

76

кедергі болып, кҿп уақытымыз соған кеткен. Шаруа атай болмағанда

ешқандай қҧмыра сата алмас едім.

- Балам, азға қанағат. Егер сен шаруаға басқа жолды кҿрсеткенде,

ондай жетістікке жетпес едің. Мен саған ризамын балам, тапсырмама

жауапкершілікпен карап, сабырлық танытып, шындықты айтқаныңа.

Жігіт неге қуанды?

Балалар, қалай ойлайсыңдар, Барақ шаруаға қай жолды кҿрсетеді?

Ҽкесі баласына ризашылығын қалай білдірді?

Барақтың бойынан нені байқадыңыздар?

Шындық неге жетелейді?

Бақытты адам қандай?

6. Шығармашылық жҧмыс. Топтық жҧмыс:

«Шындық туралы» тақырыбындағы ҽнді қҧрастыру.

Балаларға шумақтардың бірінші, екінші сҿздері беріледі. Оқушылар

жалғастырады.

Шындық туралы

1. Ақиқатты адам сҥйсе ҿзі ҥшін,

Шындық айту менің борышым.

Қайырмасы:

Шындықты жолға алсам, шындықпен достассам,

Шындықпен жҥрсем мен бақытты болам.

Ҽркімге, ҽркімге шыншылдық ҧнайды,

Ҿйткені шындықта – ҿмірдің заңы.

2. Шындықты қҧрметтей білді адамдар,

Шындықсыз ҿмірдің мҽні жоқ.

Қайырмасы:

Шындықты жолға алсам, шындықпен достассам,

Шындықпен жҥрсем мен бақытты болам.

Ҽркімге, ҽркімге шыншылдық ҧнайды,

Ҿйткені шындықта – ҿмірдің заңы.

Түрлі-түсті дӛң-

гелек пішін

арқылы

оқушыларды екі

топқа бӛлем.

«Қоңыр күй»

әуені. 5-7 мин.

Құрастырылған

әнді топ болып

айтамыз

7. Топпен ән айту: Шындық туралы

сӛзі: А.Тимофеевтікі

әні: В.Шоленскийдікі

1. Ақиқатты адам сҥйсе ҿзі ҥшін,

Шындық айту менің борышым.

Шындықты мен махаббатпен айтамын,

Ҿмірімнің тыныштығы ҥшін.

Қайырмасы:

Шындықты жолға алсам, шындықпен достассам,

Шындықпен жҥрсем мен бақытты болам.

Ҽркімге, ҽркімге шыншылдық ҧнайды,

Ҿйткені шындықта – ҿмірдің заңы.

2. Ақиқатқа жету ҥшін мен ылғи,

Шындықты батылдықпен айтам.

Шындықты қҧрметтей білді адамдар,

Шындықсыз ҿмірдің мҽні жоқ.

Қайырмасы:

Шындықты жолға алсам, шындықпен достассам,

Шындықпен жҥрсем мен бақытты болам.

Ҽркімге, ҽркімге шыншылдық ҧнайды,

Ҿйткені шындықта – ҿмірдің заңы.

«Голубой вагон»

әуені

77

8. Ҥй тапсырмасы: 25-ші сабақ. 90-шы беттегі Қ.Қайсеновтың «Елдің

иесі сендерсіңдер, қарақтарым» мҽтінін оқып келу.

Дәптермен жҧмыс: 24-ші сабақтағы 21-ші беттегі 1-тапсырма.

Криптограмманы шешіңдер.

9. Сабақтың қорытынды минуты:

Енді, балалар, кҿздеріңізді жҧмамыз. Сіздердің ойларыңыз, сҿздеріңіз, іс-

ҽрекеттеріңіз бір екеніне мен ризамын. Кҿздеріңізді жайлап ашыңыздар.

Сау болыңыздар!

Баяу әуен

«Волшебная

композиция»

АТА-АНАҢ – АЛТЫН ТҦҒЫРЫҢ

Баймишева А.М.,

Ақтҿбе қаласы № 40 жалпы орта білім беретін мектеп мҧғалімі

Сабақ: №20

Құндылық: Сҥйіспеншілік

Қасиеттер: жақсы кҿру, кішіпейілділік, ізгілік.

Сабақ мақсаты: Оқушыларға ата-ананы алтын тҧғыр етіп ҧстауды

тҥсіндіре отырып, сҥйіспеншілік қҧндылығының мҽнін ашу.

Міндеттері:

Жақсы кҿрудің маңыздылығын тҥсіндіру;

Кішіпейілділік қасиетін дамыту;

Ізгілікке тҽрбиелеу.

Ресурстар:

оқулық, дҽптер,

аудио, жазбалар,

бейнебаян,

журналдар, А4

парағы, желім

Сабақ барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңi: Сҽлемдесу. 5Т

Тыныштық сәтi.

«Кҥннің нҧры» (5 мин)

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді тҥзу ҧстаңыздар. Аяқ-

қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе ҥстелге қоюға

болады. Кҿздеріңізді жҧмуларыңызды ҿтінемін. Елестетіп кҿріңіз: Кҥн

нҧры сіздің тҿбеңізден ҿтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің

орта тҧсында гҥл тҥйнегі орналасқан. Гҥлдің тҥйнегі нҧрдан баяу ашылып

келеді. Балғын жҽне таза ҽсем гҥл сіздің ҽр ойыңызды, ҽр сезіміңізді,

эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жҥрегіңіздің қауызын ашты.

Нҧр сҽулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол

біртіндеп кҥшейе тҥсуде. Оймен осы нҧрды қолдарыңызға тҥсіріңіз. Сіздің

қолдарыңыз нҧрға бҿленіп, сҽуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер

істейді жҽне баршаға кҿмектеседі. Нҧр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз

нҧр сҽулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау ҥшін жақсы

жерлерге апарады. Олар нҧр мен махаббат қҧралына айналды. Одан ҽрі

нҧр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты жҽне жақсы,

ізгі сҿздер ғана айтады. Нҧрды қҧлақтарыңызға бағыттаңыз, қҧлақтарыңыз

тек жақсы сҿз бен ҽсем ҽуенді ғана естиді. Нҧр кҿздерімізге де жетті,

кҿзіміз тек жақсыға қарап, бҽрінен жақсылықты ғана кҿреді. Сіздің

басыңыз тҥгелдей нҧрға бҿленіп, басыңызға тек ізгі, сҽулелі ой келеді. Нҧр

бірте-бірте қарқын алады жҽне шҧғылана бастайды, сіздің денеңізден

шығып, жан-жағыңызға сҽуле шашады. Осы нҧрды туысқандарыңызға,

мҧғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нҧрды

уақытша тҥсініспей, ренжісіп жҥрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың

да жҥрегі нҧрға толсын. Осы нҧр бҥкіл ҽлемге: барлық адамдарға, жан-

Сабақ барысын

талдау

78

жануарларға, ҿсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның

барлық тҥпкір-тҥпкіріне нҧр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен

нҧрлымын... Нҧр менің ішімде... Мен Нҧрмын».

Осындай Нҧр, Махаббат жҽне Тыныштық кҥйінде отыра тҧрыңыз...

Енді осы Нҧрды жҥрегіңізге орналастырыңыз. Нҧрға толы бҥкіл ҽлем

сіздің жҥрегіңізде. Оны осындай ҽсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен кҿзіңізді ашуға болады. Рахмет.

Үй тапсырмасын тексеру: 91-ші беттегі. Б.Соқпақбаевтың «Менің атым

Қожа» шығармасынан ҥзінді оқу.

Басқа балалардың ҽке туралы сҿздері Қожаны қандай ойға баурады?

Бала Қожа анасын неге аяйтын еді?

Қожаның ҽкесі қандай адам болған?

1) Айналадағы адамдарға сҥйіспеншілікті қалай бере аламыз?

2) Сендер ата-аналарыңа қандай жақсылық жасадыңдар?

3) Отбасындағы жақсы қарым-қатынасты сақтап қалу ҥшін ҿздерің қандай

ҥлес қосар едіңдер?

Дәйексӛз

«Ҽр адамның бойында кҥн бар, тек оның нҧрлануына мҥмкіндік

беріңдер».

Сократ

2 рет ҧлдарға, 2 рет қыздарға айтқызу.

Бҽріміз қосылып айту. Дҽптерімізге жазып аламыз

Мұғалім сыйы.

Бейнебаян «Ҽке, мені вальске шақыршы»

Талқылау сҧрақтары:

Ҽкесі кҥнде қызын сабақтан неге кҥтіп алып жҥрді?

Ҽкесі қызын неге ҥйретті?

Ҽкесімен бірге ҿткізген сҽттер, қызына қандай жақсы қасиеттер

қалыптастырды?

1) Ата-анадан алған ізгілік қасиетімізді басқаларға бере аламыз ба?

2) Кҥнделікті ҿмірде ата-анаға деген мейірімділігіңді қалай кҿрсетесің?

3) Кішіпейіл болу ҽр адамның қолынан келеді ме?

Шығармашылық жұмыс. Оқушылармен жеке жҧмыс.

«Менің жан дҥниемнің бағы» тақырыбында коллаж қҧрастыру.

Топпен ән айту

«Жанҧям»

1) Ой ойлатқан талай-талай ҿтті кҥндер алыс,

Міне бҥгін бізде ҥй-жай, ол да біздің парыз.

Ҿз ҥйіміз бір отан береке,

Қандай қызық бір қыдырсаң жанҧяңмен бірге.

Қайырмасы:

Аман болсын ата-анамыз бізді ҿсіріп баптаған,

Аман жҥрсін бауырымыз алыстағы аңсаған.

Берік болсын босағамыз, отауымыз қосылған,

Ең керегі тату-тҽтті болсын менің жанҧям.

2) Адал жаным сен қолыма гҥл боп біттің менің,

Тосуменен ҿтті талай кҥнім менен тҥнім.

Шаршап келсем жҧмыстан мен ҥйге,

Жадырап сен қарсы аларсың нҧрын шашқан кҥнім.

Қайырмасы:

3) Жанҧяның бір қызығы арадағы бала,

79

Онсыз ҥйде болған емес, қҧт береке, сірҽ.

Жастайымнан еркелетіп ҿсірген,

Аман болшы, теңдесі жоқ ата менен ана!

Үйге тапсырма

21-ші сабақ. 95-ші беттегі А.Ҽбдіразақовтың «Ағайын» ҿлеңін оқып келу

Дҽптердегі 20-сабақ, 1-тапсырманы орындап келу

Сабақтың қорытынды минуты

- Енді кҿзімізді жҧмып осы сабақта айтылған ойлар мен істерді ой

елегінен ҿткізіп кҿрейікші.

- Барлық айтылған жақсы ойларды жҥрегімізде сақтайық.

- Енді кҿздеріңді аша қойыңдар. Сабақ аяқталды. Бҥгінгі кҥндерің қуаныш

ҽкелсін!

ИЗГОТОВЛЕНИЕ ИГОЛЬНИЦЫ

Баймурзина Г.,

учитель технологии Мартукской средней школы №1

Цели урока:

Образовательная – формирование специаль-

ных умений и навыков в изготовлении

игольницы; учить самостоятельной работе с

инструкционными картами и оценке своего

результата; совершенствовать навыки

аккуратной и точной работы; закрепить

выполнение ручных швов.

Развивающая – развитие познавательных

интересов, умений сравнивать, делать

выводы; развивать творческое мышление,

моторные навыки, самостоятельность.

Воспитательная – воспитание трудовой дис-

циплины, культуры труда, аккуратности, ху-

дожественного вкуса; воспитание самокри-

тичности и адекватности оценки,

потребность в творческом труде; воспитание

бережливости, заинтересованности в

конечном результате.

Методы обучения: словесный (устное изло-

жение нового материала, беседа, объясне-

ние), наглядный (образцы игольниц, презен-

тация, технологическая карта), практический

(упражнения, показ трудовых приемов), эв-

ристический (продумывание последователь-

ности работы и конечного результата).

Оборудование и материалы: компьютер,

презентация, экран, ножницы, иглы для

ручных работ, швейные нитки, ручка,

линейка, простой карандаш, лекала (круги

D=8см, D=111см, D=14см), плотный картон,

хлопчатобумажные ткани, инструкционная

карта, тесьма, ленты, кружево.

Тип урока: комбинированный.

Ход урока

І. Организационный момент

Проверка присутствующих на уроке,

проверка готовности к уроку

ІІ. Теоретическая часть

Не можешь – сумей

Не знаешь – узнай

Не бойся – тропы отвесной

Попробуй,

Ищи,

Сверкай,

Достигай,

Чтоб жизнь твоя стала песней.

Л. Татьяничева

Прошу отгадать загадку, доскажи

словечко:

В ней хранятся мелочи –

Те, что очень колкие;

У одних – на гвоздике,

У меня – на полке же.

Мастерят умелые

Школьники и школьницы

К маминому празднику

Мягкие... (игольницы)

2. История игольниц, виды игольниц.

Одной из самых незаменимых вещей –

мелочей для шитья и рукоделия является

игольница.

А что представляет из себя игольница, как

вы думаете?

80

(Игольница – это футляр или подушечка для

хранения иголок и булавок, используемая в

швейном деле, чтобы не было их потери)

Рассказ учителя.

Игольница – самая первая вещь, которая

приобретается или шьется портным. Ведь

как же без нее? Это самый нужный аксессуар

среди принадлежности для шитья: все

нужные иголочки и булавочки не теряются

во время бурной кипящей работы над

очередным шедевром. История появления

этой полезной вещички уходит в древние

века, их изготавливали из ткани и бумаги,

которые в то время привозились из-за

границы и были очень – очень дорогими.

Такую роскошь могли себе позволить лишь

очень богатые люди.

Позже стали изготавливать игольницы из

разнообразных тканей и разной основы –

дерева и слоновой кости. А когда люди

научились плавить металл, то основу для

игольниц делали из олова, серебра, золота,

которые тоже могли позволить себе лишь

состоятельные люди. А бедные изготавли-

вали игольницы из подручных материалов.

Хранить иглу - кормилицу, которая могла

шить одежду от мала до велика –особое

дело.

Многие народы твердили, что к этому

маленькому чуду нужно относиться

бережно, поэтому и ее хранение должно

быть на высоком уровне. Она – символ

женского начала. Многие народы при

рождении девочки втыкали иглу в подобие

игольницы и относили в священное место.

Мало того, если умирала женщина, то вместе

с ней хоронили и иглу.

Одним из основных занятий женщин Древ-

ней Руси являлось рукоделие. А шитье и вы-

шивание были самыми важными из этих за-

нятий. У каждой девки был сундук или шка-

тулка, заполненная всяческими мелочами

для шитья. Одной из самых незаменимых

вещей-мелочей для рукоделия являлась

игольница. И сейчас каждая хозяйка в доме

обязательно имеет эту удивительную вещи-

цу, которую выбирают или шьют для себя по

душе. А если игла ваша кормилица – ее

«дом» должен быть удобным и комфортным.

Конечно, можно использовать для хранения

иголок купленную подушечку, но гораздо

интереснее и приятнее сделать этот

аксессуар собственными руками.

Во – первых, игольницу можно использовать

по назначению, хранить в ней иголки. Во –

вторых, игольница ручной работы настолько

красива, что может служить и украшением

интерьера.

Игольницы могут быть простой формы:

Квадрат

Круг

Сердечко

Или сложной формы:

Игольница – сумочка

Игольница – фигурка животного

Игольница – цветок

Игольница – кактус

Игольница – шкатулка

Игольница –игрушка

Игольница на руку

Вкусная игольница

Игольница – корзиночка

Игольница – туфелька

Многим нравятся симпатичные вышитые

игольницы – кривулечки, которые

украшаются разными видами: вышивкой,

бисером, пайетками.

Старая, но любимая чашка может

продолжить свое существование в виде

игольницы, украшенной по вкусу лентами,

кружевом, тесьмой, фурнитурой.

Девочкам раздаются конверты в которых

лежат разрезанные на слова пословицы.

Задание: составить и прочитать пословицы.

Кроссворд «Игольницы» В кроссворде 9

слов. Девочки по очереди достают из

мешочка бочоночки с номерами от 1 до 9. В

соответствии с названным номером учитель

читает загадку, отгадка которой и есть одно

из девяти слов, итог –разгадали слово

«Игольница»

ІІІ. Практическая работа

1.Инструменты и материалы при

выполнении игольницы

Инструменты:

Ножницы, линейка, циркуль, карандаш,

иголка, скрепка.

Материалы:

Картон, ткань, лента, тесьма или кружево,

клей, нитки, вата.

81

Прежде чем приступить к практической

работе, очень важно организовать свои

рабочее места.

Ножницы должны находиться справа, а иглы

в определенном месте. Ножницы передаются

кольцами вперед.

2.Правила техники безопасности при

выполнении ручных работ

Труд- дело важное.

Порой небезопасное.

Правила должны мы знать,

Их четко нужно выполнять.

Ты с иголкой не шути,

Ив руках не тереби,

А, уж взяв ее за ушко,

Уколи ее в подушку.

С ножницами не играй,

Высоко не поднимай.

И, держа за острый край,

Подружке их передавай.

Лишь окончена работа-

Ножницам нужна забота:

Не забудь ты их закрыть

И на место положить.

3. Повторение приемов выполнения

ручных швов

4. Изучение инструкционной карты: каж-

дая ученица по очереди читает этапы ра-

боты, приступают к практической работе.

Инструкционная карта: Изготовление

игольницы «Шляпка»

Для работы понадобиться:

Инструменты:

ножницы, линейка, циркуль, карандаш,

иголка, скрепка.

Материалы:

Картон, ткань, лента, тесьма или кружево,

клей, нитки, вата.

Детали кроя:

Из картона:

1. Полоска 15 х 2 см

2. Круг Ø 8 см

Из ткани:

1. Круг Ø 11 см

2. Круг Ø 14 см

Лента длиной 40 см

№. Ход работы

1. Полоску картона склеить в кольцо,

сжав место склеивания скрепкой или

закрепить степлером.

2. Деталь большего диаметра из ткани

прошить по кругу прямыми стежками.

3. Вставить в центр круга картон, стя-

нуть круг, равномерно распределить

сборки, закрепить нитку.

4. Деталь меньшего диаметра из ткани

прошить по кругу прямыми стежками.

Вставить в центр круга кольцо из

картона, стянуть круг, равномерно

распределить сборки, закрепить

нитку. Наполнить поролоном.

5. Соединить тулью и поля шляпки,

вкалывая иголку попеременно –то в

тулью, то в поля.

6. Украсить шляпку атласной лентой,

тесьмой или кружевом, прикрывая

шов соединения тульи и полей.

Оформляем изделие применяя свою

фантазию.

5. Физминутка.

Коробочка с шишками.

Каждая девочка берет в руки шишку и

вращает ее между ладошками,

прислушиваясь к своим ощущениям.

6. Самостоятельная работа учащихся и

текущее инструктирование.

Проверка своевременного начала работы

и организация рабочего места.

Проверка правильности размещения лекал

на ткани и раскроя деталей.

Проверка соблюдения технологической

последовательности последовательности

выполняемой работы.

Проверка соблюдении правил техники

безопасности и санитарно –гигиенических

требовании.

Индивидуальная работа с учащимися,

помошь в работе.

ІV. Закрепление материала

Что нового узнали на уроке?

Чему научились на уроке?

Какие швы вы использовали при

изготовлении игольницы – шляпки?

Почему швов называется потайным?

Как вы будете использовать свои

игольницы – шляпки?

V. Итог урока

Сообщение о достижении цели урока.

Анализ выполненных работ.

Выставка ученических работ.

Выставление оценок и их

аргументирование.

82

VІ. Рефлексия.

Д/З: принести салфетки, проволоку, цветную

бумагу, клей.

Уборка рабочих мест

ТҦҢҒЫШ ҒАРЫШКЕР

Байшуақова Т.Н.,

Мҧғалжар ауданы «Жансая» балабақшасының тҽрбиешісі

Мақсаты:

Білімділік: Қазақстанның Тҧңғыш ғарыш-

керлерімен таныстыру, ғарыш ҽлемі жҽне

оның қҧпия сырларына деген қызығушы-

лықтарын қалыптастыру. Ғарышкерлердің

ғарыш ҽлеміне жасаған алғашқы сапарлары

туралы тҥсінік беру.

Дамытушылық: Байқоңыр ғарыш айлағы,

ғарышкерлер дайындау орталығы туралы

тҥсініктерін, таным белсенділігін дамыту.

Тәрбиелік: Оқу іс-ҽрекеті барысында, ҧқып-

ты, тапқыр, шапшаң, шыдамды, сабырлы

болуға жҽне қҧрмет сезімдерін тҽрбиелеу.

Керекті қҧралдар: Зымыранның макеті, ай,

кҥн, жҧлдыздар, слайдтар, кҿрнекі суреттер,

ғарыш ҽлемі туралы деректі фильм.

Сӛздік жҧмыс: Байқоңыр, зымыран,

скафандар.

Іс-әрекет

кезеңдері

Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекеті

Мотивация-

лық

қозғаушы-

лық

Шаттық шеңбері.

Аспанға қарап ай кҿрдім

Тҿмен қарап жер кҿрдім,

Оңға,солға бҧрылып

Егеменді ел кҿрдім.

Армысыздар, қҧрметті қонақтар!

-Балалар, қазір жылдың қай мезгілі? Кҿктем

айларын еске тҥсірейік? –Кҿктемнің қандай

ерекшелігін білесіңдер?-Балалар, табиғат нешеге

бҿлінеді? «Кім ойлампаз» ойыны.

Шаттық шеңберіне

тҧрып, ҿлең жолдарын

айтып, қимылдар

жасайды.

Балалардың жауабы.

Тірі жҽне ҿлі табиғат

болып екіге бҿлінеді.

Ҧйымдасты

рушылық-

ізденістік

-Балалар, сендер ҧшақ кҿрдіңдер ме? Ҧшақ қайда

ҧшады?

Жҧмбақ жасыру.

Ҧшады қанатсыз, Зырлайды қанатсыз.

-Балалар, біз жерде ҿмір сҥреміз. Аспан ҽлемі ҿте

алыс. Оған ҧшқан адамдар да бар. Олар Тоқтар

Ҽубҽкіров, Талғат Мҧсабаев сынды батыр

ағаларымыз. (суретін кҿрсету) Олар аспанға

зымыранмен ҧшты.

«Аспанға саяхат» ойыны.

-Балалар, бҧл ерекше саяхат болады. Себебі, біз

саяхатқа басқа ғаламшарға барамыз. Біз тҧратын

ғаламшар қалай аталады? Ҧшуға дайындаламыз.

-Жер, жер! Тыңдаңыздар, тыңдаңыздар! Ҧшуға

дайынбызба? 5,4,3,2,1.

-Міне біз ғарыш ҽлеміне де келіп қалдық, енді

орнымызға отырып, қонуға дайындалайық.

(қонуға байланысты ҽуен ойналады) Осы кезде

жоғарыдан жарқыраған жҧлдызшалар, ҥлкен ай

«Зымыран»

Жер ғаламшары деп

аталады.

Балалар, кҿздерін жҧмып

бір-бірінің қолдарынан

ҧстайды.Тыныс алу

жаттығуын жасайды.

83

жіппен жылжып тҥседі.

–Балалар, біз ғарыш ҽлеміне келіп қалдық. Ай

бізге тапсырмалар дайындап қойыпты.

«Зымыран» қҧрастыру

-Балалар, аспанда неше жҧлдыз бар?

Суреттен «жаңылтпаш» қҧрастыру.

Ҧшып кетті ҥш қҧс. Ҧшып келді ҧшқыш.

Сергіту сҽті.

- Балалар, зымыранмен ҧшатын адамдар қалай

аталады?

(Слайдпен кҿрсетіп тҥсіндіру)

-Балалар, ғарышқа кез келген адам ҧша бермейді.

Денсаулығы мықты, ақылды, арнайы білімі бар,

батыр адам ҧшады. Ғарышқа киетін арнайы

киімді «скафандр» деп атайды. Ғарышта дем

алатын ауа жоқ, кҿлеңке жақ қатты суық пен

ыстықтан сақтану ҥшін ғарышкерлер ауа

толтырылған, жермен жҽне ҿзара байланысуға

арналған қҧралы бар скафандр киеді. Біздің

Қазақстанда ғарыш айлағы Қызылорда

обылысының «Байқоңыр» қалашығында

орналасқан. Байқоңыр -ТМД бойынша ең ірі

ғарыш айлағы. Ең алғаш Ресей азаматы

Ю.Гагарин ҧшқан. Қазақстанның ең бірінші ҧш-

қан батыры Тоқтар Ҽубҽкіров 1991 жылы 2 -

қазанда Байқоңырдан «Союз ТМ-13» кемесімен

ғарышқа ҧшты. 1994жылы 1 шілдеде Талғат

Мҧсабаев Байқоңырдан ғарышқа ҧшты. Ғарыш-

кер ағаларына арналған балалардың тақпағы.

Кҿп, кҿп.

Жаңылтпаш қҧрау.

Сергіту.

Аспан, аспан-арайлым

Саған жиі қараймын.

Сені кҿзбен шоламын,

Мен ҧшқыш боламын.

Ҧшқыш менде боламын,

Болам десем боламын.

-Ғарышкерлер деп

атайды.

Балалар ҿздерінің

слайдтан кҿргендеріне

сҥйеніп жауап беруге

тырасады.

Ғарышкерлердің ғарыш

ҽлеміне жасаған алғашқы

сапарлары, зымыран

туралы естеріне тҥсіріп

айтып береді.

Рефлексия-

лық-

тҥзетушілік.

-Балалар, ғарышкер болу ҥшін адам бойында

қандай қасиеттер болу керек? Жарайсыңдар,

балалар! Ал, енді зымыранға отырып жер

планетасына қайтамыз.

Ғарышқа ҧшатын адам кім? Қазақстанның тҧң-

ғыш ғарышкері кім? Ғарышқа ҥш рет ҧшқан қа-

зақ ғарышкер кім? Ғарышкер киетін киімді қалай

атайды? Ғарышқа немен ҧшады? Ғарыш айлағы

қай жерде орналасқан? Сонымен қатар немен

айналысқандарын, не ҥйренгендерін айтады.

-Білімді, ақылды, батыл

болу керек.

Ғарышкер. Тоқтар

Ҽубҽкіров. Талғат

Мҧсабаев. Скафандр.

Зымыранмен.

Байқоңырда. Жиыннан

алған ҽсерлерін айтады.

Кҥтілетін нәтиже:

Біледі: Қазақтың тҧңғыш ғарышкерлері, ғарышкерлердің киімі туралы.

Меңгереді: Ғарыш ҽлеміне тҧңғыш ҧшқан ғарышкер Ю.Гагарин; қазақтың тҧңғыш

ғарышкерлері Т.Ҽубҽкіров пен Т.Мҧсабаев туралы мҽліметтерді.

Игерді: Ғарыш ҽлеміне арнайы ғарыш кемелерінің ҧшатындығын, ғарышкерлердің арнайы

дайындықтан ҿтетіндігін.

84

ВОЛЕЙБОЛ

Бақытҧлы А.,

Благодар орта мектебінің дене тҽрбиесі пҽні мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Волейбол. Жеке

тактика элементтері: қарсы алаңның ҽртҥрлі

аймағынан доп беру. Тактикалық

элементтерді жетілдіру. Жылдамдық іс-

ҽрекеттерін дамыту.

Кіріспе бӛлім. Сыныпты сапқа тҧрғы-

зу. Кезекшіден рапорт қабылдау. Оқушылар-

мен сҽлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныс-

тыру. Мақсатын тҥсіндіру. Спорт залда дене

қыздыру жҥру, жҥгіру, секіру жаттығуларын

орындау. Оң жақ қапталмен, сол жақ қаптал-

мен, артқа қарай жҥгіру. Арнайы жҥгіру

жаттығулары. Тізені кҿтере жҥгіру. Аяқты

артқа, жанға, алға сермей жҥгіру. Жылдам

жҥгіру. Тыныс алу жаттығулары. Жалпы

дене дайындығы жаттығулары: қҧралсыз

мойын, иық, кеуде, бел, жамбас, аяқ. 6-8 рет.

Сапқа тҧрғызу.

Негізгі бӛлім. Оқушыларды сапқа

тҧрғызу арқылы екі-ҥш топқа бҿлу, алаңда

орналасу команда бойынша мҧғалімнің

ысқырығымен допты тордан асыра

жоғарыдан не тҿменнен беру. Допты қарсы

тҧрған топтарға ҽдіс бойынша беру: 1)

жоғары қарай беру .

2) тҿмендетіп беру. Допты ойынға қосу

торға қарап тҧрғанда орындалады. Шынтақ

буыннан бҥгілген бір қолмен белдің

деңгейінде допты алда ҧстап тҧрады. Екінші

қол сермеу ҥшін артқа қарай созылады.

Саусақтар шамалы ғана алақанға қарай

бҥгіледі. Ойыншы допты жоғары қарай сҽл

лақтырып қалып, созылған қолмен допты

ҧру арқылы ойынға қосады. Допты соғумен

қатар ойыншы бір мезгілде артта тҧрған

аяғын жазып, алда тҧрған аяғына дененің

салмағын тҥсіреді. Допты ойынға қосқаннан

кейінгі ойыншының қалпы доптың соңынан

ҧмтылғандай ыңғайда болады

Жеке тактика элементтерін қолдану

арқылы ойынды жетілдіру;

-бір не екі қадаммен секірген кездегі

аяқ пен қол қимылдарының ҥйлесімділігін

орындап кҿру.

-шабуыл соққысын жасау.

-серігінің кҿтере лақтырып берген

добын тор арқылы соғу.

Берілген тапсырма жаттығуларды орын-

дап болғаннан кейін сыныпты екі топқа бҿлу

арқылы ережеге сай екі жақты ойын ойнату.

Қорытынды бӛлімі.

Сыныпты сапқа тҧрғызу. Сабақты

қорытындылау. Оқушыларды бағалау. Ҥйге

тапсырма беру. Сынып оқушыларымен

қоштасу. Ҧйымдасқан тҥрде оқушыларды

сыныпқа жіберу.

ОЙЫН ОЙДЫ ӚСІРЕДІ

Бейскалиева Г.С.,

Ақтҿбе қаласы №40 «Балдҽурен» мектепке дейінгі ҧйымының тҽрбиешісі

Мақсаты: Бес сала бойынша жыл бойына

ҥйренгенімізді қортындылау. Бала танымы-

ның дамуын пысықтау, ойлау, қиялдау, есте

сақтау қабілеттерін толық жетілдіру. Ойын-

дар арқылы балалардың шығармашылық қа-

білеттерін арттыру. Балаларды адамгершілік-

ке, ҧқыптылыққа, достыққа тҽрбиелеу.

Білім саласы: денсаулық, таным, қатынас,

шығармашылық, ҽлеуметтік орта.

Кӛрнекіліктер: дамытушы ойындар, сурет-

тер, слайд интерактивті кілемше, атрибуттар.

Әдіс-тәсілдер: сҧрақ-жауап, саяхатқа шығу,

ҽңгімелесу, жеке жҧмыс.

Іс-әрекеттің барысы:

Тәрбиеші: Балалар, бҥгінгі кҥн қандай

тамаша, біз қуанып тҧрмыз, кҽне шаттық

шеңберіне тҧрайық:

Кҥндей болып кҥлеміз,

Гҥлдей болып ҿсеміз

Ҥлкендерді қуантып,

Жылдам ҿсіп келеміз

85

Тәрбиеші: Ендеше, балалар бҥгін біз

орманға саяхатқа барамыз. Орманға немен

баруға болады?

Балалар: Машинамен, поезд, автобус.

Тәрбиеші: Дҧрыс айтасыңдар. Біздер поезд

кҿлігімен барамыз. (Балалар бірінің артынан

бірі ҧстап, паравоздың дауысын шығарып,

айналып шығады да ҿз орындарына

отырады)

Тәрбиеші: Жарайсыңдар балалар орманға да

жетіп қалыппыз. Қараңдаршы табиғат

қандай кҿркем. Қанекей мҿлдір сумен

бетімізді жуып, таза ауамен демалайық.

Балалар бҧл жердегі ағаштар, гҥлдер, тастар

табиғаттың берген сыйы. Орманда бізге ҽр

тҥрлі тапсырмалар дайындалған екен.

1. Мӛлдір судың тапсырмасы:

- Алдарыңызда кілемше берілген, онда алма

ағашында неше алма бар?

-Алманың тҥсін, пішінін айту.

-Жерде неше алма жатыр?

-Кҥн сҽулесіне қыстырғыштарды қыстыру,

оны санау. Жапырақтардың тҥсін, санын айту.

2. Тастардың тапсырмасы:

- Бір аптада неше кҥн бар?

-Ҥй жануарларын тҿлдерімен қҧрастыру,

фланеграфқа жапсыру.

-Қимылдық ойын «Гҥлді қҧрастыр».

3. Аққайың ағашының тапсырмасы:

-Кілемшеде неше кҿгершін бар, тҥстері

қандай?

-Саңырауқҧлақ нешеу, тҥстері қандай?

(саңырауқҧлаққа дҿңгелекшелерді жапсыру)

-Қандай жҽндік екенін айту,тҥсін атау,

ханқызының арқасына дҿңгелектерді

жапсыру, оларды санау.

Сергіту сәті: «Би билегім келеді»

4. Қҧстардың тапсырмасы:

- Қандай қҧстарды білесіңдер?

- Қҧстар туралы тақпақтар білесіңдер ме?

5. Гҥлдің тапсырмасы:

-Балалар, мына гҥлге қараңдаршы, ол жҽй

гҥл емес, сиқырлы гҥл.

Балалар сендер қандай орман аңдарын біле-

сіңдер жҽне аңдар туралы тақпақтар айту?

-Кҿктемнің қандай гҥлдерін білесіңдер?

Дҧрыс айтасыңдар,қызғалдақ кҿктемде

шығатын гҥл, осы гҥлді барлығымыз мына

ҥлкен қағазға жапсырамыз.

-Балалар, осы гҥлдің неге сиқырлы екенін

білесіңдер ме?

Барлығымыз кҿзімізді жҧмайық, енді

ашыңыз, қараңдаршы сиқырлы гҥл ҽдемі

қызға айналды.

Қыз: Сҽлеметсіздер ме, балалар! Сендерге

кҿп-кҿп рахмет, менде сендер сияқты орман-

ға саяхатқа барғанмын. Орманда қызықтап

жҥріп адасып кеттім. Мені жалмауыз кемпір

сиқырлап гҥлге айналдырды.

Сендер барлық ормандағы тапсырмаларды

орындап, мені қҧтқардыңдар. Рахмет сен-

дерге. Сендерге айтатыным: ата-аналарың-

ды, апайларыңның айтқанын тыңдап жҥрің-

дер. Менің сендерге ҽкелген сыйлығым бар.

(қыз сыйлығын таратады). Балалар, мені ҿз-

деріңіз бен балабақшаға алып кетесіңдер ме?

Тәрбиеші: Балалар ҿзімізбен алып кетеміз

бе? Онда поезға отырып, балабақшаға ора-

лайық. Балалар, бҥгінгі саяхатымыз жақсы,

кҿңілді ҿтті. Сендерге ризамын,

жарайсыңдар!

«ӚЗІМ ТУРАЛЫ» Қ.АМАНЖОЛОВ

Бижанова Р.Б.,

Ақтҿбе қаласы № 54 негізгі мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽнінің мҧғалімі

Оқу материалының мақсаты: Ақынның

ҿзіндік мҧратын таныту, ҿлең мазмҧныны

ашу, белсенді оқыту ҽдістерін пайдалану

арқылы тақырыпты меңгерту.

Тілдік: Оқушылардың логикалық ойлау

қабілеттерін арттыра отырып, дҥниета-

нымдарын кеңейту, талдау жҧмыстары

арқылы қисынды-ойлау дағдыларын дамыту.

Ҽлеуметтік: Қасым поэзиясы арқылы

Мҽңгілік ел – Қазақ елін сҥюге, қастерлеуге,

қайсарлыққа тҽрбиелеу.

Тҥрі: Жаңа сабақ.

Ҽдісі: СТО ҽдістері, Блум таксономиясы

Кҿрнекілігі: Бейнебаян, слайд парақшалары,

кестелер

Пҽнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих.

Ҥлгілеу

86

Психологиялық ахуал «Мен саған сенемін,..»

Топқа бҿлу

Ҥй тапсырмасын сҧрау

Пысықтау кезеңі

СТО ҽдістері

Блум таксономиясының 6 қадамы

Бағалау

Пленарий

Пысықтау кезеңі ҥшін сҧрақтар шеруі:

Дҽптермен жҧмыс (Кҥн жадын, жаңа сабақ

тақырыбын, кіріспесін жазу)

Кіріспе сҿз

Қасыммын сол баяғы бір Қасыммын,

Бақытын ойламайтын қҧр басымның,

Тымырсық, тҥнек болсаң – дҧшпаныңмын,

Ақ кҿңіл, адал болсаң – сырласыңмын.

Қасым Аманжолов

Бейнебаян кҿрсету, топтау ҽдісін жасату.

Білу: Алатаудың арқалы ақыны, жыр

дауылпазы – Қасым Аманжоловтың ҿмір

жолы, шығармашылығына шолу, тыңдай

отырып, тізбектеу жҽне топтау, қорғау.

Тҥсіну: «Ҿзім туралы» ҿлеңін тыңдату, не

туралы жазылғанын сҧрау.

Қолдану. «Ізденіс» кестесін толтыру

р/с Негізгі ой Шумақтар

1 Ақынның ҿзі туралы

айтуы

2 Ҿлең туралы толғанысы

3 Ҿмір мен ҿлім туралы

толғанысы

4 Туған жері, елі туралы

толғанысы

Талдау:

1. Ҿлең қҧрылысын талдау

Шумақ: 25

Тармақ: 100

Буыны: 11-12 буын

Ҧйқасы: қара ҿлең ҧйқасы а а б а

2. Ақынның поэтикалық тілін талдау

Метафора: асылымын, жасығымын, мей-

манымыз, кеудем-кҿрік, жҥзім-жаз, кҿңілім-

кҿктем, екі кҿз – екі жҧлдыз маңдайдағы

Теңеу: бҿбегіндей, торқадай, найзағайдай,

қанатындай, серінің семсеріндей, ҿртке тиген

дауылдай

3. Сҿздік қоржын «Лексикалық журнал» ҽдісі

Сҿз Менің

ойымша,

ол нені

білдіреді?

Ол шын

мҽнінде

нені

білдіреді?

Мен бҧл

сҿзді

қайдан

естідім?

Мейман

Жасық

Тымырсық,

тҥнек

Торқадай

Кҿрік

Жинақтау:

Ҿлең мазмҧнын тҥйіндеу (жетек сҧрақтары

арқылы кейіпкерге мінездеме беру)

Авторы:

Тақырыбы:

Жанр тҥрі: ҿлең, лирика

Лирика тҥрі: кҿңіл кҥй лирикасы

Идеясы: ҿз ҿлеңі арқылы болашаққа сенім

артуы, ҿз тағдырын ҿлең қҧдіретімен

ҧрпаққа жеткізу.

Кейіпкер кім? ақын

Қандай ақын? ҿршіл, рухты

Қандай жан? жаны нҽзік, ҿз елін сҥйеді.

Кімдерге сенеді? Ҧрпаққа сенеді, ҿлеңнің

қҧдіреттілігіне сенеді.

Тҽрбиелік мҽні: ҿлеңді, ҿмірді тҥсіну,

бағалай білу.

Бағалау:

Мен Блумның алты қадамын бағындыра

алдым ба?

Пленарий «Алақан» рефлексиясы

Ҥй тапсырмасы

Ақын ҿлеңінен ҥзінді жаттау.

―Сен бақыттысың келер ҧрпақ!‖ эссе жазу

Қасым

87

М. МАҚАТАЕВ ӚМІРІ МЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ.

ЛИРИКАСЫ МЕН ПОЭМАЛАРЫ.

Боханова Ш.,

Ақтҿбе қаласы №6 орта мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиет пҽні мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: білімділігі: ақиық

ақынымыздың ҿмірі мен шығармашылығын,

лирикалары мен поэмаларын меңгерту;

дамытушылығы: оқушылардың ойлау,

сҿйлеу, мҽнерлеп оқу, ой-пікірлерін еркін

жеткізе білу қабілеттерін дамыту;

тәрбиелігі: ақын поэзиясының қҧдіретті

кҥшінің мҽн-мағынасын тҥсініп оқуға,

жаттауға баулу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ

Сабақтың тҥрі : саяхат сабақ

Сабақтың әдісі: тҥсіндіру, топтық, жҧптық ,

мҽнерлеп оқу т.б.

Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы,

ҽдептану т.б.

Сабақтың кӛрнекілігі: интербелсенді тақта,

слайдтар, М.Мақатаев ҿлеңдері, қойылымға

арналған киімдер т.б.

Сабақтың барысы: I Ҧйымдастыру кезеңі

(оқушылырмен амандасу, тҥгендеу,

жинақтау )

II. Жаңа сабақ .

Батар кҥн

Келер кҥн

Атар таң

Шығар кҥн

Бҽріңе, бҽріңе, бҽріңе қҧмармын!

Осы мен,

Осылай мҽңгілік тҧрармын

Ҿлмеймін

Сірҽ дҽ ҿлмейтін шығармын? -деп ақынның

ҿзі жырлағандай, Мҧқағали Мақатаев

шындығында да артына ҿлместей мҧра

қалдырғанына барша жҧртшылық куҽ.

Оқушылар, сіздерге ізденіс тапсырмалары

берілген болатын, олай болса, бҥгінгі

сабағымызды топтық жҧмыспен жҥргіземіз.

I топ “Естелік”

II топ “Поэзия”

III топ “Қойылым”

IVтоп “Мҧрагер”

“Естелік” тобы Ақынның ҿмірі

1. 1931 ... ―Мҧқағали‖ атап кеткен екен.

―Менің анкетам‖ ҿлеңі

2. Ақынның ҽкесі туралы

3.Кітаптары жайында слайдтан кҿрсету

4. 1976 жылғы 14 ақпандағы кҥнделігі туралы.

“Поэзия” тобы

1.―Қазақ жері‖ ҿлеңі

2. ―Отан ‖ ҿлеңі

3.‖Қар жауып тҧр ‖ ҿлеңі

4. ―Наурыз‖ ҿлеңі

5.―Барлығы да сендердікі‖ ҿлеңі

6.―Мҧқағали жалпыхалықтың... алтын арқауы‖

“Қойылым” тобы

Поэмалары: ―Жан азасы‖, ―Аққулар‖,

―Райымбек, Райымбек‖

Кҥй ойнап тҧру.

Мҧқағали ақынымыз- тарих қатпарларына да

терең ҥңіле білген ақын, олай болса,

―Райымбек, Райымбек‖ поэмасына кезек

берейік.

Поэмада ел тарихын, ел басына қатер

тҿнгенде қолына ту алып, жоңғарларға қарсы

аттанған Райымбек Хангелдіҧлының ерлігін

суреттейді. Шоқтығы биік тарихи дастан.

Қатысушылыр: Автор

Қабай жырау

Он ҥш жасар Райымбек

Он сегіз жасар Райымбек

Ҽлмерек би

Мҧқағали ҿмір сҥрген кеңестік дҽуірде

Ҽлмерек би, Қабай жырау, Райымбек батыр

есімін атаудың ҿзі ҥлкен қылмыс болып

саналушы еді. Соған қарамастан, ақынның

батылдығы арқасында тарихи шындық жыр

болып ҿрілді.

“Мҧрагер” тобы

1.Ақынның анасы, қызметтестері, достары, қол-

данған заттары, ҧрпақтары туралы слайдтар.

2.Жас ақын Жамбылдың "Мҧқағалиға

арнауын" тыңдау

Сәйкестендіру тесті

1.―Армысыңдар, достар‖ Қабай

2. Нешедесің? Кімнің сен

тҧқымысың, қҧлыным? 1970

3. ―Мавр‖ 1966

4.―Райымбек, Райымбек!‖ Мҧқағали

5. Жылым барыс, мінеки

асып барам он ҥштен 1971

6.―Поэзия! Райымбек

Менімен егіз бе едің? ‖

88

Ҥйге тапсырма: ―Ақын рухымен сырласу‖ атты эссе жазып келу

БИОЛОГИЯ ЖҦЛДЫЗДАРЫ

Буккарина Б.Р.,

Хромтау ауданы Дҿң орта мектебінің химия жҽне биология пҽн мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін анықтау,

қосымша мҽліметтер беру арқылы биология

пҽніне деген қызығушылықтарын арттыру.

Шығармашылық тапсырмалар арқылы,

оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін

жетілдіру, дарындылыққа жол сілтеу.

Қоршаған ортаны қорғауға, табиғатты

сақтауға, ҽрбір тіршілік иесіне қҧрметпен қа-

рауға, бірін-бірі қҧрметтей білуге тҽрбиелеу.

Кҥтілетін нәтижелер:

-Ҿткен тақырыптар бойынша білімдерін

жетілдіру; -Берілген тапсырманы тҥсініп, ҿз

кҿзқарасы тҧрғысынан қорытынды жасай

алады; -Ҧсынылған тапсырма туралы

ҿзгелердің пікірін біледі; -Ҿз жҧмыстарын

кластастарымен талқылайды, жҧмысқа ана-

лиз жасайды, ҿз білімін, тҥсінігін кеңейтеді; -

топтық жҧмыстар орындай алады;

Сабақ типі: Танымдық сайыс

Сабақтың әдісі: Ойын, топтық жҧмыс,

білімді меңгеру, сҧрақ-жауап

Сабақ

кезеңдері:

Мҧғалім -оқушы әрекеттері Тех/я, әдіс-

тәсілдер

Жеке жҧмыс Бағалау

Ҧйымдас

тыру

Сайыс десе белсене араласатын

кҿрермен қауым! «Биология жҧл-

дыздары» атты 7 класс арасында

биология пҽнінен ҿткізілетін

танымдық сайысымызға қош

келіпсіздер!

Қазақ халқының ғҧлама жазушы-

сы М.Ҽуезов «Халықпен халық-

ты, адам мен адамды теңестіретін

нҽрсе - Білім» деген екен. Қазіргі

таңда жас ҚР-на білімді де білік-

ті, жан жақты жастар қажет.

Ендеше ортамызға биология пҽні

бойынша ерінбей еңбектеніп,

ҥнемі ізденіс ҥстінде жҥретін

алғыр да білімді оқушыларды

шақырайық.

топтасу Сурет арқылы

омыртқалы

жҽне

омыртқасыз

жануарлар

болып 2 топқа

бҿлінеді.

Топ

ережесін

ҧстану.

Топтық

бағалау

‖бағдаршам―-

ҽдісі

Жасыл – 15

ҧпай

Сары – 10

ҧпай

Қызыл – 5

ҧпай

Тренинг «Қызықты жануарлар ҽлемі»

Тапқыр, білгір, дарынды

Жарыс бар бҥгін арынды

Биология пҽнін сҥйсең сен

Ортаға сал барыңды-деп, сайыс-

қа қатысушы топтарға сҽттілік

тілей отырып, сайысымыздың

кезеңдерімен таныс болайық.

1) Ізденіс кезеңі

2) Образға ену

3) Дҥниеде жоқ жануар

4)Қызықты биология

жаңалықтары

5) Табиғатпен тілдес

Миға

шабуыл

Логикалық

тапсырманы

орындау.

89

1 кезең

“Ізденіс”.

Білімге қҧлашты сермеңдер,

Білімсіз наданға ермеңдер.

Кҿпке ҥлгі ететін білгенді,

Кезеңі басталды ізденістер.

іздену Бҧл кезеңде жа-

нуарлар туралы

қысқаша мағлҧ-

мат беріледі, ол

қандай екенін

табу ҥшін 3 мҥм-

кіндік беріледі.

Топтық

бағалау

2- кезең

“Образға

ену”

2 кезең

Білімнің кҽусарын танып ал,

Биология ҽлемін танытар.

Ҽр тҥрлі образға енеміз

Ҽр тҥрлі кҿзқарас танытар.

1. Аққудың адалдығы

2. Киіктің киелілігі

3. Қарлығаштың қасиеті

4. Ит адамның досы

ҿздігінен

білім алу

сҧрақ -

жауап.

Топтық

тапсырмалар:

Ҽр топқа екі-екі-

ден тапсырма бе-

ріледі. Ҽр топ бе-

рілген тапсырма

бойынша образға

еніп, тақырыпты

ашу керек.

Топтық

бағалау

3- кезең

“Дҥниеде

жоқ

жануар”

3- кезең

Бағындырып ең биік асқарды

Тылсымына тарататын жастарды.

Ендеше кҽнекей назар салайық

«Дҥниеге жоқ жануар» кезеңі

басталды.

Сурет салу,

постер

қорғау

Омыртқалы жҽне

омыртқасыз жа-

нуарлар топтары-

на дҥниеде жоқ

жануарды пос-

терге бейнелеп,

ат койып тҥсінді-

ріп беру керек.

Топтық

бағалау

Қызықты

биология

Ойын «В лесу родилась елочка»

(мяу-мяу, гав - гав, му-му, бэ-бэ)

Ҽуенге

келтіру

Берілген ҽуен

бойынша оқушы-

лар жануарлар-

дың дауысын

ҽуенге салып,

орындау керек.

4-кезең:

қызықты

биология

жаңалық-

тары

―Қызықты биология

жаңалықтары‖ кезеңі келді,

Мықтылары қалыпты жеңсін енді.

Тез жауап бер ойланып тҧрып

қалмай,

Осы ойыннан кҿреміз ерен ерді.

Екі топ

алдын-ала

дайындаған

жануарлар

туралы

жаңалықтар

оқиды.

5- кезең

“Табиғат

пен

тілдес”

Білімді тҧрады жарасып,

Болашақ ҽлемге жол ашып.

Дарынды мекенін танытар,

«Табиғатпен тілдес» кезеңіне

жол ашық.

1. Итбалықтың кіндік қатары

2. Тасбақаның дауылы

3. Қҧралайдың суығы

4. Бҿрі сырғақ

Іздену,

мағынаны

ашу

Топтарға

берілген

тапсырма

бойынша

мағынаны ашу

Топтық

бағалау

Рефлек-

сия

«Не кҿрдім, не естідім, нені

білдім?»

Парақ

толтырады

90

Тал

методика-

сы

Ҿз-ҿзін

бағалайды

Қорытын-

ды

Топ жеңімпаздарын анықтау.

Мадақтама тапсыру.

―Білім деген биік шың,

Бақытқа сені жеткізер.

Білім деген ақылшың,

Қиындықтан ҿткізер.

Жастықтың оты қайдасың,

Жҥректі тҥртіп қозғамай.

Ғылымның біліп пайдасын,

"Дҥниенің кҿркін болжамай‖ деп

даналарымыз айтқандай ―Келе-

шек білімді ҧрпақ қолында‖

екендігін Елбасымыз халқына

жолдауында атап кҿрсеткен бо-

латын. Еліміздің ертеңі, Тҽуелсіз

Қазақстанның кемел болашағын

келешекке жеткізер осынау озық

ойлы ҧрпағы бар елдің жалауы

ешқашанда еңкеймек емес. Осы-

мен бҥгінгі «Биология жҧлдыз-

дары» атты сайысымыз ҿз мҽре-

сіне жетті. Алда ҽлі де биік-биік

асулардан кҿріне беріңдер деп

тілек білдіреміз. Назарларыңызға

кҿп-кҿп рахмет!!!

Қош сау болыңыздар!!!

ҚОЗҒАЛМАЛЫ ОЙЫНДАР

Ғали Р.Ғ.,

Ақтҿбе қаласы №13 орта мектебінің дене шынықтыру пҽнінің мҧғалімі

Сабақтың тақырыбы: Қозғалмалы ойын-

дар «Мерген», «Қызыл ту», «Кім жылдам».

Сабақтың мақсаты:

1.Оқушылардың спорттық қабілетін дамыту

арқылы коммуникативтік белсенділігін

арттыру.

91

2. Оқушылардың қимыл-қозғалыс ҽрекетін

қалыптастыру, сабақ кезінде жҽне сабақтан

тыс уақытта оқушылардың қҧзіреттілігін

дамыту.

3. Мҧғалімнің кҽсіби қҧзіреттілігі арқылы

оқушыларды ептілікке, шапшандыққа

тҽрбиелеу.

Білімділік: Оқушыларды айналаны тез

бағдарлауға, шапшаң қимыл жасауға ҥйрету

жҽне секіру, жҥгіру элементтері бар ойындар

арқылы оқушылардың денелерін

шынықтыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды достыққа, сыйлас-

тыққа, ҧйымшылдыққа, адамгершілікке

тҽрбиелеу.

Дамытушылық: Оқушыларды шапшандық-

қа, ептілікке, қимыл-қозғалыс ҽрекеттерін

нығайтуға, жылдамдыққа ҥйрету.

Сабақтың типі: Топтық сабақ

Сабақтың тҥрі: Дҽстҥрлі сабақ

Ӛткізу әдісі: Топтық

Ӛтетін орны: Спорт зал

Керек қҧралдар: Ысқырық, доптар,

секундомер, кегли.

Сабақтың

Бӛлімдері.

Сабақтың мазмҧны. Уақыт

мӛлшері

Методикалық

Нҧсқаулар

Ҧйымдас-

тыру

1. Сапқа тҧрғызу.

2.Тҥгендеу.

3.Мҽлімдеме қабылдау.

4.Оқушылармен сҽлемдесу!

1' Тҥзу сызық бойына

сапқа тҧрғызу.

Аяқ қосулы қол жа-

нында, басын тік

ҧстау.

Даярлық

бҿлім

I.Саптық жаттығулар орындау.

Оң-ға! Сол-ға! Кері айнал!

Бір орыннан аяқ соғу.

а) Жҥру тҥрлері.

1) Екі қол жоғары кҿтеріп аяқ ҧшымен жҥру.

2) Қол желкеде аяқтың ҿкшесімен жҥру.

3) Қол белде аяқтың ішкі жағымен жҥру.

4) Қол белде табанның сыртымен жҥру.

б) Жҥгіру тҥрлері.

1) Оң жақ қапталмен екі қадам жасай отырып

екі қолды алға айналдыру.

2) Сол жақ қапталмен екі қадам жасай отырып

қолды артқа айналдыру.

3) Тізені алақанға тигізу.

4) Қолды артқа қойып аяқты артқа сермей

жҥгіру.

5) Оң жақ қапталмен аяқты қайшылай жҥгіру

6) Сол жақ қапталмен аяқты қайшылай жҥру

7) Оң аяқпен секіру, сол аяқпен секіру жҽне қол

желкеде қос аяқпен секіру.

II. Орыннан жасалатын жаттығулар.

1) Б.Қ. қол белде аяқ арасы иық кеңдігінде,

басты айнаудыру, 1-2 оңға қарай, 3-4 солға

қарай.

2) Қолды иыққа қойып айналдыру. 1-2 қолды

алға айналдырамыз, 3-4 қолды артқа

айналдырамыз.

3) Б.Қ. қол белде 1-2 ішкі жаққа 3-4 сыртқа

қарай айналдырамыз.

4) Б.Қ. қол тізеде 1-2 ішкі жаққа 3-4 сыртқы

жаққа айналдырамыз

5) Б.Қ. 1-2 оң аяқпен 3-4 сол аяқпен секіру

4' 30''

2 рет

2 рет

2 рет

2 рет

2 рет

2 рет

2 рет

4' 30''

3-4 рет

3-4 рет

3-4 рет

3-4 рет

3-4 рет

Бір қалыпты

Алақан бір-біріне

қарап

Басты кҿтере

Денені тік ҧстау

Бір сызық бойына

Иықты толық алға

айналдыру

Иықты толық артқа

айналдыру

Басты кҿтеріп, жие

жасау, ара

қашықтық сақтау

Кҿзімізді жҧмбай

басты айналдыру

Денесін тік ҧстау

92

Негізгі

бҿлім

Оқушыларды қайта сапқа тҧрғызып, жаңа сабақ

тақырыбымен таныстырамын. Оқушыларды екі

топқа бҿліп, ойын шартын тҥсіндіреміз.

І ойынның шарты

«Кім жылдам»

Басында тҧрған оқушы жҥгіріп барып қолын

жарға тигізіп, қайтып келіп, ҧлын ҽріптесіне

қолын тигізеді. Ойын осылай жалғасады.

ІІ ойынның шарты

«Кедергілер алаңы»

Теннис ракеткасымен шаригін қҧлатпай,

ракетканың ҥстіндегі шарикпен кедергілерден

ҿтіп, алып жҥру. Ойын осылай жалғасады.

ІІІ ойынның шарты

«Мергендер» ойыны

Басында тҧрған оқушы баскетбол добын алып

жҥріп, шығыршыққа допты салып, ҧпай

жинайды. Ойын осылай жалғасады.

ІVойынның шарты

Арқан тартыс

Алаң ортасына кҿлденең сызық сызылады.

Ойынға ортасына арқан қойылады. Ойынға

қатысатын оқушылар ҿз топтарымен бірге екі

жақтан арқанды тартады. Ортадағы кҿлденең

сызықтан қай топ бҧрын сҥйреп ҿткізсе, солар

жеңіске жетеді.

V ойынның шарты

Команда тасу

Бір оқушы жҥгіріп барып, қолын жарға тигізіп,

екінші ҽріптесінің қолынан ҧстап, белгіленген

межег шейін жҥгіріп барып, ҿзі қалып екінші

ҽріптесі ҥшінші ҽріптесін алып кетуге кетеді.

Ойын осылай жалғасады.

VІ ойынның шарты

Капитандар сайысы

Ҽр топтың капитаны келіп, шеңбердің ішінде

бір аяғын ҧстап, бір – бірін итеріп шығару

керек. Ҧтқан команда жеңіске жетеді.

Ережені сақтауды

қадағалау.

Қолымен

қҧстамауын

ескерту, қадағалау.

Ережені сақтауын

қадағалау.

Тҿреші айтуымен

бастау жҽне бірігіп

жҧмыс жасауын

қадағалау

Ойыншылар ойын

ережесін сақтауын

қадағалау жҽне

қолдарын ҧстағанда

жібермеу керек.

Басын кҿтеріп итеру

керек.

Қорытынды 1. Спорт залда жай жҥгіру, тыныс алу

жаттығулары, сапқа тҧрғызу.

2. Ҿткен сабаққа қорытынды жасап,

оқушыларды бағалау.

3. Оқушылардың сҧрақтарын тыңдап, жауап

беру, ҥйге тапсырма беру, қоштасу.

1'30''

2'

1'30''

Тыныс алу жаттығу-

ларын қадағалау, са-

бақ барысында кет-

кен қателерді оқу-

шыларға ескерту.

93

БОЛАШАҚ БҤГІННЕН БАСТАЛАДЫ

Докина Г.О.,

Хлебодаровка орта мектебінің бастауыш сынып мҧғалімі

Мақсаты: Логикалық ойлау жҽне танымдық

қызметі мен тҥсіністіктерін дамыту,

шығармашылық қабілетін қалыптастыру,

ҧжымшылдыққа, ҧстамдылыққа тҽрбиелеу.

Кӛрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер,

қорап.

Ӛтілу барысы: І. Кіріспе

-Қҧрметті ҧстаздар, оқушылар! «Болашақ

бҥгіннен басталады» атты сайысқа

келгендеріңізге қуаныштымын.

Президентіміз 2030 жылға бағытталған

Жолдауында «Елдің ертеңін ойлау қажет,

халықты сауатты да, салауатты ҿмірге

бағыттауымыз керек» деген сҿзін тегін

айтпаса керек.

Біздің қазақ халқы – тумысында дарынды,

алғыр халық. Сан ғасырлық тарихын да сана-

сында сақтап, ерлік жырларын да жҥрегінде

жаттап, біздің ғасырымызға жеткізуі екінің

бірінің қолынан келе бермейді. Есте сақтау

қабілеті мықты, зерделі, дарынды ата-баба-

лырмызды «кҿне компьютерлер» деп атасам

қателестім демес ем. Демек ондай халықтың

баласы қазіргі озық заманның техникаларын

ҧршықша ҥйірері сҿзсіз. Енді ортаға бҥгін

математиканы жақсы кҿретін «болашақ

компьютерлерді», «болашақ математиктер-

ді» ортаға шақырамыз. Конкурс 5 кезеңнен

тҧрады. Ҽр кезеңнің ҧпай сандары беріледі.

Кім кҿп ҧпай жинаса, сол жеңімпаз болады.

Барлығыңызға да сҽттілік тілеймін.

ІІ. «Кім шапшаң?»

1 конкурс «Ең зерек»

1-тапсырма. Мен сіздерге 12 сҿзді 2 рет

қайталап оқимын. Сіздердің міндеттеріңіз –

есте сақтап, дҽптерге жазу. Ретімен жазу

міндетті емес.

3 минут уақыт беріледі. Ҽр дҧрыс жазылған

сҿзге 1 ҧпай. Берілетін сҿздер: мҧғалім, шы-

ғару, кҿбейту, артық, қосу, есе кем, азайту,

периметр, шаршы, ҿрнек, теңдеу, аудан.

2-тапсырма. Мен сіздерге бір ҽңгіме айтып

берейін. Бір кҥні Ҽлібек деген бала матема-

тика пҽнінен екі деген баға алады да мҧға-

лімнен журналға қоймауын ҿтінеді, кешірім

сҧрайды. Мҧғалім былай деп жауап береді:

«Сҿйлемдегі тыныс белгісін дҧрыстап орна-

ластырсаң мҥмкін сені кешірермін». Мына-

дай сҿйлем берілді. «Екі қою керек емес

кешіру» Ойланыңыздар, екі қоймау ҥшін

ҥтірді қай жерге қою керек. Дҧрыс жауапқа –

3 ҧпай.

2 конкурс «Кім тапқыр?»

1-тапсырма. «Қатесін тап»

Қатесін тауып, дҧрыс жауабын жаз. Дҧрыс

сҿйлемге - 1 ҧпай.

А) Ауданды табу ҥшін ҧзындығын еніне

бҿлеміз.

Ҽ) 1км 10 см-ге тең.

Б) Шаршының барлық қабырғасы тең емес.

2-тапсырма «Кітап – оқу айнасы» Кім кҿп оқыса, сол адам сауатты болады,

оның білімі кҿбейеді. Халық даналары:

«Кітап – оқу айнасы» деп тегін айтпаған.

Қатысушылардың қайсысы кітапты кҿп

оқиды екен. Кҿп оқыған кҿп біледі. Мына

берілген ребусты шешсеңдер кітапша аты

шығады. Сол кітаптан ҥзінді айтып

бересіңдер. 6 ҧпаймен есептеледі.

Біз ең жауапты, ең маңызды конкурсымызға

да келіп жеттік. «Математика - барлық

ғылымдар патшасы» деп бекер айтылмаған.

Есепсіз ҿмір сҥру мҥмкін емес.

3 конкурс «Барлық ғылымдар патшасы»

1-тапсырма «Жауабын тап»

А) Қосындысы мен кҿбейтіндісі бірдей

санды тап (2+2 = 4, 2· 2= 4)

Ҽ) Туристердің ішінде шет елдік 6 адам бар.

Оның 3-еуі ағылшынша, 2-еуі французша

сҿйлейді. Нешеуі ағылшынша, французша

сҿйлейді? (1)

Б) Аулада торайлар мен тауықтар жҥр.

Олардың басы - 5, аяғы - 14. Торай нешеу,

тауық нешеу? (2 торай – 8 аяқ, 3 тауық – 6

аяқ).

2-тапсырма «Сандар мен спортшылар»

Ҽрбір спортшы – ол қандай да бір сан. Ҽр

спортшының қандай санға тең екенін

табасыңдар. Тапсырма 6 ҧпаймен есептеледі.

Мерген – 4

Шаңғышы – 2

Хоккейші – 6

94

Теннисші – 3

3-тапсырма «Кім жылдам?»

Ҽрбір цифрлар арасына амалдарды

қоясыңдар. Теңдік дҧрыс болуы қажет.

5 5 5 5 = 4

5 5 5 5 = 5

5 5 5 5 = 6

5 5 5 5 = 7

4-тапсырма «Бӛлікке бӛл»

Ҥш сызық жҥргізу арқылы суреттегі

заттарды бҿлесіздер. Ҽр бҿлікте бір суреттен

болуы керек .

5-тапсырма «Алтын кілт»

Мен сіздерге ҥш қорапты сыйға тартамын.

1 қорап – қызыл. «Мҧнда алтын кілт жатыр».

2 қорап – кҿк . «Жасыл қорап бос».

3 қорап – жасыл. «Мҧнда улы жылан

жатыр».

Бірақ мҧнда жазылғандар дҧрыс емес.

Шынымен де біреуінде алтын кілт, біреуі

бос, бірінде улы жылан бар. Дҧрыс тапсаң

алтын кілт сенікі. Кілт қай қорапта?

Ж: алтын кілт - жасылда.

6-тапсырма «Ертегі есеп»

Атай бір шана балық аулап келе жатып

жолда ҿліп жатқан тҥлкіні кҿреді. Шал:

- Кемпіріме жаға болатын болды – деп

қуанып, тҥлкіні шанаға салып алады. Ал

тҥлкі болса ҿтірік ҿліп жатқан еді. Ол

балықтарды біртіндеп алғашқы минутында

1- еуі, артынан екеуін, одан соң 2 еседен

лақтыра беріп 7 минуттан соң ҿзі тҥсіп

қалады. Қу тҥлкі неше балық алып қалды?

Ж: 1мин 2мин 3мин 4мин 5мин 6мин 7 мин

1б 2б 4б 8б 16б 32б 64б = 127 балық

Қатысушы балалар есептің жауабын

тапқанша, қҿрермендерге сҧрақ қоямын.

Кҿрермендерге сҧрақ:

1.Ең қысқа ай

2.Орнынан қозғалмайды, бірақ жҥреді.

3.Ең кішкентай геометриялық фигура

4.Екі таңбалы, ҽр тҥрлі цифрмен жазылған,

басын тҿмен қаратсаң да ҿзгермейтін сан

5.Онда 10 см бар.

5 -конкурс «Ашық сҧрақтар » Енді қатысушылар ҽділқазылардың қойған

сҧрақтарына тез жауап бере ала ма екен?

Соны байқайық. Ҽділқазылардың қойған

сҧрақтарына жауап берсе 1 ҧпай қосылады.

ІІІ.Қорытынды. Ҽділқазылардаң конкурс нҽтижесін сҧрай-

мыз. Оқушыларды тҿмендегі номинациялар

бойынша марапаттаймыз. «Ең ҥздік

математик», «Зерек математик», «Алғыр

математик».

ПУТЕШЕСТВИЕ В СТРАНУ РУССКОГО ЯЗЫКА

Еламанова А.Х.,

учитель русского языка ДО №43 «Гҥлдҽурен»

Область: Коммуникация.

Подобласть: Русский язык

Цель:

образовательная: закрепить знания детей о

гласных и согласных /твердых и мягких/

звуках, определении первого звука в слове,

совершенствовать произношение звуков Л-

ЛЬ в чистоговорках, упражнять выделять и

правильно ставит вопрос прилагательным,

закрепить умения сочетать существительные

и притяжательные местоимения в словосо-

четаниях, определяя родовую принадлеж-

ность: мужской, женский, средний род,

различать и называть диких и домашних

животных на русском языке.

развивающая: расширять и активизировать

словарь детей по русскому языку, развивать

устную речь, умение отвечать на вопросы

полным ответом;

воспитывающая: воспитывать дружбу,

познавательный интерес к изучению языка.

Оборудование: интерактивная доска,

слайды, картинки

Ход занятия:

Учитель: Здравствуйте, ребята! Дети

отвечают.

95

Утренний круг радости «Дружные

ребята». Выходит девочка и мальчик в середину.

Девочка: кто со мною встанет в круг,

поприветствовать подруг? (девочки выходят

в круг)

Мальчик: кто со мною встанет в круг, где

же, где же, ты, мой друг?

(все становятся в круг). Проговаривают:

Знаем, знаем да, да, да. В группе нашей –

все друзья!

Очень дружно мы живем, группа наша –

второй дом!

Все мы дружные ребята, мы ребята –

дошколята!

Воспитатель: Сегодня мы с вами проведем

путешествие в страну Русского языка. Чтобы

начать наше путешествие, вам нужно

рассказать стихи, пословицы о дружбе.

Дети рассказывают. Дружба – это тѐплый ветер,

Дружба – это светлый мир,

Дружба – солнце на рассвете,

Для души весѐлый пир.

Дружит с солнцем ветерок,

А роса – с травою.

Дружит с бабочкой цветок,

Дружим мы с тобою.

Всѐ с друзьями пополам

Поделить мы рады!

Только ссориться друзьям

Никогда не надо!

Дружба - великая сила. (пословица)

Дружба любит дело. (пословица)

Друг - твоѐ зеркало. (пословица)

Дидактическая игра «Переводчик»: дружба –

достық, сила – кҥш, дело – іс, зеркало – айна.

Воспитатель: Дружба, ребята, это когда

друзья играют вместе и не ссорятся. А чтобы

узнать какой должен быть настоящий друг,

мы сейчас с вами поиграем в игру. Встали,

взялись за руки. Я буду задавать вам

вопросы, а вы отвечаете. Если согласны "да-

да-да", а если не согласны "нет-нет-нет".

Игра "Да-да-да, нет-нет-нет". - Будем крепко мы дружить? -Да-да-да.

- Нашей дружбой дорожить? -Да-да-да.

- Мы научимся играть? -Да-да-да.

- Друг другу будем помогать? -Да-да-да.

- Друга нужно разозлить? -Нет-нет-нет.

- А улыбку подарить? -Да-да-да.

- Друга стоит обижать? -Нет-нет-нет.

- Чай с друзьями будем пить? -Да-да-да.

- Будем крепко мы дружить? -Да-да-да.

Учитель: Мы, ребята, и дружбой дорожим и

дружить умеем. Поговорим о временах

года. Какое сейчас время года? Какие весенние

месяцы знаете? Какие изменения происходят

в природе? (Слайд)

Дети: Ответы: март, апрель, май. Весной

ярко светит солнце. Весной тает снег.

Появляются цветы, первые подснежники.

Прилетают перелетные птицы.

Появляются листочки на деревьях.

Люди одеваются по-весеннему.

Учитель: Что такое времена года? Какие вы

знаете? Если желаете, можно сказать на

родном языке, а потом переведем на

русский.

Дети отвечают.

Проведем разминку!

Разминка «Времена года».

Вот вернулась к нам весна, чем нас радует

она?

- Цветами, цветами, цветами.

Ну, а летнею порой чем богаты мы с тобою?

- Хлебами, хлебами, хлебами.

Лето быстро пролетит, чем же осень

наградит?

- Плодами, плодами, плодами.

Как зима приходит к нам, чем она засыплет

нас?

- Снегами, снегами, снегами.

Учитель: Да, молодцы! А теперь

потренируем язычок (тіл)

Чистоговорка. Дети повторяют за учителем.

Ла-ла-ла – белочка спала;

Ло-ло-ло – у сосны дупло;

Лу-лу-лу – дайте нам пилу;

ля-ля-ля – вот моя земля;

96

ли-ли-ли – мы козу пасли;

лю-лю-лю – я вас всех люблю.

Учитель: В русском языке слова имеют

родовую принадлежность, слова относятся к

мужскому, женскому и среднему роду.

Дидактическая игра «Мой или моя?

Моѐ?» (с мячом)

Учитель бросает мяч ребенку, проговаривая

слово: мама. Ребенок возвращает мяч,

проговаривает словосочетание: моя мама,

мой папа и т д.

Мама, бабушка, сестра, квартира, машина,

улица, столица.

Папа, дедушка, брат, сад, автобус (дом,

шарф, город).

Яблоко, яйцо, молоко, пирожное.

Упражнение «Я - это я, а ты - это ты»

Дети стоят спиной друг к другу (попарно).

Звучит спокойная музыка.

Дети д/чувствовать друг друга. Учитель про-

сит детей рассказать друг другу, какие они.

Один ребенок говорит: «Я хороший», второй

поддерживает и повто-ряет: «Ты

хороший»… (сильный, красивая, ве-селый,

добрая, добрый, веселая, приветливый,

хорошая, хороший, сильный).

Какие бывают животные? Дети отвечают.

(Слайд)

Дидактическая игра «Кто лишний?»

Педагог показывает картинки

Дети отвечают: это домашние животные.

Лишний – заяц. Он дикое животное.

А теперь, ребята, проведем разминку!

Разминка «Как животных нам назвать?»

Раз, два, три, четыре, пять – как животных

нам назвать? (шагают на месте).

Самых близких, самых верных – каждый

знает их наверно (хлопают в ладоши)

Лошадь, корова, собака и кошка (указатель-

ным пальцем правой руки загибают пальцы

на левой руке) – Как назовем их?

Подумай немножко (разводят руки в

стороны, как бы спрашивая окружающих)!

В доме с хозяином дружно живут (изобра-

жают руками крышу дома над головой)

Значит, домашними все их зовут.

Дидактическая игра «Переводчик»: воздух – ауа, ҽуе, вода – су, земля – жер.

Что эти слова обозначают? Воздухом

дышим, воду пьем, на земле живем.

Какие воздушные виды транспорта знаете?

Наземные? Водные? (картинки)

К каким видам транспорта относятся этот

транспорт?

Автобус, машина, грузовик – наземный вид

транспорта.

Самолет, вертолет – воздушный вид

транспорта.

Пароход, катер, лодка – водный вид

транспорта.

Учитель: ответьте на вопросы:

- Кто водит самолеты? (летчики, пилоты)

- Кто водит машины, автобусы? (водители)

- Как называют пешеходный переход?

Почему? Какое животное напоминает?

(зебру)

- А кем вы хотите стать, когда вырастите?

Дети отвечают.

Учитель: А сейчас, будьте внимательны.

Дидактическая игра «Гласный звук или

согласный». Слайд

Буквами мы пишем и читаем, а звуками

произносим и слушаем. Гласный звук –

дауысты дыбыс, согласный – дауыссыз.

Сейчас мы остановимся на звуках.

Я буду называть звуки, а вы, если услышите

гласный звук, хлопните в ладоши, а

согласный звук – топните ногами. (педагог

называет цепочку звуков) - Молодцы!

[А] [К] [И] [С]

А какие слова мы знаем, которые

начинаются с этих звуков:

97

А - апельсин, абрикос, ананас. Слайд

Как их назвать одним словом?

Д/игра «Назови одним словом!» Фрукты.

Где они растут? На фруктовых деревьях.

К – капуста, картофель

Овощи!

И – Ирина, Илья Имена!

С – стол, стулья Мебель!

Молодцы, ребята! На этом наше

путешествие в страну Русского языка

завершается.

Чтобы снова вернуться в детский сад, вам

необходимо сказать хорошие, приятные

слова о весне, которая радует нас своим

вниманием и теплотой.

Весна (какая?) долгожданная, теплая,

солнечная, радостная, шумная, веселая,

яркая, зеленая, цветущая.

Вот мы вернулись в детский сад. Спасибо за

активное участие! До свидания!

БІР ОРЫННАН ҦЗЫНДЫҚҚА СЕКІРУДІ ҚАЙТАЛАУ

Есенов Е.,

Ақтҿбе қаласы Сазды орта мектебінің дене шынықтыру пҽнінің мҧғалімі

Сабақтың мақсаты:

1. Жылдамдық, ептілік, икемділік, шыдамдылық, дене сапалық қасиеттерін жылдамдық,

кҥш, ептілікті дамыту.

2. Дене тҽрбиесі сабағында ҧжымшылдық, адамгершілікке баулу.

3. Осы дене жаттығулары арқылы оқушылардың денсаулығын нығайту.

Кернекті қҧрал-жабдықтар: Ысқырық, ҧзындық ҿлшегіш

Р/с Сабақтың мазмҧны Мӛлшері Әдістемелік

нҧсқау

I

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

Дайындық бӛлімі. Сапқа тҧру

Сабақтың міндетін хабарлау

Бір орында бҧрылу

Саппен жҥру

Аяқ ҧшымен

Ҿкшемен

Аяқтың ішкі қырымен

Сыртқы қырымен

Жҥрелеп

Жҥгіру

Тізені кҿтеріп жҥгіру

Ҿкшені артқа

Бір аяқпен секіру

Сол аяқпен секіру

Арқамен артқа

15 мин

Қол жоғары

Қол желкеде

Қол тізеде

Бір қалыпта

жылдамдықпен

жҥгіру

98

II

1

2

3

4

5

III

Екі-екіден жылдамдыққа 2-3 қатарға тҧру.

Жалпы дамыту жаттығулары

Негізгі бӛлім

Орыннан ҧзындыққа секіруді қайталау, тҥсіндіру,

кҿрсету.Дайындық жаттығулары

Ҿз бетімен ҧзындыққа секіру.

Екі-екіден келіп ҧзындыққа секіру.

Нҽтижесін ҿлшеу арқылы ҧзындыққа секіру

«Кім алысқа секіреді» Эстафеталық ойын.

Гимнастикалық қабырғада гимнастика жасау.

Қорытынды бӛлім.

Сапқа тҧру.

Сабақты қорытындылау.

Ҥйге тапсырма:Секіру жаттығулары

25 мин

5 мин

Аяқтың арасын

ашып ҧстау

АТАҢА НЕ ҚЫЛСАҢ, АЛДЫҢА СОЛ КЕЛЕДІ

Есмурзина Л.С.,

Хромтау ауданы №5 Хромтау гимназиясының бастауыш сынып мҧғалімі

Мақсаты: Оқушыларға мҽтіндегі негізгі ойды жеткізу.Ҥлкендердің қадір-

қасиетін ҧғындыру.

Кҥтілетін нәтижелер:

- Ҿз ойларын толық айта алады, сҧраққа дҧрыс, нақты жауап беруге

дағдыланады.

-Сҿздік қорлары кҿбейеді.

-Ҥлкенді сыйлауға, қамқорлық жасауға, оларға қол ҧшын беруге ҥйренеді

Сабақ

кезеңдері

Ресурстар Мҧғалім-оқушы әректтері Әдіс-

тәсілдер

Бағалау

Ҧйымдас

тыру

кезеңі

Тренинг

Тҥрлі-

тҥсті

қағаздар

- Тҥрлі-тҥсті қағаздармен 4-топқа бҿлінеді.

- Деніміз сау болсын!

Кҥніміз жарық болсын!

Анамыз қасымызда болсын!

Туымыз биік болсын!

Қайырлы кҥн балалар!

Қайырлы кҥн қонақтар!

Топқа

бҿлу

Ҥш

шапалақ

Қызығу

шылығы

н ояту.

Даналық

сҿздер

Қазақ халқының даналық сҿзін оқып талдау.

Тату болса – ағайын жақын.

Ақылды болса – апайың жақын

Бауырмал болса –інің жақын

Бҽрінен де – анаң жақын.

Топтасты

ру

стратегия

сы

Мағына

ны тану

Сҧрақтар

І. Ҥй тапсырмасына шолу. Сҧрақтарға жауап беру.

1.Халық жігіт адамның неше жҧрты бар дейді?

Оларды ата.

2. «Ҿз жҧрты» деп кімдерді айтады? (Ҿзінің ата-

ҽжесі, ҽке-шешесі, ҽпкес, іні-қарындасы)

3. «Нағашы жҧрты» деп кімдерді айтады? (Ҿз

шешесінің тҿркін жҧрты)

4. «Бҿле» деген кім? Сенің бҿлең бар ма? (Апалы-

сіңлілі қыздардың балалары)

Сҧрақ-

жауап

Топтық

Ҥш

шапалақ

99

Мақалдар

Постер

Стикер

5. Сенің анаңның анасы ҽкеңнің анасына кім

болады? (Қҧдағай)

6. Анаңның сіңлісі ҽкеңе кім болады? (Балдыз)

7. Сен нағашыларыңа кім боласың? (Жиен)

8. Апалы-сіңлілі қыздарға ҥйленген жігіттер бір-

біріне кім болады? (Бажа)

ІІ. Жаңа сабаққа даярлық. «Мақалды жалғастыр»

ойыны

Ана сҥтін ақтамағанды /ешкім мақтамайды/

Атаға қарап ҧл ҿсер, /анаға қарап қыз ҿсер/

Анасын сыйламағаннан /без/

Атаңа не қылсаң, /алдыңа сол келер/

ІІІ. Постермен жҧмыс. «Атаңа не қылсаң, алдыңа

сол келер»

-Оқушылар бір тҥсті бояумен ҽуелі ҿз ойларын

жазады.

-Оқулықтағы мҽтінді оқиды да постерге басқа тҥсті

бояумен толықтырады.

-Топ тақтада жҧмыстарын қорғайды.

ІV. Аңыз интербелсенді тақтадан оқылады.

Атаңа не істесең алдыңа сол келер

Бiр кiсi қартайып, кӛзi кӛруден, құлағы естуден,

аяғы жүруден қалыпты. Дастарқан басында қолы

қалтырап, тамақты тӛгiп-шашып iшiп, ыдыстар-

ды сындырып қоя беретiн болыпты. Бұған баласы

мен келiнi ызаланып, оны дастар-қан басына

отырғызбай, пеш түбiндегi қуысқа орналастырып,

қолына ағаш тостақ ұстатып қойыпты. Қария

дастарқанға жанары суланып, мұңая қарап

отырып, ағаш тостақтағы тамағын жейдi екен.

Бiр күнi олардың тӛрт жасар ұлы үйге ағаш алып

кеп, пышақпен жона бастайды. Әкесi:

— Мұны қайтесiң, ұлым? — деп сұрайды.

— Ағаш тостақ жасаймын, әке. Қартайғанда сiз

де осы тостақтан тамақ жейтiн боласыз.

Ұлының мына сӛзiнен соң, әкесi мен шешесi кӛзде-

рiне жас толып, жасаған iстерiне қатты ұялады.

Атайды қайтадан дастарқан басына отырғызып,

ешбiр қылығына қабақ шытпайтын болыпты.

-Осы аңызды тыңдай отырып, ойларыңа не

тҥйдіңдер? Соны қағаз бетіне тҥсіріңдер.

жҧмыс

Миға

шабуыл

Талдау

Ой қозғау

эссе

Ҥш

шапалақ

Қорыты

нды

Бала-ата-ананың ҧрпағы, ҿмірінің жалғасы. Олар

бізге ҿмір сыйлады. Сондықтан да біз оларға қа-

рыздармыз. Қазақта «Анаңды Меккеге ҥш рет ар-

қалап апарсаң да парызың ҿтелмейді» деген сҿз бар,

Қҧран Кҽрімде де «Біз адамдарға ата-аналарына

жақсылық жасауды бҧйырдық» делінген .

100

«Кҽмелетке толған, еңбекке қабілетті балалар

еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға

міндетті» деген Ата Заңымыздан алынған сҿздер ҽр

баланың жҥрегінен орын алуы керек. Ата-ананы,

жалпы ҥлкендерді сыйлау – қазақ халқының

атасалты. Ҥлкенді сыйлау ҿз отбасындағы

ҥлкендерді сыйлаудан басталады. Оны білмейтін

бала басқа адамдарды да сыйлай алмайды.

Ҥйге

Тапсыр-

ма

-Ата-ананың жаманы болмайды деген мҽтінді тарату.

-Оқулықтан 136-137 беттер.

-3-тапсырма 137-бет

Бағалау

Бағалау

парағы

-Оқушыларды тақтадағы «бағалау парағы»

бойынша бағалау.

КОМПЬЮТЕРДЕ ҚАНДАЙ МАҢЫЗДЫ ҚҦРЫЛҒЫЛАР БАР?

Жалгасбаева А.Б.,

Мҧғалжар ауданы Қандыағаш қалалық №5 орта мектебінің мҧғалімі

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына

сілтеме)

Процессор мен қатты дискінің қызметін қарапайым деңгейде тҥсіндіру

Сабақтың

мақсаты:

Барлық оқушылар:

Компьютер қҧрылғылары туралы ақпарат алады, теориялық жҽне

практикалық тапсырмаларды орындай алады.

Оқушылардың кӛпшілігі:

Олардың атқаратын қызметін біледі. Тҥсінеді, талдайды.

Кейбір оқушылар:

Процессор мен қатты дискінің қызметі туралы білім алады.

Бағдарламалар орната алады.

Бағалау

критерийі

Процессор жҽне қатты дискінің қызметін ажырата біледі.

Тілдік

мақсаттар

Оқушылар істей алады:

Компьютердің маңызды қҧрылғылары мен олардың қызметі туралы

тҥсінеді.

Пәндік лексика мен терминология:

Процессор, қатты дискі, жҥйелік блок, пернетақта, монитор, модем,

сканер, тышқан, принтер, дыбыс колонкалары

Сҧқбатқа/хатқа арналған пайдалы сӛздер:

- Қатты диск дегеніміз не?

- Процессор дегеніміз не?

- Компьютерде ақпаратты қайда сақтайды?

Қҧндылықтарға

баулу

Оқушылардың бір-біріне қарым-қатынас жасау қаблеті

қалыптастырылады. Қҧндылықтарға баулу еңбек, шығармашылық пен

ҿмір бойы білім алу арқылы іске асырылады.

Пәнаралық

байланыс

Шет тілі: ағылшын және орыс тілі (сӛздік арқылы жаңа сӛздерді

меңгерту)

қазақ тілі (тірек сӛздер мен жетекші сұрақтар арқылы негізгі ойды

101

анықтау)

Алдыңғы білім Компьютерде зиян келтірмей қалай жҧмыс істеуге болатынын біледі.

Сабақ барысы

Сабақтың

Жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурс-

тар

Саб

ақты

ң б

асы

3 мин

Мақсаты: сыныпта ынтымақтастық орта қалыптастыру

Ҧйымдастыру кезеңі.

- Оқушылармен сҽлемдесу;

- Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру;

Топқа біріктіру.

Мақсаты: топпен жҧмыс істей білу қабілетін, айналасына

қамқорлық кҿрсету, қарым-қатынас жасау қабілетін дамыту.

Нҧсқау: Компьютердің қҧрылғыларының суреттерін қҧрастыру

арқылы топқа бірігу. 2 топ болады

Психологиялық тренинг. «Жаңбыр» Мақсаты: жоғарғы кҿңіл-кҥй сыйлау жҽне жағымды

қарым-қатынас орнату, ҧжымшылдықты дамыту. Барысы:

оқушыларға сҿздер беріледі, іс-қимылмен жасайды. «Ҽн мен ҽнші»

ойыны арқылы кеспе қағазға 2 тҥрлі ҿлең жазып- 2 топқа бҿлу. Топ

басшысы топ мҥшелерін жігерлендіруге ҧран тастайды.

«Ыстық орындық» ҽдісі

Мақсаты: оқушылардың алған білімдерін пысықтау, ҿзара

сыйластыққа, бір-бірін тыңдауға ҥйрету.

(4 мин)

3-6

Нҧсқау: Оқушылар ҥй тапсырмаларына екі топтан бір – бір оқушы

шығып ыстық орындыққа отырғызады.

Оқушы ыстық орындыққа отырып қарсы топтың сҧрақтарына

жауап береді.

Саб

ақты

ң о

рта

сы

(4 мин)

7-10

Суреттермен жҧмыс.

Мақсаты: Сабақтың мақсатын жҽне тақырыбын аңықтау. Оқушы

бойында ғылыми зерттеу дағдыларын қалыптастыру

Тапсырма. Берілген суреттерге қарап, жаңа тақырыпты анықтау.

Суретте қандай қҧрылғы берілгенін, оның атқаратын қызметі, не

ҥшін қажет деген сҧрақтар беріледі

«Допты лақтыру» тҽсілімен оқушыларды шапшаңдыққа,

алғырлыққа тҽрбиелеу арқылы сҧраққа жауап берудегі тілдік

дағдының қалыптасуы деңгейі бағаланады.

Сурет-

тер

(8 мин)

11-18

«Джигсо» ҽдісі

Мақсаты: Оқушыларға жаңа тақырыпты ҿз бетімен меңгеру

оқушы бойындағы сын тҧрғысынан ойлау қасиетін қалыптастыру

Нҧсқау:Топтарға оқулықты пайдаланып тапсырма беру. Ҽр топ ҿз

тапсырмаларына постер жасау арқылы, немесе кҿрініс арқылы

тҥсіндіру қажет. «Джигсо» ҽдісі бойынша 1,2,3 тапсырмалар топ

мҥшелеріне таратылады

1-топ «Компьютердің негізгі қҧрылғылары» 10 бет.

2-топ «Компьютердің қосымша қҧрылғылары» 11 бет.

3-топ «Жҥйелік блоктың қҧрылысы» 12 бет.

Компьютердің қҧрылысымен таныстырылым жасауына бағыт

беріп, ҽр топтың жҧмыс жасау бағытын бақылайды.

Бағалау: Екі жҧлдыз, бір ҧсыныс

Топтар бірін – бірі екі жҧлдыз, бір ҧсыныс арқылы бағалайды

Оқу-

лық,

плакат,

маркер,

постер

102

(2 мин)

19-20

Сергіту сәтті «Балапандар биі» Музы-

калық

сҥйе-

мелдеу.

(7 мин)

21-27

(10мин)

28-37

(5 мин)

38-42

Топтық жҧмыс. Кесте толтыр.

Мақсаты: Сабақта ҿтілген тақырыптар бойынша қорытындылау

оқушы бойында жеке жҽне топпен жҧмыс істей білу қабілетін

дағдыландырдым.

Ҽр топ тҿменде кҿрсетілген кестені толтырады.

Бағалау: «Бағдаршам» әдісі арқылы

Мақсаты: Берілген тапсырманы тексеру жҽне оқушы бойына

проблемаларды шешу қаблетін қалыптастыру

Нҧсқау: Оқушылар берілген тапсырмаларына ҥш топ бір – біріне

сҧрақ қою арқылы қарсы топтың сҧрақтарына жауап береді.

Топ жҧмысы бағдаршам тҥстеріне сәйкес бағаланады.

Жасыл тҥс - дҧрыс

Сары тҥс - толықтыруды қажет етеді

Қызыл тҥс -дҧрыс емес

Жеке жҧмыс. Слайдпен жҧмыс

Бҧл кезенде оқушылар жҧмыс дҽптеріндегі деңгейлік

тапсырмалармен жҧмыс жасайды

Қалыптастырушы бағалау жинағынан. 5.1.1.1 ОМ.

Қалыптастырушы бағалау арналған тапсырма

Қҧрылғылары Тағайындалуы Орналасу Негізгі және қосымша

кесте

Саб

ақты

ң

соң

ы (1 мин)

43-44

Рефлексия

БББ (Білемін; Білгім келеді; Білдім) стратегиясы бойынша алған

білімін бағалау ҥшін, стикерге жаздырып тақтаға ілуіне нҧсқау

беру.

стике

р

(1мин)

44-45

Ҥйге тапсырма.

103

ҦРПАҚТАР ҤНДЕСТІГІ

Жантурина М.С.,

Ақтҿбе қаласы № 42 орта мектептің мҧғалімі

Әзизім! Жҥрегімнің қуаты ҧстаздық еткен

жалықпас, ҥйретуден балаға деген сіздің осы

бір сҿзіңіз мені арманыма асықтырды.

Мамандығым да баланы тҽрбиелеуге, баланы

ҿзін-ҿзі танытуға жетелейді. Ал, сіздің

тҥгелге дерлік шығармаларыңыз адамның

ҿзін-ҿзі тануына жол ашады.

Жас бала анадан туғанда екі тҥрлі

мінезбен туады депсіз. Біреуі – ішсем, жесем,

ҧйықтасам, екіншісі – білсем екен демелік.

Біріншісі тҽннің қҧмары, екіншісі жанның

қҧмары. Бізде балаға ең ҽуелі жан байлығын

сыйлап, ҿздерін тануына себеп болу.

Хакімім!

Ҿзіңді тану-ҿзіңнің тегіңді тануға,

сыйлауға, ең аяғы Отаныңды қҧрметтеуге

ҽкеледі. Сіз адам адамнан білім, мінез, ар

арқылы озады дедіңіз. Рас! Қарыштап

дамыған заманда тек білім мен ғылым ғана

алға жетелейтінін дҽл айттыңыз. Біз де

алдымыздағы жанарлары жҽдіреген

жауқазындарға ҽуелі қҧдайға сыйынып,

екінші ҿз қайратыңа сҥйеніп еңбегіңді сау,

еңбек қылсаң, қара жер де береді, қҧр

тастамайды деп сіз айтқан даңғыл жолды

насихаттаймыз. Ҥйретеміз. Ҥйрете жҥріп

ҥйренеміз.

Данышпаным!

Сіз білесіз бе, мен сіз арқылы оқушы-

ларымнан бҧрын ҿзімді таптым. Сіз арқылы

жан-жағымды тани бастадым. Бҥгінде

оқушылардың талаптанып, кірпіш дҥниеге

кетігін тауып қалануына ҥлесімізді қоссақ

одан артық ҧстаз ҥшін бақыт жоқ шығар.

Ҿзін-ҿзі тану сабақтарында оқушы

сіздің «махаббат пен ҽділдік сезімі кімде

кҿбірек болса, сол кісі – ғалым, сол – кісі

дана» сҿздеріңізбен жеткізілетін қарапайым

ақиқатты ҧғынады. Бҧл пҽннің негізінде

адамға ҿз-ҿзімен жҽне ҽлеммен ҥйлесімде

ҿмір сҥруге мҥмкіндік беретін ҿзекті рухани-

адамгершілік қҧндылықтар мен тҧлғалық

сапалар жатыр. Басқа пҽн салаларының

маңыздылығын кемітпей, олардың тҧлғалық-

бағдарлық сипатын еселей отырып, ҿзін-ҿзі

тану оқушының адамгершілік, адамзатты

сҥю жҽне қайырымдылық рухында

тҽрбиеленуіне кҿмектеседі.

Сонымен бірге, бҧл пҽн қандай да бір

уақыттық шеңбермен шектелмейді, ол ҿмір

бойы жалғасады. Ҿйткені, адам бар кезде ол

ҿзіне деген мен кіммін деген сҧрағын қоюды

тоқтатқан емес. Ал кез келген жастағы,

ҽсіресе жас буын ҿзін табуы біз ҥшін де,

қоғам ҥшін де аса маңызды.

Неге ҿзін-ҿзі тану? «Бҧл жобаны біз

«Ҿзін-ҿзі тану», - деп атадық дейді жоба

авторы Сара Алпысқызы. – Себебі адам ҿзін-

ҿзі, ҿз қабілеттерін, ҿз тағдырын танып

білмесе, ол тағдырдың ойыншығына

айналады. Басты мақсаты – адамға ҿзін-ҿзі

табуға, ҿзінің жақсы сапаларын ашуға,

сатқындық жасамау, ар-намысын сақтап,

ҽрқашан адам қалпынан таймауға кҿмектесу.

Сіз ең алдымен бес нҽрседен – ҿсектен,

ҿтірік айтудан, мақтаншақтықтан, еріншек,

жалқаулықтан жҽне бекерден-бекер мал

шашудан қашық болуға шақырдыңыз. Ҽрбір

жалқау адам, қаракетсіз, қорқақ та болады,

оның тіршілігі де мардымсыз, сҥреңсіз

болады. Ал мақтаншақ адам – ақылсыз,

надан адам. Кісі қашық болуы керек бес

нҽрсе, ҽрі қарай сабақтаса кҿптеген келеңсіз

қасиеттерге апарып тірейді. Оны Сіздің

ҿзіңізден артық зерделеу қиын. Сіз былай

дейсіз: "Бҥкіл ғаламға белгілі данышпандар

ҽлдеқашан байқаған: Ҽрбір жалқау кісі

қорқақ қайратсыз тартады: Ҽрбір қайратсыз

қорқақ, мақтаншақ келеді: Ҽрбір мақтаншақ

қорқақ, ақылсыз, надан келеді, Ҽрбір

ақылсыз надан, арсыз келеді: Ҽрбір арсыз

жалқаудан сҧрамақ, ҿзі тойымсыз, тыйым-

сыз, ҿнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар

шығады. Менің алдымдағы оқуышыларыма

да айтатыным сіздің осы сҿздеріңіз. Ҿз

бойындағы жанын жадырататын, намысын

қайрайтын қасиеттерін ашу.

Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рахым

ойлап қой... Таудай талапсыз армандарға

жету екіталай. Талап бар, енді мақсатқа жету

ҥшін еңбек, жай еңбек емес, терең оймен

ҧштасқан еңбек керек. Осы ҥшеуі болған

жерде нҽтиже де болуы сҿзсіз. Сол нҽтижеге

104

қанағат етіп, адамдарға қол созып, рақым

ойлап қоюды да ҧмытпау керек. Ҽрине, бҧл

тек менің ҿз ойым ғана...!

Ҥш-ақ нҽрсе - адамның қасиеті: Ыстық

қайрат, нҧрлы ақыл, жылы жҥрек «Ыстық

қайрат» - бҧл ҥнемі ізденіс ҥстінде болу, тек

қана алға ҧмтылу, жасампаз болу. «Нҧрлы

ақыл» - елге сҽуле тҥсіріп, ізгілікті іс істеу,

алла берген ақылды тек жақсылыққа жҧмсау.

Ал, «жылы жҥрек» - иманды, иман жҥзді

болу, адамдарға қҧрметпен қарау, олардың

мҧң-мҧқтажын, кҿңіл-кҥйін ҧға білу. Міне,

осы ҥш қасиет ізгілікті мақсатта

пайдаланылған жағдайда ғана толымды адам

деген мҽртебеге ие болуға болады. Ақыл,

қайрат, жҥректі бірдей ҧста, Сонда толық

боласың елден бҿлек дейсіз. Олай болса, сіз

ҥшін дҥниенің басты қҧндылығы – адам, жҽй

ғана адам емес, рухани тҧрғыда кемелденген

толымды адам. Сіздің арманыңыздағы толық

адамның іргетасы ҿзін-ҿзі танумен қаланды.

Адамзат ҿркениетіндегі барлық игі қасиет-

тер: дін, иман, ғылым, білім, тҽрбие, ҽдеп,

ҿнер, қҧқық, іскерлік, тапқырлық, қайрат-

керлік, азаматтық, жомарттық, ҽділеттік, т.б.

бойында жетілдіре білген, дамытқан адам –

сіз ҧсынған «толық адам» концепциясы

біздегі ҿзін-ҿзі танумен терең ҧштасқан.

ҚАЗАҚСТАН –ТӘУЕЛСІЗ ЕЛ, ОТАНЫМ

Жетесова А.Т.,

"Шағала" шипажайы жанындағы орта мектептің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽні мҧғалімі

Азат елміз асқақтаған айбыны,

Аспанымда кҥн шуағы ай нҧры.

Татулықпен достығымыз жарасқан,

Егемендік – елдің басты байлығы.

Айтар болсам Отанымның белгісін,

Ҽнҧран бар ҿршіл ҽуен зор асқақ.

Елтаңбамның биік болсын тҧғыры,

Байрағымыз кҿк аспанмен таласпақ.

Отан деген бҽрімізге сірҽ да,

Аялайтын, қҧрметтейтін бір ана.

Бақыттымын, кҿк байрағым желбіреп,

«Туған ел»-деп тебіренсе Нҧр аға.

Алтын Ордам мынау менің Астанам,

Асқақтаған арман қалам бас қалам.

Ҽсем қалам сен тҧрғанда мерейім,

Ҥстемірек кҿрінеді басқадан.

Мҧра балып келген ата-бабадан,

Қазақ тілі – мемлекеттік тіл болды.

Ата заңым қабылданып, айбынды

Болашаққа ашып берді ол жолды.

Болашақтан жақсылықтар тосамын,

Ҿз жырыммен оған ҥлес қосамын.

Қазақстан – мақтанышым, бақытым,

Қазақстан – менің елім, ОТАНЫМ!

«БАТЫЛДЫҚ». СӘБИТ МҦҚАНОВ.

Жумагалиева Р.М.,

Ақтҿбе қаласы №40 орта мектебінің бастауыш класс мҧғалімі

Мақсаты Ҽңгіме мазмҧнын ашу, негізгі ойды ҧғындыру, Балуан Шолақ туралы

мағлҧмат беру, ҽңгімені тҥсініп, мҽнерлеп оқуға жаттықтыру, таным

қабілеттерін, ой-ҿрісін, байланыстырып сҿйлеуін, сҿздік қорларын дамыту.

Батылдыққа, ерлікке тҽрбиелеу.

Кҥтілетін

нҽтиже

Ҽңгіме мазмҧнын аша алады, негізгі идеяны ҧғынады, кейіпкер туралы

мағлҧмат алады, ҽңгімені тҥсінеді, мҽнерлеп оқуға жаттығады.

Сілтеме Оқулық: Ҽдебиеттік оқу, 2-сынып, Алматы, «Атамҧра», 2013 жыл, Балуан

Шолақ туралы слайд-презентация.

Қолданылатын

ҽдіс-тҽсілдері

«Миға шабуыл», «Ой қозғау», «Топтастыру», «Ой толғаныс», «Тҥртіп алу»,

«Жҧпта талқылау», «Т кестесі»

Ресурстар Тҥрлі-тҥсті қағаз, маркерлер, стикерлер, қосымша дерек кҿздері, суреттер,

интерактивті тақта, журналдар, кҿрнекі суреттер.

105

Сабақтың ҿті-

летін уақыты

45 минут

Сабақ жоспары 1. Кіріспе

2. Жаңа материалды меңгеру

3. Жаңа материалды қолдану

4. Қорытынды

Сабақтың

барысы:

Мҧғалімнің іс-ҽрекеті. Оқушының іс-ҽрекеті.

Ҧйымдастыру

Топқа бҿлу. Суреттер бойынша

топқа бҿлу.

Ҽр оқушыға бағалау парақтарын

таратып берді.

«Миға шабуыл»

Оқушылар ҿздеріне ҧнаған суреттерін

таңдап алу арқылы топқа бҿлінді.

Оқушылар қойылған сҧрақтарға жауап

берді.

-Мҧқан қандай ерлік кҿрсетті?

-Оны неліктен «Алып бала» деп

атады?

-Баланың кҥштілігін неден

аңғардың?

-Мҽтінді басқаша қалай атар едің?

«Кҥшті» сҿзін тағы қандай сҿзбен

алмастыруға болады?

-Осы сҽтте ҿздеріңнің кҥштілік-

теріңді қалай кҿрсетуге болады?

Шығармашылық тапсырма.

-Оқушылар ҿздері топта ойласып ер

балалар қолмен кҥш сынасты. (Ҽр

топтан 1 оқушы)

-Сынып ішіндегі ең кҥшті оқушыны

анықтады.

І. Кіріспе.«Ой қозғау»

-Қандай жыртқыш аңдарды

білесіңдер?

Оқушылар білетіндерін айтады.

-аю

-арыстан

-қасқыр

-жолбарыс

-тҥлкі т.б. жауаптар айтты.

ІІ.Жаңа материалды меңгеру.

1.Проблемалық сҧрақ:

Егер қасқырмен бетпе- бет

кездесіп қалсаң не істер едің?

2.«Топтастыру» стратегиясы.

- Батылдық дегенді қалай

тҥсінесіңдер?

3. Автор туралы мағлҧмат беру.

Балуан Шолақ туралы слайд-

презентация арқылы тҥсінік берді.

Оқушылар топта талқылап, жауап берді.

- Кҿмек шақырам

- Қашып кетем т.б.

Оқушылар жауаптары:

Батырлық

Ерлік жасау Қорықпау

Қаймықпау Жҥректілік

Оқушылар Балуан Шолақ туралы

мҽліметпен танысты.

ІІІ.Жаңа материалды қолдану.

4.Мҽтінді оқу, сҿздік жҧмыс

жасау.

«Тҥртіп алу», «Жҧпта талқылау»

Сергіту сҽтін ҧйымдастырды.

Топтық тапсырма.

Ҽр топқа тапсырма берді.

-Оқушылар ҿз бетімен мҽтінді іштей

оқиды.

-Мҽтіндегі тҥсініксіз сҿздерді тҥртіп

алады, жҧпта талқылайды.

-Мҽтінді топта талдап, негізгі идеяны

айтты.

-Мҽтінді дауыстап оқиды.

Оқушылар музыка ырғағымен биледі.

Батылды

106

1-топ Мҽтін бойынша постер

жасау.

2-топ Мҽтін мазмҧны бойынша

сурет салу.

3-топ «Нҧрмағанбет» сҿзіне

кластер жасау.

4-топ «Қасқыр» сҿзіне кластер

жасау.

5. Дҽптермен жҧмыс.

Ҽңгімеден қасқырды сипаттаған

жерін тауып жазу.

-Тапсырманы топ мҥшелері ҿз ішінде

талқылап, берілген уақыт ішінде

орындады.

-Ҽр топ ҿздерінің жасаған жҧмыстарын

шығып қорғады.

- Оқушылар мҽтіннен қасқырды

сипаттаған жерін тауып, жазды.

-Ҽр топтан шығып оқыды.

Рефлексия ІV.Қорытынды.

«Т кестесі» арқылы сабақты

бекіту.

-Не білдің?

-Не тҥсіндің?

-Топ басшысы бағалау парағының ҧпай

сандарын анықтайды.

-Оқушылар сабақтан алған ҽсерлерін

қағазға жазды.

Ҥйге тапсырма Мҽтінді оқу, бҿліктерге бҿлу,

Балуан Шолақ туралы қосымша

мҽліметтер жинау.

Бағалау Бағалау парағын қорытындылау.

ОҢ САНДАР ЖӘНЕ ТЕРІС САНДАР

Жҧмағҧлова Ж.М.,

Шалқар қаласы №5 орта мектептің математика пҽні мҧғалімі

Сабақтың мақсаты:

білімділік: оқушыларға оң сандар жҽне теріс

сандар, бҥтін сандар жиыны ҧғымдары тура-

лы тҥсінік беру, кейбір шамалардың тура ма-

ғынасы мен қарама-қарсы бағытын, олардың

сан мҽндерін ажырата білуге ҥйрету;

дамытушылық: тақырыпқа сҽйкес есептер

шығаруға дағдыландыру, шығармашылық

ойлай білуге жҽне танымдық

белсенділіктерін арттыруға ықпал жасау;

тәрбиелік: ойларын еркін жеткізуге, ҿзін-ҿзі

бағалай білуге жҽне жҧппен, топпен жҧмыс

істеуге, жолдасының пікірін сыйлай білуге

тҽрбиелеу.

Сабақтың тҥрі: Жаңа тақырыпты меңгерту

сабағы

Әдіс: сҧрақ-жауап, практикалық есептер

шығару, сергіту сҽті

Пәнаралық байланысы: физика, география,

экономика

Кӛрнекіліктер: слайдтар, ҥлестірме

қағаздар, кесте, сурет, бағалау парағы

Қолданылатын стратегиялар:

Блум Таксономиясы, Бағалау жҥйесі,

Топтастыру

Сабақтың барысы:

І . Ҧйымдастыру

Оқушыларды шеңбер бойымен тҧрғызу.

Амандасу. Сабақты бастамас бҧрын бір-

бірімізге жақсы тілектер айтайық.

Топқа бҿлу. Ҽр тҥсті сандар жазылған

фигуралар таратылады. Қағазға жазылған

сандарды таңдап алуларына байланысты «оң

сан» алғандар 1-топқа, «теріс санды»

алғандар 2-топқа, «0» 3- топқа орналасады.

Оқушылар орындарына отырады.

Топ басшысы сайланып, оған бағалау парағы

беріледі. Топ басшысына міндеті

тҥсіндіріледі.

ІІ. Қызығушылықты ояту

1) Ҥй жҧмысын тексеру (слайд)

2) Ауызша сҧрақтар:

- Жиын деген не?

- Жиынға тиісті нҽрселер, объектілер қалай

аталады?

- Ішкі жиын дегеніміз не?

- Бос жиын деген не?

- Екі жиынның қиылысуы

- Екі жиынның бірігуі

- Шектеулі жиынға мысал келтір

107

- Шектеусіз жиынға мысал келтір

- Жиын тақырыбына берілген есептер

қандай тҽсілмен шығарылады?

ІІІ. Мағынаны тану

Түсіну деңгейі. Жаңа тақырыпты тҥсіндіру.

«Ой қозғау »

Сҧрақ: Қандай сандарды білеміз? Оларды

қайда қолданады?

- Нҽрселерді санауға пайдаланатын сандар

(натурал сандар-1,2,3,4...)

- Шамаларды есептегенде, ҿлшегенде,

натурал сандармен қатар жай бҿлшектер: 1м,

2 кг жҽне ондық бҿлшектер 5,4м2, 8,3 т. жҽне

т.с) сандар қолданылады.

- Балалар, кейбір шамалардың тура мағына-

сы, тура бағыты болуымен қатар, қарама-

қарсы мағынасы, қарама-қарсы бағыты

болады.

Шамалардың тура мағынасының сан мҽнінің

алдына „+‖ таңбасы қойылады, шамалардың

қарама-қарсы мағынасының сан мҽніне „―‖

минус таңбасы қойылады.

Балалар, оң жҽне теріс сандарын тек матема-

тика пҽні ғана емес, сонымен қатар, геогра-

фия, физика пҽндерінде де қолданады екен.

Ауа райын анықтау кезінде, кез келген тау,

ҥстірт, қырат, қазаншҧңқыр, ойпат, теңіз

тҥбінің тереңдігін ҿлшеу кездерінде осы оң

жҽне теріс сандарды пайдаланамыз. Мына

мысалдарды қарастырайық:

1-мысал.

Іле Алатауындағы Талғар шыңы теңіз

деңгейінен 4973 м биіктікте жатыр, ал Қара

теңіздің ең терең жері теңіз деңгейінен 2210

м тҿмен. Мҧндағы теңіз деңгейінен жоғары

биіктік «+» таңбасы қойылып жазылады,

теңіз деңгейінен тҿменгі биіктік «-» таңбалы

сандармен жазылады.

Демек,Талғар шыңының биіктігі +4973 м

.Мҧндағы +4973- оң сан. Қара теңіздің ең

терең жеріндегі тҥбінің тереңдігі -2210 м

Мҧндағы -2210 - теріс сан.

2- мысал.

Таңертең термометр ауа температурасының

3° С суықтығын кҿрсетті. Тҥсте термометр

ауа температурасының 2°С жылылығын

кҿрсетті.

Термометрдің кҿрсетуі 0°С тҿмендегенде

суық болатынын (0°C-та су мҧзға айналады),

0°C-тан жоғарылағанда жылы болатынын

білеміз. Онда таңертеңгі ауа температурасы -

3° С, тҥстегі ауа температурасы +2° С деп

жазылады.

-Міне, балалар, ҿздерің кҿргендей оң жҽне

теріс сандарды ҿмірде қолданып жҥр екенбіз.

Оң санның алдына кейде + таңбасын қою

міндетті емес.

Мысалы: 2,7; 4; 3 ; 8 – оң сандар.

-8,9; -15; -6 ; -11 – теріс сандар.

Егер берілген ҿрнекте оң сан бірінші орында

тҧрса немесе ҿрнекте бір ғана сан (мҥше)

болып жҽне ол оң сан болса, оның алдына «

+» таңбасы қойылмайды.

Мысалы: 1) +3а – 7,5 + 8b ҿрнегі 3а – 7,5 + 8b

тҥрінде жазылады.

2) +45а; + 0,7 ҿрнектері 45а ; 0,7 тҥрінде

жазылады.

Ҿрнектерде теріс санның тікелей алдында

қосу, кҿбейту, бҿлу, азайту таңбалары тҧрса,

онда теріс сан жақшаға алынып жазылады.

0 (нҿл) саны оң санға да, теріс санға да

жатпайды. 0 саны шамалардың сан мҽндерін

айқындауда санақ басы ретінде алынады.

Кейбір шамалардың сан мҽндерінің оң

санмен немес теріс санмен жазылуы (64-бет

кестемен жҧмыс)

Қолдану деңгейі.

Жаңа ҧғымдарды, анықтамаларды, кестені

қолданып, есептер шығарады.

1) Ауызша есептер

2) Кестемен жҧмыс

Оқылуы Жазылуы Сан мҽні

20 м биіктік 20м +20

16 м тереңдік -16км -16

5 ҧпай ҧтыс 5 ҧпай +5

12 градус жылы 120С +12

Шығын 28000тг -2800 тг -28000

Кіріс 175000тг +175000тг +175000

3 ҧпай ҧтылыс -3 ҧпай -3

9 градус суық -90С -9

3) Тақтада орындау

№290 1)+15°С, 2)-32°С, 3) +7°С, 4) +28°С,

5)+2°С, 6) -5°С.

№297 1)-500 м, 2)+2 ҧпай, 3)-1 ҧпай, 4) 0, 5)-

30 м, 6)+15 м.

№286 (суретпен жҧмыс)

Қала атаулары Жылы суық

108

№287 Оң сандар: 0,75;

;9;6. Теріс сандар: -1;

-

; -4; -7; Оң жҽне теріс анға жатпайтын: 0;

№296 1)ауа температурасы: кҥндіз +3°С,

тҥнде -4°С.

2)таңертең -1°С, тҥсте +1°С

№301 а) -57м; ҽ) +27м; б) 0

№299

Бер:

Шешуі:

Асхат сатып алды-50 тг марка

1)70-50=20,

-120 тг бояу

2)120-100=20,

-100 тг ойын билеті

3)130-100=30.

Сатты -70 тг марка

Ж: маркадан +20 тг, бояудан-20 тг, ойын

билеті-30 тг.

-100 тг бояу

-130 тг ойын билеті

т/к: қанша пайда,қанша шығын-?

Талдау деңгейі.

Есептер шығару барысында қателескен

есептеріне талдау жасау. Ҽр топ ҿзінің

тобының атына сҽйкес постер қорғау.

(ереже, қолданылу, мысал)

ІV. Ой қорыту.

Синтез деңгейі

Математикалық диктант

№300 қарыз, ыстық, кҿтерілді

Шаруашылықтың пайдасы

450 000 теңге

-60000 Фермердің .... 60 000 теңге

Аулада 25 градус суық

+310С 25-тамызда кҥндіз 31

0С .......

болды

Ойпат теңіз деңгейінен 14 м

тҿмен орналасқан

+40см Кҿктемде еріген қар суымен ҿзен

деңгейі 40 см-ге .....

+450 000 тг

Қарыз.

-25°С

Ыстық.

-14 м

Кҿтерілді.

Сәйкестендіру тест жұмысы

1.Тура бағытты білдіретін сандар 1.16

2.Кіріс 120000тг; 2. 97

3.16градус суық; 3. оң сандар

4.Бҽйтеректің биіктігі 97м; 4.-120000

5.16 градус жылы; 5.-97

6.Шығын 120000тг; 6.теріс сандар

7.Қарама-қарсы бағытты

білдіретін сандар 7.-7

8.7ҧпай ҧтыс 8.120000

9.Су асты қайығы 97м

тереңдікте жҥзіп жҥр; 9.7

10.Олар ойынды 7ҧпай

ҧтылыспен аяқтады. 10.-16

Бағалау деңгейі

Жалпы сабақ бойынша қорытынды жасау.

Ҽр тапсырма 1 ҧпаймен есептеледі.

V. Ҥйге тапсырма: №289 1)-1620 м; 2)+8848

м; 3)-11022 м; 4)+6995 м.

№291 , №292

VІ. Сабақты қорытындылау.

ЭЛЕКТР ТОГЫНЫҢ ЖҦМЫСЫ МЕН ҚУАТЫ. ДЖОУЛЬ-ЛЕНЦ ЗАҢЫ

Қадырбек Г.Қ.,

Шалқар қаласы №5 орта мектептің физика жҽне информатика пҽнінің мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушыларға тҧрақты токтың

жҧмысы мен қуаты туралы тҥсінік беру.

Дамытушылық: Тҧрақты токтың жҧмысы-

ның жҽне қуатының физикалық мағынасын

тҥсіндіру. Математикалық ҿрнектермен та-

ныстыру. Физикалық шамалардың ҿлшем

бірлігін меңгерту. Джоуль-Ленц заңымен

таныстыру. Заңның математикалық ҿрнегі-

мен таныстыру, мағынасын тҥсіндіру.

Электр тоғының жҧмысы мен Джоуль-Ленц

заңының энергетикалық мағынасын теория-

лық негізде ҧғындыру. Теориялық білімді

практикамен байланыстыра алу машығын

қалыптастыру. Формулаларды есте сақтау

ҥшін жаттығулар орындату.

Тәрбиелік: Ҿмірмен байланыстыру, физика-

лық кҿзқарас қалыптастыру. Қорытындылау-

ға, нақтылыққа, жҥйелілікке, реттілікке,

ҧжымға, еңбекке тҽрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа білім қалыптастыру.

109

Әдісі: Тҥсіндірмелі-мысалды, теориялық-

практикалық, интерактивті .

Сабақтың барысы

І. Ҧйымдастыру кезеңі

ІІ. Ҥйге берілген тапсырманы сҧрау.

III. Жаңа сабаққа мақсат қою.

IV.Жаңа сабақты тҥсіндіру кезеңі V. Топтық есеп

VI. Салыстыруды табу

VII. Тест

VIII. Лездік сҧрақ

IX. Физикалық диктант

Х. Қорытынды І. Ұйымдастыру кезеңі:

А) Амандасу;

Б) Тҥгендеу;

ІІ. Ҥйге берілген тапсырманы сҧрау.

Сұрақтар:

Есіңе түсір

1.Электр тогы дегеніміз не?

2.Ток кҥші дегеніміз не, формуласы, ҿлшем

бірлігі, аспап

3.Тізбек бҿлігі ҥшін Ом заңы қалай

жазылады?

4. Тізбекте ток болу қандай жағдайлар болу

ҥшін не керек ?

5. Электр қозғаушы кҥш дегеніміз не?

6. Электр кернеуі дегеніміз не? формуласы,

Ҿлшем бірлігі, аспап

7. Кедергі дегеніміз не?

8.Ҿткізгіштің меншікті кедергісі деген не,

формуласы ҿлшем бірлігі, ҿлшеу аспап.

9. Параллель жҽне тізбекте жалғау

заңдылықтары.

10. Толық тізбек бҿлігі ҥшін Ом заңы.

Электр тоғының жұмысы мен қуаты.

Джоуль- Ленц заңы.

Электр энергиясы – ХХІ ғасырдың қуат

кӛзі.

Электроника – прогресс тамыры,

ӛндіріс жҥрегі.

Қауіпсіздік техникасы

Ток күші электр тізбегінің ең негізгі сипаты

болып табылады. Электр тізбегімен жұмыс

атқарғанда мынаны ескеру керек: ток күші

1 мА дейін қауіпсіз болып табылады. Ток

күші 100 мА асқанда адам ағзасына қауіпті,

тіпті ӛлімге әкеп соғады. Электр

құралдарымен жұмыс жасағанда ӛте

ұқыпты болып, сақтық шараларын сақтау

керек, әйтпесе адам ӛмірі қауіпке ұшырауы

мүмкін.

«Жұмыс пен қуат. Джоуль – Ленц заңы »

тақырыбы бойынша алған түбегейлі

білімдерің электр қуатын тұтынуда кӛмегін

тигізеді.

Электр тогының бар екенін оның жылулық,

химиялық, магниттік және биологиялық

әсерлері бойынша білуге болады дедік. Осы

әсерлер арқылы электр тогы, нақты

айтқанда электр тогының кӛзі жұмыс

жасайды. Мысалы ток ӛткенде ӛткізгіш

қызады, соның салдарынан олардың ішкі

энергиясы ӛседі. Ал ӛткізгіштің ішкі

энергиясының артуы ток жұмысының

есебінен жүреді, осы жұмысты есептейік.

Сонда электр ӛрісі A=qU жұмыс ӛндіреді.

A=qU; I=q/t

Тізбектің бӛлігіндегі токтың жұмысы ток

күшінің кернеуге және жұмыс ӛндіруге

кеткен уақытқа кӛбейтіндісіне тең:

A=IUt егер I=U/R; U=IR;

A=IUt=I2Rt=U

2t/R=Q SI жүйесінде жұмыс

Джоульмен (Дж)ӛлшенеді. 1 Дж= 1А·1В 1с

Токтың жұмысын ӛлшеуге арналған құрал

электр санауыш деп аталады егер

I=U/R;U=IR; A=IUT=I2Rt=U

2t/R=Q

Ӛткізгіштерді тізбектей жалғау ҥшін

A=I2Rt

Ӛткізгіштерді параллель жалғау ҥшін

A=U2t/R

Токтың қуаты t уақыттағы ток жҧмысының

сол уақыт аралығына қатынасына тең:

P=A/t=IU

егер I=U/R;U=IR; P=IU=I2R=U

2/R

1 Вт=1 Дж/с, 1 Дж =1 Вт*с

1 Вт∙сағ. = 3600 Дж

1 гВт∙сағ = 100 Вт = 360 000 Дж

1 кВт∙сағ = 1000 Вт = 3 600 000 Дж.

Ӛткізгіш неге қызады: Ӛткізгіш бойымен

ток ӛткенде, ӛткізгіш қызады, яғни

электр энергиясы ішкі энергияға айналады.

Тогы бар ҿткізгіштің бҿлініп шығатын жы-

луының мҿлшерін ток кҥшінің квадраты, ҿт-

кізгіштің кедергісіне жҽне ҿткізгіш бойымен

ток жҥретін уақыттың кҿбейтіндісіне тең:

Q=I2Rt

Есеп №1

Қуаты 100 Вт электр шамы кҥніне 6 сағ.

жанады. 1 ай (30 кҥн) ішіндегі токтың

атқарған жҧмысын тап, 1 кВт*сағ біздің

қалада 7 теңге тҧрады?

Берілгені:

Р=100 Вт

110

t= 6 сағ*30=180 сағ

Тариф= 7 теңге

А-? кВт*сағ

қҧны- ?

Шешуі:

А=Р*t

А=100 Вт *180 сағ.=18000 Вт*сағ=18

кВт*сағ

қҧны – 7 теңге * 18 кВт*сағ = 119 теңге

Жауабы: А=18 кВт*сағ, қҧны 119 теңге

№1 Мҧнай араластырғышты іске қосатын

электрқозғалтқышының қуаты 1900 Вт.

Электрқозғалтқыш 2 сағ ішінде 14400 Кл

зарядты ҿткізетін орамның кедергісін

анықтаңдар. (Жауабы: R=475 Ом)

№2 Ҽрқайсысы 6 В кернеуге, 0,6 А ток кҥшіне

есептелінген екі шам 2 мин. жанды. Осы

уақыт аралығында ҽр шамдағы жҽне екі

шамдағы электр тогының атқаратын

жҧмысын анықтаңдар? (Жауабы: А=432 Дж)

№3 Мҧнай мен су қоспасының кедергісі 1200

Ом. Сорғыту қондырғысы 3с жҧмыс

істегенде, ондағы 5,5А токтың атқаратын

жҧмысын анықтаңдар.

№4 Жҥк шығырын айналдыратын электрқоз-

ғалтқышы 9120Дж-ге тең жҧмыс атқа-рады.

4А ток кҥшінде 24 Кл заряд ҿткен-дегі

электромотордың қуатын табыңдар.

Ата-

уы

Белгі

ленуі

Ӛлшем

бірлігі

Фор-

муласы

Ережесі

Элек

тр т

огы

ны

ң

жҧм

ысы

A Дж A=IUt Электр тогының

жҧмысын -ток

кҥші, кернеу жҽ-

не жҧмысты іс-

теуге кеткен

уақыттың кҿбей-

тіндісіне керек

Элек

тр т

огы

ны

ң

қуат

ы

P Вт P=A/t=I

U

Токтың қуатын

табу ҥшін ҿткіз-

гіштегі ток кҥшін

жҽне кернеуді

ҿлшеп, олардың

кҿбейтіндісін

табу керек

Дж

оуль-Л

енц

заң

ы

Q Дж Q=I2Rt Жылу мҿлшерін

есептеу ҥшін ток

кҥшінің квадра-

тын, кедергі-

ні,уақытты ҿзара

кҿбейту керек

Тест А-1 1.Егер тізбектегі ток кҥші 8А болса, 20с

ішінде ҿткізгіш арқылы қанша заряд ҿтеді?

а) 0,4 Кл; б) 16 Кл; в) 160 Кл; г) 2,5 Кл; д) 4

Кл.

2.Кҿлденең қимасы 0,5мм жҽне кедергісі 8

Ом никелин ҿткізгіштің массасы неге тең?

(никелиннің тығыздығы 8900 кг/м, меншікті

кедергісі 0,42·10Ом·м)

а) 0,24кг; б) 0,042кг; в) 1,5кг; г) 0,12кг; д)

0,16кг.

3.Кедергісі 20 Ом ҿткізгіш арқылы 1мин

ішінде 300 Кл заряд ағып ҿтсе, ҿткізгіш

ҧштарындағы кернеу қандай болғаны?

а) 50 В; б) 18 В; в) 200 В; г) 36 В; д) 100 В.

4.Ішкі кедергісі 0,09 Ом амперметрдің ҿлшеу

шегін 10 есе арттыру ҥшін қандай шунт жҽне

оны қалай жалғау керек?

а) 0,01 Ом параллель; б) 0,01 Ом тізбектей; в)

0,1 Ом параллель; г) 0,1 Ом тізбектей; д) 0,11

Ом параллель.

5.Тізбек бҿлігі параллель жалғанған 9 жҽне 6

Ом резистордан жҽне тізбектей жалғанған 12

ом резистордан тҧрады.Тізбек ҧшына

берілген кернеу 24В. Кедергісі 9 Ом

резистордағы ток кҥші неге тең?

а) 0,15 А; б) 0,24 А; в) 0,28 А; г) 0,31 А; д)

0,62 А.

Тест А-2 1.Электр қыздырғыштың спиралі арқылы

ҿтетін ток кҥші 6А. Спиральдің кҿлденең

қимасы арқылы 4с ішінде ҿтетін

электрондардың саны:

а) 1,5·10; б) 3·10; в) 1,5·10; г) 3·10; д) 1,5·10.

2.Электр тізбегіне қосылған резистордың

кедергісі 20 Ом. Резистордағы кернеу 50В.

Ҿткізгіштің кҿлденең қимасы арқылы 1 мин.

ішінде ҿтетін зарядтың шамасы:

а) 1000 Кл; б) 30 Кл; в) 100 Кл; г) 2,5 Кл;

д) 150 Кл.

3.Отыз бірдей шам параллель жалғанып, кер-

неуі 220В ток кҿзіне қосылған. Бір шамның

кедергісі 1200 Ом. Осы тізбектегі ток кҥші:

а) 8 А; б) 5,5 А; в) 10 А; г) 4 А; д) 12А.

4.Ҽрқайсысының кедергісі 300 Ом тҿрт

кедергі алдымен тізбектей, сосын параллель

111

жалғанған. Осы кезде олардың жалпы

кедергісі қалай ҿзгереді?

а) 4 есе артты; б) 16 есе артты; в) 16 есе

кеміді; г) 4 есе кеміді; д) ҿзгермеді.

5.Егер U кернеу кҿзіне жалғанған ҿткізгіште

t уақыт ішінде Q жылу бҿлінетін болса, осы

уақыт ішінде ҿткізгіш арқылы ҿтетін электр

заряды:

а) ; б) ; в) ; г) ; д) .

Нҧсқа 1 2 3 4 5

А-1 в б д а д

А-2 а д б в б

Лездік сұрақтар

1) Тоқ кҥшін ҿлшейтін қҧрал – (ампермерт)

2) Қуатты ҿлшем бірлігі – (Ватт)

3) Атомның теріс зарядталған бҿлшегі –

(электрон)

4) Кернеуді ҿлшейтін қҧрал – (вольтметр)

5) Ядроның бейтарап бҿлшегі – (нейтрон)

6) Электр зарядының ҿлшем бірлігі –

(Кулон)

7) Алғаш рет кернеу доғасы ҥрдісін байқаған

орыс ғалымы (Василий Петров)

8) 1879 жылы электр шамдарын жетілдіруге

атсалысқан ҽйгілі американ ҿнертапқыш.

(Томас Эдисон)

9) Эдисон шамының орташа жҧмыс істеу

уақыты қанша сағатты қҧрайтын. (800-1000)

Физикалық диктант дәптермен жҧмыс. 1. Электр тізбегінің екі ҿткізгіштен артық

ҿткізгіштер тҥйісетін нҥктесін түйін деп

атайды.

2. Егер бірінші ҿткізгіштің соңы екінші

ҿткізгіштің басымен, екіншісінің соңы

ҥшіншінің басымен жалғанса, онда мҧндай

қосуды тізбектей жалғау деп атайды

3. Ток кҥші Амперметрмен ҿлшенеді

4. Бҿгде кҥштер жҧмысының орын

ауыстыратын электр зарядына қатынасына

тең электр қозғаушы күш деп аталады.

5. Ҿткізгіштің материалын сипаттайтын

шаманы меншікті кедергі деп атайды.

6. Тізбек бойымен ҿтетін токқа ҿткізгіштің

кедергі жасау қасиетін сипаттайтын шаманы

кедергі деп атайды.

7. Тізбектің берілген бҿлігінде заряд орын

ауыстырғанда, электр ҿрісінің атқарған

жҧмысының осы зарядқа қатынасы кернеу

деп аталады.

Білемін Білдім Білгім келеді

Бағалаупарағы

Оқушының

аты-жӛні

Ҥй

тап

сырм

асы

Жаң

а са

бақ

Топ

тық е

сеп

Сал

ыст

ыруд

ы т

абу

тест

Лез

дік

сҧрақ

Фи

зикал

ық д

икта

нт

Қоры

тын

ды

Үйде:

Жҥк шығырын айналдыратын электр

қозғалтқышы 9120 Дж тең жҧмыс атқарады.

4А ток кҥшінде 24 Кл заряд ҿткендегі

электромотордың қуатын табыңдар.

Ҥйге тапсырма

Электр тоғының жұмысы мен қуаты.

Джоуль- Ленц заңы.

21 жаттығудың №6,8

ҚОНАҚ КҤТУ ДӘСТҤРІ

Карашолакова К.А.,

Темір ауданы Н.Байганин атындағы мектеп-балабақшасы

Білім саласы: Қатынас.

Ҧйымдастырылған оқу іс-әрекеттер

тҥрлері: Тіл дамыту.

Қолға су қҧю ҽдісі, орамал ҧсыну.

Мақсаты: 1. Балалардың бойына ҧлттық

адамгершілік қасиеттерін енгізу.

2. Қонақжайлық дҽстҥрін балаларға меңгер-

ту, қонақ болу ҽрекетін ойын арқылы

жеткізу.

3. Халықтың салт-дҽстҥрін, мҽдениетін

бойларына сіңіру.

112

Тәрбиеші: Қҧрметті балалар, қонақтар!

Бҥгін біздің бақшамыздың шаңырағында

жиналып қалыппыз. Қош келдіңіздер!

Ҧйымдастыру кезеңі: Жайлауда бар жеріміз,

Тҿсеген бар тҿріміз.

Білгің келсе қазақты

Қонақ болып кҿріңіз.

Тәрбиеші: Балалар, біз қазақтың қыздары

мен ҧлдарымыз. Сондықтан ҿз ҧлтымыздың

ата-бабамыздан жалғасып келе жатқан салт-

дҽстҥрін ҧмытпауымыз керек. Біздің қазақ

халқымыздың салты мен дҽстҥрі кҿп. Қандай

салт-дҽстҥрлерді білесіңдер?

Балалар: Шілдехана, бесік тойы, тҧсау кесу,

сҥндет тойы т. б.

Тәрбиеші: Ата-бабамыздан келе жатқан

дҽстҥрлердің бірі – «қонақжайлық».

Кӛрініс.

Бала: Мен ауылдағы атама барып қайтайын.

Қыз: - Ата, ата, Дҽулет келе жатыр.

Ата: - Алдынан шығып сҽлем берейін.

Бала: - Ассалаумағалейкҥм, ата!

Ата: - Кір, тҿрге шық! Қызым кҿрпе жай,

дастархан ҽзірле.

Тәрбиеші: - Алыстан алты жасар бала келсе,

алпыстағы ақсақал шығып сҽлем береді.

Дастархан жайылып, ҧлттық тағамдар

қойылады.

Ҧлттық тағамдармен таныстыру.

Тәрбиеші: - Балалар, қандай қонақжайлық

тҥрлерін білесіңдер?

Балалар жауабы: 1. Арнайы қонақ – ҽдейі мал сойып

шақырылған қонақ.

2. Қҧдайы қонақ – кездейсоқ, бір кҥн тҥнеп

кететін жолаушы қонақ.

3. Қыдырма қонақ – алыстан туғандарына

келіп, бір мал жеп кететін қонақ.

4. Қылтима қонақ – тамағың піскеннін кҥтіп,

шақырусыз қонақ.

Тәрбиеші: Ал, енді ауылдың алты ауызынан:

«Сырттан келген қонаққа

Сҽлем беріп қол алсаң,

Есік ашып қарсы алсаң

Бірінші еткен қҧрметің.

Екінші еткен қҧрметің

Тҿрге шығарып,

Кҿрпе салсаң,

Ҥшінші еткен қҧрметің.

Кешіктермей шай берсең,

Тҿртінші еткен қҧрметің.

Тысқа шықса қария.

Қолыңда болсын қҧмғаны.

Қонақжайлық сол деген.

(Бала қолға су қҧяды.)

– Дастарханнан ас алмай тҧрып бірінші

наннан ауыз тию керек.

– Қазақтың ең бірінші қадірлейтін ҧлттық

тағамының бірі – ет.

(Балалар етті қалай пісіріп дайындайтынын

айтады.)

Ата: – Енді дастархан батасын берейін.

Бата.

Асың, асың, асыңа,

Береке берсін басыңа.

Аман болсын мал басың.

Бҿденедей жорғалап,

Қырғауылдай қорғалап,

Қызыр келсін қасыңа.

Дастарханнан ас кетпесін,

Бастарыңнан бақ кетпесін!

Ҽумин!

(Ас ішіп болған соң, ер бала қолға су қҧяды.)

– Суды тҿрдегі бата берген ҥлкен адамнан

бастап қҧяды, сосын оң жақтағы екі адамға

қҧйып, сҥлгі ҧсынады.

Бала: – Ал, ата, енді еліме қайтайын,

қҧрметтеріңізге рахмет! Сау саламат

болыңыздар.

Ата: – Сау бол, балам. Жорытқанда жолың

болсын!

Қорытынды. Тәрбиеші: Ата жолын жалғамақ,

113

Ел дҽстҥрін қолдамақ,

Ер намысын қорғамақ,

Сендерсіңдер, болашақ!

«Білім тұмарын» тағу.

«Қане қоштасайық» жаттығуы.

Тәрбиешінің оң қолының алақанына балалар

алақандарын салып: «Бәріміз доспыз,

бауырмыз, сау-саламат болыңыз» – деп

қоштасады.

НИЕТ ТАЗАЛЫҒЫ-ІЗГІЛІК БАСТАУЫ

(Ӛзін- ӛзі тану сабағының жоспары)

Кенжебекова Г.А.,

Ақтҿбе қаласы № 40 жалпы орта білім беретін мектебінің мҧғалімі

Қҧндылығы: Ішкі тыныштық

Қасиеттері: Ҿзіне-ҿзі сенімділік, қарапайымдылық,жағымды ойлау.

Мақсаты: ниет тазалығы-ізгілік бастауы екендігін тҥсіндіре отырып ішкі

тыныштық қҧндылығының мҽнін ашу.

Міндеттері:

-ҿз- ҿзіне сенімді болуға ҥйрету;

- қарапайымдылыққа баулу;

- жағымды ойлауға тҽрбиелеу.

Ресурстар:

құралдар,

мәліметтер,

ӛлеңнің

аудиодискісі.

Сабақ барысы

1. Ҧйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу. 5Т

Тыныштық сәті: (5 мин) Нҧрға бҿлену.

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді тҥзу ҧстаңыздар. Аяқ-

қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе ҥстелге қоюға

болады. Кҿздеріңізді жҧмуларыңызды ҿтінемін.

Елестетіп кҿріңіз: Кҥн нҧры сіздің тҿбеңізден ҿтіп, кеудеңізге қарай

бойлап барады. Кеудеңіздің орта тҧсында гҥл тҥйнегі орналасқан. Гҥлдің

тҥйнегі нҧрдан баяу ашылып келеді. Балғын жҽне таза ҽсем гҥл сіздің ҽр

ойыңызды, ҽр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып,

жҥрегіңіздің қауызын ашты.

Нҧр сҽулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол

біртіндеп кҥшейе тҥсуде. Оймен осы нҧрды қолдарыңызға тҥсіріңіз. Сіздің

қолдарыңыз нҧрға бҿленіп, сҽуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер

істейді жҽне баршаға кҿмектеседі. Нҧр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз

нҧр сҽулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау ҥшін жақсы

жерлерге апарады. Олар нҧр мен махаббат қҧралына айналды.

Одан ҽрі нҧр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты

жҽне жақсы, ізгі сҿздер ғана айтады. Нҧрды қҧлақтарыңызға бағыттаңыз,

қҧлақтарыңыз тек жақсы сҿз бен ҽсем ҽуенді ғана естиді. Нҧр кҿздерімізге

де жетті, кҿзіміз тек жақсыға қарап, бҽрінен жақсылықты ғана кҿреді.

Сіздің басыңыз тҥгелдей нҧрға бҿленіп, басыңызға тек ізгі, сҽулелі ой

келеді.

Нҧр бірте-бірте қарқын жҽне шҧғылана бастайды, сіздің денеңізден

шығып, жан-жағыңызға сҽуле шашады. Осы нҧрды туысқандарыңызға,

мҧғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нҧрды

уақытша тҥсініспей, ренжісіп жҥрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың

да жҥрегі нҧрға толсын.

Осы нҧр бҥкіл ҽлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, ҿсімдіктерге,

барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық тҥпкір-тҥпкіріне нҧр

5-т

Татулық,

тәртіп,

талап,

тыныштық,

тазалық.

114

бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нҧрлымын... Нҧр менің ішімде... Мен

Нҧрмын».

Осындай Нҧр, Махаббат жҽне Тыныштық кҥйінде отыра тҧрыңыз...

Енді осы Нҧрды жҥрегіңізге орналастырыңыз. Нҧрға толы бҥкіл ҽлем

сіздің жҥрегіңізде. Оны осындай ҽсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен кҿзіңізді ашуға болады. Рахмет.

2.Ҥй тапсырмасын тексеру.

№5 сабақ. М. Мақатаевтың «Болады деп арманда» ҿлеңін оқу.

Сұрақтар:

Ӛлең бізге қандай ақыл беріп тұр?

Отанға қандай қызмет жасаймыз?

Қандай ой тастап тұр?

Қалай біз қарапайым адам бола аламыз?

Адамның ниеті іс жүзінде қалай кӛрінеді?

Жағымды ойласаң жақсылық алда күтетініңе сенесің бе?

3. Дәйексӛз

Бҽрін де жҥрекке бағындыр (Абай)

2 рет ҧлдарға, 2 рет қыздарға қайталатамын. Барлығы бірге 1 рет қосылып

айту. Дҽптерге жазу.

4. Әңгімелесу: Мҧғалімнің сыйы

Бір ҿмірде болған қарапайым, ниеті таза, рухани бай адамның оқиғасын

ҽңгімелеп берейін. Ол кісі мал бағатын. Қыс айы болатын, кҥн қатты

боран. Барлық кҿрші қолаң, тумалар жиналып ҥйдің ішіне ҽңгімелесіп

кіріп келе жатыр. Жақсы болды саған жақсы жандар қарасқан шығар,

балаларыңның несібесі деген бірнеше дауыстар естілді. Сҿйтіп анығын

білсек бір ауылдың отар қойы боранда ықтасындап, қойшының қойларына

қосылып кеткен екен. Сондағы ол кісінің айтқаны: жоқ мен ол адамды

тауып, қойларын қайтарып беремін, оның адал еңбегі, балаларының

несібесі. Отар қойды тауып алған кісі: маған адал еңбекпен келген емес,-

деп атына мініп, борандатып кҿрші ауылдарды жағалап жолға шықты. Сол

тҥні қараңғылатып, қасына жоғын іздеген бір ауылдың қойшысын ертіп

келіп, қойларын қайтарып берді. Қойын тапқан қойшы мҽз болып,

рахметін жаудырып, бір қойын балаларыңмен асып жерсің, еңбегің деп

тастап кетті. Сонда кісі масаттанып «ниетің тҥзу болса, саған ақ жол ҿзі

шығады», -деді.

- Қарапайым қойшы қандай адам болды?

- Барлығының ақылдасқаны қандай іс еді?

- Қандай жанға ақ жол ашылады?

- Жан тыныштығы қай уақытта байқалады?

- Ҿз- ҿзіңе сенімді болу ҥшін не істеуің керек?

5. Шығармашылық жҧмыс. Жеке жҧмыс

Сенемін мен ӛзіме! Тақырыбына ӛлең шығару, ӛз ойын білдіру

Топпен ән айту:

Бақыт деген М. Мақатаев

Бақыт деген- сенің бала кҥндерің

Бақытсыз ақ- бақытты боп жҥргенің,

Бақытын да басқаның да білмеуің

Бақытсыз- ақ ойнағаның кҥлгенің.

Бақыт жайлы менің мынау білгенім.

Бақыт деген -бірде шаттық, бірде мҧң

Бақытты сол – тҽрік етіп тҥндерін,

115

Бақыт іздеп азаптанса, кімде- кім.

Бақыт деген- ҽркімдерде бір арман,

Сол арманның шыққан жері қҧмардан.

Ал сен ҥшін бақыт деген- дҽл қазір,

Бақыт деген жаза алмаған шығармаң.

Бақыт іздеп мал бақ мейлі тас қала,

Бірақ, балам, мынаны естен тастама:

Бақыттысың бақыт іздеп сорласаң,

Бақытты боп сорлап жҥрсең масқара!

Бақытың- мен, бақытым деп біл мені

Мені білсең бақытыңды білгенің.

Ал мен ҥшін ең бақытты кҥндерім-

Балам саған бақыт іздеп жҥргенім!

7. Ҥй тапсырмасы.

№ 5 сабақ. 1 тап дҽптермен жҧмысты аяқтап келу.

№6- сабақ. 23 беттегі Д.Л.Алленнің «Адам қалай ойлайды?» мҽтінін оқу.

8. Сабақтың қорытынды минуты:

-Балалар, денелеріңді тҥзу ҧстап, ыңғайланып отырыңыздар. Ҽрқашан

жҥректеріңіз тыныш, таза болсын. Рахмет, сау болыңыздар!

ТЕЛА ВРАЩЕНИЯ

Кӛшетова Г.Ж.,

Средняя школа №5 г. Шалкар

Тип урока: обобщение и систематизация

знаний

Цель урока:

Организовать деятельность по обобщению

знаний путем умения решать задачи на

нахождение площадей и объемов тел

вращения.

Показать применение формул площадей и

объѐмов тел при решении задач

практического характера.

Вызвать интерес к занятию, придать ему

проблемно- творческий характер, что отве-

чает личностным интересам и потребностям

обучающихся.

Воспитывать любознательность, добросо-

вестное отношение к учебе, аккуратность

Развивать память, пространственное

воображение, мышление, речь

должны знать и уметь: Определения тел вращения: цилиндр,

конус, шар.

Формулы площади боковой и полной

поверхностей,объѐмов тел.

Виды сечений тел вращения.

Решать задачи с практическим

применением.

Структура урока

1. Организационный момент

2. Постановка цели урока

3. Устная работа

4. Защита презентаций по группам

5. Экспресс-тест «Верно-неверно»

6. Задание на установления соответствия

7. Лабораторная работа

8. Тест

9. Решение практических задач по группам

10. Выдача домашнего задания

11. Итог урока

Ход урока

Класс делится на три группы:

1) Шар, 2) Конус, 3) Цилиндр

Руководителям групп раздаются оценочные

листы, в которые они будут заносить оценки

за каждый этап урока членов своей команды

Каждая группа защищает свою презентацию

по теме соответствующее названию группы.

Устная работа

1. В этом теле существует сечение, делящее

данное тело на два тела того же вида, что и

данное.

2. Это тело получается при вращении

прямоугольника вокруг стороны.

116

3. Сечение этого тела может быть

треугольником.

4. Это тело получается вращением

полукруга вокруг диаметра.

5. Это тело получается при вращении

прямоугольного треугольника вокруг катета.

6. Сечение этого тела может быть

прямоугольником.

7. Это тело получается вращением

полуокружности вокруг диаметра.

8. Сечение этого тела может быть круг

Экспресс-тест «Верно-неверно»

1. Верно ли, что образующая конуса больше

его высоты?

2. Может ли площадь боковой поверхности

цилиндра равняться площади его осевого

сечения?

3. Верно ли, что среди всех сечений цилин-

дра, проходящих через его образующую,

наибольшую площадь имеет осевое сечение?

4. Может ли площадь боковой поверхности

конуса равняться площади его основания?

5. Верно ли, что любое сечение сферы

плоскостью является окружностью?

6. Верно ли, что расстояние между любыми

двумя точками сферы не больше ее

диаметра?

7. Верно ли, что образующая цилиндра

меньше его высоты?

Взаимопроверка:

1 – да 2 - нет

3 – да 4 - нет

5 – да

6 – да 7 - нет

Руководители групп подсчитывают

количество набранных баллов и выставляют

оценки каждому члену группы по

следующему критерию:

Критерии оценок

Количество правильных ответов: Оценка:

6-7 «5» 5 «4» 4 «3»

3 и менее «2»

Задание на установления соответствия:

На интерактивной доске записаны в разброс

формулы площадей поверхности и объемов

пространственных фигур. Необходимо

установить соответствие между формулой и

ее названием.

Лабораторная работа:

Каждой паре учеников дается макет конуса,

усеченного конуса, цилиндра, шара и его

частей. Задание: найти площадь поверхности

фигуры вращения

Тест.

1. Цилиндр нельзя получить вращением…

1) треугольника вокруг одной из сторон;

2) квадрата вокруг одной из сторон;

3) прямоугольника вокруг одной из сторон.

2. Площадь боковой поверхности цилиндра

можно вычислить по формуле…

1) Sбок.= 2πRH 2) Sбок.= 2πR2H 3) Sбок.=

πRH

Сечением цилиндра плоскостью, перпенди-

кулярной его образующей, является…

1) круг; 2) прямоугольник; 3) трапеция.

4. Развѐрткой боковой поверхности

цилиндра может быть…

1) прямоугольник; 2) ромб;

3) параллелограмм.

5. Конус может быть получен вращением…

1) равностороннего треугольника вокруг его

стороны;

2) прямоугольного треугольника вокруг

одного из его катетов;

3) прямоугольного треугольника вокруг

гипотенузы.

6. Сечением цилиндра плоскостью,

параллельной оси цилиндра, является…

1) треугольник; 2) прямоугольник; 3) круг.

7. Развѐрткой боковой поверхности конуса

является круговой…

1) сегмент; 2) сектор; 3) слой.

8. Площадь полной поверхности конуса

равна…

1) Sп.п.= 2πRL 2) Sп.п.= πH(L+R) 3) Sп.п.=

πR(L+R)

Самопроверка:

1 - 1 2 – 1 3 – 1 4– 1

5 – 2 6 – 2 7 – 2 8- 3

Критерии оценок

Количество правильных ответов: Оценка:

7-8 «5»

6-5 «4»

4 «3»

3 и менее «2»

Тела вращения нам в жизни нужны, так как

красота и духовность в сочетании с

целесообразностью рождает гармонию. А

еще мы должны в жизни уметь рассчитывать

какое количество материала нужно

приобрести для изготовления предмета,

имеющего форму тел вращения и решать

117

многие другие задачи с практическим

применением.

Решение практических задач по группам

1 группе:

В детском саду дети решили подарки для

мам упаковать в картонный цилиндр. Для

упаковки у каждого из них есть картон

прямоугольной формы. Длина картона 24 см,

а ширина 15 см. Сумеют ли они упаковать

подарок в эту упаковку, если объѐм подарка

680 см3? Число π округлите до целого числа.

(Ответ: сумеют, т.к. объѐм тубуса 720 м3)

2 группе:

Для участия в празднике детям необходимо

пошить колпачки на голову. Сколько

материала потребуется на 5 таких колпачков,

если обхват головы ребѐнка 54 см, а длина

колпачка 20 см? Число π округлите до

целого числа. (Ответ:Ответ: ≈ 594 см2

≈ 2970 см2 )

3 группе:

На прогулке дети лепили снеговика. Какой

объѐм снега они убрали с площадки, если

диаметр большого шара 60 см, среднего – 40

см, малого – 20 см? Ответ переведите в

кубические метры. Число π округлите до

целого числа. (Ответ: 0,144 м3)

Подведение итогов:

ПРАВИЛО ВЫСТАВЛЕНИЯ ОЦЕНКИ ЗА

УРОК:

СЛОЖИТЕ ПОЛУЧЕННЫЕ ОЦЕНКИ ПО

ВСЕМ ЭТАПАМ.

РАЗДЕЛИТЕ СУММУ НА КОЛИЧЕСТВО

ЭТАПОВ.

ПОЛУЧИВШЕЕСЯ СРЕДНЕЕ

АРИФМЕТИЧЕСКОЕ ОКРУГЛИТЕ ПО

ПРАВИЛАМ МАТЕМАТИКИ.

Вы получили оценку за ваши труды на

уроке.

ПОЗДРАВЛЯЮ !

КЕРІ ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫҚ ФУНКЦИЯЛАРДЫҢ ТУЫНДЫСЫН ЕСЕПТЕУ

Кулдиярова Г.Е.,

Ақтҿбе қаласы №6 орта мектептің математика пҽнінің мҧғалімі

Сабақтың тақырыбы: Кері тригонометрия-

лық функциялардың туындысын есептеу

Сабақтың мақсаты: а) Оқушыларда кері

тригонометриялық функциялардың туынды-

сы жҿнінде ҧғым қалыптастыру, есеп

шығару дағдысын жетілдіру, формуланы

тиімді қолдана білу бейімділігін арттыру

ҽ) Оқушыларды топ болып жҧмыс жасауға,

жинақылыққа, бірін-бірі сыйлауға,

шапшаңдыққа тҽрбиелеу

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту

сабағы

Сабақтың түрі: Дҽстҥрлі емес, топтық

сабақ

Сабақтың әдісі: СТО стратегиялары-

ассоциация, ЖИГСО, семантикалық карта,

блиц-тест.

Сабақтың кӛрнекілігі: Интерактивті тақта,

плакат, тапсырма парақшалары, бағалау

парағы

Әдебиеттер: 1. А.Е.Ҽбілқасымова «Алгебра

жҽне анализ бастамалары» -10 кл.

2. А.Е.Ҽбілқасымова «Математиканы оқыту-

дың теориясы мен ҽдістемесі»

Сабақтың барысы: І. Қызығушылықты

ояту (3 мин.)

Жуан және жіңішке сұрақтар қою: 1. Тригонометриялық функцияларды ата?

2. Кері тригонометриялық функцияларды

ата?

3. Тригонометриялық жҽне кері тригономе-

триялық функциялардың арасындағы

байланыс, ерекшелік қандай?

ІІ. Мағынаны ашу Оқушылар 4 топқа бҿлінеді. Ҽр топқа

тапсырмалар беріледі.

1-қадам: Ҽр топ мҥшелері тапсырмаларды

оқып, тҥсініп, ҿзара кеңеседі. Қажеттілерін

плакатқа жазады.

2-қадам: Ҽр топтың бір-бір мҥшесі басқа

топқа барып араласып, ҿз тапсырмасынан

білгендерін рет- ретімен ортаға салады.

3-қадам: Топ мҥшелері бастапқы орнына

қайтып келеді. Ҿз тапсырмаларын қорғайды.

Кері

тригонометриялық

функциялар

118

Тапсырмалар:

І топ тапсырмасы: функциясы

функциясы

кесіндісінде

ҿзгеретін бірсарынды ҿспелі функция.

функциясының қасиеттері:

1. Функцияның анықталу облысы:

2. Мҽндерінің жиыны:

3.Функция тақ, яғни, ( )

4. Функция бірсарынды ҿспелі

Кез келген ҥшін ( ) теңдігі орындалады жҽне

ІІ топ тапсырмасы:

функциясы

функциясы кесіндісінде

ҿзгеретін бірсарынды кемімелі функция.

функциясының қасиеттері:

1. Функцияның анықталу облысы: 2. Мҽндерінің жиыны: 3.Функция жҧп та тақ та емес, яғни,

( ) 4. Функция бірсарынды кемімелі

Кез келген ҥшін cos( ) теңдігі орындалады жҽне ІІІ топ тапсырмасы:

функциясы жиынында

анықталған жҽне бірсарынды ҿспелі

функция.

функциясының қасиеттері: 1.

Функцияның анықталу облысы: барлық

нақты сандар жиыны-

2. Мҽндерінің жиыны: (

)

3.Функция тақ, яғни, ( )

4. Функция бірсарынды ҿспелі

Кез келген ҥшін ( ) теңдігі

орындалады жҽне

ІV топ тапсырмасы:

функциясы жиынында

анықталған жҽне бірсарынды ҿспелі

функция.

функциясының қасиеттері: 1.

Функцияның анықталу облысы: барлық

нақты сандар жиыны-

2. Мҽндерінің жиыны: ( )

3. Функция жҧп та тақ та емес, яғни,

( ) 4. Функция бірсарын-ды кемімелі

Кез келген ҥшін ( ) теңдігі

орындалады жҽне

Кері тригонометриялық функциялардың

туындысы:

1. ,

,

( ) І

( )

√

√ ( )

√

2. , ,

( ) І

( )

√

√ ( )

√

3. ,

,

( )І

( )

4. , ,

( ) І

( )

ІІІ. 1) Ой -толғаныс: Топ аралық сайыс:

I топ

1.

2. ( ) √

3.

ІІ топ

1.

2. √ ( )

119

3.

III топ

1.

2. √ 1. ( )

3. √

IV топ

1.

2. √

Есептің жауаптары: р/с І топ ІІ топ ІІІ топ ІV топ

1

√

0

2 √

√

√ ( )

√

√

( )√

3

√

√

√

√

ІІІ. Ой- толғаныс:

1) Ӛзіңді тексер: «Семантикалық карта» (иә, жоқ жауабымен) Функция Функцияның туындысы

( )

√

(

)

2) Тест тапсырмаларын орындау:

№ Тапсырма Жауабы

1 (

)

А) В)

с) 0 Д)

Е)

2 ( ) ( ) (

) А) В) с) 20 Д) Е)

3 ( ) √

( ) А)

√ В)√ C)

√ Д)

√ Е)

√

4 ( ) А)

√ В)

√ C)

√ Д)

√ Е)

√

Тест жауаптары:

1 тапсырма 2 тапсырма 3 тапсырма 4 тапсырма

Д)

В) А)

√ В)

√

ІV. Бағалау. Бағалау парақтары арқылы топ басшылары бағалайды.

V. Сабақты қорытындылау

VІ. Ҥйге тапсырма:

1) Кері тригонометриялық функциялардың

туындысы

2) Функцияның туындысын тап:

а)

( )

б)

( )

Р/с Оқушының аты-жӛні Баға

1.

2.

3.

4.

5.

6.

120

ӚРНЕКТЕР

Култанова Н.Н.,

Ақтҿбе қаласы №36 қазақ орта мектебінің бастауыш класс мҧғалімі

Сабақтың тақырыбы: Ҿрнектер. а+7, а-7

Сабақтың мақсаты: 7 санын қосу жҽне

азайту тҽсілдерімен таныстыру. а+7, а-7

ҽріпті ҿрнектерінен санды ҿрнек қҧру

жолдарын меңгерту.

Сабақтың міндеттері: 1. Сандар қҧрамы туралы оқушылар білімін

кеңейту

2. Оқушылардың білім - білік дағдыларын

қалыптастыру, есте сақтау қабілеттерін, қосу

жҽне азайту амалдарының ҿзара байланысы

негізінде логикалық ойларын дамыту.

3. Ҧқыптылыққа, ҧйымшылдыққа,

ізденімпаздыққа тҽрбиелеу

Сабақтың тҥрі: саяхат сабақ

Сабақтың әдісі: сҧрақ- жауап, тҥсіндіру,

кҿрнекілік,

Сабақтың барысы.

І. Ҧйымдастыру бҿлімі:

Оқушылармен амандасып, сабаққа

қатысымын, оқу қҧралдарын тексеру

Психологиялық дайындық: Класымыз тап-таза,

Бор да дайын тақтада.

Ойымызды жинақтап

Отырайық партаға.

- Балалар, бҥгінгі сабағымыз ерекше

болмақ. Ҿйткені бҥгін біз қаламыздың

кҿрнекті жерлеріне саяхатқа шығамыз.

- Саяхатқа шығуға дайынбыз ба?

- Дайынбыз.

- Саяхатқа шықпас бҧрын алдымен ҥй

тапсырмасын тексерелік. Ҥй тапсырмасын

орындау арқылы саяхатымызға арналған жол

билетін ҧтып аламыз.

ІІ. Ҥй тапсырмасын тексеру

Салыстыр:

5 + 5 > 7 – 1 4 + 4 > 9 – 5

6 + 2 = 7 + 1 10 – 6 < 2 + 3

7 – 2 < 3 + 4 9 – 9 < 5 + 0

- Жарайсыздар, балалар! Барлығыңыз да

дҧрыс орындап келген екенсіздер,

барлықтарыңыз да жол билетін ала

аласыздар. Енді мектеп автобусына отырып,

саяхатымызды бастайық.

- Бҽріміз жайғастық па?

- Ережені білеміз бе? (қауіпсіздік ережелері

ескертіледі)

- Кҽне, жолымыз қысқару ҥшін ҽн айталық

(«Қҧттықтаймын, ана, туған кҥніңмен!» ҽні

айтылады.

ІІ.Жаңа материалды меңгерту

- Балалар, бҧл қай жер?

- Дҧрыс айтасыздар, бҧл Қобыланды батыр

атындағы орталық стадион. Бҧл жерде

футбол ойындары, ҥлкен, кең кҿлемдегі

мерекелік шаралар ҿтеді. Ақтҿбе футбол

командасын бҽріміз білеміз. Енді осы

ағаларымыз бізге мынадай тапсырма береді

Автобусымызға отырып, саяхатымызды

жалғастырамыз.

- Балалар, бҧл «Ҽлия музейі». Ҽлия апамыз

Ҧлы Отан соғысы кезінде ерлік кҿрсеткен,

біздің батырларымыздың бірі, ҽрі жерлесіміз.

Біз Ҽлия апамызды мақтан тҧтамыз, ҽрі

ерлігін ҧмытпаймыз. Музей қызметкерлері-

нің тапсырмасы:

6 мен 8 сандары

Шақырды дос кҿршісін

Балақайлар табайық

Қонақ қай сан екенін?

Жауабы: 7

Жҧмбақ шешуін пайдалана отырып, жаңа

сабақты тҥсіндіру (мҧғалімнің тҥсіндірмесі).

121

Дәптермен жҧмыс. Дҽптерге кҥннің жадын,

тақырыбын жазу.

77 77 77

Автобусқа мініп, саяхатымызды

жалғастырайық.

- Бҧл қай жер, балалар?

- Дҧрыс айтасыздар, бҧл Қазақстан

Республикасының тҧңғыш президенті

Н.Назарбаев атындағы саябақ. Бҧл саябақта

барлық мерекелік шаралар ҧйымдастыры-

лып, ҿткізіледі.

Саябақ қызметкерлерінің де тапсырмасы бар

екен, кҽне, орындап кҿрелік.

a + 7 а = 0, 1, 2, 3

a – 7 a = 10, 9, 8, 7

-Балалар, сендерге берілген ҿрнектерде

ҽріптер мен сандар бар. Енді осы

ҿрнектердің мҽнін таба аласыздар ма?

-Жоқ.

-Дҧрыс айтасыздар шығара алмайсыздар.

Бҧл ҽріпті ҿрнек деп аталады. Ҽріпті

ҿрнектерді шығару ҥшін бізге сан қажет. Ол

ҥшін мына сандарды ҽріптердің орнына

қойып ҿрнекті шығарып кҿрейікші. Мысалы:

1+7=8

- Балалар, бҧл «Нҧрғасыр» мешіті. Мешітті

біздің елбасымызбен Ресей президенті

Д.Медведев келіп, ашқан болатын. Мешіт

қызметкерлерінің де тапсырмасы бар екен.

Оқулықпен жҧмыс. Оқулықтағы №3 есепті

оқу, шығару.

Сергіту сәті.

Жҧмбақ есеп

Айгҿлекте 2 биші

Би билеп жҥр тамаша.

Қосылды оған 5 биші кеп,

Сонда болды бишілер

Саны қанша? «Айгӛлек» биі

- Балалар, бҧл жерді білесіздер ме?

- Ҽрине, бҧл сіздердің ҧнатып, жиі келетін

жерлеріңіз. Мҧнда сауда орындары мен са-

уықтыру орындары кҿп. Мейрамдарда осын-

да келгенді бҽріміз де ҧнатамыз. Орталық

қызметкерлері бізге тапсырма дайындап

қойыпты. Кҽне, орындап жіберелік.

- Жарайсыздар, балалар, сіздер барлық

тапсырмаларды жақсы орындап келесіздер.

Саяхатымызды ҽрі қарай жалғастырайық.

- Балалар, бҧл Т.Ахтанов атындағы драма

театры. Театрда тҥрлі қойылымдар, бала-

ларға арналған ертегілер сахналанады. Театр

қызметкерлерінің тапсырмасын орындап

кҿрелік.

- Жарайсыздар, балалар, бҧл тапсырманы

да сҽтті орындадық.

ІІІ.Сабақты бекіту.

- Енді автобусымызға жайғасып,

мектебімізге баралық. Кҽне, ҽн айтайық.

(«Ҽрқашан кҥн сҿнбесін» ҽні орындалады).

- Мектебімізге де келіп, класымызға да

кірдік. Балалар, саяхатымыз ҧнады ма?

- Жарайсыздар, балалар, сіздер

тапсырмаларды да жақсы орындадыңыздар.

Сонымен біз бҥгінгі сабағымызда не білдік?

7 санының қҧрамын еске тҥсірелік.

122

ІV.Ҥйге тапсырма: №4 162-бет

V.Бағалау. Сабаққа қатысып,

тапсырмаларды орындаған оқушылар

мадақталып, бағаланды.

СӚЗ ҚҦРАМЫ

Қыдыр А.Ә.,

Ақтҿбе қаласы №1 орта мектебінің мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: оқушылардың сҿз

қҧрамы, тҥбір мен қосымша туралы

білімдерін пысықтау.

Сабақтың міндеті: 1. Сҿзді қҧрамына қа-

рай талдауға ҥйрету, тҥбір мен қосымшаны

ажыратып, сҿзді талдауға жаттықтыру. Ҿз

бетімен жҧмыс жасай білуге жҽне ҿзін

бағалай білуге ҥйрету.

2. Байланыстырып сҿйлеуін, жазба тілін да-

мыту. Сҿздік қорларын молайту, шығарма-

шылық ойлау қабілетін дамыту. Сҧраққа

толық, тиянақты жауап беру дағдыларын

арттыру.

3. Ҧйымшылдыққа, ҽділдікке, адалдыққа,

ҧқыптылыққа, тазалыққа, шапшаңдыққа

тҽрбиелеу.

Сабақ түрі: игерген білімді пысықтау

сабағы.

Әдісі: Б.Блум таксономиясы, тҥсіндіру,

сҧрақ-жауап, кҿрнекі, АКТ.

Кӛрнекілігі: Сюжеттік суреттер, карта, баға-

лау парағы, тест, интерактивтік тақта, кесте.

Пҽнаралық байланыс: дҥниетану

Сабақтың барысы:

І . Ҧйымдастыру кезеңі

1. Психологиялық дайындық.

1-қатар: -Әрбір адам? -Туысым, досым,

жҧрағат. 2-қатар: -Әрбір сабақ? -Ҥйрену,

ҧғу, ҧлағат.

3-қатар: -Әрбір ісім -Тірлік, тірек,

адамдық. Барлығы бірге: -Әрбір сӛзім? -

Шындық, бірлік, адалдық. М: Олай болса,

оқушылар адамдық пен адалдықты ту ете

отырып, сабағымызды бастаймыз. Бҥгінгі

сабағымыз ҽдеттегіден ерекше сабақ болғалы

тҧр. Біздерге кҿп қонақтар келіп отыр. Қазақ

халқы қонақжай халық. Бар дҽмдісін

қонағына жайып салып, риза қылады. Біз де

бар білімімізді кҿрсете біліп, меймандарды

риза қылайық.

Сабақтың мақсатын хабарлау

- Қандай ағаштарды білесіңдер? (Оқушылар

білетін ағаштарын атайды).

Ҿте жақсы, ал біздің бҥгінгі ағашымыз білім

ағашы деп аталады.

Бҥгін сабағымыз ерекше ҿтпек, себебі, ҿз бі-

лімдерінді ортаға салып, мына білім ағашы-

ның шыңына кҿтерілесіңдер. Жаттығулар

орындайсыңдар, ойын ойнайсыңдар.

Тапсырма орындайсыңдар, 6 кезеңде Білім -

3 ҧпай, Тҥсінік – 3ҧпай, Қолдану- 2ҧпай,

Талдау-3 ҧпай, Жинақтау-3ҧпай, Бағалау -

5 ҧпай, барлығы осы 6 кезеңде осындай ҧпай

жинасаңдар 19-17 ҧпай -«5», 6-14 ҧпай -«4»,

13-10 ҧпай -«3» деген баға аласыңдар.

Ендеше тек жақсы баға алу ҥшін жҽне бҧл

ағаштың биігіне кҿтерілу ҥшін, сендер

білімді, тҽртіпті, қиялшыл, ойшыл, ҽрі

шапшаң болуларың керек.

ІІ Негізгі бӛлім

Дҽптермен жҧмыс. Дҽптерге бҥгінгі кҥнді

жаздырту.

Кҿркем жазу.

Қолға қалам алайық,

Салақтықтан қашайық.

Ққ ҽрпін біз дҧрыстап,

Ҽдемілеп жазайық.

Ққ-дыбысын талдау. Қыс қандай кӛңілді!

Сонымен балалар, сҿз тек дыбыстар мен

ҽріптерден, буындардан ғана емес ол тҥбір

мен қосымшадан да тҧратындығын ҥйрендік,

ендеше. Мына тапсырмаларға жауап беріп

кҿрейік.

Бӛлім Тапсырма Ҧпай Деңгейлік тапсырма

Білім Мақсаты:

Ҿтілген материалдар

Сҿз қҧрамы

жҿнінде не

1 Тҥбір сҿз деген не?

1 Тҥбір сҿзге не жалғанады?

123

бойынша алған

білімдерін тексеру

білеміз? 1 Қосымша дегеніміз не?

Тҥсінік

Мақсаты: сҿздің қҧ-

рамын анықтауда тҥ-

бір мен қосымшаны

ажырату жҿнінде

тҥсінік беру.

Сҿздердің

тҥбірі мен

қосымшаны

тауып, тиісті

белгімен

кҿрсету.

Бірін-

бірі

бағалау.

3 ҧпай

Сҿздердің тҥбірі мен оған жалғанған

қосымшаларды тауып, тиісті белгімен

кҿрсет:

орындық, теңізші, үлкендік, етікші,

қобызшы, ойыншық

Қолдану

Мақсаты: сҿз қҧрамы

жҿнінде білімдерін

нақтылай тҥсу.

Оқулықпен

жҧмыс

Сергіту

жаттығуы.

2 ҧпай 102-беттегі 279-жаттығу

Тҥбір сҿздерді бір бҿлек, қосымшалы

сҿздерді бір бҿлек топқа жаз.

Талдау

Мақсаты: ребусты

шеше отырып, сҿз

қҧрамына талдау

дағдысын жетілдіру.

Шығармашы-

лық жҧмыс

жҥргізу. Ребус-

ты шешіп, жауа-

бындағы сҿзді

сҿз қҧрамына

талдау

3ҧпай , ,, ,, ,

10

1.Ребусты шешіп, шешуіндегі сӛзді сӛз

құрамына талдап жаз.

2.Осы сӛз туралы мақал немесе ӛлең,

жұмбақ жаз.

Жинақтау

Мақсаты: қосымша-

ның маңызы туралы

білімдерін қорыту,

бекіту

Қосымша

жалғау арқылы

сҿйлемді дҧрыс

қҧру.

3 ҧпай Тӛмендегі сӛздерге қосымша қосу арқылы

сӛйлем құрап жаз.

1.Шымшық ағаш қон

2.Ҥй қызық кітап кӛп

3.Толқын кітап ал

Бағалау

Мақсаты:

оқушылардың білім

деңгейін анықтау.

Ҧпай сандарын

есептеп, бағалау

5 ҧпай 1. Қай сӛз тҥбір сӛз?

А) балықшы Ҽ) кітап Б) балалар

2. Қай сӛздегі қосымша дҧрыс кӛрсетілген?

А) домбырашы Ҽ) гүлдер Б)ойыншы

3. Сӛздердің қайсысы қосымшалы сӛз?

А) оқушы Ҽ)гҥл Б) дҽптер

4. Сӛздердің қайсысы тҥбірлес сӛздер?

А) ойыншы, ойыншық Ҽ) қала, дала

Б) қалам, дҽптер

5. Қосымша жалғанғанда ӛзгерген сӛзді

тап.

А) добы Ҽ)жібі Б) егінші

19-17 ҧпай -«5»

16-14 ҧпай -«4»

13-10 ҧпай -«3»

Тест жауабы

1-Ә 2-Б 3- А 4- А 5- Б

Сергіту сәті.

- Қаламды немен ұстаймыз? - Саусақпен

- Немен жазамыз? - Қолымызбен

- Немен ойланамыз? - Басымызбен

- Немен қабылдаймыз? - Жүрегімізбен

- Немен жүгіреміз? - Аяқтарымызбен

Мен ақылдымын! Мен озат оқушымын!

Менің денім сау болады! Елім аман, Отаным

тыныш болады! Мен, бұл әлемнің бар

байлығын қабылдауға дайынмын! 2-3 ОП

(шапалақтау)

- Кӛңіл- күйлерің қалай?

- Ендеше сабақты одан әрі жалғастырайық.

ІІІ. Сабақты қорытындылау.

Қосымша қандай қызмет атқарады?

-Қосымша сҿз бен сҿзді байланыстырады.

-Тҥбір сҿзге қосымша жалғамай, сҿздерді

қосып оқуға бола ма?

- Жоқ. Онда сҿз бен сҿздің арасында

мағыналық қатынас болмай қалады

ІV. Сабақты бекіту

124

Тақтамен жҧмыс.

Қайрат сабақтан келгенде, ҥйден жазылған

хат тауып алды. Оны кішкене қарындасы

Айжан жазыпты. Қайрат не жазылғанын

тҥсіне алмады. Айжанның не жазғанын оқып

кҿр. (Интерактивті тақтада кҿрсетіліп

тҧрады)

МЕНДОСЫМНЫҢҤЙІНЕКЕТТІМБІРСАҒА

ТТАНКЕЙІНКЕЛЕМІН

Айжанның жазуын оқу неге қиын болды?

Ол сӛйлем жазудың қандай ережелерін

білмейді?

V.Бағалау.

VІ.Ҥй тапсырмасын беру:

102- бет 281- жаттығу. Ҿзің қалаған

тақырыпқа шығарма жазып келу.

- Бізге білімді кім береді? (Ҧстаз)

Ендеше сабақты «Ҧстазым» ҽнімен

аяқтаймыз.

«ТАПҚЫР ДОСТАР» ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ОЙЫН

Қалыбаева Б.Қ.,

Ақтҿбе қаласы №21 «Кҽусар бҧлақ» МДҦ

Білім саласы «Қатынас»

Мақсаты: Топта бірлесе жҧмыс істеуге, бас-

қа адамның жҧмысын бағалауға ҥйрету, қа-

тысушылардың шеберліктерін, ой ҿрісінің

қызығушылығын дамыту. Балаларды ҧйым-

шыл болуға, шапшаңдылыққа, тапқырлыққа

тҽрбиелеу.

Кӛрнекіліктер: Суреттер, слайд арқылы

кҿрсету.

Тәрбиеші: Бҽйгеге тҥсіп жарыспай Жҥйрік-

тің бағы жанар ма? Білім мен ҿнер жарысы

Тҽрбие тҽлім табар ма? Бҧл бҽйге ойын бҽй-

гесі Кім жҥйрік ойға сол алда дегендей бҥ-

гінгі интеллектуалды ойынымыз сайыс тҥ-

рінде ҿтеді. Бҥгінгі сайысқа екі топ келіп

отыр. Екі топқа бірнеше тапсырмалар бері-

леді. Дҧрыс орындаған тапсырмаға ҽділ тҿре-

шіміз ҿз бағасын беріп отырады. Ҧяшықтағы

ҽр тапсырманы дҧрыс орындауға тыры-

сайық. 1.«Алғырлар» тобына қошемет 2.

«Тапқырлар» тобына қошемет. Қай топ бас-

тайтынын санамақ арқылы біліп алайық. Екі

топтың топбасшысы топтарын

таныстырады.

«Тапқырлар» тобы: Шетімізден тапқырмыз

Біз команда қҧраймыз Не ҥйрендік, не білдік

Сайыста жеңіп шығамыз.

«Алғырлар» тобы: Дайын біздің команда

Шығыңдар кҽне жарысқа Кімдер епті, кім

алғыр Озып шығар сайыста

№І ҧяшық «Білгенге маржан»

І-топ

1.Біз қай республикада тҧрамыз?

2.Тірі табиғатқа нелер жатады?

3.Жылдың тҿрт мезгілі туралы ҿлең жазған

ақын. Ҿлеңін айтып бер.

4.Ертегі: «Бҥркіт қонаққа шақырдып еді,

соған барғалы жатырмын, уақытым жоқ,-

дейді кҿкек» Бҧл қай ертегі.

5.Кҿктем мезгілі туралы Мнемо Таблица

арқылы сҿйлем қҧрау.

ІІ-топ

1.Қазақстан Республикасының президенті

кім?

2.Ҿлі табиғатқа нелер жатады?

3.Жыл басына таласқан хайуанаттарды ата.

4. «Кел, балалар, оқылық!» кімнің ҿлеңі?

Жатқа айт.

5.Кҿктем мезгіліне байланысты

Мнемотаблица арқылы ҿлең қҧрау.

ІІ-ҧяшық «Ойлан тап»

І-топ

1.Сан қҧрамын тап.

2. Логикалық есеп. Бес қоянда неше қҧлақ

бар?

Дҥкенге барып, бір сабын алдым. Оған

қосып қабын алдым. Екі дҽптер, бір

қарандаш. Тіс ысқышты тағы алдым.

Есептеші сонда бҽрі, Қанша болды,қолда

бары?

3.Ребус

+

ІІ-топ

1

8 2

125

1.Алмаларды жинап ал.

2.Салыстыр.

3.Логикалық есеп. Бес қоянда неше қҧлақ

бар?

4. 1-ден 20-ға дейін тура, кері санау.

«Есте сақта» ойыны

ІІІ-ҧяшық «Мен айтамын, сен

жалғастыр»

1.Тіл тас жарады- (тас жармаса бас жарады)

2.Піл кҿтермегенді- (тіл кҿтереді)

3.Жақсы сҿз-(жарым ырыс)

4.Ҿнер алды-(қызыл тіл)

5.Сҿз сҿзден- (сҿйлемесе неден туады)

6.Сҿз асылы- (мақал)

ІV-ҧяшық «Тіл ашар»

1.Ҧйқасын тап

2. Сандар арқылы сҿз қҧрау.

1 2 3 4

А Б Т Л

V-ҧяшық ойын «Буынға буын қос»

Қорытынды: Жарайсыңдар балалар! Біз бар-

лық ҧяшықтарды ашып, тапсырмаларды

орындадық. Енді тҿрешілер берген жҧлдыз-

шаларды санайық? Балалар, біз барлығымыз

ҥлкен, ҽдемі топта тату-тҽтті достармыз. Екі

топтағы балалар ойынға ҿте керемет

қатысты. Достық жеңіске жетті, ендеше

«Достық» ҽнін орындайық.

ЕРТЕГІЛЕР ЕЛІНДЕ

Қасымғалиева М.Ӛ.,

«Жҧлдыз - ай» Тамды бҿбекжай-балабақшасының тҽрбиешісі

Мақсаты: Ертегілер арқылы мектепке

дейінгі балалардың танымдық қызыуғушы-

лығын қалыптастыру. Ертегіні сахналау ба-

рысында кейіпкерлердің мінез-қҧлқын жеткі-

зе білуге, олардың қимыл-қозғалысын, сҿз

мҽнерін келтіріп жеткізе ҥйрету.

Ауыз ҽдебиетіне деген қызыуғушылығын

арттыру, еңбекқорлыққа, достыққа, кіші-

пейілдікке, мейірімдікке тҽрбиелеу.

Дамытушылық: Сҿздік қорын молайтып,

тілін дамыту, ертегіні тыңдап, ҿз бетінше

айта алу қабілетін жетілдіру .

Тәрбиелік: Ҧжым болып жҧмыс жасай

білуге, тапқырлыққа, кейіпкерлердің

жағымды-жағымсыз қылықтарын айыра

білуге тҽрбиелеу.

Әдіс-тәсілдері: Ҽңгімелеу, тҥсіндіру, сҧрақ-

жауап, жҧмбақ, тақпақ, ойын пайдалану,

рольдерде ойнау .

Кӛрнекіліктер: Ертегі кейіпкерлердің

суреттері .

Жылулық шеңбері: - Сҽлеметсіңдер ме,

балалар! Бҥгінгі сабағымызды бір- бірімізге

жақсы тілектер айтумен бастаймыз. Келген

қонақтарымызбен амандасып, жҥректен-жҥ-

рекке деген жылы лебіздерімізді білдірейік.

Балалар: Деніміз сау болсын, аспанымыз

ашық болсын, нанымыз кҿп болсын, ҽке-

шешеміз аман болсын, еліміз тыныш болсын,

кҿк туымыз желбірей берсін, елбасымыз

аман болсын, ҽр кҥніміз арайлап ҿтсін.

Тәрбиеші: Жарайсыңдар балалар,

орындарыңа отырыңдар.

Тәрбиеші: Бҥгінгі сабағымыз ерекше, ал

бҥгінгі оқу іс-ҽрекетіміздің тақырыбы:

«Ертегілер елінде» Тәрбиеші: Балалар сендер ертегі білесіңдер

ме? Қандай ертегі білесіңдер? Қандай ертегі

кейіпкерлерін білесіңдер ?

«Бауырсақ», «Шалқан», «Ҥш аю»,

«Ҥйшік», «Мақта қыз бен мысық».

- Ертегілердің қандай тҥрлері болады?

1.Жануарлар туралы.

2.Сиқырлы ертегілер.

3.Ҽмбебап ертегілері.

Ертегілер халық ауыз ҽдебиетінің бір тҥрі

болып есептеледі. «Ертегі» деген аты

ертедегі ерте кездегі деген сҿздерден туған.

Қазақ ертегілердің бҽрі ҽдетте «Ертеде» бір

бай болып, «Ертеде бір хан болыпты»,

«Ертеде бір кемпір мен шал болыпты» деп

басталады.

Сҽлеметсіңдер ме, балалар!

Балалар: Сҽлеметсіз бе?

-Балалар, қараңдаршы бҧл кім болды екен?

Балалар: Бҧл Қоян ғой.

Қоян: Мен қайда келіп калдым?

126

Тҽрбиеші: Қоян сен біздің балабақшамыздың

балаларының сабағына келдің.

Қоян: Мына балабақша балалары не біледі

дейсіз?

Тҽрбиеші: Қоян, сен алдымен біздің

сабағымызға қатысып, балаларымыздың

ҿнерін тамашала, сосын байқайсың біздің

балаларымыз кҿп нҽрсе біледі.

Қоян: Ендеше маған тақтада ертегі

кейіпкерлері бар, бірақ мен қай ертегінің

кейіпкерлері екенін білмеймін, ал сендер

айтып бере аласындар ма?

Балалар: Ия.

Тҽрбиеші: Ҽрине қоян, біздің балаларымыз

кейіпкерлерге карап кай ертегі екенін айтып

бере алады.

Қоян: Ендеше мына ертегіні маған тҥсіндіріп

беріңдерші?

Балалар ертегі кейіпкерлеріне қарап бҧл

«Шалқан» ертегісін айтады.

Қоян: балаларға карап таң қалады.

Қоян: Ендеше «Шалқан» ертегісінің кейіп-

керлерін рет-ретімен орналастырып

беріңдер.

Балалар: Қоянның ҿтінішін орындайды.

Қоян: Қоян балаларға риза болады.

Қоян: Қазір сендерге ертегі кейіпкерлеріне

байланысты жҧмбақ жасырамын, мҧқият

тыңдап, жауабын табуға тырысыңдар.

1. Сылдырдан қорқады,

Шошынып жортады.

(Қоян)

2. Орманда тҧрады ҿзі бір қу,

Жҥрген жері айкай да шу.

(Тҥлкі)

3. Қыс бойына жатады,

Тҽтті ҧйқыға батады.

(Аю)

4. Сҧрғҧлт тартқан тҥсі бар,

Ақсиған кҿк тісі бар.

Тыным таппай жҥреді,

Жемтігін іздеп салбылып.

(Қасқыр)

Қоян: Жарайсыңдар балалар, сендер ҿте

тапқыр шапшаң екенсіңдер.

Қоян: Ал ертегі кейіпкерлеріне байланысты

тақпақ білесіңдер ме?

Балалар: Ия, білеміз.

Аяулым:

Тҽтті кҿрсе бас салар,

Айнымайды баладан.

Ҥп-ҥлкен болып жасқанар,

Кіп-кішкентай арадан.

Ақтілек:

Қырда жҥрер ол жортып,

Іні де жоқ бармайтын.

Қҧйрығымен бҧлаңдап,

Қандай аң ол алдайтын.

Қоян: Ой апай, мына балалардың арасында

Қасқыр, аю,тҥлкі, қоян,бауырсақ неге отыр?

Тҽрбиеші: Ия қоян, бҧл «Бауырсақ» ертегісін

кҿрсетеді.

Бауырсақ ертегісі:

-Ерте, ерте, ертеде, ешкі жҥні бҿртеде

Кемпір мен шал ҿмір сҥріпті. Олардың

«Бауырсақ» деген сҥйікті ҧлы болыпты. Бір

кҥні олардың іштері пысып, қонақ

шақыруды ҧйғарыпты. Бҧл жауапкершілік

Бауырсаққа жҥктеліп, ол балабақшадан

балаларды, орманнан аңдарды шақыруға

домалап кете барыпты.

Балалар, біз бҥгін ертегілер еліне саяхат

жасаймыз. Міне, балалар біз ормандамыз

орман іші салқын, ҿте ҽдемі екен.

- Балалар сезесіңдер ме? Дҽмді

бауырсақтың иісі шығады, балалар таңдана

тыныс алады.

Бауырсақ: Сҽлеметсіңдер ме, балалар?

Сендер мені танисыңдар ма?

Балалар: Ия.

Бауырсақ: Мен кіммін ?

Балалар: Бауырсақ

Бауырсақ: Олай болса мен сіздерді атам мен

ҽжемнің ҥйіне шақырамын.

(Олардың алдарынан қоян шығады).

Қоян: Бауырсақ, бауырсақ мен сені жеймін.

Бауырсақ: Жемеші, жемеші мені.

Қоян: Сен онда менің тапсырмамды орындап

бер.

Бауырсақ: Жарайды. Сіз бізбен бірге атам

мен ҽжемнің ҥйіне қонаққа жҥр.

Қоян: Сендер маған не туралы ҿлең

айтасыңдар мен сендерді босатамын.

Ҧзын қҧлақ сҧр қоян,

Естіп қалып сыпдырды.

Ойлы қырлы жерлер мен,

Ытқып ытқып секірді.

Қарап еді артына,

Қиығын салып кҿзінің.

Келе жатқан томпаңдап,

Кҿжегі екен ҿзінің.

Қоян: Ҽрине рахмет барамын.

Ақниет Қасқыр: Сҽлеметсіңдер ме, балалар?

127

Бауырсақтың иісі мҧңкіп тҧр ғой, маған бір

бҿлігін болса да беріңдерші !

Бауырсақ: Жеме мені қасқыр.

Қасқыр: жақсы, сендер менің тапсырмамды

орындаңдар. Менімен ойнағыларың келе ме?

Ойын: «Ҧшады –ҧшпайды».

Шарт: «аңдар» дегенде аяқпен

топырлатамыз. «Қҧстар» дегенде қолдарын

кҿтеріп, алақан соғады.

Қасқыр: Жарайсыңдар, сендермен ойнаған

қызықты екен.

Бауырсақ: Қасқыр сен мҧңайм, бізбен бірге

қонаққа жҥр .

Қасқыр: Жақсы барайын.

Жолда аю кездеседі .

Тҽрбиеші: Аю саған не болған? Еш

ашуланба, біз саған кҿмектесейік.

Аю: Ҥй жануарларын (ит, қой, сиыр, тҥйе),

дала жануарларымен (аю, қасқыр, қоян,

тҥлкі).

Олар қайда ҿмір сҥреді ?

Қорада жҽне орманда мен туралы тақпақ

айтып бересіңдер ма?

Шыңғыс: Аю отыр партада,

Екі қолы қалтада.

«А» деді «Б»деді,

Р-ға тілі келмеді.

Аю: Рахмет сендерге достар.

Алдымыздан бҧлақдап тҥлкі шығады.

Тҥлкі: Бауырсақ, бауырсақ сен қайда бара

жатырсың.

Ах қандай ҽдемі бауырсақ. Менің қарыным

ашып тҧр. Мен сені қазір жеп қоямын.

Тҥлкі: Ендеше балалар сендер шаршаған

боларсыңдар менімен бірге сергіту сҽтін

жасайық.

Бауырсақ: Тҥлкі мен сені атам мен ҽжемнің

ҥйіне қонаққа шақырамыз.

Тҥлкі: Шақырғандарыңызға рахмет .

Ертегілер елінде,

Қоян болып секірейік.

Аю болып қорбаңдайық,

Қасқыр болып ырылдайық.

Р-Р-Р-Р-Р-Р-Р-Р-Р,

Тҥлкі болып бҧлаңдайық .

1. Балалар, сендерге бірінші сабақ ҧнады

ма?

2. Қандай ертегі бойынша ӛттік?

(Шалқан)

3. Ертегідегі басты кейіпкер кім?

(Бауырсақ)

4. Бауырсақ ертегісінде қандай аңдар

ойнады? (Қасқыр,аю,тҥлкі, қоян)

Осымен Ата мен ҽжені ортаға алып ҿлең

жолдарымен мерекемізді аяқтайық.

БОЛЬШАЯ И МАЛАЯ РОДИНА

Макеева Ю.А.,

воспитатель ДО № 4 «Кҿктем» г.Актобе

Цель: Расширить представление детей о

Родине малой и большой. Закрепить знания

детей о достопримечательностях города

Актобе. Развивать память, сообразитель-

ность, находчивость; умение работать в

коллективе. Воспитывать уважение и любовь

к Родине малой и большой.

Вход детей в музыкальный зал,

приветствуют с гостей на трех языках.

Здравствуй, солнышко родное,

Здравствуй, небо голубое!

Мы навстречу вам откроем

И ладошки и сердца.

Пусть тепло всем в мире будет,

Улыбаются пусть люди

И о войнах позабудут,

Мир пусть будет без конца!

Воспитатель: Ребята давайте вспомним

знакомое слово. Послушайте внимательно .

Итак, слово «родная».

Сыграем с вами в игру «Подбери словечко».

Нужно придумать к словам «родная»,

«родной», подходящее слово. Вспомните,

кого или что мы можем назвать родным.

Предполагаемые ответы детей: мама, папа,

брат, сестра, дом, детский сад, город, край.

128

Воспитатель: Замечательно подобрали!

Давайте вспомним, как это слово может

звучать в стихотворении:

1-й ребенок: Много мам живет на свете

Всей душой их любят дети!

Только мама есть одна,

Всех дороже мне она!

Кто она? Отвечу я:

«Родная мамочка моя»!

А давайте все вместе скажем нежно и

ласково: «Родная мама».

2-й ребенок: Рано утром детский сад

Малышей встречает.

Там игрушки без ребят

В уголке скучают.

Красный мяч, синий мяч,

Куклы, медвежата.

Детский сад!

Родной наш сад!

Любят все ребята.

- А теперь давайте все вместе скажем

радостно: «Родной наш сад»!

- Вот как по-разному может звучать одно и

то же слово.

- «Родная сторона» - как вы думаете, что

это?

- «Родная сторона» - это место, где нам все

дорого и близко, где мы родились и выросли,

где все для нас родное.

Ребус (родина)

- Такое место по-другому еще называют -

«Родина». Послушаем стихотворение:

(читает ребенок).

«С чего начинается Родина?»

М.Матусовский

С чего начинается Родина?

С картинки в твоем букваре.

С хороших и верных товарищей,

Живущих в соседнем дворе.

А может она начинается

С той песни, что пела нам мать.

С того, что в любых испытаниях

У нас никому не отнять.

С чего начинается Родина?

С заветной скамьи у ворот,

С той самой березки, что во поле,

Под ветром склоняясь, растет.

Воспитатель:

- Кто из вас знает, как называется наша

огромная страна, в которой мы живем?

(Казахстан).

- Да, наша Родина – Казахстан

- А как называется главный город в нашей

стране? (Астана).

- Выберите из предложенных вам флагов и

гербов, флаг и герб нашей страны.

- Как зовут президента нашей Родины?

- А сейчас посмотрите на карту, как огромна

наша страна, как обширны еѐ пределы. Все

это наша большая Родина. В ней множества

городов я предлагаю вам путешествие по

городам (по коленкам я стучу вдаль на

поезде лечу стоп вокзал я выхожу город вам

я назову……. Дорогая детвора возвращаться

нам пора в наш любимый детский сад)

Физминутка: Путешествие

- Но есть место в нашей стране, где мы

родились и растем – это наш родной край,

это наша малая Родина.

Воспитатель: - У каждого из нас есть малая Родина. Как

же называется город, в котором, мы все с

вами живем? (Актобе).

- Прослушаем песню о нашем городе

«Актобе»

Ребята, а вы знаете кто автор этой песни?

Какими словами автор описал наш город ?

(дети называют прилагательные)

Ребята, почему наш город такой красивый

потому что в нем много

достопримечательностей

– Просмотр слайдов «Достопримечатель-

ности нашего города».

- Наши ребята гуляли по городу и сейчас мы

послушаем их рассказ

(Рассказы детей о памятниках города по

фото.)

- А сейчас мне очень интересно узнать какие

они те улицы, на которых вы живете? (Опи-

сание улиц, название по рисункам детей)

129

Ребенок: Дома бывают разные:

Высокие и низкие,

Зеленые и красные

Далекие и близкие.

Панельные, кирпичные

Вроде бы обычные.

Полезные, прекрасные –

Дома бывают разные.

Воспитатель: Какие разные у всех нас

получились улицы и дома, но все вместе они

составляют нашу малую Родину, наш родной

город.

«Творческая работа»

Предлагаю составить город будущего из

макетов.

Итог: О чем мы сегодня говорили? Казахстан

это что? Какая родина? А какая еще родина

есть ?

Ребенок:

Казахстан земля родная

Очень любим мы тебя

Море, горы, даль степная

Это родина моя

Горжусь тобой и почетаю

Тебя любимая страна

Ведь ты взрастила маму с папой

И вот теперь растишь меня

Ребенок: Мы живем,

Мы растем

В нашем городе родном.

Для кого-то он большой,

А для нас - огромный!

Пусть живет!

Пусть растет!

Городок наш скромный!

ӘДЕМІ МОНШАҚ

Масжанова Л.А.,

Ойыл ауданы «Ҽсем» балабақшасының тҽрбиешісі

Мақсаты: Боялған қҧм арқылы салынған суретті ҽдемі етіп бояу жҽне

моншақты жіпке тізе білуге ҥйрету. Арттерапия элементтерін пайдалана

отырып, соның ішінде мандал терапиясын ҧғындыру. Балалардың саусақ

моторикасын дамыту. Таза бояуға, ҧқыптылыққа тҽрбиелеу.

Тҥрі: Қіріктірілген

Кӛрнекілігі: боялған қҧмдар, А-3 кҿлемінде салынған суреттер, ҽшекей

бҧйымдары, моншақтар.

Іс ҽрекеттер

кезендері

Тҽрбиешінің іс -ҽрекеттері Балалардың

іс -ҽрекеттері

130

Дҽлелдеу

тҥсінік беру

Кел балалар тҧрайық,

Ҥлкен шеңбер қҧрайық.

Тізбектелген ҽдемі,

Моншақтаймыз бҽріміз.

Моншаққа ҧқсап секіріп,

Тізілеміз бҽріміз.

Жарайсыңдар балалар біз ҽдемі моншаққа

ҧқсадық па?

Ендеше орынымызға жайлап отыра қояйық.

Балалар шаттық

шеңберіне шығады.

Балалар тҽрбиешімен

бірге қимылмен

кҿрсетеді.

- Иҽ, ҧқсадық.

Балалар орындарына

отырады.

Іздену

ҧйымдастыр

у

-Жақсы, балалар, мына жерде тҧрған заттарға

кҿңіл аударайық, қандай заттар қараңдаршы?

Жарайсыңдар, бҧл бҧйымдарды киімдер

қолданады?

Не ҥшін тағады?

Балалар, дҧрыс айтасыңдар, бҧл бҧйымдарды

сҽндік бҧйым ретінде қолданады.

Ендеше, балалар, біз бҥгін осы ҽшекейлердің

ішінен моншақтың суретін тҥрлі тҽсілмен бояп

ҥйренеміз.

1-ші тҽсіл алдымыздағы салынған суретке желім

жағып, ҥстіне боялған қҧмды себелейміз. Артық

қҧмды тҥсіріп сыпыртқымен сыпырып салып

аламыз.

Балалар біз кҿп жҧмыс жасадық азғана серігіп

демалып алайық.

Жарайсыңдар, демалып алдық па, ендеше қҧм-

мен боялған суреттерімізді кҿрмеге іліп қояйық.

Жақсы, балалар, суретіміз кепкенше

барлығыңыз бері келіңіздер «Кім шапшаң»

деген ойын ойнап қҿрейік.

Ойын шарты: Боялған қҧмдардан ҽртҥрлі

пішінді моншақтар жасап кҿрейік.

Ал енді 2-ші тҽсіліміз моншақтың суретін

езілген бояуға губканы батырып бояп кҿрейік.

Жарайсыңдар, балалар, сендерге губкамен сурет

бояған ҧнады ма?

- Сырға, сақина,

моншақтар, білезік т.б

-ҽжелер, мамалар,

ҽпкелер, сіңілі,

қарындастар тағады.

- Ҽдемілік ҥшін, қонаққа

барғанда

- Балалар тҽрбиешімен

бірге жҧмыс жасайды.

Ҽуеннің ырғағымен

қосылып билейді.

Балалар суреттерін іліп

қояды.

- балалар моншақтар

жасап жарысады.

- тҽрбиешімен бірлесе

жҧмыс жасайды.

- иҽ, ҧнады.

Рефлексивті

к тҥзету.

Қорытындылау: Ендеше балалар сендерді «Кім

епті» ойынына шақырамын. Ойын шарты: Тҥрлі

тҥсті моншақтарды жіпке тізу. Мақсаты: саусақ

бҧлшық еттерін дамыту. (Балалар моншақтарын

алып орындарына отырады.)

Балалар бҥгін біз қандай ҽшекейлермен

таныстық ?

Солардың ішінен қандай ҽшекейдің суретін

боядық? Немен боядық?

Жарайсыңдар, балалар қандай ҽдемі етіп мон-

шақтар тізіп шықтыңдар, балалар мен сендердің

бҥгінгі жасаған жҧмыстарыңа ҿте ризамын, сон-

дықтан мына қолдарыңдағы тізілген моншақ-

-Балалар ойынға белсене

араласты.

-Сырға, сақина, моншақ,

білезік

-Моншақ

-Қҧммен, бояуға губка

батырып боядық.

-балалар қуанды.

131

тарды мен сендерге сыйға тартамын. Оны

қарындастарыңа, сіңілілеріңе апарып беріңдер.

Кҥтілетін нәтиже. Білді: Сҽндік ретінде қолданылатын ҽшекей бҧйымдарды

Игерді: Салынған суретті тҥрлі тҽсілмен бояуды

Меңгерді: Ойын барысында шапшаңдықты, ептілікті

«КИІКТІҢ АЙЛАСЫ» Ә.ҚОҢЫРАТБАЕВ

Молжигитова Л.К.,

Ақтҿбе қаласы №13 ОМ бастауыш сынып мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Мҽтін бойынша тҥсінік

беріп, жабайы жануарларды қорғауға, оларға

деген аяушылық сезімін арттыру.

Жануарлардың негізгі жауынан қорғанатын

белгілері жайында ой қозғау, тҥсінік

қалыптастыру, білімдерін тереңдету.

Сабақтың міндеттері:

а) Білімділік: Ҽңгімені тҥсініп оқуға

дағдыландыру. Ҽңгіменің негізгі идеясын

ашу, талдауға ҥйрету.

ә) Тәрбиелік: Табиғатты сҥюге, аялауға, аң-

қҧстарға қамқорлық жасап, қорғауға

тҽрбиелеу.

б) Дамытушылық: Оқушылардың сын

тҧрғысынан ойлауын, тіл байлығын дамыту.

Сабақтың кӛрнекілігі: Ҽ.Қоңыратбаев

суреті, интерактивті тақта, гҥлдер, қима

қағаздар.

Сабақтың тҥрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: Ҽңгімелеу, сҧрақ-

жауап, баяндау, топпен жҧмыс, синквейн

Сабақтың барысы:

І. Ҧйымдастыру кезеңі. Оқушылар назарын

сабаққа аудару.

Психологиялық дайындық. Есімдер

акронимі, миға шабуыл.

-Ал балалар, ҿзімнен бастайын, ҽркім

жанында тҧрған оқушының есімін атап,

жақсы қасиеттерін айтамыз. Мысалы:

Тҧрсынай тҿзімді, Заңғар зейінді, Айжан

алғыр, .... осылай жалғастыра береміз.

- Балалар, қазір қай мезгіл?

- Кҿктем.

- Кҿктемде ең алғаш қандай гҥлдер шығады?

- Бҽйшешек, Жауқазын, Қызғалдақ.

- Олай болса, мен сендерді осы гҥлдер

арқылы ҥш топқа бҿлемін. Менің қолымда

гҥлдердің суреттері бар. Ҽркім ҿзіне ҧнаған

гҥлді алып, топқа бҿлінеді.

-Енді балалар, «Бҽйшешек» алған оқушылар

бірінші топқа, «Жауқазын» алған оқушылар

екінші топ, «Қызғалдақ» алған оқушылар

ҥшінші топқа отырады. Ал, енді балалар, біз

топ-топқа бҿлініп алдық.

І-топ басшысы ........, ІІ-топ басшысы .......,

ІІІ-топ басшысы .............

Бағалауды ҽр топ ҿздерін-ҿздері бағалайды.

Оны сол топтың басшысы стикер бойынша

бағалап отырады. Кҿк стикер - 4, сары

стикер - 3, қызыл стикер - 5.

ІІ.Ҥй тапсырмасын тексеру. Ҥй тапсырмасы бойынша ҽр топтан бір

оқушы шығып тҥсінгендерін айтады.

І топ оқушысы: Мҧхтардың мектепке баруы,

ҧқыптылығы жайлы ҽңгімелейді.

ІІ топ оқушысы: Мҧхтардың кҥшікке берген

кҿмегі жайлы айтады.

ІІІ топ оқушысы: Ананың мейірімділігі жай-

лы ҽр топтан шығу барысында тҥсіндіреді.

Осылай бес-алты оқушыдан ҥй тапсырмасын

сҧрап, оларға қосымша сҧрақтар қоя отырып

бағалаймын.

Сҧрақтар:

1. Мҧхтарды ҧстазы не ҥшін мақтады?

2. Мектептен қайтып келе жатып қандай

жағдайға кездесті?

3. Ол не ҥшін қуанды?

4. Анасы Мҧхтарды не ҥшін ҧрыспады?

Топтық тапсырма (суретпен жҧмыс)

Бҧл тапсырмада ҿткен сабақты қорытынды-

лау мақсатында болады. Ҽр топқа бір сурет-

тен беріледі. Ол суреттер ҥлкенді сыйлау,

кішіге қамқор болу, қайырымды іс жасау

жайында болады. Сол суреттер бойынша

шағын ҽңгіме айтуы керек.

132

ІІІ. Жаңа материалды меңгерту. - Балалар, біз қандай тарауды оқып

жатырмыз?

- Табиғат менің ҿз ҥйім.

- Табиғатты қорғау дегеніміз не?

- Ендеше, балалар тақтаға назар аударайық.

Ҥнтаспадан «Жез киік» ҽнін тыңдату. Ҽн

орындалып жатқанда интерактивті тақтадан

киіктің суреттері кҿрсетіледі.

- Біз қандай ҽн тыңдадық?

Оқушылар ҿлеңнің мазмҧнын айтады.

- Ия балалар, біздің бҥгінгі сабағымыз осы

ҽнмен тығыз байланысты. Бҥгінгі тақырыбы-

мыз – Әуелбек Қоңыратбаев. Киіктің

айласы. Ә.Қоңыратбаев суреті тақтадан

кӛрініп тұрады.

Ол 1905 жылы Қызылорда облысы, Шиелі

ауданында туған. Балалар ҥйінде тҽрбиелен-

ген. Ол жазушы, ғалым, ҧстаз болған. Ол ҿз

елінің табиғатын, тауларын, қҧстарын, жан-

уарларын шексіз сҥйген. Оларды сҥйіп, қор-

ғай білуге арналған «Сҧр кҿжек», «Киіктің

айласы», «Балуан» т.б. ҽңгімелері бар.

Ҽ.Қоңыратбаев 1986 жылы 81 жасында

қайтыс болды.

-Ал балалар, бҥгінгі сабақ тақырыбы

«Киіктің айласы». (Киік суреті тұрады).

Киік – жҧптҧяқтылар отрядының бҿкендер

туысына жататын, тҧлғасы ірі, қойға ҧқсас,

кҥйіс қайыратын тҥз жануары. Олардың

басты жауы – қасқыр. Ал, жас тҿлдеріне

бҥркіт, дала қыраны мен қарақҧстар шабуыл

жасайды. Киікті қазақ халқы киелі жануар

деп есептейді. Суға тҿзімді келеді. Киіктің

лағын қҧралай деп атайды.

- Денесінің ұзындығы -150см

- Салмағы – 50 кг

- Мекені – шӛл және шӛлейтті жерлер

(Бетпақдала, Арысқұм, Үстірт)

- Ӛмір сүру мерзімі 10-12 жыл

- Мүйізі – Тибет медицинасында

- Еті – жеуге жарамды

- Терісі – бағалы

- Киік қандай жануар?

Киік жҥйрік (сағ. 60 - 70км жҥгіреді).

Топтасып ҿмір сҥреді. Ҿзін - ҿзі емдейтін де

қасиеті бар. 2006 жылы «Қызыл кітапқа»

енген. Киік шҿлді жерді мекендейді. Оның

мҥйізі медицинада дҽрі-дҽрмек жасау ҥшін

пайдаланылады. Еті мен мҥйізі бағалы.

Табиғат қҧбылысына байланысты айтылған

«Қҧралай желі» деген ҧғым бар. Мамыр

айының 20-25 аралығында киік лағын

соңына ертеді. Сол кезде кҥн салқындап,

жауын жауады. Осы қҧбылысты «Қҧралай

желі» немесе «Қҧралай салқыны» деп

атайды. (дүниетану пәнімен байланыстыру)

Оқулықпен жҧмыс: Оқулықтағы мҽтінді 3 топқа бҿліп оқытып,

тҥсініктер сҧралады. Ҽр топ бір-біріне жаңа

тақырып бойынша сҧрақтар қояды.

Дәптермен жҧмыс:

Сҿздікпен жҧмыс.

Таяқ сілтем жер – жақын

Діңкесі қҧрыған – шаршаған, қалжыраған.

Сергіту сәті

Оқушылар музыка ырғағымен жаттығулар

жасайды

Шығармашылық тапсырма.

І топ: «Дҿңгелек ҥстел» ҽдісі арқылы

оқушылар киік туралы шағын ҽңгіме жазады.

Мысалы: Киік - киелі жануар т.б.

ІІ топ: «Синквейн» ҽдісі. Киік сҿзіне бес

жолды ҿлең

ІІІ топ: «Венн» диаграммасын жасау. Киік

Қасқыр

ІV.Білімді бекіту. Киік туралы бір шумақ

ҿлең қҧрастыру

---------------------- жануар

---------------------- мекені

---------------------- адамдар

---------------------- қорғаңдар!

Кері байланыс «Екі жҧлдызша, бір тілек» Бҥгінгі сабақ-

тың ерекшелігі

неде?

Бҥгінгі сабақ-

та қандай се-

зімде болдың?

Келесі сабақ-

тың ҿтілуіне

ҧсынысың...

Оқушылар кері байланыс парақшаларын

толтырады.

V.Бағалау

Топ басшылары жинаған стикерлерін санап,

бағаларын анықтайды.

VІ.Ҥйге тапсырма

Мҽтінді оқу, ҽрі ҿз сҿздерімен ҽңгімелеп

беруге жаттықтыру. Киік суретін салу.

133

ЖЕҢІС ЖЫРЫН АЙТСЫН БҤГІН ТІЛ-КӚМЕЙ

Мыржыкбаева Ж.А.,

Темір ауданы Кеңқияқ орта мектебінің мектепалды даярлық класс тҽрбиешісі

Мақсаты: Оқушыларды отанға сҥйіспенші-

лікке, патриотизмге тҽрбиелеу, отанды қор-

ғауға, батыл да батыр ержҥрек болуға

ҥйрету, елін, жерін жаудан қорғай білуге

тҽрбиелеу.

І. Вальс до войны

1.Р.Аяулым – Жан 3.Асем – Мирамбек

2.Перизат – Ерасыл 4.Жамиля – Нҧржан

2)Саппен кіру (под музыку «Священная

война»)

ІІ. Монолог оқылады (под музыку)

Мҧғалім: Ҧлы Отан соғысына Қазақстаннан

1 миллион 700 мыңнан жауынгер қатысты.

Олардың басым кҿпшілігі ҧрыс даласында

қаза тауып, хабар-ошарсыз кетті. Қазақстан-

нан қҧрылған ҽскери дивизия ең қауіпті жер-

лерде соғысты, Генерал Панфилов бастаған

28 – дивизия жауынгерлерінің аттары Ҧлы

отан соғысының тарихына алтын ҽріппен

жазылған.

Мҧғалім: Соғыс ҿтті жалмап талай ҿмірді,

Қаншама қан еш жазықсыз тҿгілді.

Соғыс аты тҿгілгенде қҧлаққа

Елестер қара тажал ҿлімді

Келді міне, кҥндей жайнап гҥл кҿктем,

Самал желі шашты тарап, бетті ҿпкен,

Ҧмытуға қақымыз жоқ оларды,

Олар біздің бақыт ҥшін қан тҿккен.

Ҿткізді олар сызды окопта кҥндерін

Елестетем қанды кешіп жҥргенін

Естігендей болам жаудың шебіне

Атай салған сарбаздардың ҥндерін

Талай жанды қиды ажал балтасы,

Жауды жеңіп қайтты ауылға қаншасы.

Мҧғалім: Қҧрметті ҧстаздар, қонақтар! Ҧлы

Жеңіске 70 жыл толуына орай Жеңіс жырын

айтсын бҥгін тіл кҿмей атты ашық тҽрбие

сағатымызға қош келдіңіздер!

Жеңіс жырын айтсын бҥгін тіл-кҿмей

Абзал досым, мҥгедекті жҥр демей!

Ел дегенде еңіреп туған ерлерді

Еске алайық бір тҧрып ҥндемей.

Осы қан майдандаy мерт болған батырлары-

мызға гҥл шоғын қойылып 1 минут

ҥнсіздікпен еске алайық.

ІІІ. Ескерткішке Венок қойылды.

Гаухар – Сҧңқар: День победы әнімен

Мҧғалім: 1941 жылы 22 маусым кҥні таң

шапағы кезде елімізге қауіп тҿнді. Халқымыз

адам айтқысыз қиын – қыстау кезеңге душар

болды. Фашистік Германия елімізге

опасыздықпен басып кірді.

1. Перизат: Бҧлт тҥнеріп аспаннан,

Талай кҿзден жас тамған.

Тҧтқиылдан жау тиіп,

Қырғын соғыс бастаған.

Ҧлы Отан соғыс басталды, Отанымыздың

басына ауыр кҥндер туды.

2. М.Аяулым: Отаным еркелеймін енді кімге,

Ҿзіңмен нені болса кҿрем бірге.

Қалайша қабырғама батпас менің,

Басына қатер бҧлты тҿнген кҥнде.

3. Әсем: Кҿп қой батыр ағалар,

Халық сҥйіп бағалар.

Кҿп қой батыр ағалар,

Жаттап алған балалар.

Болашақты бізге мирас етсем деп,

Қыршын кетті Ҽлия, Мҽншҥк апалар.

Мҧғалім: Ия, балалар бҧл жеңіс оқайлықпен

келген жоқ. Ҧлы Отан Соғысына қатысқан-

дар: Қасым Қайсенов, Талғат Бигелдинов,

Мҽлік Ғабдуллин, Ҽлия Молдағҧлова,

Мҽншҥк Мҽметов, Бауыржан Момышҧлы,

Рахымжан Қошқарбаев сияқты есімдері

аңызға айналған ағаларымызды, ҽкелерімізді,

апаларымызды тарих бетінде «Батыр» деп

жазып кетті.

Шығыстың қос Шолпаны аталған. Отан

соғысында теңдесі жоқ ерлік Кҿрсеткен,

Ҽлия Молдағҧлова мен Мҽншҥк Маметова.

Ҽлия Молдағҧлова – Ақтҿбе обылысы Қобда

ауданы Кҿкбҧлақ деген жерде туылған. Ҽлия

ерекше ҧстамды, зерек, жаңалыққа бой

134

ҧрғыш болып ҿскен. Соғыс басталар

алдында не бары 17 жаста болған екен.

Майданға ҿзі сҧранып, Казачиха ҥшін болған

ҧрыста жараланғанына қарамастан «Алға»

деп атай салып, оққа ҧшады Ҽлия ҽлі 19-ға

толмаған кез еді.

Мҽншҥк Мҽметова – Мҽншҥк соғысқа ҿз

еркімен аттанғанда 19-ға жаңа толған пысық,

жігерлі, тҽртіпті, тапсырманы дҽл орындай-

тын, қауіптен сескенбейтін батыл жауынгер,

пулеметші болған. Ҿзі қорғаған Невель

қаласында батыр қызға ескерткіш қойылған.

4. Индира: Шығыстың қос шынары

Ҽлия, Мҽншҥк қайсар гҥлі қазақтың,

Ерлігіне таңданамын ғажап тым,

Солар тҿккен қызыл қанның арқасы,

Қазақстан аспанында азат кҥн

Желбірейді бейбітшілік жалауы,

Орындалып жас ҧрпақтың қалауы

Ҽлия, Мҽншҥк жҥрегі боп жанып тҧр,

«Мҽңгілік от» ескерткіші алауы

5. Гаухар: Бақытқа байтақ елді бҿленгендер.

Бауыржан, Ҽлия, Мҽншҥк, Тҿлегендер.

Солардың қасиеті ерлігімен

Қҧлпырып шешек атып, кҿгерген жер.

6. Ақжол: Батыр ҧл есімдері сақталады,

Жыр болып жҥректерде жаталады.

Ғасырдан ғасырларға аңыз етіп,

Ҧрпағы мҽңгі-бақи мақтанады.

7. Нұрдана: Мен соғысты жек кҿрем!

Мен соғысты жек кҿрем,

Кҿкем айтып отырса.

Кім кҿз жасын тҿкпеген?

Талай ҿткен ғасырлар.

Еш соғыссыз ҿтпеген.

Мен соғысты жек кҿрем,

Кҥні ертең-ақ ержетем.

Қиялымды ҿрлетем,

Туған жерді ҽлпештеп.

Кірпік ілмей тербетем,

Жету ҥшін мҧратқа.

Сапар шегем жыраққа,

Ғҧмыр бойы соғыс ҽлі.

Асау бермес белдермен,

Асау ҿзен кҿлдермен.

Қҧлазыған шҿлдермен,

Мен соғысты жек кҿрем.

Адамзатты жеткізем,

Арманына жетпеген.

ІV. Катюша биі Орындайтын: Назаралиев Ақжол

Билитіндер: Жадра, Еркеназ, Назерке,

Жаннҧр

Мҧғалім: 1945 жылы 30 сҽуірдің кешінде 6

сағат 30 минутта Жеңіс туы тігілді. Туды

тіккен Рахымжан Қошқарбаев. Тҿрт жылға

жуық созылған қан тҿгіс аяқталды.

8. Жаннұр

Қара бҧлтқа оранбасын кҥн кҿкте,

Барлық халық бейбіт ҿмір сҥрмекте.

Отанының бақыты ҥшін мерт болған,

Батырларды есіне ҧста, қҧрметте!

9.Бек:

Денесін оқ паршаласа да,

Ел намысын қорғап қалды.

Сен қҧрметте оны!

Тҥсіндің бе қарағым

Сенің келешегін ҥшін берді ол,

Азаттық жолында аяғын.

Мҧғалім: - Ия аспанымызда Жеңіс туы

желбірегеніне 70 жыл.

Соғыс ҿрті ҿшіп, қайғы мҧңнан арылып,

бейбітшілік орналғанына 70 жыл

10. Алихан: Қамықпаған қиындықтың

тҥрінен Ҿздеріне жинап қырдың гҥлінен

Бҥгінгі ҧрпақ – бақытты ҧрпақ атынан

Қҧттықтаймыз ҧлы Жеңіс кҥнімен

11. Ж.Ерасыл: Жеңіс келді қалама.

Жеңіс келді далама.

Жеңіс келді ҽке боп,

Жеңіс келді ҽн болып.

Жеңіс келді алақай,

Тоя жейтін нан болып.

12. Мейрамбек: Жеңіс, жеңіс!

Бабамыздың –

Қызыл заны тҿгілген

Кеше туған жҽне біздің

Бағымыз боп кҿрінген.

13. Нұрислам: Жеңіс, жеңіс!

Мектебіміз

Ашқан бізге есігін.

Ҧмытылмас ҿткеніміз

Батырлардың есімі.

14. Асылжан: Қия шыңға ҿрмелеңдер,

Болашаққа батыл бар.

Жеңіс деген ҿрен ерлер

Мҽңгі ҿлмейтін батырлар.

15. Жамиля: Ҿркендесін туған ел.

Шайқалмасын асқар бел,

Шайқалмасын шалқар

Мҧғалім: (под музыку)

70 жыл – бейбіт кҿктем таңы атқалы,

70 жыл – шуақты кҥн таратты ҽнін

135

Есімде сонан бері 70 рет

Ашылды Жеңіс кҥннің парақтары.

70 жыл – ҥзілмеді қҧстар ҽні,

Кетті енді сҧм соғыстың қыспалы ҽні.

70 жыл – жауымыздың ажал оғы,

Біздің ел ҥстіменен ҧшпағалы

Талай қҧс содан бері қайта оралды

Талай бақ ҽлеміне қайта орнады

Соғыста ҿлеңдер тек ралмайды.

Тек ҧрпақ олар жайлы айтады ҽнді.

Мҧғалім: Алаулап гҥл тҧрады,

Туған жер қҧлпырады,

Бейбітшілік болса!

Тҥрленіп бақша, бағы

Тірлік те жақсарады,

Бейбітшілік болса!

Ҥйлер де қҧламайды

Ешкім де жыламайды,

Бейбітшілік болса!

Балалар болады аман,

Аналар болады аман.

Бейбітшілік болса!

Кӛгершін биі: Барлық қыздар

16. Ерасыл: Барша халық жеңіс кҥнің тойлайды.

Жас сҽбилер думандатып ойнайды,

Ардагерлер кҿздеріне жас алып,

Ҧрпақтардын амандығын ойлайды.

17. Нұрлан:

Ау, адамдар – даналар!

Соғысқа қарсы балалар!

Ҿркендей берсін қалалар!

Гулдене берсін далалар!

Тыныштық керек ол ҥшін.

18. Жан: Елге қҽуіп тҿнбесін,

Егестен адам ҿлмесін!

Есен- аман болайык,

Енді соғыс болмасын!

Мҧғалім: Отанымызды жаудан қорғау

жолында, қасық қаны қалғанша шайқасқан

Кеңес Одағының батырларына, ардагер

апаларымызға басымызды иеміз!

19.Сұнқар:

Олар Отанымыздың байтақ жерін (Қорғады)

Ақ сҥт берген анасын Қорғады.

Самал ескен даласын Корғады.

Пҽк жҥзді арай баласын Қорғады.

20.Назерке:

Қорғаймыз біз жерді ортақ қонысты

Міндеттіміз болдырмауға соғысты

Осынау ҥйге бейбітшілік шеруі,

Адамзаттың арманы ай тоғысты.

21.Жадыра:

Биік ҧш бейбітшілік кҿгершіні

Асып ҿт, нелер мҧхит, не бір шынды.

Қаққанда қанатынды бірге естілсін,

Ҽлемге жас ҧрпақтың ҿршіп ҥні.

Ән:Ақ кӛгершін (Хор)

70 жыл мерей тойларыңыз қҧтты болсын!!!

Қолданылған әдебиет:

1. «Мектепалды даярлық» журналы, №6 2013

ж.

2. «Мектептегі іс- шаралар» журналы, №5

2012 ж.

ҚОЛҒАП (ЕРТЕГІСІН САХНАЛАУ)

Нагидулина А.Х.,

Ақтҿбе қаласы № 20 «Дидар» МДҦ

Білім беру саласы: Ҽлеуметтік орта

Ҧйымдыстырылған оқу іс-әрекет тҥрі:

Қоршаған ортамен таныстыру. Экология.

Кҿркем ҽдебиет.

Мақсаты: Ертегіні тыңдай білуге жҽне

қайталап дауысын айнытпай салуға ҥйрету.

Бірлікке, достыққа тҽрбиелеу. Сахнада ойнай

білу, іскерліктерін дамыту. Сҿйлеу мҽнері

мен қарқынына аса мҽн бере отырып, кейіп-

керлер бейнесін кҿркем сомдауға, олардың

ішкі жан-дҥниесін жеткізе, суреттеуге ҧмты-

лыстарын арттыруды дамыту. Жанды таби-

ғат жҽне жансыз табиғат туралы қарапайым

тҥсінік беру. Берілген сҧрақтын ңақты жауа-

бын тауып, айта білуге ҥйрету. Табиғатқа де-

ген сҥйіспеншілігін арттыру, қамқорлықпен

қарауға тҽрбиелеу. Қысқы табиғатты бақы-

лап, қарапайым ҿзгерістерді атай білуге ҥй-

рету. Қысқы табиғат қҧбылыстары (қардың

жауғаны, аяз) туралы тҥсініктерін кеңейту.

Шаттық шеңбері.

Армысың шапағатты Күн - Ана!

Армысың қайырымды Аспан-Ана!

Армысың меірімді Жер-Ана!

136

Армысыз құтты келген Қонақтар!

Балалар орындарына келіп отырады.

Боранның дыбысы естіледі ҥнтаспадан.

(ертегіні сахналау)

Автор-Гүлсезім:

Ерте-ерте ертеде бір аяз ата орманда келе

жатса, қолына киетін қолғабының біреуін

тҥсіріп алыпты. Оны кҿрген Тышқан

қолғаптың ішіне кіріп алып.

Тышқан-Иманали:

-Мен енді осында тҧрамын.

Автор-Гүлсезім:

Оны кҿрген Бақа...

Бақа-Хакім:

-Бақ-бақ-бақ мына қолғапта кім тҧрады?

Тышқан-Иманали:

-Мен шиқылдауық Тышқанмын, ал сен

кімсің?

Бақа-Хакім:

-Мен бақылдауық бақамын, мені кіргізші?

Тышқан-Иманали:

-Менің тапсырмам бар, соны орында.

Бақа-Хакім:

-Жақсы орындайық, балалар маған

кҿмектесесіңдер ғой?

Бірінші тапсырма:

Тәрбиеші: Балалар тапсырмада жҧмбақ бар

екен, шешімін табайық.

Қар жауады

Кҥн тез батады

Бҧл қай кезде болады? (Қыста)

Сҧрақтарына жауап берейік:

-Бір жылда неше мезгіл бар?

-Қазір жылдың қай мезгілі?

-Қыс айларын ата.

-Қыста табиғатта қандай ҿзгерістер болады?

-Сен балабақшаға қалай киініп келесің?

-Қыс айында қандай мерекелер бар?

-Қыста қандай ойында ойнаймыз?

Тышқан-Иманали:

-Жақсы, жарайды, кір.

Автор-Гүлсезім:

Сҿйтіп олар қолғаптын ішінде екеуі тҧрады.

Одан кейін қоян секіріп келіп.

Қоян-Аяулым:

-Мына қолғапта кім тҧрады?

Тышқан-Иманали:

-Мен шиқылдауық Тышқанмын.

Бақа-Хакім:

-Мен бақылдауық Бақамын. Ал сен кімсің?

Қоян-Аяулым:

-Мен желаяқ Қоянмын. Мені де

кіргізіңдерші.

Тышқан-Иманали:

-Менің тапсырмам бар, соны орында.

Қоян-Аяулым:

Жақсы орындайық, балалар маған

кҿмектесесіндер ғой?

Екінші тапсырма:

Тәрбиеші: Ал, балалар, қыс мезгіліне

байланысты қандай тақпақтар білесіңдер?

1 бала-Замира:

Қырда жапты кҥміс қар

Далада жаңа тыныс бар

Бҧталар жалт-жҧлт етеді

Кҽдімгі бейне хрусталь

2 бала-Еркеназ:

Біз тебеміз сырғанақ

Таудан тҿмен сырғанап

Бір шанада екеуміз

Қҧламайды екенбіз.

3 бала-Аймира:

Сырғанаққа мығынбыз

Шыныққанбыз, шымырмыз

Таудан тҿмен сырғанап

Біз тебеміз сырғанақ.

4 бала-Хакім:

Дала аппақ жапалақтап

Қар жауып тҧр тынбастан

Қалын орман

Қар жамылған

Маужырайды тҥнгі аспан

5 бала-Мӛлдір

Жапалақтап ала қар

Жауды кҥнде қайталап

Қырға шықты балалар

Шаңғыларын арқалап.

6 бала- Аяулым:

Далада қар борайды

Ақ мамыққа орайды

Мҧз болады, қатады

Жып-жылтыр болып жатады.

7 бала-Ңҧрасыл:

Ақ мамық ҧлпа қар

Жамылды даламыз

Ақ ҧлпа мақтадан

Аумайды ақ қалам.

Тышқан-Иманали:

-Жақсы, жарайды, кір.

Автор-Гүлсезім:

Сҿйтіп олар қолғаптын ішінде ҥшеуі тҧрады.

Одан кейін тҥлкі келеді.

Түлкі-Тамина:

137

-Мына қолғапта кім тҧрады?

Тышқан-Иманали:

-Мен шиқылдауық Тышқанмын.

Бақа-Хакім:

-Мен бақылдауық Бақамын.

Қоян-Аяулым:

-Мен желаяқ Қоянмын. Ал сен кімсің?

Түлкі-Тамина:

-Мен Тҥлкі ҽпкелеріңмін, сендермен бірге

тҧруға болама?

Тышқан-Иманали:

-Менің тапсырмам бар, соны орында.

Түлкі-Тамина:

Жақсы орындайық, балалар маған

кҿмектесесіңдер ғой?

Ҥшінші тапсырма:

Тәрбиеші: Балалар жҧмбақтардың шешімін

табайық.

Қыста ғана болады

Ҧстасан қолын тонады. (Қар)

Шанамен сырғанап желетін

Шаңғы коньки тебетін

Аққала жасап ойнайтын

Қай мезгіл деп ойлайсын? (қыс мезгілі)

Тәрбиеші: Балалар, орнымыздан тҧрайық,

бойымызды сергітіп алайық.

Сергіту сәті

Орнымыздан тҧрайық

Аққаланы соғайық

Айналамыз аппақ қар

Боран соғып он жақтан

Боран соғып сол жақтан

Қар лақтырып ойнасақ

Су ҿтеді қолғаптан

Арада жоқ тоңғақтар

Баста қалың малақай

Біз тоңбаймыз алақай!

Тышқан-Иманали:

-Жақсы, жарайды, кір.

Автор-Гүлсезім:

Сҿйтіп олар қолғаптың ішінде тҿртеуі

тҧрады. Одан кейін қасқыр келеді.

Қасқыр –Абдулқадыр:

-Мына қолғапта кім тҧрады?

Тышқан-Иманали:

-Мен шиқылдауық Тышқанмын.

Бақа-Хакім:

-Мен бақылдауық Бақамын.

Қоян-Аяулым:

-Мен желаяқ Қоянмын..

Түлкі-Тамина:

-Мен Тҥлкі ҽпкелеріңмін. Ал сен кімсің?

Қасқыр –Абдулқадыр:

Мен қасқырмын, менде сендермен тҧрайын?

Тышқан-Иманали:

-Менің тапсырмам бар, соны орында.

Қасқыр –Абдулқадыр:

Жақсы орындайық, балалар маған

кҿмектесіндер ғой?

Тҿртінші тапсырма:

Тҽрбиеші: Дидактикалық ойын «Табиғатта

тыйым салынады, тыйым салынбайды»

Тышқан-Иманали:

-Жақсы, жарайды, кір.

Автор-Гүлсезім:

Сҿйтіп олар қолғаптын ішінде бесеуі тҧрады.

Одан кейін Аю келеді.

Аю-Мансур:

-Мына қолғапта кім тҧрады?

Тышқан-Иманали:

-Мен шиқылдауық Тышқанмын.

Бақа-Хакім:

-Мен бақылдауық Бақамын.

Қоян-Аяулым:

-Мен желаяқ Қоянмын..

Түлкі-Тамина:

-Мен Тҥлкі ҽпкелеріңмін. Ал сен кімсің?

Қасқыр –Абдулқадыр:

Мен қасқырмын. Ал сен кімсің?

Аю-Мансур:

-Мен Аю ағаларыңмын, менде сендермен

бірге тҧрайын?

Тышқан-Иманали:

-Менің тапсырмам бар, соны орында.

Аю-Мансур:

Жақсы тапсырманы орындайық, балалар

маған кҿмектесесіңдер ғой?

Бесінші тапсырма:

Тәрбиеші: Дидактикалық ойын «Тірі табиғат

жҽне ҿле табиғат»

Тышқан-Иманали:

-Жақсы, жарайды, кір.

Автор-Гүлсезім:

Сҿйтіп олар қолғаптын ішінде алтауы

тҧрады. Жануарлар бір-бірімен таласпай,

бір-бірін итермей бҽрі сол бір қолғаптын

ішіне сыйыпты, бҽрі дос болыпты. «Досы

кҿпті –жау алмайды»

Тәрбиеші: Балалар, рақмет! Сендерге ертегі

ҧнады ма? Балалар ертегі не жайында айтыл-

ған? Ертегі кейіпкерері бір-бірімен таласпай,

бір-бірін итермей бҽрі сол бір қолғаптын

ішіне сыйыпты, бҽрі дос болыпты. Балалар

бҽріміз тҧрып «Қыс» ҽнін орындайық.

138

Тосын-сый: Қар домалап, ішінен балаларға сыйлықтар таратылады.

БІЛІМ АЛ, КӚҢІЛІНЕ ТҤЙІП АЛ

Нағыметова Г.Ә.,

Ақтҿбе қаласы №16 «Аққайың»мектепке дейінгі ҧйымының тҽрбиешісі

Білім салалары бойын-ша байланыс: «Қаты-нас», «Таным», «Денсау-лық»,

«Ҽлеуметтік орта»,

«Шығармашылық».

Мақсаты: Білімдерін

тиянақтау.

Білімділік: Баланың қа-

рапайым математикалық

тҥсініктерден алған

білімін тиянақтау, апта

кҥндерін ажырата білуге

ҥйрету. Жыл мезгілдері, ҥй қҧстары туралы

білімін тиянақтау. Жыл бойы алған

білімдерін пысықтау.

Дамытушылық: Ойлау қабілеттерін, қия-

лын есте сақтап тҥсіну, сҧрақтарға толық жа-

уап беру дағдысын қалыптастыру, дамыту.

Тәрбиелілік: Балалардың білімге деген

қызығушылығын арттыру, бірлікке,

татулыққа тҽрбиелеу.

Кӛрнекіліктері: Сайқымазақ, жыл мезгілде-

рінің суреті, Табиғат бейнесі, су қҧм т.б

Әдіс-тәсілдер: Сҧрақ-жауап, ҽңгімелесу,

тҥсіндіру, кҿрсету.

Іс-әрекет барысы: Шаттық шеңбер

Тәрбиеші: Балалар – гҥлім менің,

Балалар – кҥнім менің.

Балалар нҧр сыйлайтын,

Бҥгінгі кҥнім менің, – дей отырып балалар,

сендерді ҿзіме қуат алар шуақты кҥнге

теңеймін.

Балалар: Кеудемізде кҥн кҥлсін,

Бізге шуақ нҧр қҧйсын.

Мейірімді жан ҿзіңмен,

Кҿңілім жайнап қҧлпырсын!

- Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?

- Кҿктем мезгілінде неше ай бар?

- Атап беріндерші?

Тәрбиеші: Жақсы балалар,бҥгінгі кҥнімізді

мейіріммен, қуанышпен бастайық.

Балалар ендеше ойын ойнап жіберейік.

Ойын: «Балалар сендердің кҿңіл - кҥйлерін

қандай?»

Осы кезде есік қағылады. Балалар, есік

қағылған сияқты, кім екен бҧл?

Сайқымазақ: Сҽлеметсіздер ме, балалар?

Балалар: Сҽлеметсіз бе, Сайқымазақ

Сайқымазақ: Балалар, бҧл «Ғажайып білім

ҽлемі ме?»

Тәрбиеші: Жоқ, Сайқымазақ, бҧл жер

балабақша

Сайқымазақ: Балалар, мен алтын кілтімді

жоғалтып алдым, кім алып кеткенін

білмеймін. Маған кҿмектесіңдерші. Кілтімді

іздеп келе жатып, жолда ақтиінді кҿріп едім,

кілтіңді «Ғажайып білім ҽлеміне» барсаң

табасың деді. Мен «Ғажайып білім ҽлеміне»

қалай барсам екен баратын жолды таба

алмай адасып, осы топқа кіріп кетіппін.

Маған баратын жолды кҿрсетесіңдер ме?

Тәрбиеші: Еш уайымдама, Сайқымазақ

-Қане балалар Сайқымазаққа кҿмектесеміз бе

Балалар: Ҽрине, кҿмектесеміз

Тәрбиеші: Олай болса балалар Сайқымазақ-

ты ертіп, жол кҿрсетіп, «Ғажайып білім

ҽлеміне» бізде саяхатқа шығайық. Саяхатқа

шығамыз ба?

Балалар саяхат кезінде бізге ҽр тҥрлі

қиындықтар кездеседі, сол қиындықтарды

жеңе білейік. Ол ҥшін бір бірімізді сыйлап,

тыңдауымыз керек. Балалар қане енді

паровозға мініп, жолға шығайық.

(Сайқымазақпен балалар ғажайып білім

ҽлеміне жетіп кілтті іздейді)

Тҽрбиеші: Ой Сайқымазақ сіз асықпаңыз,

ғажайып білім ҽлемінде бірнеше аялдамалар

мен тапсырмалар бар.

Бҧл бірінші аялдама «Таным» аялдамасы

екен.

Бірінші аялдамадан ҿту ҥшін бізге мынадай

тапсырмаларды орындау керек:

1) Бағдаршамда неше кҿз бар? (3)

2) Қолғапта неше саусақ бар?(5)

3) Адамда қанша кҿз бар?(2)

4) Жҧлдыздың неше бҧрышы бар?(5)

5) Аспанда неше кҥн бар?(1)

6) Бір жылда неше ай бар?(12)

139

7) Бір аптада неше кҥн бар?(7)

8) Адамда қанша саусақ бар?(10)

Балалар жауабы:

Тҽрбиеші: Балалар, біз ҽрі қарай саяхаты-

мызды жалғастырайық, ой, балалар, мінекей

екінші аялдамаға да келіп қалыппыз.

Бҧл екінші аялдама «Қатынас»

аялдамасы екен.

Берілген тапсырма жыл мезгілдерін ажыра-

тып, ерекшеліктерін атау, табу.

Ойын : «Бҧл қай кезде болды ?»

Ҽр мезгілге байланысты суреттерді

орналастыру керек.

Балалар біз тапсырмаларды орындап,

кедергілерден ҿттік. Жолдан шаршадық

бойымызды бір сергітіп алайық

Сергіту сәті. Балалар ҽр жерде отырады

Балалар біз бҽріміз енді ҿсіп келе жатқан

гҥлдерміз. Кҥн шықты, гҥлдер жайлап ашы-

лып ҿсіп келеді (қолдарын созады). Кенеттен

баяу жел соға бастады, гҥлдер желмен жан-

жаққа шайқалады (қолдарын жан-жаққа шай-

қайды). Бір мезгілде аспанға бҧлт тҿніп, жаң-

быр жауа бастайды, гҥлдер тоңып, бҥрісіп

жабылады (қолдарын тізелерінің ҥстіне

қойып бҥрісіп отырады). Бір уақытта қайта-

дан кҥннің кҿзі кҥлімдеп шыға бастады, сол

уақытта гҥлдер де қҧлпырып, жайнап ашыла

бастайды (балалар ҥлкен шеңбер жасап, бір

ҥлкен гҥл шоғына жиналады).

Саяхатымызды одан әрі жалғастырамыз.

Бҧл ҥшінші аялдама «Әлеуметтік орта»

аялдамасы екен. Тапсырма «Ҥй қҧстарының атын ата». Ой,

балалар, мында қҧстар ауласы бар екен,

олармен танысайық.

-Қандай қҧстарды кҿріп тҧрсыңдар?

-Тауық, ҥйрек, қаз,балапандар

-Ҿте жақсы, олар немен тамақтанады ?

-Жем, шҿп,су, жҽндіктер т.б.

-Олардың адамға пайдасы қандай?

-Етін, жҧмырткасын береді.

Бҧл тӛртінші аялдама «Шығармашылық»

аялдамасы екен.

Бізге берілген тапсырма «Табиғатты

жандандыру». Дайын қиылған суреттерді

орналастырып, жабыстырып табиғатты

ҽсемдеу, ҽңгімелеп беру.

-Балалар, караңдаршы біздің жаңбыр аққан

су керемет кҿлге айналған. Қасыңда ылғалды

қҧмдар бар екен.

Сайқымазақ: Ой, балалар, ылғал қҧмға

сурет салайық.

Тәрбиеші: Балалар ненің суретін

салдыңдар?

Балалар жауабы:

Саяхатымызды одан әрі жалғастырамыз.

Бҧл бесінші аялдама «Денсаулық»

аялдамасы екен.

Балалар, деніміз сау болу ҥшін не істеуіміз

керек.

Жаттығу жасап шынығуымыз керек,

спортпен айналысуымыз керек. Олай болса

шеңберге тҧрып жаттығу жасайық.

Әуен ырғағымен жаттығу жасайды.

Сайқымазақ: Ой, балалар, мына жерде

алтын сандық бар екен

(Ішін ашып қарайды кілтін табады).

Балалар балабақшамызға қайтайық.

Қорытынды

- Балалар, сендерге қай аялдаманың

тапсырмасы ҧнады?

- Сендер бҥгін барлықтарын ҿте жақсы

қатысып, сҧрақтарға толық жауап бердіңдер.

РАБОТА С ФОРМУЛАМИ В MS EXCEL

Нурпейсова Э.Б.,

Учитель информатики ОШ Жарсай Кобдинского района

Цели урока:

Образовательные: обобщение основных

понятий электронной таблицы Excel,

изучение правил записи формул в Excel.

Развивающие развитие умения обобщать

полученные знания и последовательно их

применять в процессе выполнения работы.

Воспитательные: воспитание аккурат-

ности и точности при работе с формулами.

Тип урока: комбинированный

Оборудование и дидактическое

обеспечение:

­ ПК;

программа «СИН»,

проектор

140

­ Раздаточный материал:

ЛПЗ

схемы

Программное обеспечение: текстовый

редактор MS Excel

Межпредметные связи:. экономика,

математика, психология, история.

Формы работы: индивидуальная,

групповая, фронтальная

Методы, применяемые на уроке: практи-

ческие, словесные, самостоятельная работа

по инструкционным картам.

Ход урока

I. Организационный момент. Приветствие. Раскрытие темы.

- Здравствуйте, ребята! Мы как всегда рады

видеть друг друга и готовы к совместной

творческой работе.

Перед вами на столах лежат цветные

полоски: красная, синяя, зеленая.

Посмотрите на них внимательно и выберите

ту, которой соответствует ваше

эмоциональное настроение именно сейчас.

Красный цвет – вы полны энергии, готовы

активно работать.

Зеленый цвет – вы спокойны.

Синий цвет – вы испытываете чувство

тревоги, беспокойства.

3. Эпиграф «Все в твоих руках».

4. Раскрытие темы урока и цели урока.

Прием «Поле чудес» Р _ Б_ _ А С Ф О

Р _ _ Л А М _ _ MS Excel

- Назовите самый распространенный

табличный процессор.

II. Активизация опорных ЗУН учащихся

1. Прием «Домино»

Для того, чтобы начать изучение математи-

ческих вычислений по формулам, необходи-

мо повторить базовые понятия электронной

таблицы, а также виды адресации ячеек.

Для активизации опорных знаний студентов

проводится обучающая игра "Информацион-

ное домино" (приложение 1). Учебная груп-

па делится на 3-4 подгруппы по 4 человека в

каждой. На каждую подгруппу раздается

комплект домино. "Костяшка" домино сос-

тоит из двух частей: слева записано понятие

ЭТ, справа определение другого понятия.

Задача группы – правильно разложить все

"костяшки" домино. На выполнения задания

дается 5 минут.

2. Определение абресации (приложение 2)

3. Работа с электронным учебником

(Выполнение задания программы «СИН»)-

Задание 1- Открытие файла

Задание 2 - Расположить название элементов

окон

Задание 3 - Назначение кнопок

III. Объяснение нового материала

1. Формула представляет собой

последовательность символов, которая

начинается со знака =.

2. Алгоритм работы с формулами

1. Ввод данных с английской клавиатуры.

2. Формула начинается со знака =.

3. Вводятся адрес ячеек, значения которых

используются в расчетах

4. проставляются знаки арифметических

операции (операторы): + (сложение), –

(вычитание), * (умножение), / (деление), ^

возведение в степень, % (процент).

5. Завершается формула нажатием клавиши

enter

IV. Закрепление нового материала

Учащимся предлагается выполнить

практическую работу "Агентство по продаже

недвижимости". Для выполнения задания

каждому учащемуся раздается задание с

необходимым комментарием к выполнению

задания (приложение 3).

- Что такое недвижимость? ((недвижимое

имущество) - к недвижимости относятся:

земельные участки, участки недр, водные

объекты и всѐ, что прочно связано с землѐй,

то есть объекты, перемещение которых

невозможно без несоразмерного ущерба их

назначению, в том числе леса, многолетние

насаждения, здания, сооружения, а также

подлежащие регистрации воздушные,

морские суда, суда внутреннего плавания,

космические объекты.)

Представьте, что наше агентство занимается

недвижимостью, а именно квартир в нашей

СКО.

- Сколько районов входит в СКО (13)

- Перечислите их. (Кызылжарский,

Мамлютский, Булаевский р-н М. Жумабаева,

Жамбыльский, Есильский, Аккаинский,

Тимирязевский, Сергеевский р-н Шал

Акына, Тайышинский, Акжарский,

Уалихановский, Г.Мусрепова, Айыртауский)

Мы возьмем некоторые из них (таблица),

допустим что стоимость 1 кв.м., $,

площадь квартиры, кв.м. коэффициент

141

престижности нам известны (заполнены

приблизительными данными)

V. Рефлексия. (―Все в твоих руках‖)

На листе бумаги обводят левую руку.

Каждый палец – это какая-то позиция, по

которой надо высказать свое мнение.

­ Большой – для меня было важным и

интересным…

­ Указательный –у меня сегодня

получилось.

­ Средний – мне было трудно (мне не

понравилось).

­ Безымянный – моя оценка моей

деятельности на уроке.

­ Мизинец – для меня было недостаточно…

-Наш урок мне хотелось бы закончить

притчей.

«Жил мудрец, который знал все. Один

человек захотел доказать, что мудрец не

такой уж и мудрый и все знать не может.

Зажав в ладонях бабочку, он спросил:

«Скажи мудрец, какая бабочка у меня в

руках: мертвая или живая?» А сам думает:

«Скажет живая – я ее умерщвлю, скажет

мертвая – выпущу». Мудрец, подумав,

ответил: «Все в твоих руках».

Если вы будете собраны и активны, не

будите на уроке заниматься посторонними

делами- то у вас обязательно все получиться;

и тему вы поймете, и практическую

выполните, а также объективно оцените свои

усилия и работу и уйдете с урока с чувством

полного удовлетворения от того что все у вас

сегодня получилось. Я желаю вам хорошего

настроения и творческой работы.»

VI. Задание на дом Составить кроссворд по

теме MS Excel (не менее 10 слов)

VII. Подведение итогов урока

Выставление оценок.

При выходи из кабинета отметьте на доске

свое настроение.

Используемая литература:

1) О.Ефимова, В. Морозов, Н. Угринович

«Курс компьютерной технологии с основами

информатики».

2) Н.Т.Ермеков «Информационные

технологии»

3) Ресурсы сети Интернет:

http://www.shkolnymir.info/content/view/245/56

http://festival.1september.ru/articles/310329

http://podelise.ru/docs/38773/index-1826.html

http://ru.wikipedia.org/wiki

http://ru.wikipedia.org/wiki

ПОВТОРЕНИЕ ИМЕН ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ

Сагындыкова Ж.Е.,

учительница русского языка СШ Белкопа Айтекебийского района

Тема: «Повторение изученного материала.

Имя числительное»

Цель урока:

1) Образовательная:

- повторить изученный материал по теме,

систематизировать знания о числительном;

- совершенствовать навыки определения

морфологических и синтаксических

признаков имени числительного.

2) Развивающая:

- развивать речь учащихся, продолжить

работу по формированию умений и навыков

связно излагать мысли в устной и

письменной форме.

3) Воспитательная:

- воспитывать интерес к урокам русского

языка;

- воспитывать любовь к родине,

уважительное отношение к традициям,

обычаям казахского народа;

- воспитывать гуманизм, уважение к

друзьям.

Тип урока: обобщение и систематизация

знаний

Метод урока: словесный, наглядный,

практический

Вид урока: нетрадиционный

Формы работы: коллективная и

индивидуальная

Наглядность: слайд, карточка, семантическая

карта, учебник, классная доска

Межпредметная связь: математика,

казахский язык, русская литература

Ход урока:

І. Организационный момент:

142

1) Отметить отсутствующих в журнале;

2) Психологический настрой:

Я каждый день и каждый час

Сказать готова сколько вас.

И я могу, имей в виду,

Сказать, который ты в ряду.

- О какой части речи это четверостишие? Как

вы догадались, речь сегодня пойдет о

числительном, и мы с вами повторим весь

изученный материал. Я желаю вам успеха!

ІІ. Слово командам (ребята заранее

разделялись по двум грауппам:

1) «Пятеро ребят»;

2) «Пятеро друзей»

ІІІ. Слово учителя:

Сегодня у нас необычный урок.

На нем подведем мы работы итог.

О числах поговорим,

Что уже знаем – обобщим,

Будем думать и рассуждать,

Новое для себя открывать...

А сейчас: т-с-с... тишина.

Нас ждет чудесная и сказочная страна.

Мы сегодня совершим путешествие в сказоч-

ную страну в Королевство числительных.

Отправляемся в путшествие на автобусе.

Наш автобус будет делать остановки. На

каждой остановке мы будем выполнять зада-

ния. Итак, что мы будем делать на уроке?

Отвечать на вопросы, выполнять задания,

вспоминать числительные, работать и

коллективно, и индивидуально.

Вот и мы определили задачи нашего урока.

Итак, мы в Королевстве числительных.

Выясним, как вы подготовились. Сделаем

разминку.

ҤІ. Фронтальный опрос:

1. Что такое числительное? (Часть речи,

которая обозначает число и порядок

предметов при счете)

2. На какие разряды по значению делятся

числительные? (Количественные и

порядковые)

3. Как изменяются количественные

числительные? (Только по падежам, рода и

числа они не имеют)

4. Как изменяются порядковые числитель-

ные? (По родам, числам и падежам)

5. На какие группы по составу делятся

числительные? (Простые, в них один корень;

сложные, в них несколько корней;

составные, состоят из двух и более слов)

ІҤ. Слово учителя:

Ребята, нам послали письмо из Королевство

числительных. Давайте его прочитаем.

Приглашаю два ученика.

Письмо из Королевства числительных

Дорогие семиклассники!

Цифры окружают вас всюду: в газетах,

журналах и по телевизору. Цифры – не

пустые значки. Они говорят об очень

многом, интересном. Без чисел немыслима

наука, сама жизнь. Планы человечества,

развитие науки и техники, покорение космо-

са еще больше увеличивает значение чисел.

Особенно большую роль в жизни человека

играют числа первого десятка:

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ,10 (произносим хором)

- Откройте тетради и пишите:

Шестнадцатое января

Классная работа

Урок-путешествие

Маршруты путешествия

1. Остановка «Практическая»

2. Остановка «Грамматическая»

3. Остановка «Занимательная»

4. Остановка «Проверочная»

ДОПОЛНЕНИЕ, ВЫРАЖЕННОЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫМ В ТВОРИТЕЛЬНОМ

ПАДЕЖЕ

Cукашева Л.И.,

Ақтҿбе қаласы Новый орта мектебінің орыс тілі жҽне ҽдебиеті пҽні мҧғалімі

Тема заня-

тия: Лекси-

ческая тема:

Дополнение, выраженное существительным в творительном падеже.

Ссылки: Учебник, календарный план

143

Цели: Сформировать умения и навыки употребления существительного в творительном

падеже.

Результаты

обучения:

Умение определять творительный падеж и использовать их в письменной и

устной речи; излагать свои мысли в речи.

Ключевые

идеи, новые

понятия:

Безоблачное небо, лазурный блеск, хмурится

Время Стра-

тегии

Ресурсы Содержание урока

Деятельность учителя: что я буду делать? Деятельность учащихся

5 мин

Деле-

ние на

группы

Организационный момент

1.Приветствие. Здравствуйте, дети!

Психологический настрой. Ребята вам тепло?

Да! В классе светло? Да! Прозвенел уже

звонок? Да! Хотите учиться? Да! Значит

можно всем садиться!

Формативное оценивание

«три хлопка»

рисунки

снегови-

ка и

снежинок

Деление на группы.

с помощью рисунков ученики делятся на 2

группы

Из коробки достают ри-

сунки «снеговика», «сне-

жинок» и делятся на

группы. Дети отвечают на

вопросы о зиме. Фор-

мативное оценивание

(Похвала)

10

мин

10

мин

10

мин

Зна-

ние

Пони-

мание

Парная

работа

1 группа – работа по слайду. Рассказ

ученицы своего сочинение.

2 группа-ученик читает стихотворение о

зиме.

Подготовка к новой теме: 1 группа –

рассказывают о трех падежах в стихах.

2 группа – рассказывают о трех падежах в

стихах.

Блиц- опрос: Что такое дополнение? На

какие вопросы отвечают? Синтаксическая

роль дополнение в предложении?

Работа с интерактивной доской: Снег укрыл

землю белым одеялом (чем?)

Реки и озера покрылись толстым льдом

(чем?)

Я горжусь мамой (кем?)

Я рисую снежинки карандашом (чем?)

«Мозговой штурм» 1- группа: 1.В какой

сказке девочка отправляется зимой в лес за

цветами? (12 месяцев)

2.Чем заканчивается день и ночь? (ь знаком)

3.Домашний Дед Мороз?

4.Какие две ноты растут в огороде?

5. Какой страшный зверь любит малину?

2- группа: 1.Внучка деда Мороза?

2.Отец твоего отца тебе?

3. Дом автомобиля?

4. Говорящая птица?

5.Какой жук носит название того месяца в

Формативное оценивание

«Три хлопка»

Выполнение упражнении.

Ответы учащихся.

Небо

Голубое, безоблачное

Сияет, хмурится, светится

Голубое небо сияет

лазурным блеском.

Снег

Белый, густой, пушистый

Идет, падает, ложится

Белый снег пушистый,

падает, ложится.

144

котором он родился?

Составление « Синквейна»

Из каждой группы отвечает один ученик.

Даю по одному слову: небо, снег. Придумать

по два прилагательных, три глагола,

придумать предложение.

2мин Домашнее задание

Упр.7; выучить правило.

Записывают в дневник

5 мин рефлек

сия

Лист

самооцен

ивания

Учитель просит учеников показать только

жестами и мимикой как прошел урок.

сегодня я узнал…

(определять падеж)

было интересно…

(работать в группе)

было трудно… (излагать

свои мысли)

я выполнял задания (без

ошибок)

теперь я могу… (вести

диалог с учителем)

Формативное и суммативное оценивание Красный цвет. Стоп!

Нужно повторить!

Желтый цвет. Еще я

сомневаюсь!

Синий цвет. А теперь

вперед,друзья! В знаниях

уверен Я!

3 мин Комментирован

ие оценок.

ФИО Умею

опреде

лять

падеж

Умею

излагать

свое

мнение

Умею

работать

в группе

Умею

вести

диалог с

учителем

Итого

вой

балл

ІЛІК СЕПТІК

Сулейменова А.М.,

Ақтҿбе қаласы №18 орта мектебінің бастауыш класс мҧғалімі

Мақсаты: Білімділік: Зат есімнің септелуі туралы

білімдерін толықтыру; Ілік сепігі жҽне оның

сҧрақтары мен жалғаулары туралы білім

қалыптастыру;

Дамытушылық: Сҿздік қорын байыту,

сҿйлем ішінен ілік септігінде тҧрған сҿздерді

табуға ҥйрету

Тҽрбиелік: Ҧжыммен жҧмыс жасауға, айна-

ласындағыларды тыңдай білуге, қорытынды

жасауға, ойын жинақтауға машықтандыру.

Сабақтың тҥрі: Жаңа тақырыпты тҥсіндіру

сабағы

Сабақтың типі: Сайыс сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Топпен жҧмыс,

сҧрақ-жауап, ойындар, жеке оқушымен

жҧмыс.

Сабақтың кӛрнекілігі: Кесте, житондар,

қима қағаздар, слайдтар, суреттер.

Сабақтың ӛту барысы:

І.Ҧйымдастыру кезеңі.

-оқушылар назарын сабаққа аудару;

-оқушыларды сабақ мақсатымен таныстыру.

Бҥгінгі сабағымыз ерекше болмақшы. Ҽр топ

мҥшесі тапсырмаларды мҧқият орындап, ҿзі-

нің тобына ҧпай жинауға тиіс. Бҥгінгі сайыс

сабағымыз мынадай бҿлімдерден тҧрады:

1. Кҿршіңді тексер.

2. Ҿткенге шолу.

3. Білгім келеді.

145

4. Демалыс.

5. Біліміңді пайдалан.

6. Не ҥйрендік? Не білдік?

7. Нҽтиже.

8. Қойын дҽптер.

ІІ.Негізгі бӛлім

— Сабаққа дайын болсақ, ҽр сайыс ҿткен

сайын орындаған топқа бағалау житондарын

беріп отырамын. Сабақ соңында бағалау осы

житондар арқылы жҥзеге асырылады.

«Кӛршіңді тексер» (Ҥй тапсырмасын

тексеру)

Ҽр оқушы кҿршісінің ҥй тапсырмасын

тексереді, бағалайды, житондар беріледі.

«Ӛткенге шолу».

Септік атаулары Сҧрақтары Септік

жалғаулары

Атау септік Кім? Не?

Ілік септік Кімнің? Ненің? -ның, -нің, -дың,

дің, -тың, -тің,.

Барыс септік Кімге? Неге?

Қайда? -ға, -ге, -қа, -ке.

Табыс септік Кімді? Нені? -ны, -ні, -ды, -ді,

-ты, -ті.

Жатыс септік Кімде? Неде? -да, -де, -та, -те.

Шығыс септік Кімнен? Неден? -нан, -нен, -дан,

-ден, -тан, -тен.

Кҿмектес септік Кіммен?

Немен? -мен, -бен, -пен.

Атау септіктегі зат есімдер Кім? Не? Кімдер?

Нелер? деген сҧрақтарға жауап береді, сҿй-

лемде бастауыш болады. Қар қалың жауды.

«Білгім келеді» Ҿлеңді мҽнерлеп оқу, қарамен жазылған

сҿздерді сҿз қҧрамына талдау, қосымша қай

септікте тҧрғанын анықтау.

Атақ-даңқ қалай шығады?

Кӛмірдің аты

Жанумен шығар.

Балғаның аты

Қағумен шығар.

Шегенің аты

Бекумен шығар.

Қашаудың аты

Шекумен шығар.

Батырдың аты

Жеңумен шығар.

Жомарттың аты

Берумен шығар.

Ақынның аты

Жырлаумен шығар.

Шәкірттің аты

Тыңдаумен шығар.

-Қарамен жазылған сҿздер тҥбір сҿзге ілік

септік жалғауларының жалғануы арқылы

жасалған.

ІІІ.Қорытынды бӛлім

ТҤЙІН: Ілік септіктегі зат есімдер кімнің?

ненің? кімдердің? нелердің? деген сҧрақтар-

ға жауап береді. Ілік септік жалғаулары: -

ның, -нің, -дың, дің, -тың, -тің.

«Демалыс» (Сергіту сҽті)

1. «Білгеніңді пайдалан» (Сабақты бекіту)

А) Мақалдарды ілік септікте тҧрған қажет

сҿзді қойып кҿшіріп жазу:

Туған … тҥтіні де ыстық.

… ҿзегі талмас.

Ас — … арқауы.

… шиесін шын шығарады.

Қажетті сӛздер: Ҿнерлінің, адамның,

жердің, ҿтіріктің

Ҽ) Сҿйлемдерді жақша ішіндегі зат есімді

ілік септігіне қойып, кҿшіріп жазу.

1. (Қҧндыз) терісі аса қҧнды болады. 2. (Ше-

бер) қолы – алтын. 3. (Сҽуле) ҽжесі ауылдан

келді. 4. (Шошқа) кҿзі нашар кҿреді. Есесіне

дыбысты жақсы естиді жҽне иіс сезгіш.

«Не ҥйрендік? Не білдік?» (Сабақты

қорытындылау)

А) «Дҧрысын тап!» ойыны —

Ілік септіктегі зат есімдер кім? Кімдер? Не?

Нелер? сҧрақтарына жауап береді.

Атау септік жалғаулары: -ның, -нің, -дың,

дің, -тың, -тің.

Ҽ) Венн диаграммасы

V.«Нәтиже» (Бағалау)

Оқушылар берілген житондар бойынша

бағаланады.

VІ. «Қойын дәптер» (Ҥйге тапсырма)

29-жаттығу: Мҽтінді тҥсініп оқу, ат қою.

Мҽтіннен ілік септіктегі зат есімдерді теріп

жазу, сҧрақ қою.

146

ФУТБОЛ

Табынбаев С.,

Ақтҿбе қаласы Благодар орта мектебінің дене тҽрбиесі пҽнінің мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Алаңда ауысу жҽне

жҥгіру, допты соғу техникасы. Шапшаң

қимылдау ҽдістерін жетілдіру.

Кіріспе бӛлім. Сыныпты сапқа тҧрғызу.

Рапорт қабылдау. Оқушылармен сҽлемдесу.

Сабақ тақырыбымен таныстыру. Мақсатын

тҥсіндіру. Дене қыздыру жҥру, жҥгіру

жаттығуларын орындау. Оң, сол қапталмен,

артпен жҥгіру. Секіру жаттығулары. Арнайы

жҥгіру жаттығулары. Тізені кҿтере, аяқты

артқа, жанға, алға сермей жҥгіру.Тыныс алу

жаттығулары. Жалпы дене дайындығы

жаттығулары: мойын, қол, иық, кеуде, бел,

аяқ. (қҧралсыз) 6-8 рет. Сыныпты сапқа

тҧрғызу. Топқа бҿлу.

Негізгі бӛлім. Алаңда ауысу ҽдіс тҽсілдері

ҽр тҥрлі жҥгірісте орындалатын жаттығулар,

алдыңғы шепте болсын орта, артқы шепте,

ойыншы бар мҥмкіндікті пайдалану керек.

Яғни, ойын барысын ҿзіне қарату арқылы

қарсыластың қақпасына барынша жақындау

арқылы доп салу. Допты тебу ҽдіс тҽсілдері;

1-аяқтың ҧшымен, 2-ҥстімен, 3-ішімен, 4-

сыртымен, 5-санмен соғу арқылы жҥзеге

асады. Ҧшымен тебу қақпаға доп соғу кезін-

де, тартып алуда, кейде допты беру кезінде,

ойыншылар ҥйме-жҥйме болып жиналып

қалған тҧста қолданылады. Ҥстімен тебетін

кезде сҽл ғана бҥгілген аяқ допқа жақын

барғанда аяқтың ҧшы еңкейтіліп, допқа оның

ҥсті тиеді. Допты аяқтың ішкі немесе сыртқы

жағымен тебу (соғу)кҿп жағдайда доп

ойыншының бір жақ қапталында домалап

бара жатқанда қолданылады. Онда аздап

қана бҥгілген қалыптағы серпілетін аяқты

доптың жанына қойып, тебетін аяқ тҥзуле-

ніп, ҧшы ішке қарай сҽл бҧрылады. Ҿкшемен

тебу допты арт жақтағы, ойыншыға кҥтпеген

жерден беру шапшаң берумен жҥзеге асады.

Оқып жаттығу ойыны кезінде осы

тапсырмаларды орындау ҽр оқушыға бірден-

бір кҿмекші ретінде қолданғаны қажет.

Қорытынды бӛлімі.

Сыныпты сапқа тҧрғызу. Сабақты

қорытындылау. Оқушыларды бағалау. Ҥйге

тапсырма беру. Сынып оқушыларымен

қоштасу. Саппен ҧйымдасқан тҥрде

оқушыларды сыныпқа жіберу.

РАЦИОНАЛ САНДАРДЫ КӚБЕЙТУ ЖӘНЕ БӚЛУГЕ АРНАЛҒАН ЖАТТЫҒУЛАР

Тасболатова С.Т.,

Ақтҿбе қаласы №8 мектептің математика пҽнінің мҧғалімі

Осы сабақта

қолжеткізетін

оқу мақсаттары

(оқу бағдарла-

масына сілтеме)

Рационал сандарды кҿбейтуді, бҿлуді орындау

Сабақтың

мақсаты

Оқушылардың бәрі: рационал сандарды кҿбейту, бҿлу ережесін біледі

жҽне айта алады.

Оқушылардың кӛпшілігі: рационал сандарды кҿбейту, бҿлу ережесін

есептер шығаруда қолданады.

Кейбір оқушылар: рационал сандарды кҿбейту мен бҿлуде тиімді

ҽдістермен жҧмыстана алады, ҿрнекті тҥрлендіреді.

Бағалау

критерийі Рационал сандарды кҿбейту, бҿлу ережесін біледі.

Рационал сандарды кҿбейту, бҿлу ережесін қолданады.

Кҿбейтуде, бҿлуде тиімді тҽсілдерді қолданып, кҥрделі есептерді

шығарады.

147

Тілдік

мақсаттар

Оқушылар рационал сандарды кҿбейту, бҿлу алгоритмін біледі.

Лексика мен

терминология

рационал сандарды кҿбейту жҽне бҿлу

Диалогтік - Екі теріс санның кҿбейтіндісі қандай сан?

- Оң сан мен теріс сандардың кҿбейтіндісі қандай сан?

- Қай кезде кҿбейтіндінің таңбасы оң болады?

- Екі тері санның бҿліндісі қандай сан?

- Оң сан мен теріс сандардың бҿліндісі қандай сан?

Қҧндылықтарға

баулу

Зайырлы қоғам жҽне жоғары рухаят. Тарихтың, мҽдениет пен тілдің

біртҧтастығы. Қҧрметтеуге, ынтымақтастықта жҧмыс жасауға, ҿмір бойы

білім алуға тҽрбиелеу

Пәнаралық

байланыс

Қазақ тілі (тақырыпты талдау ҥшін)

Тақырып

бойынша

алдыңғы білім

Рационал сандарды қосу жҽне азайту ережесін біледі.

Сабақтың барысы

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

Сабақтың басы

(12 мин)

1.Ҧйымдастыру кезеңі (амандасу, тҥгендеу)

2. Оқушыларды топқа бҿлу.

« Бҧлт» ойыны арқылы, оқушыларды топқа бҿлу

Ҽр оқушы тақтаға шығып, тҥрлі тҥстегі «Бҧлт» тамшыла-

рынан ҿзіне ҧнағанын алып, артындағы сҧрақтарға жауап

бере отырып, бҧлт тҥрлеріне қарай 4 топқа бҿлінеді.

Енді ненің суреті шықты?

- Кҥннің кҿзі!

- Дҧрыс, балалар мен сендерге бҥгінгі сабақта осы кҥннің

кҿзіндей кҿңілдерін жарқырап, барлықтарыңыз белсенді

қатысып, жақсы нҽтиже кҿрсетуіңізге шын ниетпен

тілектеспін.

І.Ӛткенді қайталау «Сҧрақ – жауап» арқылы

Бҧлт тамшыларының артында жазылатын сҧрақтар:

1. Рационал сандарды кҿбейтудің қандай қасиеттерін

білесіңдер?

2. Екі теріс санның кҿбейтіндісі қандай сан?

3. Оң сан мен теріс сандардың кҿбейтіндісі қандай сан?

4. Кез-келген санды (-1)-ге кҿбейткенде қандай сан шығады?

5. Кҿбейткіштердің біреуі нҿлге тең болса, кҿбейтінді неге

тең?

6. Қай кезде кҿбейтіндінің таңбасы оң болады?

7. Екі теріс санның бҿліндісі қандай сан?

8.Оң сан мен теріс сандардың бҿліндісі қандай сан?

9. Санды қандай рационал санға бҿлуге болмайды?

10. Қандай жағдайда екі рационал санның бҿліндісі нҿлге

тең?

Есептеп шығар(ауызша):

11. (-2)* (-15); 12. (-15)*4; 13. 0*(-8

3); 14. – 4*0,5;

148

15. -9

4*(-2); 16. 9*(-7); 17. 0:(-3); 18. -0,2: 0,1;

19. -6: (-2) ; 20. -6,3 :3; 21. 45: (-15); 22. (-10) : (-5);

23. -2

1: (-

4

1); 24. 1,2*(-100) .

ҚБ: мұғалімнің мадақтауы арқылы

II. Ҥй тапсырмасын тексеру

Қ.Б: есептің дұрыс жауабын тақтадан кӛрсету арқылы

тексеремін.

Сабақтың

ортасы

(5 мин)

(5 мин)

(3 мин)

(12 мин)

III. Тақырыппен, сабақ мақсатымен және кҥтілетін

нәтижемен таныстыру.

ІV. «Қҧпияны ашу» жҧптық жҧмыс

Теңдік тура болатындай етіп, жұлдызшаның орнына

тиісті сандарды қойып жазыңдар:

7 ( * ) = -21; ( * ) ( - 9) = -63;

-15 ( * ) = 60; ( - 25) ( * ) = -100.

Екі адам біріге отырып шығарып, бір қағазға жазады.

Барлық топ тапсырманы орындап болған соң, топ ішінде

жҧптар бір-бірінің жҧмысын тексереді

Қ.Б: жұптар бір-бірін тексереді (смайликтер)

V. Семантикалық карта(топтық жҧмыс)

- 14 -3

2 - 4 4,9

-7

3 : 14

9

3

2 : (-6

1 )

7 : (-2

1 )

-32

1 : (-7

5 )

Қ.Б: » Басбармақ» әдісі арқылы топтар

сағат тілі бағытымен, бір- бірінің жауабын бағалайды

VІ. Ой қозғау (ауызша)

a мен b –ның қандай мәндерінде келесі теңдіктер

орындалады:

1) в

а = 0; 2)

в

а= 1; 3)

в

а = -1; ?

[ 1) a=0, b≠0; 2) a=b; 3) a= -b; ]

ҚБ: мұғалімнің мадақтауы арқылы

VII. Есеп шығару

Әдіс: «Ойлан.Бірік.Бҿліс»

1-топ. Есептеп шығарыңдар: -211

3 (-2

5

1) -7 . [-2]

2-топ. Есептеп шығарыңдар: 6,4 : (- 0,2) + 15. [ -17]

3-топ. Марат ойлаған санын -7-ге кҿбейтіп, нҽтижесіне 15,7

санын қосқанда қосынды -11,6-ға тең болды. Марат қандай

сан ойлады?

[3, 9]

4-топ. Қараша айының бір кҥнінде ауаның температурасы

Оқулық

«Математи

ка»

149

таңертең, тҥсте, кешке жҽне тҥнде ҿлшенді. Ҿлшеу нҽти-

желері бойынша сол кҥнгі ауаның тҽуліктік температура-

сының арифметикалық ортасы -50С болды.

Таңертеңгі ауаның температурасына қарағанда тҥсте

температура +30С –қа ҿзгерген, ал кешке -3

0С-қа ҿзгерген,

ал тҥнде -40С-қа ҿзгерген. Таңертеңгі ауаның температурасы

неше градус болған? [-40С].

Қ.Б: » Басбармақ» әдісі арқылы топтар

сағат тілі бағытыме , бір- бірінің жауабын бағалайды

VІIІ. Қосымша тапсырма (Ҥйден орындауға)

1)Квадраттың клеткаларына -1, +2, -3, +4, -5, +6, -7, +8, -9

сандарын кҿлденеңінен, тігінен жҽне диагональ бойымен

кҿбейткенде теріс сан шығатындай қылып орналастыр.

2) Квадраттың клеткаларына -1, +2, -3, -4, +5, -6, -7, +8, -9

сандарын кҿлденеңінен, тігінен жҽне диагональ бойымен

кҿбейткенде оң сан шығатындай қылып орналастыр.

Сабақ соңы

(3 минут)

Қорытындылау.

Оқушылар бҥгінгі сабақ туралы пікірлерін білдіреді.

«Білім ағашы» бойынша кері байланыс орындалады.

Тҥстерді таңдай отырып, ағашты жеміске толтырыңыз.

Қызыл – сабақ ҿте қызықты ҿтті. Маған бҽрі ҧнады.

Сары – маған сабақ ҧнады, мҽлімет аздау болды.

Жолақ – тапсырманы тҥсініп отырдым, алайда маған сабақ

қызықты болмады.

Жасыл – мен ҿзіме керек мағлҧматты алдым, сабақтан

тҥйгенім кҿп болды.

ҚАРА ТЕҢІЗ ЖАҒАЛАУЫНА САЯХАТ

Таухабаева В.М.,

Ақтҿбе қаласы №49 «Думан» мектепке дейінгі ҧйымының тҽрбиешісі

Білім саласы: Ҽлеуметтік орта,

шығармашылық, таным.

Тақырыбы: «Қара теңіз жағалауына саяхат»

Сабақтың мақсаты: Теңіз жануарлары

туралы білімдерін бекіту; ой қиялын дамыту

(кҿлеңкесінен таны жҽне тесік қайықты

геометриялық пішіндер арқылы жамау

дидактикалық ойындары арқылы); саусақ

бҧлшық еттерін дамыту (ТРИЗ ҽдісін

пайдалана отырып.); сандарды танып, білуге

қалыптастыру (санды жатқа білеміз бе?

Ойыны арқылы); ҥлкенге сый қҧрмет

кҿрсетуге тҽрбиелеу.

Кӛрнекіліктер: Кеме макеті, теңіз асты

жануарларының суреттері, кубик, ҧсақталып

қиылған тҥтікшелер, бҿтелкенің суреті, теңіз

патшасының суреті, атайдың суреті, кҿк

теңіз тҽрізді ширма.

Сабақтың барысы: Балалар залға кіреді.

Қонақтармен амандасады.

Тәрбиеші: Балалар, біз қазір сендермен бірге

Қара теңіз жағалауына саяхатқа баратын бо-

ламыз, ол жақтың таза ауасымен тыныстап,

ҽдемі табиғатын қызықтап қайтатын бола-

мыз. Балалар, бізге Қара теңіз жағалауына

бару ҥшін кҿлік керек. Біз теңізге немен

баруымызға болады? Сендер қандай кҿлік

тҥрлерін білесіңдер, қане атайықшы. Балалар

ҿздері білетін кҿлік тҥрлерін атайды да,

соның ішінде тез жҥретін, ҽрі ыңғайлы

автобуспен баруға болатынын айтады.

Тәрбиеші: Дҧрыс айтасыңдар, балалар, біз

теңіз жағасына автобуспен барамыз.

Тҽрбиеші балалармен бірге автобусқа мініп

Қара теңіз жағалауына да жетеді. Онда

жайылып жатқан теңіз, айналасы толған

150

ағаш, гҥлдерді кҿреді. Қҧстардың, судың

дыбыстары естіледі. Бір мезетте теңіз

жағасында жел тҧрып, теңіз ішінен аузында

хат байланған сиқырлы шыны шыға келеді.

Тҽрбиеші шыныны алып, ішіндегі хатты

оқиды. Хатта: «Қадірлі менің кішкентай ғана

балапандарым, мен сендерден кҿмек сҧрай

хат жолдап отырмын, мен бірнеше жылдар

бҧрын аралда жалғыз қалып қойып едім, елге

қарай келе жатқан кемеден қалып

қойғанмын. Енді елге қарай қайтайын десем,

теңіз патшасы жолдан ҿткізбейді, оның

кҿптеген тапсырмалары бар, соны маған

орындамасаң ҿткізбеймін деп қоймай қойды.

Мен теңіз патшасының тапсырмаларын осы

кҥнге дейін орындай алмай жҥрмін. Сендер

сол тапсырмаларды орындап мені қҧтқара

аласыңдар ма?! Егер кҿмектесе алсаңдар

теңіз патшасымен жолығыңдаршы! Сендерге

хат жолдап отырған аралда қалып қойған

атайларың.

Тәрбиеші: Балалар, біз атайға кҿмектесейік,

ол ҥшін біз теңіз патшасын жолықтырып

тапсырмаларын тыңдауымыз керек.

Балалар жан жағына қарап іздей бастайды.

Айналып жҥреді. Бір уақытта теңіз

ортасынан Теңіз патшасы шыға келеді.

Теңіз патшасы: Сҽлеметсіңдер ме! Сендер

кімсіңдер? Менің патшалығымда не іздеп

келдіңдер?

Балалар: Сҽлеметсізбе теңіз патшасы! Біз

кішкене ғана балалармыз, апайымызбен

бірге теңізге серуендеп келіп едік, бҧл жақта

атайдың хатын алдық, атайға кҿмек керек

екен, ол теңіздің бергі бетіне келе алмай

жҥргенін айтып бізге хат жолдады.

Теңіз патшасы: Иҽ, мен атайларыңды

жібермеймін, ол менің тапсырмаларымды

орындағанда ғана атайларыңды босататын

боламын.

Балалар: Теңіз патшасы, біз атайды қҧтқар-

ғымыз келеді, атайға берген тапсырмала-

рыңызды бізге айтыңызшы біз орындап

атайды қҧтқарып алып шыққымыз келеді!

Теңіз патшасы: Жарайды, ендеше менің

кҿптеген тапсырмаларым бар, сол

тапсырмаларымды орындасаңдар ғана

атайларыңды босататын боламын.

Теңіз патшасының 1 тапсырмасы:

Менің теңіз асты жануарларымның

кҿлеңкесінен тани аласыңдар ма?

Д/о «Кӛлеңкесінен таны»

Теңіз патшасының 2 тапсырма: Қазіргі

таңда менің теңізімдегі балықтарым азайып

кетті, сол себепті сендер менің

балықтарымды кҿбейтіп бере аласыңдар ма?

Тәрбиеші: Балалар, біз теңіз патшасына ба-

лықтарын кҿбейтіп беруіміз керек, кҿбейтіп

бермесек ол біздің атайымызды босатпайды

ғой. Ендеше біз балықты ТРИЗ ҽдісін пайда-

ланып, балықты ҽрлейтін боламыз, ол ҥшін

барлығымыздың алдымызда қағаз бетінде

балықтың бейнесі бар, балықтың ҥстінде то-

лығымен ермексаз жағылған, енді сол ермек-

саздың ҥстіне біз ҧсақталып қиылған тҥтік-

шелерді екі саусағымызбен алып

орналастырамыз.

Тҽрбиеші жҧмыстың барысымен танысты-

рып, балаларға бір ҥлгісін кҿрсетіп ҿтеді.

Сергіту сәті: Балық жҥзеді таза суда,

Бір керіліп, бір жиырылып.

Жҥзіп, жҥзіп шаршағанда,

Тығылады тасты қҧмға.

Балалар теңіз патшасына балықты кҿбейтіп

беруге кіріседі.

Теңіз патшасының 3 тапсырмасы:

Ойын тапсырма «Санды жатқа білеміз бе?»

Теңіз патшасы: Келесі тапсырмам мынадай,

менің айналамда іздеп тауып ала алсаңдар

кубик бар сол кубикте сандар бар, сендер сол

сандарды атап бере аласыңдар ма?

Тәрбиеші: Қане, балалар, кубикті іздейік.

Балалар кубикті су жағасынан тауып алып,

сандарды атап береді.

Тәрбиеші: балалар біз теңіз патшасына сан-

дарды жай ғана атап бермей, оның жануарла-

рын да санап берейік, мҥмкін теңіз патшасы

біздің атайымызды тезірек жіберіп қалар. Ол

ҥшін мен кубикті жоғары лақтырамын қай

сан жағы тҥссе сол тҥскен жағындағы санды

атап, келесі партада тҧрған теңіз асты

жанурарларын санап ҽкеліп жабыстырамыз.

Мен мысалы: ҥш теңіз асты жануарын ҽкеліп

ҥш санының жанына орналастыр дегенде

ортамыздан бір бала шығып ҥш теңіз асты

жануарын ҽкеліп ҥш санының жанына ҽкеліп

орналастыру керек.

Балалар ойынды қызыға ойнайды.

Теңіз патшасының 4 тапсырмасы:

Тесіліп қалған қайықты геометриялық

пішіндер арқылы жамау.

Тәрбиеші: Балалар, біз теңіз патшасының

соңғы тапсырмасына келдік, осы тапсырма-

151

ны орындасақ қайығымызға мініп, атайы-

мызды алып, балабақшамызға қайтатын бо-

ламыз. Теңіз патшасы: Жарайсыңдар балалар

қандай тапқыр балаларсыңдар ҿздерің, мен

сендерге риза болдым, тапсырмаларымның

барлығын тапжылмастан орындап бердіңдер,

енді мен сендермен келіскендей атайларың-

ды босатамын. Сау болыңдар ақылды

балалар!

Балалар: Сау болыңыз теңіз патшасы сізге де

кҿп рахмет!

Балалар атаймен жолығады, атай балаларға

рахметін айтады.

Балалар: Сау болыңыз атай!

Тәрбиеші: Біз қайда бардық?

Балалар: Қара теңізге бардық, теңіз

патшасының тапсырмаларын орындадық,

атайды қҧтқардық.

Атаймен қоштасып, балалар автобусқа мініп,

балабақшаға келеді.

Тәрбиеші: Саяхат ҧнады ма?

Балалар: Иҽ, ҧнады.

Тәрбиеші: Сіздерге кҿп рахмет! Сау

болыңыздар.

КВН ПО МАТЕМАТИКЕ

Тлешева С.И.,

учитель начальных классов СШ№2 г. Кандыагаш

Цель:

1. Доставить детям радость и удовольствие

от игр развивающей направленности.

2. Развивать логическое мышление,

воображение, речь.

3. Совершенствовать умение составлять

целое из частей, определять числовой ряд по

часовой стрелке.

4. Воспитывать дружеские взаимоотноше-

ния, выручку, желание помочь друзьям по

команде.

Ход мероприятия:

1.Организационный момент. Звучит песня

«Дважды два -четыре».

Ведущий: - Внимание! Приглашаем всех

мальчишек и девченок на весѐлый праздник

математики. Не забудьте взять с собой

быстроту, смекалку и находчивость.

Ученик:

Внимание! Внимание! 1 слайд

Друзья, сегодня вы пришли

На наш весѐлый КВН.

Мы вам улыбку принесли,

Чтоб улыбались каждый день.

Ведущий: -Вы знаете, что КВН –это клуб

весѐлых и находчивых. 2 слайд

Это игра для умных и находчивых, добрых и

чутких.

-А вот и наши команды. Это лучшие мате-

матики, которые быстро считают, хорошо

решают задачи, живут весело и дружно. В

нашей игре участвуют 2 команды: команда 3

«Г» класса и 3 «Д» класса. Давайте

познакомимся с ними. (входят под музыку)

3 слайд

1 конкурс – приветствие – представление команд : название, девиз, песня, эмблема.

Ведущий:

Представляет жюри: Уже готово всѐ к

сраженью,

Команды лишь сигнала ждут.

Одну минуточку, терпенье..

Я вам представлю грозный суд.

- Оценивать наше соревнование будет

всезнающее жюри: (представляет)

- Пока жюри оценивает приветствие команд ,

давайте вспомним, а для чего нужно знать

математику.

Стихи: (читают ученики) Чтоб водить

корабли, чтобы в небо взлететь:

Надо многое знать, надо много уметь!

И при этом, при всѐм вы заметьте-ка

Нам нужна очень важная наука-арифметика!

Чтоб врачом, моряком или лѐтчиком стать

Надо прежде всего арифметику знать!

И на свете нет профессии, вы заметьте-ка,

Где бы нам не пригодилась- арифметика!

Входит Царица Математика (в костюме )

4 слайд Я- математика земная, горжусь прекрасная

собой.

Я всем наукам мать родная, и дорожат все

они мной.

152

В веках овеяна я славой, светило всех

земных светил.

Меня царицей величавой недаром Гаусс

окрестил.

Стройна, логична, величава, стройна в

полѐте, как стрела,

Моя немеркнущая слава в веках бессмертье

обрела.

Я славлю разум человека, дела его

волшебных рук,

Надежду нынешнего века, царица всех

земных наук.

Ведущий:

- Время, в которое мы живѐм, называется

эрой математизации знаний. Поэтому

математику справедливо называют царицей

наук. Великий учѐный, физик и математик

М.В.Ломоносов говорил, что «математику

учить уже затем следует, что она ум в

порядок приводит». 5 слайд

Ведущий:

-На нашем КВНе конечно же есть

болельщики. Обращаемся к вам.

Стих: Болельщиков предупреждаем, что

встреча будет горяча.

И потому мы вам желаем болеть … без

вызова врача.

2 конкурс – разминка

Стих

Второй конкурс начинаем победителей

узнаем,

Здесь задачки и загадки. За разгадку вам

награда.

Ведущий: - Слушайте задачки. 6- 9 слайды

- Сколько концов у двух палок?

- У какой фигуры нет ни начала ни конца?

- Ты да я, да мы с тобой. Сколько нас?

- 2 сардельки варятся 6 минут? Сколько

минут варятся 8 таких же сарделек?

- Шла девочка в Москву и повстречала 3-х

мальчиков. Каждый из них нѐс по мешку, в

каждом мешке по коту. Сколько существ

направлялось в Москву?

- Когда петух стоит на 2-х ногах, он весит 4

кг. Сколько будет весить петух, если встанет

на 1 ногу?

3 конкурс – «Вставь число в пословицу». Работа по карточкам. Каждой команде даю

карточку с пословицами. 10 слайд

Ведущий:

-Очень много пословиц, в которых есть

числа.

- Какие пословицы с числами вы знаете?

Открываю слайд с пословицами :

1. На семь бед … ответ. №2

2. Одна голова хорошо, а … лучше. №1

3. Семь раз отмерь - … раз отрежь. №3

4. Одно дерево срубишь- … посади. №5

5. Не узнав друга в три дня – узнай в …

года. №4

6. Один с сошкой, … с ложкой. №2

4 конкурс – Конкурс художников. (с

каждой команды 1 человек)

11 слайд 1 задание:

Нарисовать одновременно двумя руками:

одной рукой- круг, другой- прямоугольник.

2 задание:

Нарисовать с закрытыми глазами квадрат, в

середине- круг, а справа- треугольник.

Рекламная пауза. Инсценировка сказки С

Маршака.

Сказал весѐлый круглый Ноль соседке-

Единице :

-С тобою рядышком позволь стоять мне на

странице!

Она окинула его сердитым гордым взглядом:

-Ты, Ноль, не стоишь ничего. Не стой со

мною рядом!

Ответил Ноль: -Я признаю, что ничего не

стою.

Но можешь стать ты десятью, коль буду я с

тобою.

Так одинока ты сейчас, мала и худощава, но

будешь больше в десять раз, Когда я встану

справа.

Напрасно думают, что Ноль играет

маленькую роль.

5 конкурс – Весѐлые задачки.

Восемь пар танцуют польку. 12 -14 слайды

А всего танцоров сколько?

Полюбуйтесь- ка вы сами:

Мчится тройка с бубенцами.

Сосчитать коней попросим, если троек –

восемь.

Девять расписных матрѐшек:

В каждой- пять дочурок- крошек.

Если б все дочки рядом встали,

Сколько бы вы их насчитали?

6 конкурс –« Угадайте цифру».

Вид еѐ – как запятая. Хвост крючком, и не

секрет:

Любит всех она лентяев, а еѐ лентяи- нет.

Есть пословица у нас и известна всем.

153

Отрезаешь только раз, а отмеряешь много.

Вот так чудо! Ну- ка! Ну- ка! Ты получше

посмотри.

Это вроде бы и буква, Но ещѐ и цифра…

Что за цифра- акробатка? Если на голову

встанет,

Ровно на три меньше станет?

7 конкурс– Ребусы Открываю слайды 15-16

1. пре100 л , ак 3 са 100 лб , ли 100 к

2. 100 лица , па 3 от пи 100 лет, по 2 л

8 конкурс – конкурс капитанов «Бой

капитанов»

Стих. Кто в школе смог быть капитаном,

Тому открыты все пути:

Владеть он будет океаном,

Воздушным, водным и земным.

Задачи. - Тройка лошадей пробежала 120 км. Сколь-

ко километров пробежала каждая лошадь?

- Двое пошли 5 гвоздей нашли. Четверо

пойдут, много ли найдут?

- Две колхозницы шли в город и встретили

по дороге ещѐ 5 колхозниц, (возвращав-

шихся из города). Сколько колхозниц шли в

город?

- У малыша братьев нет, а у его сестры-

столько же братьев, сколько сестѐр. Сколько

в этой семье братьев и сестѐр?

Рекламная пауза – ЧАСТУШКИ - (пока

жюри подводит итоги )

1. Ваня целый день зевает, 5. Ежедневно мы

считаем,

Почему и сам не знает. Множим, делим,

вычитаем,

Математики урок. Отвечаем и читаем -

Не идѐт Ванюше впрок. Сколько времени

теряем!

6. Папа мне решил задачу,

2. Над тетрадкой Влад рыдает: В математике

помог,

Как пример решить -не знает. Мы потом

решали с мамой

Плачет баба, плачет дед, То, что он решить

не смог.

Ну, не сходится ответ!

3. Я таблицу умноженья 7. Я считаю очень

быстро,

Перед сном учила. В школе все гордятся

мной.

Утром встала – всю таблицу Ни один

мальчишка в школе

Начисто забыла!

Не угонится за мной

4. Мы с соседом сообща

Контрольную решили

За неѐ мы на двоих

Четвѐрку получили..

Подведение итогов. Награждение

победившей команды.

«ЫНТЫМАҚТЫ ОТБАСЫ» СПОРТТЫҚ ЖАРЫС

Тогузбаева Г.Ж.,

Ақтҿбе қаласы №30 «Ҧрпақ» мектепке дейінгі ҧйымы

Мақсаты: Спортық ойындарды ойнай

отырып спортқа қызығушылығын арттыру.

Шапшаңдыққа, ептілікке баулу. Салауатты

ҿмір сҥруге тҽрбиелеу.

Қҧралдар: Кішкене шарлар, доптар, шеңбер-

лер, кедергілер, ҥлкен доптар, сегіргіштер.

Жҥргізуші:

Уа, халқым назар аудар денсаулыққа!

Ҿмірде бақыттысың денің сау да.

Денсаулық терең бақыт деген сҿзді

Қҧр айтпаған ҧлы Абай данамыз да!

Бҥгін біздің балабақшада «Ынтымақты

отбасы» спорттық жарысты ҿткіземіз.

Жҥргізуші: Ҽр таңды бақытпенен атырамыз

Ҿнерді ой кҿгінде бақылаңыз,

Сайысқа қатысуға енді ортаға

Ҥлгілі де ҿнегелі, жылдам да шапшаң

Отбасыларымызды шақырамыз.

(Музыка ойнап тҧрады)

1. Тілепбергеновтар отбасы

2. Теміржановтар отбасы

Жҥргізуші:

Ал, қҧрметті халайық!

Жарысты енді кҿріңіздер

Ҽділ қазы алқасы

Ҽділ баға беріңіздер!

Сайысты бастамас бҧрын, сайысымызға ҽділ

баға беретін ҽділқазылар алқасымен

таныстырып ҿтейін.

154

Ҽр сайыс кезеңі «5», «4», «3», ҧпайлармен

бағаланады.

Сайысқа қатысушыларымызға сҽттілік тілей

отырып, сайысымызды салтанатты тҥрде

Қазақстан Республикасының мемлекеттік

ҽнҧранымен бастаймыз (ҽнҧран орындалады)

Жҥргізуші:

Сайысымыз 5 турдан тҧрады.

1 тур. Ҥй тапсырмасы

Шарты: топтың аты, ҧраны, мҥшелерін

таныстыру 2 минут, ҿздері ҥйден дайындаған

таңертеңгілік жаттығуды музыкамен

кҿрсету.

2 тур. «Сегіз аяқтылар» сайысы

Шарты: Ҽкелері бірінші анасының, екінші

баласының аяғынан ҧстайды, аналар мен

балалары қолдарымен жҥреді, қайтарда

жҥгіріп келеді.

3 тур «Мергендер» сайысы

Шарты: Кедергілерден доппен ҿтіп барып,

«Шарды жару»,

Ҽділқазы алқасы сіздердің бағаларыңыз!

4 тур «Кім епті?

Кедергілерден жҥріп, бір ҥлкен қасық суды

алып тҿкпей ҽкелу керек

Шынықсаң шымыр боласың,

Сауығып айдай толасың.

Спортты серік ете біл,

Жақсы азамат боласың.

5 тур «Жҥгіреміз де секіреміз»

Қолданыс табатын заттар: 2 волейбол добы,

2 обруч, 2 скакалка (ҽрбір командаға бір

бірден).

Екі тізесімен ҽкелер допты қысып, жерде

жатқан обручқа дейін жетуі тиіс, оған

жеткен соң допты қойып, скакалкамен

секіріп келу керек, қайтарда жаттығуларды

қайталап допты анасына, анасы баласына

береді, бірінші болып мҽреге жеткен бала

жеңіске жетеді.

Марапаттау рҽсімі! (Арнайы сый - сияпаттар

мен мақтау қағаздарымен марапатталды).

Біз қазақпыз,

Ел ҥшін атқа мінген.

Жанып жатқан лапылдап отқа кірген,

Бой тҧмар ғып ар - ождан қазынасын,

Отбасылар ел қамын сақтап жҥрген

- дей келе бҥгінгі алтын уақыттарыңызды

қиып, «Ынтымақты отбасы» спорттық

жарысқа қатысқандарыңыз ҥшін ҽрбір

отбасыға алғысымызды білдіреміз!

Жақсылықта, амандықта жҥздескенше сау

саламатта болыңыздар!

КЕШІРІМДІЛІК – КӚҢІЛ КЕҢДІГІ

Тӛлеуова М.Қ.,

Ақтҿбе қаласы № 40 орта мектебі ҿзін-ҿзі тану пҽнінің мҧғалімі

Қҧндылық: дҧрыс ҽрекет

Қасиеттер: сенімділік, жақсы ойлау, ҽдептілік

Сабақ мақсаты: Кешірімділік – кҿңіл кеңдігі екендігін ҧғындыра отырып

дҧрыс ҽрекет қҧндылығының мҽнін ашу.

Міндеттері: 1. Сенімді болуға ҥйрету;

2. Ҽдептілікке баулу;

3. Жақсы ойлауға тҽрбиелеу.

Ресурстар:

(құралдар,

мәлiметтер

слайд,

ҿлеңнің

аудиодискі

Сабақ барысы: 1. Ҧйымдастыру кезеңi. Сҽлемдесу 5 Т

Тыныштық сәтi Нұрға бӛлену

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді тҥзу ҧстаңыздар. Аяқ-қолыңызды

айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе ҥстелге қоюға болады.

Кҿздеріңізді жҧмуларыңызды ҿтінемін.

Сабақ

барысын

талдау:

155

Елестетіп кҿріңіз: Кҥн нҧры сіздің тҿбеңізден ҿтіп, кеудеңізге қарай бойлап

барады. Кеудеңіздің орта тҧсында гҥл тҥйнегі орналасқан. Гҥлдің тҥйнегі

нҧрдан баяу ашылып келеді. Балғын жҽне таза ҽсем гҥл сіздің ҽр ойыңызды,

ҽр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жҥрегіңіздің

қауызын ашты.

Нҧр сҽулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол

біртіндеп кҥшейе тҥсуде. Оймен осы нҧрды қолдарыңызға тҥсіріңіз. Сіздің

қолдарыңыз нҧрға бҿленіп, сҽуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер

істейді жҽне баршаға кҿмектеседі. Нҧр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нҧр

сҽулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау ҥшін жақсы жерлерге

апарады. Олар нҧр мен махаббат қҧралына айналды.

Одан ҽрі нҧр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты жҽне

жақсы, ізгі сҿздер ғана айтады. Нҧрды қҧлақтарыңызға бағыттаңыз,

қҧлақтарыңыз тек жақсы сҿз бен ҽсем ҽуенді ғана естиді. Нҧр кҿздерімізге де

жетті, кҿзіміз тек жақсыға қарап, бҽрінен жақсылықты ғана кҿреді. Сіздің

басыңыз тҥгелдей нҧрға бҿленіп, басыңызға тек ізгі, сҽулелі ой келеді.

Нҧр бірте-бірте қарқын жҽне шҧғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып,

жан-жағыңызға сҽуле шашады. Осы нҧрды достарыңызға бағыттаңыз.

Осы нҧр бҥкіл ҽлемге, барлық тірі жанға таралсын… Ойша айтыңыз: «Мен

нҧрлымын… Нҧр менің ішімде… Мен Нҧрмын».

Осындай Нҧр, Махаббат жҽне Тыныштық кҥйінде отыра тҧрыңыз…

Енді осы Нҧрды жҥрегіңізге орналастырыңыз. Нҧрға толы бҥкіл ҽлем сіздің

жҥрегіңізде. Оны осындай ҽсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен кҿзіңізді ашуға болады.

Рахмет.

2. Ҥй тапсырмасын тексеру №10 сабақ 43-беттегі А.Бейсебайдың «Кешірімнің кҥші» мҽтінін оқып келу.

Сұрақтар: * Адамдар арасындағы ҿкпе-реніштің тууына не себеп?

* "Кешіру - ең алдымен ҿзімізге жасалған жақсылық" дегенді қалай

тҥсінесіңдер?

* Кешірім сҧраған адам қандай адам?

Ҿзгелерді кешіргенде қандай сезімде болдың?

Сен кешірім сҧрап кҿрдің бе?

Кешірім сҧраған оңай ма, ҽлде кешірген оңай ма?

Ҽр адам кешірім сҧрай ала ма?

Жақсы ҿмір сҥрудің бастауы неде?

3. Дәйексӛз.

Дҧрыс әрекет - мақсатқа жеткізер жолды дҧрыс таңдаудан басталады.

Ҽл-Фараби

(2 рет қыздарға, 2 рет ҧлдарға айтқызу. Барлығы бірге 1 рет айту)

Дҽптерге жазу

4. Әңгiмелеу. Мҧғалімнің сыйы Білгеннің пайдасы Ы.Алтынсарин

Бір қарт ҧста кҥні- тҥні тынбай іс соғып отырады екен. Оған кҿрші,

заманындағы бір зор бай, Броун дегеннің баласы ойнап жҥріп қызыққа кҥнде

ҧстаға келіп, іс соққанына қарап тҧрады екен.

Бір кҥні ҧста мырзаға айтты:

- Тҿрем, қарап тҧрғанша, тым болмаса, шеге соғуды ҥйренсейші, кім біледі,

бір кҥндерде сол ҿнердің де керегі болар. Бала нем кетеді деп, кҥнде шеге

соғып жҥріп, бірнеше кҥнде жақсы соғуға ҥйреніпті. Бҧдан бірнеше жылдар

ҿткен соң бала ер жетіп, отбасылы болады. Бір кҥндері мал- жаны азайып,

156

ішіп- жеуге, киюге де кем- тар соғып, бір қалада жҥрген уақытта, қаланың

ҽкімі бҧйрық беріпті: ҽскерге кҿп етік керек, жақын жердегі қалалардың

сататын мығы таусылды, мық даярласын,- деп. Сонда манағы мырзадан

ҥйренген ҿнері есіне тҥсіп, патшалық етікшілерге хабар салады:

- Егер кҿп мық- шеге керек болса, мен ҿндіре аламын,- деп.

Етікшілер істеген мығын кҿріп ҧнатқан соң, ҽскердің етігіне мық істеудің

міндетін алып, кҿп мал тауып, жақсы ҿмір сҥріпті- міс.

Сұрақтар:

Қарт ҧстаның ісіне кім қызығушылық танытты?

Ҧста балаға қандай ақыл айтты?

Бала ҥйренген ҿнерін қалай пайдаланды?

Сенің бойыңда қандай ӛнер бар?

Ӛнер әрбір адамның бойында бола ма, әлде беріле ме?

Жақсы ӛмір сүрудің бастауы неде?

5. Шығармашылық жҧмыс, топтық жҧмыс. Ҿлең жолдарын толықтыру

Қ.Мырза Ҽлінің сҿзіне жазылған Т.Базарбаевтың «Тамаша той думан» ҽні

негізінде толықтырып жазу ҧсынылады.

Мозайка қҧрастыру арқылы 3 топқа бҿлу (ҽдептілікке байланысты суреттер)

……………………….. жолдарында,

……………………….. алдарында.

……………………….. ҿте білу,

……………………….. ҿз қолыңда.

……………………….. жан-жағыңа,

……………………….. ҽрбір жанға.

……………………….. жеткізеді,

……………………….. арманыңа.

……………………….. сыйлағанда,

……………………….. қиналғанға.

……………………….. кҿтереді,

………………….……. шыңдарына.

(Ӛз шығармашылығымнан айтып беру)

Ӛмірдің сан алуан жолдарында

Кездесер тағдыр сыны алдарында

Сол сыннан еш сүрінбей ҿте білу,

Әрдайым адамзаттың ҿз қолында.

Мейірім шуақ шашсаң жан-жағыңа,

Ниетің адал болса әрбір жанға.

Сенімділік, ізгі амал жеткізеді

Ойлаған мақсатың мен арманыңа.

Әдепті боп үлкенді сыйлағанда,

Кӛмек қолын соза алсаң қиналғанға.

Мұндай дұрыс әрекет кҿтереді

Адами құндылықтың шыңдарына.

Ҽр топ қҧрастырған ҿлеңдерін оқиды.

6. Топпен ән айту. Әні: Теміржан Базарбаевтікі Сӛзі: балалар шығармашылығынан

Ҿмірдің сан алуан жолдарында

Кездесер тағдыр сыны алдарында

Сол сыннан еш сҥрінбей ҿте білу,

Ҽрдайым адамзаттың ҿз қолында.

Мейірім шуақ шашсаң жан-жағыңа,

157

Ниетің адал болса ҽрбір жанға.

Сенімділік, ізгі амал жеткізеді

Ойлаған мақсатың мен арманыңа.

Ҽдепті боп ҥлкенді сыйлағанда,

Кҿмек қолын соза алсаң қиналғанға.

Мҧндай дҧрыс ҽрекет кҿтереді

Адами қҧндылықтың шыңдарына.

7. Ҥй тапсырмасы. №10 сабақ жҧмыс дҽптеріндегі 2-тапсырманы орындау.

№11 сабақ 45 –беттегі Б.Момышҧлы мен С.Мҧратбековтің мҽтіндерін оқу.

8. Сабақтың қорытынды минуты Баяу музыка қосылады.

- Енді кҿзімізді жҧмып осы сабақта айтылған ойлар мен істерді ой елегінен

ҿткізіп кҿрейікші.

- Барлық айтылған жақсы ойларды жҥрегіміздің тҥкпіріне апарып

орналастырайық.

- Енді кҿздеріңді аша ғойыңдар. Сабақ аяқталды. Бҥгінгі кҥндерің қуаныш

ҽкелсін!

Рахмет.

ПРИШЛА ЗИМА. ЗИМНИЕ ЗАБАВЫ

Туремуратова А.Р.,

Ақтҿбе қаласы №24 мектеп-лицейінің мҧғалімі

Цель урока: Активизировать словарный

запас по данной теме, формировать умения

определять орфограммы жи-ши, ча-ща, чу-

щу; развивать речь, мышление, память уч-ся,

познакомить с существительными,

употребляющимися только во мн.ч.

(варежки, санки, коньки);

воспитывать интерес к обучению

Тип урока: Усвоение новых знаний

Ожидаемый результат:Уметь грамотно

использовать в речи существительные,

глаголы во множественном числе.

Методы и приемы обучения: Индивидуаль-

ная работа. Работа в парах. Выполнение

заданий. Работа с текстом. Приѐм «Составь

предложение».

Ключевые слова:горка, санки, лыжи, весело.

Этапы

урока

Страте-

гии

Ресурсы Деятельность учителя Деятельность

учащихся

Вызов

Организационный

этап.

Психологический

настрой

ИКТ Учебник русского

языка–класс, ин-

терактивная

доска, карточки,

ватман, фло-

мастеры

Создание коллаборативной

среды, через положительный

эмоциональный настрой на

совместную работу.

-Встаньте дети потянитесь, и

друг другу улыбнитесь.

Учащиеся желают

друг другу

успехов, везенья и

хорошего

настроения.

Формулировка

целей и задач

урока.

- Итак, ребята, вы догадались,

о чем мы с вами на уроке

будем говорить?

Отгадайте загадку.

Запорошила дорожку,

Разукрасила окошки.

Наконец-то ты пришла

К нам, волшебница……зима.

Учащиеся

предлагают свои

идеи.

158

Давайте сформулируем тему

урока «---» Как вы думаете,

чему вы должны сегодня

научиться? Какова главная

цель урока? Какова задача

урока?

- Зачитать цель и тему урока.

Какие поэты писали о зиме?

Давайте послушаем эти

стихотворения.

Ученики читают

стихи наизусть.

Повторение Письмо по памяти

Колючий ѐжик, душистые

ландыши, жирный гусь.

Внучата, часто, навещают,

угощает, душистым, чаем.

Яша решал зада… .

Рыбак поймал щ…ку.

Прочитать,

составить

сочетания слов,

вставить

пропущенные

буквы, записать.

Осмысление

Изучение новой

темы

Созда-

ние

проблем-

ной

ситуа-

ции.

Деление

на

группы

(снежин-

ки по

размеру:

боль-

шие-1

группа,

средние –

2 группа,

малень-

кие – 3

группа).

Разгадывание загадок.

Покружилась звездочка

В воздухе немножко

Села и растаяла

На моей ладошке. (cнежинка)

Очень мирные мы змеи.

Любим жить в лесах у рек

Яда вовсе не имеем

И не знались с ним во век

(ужи)

На огне ворчу-бурчу,

А потом чихаю: пар я

выпускаю (чайник)

Полосатая злодейка

Съест любого малыша:

Пескаря, плотву, уклейку

Не проглотит лишь ерша

(щука)

Он хорош для кислых щей

Помимо прочих овощей

(щавель)

Деревянные гонцы,

Словно братья-близнецы!

На лыжне вдвоѐм всегда,

Друг без друга никуда!

(лыжи)

Какие зимние забавы у детей?

Каждой группе выдаются

картинки «Времена года»

- Разложить по приметам.

1 группа - Зима

2 группа – Весна

3 группа – Осень

Снежинка, ужи,

чайник, щука,

щавель, лыжи.

Дети составляют

рассказ.

Рисуют постер на

тему игры зимой.

Ученики

раскладывают по

предметам

159

Физминутка

Хорошо, что солнце светит!

(изображают солнце)

Хорошо, что дует ветер!

(изображают ветер)

Хорошо идти с друзьями!

(шагают)

Хорошо прижаться к маме!

(обнимают себя)

Хорошо в краю родном!

(разводят руки в стороны)

Хорошо там, где наш дом!

(изображают дом)

Хорошо кружиться в танце!

(кружатся)

Хорошо быть казахстанцем!

(выставляют большие)

Ребята дружно

повторяют

движения.

Закрепление

«Мозго-

вой

штурм

Что такое забавы?

- Что относится к зимним

забавам?

(игра в снежки, катание на

горке, лепка снежных фигур)

Сегодня, ребята, выполнять

упражнения с орфограммами

«жи-ши, ча-ща, чу-щу» Какое

у них правописание?

Задавайте вопросы по тексту

Прочитайте. Озаглавьте

текст. Ответьте на вопросы:

Упр.1, с.116

Что сделали ребята?

У кого санки?

У кого лыжи?

Кто упал?

Кто еще смеется?

Одному из

учеников задают

вопросы по

тексту.

1 группа -

выписать слова

отвечающие на

вопрос кто?

2 группа –

выписать слова

отвечающие на

вопрос что?

3 группа –

выписать слова,

которые относятся

к теме «Зима».

Рефлексия

Чем был для вас полезен

урок ?

- Что нового сегодня мы

узнали?

- Как пишутся жи-ши, ча-ща,

чу-щу?

- В какие игры можно играть

зимой?

Делятся своим

мнением

Свободный

микрофон. На

доске –бумажная

лестница: Дети

должны оценить

свои знания по

теме "Зима.

Зимние забавы" и

прикрепить своѐ

солнышко на

определѐнную

ступеньку.

Оценива-ние

Критериа

льное

оцениван

Предлагается группам

смайликом оценить ту

группу, которая на их взгляд

На протяжении

всего урока

группы оцени-

160

ие сум-

матив-

ное оце-

нивание

работала лучше всех.

вают сами себя

при помощи

критериальной

карты, которая

заранее раздаѐтся

каждой группе

Д/задание Упр 6 стр 118-упр 2 стр 119 Запись в дневник

Дополнительный материал к уроку.

Лежало одеяло, мягкое, белое,

Землю грело.

Ветер подул, одеяло согнул.

Солнце припекло, одеяло потекло. (Зима)

Кто поляны белым белит,

И на стенах пишет мелом,

Шьет пуховые перины,

Разукрасил все витрины? (Мороз)

Он летает белой стаей

И сверкает на лету.

Он звездой прохладной тает

На ладони и во рту. (Снег)

Дни его всех дней короче,

Всех ночей длиннее ночи.

На поля и на луга

До весны легли снега.

Только месяц тот пройдет –

Все встречают новый год! (Декабрь)

Щиплет уши, щиплет нос,

Лезет в валенки Моро.

Брызнешь воду – упадет –

Не вода уже, а лед.

Даже птице не летится,

От мороза стынет птица.

Повернуло солнце к лету.

Как зовется месяц этот? (Январь)

Снег мешками валит с неба,

В дом стоят сугробы снега.

То бураны и метели

На деревни налетели.

По ночам мороз силен.

Днем капели слышен звон.

День прибавился заметно.

Как зовется месяц этот? (Февраль)

Невидимкой осторожно

Он является ко мне,

Он рисует, как художник,

Все узоры на окне

Это клен, а это ива.

Вот и пальма предо мной.

Как рисует он красиво

Белой краскою одной! (Мороз)

Стоит колючая, как еж

Зимою в платье летнем.

А к нам придет

Под новый год –

Ребята будут рады

Хлопот веселых хоровод.

Готовят ей наряды (Елка)

Бегут по дорожке

Доски да ножки (Лыжи)

Кручу, верчу, урчу,

Знать никого не хочу. (Метель)

В круглом окне

Днем стекло разбито,

К вечеру вставлено (Прорубь)

Кто никуда и никогда не опаздывает?

(Новый год)

Я, как песчинка, мал,

А землю покрываю.

Я из воды ,а в воздухе летаю.

Как пух, лежу я на полях,

И, как алмаз, блещу

При солнечных лучах. (Снег)

У подъезда плакал мальчик

- Укусил мне кто-то пальчик!

А другой малыш орал:

- Кто-то уши мне подрал!

Третий трогал нос и щеки:

- Кто меня так больно щелкнул?

Стало ясно детворе

Невидимка во дворе. (Мороз)

3.6) Работа по карточке

Спиши, вставь пропущенные орфограммы

"жи-ши, ча-ща, чу-щу"

Щука.

…вѐт в пруду …ка. Там же плавают ер… и

лещи. Прячутся рыбы от …ки. Но …ка

хитра. Она караулит свою добы… . …ка -

рыба хитрая.

3.6) Работа по карточке

Спиши, вставь пропущенные орфограммы

"жи-ши, ча-ща, чу-щу"

Щука.

…вѐт в пруду …ка. Там же плавают ер… и

лещи. Прячутся рыбы от …ки. Но …ка

161

хитра. Она караулит свою добы… . …ка -

рыба хитрая.

Спиши, вставь пропущенные орфограммы

"жи-ши, ча-ща, чу-щу"

Щука.

…вѐт в пруду …ка. Там же плавают ер… и

лещи. Прячутся рыбы от …ки. Но …ка

хитра. Она караулит свою добы… . …ка -

рыба хитрая.

3.6) Работа по карточке

Спиши, вставь пропущенные орфограммы

"жи-ши, ча-ща, чу-щу"

Щука.

…вѐт в пруду …ка. Там же плавают ер… и

лещи. Прячутся рыбы от …ки. Но …ка

хитра. Она караулит свою добы… . …ка -

рыба хитрая.

КАК РАСПРОСТРАНЯЕТСЯ ЗВУК

Чернякова Е.Е.,

учитель начальных классов СШ №19 г.Актобе

Цели обучения,

достигаемые на

этом уроке

1.5.3.1 Объяснять особенности распространения звука

1.1.2.1 Проводить наблюдения за явлениями окружающего мира

1.1.2.2 Объяснить демонстрируемый эксперимент

Цель урока Все учащиеся смогут: рассказывать, как распространяется звук от источника;

проводить наблюдение и участвовать в эксперименте под руководством

учителя

Большинство учащихся смогут:

рассказать, как распространяется звук;

проводить наблюдение и участвовать в эксперименте самостоятельно.

Некоторые учащиеся смогут:

объяснять особенности распространения звука в разных направлениях,

проводить наблюдение и эксперимент самостоятельно объясняют

демонстрируемый материал.

Критерии

оценивания

Объясняют особенности распространения звука;

проводят наблюдения за явлениями окружающего мира;

объясняют демонстрируемый материал

Мыслительные

навыки

Знание, понимание, применение, анализ.

162

Языковые

задачи

Основные термины и словосочетания:

Звук, звуковые волны

Вопросы для обсуждения:

Как распространяется звук?

Полезный набор фраз:

Я думаю, что …, Я уверен, что …, Я знаю, что…,

Трехъязычие:

Звук-дыбыс- sound

Звуковые волны-дыбыс толкыны- soundwaves

Воспитание

ценностей

Воспитание бережного отношения к окружающей природе, уважение,

сотрудничество, любознательность, открытость, образование в течение

всей жизни.

Межпредметная

связь

Физическая культура, познание мира, английский язык, казахский язык

Предыдущие

знания

Естественные и искусственные источники звука

Ход урока

Время Этапы урока Ресурсы

Начало

урока

(0-6 мин)

Мотивация

АМО «Здороваемся глазами »

АМО «Занимательный стартер»-загадка

-Отгадайте загадку.

Никто его не видывал,

Услышать - всякий слыхивал,

Без тела, а живет оно,

Без языка - кричит. (Эхо)

- Что такое эхо?

- Где вы слышали эхо?

- Как по-другому можно назвать эхо?

- Что вам известно о звуке?

Трехъязычие:

Звук-дыбыс- sound

Звуковые волны-дыбыстолкыны- soundwaves

Целеполагание

-Сегодня на уроке мы продолжим изучать тему «Звук» и

узнаем, как он распространяется

Создание коллаборативной среды

Объединение в группы (обучающиеся объединяются в 4

группы по признаку музыкальных предметов-проектор,

гитара ,магнитофон, телевизор)

-Назовите эти предметы?

-Какие звуки они издают? (искусственные)

-А какие еще бывают звуки? (естественные)

Сборник загадок

Карточки с

изображением

предметов

Середина

урока (7

– 40 мин)

Актуализация знаний

Стратегия эффективного обучения. Составление кластера

(Г) Игра «Я знаю источники звука»

Листы бумаги

маркеры

Ёмкость с водой,

163

Дети называют источники звука, поясняя искусственного

или естественного происхождения эти источники звука

АМО Исследовательская деятельность

(Г) Эксперимент Для оперативного включения всех учащихся начинаем

урок с эксперимента.

В заранее приготовленную ѐмкость с водой бросьте

камешек.

Обратите внимание на то, что на поверхности воды

появляются волны.

- Как распространяются круги?

- Где центр этих кругов?

- От чего они расходятся?

-Мы с вами живѐм в мире разных звуков. Предметы

живые и неживые могут их издавать. Звуки возникают из-

за колебаний предметов. Эти колебания передаются по

воздуху, как круги по воде.

АМО Демонстрация видеофрагмента из мультфильма

«Почемучка. Что такое звук?»

Физминутка «Тихо- громко»

Если звук тихий - хлопаем, если громкий - топаем:

Тиканье часов, шум проезжающей машины, стук молотка,

шелест листьев, голоса детей на перемене.

- А как надо себя вести на перемене?

(К) АМО Демонстрация опыта с линейкой:

-Для этого потребуется металлическая линейка, которую

мы зажмем в тиски. Теперь, воздействуя на линейку, мы

сможем наблюдать колебания и сразу слышим звук.

Вокруг линейки создается механическая волна, которая

расходится во все стороны, как круги на воде.

Колеблющаяся линейка приводит к колебаниям воздуха.

Волны колеблющегося воздуха достигают наших ушей и

мы слышим звук.

(Г) АМО Исследовательская деятельность

Повторение правил по ТБ работы с инструментами

-Продемонстрируйте опыт с линейкой. При работе с

тисками и линейкой соблюдайте правила техники

безопасности.

На основе опыта, который мы только что пронаблюдали, в

конце XVIII века был создан прибор, который называется

камертон.

Рис. Распространение продольных звуковых волн от

камертона

Между ухом человека и источником звуковых волн

обязательно должна быть среда. Эта среда может быть,

газообразной (воздух), жидкой (вода), твердой, но это

обязательно должны быть частицы, способные передавать

камешек

Мультфильм

«Почемучка. Что

такое звук?»

https://youtu.be/ZL

ThrhC1

Металлическая

линейка, зажатая

в тиски

Колокольчик

Учебник, с.87

Рабочая тетрадь

с.61

164

колебания. Процесс передачи звуковых волн должен

обязательно происходить там, где есть вещество. Если

вещества нет, никакого звука мы не услышим. В космосе

звуков нет – в безвоздушном пространстве царит тишина.

Самооценка «Лестница успеха»

Развитие коммуникативных навыков

Физминутка «Поймай по звуку»

Обучающиеся реагируют на звук колокольчика и

выполняют команду ведущего.

(К) Работа по учебнику стр. 87

Вопросы высокого порядка.

-Какие виды спорта изображены в учебнике?

-Расскажите, что вы знаете про хоккей

-Посмотрите на бассейн для прыжков в воду.

Кто из вас занимается прыжками в воду?

-Кто видел, как прыгают в воду спортсмены?

Вспомните, что вы видели в чашке с водой, когда в нее

падал камешек?

-Что изображено на картинке? (Круги по воде

расходятся именно от источника-упавшего в воду

объекта)

(П) АМО Диалоговое обучение. Исследовательская

беседа.

- Рассмотрите картинку и объясните, как стоят

хоккеисты. Все ли слышат тренера?

-Подумай, что произойдет, если звуки будут

распространяться только в одном направлении?

(И, П)

- Прочитайте текст, составь два вопроса для своего

соседа. Формативное оценивание

Рабочая тетрадь стр. 61

-Прочитай задание, рассмотри иллюстрации. Заполни

таблицу.

Взаимооценка «Большой палец»

Дифференциация. Вопросы высокого порядка. Итог урока.

Что такое звук?

Доставляет ли человеку комфорт абсолютная тишина?

Чем отличаются звуки, получающиеся при нажатии

165

разных клавиш фортепиано?

Какое насекомое-бабочка или муха – делает больше

взмахов крыльями в полете?

Будет ли слышен звук в космосе? Почему?

Конец

урока

(41 – 45

мин)

Рефлексия.

Смайлики –

смешарики

Дополнительная информация

Дифференциация Оценивание Охрана здоровья и соблюд

техники безопасности

Творческое

задание. Учебно-

ролевая игра

«Хоккеисты».

Дифференциро-

ванное задание: в

паре работают

девочка и

мальчик.

(Инсценирование

театральной

ситуации

Учитель наблюдает за работой учени-

ков в течение урока. Задавая вопросы

по ходу урока. Просматривает работы

учащихся в тетради (задания). Анали-

зирует результаты ученической рефлек-

сии. (Ступеньки успеха. Если урок ус-

воен, все понятно, все понравилось -

ребенок рисует человечка на высокой

ступеньке, если встретились трудности,

то на ступеньках ниже.) «Большой па-

лец вверх», Лестница успеха», взаимо-

оценивание с помощью смайликов.

Интерактивная физминутка

«Тихо - громко»

Если звук тихий - хлопаем, ес-

ли громкий - топаем: Тиканье

часов, шум проезжающей ма-

шины, стук молотка, шелест

листьев, голоса детей на пере-

мене.

Физминутка «Поймай по

звуку» Обучающиеся реаги-

руют на звук колокольчика и

выполняют команду ведущего.

БІРІККЕН СӚЗДЕР, КІРІККЕН СӚЗДЕР

Шамшиева А.Ш.,

Ақтҿбе қаласы №39 қазақ орта жалпы білім беру мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽнінің

мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: Біріккен сҿздер мен кіріккен сҿздердің ерекшеліктерін меңгерте

отырып, біріккен сҿздер тҧлғаларының мағынасын анықтап, мҽнін тереңдете тҥсіндіру.

Оқыту нәтижелері: Біріккен сҿздер мен кіріккен сҿздердің ерекшелігін тҥсінеді, біріккен

сҿздерге жататын кҥрделі атауларды меңгереді.

Тҥйінді идеясы: Екі я одан да кҿп тҥбірден бірігіп, тҧтас бір ҧғымды білдіретін кҥрделі сҿз.

Уақыты Мҧғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Ресурстар

5 мин 1. Психологиялық

тренинг. «Ыстық

алақан».

2. Топқа бҿлу

«Сыңарын тап»

Оқушылар шеңбер жасап, бір-біріне

тілек айтып, тақырыпқа байланысты

топқа бҿлінеді.

1-топ. Ҽн, кҥй, ҿлең аттары.

2-топ. Дене мҥшелері.

3-топ. Ҿсімдіктер.

4-топ. Мезгілге байланысты атаулар.

Ҥлестірмелі

қағаздар

5 мин

«Ыстық орындық»

Ҽр топтан бір оқушыны шығарып,

сол оқушыға топ мҥшелері дара

сҿздер мен кҥрделі сҿздерге

байланысты сҧрақтар қояды.

Біріккен сҿздерге қатысты ҽртҥрлі Интербелсенді

166

2 мин суреттер кҿрсетіледі, сҧрақтарға

жауап бере отырып, мысалдар

арқылы біріккен, кіріккен сҿздердің

анықтамасын шығарады.

тақтадан суреттер

15 мин «Ойлан, жҧптас,

талқыла»

1-топ. Ақтҿбенің аудан,қаласы

2-топ. Ақтҿбенің тҧлғалары.

3-топ. Ақтҿбе таулары.

4-топ. Ақтҿбе аң, қҧс, жҽндік,

ҿсімдіктері;

Сҿздердің бірігуі арқылы жасалған

туынды атауларды тауып, қандай

тҥбірлерден біріккенін, дыбыстық

ҿзгеріске ҧшыраған кіріккен сҿздерді

талдап айтады.

Ақтҿбенің

географиялық

картасы

Плакат

маркерлер

3-мин Сергіту сәті.

«Шарадалар»

Оқушылар шешуін тауып, неше

тҥбірден бірігіп жасалғанын айтады.

Интербелсенді

тақта.

2 мин

8 мин

Топқа бӛлу.

«Ҥштік модель»

1-топ. Географиялық атаулар.

2-топ. Ойын атаулары.

3-топ. Қоғамдық ҿмірге, кҥнделікті

тҧрмысқа байланысты ҽртҥрлі

атаулар.

4-топ. Белгісіздік, болымсыздық

мҽндегі атаулар.

Тапсырмалар бойынша жаттығу-

ларды топта талқылайды, талдайды.

1-топ. Берілген біріккен сҿздердің

қандай тҥбірлерден біріккенін

кҿрсету, мағыналарын айту.

2-топ. Тҥбірлері ҿзгермей біріккен

сҿздерді бір бҿлек, тҥбірлері

дыбыстық ҿзгеріске ҧшыраған

кіріккен сҿздерді бір бҿлек, қандай

тҥбірлерден біріккенін жазу

3-топ. Берілген сҿздерді қатыстырып

сҿйлем қҧрау, талдау.

4-топ. Ҿздерің тҧрған мекенді

суреттеп мҽтін қҧрау.

Стикер

Оқулық

3-мин

«Кім жылдам?»

Аң, қҧс,

жҽндік,

ҿсімдік

атаулары

Ҽн,

кҥй,

ҿлең

аттары

Геогра-

фиялық

атаулар

Кісі

аттары

Қос...

Бҽй...

Бҽй...

Жол...

Теке...

Сары...

Сары...

Кісен...

Қара...

Сегіз...

Ақбоз...

Сары...

Ала...

Жеті...

Темір...

Орын...

Сейіл...

Есен...

Аман...

Ер...

Интербелсенді

тақта

2-мин Кері байланыс

орнату.

Тауешкі. Аражегіш.Тасбақа.

стикерлер

Қосымша материал: Біріккен, кіріккен сҿздерді қатыстырып «Қазақтың ҧлттық ойындары»

тақырыбында ой толғау.

167

С ДЫБЫСЫ

(Ысқырық дыбыстарды қою және автоматтандыру)

Шамшиева А.Ш.,

Ақтҿбе қаласы №39 қазақ орта жалпы білім беру мектебінің логопед мҧғалімі

Сабақтың мақсаты: С дыбысын буында,

сҿзде, сҿйлемде дҧрыс айтуға

машықтандыру, сҿздерге дыбыстық талдау

жасау, ашық буынды сҿздерді оқу, сҧраққа

жауап беру арқылы сҿйлем қҧрау.

Тҥзетулік мақсаты: С дыбысының

артикуляциясының дҧрыс қалпын бекіту,

анық айтуға дағдыландыру. Фонематикалық

есту қабілетін дамыта отырып, ҧсақ

моторикасын жетілдіру, сҿйлеу кезіндегі

дҧрыс тыныс алуын қалыптастыру.

Сабақтың кӛрнекілігі: айна, кеспе

суреттер, С фонемасының артикуляциялық

кескіні, тілге арналған артикуляциялық

жаттығулардың суреті, ойыншықтар т.б.

Сабақтың барысы:

1. Ҧйымдастыру кезеңі. Логопед: Біз қандаймыз?

Бала: Біз қандаймыз, қандаймыз,

Шҧғылалы таңдаймыз.

Кҥлімдеген кҥндейміз,

Ережені ҧмытпай,

Дҧрыс анық дыбыстап,

Дыбыстарды ренжітпей,

Бҽріміз дҧрыс сҿйлейміз,

Ренжуді білмейміз.

Логопед: Жарайсың.

2. Ҥй тапсырмасын сҧрау.

С дыбысына қатысты ҿлең шумақтарын

сҧрау.

Сара келіп сабақтан,

Сан шаруа тындырды.

Самаурынға салатын,

Сексеуілді сындырды.

Сазан балық қуырды,

Сауды сары сиырды.

Сары ала қаз інінен,

Сығалайды сақтана.

Сҧқтана оған ҥңілген,

Сҧңқар отыр оқтана.

3. С дыбысының артикуляциясына

тоқталу.

С дыбысын айтқанда ерін езу тартып, кҥлген

кездегідей, тістер кҿрінеді.

- Тілдің ҧшы тҿменгі тістердің тҥбіне тиеді.

- Тіл ортасы дҿңестеніп, екі жағы астыңғы

тістерге жанасады.

- Деміміз тіл ортасынан шығады.

- Жабық дауыс шымылдығының дірілінен С

дыбысы шығады.

4. Тыныс алу жаттығуы. «Кімнің кемесі

жақсы гулейді»

Балаға кішкене таза қҧтыға су қҧйып беру

керек. Логопед ҿзіндегі қҧтыға ҥрлеп

кҿрсетеді. Бала да солай ҥрлеп, дыбыстарды

дыбыстайды.

5. С дыбысын буында, сӛзде айтып

дағдыландыру.

Сҽ-сҽ-сҽ сҿ-сҿ-сҿ сҥ-сҥ-сҥ се-се-се

ҽс-ҽс-ҽс ҿс-ҿс-ҿс ҥс-ҥс-ҥс ес-ес-ес

Логопед: Мен ақырын буындарды айтам, сен

қатты дауыстап, анық айт.

Есе, ҿсе, ҿсу, есу, ҽсе.

Сҽн, сҽкі, сҽби, сҽбіз, сҽуір, сҽске, сҽнқой,

сҽукеле, сҽуле, сҽулетші

6. Фонематикалық дҧрыс есту

қабілеттерін жетілдіру.

Логопед: Сенің қҧлағың тыңдай біле ме?

168

Мен С дыбысына байланысты сҿздер

айтамын, сен С дыбысының сҿз басында,

ортасында, аяғында кездесуін айт.

Сағат, сана, сиыр, су, ас, астық, сандық,

аласа, сыпырғы, шаңсорғыш, ҥстел, жасыл,

сабақ, сусиыр, қҧс, сайқымазақ, астау,

Астана, есік, Есіл т.б.

7. Ырғақты жаттығу.

Бойды бҥкпей тік ҧста

Жай сол қолды сол жаққа,

Жай оң қолды оң жаққа,

Осылай бір байқа да,

Он шақты рет қайтала.

8. «Сӛз ойла, тез ойлан» ойыны.

9. Суретке қарап сӛйлем қҧрау.

10. Сабақты қорытындылау.

АТА-АНАҢ – АЛТЫН ТҦҒЫРЫҢ

Шауменова Р.К.,

Ақтҿбе қаласы №55 орта мектебінің ҿзін-ҿзі тану пҽнінің мҧғалімі

Қҧндылық: сҥйіспеншілік.

Қасиеттер: риясыз қызмет ету, кешірімшіл болу, қадірлеу.

Сабақтың мақсаты: оқушыларға ата- анаңың - алтын тұғыр екенін,

оның сүйіспеншілік құндылығынан туындайтынын ұғындыру.

Міндеттері:

1.оқушыларды ізгілік іс жасауға үйрету;

2.оқушылардың бойында кешірімшіл болу қасиеттерін дамыту;

3.оқушыларды риясыз қызмет етуге тәрбиелеу.

Ресурстар:(құрал

дар, мәлiметтер)

Слайд, видео.

Сабақ барысы:

1.Ҧйымдастыру кезеңі. 5«Т»ны сақтау.

-Тәртіп

-Талап

-Тазалық

-Тыныштық

- Татулық

Тыныштық сәті. Баяу ҽуен.

Тыныс алуға зейін қою.

Мұғалім: Сіздерден аяқ-қолыңызды айқастырмай, түзу

отыруыңызды ӛтінемін. Біз қазір тыныс алу жаттығуын жасаймыз.

Тыныс алуға зейін қойған кезде, біздің ақылымыз дем алады. Ауаны

ішке жұту кезінде тыныштық пен қуаныш қабылдаймыз. Демді

сыртқа шығарған кезде ӛзіміздегі мазасыздықтарды сыртқа

шығарамыз.

Кәне, дайындалайық, балалар. Кӛзімізді жұмамыз...,арқамызды

тіктейміз..., қолдарыңды тізеге қоюға болады...

Д е м а л..... ш ы ғ а р... (жаймен 9-10 рет)

Немесе 1..................2

2.Ҥй тапсырмасын тексеру.

19- сабақ "Ақлима" (үзінді). Ғ.Мүсірепов.

*Ақлима кімнен хат кҥтті?

*Оның жҥрегі неге толы еді?

* Бала анасына деген махаббатын қалай жеткізді?

*Ҿзгенің баласын ҿзіңдікіндей сҥю кез келген ананың қолынан келе

ме? Неліктен? Ал ҿз ата-аналарына деген сҥйіспеншіліктерінді қалай

білдіріп жҥрсіңдер?

1.Бала ата-аналарына деген сҥйіспеншілігін, мейірімін қалай

сезіндіреді?

Ескерту:

169

2.Ата- ана ҥміті сендерді неге жетелейді?

3.Ата-ананың тҽрбиесі баланың қалыптасуына ҽсері бар ма?

4. Ата- анамен баланың арасындағы ―риясыздық‖ деген ҧғымды қалай

тҥсінеміз?

5.Бала бойындағы қасиеттер ата –анадан беріле ме?

3.Дәйексӛз.

"Әр адам ҥшін ӛмірдің мәні - сҥйіспеншілікте ӛсу"

Лев Толстой. (1828-1910)

*2-рет ҧлдар, 2-рет қыздар оқиды.Барлығы айту.

*Дҽптерге жаздыру

*Не себепті ҿмірдің мҽні - "сҥйіспеншілікте ҿсу" деп ойлайсыздар?

4.Әңгімелеу. ( сҧхбат)

" Келушілермен жҥргізілген сауалнама"( видео)

* Бҧл қай елде жҥргізілген?

* Қандай мереке кҥніне ҧйымдастырылған?

* Ҧйымдастыру себебі неде деп ойлайсыздар?

*Ҿмірде ең басты нҽрсе не?

*Ата- ана арманы қалай орындалады?

*Отбасының негізгі діңгегі, бастапқы дҽнекері неде?

Бала ҽкеден ақыл, анадан мейірім алады",- дегенді қалай тҥсінесіздер?

*Ҥлкенге қызмет етіп, ҽкенің еңбегін, ананың ақ сҥтін ақтау сен ҥшін

не болып табылады?

*Ата -ана балаларының қандай болғанын қалайды?

*Ата- ана бақыты неде?

*Не себепті ата-ана "Алтын тұғырың "делінген?

5.Шығармашылық жҧмыс, топтық жҧмыс. Оқушыларды берілген

сҿздерді таңдау кҿмегімен тҿрт топқа бҿлу:

1-топ "ҚҦРМЕТТЕУ"

2-топ: "Сҥйіспеншілік"

3-топ:"Кешірімділік"

4-топ: "Жанашырлық " топтары.

Тапсырма: «Ата-анам – берік қорғаным" тақырыбын сурет арқылы

бейнелеп салып, қорғау.

(Жҧмыстарын шығармашылық бҧрышқа орналастыру)

6.Топпен ән айту.

"Ана- әке". Орындаушы: Әбдіжаппар Әлқожа.

Жанашырым ана, дара шыным ана,

Бар асылым ана шуағымсың.

Бағбанымсың ҽке зор бағымсың ҽке,

Қорғанымсың ҽке шырағымсың.

Қайырмасы:

Ана - аяулым ҿзіңмен мақтанамын

Ана - мен сені Меккеге апарамын

Ана - баланың қолдаған бақ талабын

170

Бҧлағымсың

Ҽке - бір жылы сҿзіңе шаттанамын

Ҽке - мен сені Меккеге апарамын

Ҽке - биікке самғайды баптағаның

Шынарымсың ҽке

Ҿмір берген маған, кҿңіл бҿлген маған,

Сенім берген маған, ай кҥнімсің.

Қамқорларым дана, сҥйенішім дара,

Ҽке менен ана байлығымсың.

7.Ҥй тапсырмасы.

20- сабақ 91-92бет. "Менің атым – Қожа". (ҥзіндіні оқу) Дҽптерден 2-

тапсырма37-бет.

«Ата –анам – берік қорғаным" тақырыбына эссе жазу.

8. Сабақтың соңғы тыныштық сәті. Балалар, бҥгінгі сабақтан алған

ҥйренген жақсы, қасиеттерді жҥректеріңізге тҥйіп алыңыздар, мен

барлықтарыңызға ризамын. Сау болыңыздар!

«КАШТАНКА». А.П. ЧЕХОВ

Шинкоренко И.А.,

учитель начальных классов Курмансайской СШ

Цель урока: обогащать читательскую

деятельность обучающихся в процессе

работы над произведением А.П. Чехова.

Задачи:

I. Обучающие:

1. учить пользоваться литературоведческими

понятиями для усвоения содержания и

понимания формы произведения;

2. отрабатывать навык выразительного

чтения, чтения молча, учить пользоваться

разными видами чтения (ознакомительным,

изучающим, поисковым, просмотровым).

ΙΙ.Развивающие:

1. развивать творческое воображение, мыш-

ление, внимание, умение работать в группах;

2. формировать адекватную самооценку,

коммуникативные навыки;

3. развивать познавательную активность

обучающихся.

ΙΙΙ. Воспитательные:

1. прививать любовь к книгам писателя

А.П.Чехова;

2. воспитывать чувство любви к животному

миру, милосердие, сострадание.

Тип урока: урок освоения новых знаний.

Форма урока: урок – диалог.

Методы, используемые на уроке:

проблемно – диалоговый.

Формы работы с обучающимися:

групповая и индивидуальная.

Оборудование урока: портрет А. П. Чехова,

текст рассказа «Каштанка», карточки с

названиями глав, презентация, компьютер,

проектор.

Оформление доски

«Славный народ собаки»

А.П. Чехов

(по рассказу А. П. Чехова « Каштанка»)

Ход урока:

Ι. Организация начала урока.

Приветствие учащихся. Вступительное слово

учителя. Целеполагание.

Свой урок мы начнем с загадки.

- Кто это?

Лежит – молчит, подойдешь – заворчит.

(Собака)

- Правильно. Ребята, сегодня мы с вами по-

говорим о знаменитом рассказе А. П. Чехова

«Каштанка». Знаменитом потому, что «…в

этом рассказе Чехову удалось сделать «лите-

ратурное открытие» - очень правдоподобно

рассказать о переживаниях» собаки, показать

еѐ внутренний мир, передать «собачьи

мысли».

- Но сначала мы познакомимся с

А.П.Чеховым (просмотр презентации).

171

ΙΙ. Основная часть урока (анализ

рассказа, беседа с учащимися).

1. Чтение начала рассказа (один из

учеников). Именно так начинается рассказ.

- Какие эмоции, чувства, переживания

вызвал рассказ?

2. Рассказ имеет одну особенность: он

состоит из 7 глав, каждая из которых имеет

самостоятельное название.

- Вспомним названия глав, с которыми мы

познакомились на прошлом уроке.

Попытаемся определить, почему каждая

глава имеет такое название.

3. Работа в парах.

Учащиеся начинают работу: 1-ая пара –

«Таинственный незнакомец»; 2-ая пара -

«Талант! Талант!»; 3-я пара – «Неудачный

дебют»

Общий вопрос:

- Какую общую закономерность вы

увидели в названиях всех глав?

(мы видим, что в название каждой главы

вошла Каштанка, в заглавиях

присутствуют еѐ видение внешнего мира,

еѐ оценки, мысли, чувства)

4. С самого начала рассказа автор фиксирует

внимание не только на внешних чертах

поведения Каштанки, но и на зримых или

скрытых знаках еѐ душевного состояния.

Найдите в тексте слова, помогающие его

определить.

Продолжение работы в парах.

5. Особенное значение в рассказе придается

снам.

- Какие сны видит Каштанка? Как еѐ сны

отражают еѐ душевное состояние? (Про-

должение работы парах) – «Сны Каштанки»:

6. Какой вывод о характере собаки мы

можем сделать, анализируя еѐ чувства,

мысли, сны? Какие черты, присущие ей,

напоминают человека?

Каждая пара называет черты характера после

2-ух минутного обсуждения. (Домовитая,

беспокойная, чуткая, старательная и др.

Многие еѐ черты присущи человеку.)

Работают над характеристикой собаки

- Скажите, ребята, а поднимает ли Чехов в

своѐм рассказе проблему взаимоотноше-

ний человека и животных? Как вы

думаете, кто кому нужнее: мы животным

или они нам? Обоснуйте ответ.

Заслушиваются мнения 2-3 обучающихся.

7. И, наконец, финал рассказа. Просмотр

отрывка из мультфильма «Каштанка»

Собака словно поставлена в ситуацию

выбора между жизнью у столяра и Федюшки

и жизнью у дрессировщика. Вспомним, как

ей жилось у обоих хозяев.

Звучат ответы учащихся.

Финал рассказа не соответствовал

реальной истории.

Индивидуальное сообщение о реальных

событиях рассказа, о Дурове. (Сообщение

учащегося)

Владимир Леонидович Дуров (1863-1934),

выдающийся цирковой дрессировщик.

Дебютировал как клоун-сатирик и

дрессировщик, он отказался от болевых и

устрашающих приемов, действовал

поощрением и лаской.

История с Каштанкой была на самом деле,

но имела другой финал: Дуров судился со

столяром и отсудил ее, так как прямо в суде

предложил ему деньги, тот заколебался, и

судья понял, что он собакой не дорожит. Так

Каштанка осталась у Дурова.

- Почему, хотя у дрессировщика

Каштанке жилось лучше, она при первой

возможности возвращается к своим

прежним хозяевам?

- Возможно, потому, что главными еѐ

качествами были преданность и верность.

ΙΙΙ. Подведение итогов урока.

1) Подведем итоги урока.

Вернѐмся к вопросу: Как удалось Чехову

сделать литературное открытие:

правдоподобно рассказать о собачьей жизни,

посмотреть на мир глазами животного?

Учащиеся называют способы: передал

собачьи мысли и чувства, заглянул в собачьи

сны, дал ей слово, наградив внутренним

монологом, поставил в ситуацию выбора и

предоставил возможность выбрать.

- Так о чем же рассказ Чехова?

Это произведение, где торжествуют такие

чувства, как: привязанность, любовь,

верность, они оказываются выше сытости,

удобства, тщеславия, блеска славы. В своей

истории о перипетиях жизни собаки Чехов

утверждает идею гуманного отношения

человека к братьям своим меньшим, которая

в жизни для самого писателя укладывалась в

короткую фразу:

«Славный народ собаки».

172

4. Рефлексия.

Предлагаю учащимся дать оценку уроку и их

деятельности на нѐм.

- Что интересного было на уроке?

- Какое из заданий показалось особенно

сложным?

- Что, по вашему мнению, вам удалось

лучше на этом уроке?

5. Оценки за урок

«Солнышко»

ΙV.Домашнее задание.

Составь эссе по характеристике Каштанки

УЧИМСЯ БЫТЬ ДРУЖНЫМИ

Шульга Ю.В.,

воспитатель ДО № 4 «Кҿктем» г.Актобе

Програмное содержание:

Образовательные задачи: Обобщить и

расширить знания детей о таких понятиях,

как «дружба», «дружелюбие».

Активизировать словарь по данной теме, до-

биваться усвоения детьми умений оценивать

чувства и поступки сверстников в ситуациях

и произведениях, мотивировать, объяснять

свои суждения. Совершенствовать навыки

речевого общения. Продолжать учить детей

понимать и объяснять смысл пословиц,

правил.

Развивающие задачи: развивать

социальные чувства (эмоции); сочувствие,

сопереживание к окружающим, осознанные

доброжелательные отношения,

мыслительную активность, культуру речи:

ясно и грамотно излагать свои мысли.

Воспитательные задачи: воспитывать куль-

туру общения, дружеские взаимоотношения,

желание поддерживать друзей, заботиться о

них.

Материалы к занятию: ребус «Дружба»,

дерево «Дружбы», «волшебный цветок»,

атрибуты для инсценировки, картинки –

ситуации, листочки для «дерева Дружбы»,

куб « Давай мириться».

Предварительная работа: проведение эти-

ческих бесед о хорошем и плохом поведе-

нии, проведение занятий «Развитие культуры

общения»; чтение рассказов и сказок на

нравственно-этические темы, обсуждение

ситуаций и пословиц, изготовление куба

«Давай мириться»

Ход занятия

Дети входят в группу, здороваются с

гостями.

Гости к нам пришли сегодня.

К ним сейчас вы повернитесь,

Улыбнитесь, подружитесь.

Круг радости «Доброе утро»

Станем рядышком по кругу

Скажем: «Здравствуйте», друг другу

Нам здороваться не лень,

Всем: «Привет!» и «Добрый день!»

Если каждый улыбнется

Утро доброе начнется. «Доброе утро!».

- Посмотрите, какое сегодня доброе утро. Вы

улыбнулись гостям, друг другу, а улыбка –

это символ добра, начало дружбы. Ведь

недаром поѐтся в известной детской песенке:

«С голубого ручейка, начинается река,

Ну, а дружба начинается с улыбки!» Воспитатель предлагает детям сесть на

стульчики.

Воспитатель: Дети посмотрите на доске у

нас ребус, в нем зашифровано слово, нам

надо его отгадать.

Дети отгадывают ребус « ДРУЖБА».

Воспитатель: Ребята, сегодня я предлагаю

поговорить о друзьях и дружбе.

«Что такое дружба?» — Спросила я у

птицы.

Это когда коршун летает вместе с синицей.

Спросила я у зверя —«Что такое дружба?»

Это когда зайцу лисицы бояться не нужно.

А после спросила я у мальчика - «Дружба,

что такое?»

Это что-то огромное, радостное, большое.

Это когда ребята все сразу, все вместе

играют.

Это когда мальчишки девчонок не задирают.

Дружить должны все на свете: и звери, и

птицы, и дети

Дружба – это одно лучших человеческих

качеств. Поэтому каждый из нас не только

должен ценить истинных друзей, но и сам

173

должен быть хорошим другом. Я вам

предлагаю послушать притчу о дружбе.

Притча о дружбе

Как-то два друга, много дней шли в пустыне.

Однажды они поспорили, и один из них

сгоряча ударил другого. Его друг,

почувствовал боль, но ничего не сказал.

Молча, он написал на песке: «Сегодня мой

самый лучший друг дал мне пощѐчину».

Друзья продолжали идти, и через много дней

нашли оазис с озером, в котором они решили

искупаться. Тот, который получил

пощѐчину, едва не утонул и его друг спас.

Когда он пришѐл в себя, то высек на камне:

«Сегодня мой самый лучший друг спас мне

жизнь».

Первый спросил его:

– Когда я тебя обидел, ты написал на песке, а

теперь ты пишешь на камне. Почему?

И друг ответил:

– Когда кто-либо нас обижает, мы должны

написать это на песке, чтобы ветры могли

стереть это. Но когда кто-либо делает что-

либо хорошее, мы должны высечь это на

камне, чтобы никакой ветер не смог бы

стереть это.

Научись писать обиды на песке и высекать

радости на камне.

– О чем эта притча, чему она учит нас?

– Действительно, ребята, нужно уметь

прощать обиды, помня все хорошее, что

сделал для вас ваш друг.

Воспитатель: Ребята, скажите, а с чего еще

начинается дружба?

Дети: С улыбки, со знакомства, с ласкового

слова, с общих интересов.

Воспитатель: А кого можно назвать другом?

Дети: ответы детей.

Воспитатель: Как вы думаете, какого цвета

дружба?

Какого запаха?

С чем можно сравнить крепкую дружбу?

Дети: с камнем, с железом, замком, канатом,

солнышком, песней.

Воспитатель: А с кем можно дружить?

Дети: С тем, кто нравится тебе. С тем, кто

делится с тобой. С тем, кто не обижает тебя.

Воспитатель: Произносишь слово «дружба»

и сразу вспоминаешь своего друга, подругу,

то есть тех, с которыми тебе интересно

общаться, играть, читать новую книгу или

секретничать. Дружить можно со всеми и с

кем-то одним. Но друзья – это не только

ваши сверстники. Друг – воспитатель,

который поможет тебе заглянуть в тайны

знаний. Друг – это мама, которая обяза-

тельно поможет тебе в трудную минуту.

Воспитатель: Как вы думаете, можно ли

прожить без друзей?

Дети: Без друзей скучно, не интересно. Не с

кем поговорить и поиграть.

Воспитатель: Друзья познаются в счастье

или в беде?

Дети: В беде друзья всегда помогут.

Воспитатель: Приятно ли вам, когда друзья

разделяют с вами радость? А неприятности?

Что друзья могут делать вместе?

Дети: Играть, работать, учиться, отдыхать,

смеяться, шутить, разговаривать, помолчать,

сходить в кино, посмотреть мультики, поесть

мороженое.

Воспитатель: – Как вы думаете, дружить

можно только с людьми?

- Дружите ли вы с животными, природой,

книгами?

Игра «Семья слов». Воспитатель: Что за слово хранит это

дерево? (ребѐнок читает). У слова «дружба»

есть слова - родственники. Давайте назовѐм

слова похожие на него.

Дети: Друг, дружочек, дружить, дружные,

друзья, подружиться.

Игра «Волшебный цветок»-комплименты.

Детям предлагается «Волшебный цветок»,

который поможет выразить свои чувства,

передавать цветок любому ребенку и делать

комплимент.

Воспитатель: Какое у вас сейчас настроение?

Оно изменилось? В какую сторону и

почему?

Дети: Настроение стало радостным, веселым,

потому что было приятно слушать добрые

слова.

Воспитатель: А самим было приятно

говорить такие слова своим друзьям?

Дети: Да и самим приятно было говорить

добрые слова друзьям.

Воспитатель: Совсем скоро, вы ребята

отправитесь в школу получать знания. В

классе будет много незнакомых ребят и все

вы такие разные (со своими привычками и

характерами – кто-то будет стесняться, кто-

то не будет знать, как познакомиться, а

кому-то сразу же захочется поссориться).

174

- Я предлагаю вам потренироваться в

решении различных ситуаций, которые

помогут вам быстро освоиться в школе.

Ситуации: 1. Ты пришѐл в класс, тебе нужно

познакомиться с детьми. Как это сделать?

(Расскажи о себе).

2. Ты вышел на школьный двор и увидел, что

там дерутся два одноклассника. Что делать,

как поступить?

Физминутка «Зеркало»

Воспитатель: ребята, но друзья иногда

ссорятся, вот как получилось у двух

подружек предлагает посмотреть

инсценировку проблемной ситуации

А.Кузнецовой «Поссорились».

1 реб. Мы поссорились с подругой

И расселись по углам.

2 реб. Очень скучно друг без друга,

Помириться нужно нам.

1 реб. Я ее не обижала,

Только мишку подержала.

2 реб. Только с мишкой убежала

И сказала «Не отдам!».

Воспитатель: Ребята, как же могут

помириться девочки?

Автор предлагает свой путь примирения:

1 реб. Я пойду и помирюсь.

Дам ей мишку, извинюсь,

2 реб. Дам ей мячик, дам трамвай

И скажу: «Играть давай».

Воспитатель: - Про друзей пишут сказки,

рассказы, сочиняют песни, придумывают

пословицы, стихи.

Дети читают пословицы, стихи.

1.Один за всех и все за одного.

2.Человек без друзей, что дерево без корней.

3.Лучше честный враг, чем коварный друг.

4. Друг познается в беде.

5.Дружба как стекло: разобьешь – не

сложишь.

6.Человек без друзей, что сокол без крыльев.

7. Дерево держится корнями, а человек

друзьями.

8. Старый друг, лучше новых двух.

9. Друга ищи, а нашѐл, береги.

10. Не имей сто рублей, а имей сто друзей.

11. Дружба в делах – помощница.

12. Кто любит лгать, того нельзя в друзья

брать.

Молодцы, ребята, очень хорошо знаете

пословиц о дружбе. А теперь нам дети

расскажут стихи о дружбе.

Дети читают стихи.

Воспитатель: Ребята, давайте с вами составим

правила дружбы, которыми вы можете пользо-

ваться в жизни. Я предлагаю вам изготовить

«Дерево Дружбы». Вам нужно будет прочитать

эти правила и повесить листочек на наше дерево

(дети с воспитателем читают правила).

- Не оставляй друга в беде!

- Останови товарища, если он поступает

плохо.

- Помогать другу.

- Быть честным.

- Уступать друг другу.

- Не ссориться по пустякам.

- Не бояться просить прощения.

- Не жадничать.

- Не ябедничай за спиной у товарища.

- Быть внимательным.

- Быть вежливым.

- Не обижать. Воспитатель подводит итог занятия. Показы-

вает творческую работу детей – куб «Давай

мириться» (рассказ ребенка о работе куба).

Дети: Дружно за руки возьмемся и друг

другу улыбнемся.

Танец Дружбы.

Дети прощаются с гостями.

175

НАУРЫЗЫМ-МЕРЕКЕМ, НАУРЫЗЫМ-БЕРЕКЕМ!

Шҥренова Г.С.,

Темір ауданы №3Шҧбарқҧдық орта мектебінің бастауыш сынып мҧғалімі

Мақсаты: Наурыз мейрамы туралы тҥсінік

беру арқылы қазақ халқының салт-

дҽстҥрлерін кҿрсету, тіл байлығын дҽріптеу,

қолҿнер бҧйымдарын кҿрсету жҽне оларды

қҧрметтей білуге тҽрбиелеу.

Кӛрнекілігі: кҿктем тақырыбына оқушылар-

дың салған суреттері, қанатты сҿздер,

гҥлдер, шарлар, ҧлттық тағамдардан

ҽзірленген дастархан, қолҿнер бҧйымдары.

Мағжан: Қош келіпсіз, қҧрметті ата-аналар,

Жҥздеріңнен мейіріммен нҧр тамар.

Алдарыңда жауқазындай қҧлпырған

Балғын жҥзді біз бақытты балалар!

Еркеназ: Армысыңдар мҧғалімдер, ҽз жандар,

Білім іздеп, инемен қҧдық қазғандар.

Қҧшақ жая қарсы аламыз сіздерді

Би биленіп, ҽн де бҥгін шырқалар!

Еркеназ:

Қош келдіңіздер, қҧрметті қонақтар! Бҥгін

бізде 1 «а» сыныбында ҥлкен мереке-Наурыз

тойы. Бҧл кҥнді тойлау қазақ халқының

ежелден келе жатқан дҽстҥрі. Сіздерді жыл

басы наурыз мерекесімен қҧттықтаймыз.

Мағжан:

Досқа қҧшақ ашайық

Ҿлең –жырға басайық

Қазақтың бір салты деп,

Тойға шашу шашайық,

Мадинова Нҧриланың орындауында ән.

Еркеназ: Ал, балалар, тҧрмайық,

Тақпақ айтып жырлайық.

Мағжан

Уа, халайық, халайық,

Мҧнда назар салайық.

Думандатып сыныпта

Наурыз тойын тойлайық.

Музыка ойнап тҧрады. Алдар кҿсе кіреді.

Алдаркӛсе

Мен Алдармын, Алдармын,

Балалармен ойнаймын

Тентектерден қорғаймын ААА

Қҧтты болсын, наурызым,

Айналайын балалар

Қоржыным толы кҥлкіге

Ойындарым тағы бар

Қызық ҥшін сендерге

Ҿтірік ҿлең айтамын

Ауылыма кетерде

Тышқанға мініп қайтамын

Ааааааааааааа

Ойын «Ханталапай» (Алдаркҿсе ойнатады)

Еркеназ:

Кҥн мен тҥн теңелді

Ҧзарады кҥн енді

Гҥл мен жерді жайнатып

Гҥлден Наурыз сененді.

Мағжан:

Наурыз тойың, наурыз тойың,

Қҧтты болсын халайық!

Кҥй тҿгілсін, би биленсін,

Шырқап ҽнге салайық,-дей келе, келесі

кезекті биге береміз.

Ән: «Наурыз» Рашид Әсем

Мағжан:

Ашық болсын күніміз

Ашылады нҧрымыз

Біздің сыныпта

Айтылады жырымыз

Еркеназ:

Шеберлерім ҿнер тамып қолымнан,

Жарқылмаған ата-баба жолынан.

Шебер қолдар ҿз ҿнерін кҿрсетсін,

Біз айтайық тҿрелігін соңынан, -дей келе,

аналарымыз тҥсті қағаздардан қиып қҧрақ

тҥрлерін қҧрау сайысын ҿткіземіз.

(Отырған аналар 3 тҥсті қағаз бен қайшы

беріледі. Соны қиып қҧрақ тҥрін жасап

кҿрсетуі керек. 2 мин. уақыт беріледі).

Алдаркӛсе «Арқан тарту»

Мағжан: Бақта қҧстар сайрайды,

Жайнап кҿктем нҧрымен,

Жаңа дҽстҥр жырымен,

Ел наурызды тойлайды,-дей келе «Мақал-сҿз

атасы» атты сайысқа шақырамыз.

(4-5 ата-ана шығады. Шарты: 1 ана мақалды

бастайды, келесі адам сол мақалдың ішінде

бар сҿздердің біріне мақал айтуы керек)

Мағжан: Ана-біздің кҥніміз,

Қыздар-біздің гҥліміз.

Таныстырар ҿздерін

Тамашалап кҿріңіз. Би: «Бипыл.

176

Ортаға «Бҥркіт» ойынын ойнауға ҧлдарды

шақырамыз. (Шыққан соң шарты айтылады.

Бҧл ойын да икемді, епті бала жеңіске

жетеді. Себебі жҥресінен отырып, екі қолын

қанатша жайып, еңкейіп, жердегі тақияны

аузымен іліп алу керек. Екінің бірі орындар

оңай ҽрекет емес).

Еркеназ:

Қош келдің, Наурызым ардақты

Халқым саған бар ҥмітті арнапты

Жылда осылай келе берсін жасарып,

Гҥлге бҿлеп, жырға бҿлеп аймақты.

Би: «Қаражорға»

Мағжан: Ал енді, балалар!

Жҧмбақтың шешуін табыңдар.

Дҽмді-дҽмді тағамдарды жинайды,

Қонақтарды кҿңілдене сыйлайды.

Балалар: Дастархан

Еркеназ:

Дҧрыс айтасыңдар! Ал дастарханға қандай

қазақтың ҧлттық тағамдары қойылады?

Балалар: бауырсақ, шұбат…….

Мағжан:

Бата беріп атамыз,

Бата беріп апамыз,

Тҽтті болып жасалған,

Кҿжеден дҽм татамыз-дей

Отырып, «Наурыз кҿженің» қалай дайында-

латынды туралы Бақыт анамыздан біліп

алайық, балалар!

Нҥржан (бата береді)

Мағжан:

Бақ дарысын бҽріңе!

Ой қосылсын ойыңа!

Бой қосылсын бойыңа!

Аман-есен жетейік,

Келер Наурыз тойына!

Еркеназ:

«Наурызым-мерекем, Наурызым-

берекем» атты тҽрбие сағатымыз аяқталды.

177

Библиографиялық дайджест

Библиографический дайджест

________________________________________________________________________________

Г.Е. Шынтасова

«Ҿрлеу» БАҦО» АҚ филиалы Ақтҿбе облысы бойынша

ПҚБАИ ақпараттық орталығы маманы

Құрметті оқырмандар! «Ӛрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Ақтӛбе облысы бойынша ПҚБАИ ақпараттық

орталығы жаңадан келіп түскен кітаптардың библиографиялық дайджест жинағын ұсынады.

Дайджест білім беру саласына байланысты оқулықтарды, әдеби шығармаларды, монографияларды,

әдістемелік нұсқауларды, энциклопедияларды, сӛздіктерді құрайды.

«Жаңа кітаптар»

«Новые издания библиотеки»

Ахмет Байтҧрсынҧлы. Энциклопедия+CD. / Бас ред. Ж.Тойбаева. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы,

2017. – 744 бет.

ISBN 978-601-80715-0-8

Энциклопедия аса кҿрнекті қайраткер, Алаш қозғалысының рухани кҿсемі, қазақ

тіл білімі жҽне ҽдебиеттану ғылымдарының негізін салушы, ақын, кҿсемсҿзші,

аудармашы Ахмет Байтҧрсынҧлына арналған. Энциклопедияға ғалымның ҿмірбаян

деректері, қайраткерлік қызметі, ғылыми жҽне ҽдеби, публицистикалық мҧралары

жҿніндегі мақалалар енгізілген. Сонымен бірге ол туралы жазылған еңбектер мен

олардың авторлары жайлы мҽліметтер берілген.

Тҧңғыш рет жарық кҿріп отырған бҧл тҧлғалық энциклопедия ҧлт тарихындағы

аса кҿрнекті қайраткер-қаламгердің ҿмірін, қызметін, шығармашылығын білгісі

келетін барша оқырман қауымға арналады.

Сыздықова Р.

Кӛптомдық шығармалар жинағы. - Алматы: Ел-шежіре, 2017 - 9-шы т.:

Ауызша дамыған қазақ әдеби тілі: монография: "Абай" энц. Жарияланған ғыл.-

теор. мақал-р. - 2017. - 242 б.

ISBN 978-601-7912-04-8 Т 9.

Кітапта ауызша дамыған қазақ ҽдеби тіліндегі сҿз ҥлгілері поэзиясы, прозалық

ҥлгілері, қазіргі қазақ ҽдеби тілінің ауызша қолданысы туралы, олардың

терминделуі, мақал-мҽтелдердің стильдік сипаты келтірілген.

Монография институттар мен университеттердің филология факультеттерінің

оқытушылары мен студенттеріне жҽне ана тілінің кҥш-қуатын, ҽсемдік қҧдіретін

сезінгісі келетін ҿзгелерге де арналады.

Сыздық Р.

Кӛптомдық шығармалар жинағы: оқу қҧралы. 11-ші том: Кӛркем мәтінді

лингвистикалық талдау. - Алматы: Ел-шежіре, 2017. - 223 б.

ISBN 978-601-7912-07-09

Оқу қҧралында кҿркем ҽдебиет классиктері шығармаларының тілі талданған.

Талдау ҥлгілері талдаудың мақсат-міндеттеріне, тҥрлеріне, жеке талданатын

мҽтіндердің ауыр, жеңілдіктеріне қарай жҥргізілген. Қысқаша тҥсініктеме бҿлімінде

тақырыпқа байланысты теориялық материалдар жҥйеленеді. Жоғары оқу

орындарының филология факультеттері студенттеріне, мҧғалімдерге арналған.

178

Бәкір Ә.

Тіл тҧғыры [Мҽтін] / Ҽбдіжҽлел Бҽкір.- Астана: АLU, 2017.- 176б.

ISBN 978-601-7908-28-7

Бҧл кітапқа мемлекеттік тілдің саяси қҧқықтық жҽне ҽлеуметтік мҽселелерін

сарапқа салып, оның қолданыс аясын кеңейте тҥсу турасында тҧрақты қалам тартып

келе жатқан ғалым - профессордың соңғы жылдары баспасҿз беттерінде

жарияланған мақалалары мен ғылыми-тҽжірибелік конференция, семинарларда

сҿйлеген сҿздері, азаматтық пікірлері мен ҧсыныстары топтастырылған. Сондай-ақ

жинаққа кезінде Ҥкіметке ҧсынылған «Мемлекеттік тіл туралы» Заң жобасына

қатысты қҧжаттар мен мақалалар енгізілген.

Кітап ана тілі жанашырлары жҽне осы мҽселеге қызығушылық танытатын

оқырман қауымға арналған.

Қытайша-қазақша ҥлкен сӛздік [Мҽтін] / Қҧрастырғандар: Д.Мҽсімханҧлы,

А.Ҽбиденқызы.- Алматы: Эксклюзив КА, 2017.- 1032б.

ISBN 978-601-03-0493-2

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, кҿрнекті қытайтанушы-ғалым,

филология ғылымдарының докторы, профессор Д.Мҽсімханҧлы мен шетел

филологиясы магистрі, доцент А.Ҽбиденқызы қҧрастырған «Қытайша - қазақша

ҥлкен сҿздік» деп аталатын бҧл сҿздікке қазіргі қытай тілінің қолданысындағы 70

мыңға жуық сҿздері мен сҿз тіркестері (тҧрақты тіркестері) қамтылған.

Сҿздік ЖОО мен мектептерде қытай тілі бойынша білім берушілер мен білім

алушыларға, қазақ-қытай тілдері бойынша тҽржіме жҧмысымен айналысатын

аудармашыларға, Қазақстан-Қытай қарым-қатынасы саласында қызмет атқаратын

дипломатиялық мекемелер мен олардың қызметкерлеріне, қытай тілі, қытайтану

ғылымы, жалпы тіл білімі саласында ізденіп жҥрген ғылыми қызметкерлерге,

сондай-ақ қытай тілін ҿз бетімен ҥйренгісі келетін жалпы кҿпшілікке арналған.

Жанайдаров, О.

Қазақ жерінің 100 аңызы [Мҽтін] = Сто легенд казахской земли = A Hundred

Legends of the Kazakh Land./О. Жанайдаров. – Алматы: «Сораба» қоғамдық қоры,

2014. – 240 б.

ISBN 978-601-80410-3-7 Т.3

Топонимикалық аңыздар – ҽу баста дҽлдікке негізделген, елді мекендердің

немесе басқа да географиялық атаулардың шығу тегін сипаттайтын халық ауыз

ҽдебиетінің жанры. Бҧл аңыз-ҽңгімелерде халықтың тҧрмысы мен менталитеті

кҿрініс тапқан. Альбом-кітап қалың оқырмандарға арналған.

Балмағамбетов С.

Кҥй дастан: кҥйлер, ҽндер, партитуралар / Сҽудақас Балмағамбетов; қҧраст.

Мҧрат Ҽбуғазы. – Алматы, 2016. – 208 б.

ISBN 979-0-803855-67-9

Бҧл кітапқа майталман домбырашы Сҽудақас Балмағамбетовтың орындауында-

ғы ҽйгілі кҥйші-композитор Қазанғап Тілепбергенҧлының кҥйлері жҽне автордың

тҿл шығармалары топтастырылған. Жинақ екі бҿлімнен тҧрады. Бірінші бҿлімінде

С. Балмағамбетовтың жеткізуіндегі Қазанғап кҥйлері мен олардың шығу тарихтары

берілген. Екінші бҿлімінде автордың тҿл туындыларынан кҥйлер,ҽндер оркестрлік

шығармаларының партитуралары енген. Жинақ кҽсіби домбырашы-кҥйшілерге,

жоғары жҽне орта музыкалық оқу орындарының студенттеріне, музыка

зерттеушілеріне, сонымен қатар жалпы ҿнер сҥйер жҧртшылыққа арналады.

179

Алтай А.

Дегелеңдегі қызыл кҥн [Мҽтін]: ҽңгімелер мен повестер / А. Алтай. - Алматы:

Арда+7, 2017. - 232 б.

ISBN 978-601-7355-68-5

Балалар ҽдебиетіне қалам тербеген жазушының бірі-Асқар Алтай. Жазушының

бҧл кітабына бҧрын прозалық жинақтарында жарияланбаған «Сарытау серісі»,

«Аютамыр», «Бҿкентҧмсық» сияқты ҽңгімелері енген. «Дегелеңдегі қызыл кҥн»

атты ҽңгімесінде автор Семейдегі атом бомбасы жарылысын аңдаусызда кҿзбен

кҿріп, суқараңғы соқыр болып қалған Қажымҧрат атты баланың аянышты тағдырын

суреттейді.

Сондай-ақ, атасымен аңға барған, аңшылықта талай қиыншылыққа тап болып,

оны қажырлылықпен жеңген Архат деген баланың тағдыр-талайын бейнелеген

«Қызыл бҿлтірік» повесі де қаламгер шеберлігін таныта тҥседі. Жан-жануарлар

туралы «Қара бура» повесі мен «Жолаушы» хикаяты да бала қиялын ҧштай тҥседі.

Жинақ балалар мен жасҿспірім оқырмандарға арналған.

Қазақстан Республикасы. Әкімшілік-аумақтық бірліктер атаулары.

Анықтамалық = Справочник Республики Казахстан названия административно-

территориальных единиц. - Алматы: Дайк-Пресс, 2017. - 604б.: кесте.

ISBN 978-601-290-107-8

Еңбекте республикамыздың ҽкімшілік-аумақтық бірліктеріндегі 19 мыңға жуық

атауларды (елді мекен атаулары мен баска да нысандарды) қамтып, олардың

мемлекеттік қазақ тілі мен ресми орыс тіліндегі дҧрыс жазылу нҧсқалары

ҧсынылған.

Қҧрманбайҧлы Ш.

Жаңа атаулар мен қолданыстар (2012-2017). / Қҧрманбайҧлы, Шерубай.

Екінші кітап - Алматы: Керемет медиа, 2017. - 288 б.

ISBN 978-601-80578-7-8

Қазіргі қазақ тілінің сҿздік қҧрамы жыл санап байып, кҿптеген жаңа атаулармен,

терминдермен толығу ҥстінде. Ҽсіресе, кейінгі ширек ғасыр кҿлемінде бҧл ҥрдіс

айрықша қарқын алды. Жылына жҥздеген жаңа атаулар мен салалық терминдер

пайда болып жатады. Ондай атауларды уақтылы жинап, лингвистикалык сараптан

ҿткізіп, кҿпшілік кауымға таныстырып отырудың маңызы зор. Ҧсынылып отырған

еңбек авторы соңғы 20-25 жыл кҿлемінде осы іспен жҥйелі тҥрде айналысып, бҧған

дейін де бірнеше зерттеу еңбектері мен жинактар, сҿздіктер жариялады.

Заң терминдері мен ҧғымдарының қазақша-орысша- ағылшынша,

орысша-қазақша-ағылшынша, ағылшынша-орысша-қазақша сӛздігі / Қҧраст.:

Ш.Ш.Жалмаханов, Г.Ы.Байғонысова, Н.П.Жданович. - Астана , 2017. - 373 б.

ISBN 978-601-7504-33-5

Сҿздікте қазіргі отандық жҽне халықаралық заңнама саласында жиі қолданыла-

тын терминдер мен ҧғымдар жинақталған. Сҿздіктің лҧғаттық тізбесінде сҿздердің

жеке тҧрғандағы, контекстегі мағыналары қамтылып, тікелей жҽне сҿз ҧяшығын-

дағы аудармалары берілген. Сҿздік тілдерді (казак, орыс, ағылшын) ҥйренушілерге,

заң саласы мамандарына жҽне студенттер мен кҿпшілік қауымға арналады.

180

Жҥнісбек Ә.

Тӛл әліпби-тӛл жазу мәселелері = Töl әlipbiy - töl jazuw mәseleleri / Жҥнісбек,

Ҽлімхан. - Алматы : Дайк-Пресс, 2017. - 232 б.

ISBN 978-601- 290-108-5

Еңбек қазақ тілінің тҿл ҽліпби қҧрамын анықтап, жҥйесін сипаттап шығуға ар-

налған. Қазак тілі дыбыстары ортақ тҥркі ҽліпбиі негізінде дыбыс жазбаға (транск-

рипцияға) тҥсіріліп, ҿрнек мҽтінмен кҿрнекіленген. Қазақ тілінің артикуляциялық

базасы жан-жакты талданып, дауысты- дауыссыз дыбыстардың артикуляциясының

анықтамасы берілген. Тҿл ҽліпби ҥлгісімен қатар, қазіргі ақпарат талабына сай Ин-

тернет ҽліпбидің нҧсқасы, тҿл ҽліпби мҽселесіне қатысты ҿзге де ҿзекті мақалалар

қоса беріліп отыр. Еңбек казақ тілі мамандарына, студенттерге, магистрлерге жҽне

РҺО талапкерлерге, сондай-ақ қазақ жазуына қызығушы ҽріптестерге арналған.

Момынова Б.

Қазақ ым-ишараттарының тҥсіндірме сӛздігі / Момынова, Бағдан; Ғыл. ред.:

Ж.Манкеева. - Алматы, 2017. - 288 б.

ISBN 978-601-290-106-1

Ҧсынылып отырған сҿздікте тілдік қатынастағы кҿмекші қҧралдар

топтастырылған жҽне жҥйеленген. Ым-ишараттардың мағыналары мен қызметтік

ерекшеліктері ашып кҿрсетілген.

Сҿздік сҿйлеу актілерінің теориясын, семиотика жҽне коммуникация теориясын

зерттеп жҥрген ізденушілерге, PhD докторанттарға, магистранттар мен филология

факультетінің студенттеріне жҽне кҿпшілік қауымға арналған.

АСТАНАҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

Ағылшынша-орысша-қазақша, қазақша-орысша-ағылшынша тілдескіш -

Алматы: Сардар, 2017. - 208б. : сурет.

ISBN 978-601-80678-1-5

Еліміздің бас қаласы Астана-ғылым мен білімнің ордасы, мҽдениетінің ошағы,

ҽрі егемен еліміздің қаржы орталығы ретінде қанат жайып келеді. Бҧл кҿптілді

тілдескіштер Астанаға келген қонақтар мен шетелдік туристерге танымдық ҽрі

практикалық кҿмек беретін ҿте пайдалы қҧрал болады деген сенімдеміз.

АСТАНАҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

Французша-орысша-қазақша, қазақша-орысша-французша тілдескіш - Алматы:

Сардар, 2017. - 208б. : сурет.

ISBN 978-601-80678-2-2

Еліміздің бас қаласы Астана-ғылым мен білімнің ордасы, мҽдениетінің ошағы,

ҽрі егемен еліміздің қаржы орталығы ретінде қанат жайып келеді. Бҧл кҿптілді

тілдескіштер Астанаға келген қонақтар мен шетелдік туристерге танымдық ҽрі

практикалық кҿмек беретін ҿте пайдалы қҧрал болады деген сенімдеміз.

АСТАНАҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ! Испанша-орысша-қазақша, қазақша-орысша-испанша тілдескіш - Алматы:

Сардар, 2017. - 208б. : сурет.

ISBN 978-601-80678-5-3

Еліміздің бас қаласы Астана-ғылым мен білімнің ордасы, мҽдениетінің ошағы,

ҽрі егемен еліміздің қаржы орталығы ретінде қанат жайып келеді. Бҧл кҿптілді

тілдескіштер Астанаға келген қонақтар мен шетелдік туристерге танымдық ҽрі

практикалық кҿмек беретін ҿте пайдалы қҧрал болады деген сенімдеміз.

181

АСТАНАҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

Қытайша-орысша-қазақша, қазақша-орысша-қытайша тілдескіш - Алматы :

Сардар, 2017. - 208б. : сурет.

ISBN 978-601-80678-4-6

Еліміздің бас қаласы Астана-ғылым мен білімнің ордасы, мҽдениетінің ошағы,

ҽрі егемен еліміздің қаржы орталығы ретінде қанат жайып келеді. Бҧл кҿптілді

тілдескіштер Астанаға келген қонақтар мен шетелдік туристерге танымдық ҽрі

практикалық кҿмек беретін ҿте пайдалы қҧрал болады деген сенімдеміз.

АСТАНАҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

Арабша-орысша-қазақша, қазақша-орысша-арабша тілдескіш - Алматы :

Сардар, 2017. - 208б. : сурет.

ISBN 978-601-80678-3-9

Еліміздің бас қаласы Астана-ғылым мен білімнің ордасы, мҽдениетінің ошағы,

ҽрі егемен еліміздің қаржы орталығы ретінде қанат жайып келеді. Бҧл кҿптілді

тілдескіштер Астанаға келген қонақтар мен шетелдік туристерге танымдық ҽрі

практикалық кҿмек беретін ҿте пайдалы қҧрал болады деген сенімдеміз.

КОНТИНЕТТЕР энциклопедиясы-Алматы: «Аруна» баспасы, 2013. – 216 б.

Ҽлем таңғаларлық қазыналарға толы, табиғаты кҿркем жеті қҧрлықтан тҧрады.

Олар: Азия, Еуропа, Солтҥстік Америка, Оңтҥстік Америка, Австралия, Африка

жҽне Антрактида.

Бҧл кітапта ҽр қҧрлықтың географиялық ерекшеліктері, тарихы, тағамы,

адамдары, тҥрлі халықтардың ҽдет-ғҧрыптары мен ҧстанымдары, кҿркемҿнер

туындылары, ҿмір сҥру дағдылары мен тілдік ерекшеліктері туралы баяндалады.

Омарова Р.

Бабалар жолы – Нҧрлы жол. Рухани-танымдық қҧрал. – Астана, «Free Flight»,

2017. – 218 б.

ISBN 978-601-06-4163-1

Бҧл кітап кҿшпенділер дҥниетанымынан бастап, қазақтың рухани мҽдениетіне

терең бойлай отырып, оның тылсымдық сырларымен таныстыратын тың дҥниеге

толы. Кітап оқырманды қазақтың тарихы қалыптасқан рухани дҥниесіне жалпы

шолу жасап, таным кҿкжиегін кеңейте тҥседі.

Ҧсынылған еңбек халық тағдырына бей-жай қарай алмайтын барлық

жҧртшылыққа арналады.

Омарова Р.

Адамның психикалық энергиясының қҧпия мҥмкіндіктері. Рухани-

танымдық қҧрал.- Астана, «Prosper Print» ЖШС, 2016. – 104 б.

ISBN 978-9965-570-51-3

Ҧсынылып отырған еңбекте ҿзін-ҿзі тануда адамның психологиялық,

физиологиялық жҽне рухани тазарыну мҽселелерінің ҧлттық салт-дҽстҥрге

негізделген этнопсихологиялық жағдайлары баяндалған. Тазарыну ҽдістері

кҿрсетіліп, рухани-бағыт-бағдар берілген.

Кітап ізгі ниетті жалпы оқырман қауымға арналған.

182

Құрметті оқырмандар!

«Ҿрлеу» біліктілікті арттыру ҧлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы

Ақтҿбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру

институтының «Ҽдіскер жаршысы» атты республикалық ғылыми-ҽдістемелік журналын

шығаруда (тіркеу №15636-Ж). Ол педагогикалық озық ойлар, ғылыми-ҽдістемелік ізденістер

мен мҧғалімдерінің жетістіктерінің мінбесі. Журнал беттерінде ғылыми мақалалар мен оқу-

тҽрбие істерінің ҿзекті мҽселелері туралы ғылыми-ҽдістемелік мҽлімет-хабарлар, оқытудың

заманалық теориясы жҽне ҽдістемелік жетістіктері, тҽжірибелік кеңестер мен ҧсыныстар

жарияланбақ. Білім беру саласы қызметкерлері ҿздерін толғандырып жҥрген мҽселелер, іс-

тҽжірибелері туралы материалдарды жҽне жеке шығармалардың туындыларын жіберуге

болады.

«Ҽдіскер жаршысы» журналы жылына 4 рет (тоқсан сайын) қазақ жҽне орыс тілдерінде

шығады. Жариялауға дайындалған мақалалар мына талап-тҽртіптерге сай болуы тиіс:

1. Жариялауға дайындалған мақала қағазға басылған жҽне электрондық басылым

тҥрінде тапсырылады.

2. Мақала MS WORD тексттік редакторында басылуы керек.

3. Шрифт аты: KZ Times New Roman, шрифт стилі: обычный, шрифт ҿлшемі: 12,

мақала кҿлемі 1-2 беттен кем болмауы керек.

4. Мақала соңында автор туралы қысқаша мҽлімет болуы керек, фотосуреттер жіберуге

де болады.

Уважамые учителя!

Филиал акционерного общества «Национальный центр повышения квалификации

«Ҿрлеу» «Институт повышения квалификации педагогических работников по Актюбинской

области» выпускает республиканский научно-методический журнал «Ҽдіскер жаршысы»

(регистрационный №15636-Ж), который стал трибуной передовой педагогической мысли,

научно-методических поисков и достижений учителей. В нем публикуются научные статьи,

современные достижения теории и методики преподавания, научно-методические сообщения

об актуальных проблемах обучения, воспитания и развития, практические рекомендации и

разработки из опыта работы и др.

Журнал «Ҽдіскер жаршысы» выходит четыре раза в год. Статьи для публикаций

принимается на казахском, русском языках. Представленные для публикации статьи должны

быть оформлены в строгом соответствии со следующими требованиями:

1. Текст должен быть набран в текстовом редакторе MS Word.

2. Шрифт KZ Times New Roman, стиль обычный, размер шрифта: 12, текст статьи

объемом не менее 1-2 страниц.

3. В конце статьи должны быть точные данные об авторе, можно фотографии.

4. Статьи для публикации должны быть представлены на бумажном и электронном

носителях.

Теруге 01.02.18ж. жіберілді. / Сдано в набор 01.02.18г.

Баспаға 23.02.18ж. қол қойылды. / Подписано в печать 23.02.18г.

Журналды шығару мерзімі .28.03.2018 ж. / Выход журнала 28.03.2018г.

Таралымы 10 дана. (электронды түрде)

Тираж 10 экз. (в электронном виде)