Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

117  

Δημιουργικότητα και πολιτισμός : Οπτική της UNESCO για τη δημιουργικότητα και παραδείγματα προώθησης αυτής , μέσα από πολιτιστικές δραστηριότητες .

 

Αλεξάνδρα  ΣΠΥΡΙΔΟΠΟΥΛΟΥ  Προπτυχιακή   Φοιτήτρια,   Σχολή   Μηχανικών   Χωροταξίας   και   Ανάπτυξης,  Πολυτεχνική  Σχολή,  Αριστοτέλειο  Πανεπιστήμιο  Θεσσαλονίκης  

   

Η   έννοια   της   δημιουργικότητας   και   η   σχέση   της   με   τον   πολιτισμό,   έχουν   αποτελέσει  αντικείμενα   συζητήσεων   για   τον   ρόλο   που   καταλαμβάνουν   στην   προώθηση   της   ανάπτυξης,  τόσο   σε   τοπικό   όσο   και   σε   περιφερειακό   επίπεδο.   Οι   έννοιες   «Δημιουργική   Πόλη»,  «Δημιουργική   Οικονομία»,   «Δημιουργική   Τάξη»,   «Δημιουργικές   Βιομηχανίες»   θεωρούνται  βασικές   για   την   οικονομική   μεγέθυνση   μέσα   στο   πλαίσιο   της   χάραξης   πολιτικών   τοπικής   -­‐κυρίως   αστικής-­‐   ανάπτυξης   (Καλογερέσης   &   Κουρτέσης,   2013).   Όπως   αναφέρει   ο   Αυδίκος  (2014),  οι  δημιουργικές  βιομηχανίες  στην  ΕΕ  καταλαμβάνουν  ολοένα  και  μεγαλύτερο  ρόλο  στις  διαδικασίες   οικονομικής   μεγέθυνσης   των   εθνικών   και   περιφερειακών   οικονομιών,   αφού  απασχολούν   πάνω   από   8   εκατομμύρια   εργαζομένους   και   οι   περίπου   1,5   εκατομμύρια  πολιτιστικές   και   δημιουργικές   επιχειρήσεις   έχουν   κύκλο   εργασιών   650   δισ.,   που  αναπτύσσονται  με  γοργούς  ρυθμούς  τα  τελευταία  δέκα  χρόνια.  

Η   συζήτηση   περί   δημιουργίας   και   πολιτισμού,   ξεκινά   από   τις   φιλοσοφικές/θεολογικές  αναζητήσεις   της   πλατωνικής   σχολής   (Καλογερέσης   &   Αυδίκος,   2015)   και   φανερώνουν   τον  πολιτισμό  ως  βασική  συνιστώσα   της  δημιουργικότητας.  Η  δημιουργικότητα  σχετίζεται  με   τις  τέχνες  και   τον  πολιτισμό  και  υποστηρίζεται  ότι  μπορεί  να  επιφέρει  πολλαπλά  οφέλη  για  μια  περιοχή   τόσο   σε   οικονομικό,   όσο   και   σε   κοινωνικό   επίπεδο.   Ο   πολιτισμός   μπορεί   να  λειτουργήσει  συνεργατικά  για   την  ανάπλαση  και  αναζωογόνηση  υποβαθμισμένων  περιοχών,  καθώς  και  τη  βελτίωση  της  ποιότητας  ζωής,  όπως  αυτό  επιβεβαιώνεται  με  το  παράδειγμα  της  επανάχρησης   εγκαταλελειμμένου   σιδηροδρομικού   συρμού   στην   Αθήνα,   για   τη   δημιουργία  θεατρικής   σκηνής   εντός   βαγονιού12.     Σημαντική   είναι   και   η   οικονομική   συνεισφορά   των  πολιτιστικών   και   δημιουργικών   επιχειρήσεων   στην   εθνική   οικονομία   και   εν   γένει   στην  αναπτυξιακή  πορεία  των  πόλεων  (Αυδίκος,  2014).  Γενικά,  επισημαίνεται  ότι,  η  ικανότητα  των  ανθρώπων  για  δημιουργία  και  καινοτομία,  επιφέρει  ένα  αίσθημα  ικανοποίησης.    

                                                                                                                         12 Σιδηροδροµικός Πολιτιστικός Πολυχώρος, Διαθέσιµο στο: http://totrenostorouf.gr/gr/theater/. Προσπελάστηκε: 8/10/2015

Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

118  

Ακόμη,   επενδύσεις   στον   πολιτισμό   και   στους   δημιουργικούς   κλάδους   γίνονται   μέσα   από  πολιτιστικές   πολιτικές.  Παράδειγμα  μιας   στοχευμένης  πολιτιστικής   πολιτικής,   αποτελεί   αυτή  της  Μεγάλης  Βρετανίας,  η  οποία  σε  εθνικό  επίπεδο  χαράσσεται  κυρίως  από  το  Department  for  Culture,  Media  and  Sports  (DCMS),  όπου  δεν  υλοποιούν  μόνο  στρατηγικά  σχέδια  προώθησης  των   πολιτιστικών   παροχών,   αλλά,   εκπονούν   σημαντικό   αριθμό   ερευνητικών   προγραμμάτων  προκειμένου   να   διαθέτουν   επαρκή   στοιχεία   και   να   οδηγούνται   σε   ασφαλή   συμπεράσματα  (Κραβαρίτου,  2015).  Αυτό  έρχεται  σε  αντίθεση  με  την  ελληνική  πολιτιστική  πολιτική,  που  ενώ  υπάρχει  ένα  πλούσιο  πολιτιστικό  υπόβαθρο  γίνεται  μονομερής  προώθηση  των  μνημείων  και  των  αρχαιολογικών  χώρων.  

Ειδικά,   η   δημιουργική   πόλη   αποτελεί   μία   νέα   προσέγγιση   στρατηγικής   του   πολεοδομικού  σχεδιασμού,  η  οποία  βασίζεται  στο  ατομικό  ταλέντο  και  τη  δημιουργικότητα,  στον  πολιτιστικό  σχεδιασμό,   αξιοποιώντας   τους   πολιτιστικούς   πόρους,   καθώς   και   στη   «δημιουργική  βιομηχανία»,   όπου   εντάσσονται   τα   επαγγέλματα   που   περιλαμβάνουν   τη   φωτογραφία,   τη  διαφήμιση,   την   αρχιτεκτονική,   το   σχέδιο   (design),   τις   εκδόσεις,   τη   μόδα,   το   σχεδιασμό,   τα  ΜΜΕ,  τους  καλλιτέχνες,  σχεδιαστές,  σκηνοθέτες,  συγγραφείς  κλπ.  

Κατά  τον  Landry  (2008)  στους  πολιτιστικούς  πόρους  εντάσσονται:  

Α.  Η  δημιουργικότητα  και  η  εφευρετικότητα  των  κατοίκων  

Β.  Η   ιστορική,  αρχαιολογική,  καλλιτεχνική  και  ανθρωπολογική  κληρονομιά,  τοπικές  διάλεκτοι  και  ιδιωματισμοί  

Γ.   Οι   διαφορετικές   κουλτούρες   των   διάφορων   μειονοτήτων   ή   πληθυσμιακών   ομάδων   που  κατοικούν  στην  πόλη  

Δ.  Το  κτισμένο  περιβάλλον  μιας  πόλης,  η  αρχιτεκτονική  της  κληρονομιά,  τα  αστικά  τοπία  και  ορόσημα,  η  ελκυστικότητα  και  αναγνωσιμότητα  των  δημόσιων  χώρων,  η  παροχή  και  ποιότητα  υπηρεσιών   όπως   το   εμπόριο,   η   διασκέδαση   και   γενικότερα   οι   δραστηριότητες   ελεύθερου  χρόνου  και  πολιτιστικού  ενδιαφέροντος.  

Όπως  αναφέρει  η  Θωίδου  κ.α.  (2015),  οι  πολιτιστικοί  πόροι  θεωρούνται  «οι  πρώτες  ύλες  της  πόλης   και   η   βάση   των   αξιών   της»   αντικαθιστώντας   τους   παραδοσιακούς   πόρους   της.   Ο  πολιτισμός  θεωρείται  ότι  διατρέχει  όλες  τις  δράσεις  και  λειτουργείες  της  πόλης.  Γενικά,  μέσω  της  εξερεύνησης  της  αστικής  δημιουργικότητας  υποστηρίζεται  ότι  ο  πολιτισμός  μετατρέπεται  σε  βασικό  αστικό  πόρο,  αντικαθιστώντας  τους  πρωτογενείς  πόρους,  τη  βιομηχανία,  τη  θέση  ή  τη  γεωγραφική  χωροθέτηση  (Ταράνη,  2007).  

Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

119  

Η  πολιτιστική  διάσταση  της  δημιουργικότητας  τονίζεται  και  στο  πλαίσιο  των  Ηνωμένων  Εθνών.  Σύμφωνα  με  την  έκθεση  του  UNCTAD13  ,  ο  όρος  «Δημιουργικές  Βιομηχανίες»  έχει  αποτελέσει  αντικείμενο   διεπιστημονικών   προσεγγίσεων   κυρίως   με   την   παράλληλη   συσχέτισή   του   με   τις  «Πολιτιστικές  Βιομηχανίες».  Μερικές  φορές  γίνεται  διάκριση  του  όρου  των  δημιουργικών  και  πολιτιστικών  βιομηχανιών,  όπου  ο  δεύτερος  αποτελεί  υποκατηγορία  του  πρώτου,  ενώ  άλλες  φορές  οι  δύο  όροι  χρησιμοποιούνται  εναλλακτικά.  Γενικά,  είναι  επιστημονικά  παραδεκτό  ότι  οι   πόλεις   που   περιλαμβάνουν   δημιουργικές-­‐πολιτιστικές   βιομηχανίες   αναπτύσσονται  οικονομικά   και   παρουσιάζουν   υψηλά   επίπεδα   απασχόλησης,   δηλαδή   έχουν   ένα  ανταγωνιστικό  πλεονέκτημα  σε  τοπικό  αλλά  και  περιφερειακό  επίπεδο.    

Όπως   αναφέρεται   στην   έκθεση   της   UNECSO14   ,   η   δημιουργικότητα   και   ο   πολιτισμός   είναι  μεταβλητές   άρρηκτα   συνδεδεμένες   με   την   φαντασία   και   τη   δημιουργία   νέων-­‐καινοτόμων,  ιδεών  ή  προϊόντων.  Οι  δημιουργικοί  κλάδοι,  ως  στοιχεία  για  την  στρατηγική  της  οικονομικής    ανάπτυξης,  μπορούν  να  συμβάλλουν  στην  αναζωογόνηση  της  εθνικής  οικονομίας  και  ανάδυση  της   καινοτομίας,   μέσα   από   οικονομικές   και   πολιτιστικές   ανταλλαγές.   Σημαντική   πτυχή   των  δημιουργικών-­‐πολιτιστικών  βιομηχανιών,  είναι  «η  προώθηση  και  διατήρηση  της  πολιτιστικής  ποικιλομορφίας  καθώς  και  η  διασφάλιση  της  δημοκρατικής  πρόσβασης  στον  πολιτισμό».    

Μελετώντας  την  πολιτική  της  UNESCO  για  την  δημιουργικότητα  και  τον  πολιτισμό,  μπορούμε  να   συμπεράνουμε   ότι   δίνεται   ιδιαίτερη   έμφαση   στην   ανάπτυξη   προγραμμάτων   και  δραστηριοτήτων   σε   παγκόσμιο   επίπεδο.   Συγκεκριμένα   το   χρηματοδοτικό   ταμείο   για   την  προώθηση  του  πολιτισμού  (International  Fund  for  the  Promotion  of  Culture)  που  τελεί  υπό  την  αιγίδα  της  UNESCO,  χρηματοδοτεί  πολιτιστικές  δραστηριότητες,  με  στόχο  την  επαγγελματική  κατάρτιση  των  ατόμων,  την  βελτίωση  της  κοινωνικής  συνοχής  και  την  ενίσχυση  της  διεθνούς  πολιτιστικής   συνεργασίας.   Σύμφωνα   με   την   έκθεση   της   UNESCO,   οι   πολιτιστικές   και  δημιουργικές   βιομηχανίες   βρίσκονται   στο   επίκεντρο   των   τοπικών  δημιουργικών  οικονομιών.  Γενικά,  παρουσιάζονται  παρακάτω  κάποια  παραδείγματα  σχετικά  με  το  πώς  οι  πολιτιστικές  και  δημιουργικές  βιομηχανίες  συμβάλλουν  στην  καινοτομία,  στην  εκπαίδευση  και  στην  ένταξη  των  ατόμων   στην   αγορά   εργασίας   και   κατ’   επέκταση   στην   εξαγωγή   δημιουργικών   αγαθών   και  υπηρεσιών15.     Τα   παραδείγματα   αυτά   έχουν   κατηγοριοποιηθεί   και   καταγράφονται   κάποιες  από  τις  δραστηριότητες:  

 

 

                                                                                                                           13 Πρόκειται για την έκθεση για τη δηµιουργική οικονοµία από τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθών «United Nations Conference on Trade and Development», Creative Economy Report, 2010 14 UNESCO, UNDT Creative Economy Report, 2013 15 http://en.unesco.org/ifpc/content/about-fund

Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

120  

 

1. Ειδικευμένο  σχέδιο  (design)    

   

2.  Φωτογραφία  και  παραγωγή  κινηματογραφικών  ταινιών  

 

 

 

 

 

 

 

 Πρόκειται   ουσιαστικά   για   παραδείγματα   χωρών   όπου   η   ενίσχυση   της   παραγωγής  δημιουργικών  αγαθών   και   υπηρεσιών   προωθεί   την   οικονομική  ανάπτυξη.   Γενικά,   η   εργασία  αυτή  επικεντρώνεται  στο  πώς  συνδέεται  η  δημιουργικότητα  με  τον  πολιτισμό,  μέσα  και  από  το  πλαίσιο   που   προτείνει   η   UNESCO   για   τη   δημιουργικότητα   και   τους   δημιουργικούς   κλάδους  καθώς   και   τον   τρόπο  με   τον  οποίο  διαχειρίζεται   τις   δημιουργικές  πόλεις.   Επιδιώκεται,   μέσα  από  παραδείγματα    πολιτιστικών  δράσεων,  η  διαπίστωση   της  σχέσης  που  ενυπάρχει  μεταξύ  των   δημιουργικών   πόλεων   και   του   πολιτισμού,   με   έναυσμα   την   έκθεση   της   UNESCO   για   τη  δημιουργική  οικονομία.  

   

 

 

Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

121  

 

Βιβλιογραφία  - Αυδίκος,   Β.,   2014.   Οι   πολιτιστικές   και   Δημιουργικές   Βιομηχανίες   στην   Ελλάδα,   Αθήνα:  

Επίκεντρο  - Καλογερέσης   Α.   και   Κουρτέσης   Α.,   2013.   Δημιουργικότητα   και   ανάπτυξη:   μύθοι   και  

πραγματικότητες  με  αφορμή  την  περίπτωση  της  Θεσσαλονίκης.  11ο  Τακτικό  Επιστημονικό  Συνέδριο  Ελληνικής  Εταιρείας  Περιφερειακής  Επιστήμης  ERSA,  Πάτρα  13-­‐15  Ιουνίου  2013    

- Καλογερέσης,  Α.  και  Αυδίκος,  Β.,  2015.  Δημιουργικότητα,  κρίση  και  χωρική  ανάπτυξη.,  στο:  Συλλογικό  Έργο  Τμήμα  Μηχανικών  Χωροταξίας  και  Ανάπτυξης.   (επιμ.),  Χώρου  Ζητήματα:  Θεωρίες  και  Μεθοδολογίες  για  τον  σχεδιασμό  και  την  ανάπτυξη.  Θεσσαλονίκη:  Εκδόσεις  Ζήτη,  σ.σ.  245-­‐270.  

- Κουρτέσης  Α.,   2008.  «Δημιουργικές  πόλεις   και  Θεσσαλονίκη:  Μια  αρχική  θεώρηση»  στο  Καυκαλάς,   Γ.,  Λαμπριανίδης,  Λ.,  Παπαμίχος,  Ν.   (επιμ.),  Η  Θεσσαλονίκη  στο  μεταίχμιο:  Η  πόλη  ως  διαδικασία  αλλαγών.  Αθήνα:  Κριτική,  σ.σ.  265-­‐294.  

- Θωίδου,   Ε.,   Κάκια,   Σ.   και   Κουρίδου,   Μ.,   2015.   Στρατηγικός   Χωρικός   Σχεδιασμός   για   τη  δημιουργική   πόλη:   σύγχρονες   εξελίξεις   και   η   περίπτωση   της   Θεσσαλονίκης.,   στο:   4ο  Πανελλήνιο   Συνέδριο   Πολεοδομίας   Χωροταξίας   και   Περιφερειακής   Ανάπτυξης   24-­‐27  Σεπτεμβρίου  2015,  Βόλος:  ΤΜΧΠΠΑ,  Πανεπιστήμιο    Θεσσαλίας.  

- Κραβαρίτου,  Α.,  2015.  Εξέλιξη  Πολιτιστικών  Βιομηχανιών:  Σύγκριση  πολιτιστικής  πολιτικής  μεταξύ   Ελλάδας   και   Μεγάλης   Βρετανίας.,   στο:   4ο   Πανελλήνιο   Συνέδριο   Πολεοδομίας  Χωροταξίας   και   Περιφερειακής   Ανάπτυξης   24-­‐27   Σεπτεμβρίου   2015,   Βόλος:   ΤΜΧΠΠΑ,  Πανεπιστήμιο    Θεσσαλίας.  

- Ταράνη,   Π.,   2007.  Μεταπτυχιακό   Σεμινάριο   Ευφυείς   πόλεις:   συστήματα   και   περιβάλλον  καινοτομίας,   23   Νοεμβρίου   2007.,   Διαθέσιμο   στο:   http://www.urenio.org/el/wp-­‐content/uploads/2007/12/creative_city_by_clandry.pdf  

- Landry   C.,   2008.   The   Creative   City:   A   Toolkit   for   Urban   Innovations,   2nd   ed.,   London:  Earthscan  

- Foutakis   D.   and   Thoidou   E.,   Creative   Cities   between   theory   and   practice:   The   role   of  planning  and  some  thoughts  on  Greek  cities.  

- UNCTAD,  2008.  Creative  Economy  Report  2008.  Paris,  France:  United  Nations.,  Διαθέσιμο  στο:  http://unctad.org/en/Docs/ditc20082ceroverview_en.pdf  

- UNCTAD,  2010.  Creative  Economy  Report  2010.  Paris,  France:  United  Nations.,  Διαθέσιμο  στο:  http://unctad.org/en/Docs/ditctab20103_en.pdf  

- UNESCO,   2013.   Creative   Economy   Report   2013,   United   Nations/United   Nations  Development   Programme/United   Nations   Educational,   Scientific,   and   Cultural  Organization,   New   York.   Διαθέσιμο   στο:     http://www.unesco.org/culture/pdf/creative-­‐economy-­‐report-­‐2013.pdf.  

Συνεδρία  6.  Συνεδρία  νέων  επιστημόνων    

122  

- The   Rise   of   the   Creative   Class,   Διαθέσιμο   στο:  http://www.washingtonmonthly.com/features/2001/0205.florida.html     [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- Igniting   Europe’s   creative   spark   for   regional   growth,   Διαθέσιμο   στο:  http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/news/igniting-­‐europe%E2%80%99s-­‐creative-­‐spark-­‐regional-­‐growth    [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- Review   of   Richard   Florida’s   The   Rise   of   the   Creative   Class,   Διαθέσιμο   στο:  http://scholar.harvard.edu/files/glaeser/files/book_review_of_richard_floridas_the_rise_of_the_creative_class.pdf    [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- United   Nations   Educational,   Scientific   and   Culural     Report,.   Διαθέσιμο   στο:  http://en.unesco.org    [Προσπελάστηκε  18/10/2015]  

- Σιδηροδρομικός   Πολιτιστικός   Πολυχώρος.,   Διαθέσιμο   στο:  http://totrenostorouf.gr/gr/theater/          [Προσπελάστηκε  8/10/2015]  

- Οι   πολιτιστικές   και   δημιουργικές   βιομηχανίες   στην   Ελλάδα,   Διαθέσιμο   στο:  http://www.citybranding.gr/2014/01/blog-­‐post_21.html    [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- “Η   Δημιουργική   πόλη”,   του   Charles   Landry,   Διαθέσιμο   στο:  http://www.citybranding.gr/2011/06/charles-­‐landry.html    [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- Richard   Florida:   Δύο   βιβλία   για   τις   δημιουργικές   πόλεις,   Διαθέσιμο   στο:  http://www.citybranding.gr/2011/06/richard-­‐florida.html    [Προσπελάστηκε  5/10/2015]  

- Δίκτυο   για   την   Δημιουργική   Ελλάδα:   Creative   Greece   Network,   Διαθέσιμο   στο:  http://creativegreece.net/    [Προσπελάστηκε  25/10/2015]