Περιεχόμεναassets.metaixmio.gr/images/evdoxos/86053261.pdf · 2019. 6. 21. · 1....

5

Περιεχόμενα.

.Φύλλο οδηγιών χρήσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1. Μεθαμφεταμίνη, το ναρκωτικό του λαού (1933-1938) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Breaking bad: Η κουζίνα των ναρκωτικών της πρωτεύουσας του Ράιχ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Προανάκρουσμα τον 19ο αιώνα: Η μητέρα όλων των ναρκωτικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Γερμανία, η χώρα των ναρκωτικών . . . . . . . . . . . . . . . 27Η χημική δεκαετία του ’20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Άλλο καθεστώς, άλλες ουσίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Πολιτική κατά των ναρκωτικών και αντισημιτισμός . . . 41Ο επιφανής γιατρός της Κουρφίρστενταμ . . . . . . . . . . . 44Ενέσιμο κοκτέιλ για τον Ασθενή Α . . . . . . . . . . . . . . . . 51Η ψυχή του λαού στο έλεος του ναρκωτικού του λαού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

2. Sieg high – Κεραυνοβόλος πόλεμος, ο πόλεμος της μεθαμφεταμίνης (1939-1941) . . . . . . . 73

Αποδεικτική διαδικασία: Ομοσπονδιακό Αρχείο – Αρχεία Στρατιωτικής Ιστορίας, Φράιμπουργκ . . . . . . . . 76Ο Στρατός της Γερμανίας ανακαλύπτει ένα γερμανικό ναρκωτικό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Από το μαύρο ψωμί στην τροφή του εγκεφάλου . . . . . . 80Ρομπότ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Burn out . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

ΥΠΕΡΔΙΕΓΕΡΣΗ: ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΡΑΙΧ

6

Μοντέρνοι καιροί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Ο χρόνος είναι πόλεμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111«Σκληρή δουλειά, όχι τσαπατσουλιές» . . . . . . . . . . . . 114Ο χρόνος είναι μεθαμφεταμίνη . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Η κρυσταλλική αλεπού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Κι όμως, ο Χίτλερ δεν κατανοεί τον κεραυνοβόλο πόλεμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Το παράδοξο της Δουνκέρκης – Μια φαρμακολογική ερμηνεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Ο ντίλερ της Βέρμαχτ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Πόλεμος και βιταμίνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Flying high . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149Η ευκαιρία που περίμενε όλος ο κόσμος . . . . . . . . . . 159

3. High Hitler – Ο Ασθενής Α και ο προσωπικός του γιατρός (1941-1944) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

Τόπος επίσκεψης: Εθνικά Αρχεία, Ουάσινγκτον . . . . . 169Η νοοτροπία του καταφυγίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Έκσταση στα ανατολικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Ένας πρώην αξιωματικός του Υγειονομικού αφηγείται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189Πλανήτης Λυκάνθρωπος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Σφαγείο Ουκρανία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202«Χ» και η παντελής απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Η χρήση του Eukodal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Κέντρο διακίνησης ναρκωτικών, η μυστική υπηρεσία . 228Η Ασθενής Β . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229Η απόπειρα δολοφονίας και οι φαρμακολογικές της συνέπειες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241Επιτέλους, κοκαΐνη! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246Speedball . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο πόλεμος των γιατρών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257Ο αυτοαφανισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Το υπερκαταφύγιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Το φερμουάρ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Το ερώτημα περί ενοχής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

4. Οι τελευταίες ακρότητες – Αίμα και ναρκωτικά (1944-1945) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

Τόπος συνάντησης: Υγειονομική Ακαδημία του Ομοσπονδιακού Στρατού, Μόναχο . . . . . . . . . . . 292Αναζητώντας το θαυματουργό φάρμακο . . . . . . . . . . . 295Υπηρεσιακό ταξίδι στο Ζαξενχάουζεν . . . . . . . . . . . . . 306Η περίπολος των χαπιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309Η πραγματική βύθιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314Πλύση εγκεφάλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319Το λυκόφως των ναρκωτικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Last exit, καταφύγιο του Φύρερ . . . . . . . . . . . . . . . . . 329Η απόλυση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338Το τελικό δηλητήριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340H έκρηξη του Μορέλ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343Η χιλιετής έκσταση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346

Ευχαριστίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

ΕπίμετροHans Mommsen: «Ο εθνικοσοσιαλισμός και η απώλεια της πολιτικής πραγματικότητας» . . . . . . 351

Σημειώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353Bιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397Φωτογραφικές άδειες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413

17

1

Μεθαμφεταμίνη, το ναρκωτικό του λαού(1933-1938)

.

.

.

Ο εθνικοσοσιαλισμός ήταν τοξικός, με όλη τη σημασία της

λέξης. Κατέλιπε στον κόσμο μια χημική κληρονομιά, της

οποίας η επίδραση φτάνει ως τις μέρες μας: ένα δηλητήριο,

που δεν μπορεί πια να εξαφανιστεί τόσο γρήγορα. Παρόλο που

οι ναζί εμφανίστηκαν ως τιμητές και επέβαλαν μια ιδεολογικά

συγκροτημένη αυστηρή πολιτική κατά των ναρκωτικών, με

προπαγανδιστικό στόμφο και δρακόντειες ποινές, υπό την

ηγεσία του Χίτλερ μια ιδιαίτερα ισχυρή, ιδιαίτερα εξαρτησιο-

γόνος, ιδιαίτερα ύπουλη ουσία κατέστη εξαιρετικά δημοφιλής.

Το σκεύασμα αυτό διέγραψε μια απολύτως νόμιμη καριέρα ως

χάπι με την εμπορική ονομασία Pervitin, τη δεκαετία του ’30,

σε όλη την επικράτεια του Γερμανικού Ράιχ και αργότερα στις

υπό κατοχή χώρες, όπου ως «λαϊκό ναρκωτικό» διατίθετο σε

όλα τα φαρμακεία και το οποίο άρχισε να χορηγείται με ιατρι-

κή συνταγή μόλις το 1939, για να συμπεριληφθεί τελικά το

1941 στις διατάξεις του νόμου του Ράιχ περί οπιούχων.

Η δραστική ουσία, η μεθαμφεταμίνη, είναι σήμερα σε όλο

τον κόσμο παράνομη ή τουλάχιστον υπόκειται σε αυστηρούς

περιορισμούς·1 θεωρείται όμως, με κατά προσέγγιση εκατό


18

εκατομμύρια χρήστες, ως ένα από τα δημοφιλέστερα σύγχρο-

να ναρκωτικά, ενώ η τάση δείχνει ραγδαία αύξηση του αριθμού

των χρηστών. Παρασκευάζεται σε παράνομα εργαστήρια από

μη ειδικούς, συνήθως νοθευμένη και στα μέσα αποκαλείται

«Crystal Meth». Η κρυσταλλική μορφή του αποκαλούμενου και

ναρκωτικού του τρόμου έχει γίνει αδιανόητα δημοφιλής –σνι-

φάρεται από τη μύτη, συχνά σε μεγάλες δόσεις–, ειδικά στη

Γερμανία, όπου αυξάνονται διαρκώς οι νέοι χρήστες. Το διε-

γερτικό με το επικίνδυνο και ισχυρό «φτιάξιμο» είναι διαδεδο-

μένο ως το ναρκωτικό των πάρτι, αυξάνει την απόδοση της

εργασίας σε γραφεία και κοινοβούλια, σε πανεπιστήμια. Κα-

ταπολεμά την υπνηλία και την πείνα, εγγυάται αίσθημα ευφο-

ρίας, ωστόσο, στη διαδεδομένη του μορφή τουλάχιστον,* είναι

ένα επικίνδυνο για την υγεία και δυνάμει καταστροφικό για

τον ανθρώπινο οργανισμό ναρκωτικό, το οποίο προκαλεί άμε-

ση εξάρτηση. Σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει το εύρος της χρήσης

του κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ.

.Breaking bad: Η κουζίνα των ναρκωτικών της πρωτεύουσας

του Ράιχ.Ιχνηλασία τον 21ο αιώνα. Κάτω από έναν απολύτως ανέφελο

ουρανό, που εκτείνεται πάνω από μια περιοχή με βιομηχανικές

εγκαταστάσεις και τις παρακείμενες, σχεδόν πανομοιότυπες,

* Η μεθαμφεταμίνη ως ψυχοδιεγερτικό στην καθαρή της μορφή είναι λιγότερο επικίνδυνη για την υγεία από την κρυσταλλική μεθαμφετα-μίνη, που παρασκευάζεται ερασιτεχνικά σε παράνομα εργαστήρια, στην οποία προστίθενται δηλητήρια όπως βενζίνη, υγρά μπαταρίας ή αντιψυκτικό.

ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΊΝΗ, ΤΟ ΝΑΡΚΩΤΊΚΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ (1933-1938)

19

σειρές νεόδμητων κατοικιών, κατευθύνομαι με τον υπέργειο

σιδηρόδρομο προς τα νοτιοανατολικά, στα περίχωρα του Βε-

ρολίνου. Για να φτάσω σε ό,τι έχει απομείνει ακόμη όρθιο από

τη βιομηχανία Temmler, η οποία παρασκεύαζε εκείνη την επο-

χή το Pervitin, έπρεπε να κατέβω στο Άντλερσχοφ, που θεω-

ρείται σήμερα το «πλέον σύγχρονο τεχνολογικό πάρκο της

Γερμανίας». Περπάτησα έξω από το πάρκο, πέρασα μια αστική

no man’s land με ερείπια βιομηχανικών κτιρίων και διέσχισα

μια έρημο ετοιμόρροπων τοίχων από τούβλα και σκουριασμέ-

νο χάλυβα.

Η βιομηχανία Temmler εγκαταστάθηκε εδώ το 1933. Έναν

χρόνο αργότερα, όταν απαλλοτριώθηκαν τα περιουσιακά στοι-

χεία του Άλμπερτ Μέντελ, του εβραϊκής καταγωγής συνιδρυτή

της χημικής βιομηχανίας Tempelhof, το μερίδιό του πέρασε

στον Τέμλερ και η επιχείρηση αναπτύχθηκε ραγδαία. Ήταν

καλές εποχές για τη γερμανική χημική βιομηχανία, τουλάχιστον

στον βαθμό που οι ιδιοκτήτες ήταν άριας καταγωγής· ιδιαίτερα

άκμασε ο κλάδος της παραγωγής φαρμάκου. Διεξήχθησαν άο-

κνες έρευνες για παραγωγή καινοτόμων σκευα σμάτων, που θα

εξασφάλιζαν στον σύγχρονο άνθρωπο ανακούφιση από τους

σωματικούς πόνους και το ψυχικό άλγος. Έγιναν πολλά εργα-

στηριακά πειράματα και προέκυψαν αποτελέσματα στον τομέα

της φαρμακολογίας τα οποία καθορίζουν τους δρόμους της

έρευνας μέχρι και σήμερα.

Στο μεταξύ, η άλλοτε φαρμακοβιομηχανία Temmler, στην

περιοχή Γιοχάνισταλ του Βερολίνου, έχει μεταβληθεί σε ερεί-

πιο. Τίποτα δεν θυμίζει το ανθηρό παρελθόν, όταν σε αυτό το

μέρος παρασκευάζονταν κάθε εβδομάδα εκατομμύρια χάπια

Pervitin. Οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις παρέμειναν αχρησι-


20

μοποίητες, ένα απονεκρωμένο κτίσμα. Διέσχισα έναν ερημω-

μένο χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων, χρειάστηκε να περάσω

μέσα από θεριεμένη βλάστηση και να αποφύγω το απομεινάρι

μιας κτιστής περίφραξης, στην κορυφή της οποίας υπήρχαν

ακόμη κομμάτια από γυαλί, για να αποτρέπουν τους επίδοξους

εισβολείς. Πνιγμένο στις φτέρες και την άγρια βλάστηση, είδα

Η βιομηχανία Temmler στην περιοχή Γιοχάνισταλ στο Βερολίνο, τότε...


21

το παλιό ξύλινο «εργαστήρι» του ιδρυτή Τέοντορ Τέμλερ, τον

αρχικό πυρήνα της επιχείρησης. Πίσω από πυκνές συστάδες

από σκλήθρες υψώνεται ένα τούβλινο κτίσμα, επίσης εντελώς

εγκαταλελειμμένο. Μέσα από ένα διαλυμένο παράθυρο μπήκα

στο εσωτερικό, όπου διέσχισα έναν μακρύ σκοτεινό διάδρομο.

Μούχλα και σαπίλα στους τοίχους και τις οροφές. Στην άκρη

του μια μισάνοιχτη πόρτα. Η ανοιχτοπράσινη λαδομπογιά σκα-

... και σήμερα


22

σμένη παντού. Δεξιά πίσω της μπαίνει το φως του ήλιου μέσα

από δύο βιομηχανικά παράθυρα με μολύβδινο καφασωτό. Έξω

η φύση θρασομανάει – εδώ μέσα ερημιά. Μια παλιά φωλιά

πουλιών στη γωνιά. Μέχρι πάνω στην ψηλή οροφή με τις

στρογγυλές οπές εξαερισμού οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με

άσπρο πλακάκι, που έχει ξεκολλήσει τόπους τόπους.

Αυτό ήταν κάποτε το εργαστήριο του δόκτορα Φριτς Χάου-

σιλντ, επικεφαλής χημικού φαρμακολογίας στην Temmler από

το 1937 έως το 1941, ο οποίος πειραματιζόταν στις δυνατό-

τητες παρασκευής ενός σκευάσματος που θα «βελτίωνε την

απόδοση». Αυτή ήταν η κουζίνα των ναρκωτικών του Τρίτου

Ράιχ. Εδώ σιγομαγείρευαν οι χημικοί μέσα σε κάψες πορσε-

λάνης, συμπυκνωτές, κυκλοφορητές και γυάλινους ψύκτες τις

αψεγάδιαστες ουσίες τους. Εδώ κροτάλιζαν τα καπάκια των

κοίλων κλιβάνων και απελευθέρωναν σφυρίζοντας έναν πορ-

τοκαλί καυτό ατμό, την ώρα που γαλακτώματα φιλτράρονταν

και λευκά γαντοφορεμένα δάχτυλα ρύθμιζαν τις συσκευές δι-

ήθησης. Παρασκευαζόταν μεθαμφεταμίνη – και μάλιστα τέτοιας

ποιότητας, που ακόμα και ο μυθιστορηματικός ναρκομάγειρας

Ουόλ τερ Ουάιτ του αμερικανικού τηλεοπτικού σίριαλ Breaking

bad, ο οποίος καθιέρωσε την κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη ως

σύμβολο της εποχής μας, δεν είχε δει ούτε στα καλύτερά του

όνειρα.

Μια κυριολεκτική μετάφραση θα απέδιδε το breaking bad

ως ξαφνική αλλαγή συμπεριφοράς προς το χειρότερο. Καθόλου

κακό ως τίτλος, ο οποίος θα χαρακτήριζε τα έτη 1933 έως

1945.

.

.


23

Προανάκρουσμα τον 19ο αιώνα: H μητέρα όλων των ναρκωτικών.

Η εκούσια εξάρτηση είναι η πλέον εξαίσια των καταστάσεων.Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε

.Για να κατανοήσουμε την ιστορική συνάφεια αυτού και άλλων

ναρκωτικών με τα γεγονότα κατά τη διάρκεια του εθνικοσοσια-

λιστικού καθεστώτος πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν. Η

ιστορία της εξέλιξης των μοντέρνων κοινωνιών είναι τόσο στενά

συνδεδεμένη με την ιστορία της γένεσης και της διανομής των

ναρκωτικών ουσιών, όσο είναι η οικονομία με την πρόοδο της

τεχνολογίας. Ως αφετηρία ας λάβουμε το 1805, όταν ο Γκαίτε

έγραψε στη νεοκλασική Βαϊμάρη τον Φάουστ και διατύπωσε με

ποιητικά μέσα μία από τις θέσεις του, σύμφωνα με την οποία η

γένεση του ανθρώπου ανάγεται στα ναρκωτικά: μεταβάλλω τον

εγκέφαλό μου, συνεπώς είμαι εγώ. Την ίδια εποχή, στο λιγότερο

λαμπερό περιβάλλον του Πάντερμπορν της Βεστφαλίας ο βοηθός

φαρμακοποιού Φρίντριχ Βίλχελμ Ζέρτιρνερ πειραματίζεται με

ένα είδος παπαρούνας που ονομάζεται μήκων η υπνοφόρος και

της οποίας ο γαλακτώδης χυμός, το όπιο, είναι ένα από τα πιο

ισχυρά αναλγητικά. Ο Γκαίτε ήθελε με ποιητικό-δραματικό τρό-

πο να μάθει ποιο ήταν το δομικό υλικό που συνείχε τον κόσμο

– ο Ζέρτιρνερ, αντίθετα, να λύσει ένα χειροπιαστό πρόβλημα που

απασχολούσε τουλάχιστον εξίσου το ανθρώπινο είδος.

Να η συγκεκριμένη πρόκληση για τον είκοσι ενός χρόνων

νεαρό, ιδιοφυή χημικό: η περιεκτικότητα της δραστικής ουσίας

στο φυτό εξαρτάται από τις συνθήκες ανάπτυξής του. Μερικές

φορές ο πικρός χυμός του δεν είναι σε θέση να ανακουφίσει

αρκετά τους πόνους, κάποιες φορές οδηγεί σε ακούσια υπερ-

δοσολογία και δηλητηρίαση. Βασισμένος μόνο στον εαυτό του,


24

ακριβώς όπως και ο Γκαίτε, ο οποίος έκανε χρήση του οπιού-

χου λάβδανου στο ποιητικό του εργαστήρι, ο Ζέρτιρνερ έκανε

μια εκπληκτική ανακάλυψη: κατάφερε να απομονώσει τη μορ-

φίνη, το αλκαλοειδές το οποίο υπάρχει στο όπιο σε μεγάλη

περιεκτικότητα, ένα είδος φαρμακευτικού Μεφιστοφελή, που

απαλύνει με ταχυδακτυλουργικό τρόπο τον πόνο. Ήταν ένα

σημείο καμπής όχι μόνο στη φαρμακευτική, αλλά αποτέλεσε

ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του πρώιμου 19ου αιώνα,

της ιστορίας της ανθρωπότητας γενικότερα. Ο πόνος, αυτός ο

τρομακτικός σύντροφος, μπορούσε τώρα, με χορήγηση ακρι-

βών δόσεων της ουσίας, να απαλυνθεί, και μάλιστα να κατα-

νικηθεί. Τα φαρμακεία σε όλη την Ευρώπη, όπου μέχρι τότε

οι φαρμακοποιοί, κάνοντας ευσυνείδητα όσα τους επέτρεπαν

οι γνώσεις τους, παρασκεύαζαν τα χάπια τους με τα υλικά του

ιδιωτικού τους κηπάκου ή με αυτά που προμηθεύονταν από τις

γυναίκες που μάζευαν βοτάνια, μεταβλήθηκαν μέσα σε λίγα

χρόνια σε αξιόπιστες βιοτεχνίες, οι οποίες λειτουργούσαν με

φαρμακολογικά ενδεδειγμένους κανόνες.* Η μορφίνη δεν προ-

σέφερε μόνο ανακούφιση από τη σκληρότητα της ζωής, αλλά

αποτελούσε ταυτόχρονα μια κερδοφόρα επιχείρηση.

Στο Ντάρμστατ ο Εμάνουελ Μερκ, ιδιοκτήτης της επιχεί-

ρησης Φαρμακεία Ένγκελ, αναδείχθηκε σε πρωτοπόρο αυτής

της εξέλιξης και στήριξε την επιχειρηματική του φιλοσοφία

* Πρόδρομοι αυτών των επιχειρήσεων ήταν τα μοναστήρια, τα οποία ήδη από τον Μεσαίωνα παρήγαγαν φαρμακευτικά σκευάσματα σε μεγάλες ποσότητες και τα εξήγαγαν σε ακτίνα μεγαλύτερη από την περιφέρειά τους. Στη Βενετία επίσης (όπου το 1647 άνοιξε το πρώτο καφενείο στην Ευρώπη) παράγονταν από τον 14ο αιώνα χημικά και φαρμακευτικά σκευάσματα.


25

από το 1827 στο αξίωμα πως η σταθερή του επιδίωξη ήταν

να προμηθεύει την αγορά με αλκαλοειδή και άλλα φαρμακευ-

τικά σκευάσματα σταθερής ποιότητας. Ήταν η στιγμή της γέν-

νησης όχι μόνο της μέχρι σήμερα ανθηρής φαρμακοβιομη-

χανίας Merck, αλλά της γερμανικής φαρμακευτικής βιομηχα-

νίας εν γένει. Όταν ακολούθησε η εφεύρεση της σύριγγας το

1850, τίποτα πια δεν μπορούσε να σταματήσει τη θριαμβευ-

τική επέλαση της μορφίνης. Ο «φονιάς του πόνου» χρησιμο-

ποιήθηκε σε μεγάλη κλίμακα στον Αμερικανικό Εμφύλιο το

1861-65, καθώς και στον Γαλλογερμανικό Πόλεμο το 1870-

71. Έτσι άρχισε να διαδίδεται η χρήση της μορφίνης.2 Η επί-

δρασή της υπήρξε αποφασιστική, και για το καλό και για το

κακό. Ναι μεν μπορούσε να ανακουφίσει από τους πόνους

ακόμα και πολύ βαριά τραυματισμένους, όμως αυτό ακριβώς

ήταν που διεύρυνε τη δυνατότητα της κλιμάκωσης του πολέ-

μου: οι μαχητές, τους οποίους προηγουμένως ένας τραυματι-

σμός τούς έβγαζε πολύ καιρό εκτός μάχης, μπορούσαν τώρα

να αναρρώσουν πιο γρήγορα και, ανάλογα με την πορεία της

κατάστασής τους, να επανέλθουν στην πρώτη γραμμή.

Με τη μορφίνη, γνωστή και ως «Morphium», η πρόοδος στον

τομέα της καταστολής του πόνου και στην επίτευξη τεχνητής

αναισθησίας έφτασε στο αποκορύφωμά της. Αυτό αφορούσε στο

ίδιο μέτρο τον στρατό και τους πολίτες. Από τον εργάτη ως τον

ευγενή, το υποτιθέμενο θαυματουργό σκεύασμα διαδόθηκε σε

όλο τον κόσμο, από την Ευρώπη στην Ασία και την Αμερική. Στα

ντράγκστορ, ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική ακτή των

ΗΠΑ, πωλούνταν την εποχή εκείνη ελεύθερα στο εμπόριο δύο

σκευάσματα: χυμοί οι οποίοι περιείχαν μορφίνη χρησιμοποιή-

θηκαν ως ηρεμιστικά, ενώ κοκτέιλ που περιείχαν κοκαΐνη3 (όπως


26

το Vin Mariani στην αρχική του μορφή, ένα μπορντό με εκχύλι-

σμα κοκαΐνης, όπως και η κόκα-κόλα επίσης*) ως αντικαταθλι-

πτικά και ως ψυχοκινητικά διεγερτικά, καθώς και ως τοπικά

αναισθητικά. Όμως αυτή ήταν μόνο η αρχή. Η βιομηχανία που

προέκυψε από αυτή την πρόοδο θέλησε γρήγορα να αποκτήσει

το ιδιαίτερο στίγμα της· διψούσε για νέα προϊόντα. Στις 10 Αυ-

γούστου του 1897 ο Φέλιξ Χόφμαν, ένας χημικός της εταιρείας

Bayer, από μια δραστική ουσία που περιέχεται στον φλοιό της

ιτιάς παρασκεύασε το ακετυλοσαλικυλικό οξύ, το οποίο κατέκτη-

σε τον πλανήτη με την εμπορική ονομασία ασπιρίνη. Έντεκα

μέρες αργότερα, ο ίδιος άνθρωπος ανακάλυψε ακόμα μία ουσία,

που έμελλε να γίνει παγκοσμίως γνωστή: τη διακετυλομορφίνη,

ένα παράγωγο της μορφίνης – το πρώτο εργαστηριακό ναρκω-

τικό. Με την ονομασία ηρωίνη άρχισε τη θριαμβευτική προέλασή

της στην αγορά. «Η ηρωίνη είναι μια πρώτης τάξεως δουλίτσα»

έλεγαν οι διευθυντές της Bayer και διαφήμιζαν το προϊόν για την

ανακούφιση από τους πονοκεφάλους, την αδιαθεσία, ακόμα και

ως παιδικό αντιβηχικό. Μπορούσε να χορηγηθεί ακόμα και σε

βρέφη για τους κολικούς του εντέρου ή για διαταραχές του ύπνου.4

Οι δουλειές δεν είχαν απογειωθεί μόνο για την Bayer. Την

ίδια ώρα, πολλές σύγχρονες εγκαταστάσεις παραγωγής φαρ-

μακευτικών προϊόντων αναπτύχθηκαν το τελευταίο τέταρτο του

19ου αιώνα κατά μήκος του Ρήνου. Από την άποψη των βασι-

κών υποδομών, οι συναστρίες ήταν ευνοϊκές: ναι μεν στην

αυτοκρατορική Γερμανία, λόγω του μικρού μεγέθους των πό-

λεων, το τραπεζικό κεφάλαιο και η διάθεση ανάληψης ρίσκου

* Ο αμερικανός φαρμακοποιός Πέμπερτον συνδύασε το 1885 κοκαΐνη με καφεΐνη σε ένα αναψυκτικό. Η αρχική συνταγή μέχρι το 1903 υποτίθεται ότι περιείχε 250 χιλιοστόγραμμα κοκαΐνη ανά λίτρο.


27

για επενδύσεις μεγάλης κλίμακας ήταν περιορισμένα, αυτό

όμως δεν αποτελούσε ακριβώς εμπόδιο για τη χημική βιομη-

χανία, καθώς αυτή, σε αντίθεση με την παραδοσιακή βαριά

βιομηχανία, είχε σχετικά μικρότερες ανάγκες σε τεχνολογικό

εξοπλισμό και πρώτες ύλες. Ακόμα και επενδύσεις μικρού με-

γέθους υπόσχονταν μεγάλα περιθώρια κέρδους. Αυτά που

μετρούσαν κυρίως ήταν η διαίσθηση και η εμπειρία των ερευ-

νητών, και η Γερμανία, πλούσια σε ανθρώπινο κεφάλαιο, μπο-

ρούσε να προσφύγει σε πραγματικά αστείρευτο δυναμικό άρι-

στα εκπαιδευμένων χημικών και μηχανικών, το οποίο τροφο-

δοτούνταν εκείνη την εποχή από το καλύτερο εκπαιδευτικό

σύστημα στον κόσμο. Το δίκτυο των πανεπιστημίων και των

πολυτεχνικών σχολών ήταν υποδειγματικό: Επιστήμη και οι-

κονομία βάδιζαν πλάι πλάι. Οι ερευνητές εργάζονταν πυρετω-

δώς, αναπτύσσοντας μεγάλο αριθμό από νέα προϊόντα. Η

Γερμανία εξελίχθηκε, ειδικά σε ό,τι αφορούσε τη χημική βιο-

μηχανία, πριν ακόμη από την καμπή του αιώνα, σε «παγκόσμιο

εργαστήρι» και το «Made in Germany» αποτελούσε εγγύηση

ποιότητας, ακόμα και στην περίπτωση των ναρκωτικών.

.

.Γερμανία, η χώρα των ναρκωτικών

Η κατάσταση αυτή δεν μεταβλήθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο

Πόλεμο, αρχικά τουλάχιστον. Τη στιγμή που η Γαλλία και η

Αγγλία προμηθεύονταν φυσικά διεγερτικά, όπως ο καφές, το

τσάι, η βανίλια, το πιπέρι και άλλα φυσικά θεραπευτικά από

τις υπερπόντιες αποικίες τους, η Γερμανία, η οποία σύμφωνα

με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών είχε απολέσει τις (ούτως ή

άλλως σχετικά λιγοστές) αποικιακές κτήσεις της, έπρεπε να


28

βρει άλλους τρόπους, δηλαδή να περάσει στην παραγωγή υπο-

κατάστατων προϊόντων. Το έθνος είχε ανάγκη από τόνωση: Η

παταγώδης αποτυχία στον πόλεμο είχε ανοίξει βαθιές πληγές,

είχε προκαλέσει μεγάλη οδύνη, σωματική καθώς και ψυχική.

Τη δεκαετία του ’20 τα ναρκωτικά άρχισαν να αποκτούν όλο

και μεγαλύτερη σπουδαιότητα στον γεωγραφικό χώρο ανάμε-

σα στη Βαλτική Θάλασσα και τις Άλπεις. Και η τεχνογνωσία

για την παραγωγή τους ήταν διαθέσιμη.

Οι βάσεις για τη δημιουργία μιας σύγχρονης φαρμακοβιο-

μηχανίας είχαν ήδη τεθεί, και πολλές χημικές ουσίες, οι οποίες

βρίσκονται ακόμη εν χρήσει, δημιουργήθηκαν εκείνη την επο-

χή και έφτασαν σε στάδιο ωριμότητας για κατοχύρωση. Η Γερ-

μανία οικοδομούσε την ηγετική θέση της στην παγκόσμια αγο-

ρά. Δεν παρήγε μόνο τα περισσότερα ιατρικά σκευάσματα,

αλλά κατείχε τη μερίδα του λέοντος παγκοσμίως στην προμή-

θεια των χημικών βάσεων για την παραγωγή τους. Μια New

Economy αναδύθηκε, μια Chemical Valley ανάμεσα στο Ομπε-

ρούρζελ και στο Όντενβαλντ. Ασήμαντα μέχρι εκείνη τη στιγμή

μαγαζάκια άνθισαν από τη μια μέρα στην άλλη και έγιναν ση-

μαντικές επιχειρήσεις. Το 1925 συγχωνεύτηκαν οι μεγάλες

βιομηχανίες χημικών υπό την αιγίδα της IG Farben, δημιουρ-

γώντας κατ’ αυτό τον τρόπο έναν από τους ισχυρότερους ομί-

λους επιχειρήσεων στον κόσμο, με έδρα τη Φρανκφούρτη στον

Μάιν. Η Γερμανία, κατά κύριο λόγο, ήταν ακόμη εξειδικευμέ-

νη στα παράγωγα του οπίου. Το 1926 η χώρα βρέθηκε στην

κορυφή των χωρών παραγωγών μορφίνης και αναδείχθηκε

πρωταθλήτρια στις εξαγωγές ηρωίνης: Το 98% της παραγωγής

προοριζόταν για εξαγωγή.5 Από το 1925 έως το 1930 παρα-

σκευάστηκαν 91 τόνοι μορφίνης, το 40% της παγκόσμιας πα-


29

ραγωγής.6 Με επιφύλαξη μόνο, και κατόπιν πιέσεων που απέρ-

ρεαν από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η Γερμανία υπέγραψε

το 1925 τη διεθνή συμφωνία της Κοινωνίας των Εθνών η

οποία ρύθμιζε το εμπόριο του οπίου. Η συμφωνία εισήχθη

μόλις το 1929 προς επικύρωση στο κοινοβούλιο. Η γερμανική

βιομηχανία αλκαλοειδών, το 1928, επεξεργάστηκε κοντά 200

τόνους όπιο.7

Οι Γερμανοί κατέκτησαν ηγετική θέση και σε μια άλλη ουσία:

οι επιχειρήσεις Merck, Boehringer και Knoll ήλεγχαν το 80%

της παγκόσμιας αγοράς κοκαΐνης. Κυρίως η κοκαΐνη της Merck

από το Ντάρμστατ ήταν σε παγκόσμια κλίμακα προϊόν αρίστης

ποιότητας, έτσι ώστε στην Κίνα να τυπώνονται εκατομμύρια

πειρατικές ετικέτες των προϊόντων της.8 Το Αμβούργο αποτε-

λούσε το ευρωπαϊκό διαμετακομιστικό κέντρο για την ακατέρ-

γαστη κοκαΐνη: χιλιάδες κιλά έφταναν στο λιμάνι του και ει-

σάγονταν νόμιμα κάθε χρόνο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το Περού,

για παράδειγμα, διέθετε το σύνολο της ετήσιας παραγωγής

ακατέργαστης κοκαΐνης –πάνω από πέντε τόνους– σχεδόν απο-

κλειστικά στη Γερμανία για περαιτέρω επεξεργασία. Η ισχυρή

ομάδα συμφερόντων «Fachgruppe Opium und Kokain», την

οποία είχαν συγκροτήσει οι γερμανοί παρασκευαστές ναρκω-

τικών, εργαζόταν άοκνα σε στενή διαπλοκή με την κυβέρνηση

και τη χημική βιομηχανία. Δύο καρτέλ, το καθένα αποτελού-

μενο από μια χούφτα επιχειρήσεις, μοίραζαν μεταξύ τους, όπως

οριζόταν από τη συμφωνία που είχαν συνάψει, την κερδοφόρα

αγορά «όλου του πλανήτη»9: αυτό που είναι γνωστό ως «Σύμ-

φωνο της κοκαΐνης και των οπιούχων». Η Merck εμφανιζόταν

και στις δύο περιπτώσεις ως ηγέτιδα δύναμη της αγοράς.10 Η

νεαρή δημοκρατία κολυμπούσε στα ψυχοτρόπα και στις ναρ-


30

κωτικές ουσίες, πουλούσε ηρωίνη και κοκαΐνη στα τέσσερα

σημεία του ορίζοντα και είχε προαχθεί σε παγκόσμιο ντίλερ.

.

.Η χημική δεκαετία του ’20 .Αυτή η επιστημονική και οικονομική εξέλιξη βρήκε το αντί-

στοιχό της στο πνεύμα της εποχής. Οι τεχνητοί παράδεισοι στη

Δημοκρατία της Βαϊμάρης ήταν en vogue. Οι άνθρωποι προ-

τιμούσαν να καταφεύγουν σε ψεύτικους κόσμους, παρά να

αντιμετωπίζουν την ολοένα και λιγότερο ρόδινη πραγματικό-

τητα – ένα φαινόμενο που χαρακτήρισε κατ’ απόλυτο τρόπο

αυτήν, την πρώτη δημοκρατία επί γερμανικού εδάφους, τόσο

πολιτικά όσο και πολιτισμικά. Δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν

τους πραγματικούς λόγους της στρατιωτικής ήττας, αρνούνταν

να αποδεχτούν τη συνυπευθυνότητα του αυτοκρατορικού-εθνο-

γερμανικού καθεστώτος στο πολεμικό φιάσκο. Την εποχή εκεί-

νη διαδόθηκε ο κακόβουλος μύθος της «πισώπλατης μαχαι-

ριάς»: Ο γερμανικός στρατός είχε χάσει τον πόλεμο επειδή

προδόθηκε από το εσωτερικό της χώρας, και συγκεκριμένα

από τους αριστερούς.11

Αυτή η τάση φυγής από τα εγκόσμια ξεσπούσε αρκετά συχνά

σε τυφλό μίσος ή σε εκδηλώσεις πολιτισμικών ακροτήτων. Το

Βερολίνο δεν ήταν μόνο στο μυθιστόρημα Αλεξάντερπλατς του

Ντέμπλιν η πόρνη Βαβυλώνα, η πόλη με τον πιο πρόστυχο

υπόκοσμο, που αναζητούσε τη σωτηρία της στις αισχρότερες

ακολασίες, που αρκούσε η σκέψη της και μόνο για να πάει ο

νους σου στα ναρκωτικά. «Η βερολινέζικη νυχτερινή ζωή, αδελ-

φάκι μου! Τέτοιο πράγμα δεν έχει ξαναδεί η ανθρωπότητα! Στο

παρελθόν είχαμε έναν εξαιρετικό στρατό· τώρα έχουμε εξαι-


31

ρετικές διαστροφές!» έγραψε ο συγγραφέας Κλάους Μαν.12 Η

πόλη στον ποταμό Σπρέε κατάντησε συνώνυμο της ηθικής

παρακμής, και όταν το νόμισμα έπιασε πάτο –λόγω της εκτε-

ταμένης συνολικής προσφοράς χρήματος για την αποπληρωμή

του κρατικού χρέους, και, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, το

1923 η ισοτιμία έπεσε στο 1 δολάριο Αμερικής προς 4,2 δι-

σεκατομμύρια μάρκα– φάνηκε να παρασύρεται μαζί στην πτώ-

ση και το σύνολο των ηθικών αξιών.

Τα πάντα στροβιλίζονταν ανάκατα μέσα σε μια τοξική θύελλα.

Ένα από τα χαρακτηριστικά πρόσωπα εκείνης της εποχής, η

ηθοποιός και χορεύτρια Ανίτα Μπέρμπερ, προγευμάτιζε βου-

τώντας λευκά πέταλα τριαντάφυλλου μέσα σε κοκτέιλ από χλω-

ροφόρμιο και αιθέρα, για να τα γλείψει κατόπιν. Στους κινημα-

τογράφους παίζονταν ταινίες με θέμα την κοκαΐνη και τη μορ-

φίνη και στις γωνιές των δρόμων μπορούσες να αγοράσεις,

χωρίς συνταγή, ό,τι ναρκωτικό τραβούσε η όρεξή σου. Εικάζεται

ότι το σαράντα τοις εκατό των γιατρών στο Βερολίνο ήταν εξαρ-

τημένοι από τη μορφίνη.13 Στη Φριντριχστράσε, κινέζοι έμποροι

από την πρώην μισθωμένη περιοχή Κιαουτσού διατηρούσαν

τεκέδες οπίου. Παράνομα κέντρα διασκέδασης λειτουργούσαν

στα πίσω δωμάτια διαμερισμάτων στο κέντρο της πόλης. Κράχτες

μοίραζαν φυλλάδια στον σταθμό Ανχάλτερ, διαφήμιζαν παρά-

νομα πάρτι και «διαγωνισμούς ομορφιάς». Τα μεγάλα κλαμπ,

όπως το διάσημο Haus Vaterland στην Ποτσντάμερπλατς, το

κακόφημο Ballhaus Resi στην Μπλουμενστράσε, γνωστό για τη

διοργάνωση αχαλίνωτα διεστραμμένων σεξουαλικών οργίων,

ή μικρότερα κέντρα, όπως το Kakadu-Bar ή το Weisse Maus,

στην είσοδο των οποίων διανέμονταν μάσκες για να διασφαλί-

ζεται η ανωνυμία των πελατών, τραβούσαν κατά κοπάδια όλους


32

εκείνους που διψούσαν για διασκέδαση. Από τις γειτονικές δυ-

τικές χώρες και από τις ΗΠΑ είχε αρχίσει να αναδύεται μια

πρώιμη μορφή ψυχαγωγικού-ναρκωτουρισμού, καθώς το Βε-

ρολίνο ήταν συναρπαστικό αλλά και σχετικά φτηνό.

Ο Παγκόσμιος Πόλεμος χάθηκε, όλα επιτρέπονται: Η μη-

τρόπολη μεταλλάχθηκε σε πειραματόζωο της Ευρώπης. Αφίσες

στους τοίχους, σε έντονη, εξπρεσιονιστική γραφή, προειδο-

ποιούσαν: Βερολίνο, συγκρατήσου, συλλογίσου, χορεύεις με τον

θάνατο! Η αστυνομία έπαψε πια να ασχολείται· η τάξη άρχισε

να διασαλεύεται στην αρχή σποραδικά, έπειτα συστηματικά,

και η κουλτούρα του ευδαιμονισμού ήρθε να γεμίσει το κενό

όσο καλύτερα μπορούσε, όπως σκιαγραφείται σ’ ένα δημοφι-

λές τραγουδάκι της εποχής: .

Κάποτε φτιαχνόμασταν με αλκοόλ, Τέρας γλυκό, Όμως ακρίβυνε πολύ κι αυτό.Κι εμείς εδώ στο Βερολίνο Το ρίξαμε στην κόκα και στην πρέζα Ας πέφτουν έξω αστραπόβροντα όσο θέλουνε, Εμείς εδώ σνιφάρουμε, σουτάρουμε! [...]

Ο σερβιτόρος στο φαγάδικο Μας φτιάχνει άψε σβήσε μια γραμμή κοκό, Και είναι κάμποσες οι ώρες Που ζούμε σ’ έναν άλλο,Καλύτερο αστερισμό·Και μία πρέζα (υποδόρια)Βαράει κατευθείαν στον σταυρό Ανάβουνε τα πνεύματαΕμείς εδώ σνιφάρουμε, σουτάρουμε!

Το «πράγμα» μεν είναι παράνομοΟρίζει από ψηλά ο νόμος, Τη σήμερον ημέρα όμως


33

Τοιαύτες τυπικότητες «κομμένες», Εμείς τις έχουμε «γραμμένες».Έτσι γλαρώνουμε στα γρήγορα,Κι αν πάλι κάπου κάπου μας μαδήσουν Σαν τα αθώα κοτόπουλα οι εχθροί, Εμείς εδώ σνιφάρουμε, σουτάρουμε!

Ακόμα κι αν σουτάρουμε μέχρι παράνοιαςΚαι αν σνιφάρουμε του θανατάΘεούλη μου, σ’ αυτές τις εποχές Ποια είναι η διαφορά!Το δίχως άλλοΗ Ευρώπη ένα απέραντο έγινε τρελάδικο Κι εμείς εδώ σνιφάρουμε, σουτάρουμεΚαι στον παράδεισο γυρεύουμε Στα σβέλτα να τρυπώσουμε!14

Το 1928, μόνο στα φαρμακεία του Βερολίνου, διακινήθηκαν

με νόμιμες συνταγές 73 κιλά μορφίνη και ηρωίνη.15 Όσοι είχαν

την οικονομική άνεση έκαναν χρήση κοκαΐνης: το απόλυτο

όπλο για την εντατικοποίηση της εμπειρίας. Σνιφάριζαν και

ένιωθαν: Χρόνε, στάσου! Είσαι τόσο όμορφος! Η χρήση της κόκας

είχε διαδοθεί παντού και αποτελούσε το σύμβολο της έκλυτης

εποχής. Αντίθετα, οι κομμουνιστές και οι ναζί, οι οποίοι συ-

γκρούονταν στους δρόμους διεκδικώντας την εξουσία, την

αντιμετώπιζαν με καχυποψία, ως «εκφυλιστικό δηλητήριο». Οι

αντιδράσεις εναντίον της υπερβολικής ελευθεριότητας άρχισαν

να πυκνώνουν. Οι εθνικιστές εξοργίζονταν με την «παρακμή

των ηθών», όμως και από το στρατόπεδο των συντηρητικών

εξαπολύονταν ανάλογες επιθέσεις. Παρόλο που αισθανόταν

υπερηφάνεια για την αναβάθμιση του Βερολίνου σε πολιτιστι-

κή μητρόπολη, ήταν ειδικά η αστική τάξη –της οποίας η θέση

είχε ήδη αρχίσει να κλονίζεται τη δεκαετία του ’20– που εξέ-


34

φρασε την ανασφάλειά της με τη ριζική καταδίκη της ευδαιμο-

νικής και μαζικής κουλτούρας, η οποία αποδοκιμάστηκε ως

εκφυλισμένη.

Η πλέον οργισμένη αντίδραση εναντίον της αναζήτησης της

ευτυχίας μέσω των ναρκωτικών την εποχή της Βαϊμάρης προήλ-

θε από τους εθνικοσοσιαλιστές. Η ανυπόκριτη αποστροφή τους

προς το κοινοβουλευτικό σύστημα, η περιφρόνησή τους προς

τη δημοκρατία per se, όπως και προς την αστική κουλτούρα

μιας ανοιχτής κοινωνίας, έβρισκε την έκφρασή της σε ταβερ-

νόβια συνθήματα κατά των δήθεν χαλαρών συνθηκών που

επικρατούσαν στη μισητή «Δημοκρατία των Εβραίων», τα

οποία, μεταξύ άλλων, συνέβαλαν και στη συγκρότηση της δικής

τους ταυτότητας.

Οι ναζί είχαν έτοιμη τη δική τους συνταγή για την εξυγίαν-

ση του λαού και υπόσχονταν σωτηρία, τη δική τους ευτυχία.

Γι’ αυτούς μόνο μία νομιμοποιημένη έκσταση μπορούσε να

είναι δυνατή, η φαιά ιδεολογία. Διότι ακόμα και ο εθνικοσο-

σιαλισμός επιδίωκε υπερβατικές καταστάσεις: Το εθνικοσοσια-

λιστικό φαντασιακό, το οποίο όφειλε να σαγηνεύσει τους Γερ-

μανούς, επιστράτευσε από την αρχή τεχνικές της έκστασης. Οι

κοσμοϊστορικές αποφάσεις –έτσι το είχε γράψει ήδη ο Χίτλερ

στο εμπρηστικό του βιβλίο Ο Αγών μου– πρέπει να λαμβάνονται

σε συνθήκες εκστατικού ενθουσιασμού ή εν ανάγκη και υστε-

ρίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το NSDAP (Εθνικοσοσιαλιστικό

Γερμανικό Εργατικό Κόμμα) από τη μια δημιουργούσε εντυ-

πώσεις με λαϊκίστικα επιχειρήματα, από την άλλη στόχευε στην

επίτευξη συνθηκών συλλογικής έκστασης με λαμπαδηδρομίες,

παρελάσεις, επιβλητικές συνελεύσεις και δημόσιες ομιλίες. Να

προσθέσουμε και τη «μέθη της βίας» των SA (Ταγμάτων Εφό-


35

δου), την οποία αρκετά συχνά πυροδοτούσε η κατάχρηση οι-

νοπνευματωδών.* Η άσκηση ρεαλιστικής πολιτικής υποτιμού-

νταν ως αντιηρωικό αγελαδοπάζαρο: Η νηφάλια πολιτική όφει-

λε να μετατραπεί σε ένα είδος κοινωνικής κατάστασης μέθης.16

Αν η Δημοκρατία της Βαϊμάρης θεωρείται ψυχο-ιστορικά ως

καθεστώς καταπίεσης, οι υποτιθέμενοι αντίπαλοί της, οι εθνι-

κοσοσιαλιστές, ήταν η αιχμή του δόρατος αυτής της τάσης.

Μισούσαν τα ναρκωτικά, γιατί ήθελαν οι ίδιοι να είναι ναρ-

κωτικά.

.

.Άλλο καθεστώς, άλλες ουσίες.

...ενώ ο εγκρατής Φύρερ σιωπούσε.17

Γκίντερ Γκρας

Ο στενότατος κύκλος των ανθρώπων γύρω από τον Χίτλερ

κατάφερε ήδη από την εποχή της Βαϊμάρης να εδραιώσει γι’

αυτόν την εικόνα ενός άοκνου άντρα, ο οποίος έχει θέσει όλη

του την ύπαρξη στην υπηρεσία του λαού «του». Μια άτρωτη

αρχηγική φιγούρα, η οποία ήταν αποκλειστικά επιφορτισμένη

με την ηράκλεια αποστολή να τιθασεύσει τις κοινωνικές αντι-

φάσεις και τα προβλήματα και να απαλείψει τις αρνητικές συ-

νέπειες του χαμένου πολέμου. Ένας συναγωνιστής του Χίτλερ

έλεγε γι’ αυτόν το 1930: «Είναι μόνο μυαλό και κορμί. Και

* Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να παραπέμψουμε στην ίδρυση του NSDAP στις 24.2.1920 στο κελάρι της μπιραρίας Hofbräuhaus στο Μόναχο. Αρχικά το αλκοόλ έπαιζε σημαντικό ρόλο στις τελετουργίες του κόμματος των φαιοχιτώνων. Με τον ρόλο του αλκοόλ στο Τρίτο Ράιχ θα ασχοληθούμε μόνο επιφανειακά, επειδή θα υπερέβαινε το πλαίσιο αυτού του βιβλίου, και αξίζει ιδιαίτερη πραγμάτευση.


36

αυτό το κορμί το βασανίζει τόσο, που θα μπορούσες να ξεσπά-

σεις σε θρήνο! Δεν καπνίζει, δεν πίνει, είναι σχεδόν αποκλει-

στικά χορτοφάγος, δεν έρχεται σε επαφή με γυναίκες».18 Δεν

επέτρεπε στον εαυτό του έστω την απόλαυση ενός καφέ. Μετά

τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο πέταξε το τελευταίο του πακέτο

τσιγάρα στον Δούναβη, κοντά στο Λιντς· έκτοτε, δεν μπήκαν

ξανά δηλητήρια στον οργανισμό του.

«Εμείς οι εγκρατείς, παρεμπιπτόντως, έχουμε έναν ιδιαίτε-

ρο λόγο να είμαστε ευγνώμονες στον Φύρερ, αν αναλογιστού-

με τι πρότυπο μπορεί να αποτελέσει η διαχείριση της προσω-

πικής του ζωής και η στάση του απέναντι στα ναρκωτικά» ανα-

φερόταν στην ανακοίνωση μιας ένωσης εγκρατών.19 Ο καγκε-

λάριος: ένας δήθεν καθαρός άνθρωπος, που απεχθανόταν τις

εγκόσμιες απολαύσεις, δίχως ιδιωτική ζωή. Ένας βίος σφρα-

γισμένος από την αυταπάρνηση και τη διαρκή θυσία. Ένα πρό-

τυπο για μια απολύτως υγιεινή ζωή. Ο μύθος του πολέμιου των

ναρκωτικών και εγκρατούς Χίτλερ, ο οποίος αδιαφορεί για τις

προσωπικές του ανάγκες, ήταν ουσιώδες συστατικό στοιχείο

της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας και καλλιεργήθηκε συστη-

ματικά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ένας μύθος είχε

γεννηθεί, ο οποίος εδραιώθηκε στην κοινή γνώμη αλλά και

στις τάξεις κάποιων επιφυλακτικών διανοουμένων, και ο οποίος

αντέχει μέχρι σήμερα. Ένας μύθος τον οποίο οφείλουμε να

αποδομήσουμε.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την ανάληψη της εξου-

σίας στις 30 Ιανουαρίου του 1933, οι εθνικοσοσιαλιστές κα-

τέπνιξαν την εκρηκτικά ευδαιμονική κουλτούρα της Δημοκρα-

τίας της Βαϊμάρης με όλη την ελευθεριότητα και τα αμφιλεγό-

μενα χαρακτηριστικά της. Τα ναρκωτικά απαγορεύτηκαν,


37

επειδή με αυτά μπορούσε κανείς να βιώσει και άλλους φαντα-

στικούς κόσμους εκτός από τον εθνικοσοσιαλιστικό. «Πειρα-

σμοί»20 άλλου είδους δεν είχαν θέση σ’ ένα σύστημα όπου ο

μόνος επιτρεπτός πειρασμός ήταν ο Φύρερ. Η πολιτική κατά

των ναρκωτικών που ακολούθησε το νέο καθεστώς έγκειτο

λιγότερο στην προς το αυστηρότερο αλλαγή του νόμου για το

όπιο, τον οποίο απλώς παρέλαβαν έτοιμο από την περίοδο της

Βαϊμάρης,21 και κυρίως σε πολλά νέα νομοθετικά διατάγματα,

τα οποία ήταν στο πνεύμα της κατευθυντήριας αρχής της «φυ-

λετικής υγιεινής». Στη λέξη «Droge», η οποία αρχικά σήμαινε

«αποξηραμένα τμήματα φυτών»*, αποδόθηκαν αρνητικά κατη-

γορήματα, η χρήση ναρκωτικών στιγματίστηκε και –με τη συμ-

βολή του αντίστοιχου τμήματος της αστυνομίας δίωξης, το

οποίο συγκροτήθηκε εσπευσμένα– άρχισαν να επιβάλλονται

αυστηρές ποινές.

Η επίταση αυτή των διώξεων άρχισε να μπαίνει σε εφαρ-

μογή ήδη από τον Νοέμβριο του 1933, όταν το Ράιχσταγκ

ψήφισε έναν νόμο, σύμφωνα με τον οποίο μπορούσε να επι-

βληθεί στους χρήστες ναρκωτικών αναγκαστική εισαγωγή σε

ίδρυμα κλειστού τύπου για διάστημα μέχρι και δύο χρόνων,

ενώ ταυτόχρονα υπήρχε η δυνατότητα η διάρκεια του εγκλει-

* Ετυμολογικά η λέξη (Droge = ναρκωτικό [Σ.τ.Μ.]) προέρχεται από την ολλανδική droog, που σημαίνει αποξηραμένος (trocken = αποξη-ραμένος, στεγνός [Σ.τ.Μ.]). Κατά τη διάρκεια της ολλανδικής αποικιο-κρατίας, με αυτή τη λέξη χαρακτηρίζονταν αποξηραμένα προϊόντα, όπως τα μπαχαρικά ή το τσάι. Στη Γερμανία αποκαλούνταν έτσι (Dro-gen) όλα τα αποξηραμένα (getrocknete) βότανα, τμήματα φυτών, μα-νιτάρια, ζώα, ορυκτά κ.λπ. που χρησίμευαν για την παρασκευή φαρ-μάκων, αργότερα η ονομασία αυτή περιέλαβε όλα τα ιαματικά σκευά-σματα και φάρμακα – αποκεί και η λέξη Drogerie (φαρμακείο [Σ.τ.Μ.]).


38

σμού, με δικαστική απόφαση, να παραταθεί επ’ αόριστον.22 Με

άλλες διατάξεις προβλεπόταν η αφαίρεση της άδειας άσκησης

επαγγέλματος μέχρι και πέντε χρόνια στους γιατρούς που έκα-

ναν χρήση ναρκωτικών. Όσον αφορά την καταγραφή των χρη-

στών απαγορευμένων ουσιών, ίσχυε η άρση του ιατρικού

απορρήτου. Σύμφωνα με διάταγμα του προέδρου του ιατρικού

συλλόγου του Βερολίνου, όλοι οι γιατροί ήταν υποχρεωμένοι

να υποβάλλουν «δήλωση χρήσης ναρκωτικών» όταν κάποιος

ασθενής έπαιρνε τέτοιες ουσίες για διάστημα μεγαλύτερο των

τριών εβδομάδων, καθώς «η δημόσια ασφάλεια απειλείται από

κάθε περίπτωση κατάχρησης αλκαλοειδών».23 Όταν γινόταν

μια τέτοια δήλωση, ο αναφερόμενος εξεταζόταν από δύο εμπει-

ρογνώμονες. Αν μετά την εξέταση προέκυπτε ότι οι κληρονο-

μικές του καταβολές ήταν «άμεμπτες», τον παρέπεμπαν άμεσα

για αναγκαστική θεραπεία απεξάρτησης. Ενώ κατά τη διάρκεια

της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήταν ευκταία μια σταδιακή ή

ήπια απεξάρτηση, τώρα για να τρομοκρατήσουν τον εξαρτημέ-

νο τον ανάγκαζαν να υποστεί τις ωδίνες των συμπτωμάτων

στέρησης.24 Εάν η αξιολόγηση των κληρονομικών καταβολών

ήταν αρνητική, το δικαστήριο μπορούσε να διατάξει την επ’

αόριστον εισαγωγή. Πολύ σύντομα άρχισαν να στέλνουν τους

χρήστες ναρκωτικών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.25

Επιπλέον, έγινε έκκληση σε κάθε Γερμανό «να αναφέρει

περιπτώσεις σχετικές με συγγενείς ή γνωστούς οι οποίοι είναι

θύματα εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες, έτσι ώστε να τους

παρασχεθεί άμεσα θεραπευτική αγωγή».26 Οι καρτέλες συμπλη-

ρώθηκαν κατά τέτοιον τρόπο ώστε να παράσχουν πλήρη κα-

ταγραφή. Πολύ νωρίς λοιπόν οι ναζί συστηματοποίησαν τη

μάχη τους εναντίον των ναρκωτικών προς την κατεύθυνση της


39

επέκτασης μιας κοινωνίας καταδοτών. Η δικτατορία υιοθετού-

σε μέχρι την τελευταία γωνιά του Ράιχ την αποκαλούμενη Πο-

λιτική Διαχείρισης της Υγείας: Σε κάθε διοικητική περιοχή υπήρ-

χε μία Ομάδα δράσης για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Σε

αυτήν δραστηριοποιούνταν γιατροί, φαρμακοποιοί, εκπρόσω-

ποι του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και της δικαιοσύ-

νης, του στρατού, της αστυνομίας, όπως και του εθνικοσοσια-

λιστικού Συστήματος Κοινωνικής Πρόνοιας – υφαίνοντας ένα

άριστα οργανωμένο δίκτυο κατά των ναρκωτικών. Τα νήματά

του κατέληγαν στην Υγειονομική Υπηρεσία του Ράιχ, στο Κε-

ντρικό Τμήμα ΙΙ της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας. Το

Η καρτέλα καταγραφής της Κεντρικής Υπηρεσίας του Ράιχ για την Καταπο-λέμηση της σχετικής με τις Ναρκωτικές Ουσίες Παραβατικότητας σφράγισε τη μοίρα αρκετών ανθρώπων27


40

αίτημα ήταν ένα: «Το καθήκον για την εξυγίανση», το οποίο

«θα συνοδεύεται από τον απόλυτο περιορισμό όλων των δια-

γνωσμένων παθήσεων σωματικού, ψυχικού και κοινωνικού

χαρακτήρα που δύνανται να προκληθούν από κατάχρηση το-

ξικών ουσιών, αλκοόλ ή καπνού». Ο δραστικός περιορισμός

της διαφήμισης των τσιγάρων και η απαγόρευση των ναρκω-

τικών «επιδιώκουν να σφραγίσουν τις τελευταίες διαθέσιμες

πύλες εισόδου και να εμποδίσουν τη διείσδυση των αλλότριων

προς τον λαό μας βιοτικών ιδεωδών».28

Το φθινόπωρο με μια διάταξη του νόμου περί αίματος απα-

γορεύτηκε ο γάμος όταν ένας από τους δύο μελλονύμφους

βρισκόταν σε καθεστώς «διανοητικής σύγχυσης». Οι εξαρτη-

μένοι από ναρκωτικές ουσίες κατατάσσονταν αυτόματα σε αυ-

τή την κατηγορία και στιγματίζονταν ως «ψυχοπαθολογικές

προσωπικότητες», και μάλιστα ανίατες. Η απαγόρευση των

γάμων αυτών είχε ως στόχο να εμποδίσει «τη μόλυνση του ενός

εκ των συζύγων, όπως επίσης και τη δημιουργία κληρονομικής

προδιάθεσης» στα παιδιά, καθώς «στους απογόνους των εξαρ-

τημένων από ναρκωτικές ουσίες έχουν διαγνωστεί αυξημένα

κρούσματα ψυχικών διαταραχών».29 Η κτηνώδης συνέπεια του

νόμου περί αποτροπής της μετάδοσης κληρονομικών ασθενειών

στους απογόνους ήταν η αναγκαστική στείρωση: «Για λόγους

φυλετικής υγιεινής οφείλουμε να προνοήσουμε για την εξου-

δετέρωση της αναπαραγωγικής ικανότητας στις περιπτώσεις

ατόμων τα οποία πάσχουν από εθισμό υψηλού βαθμού».30

Η κατάσταση έμελλε να γίνει ακόμα χειρότερη. Υπό την ομπρέ-

λα της Ευθανασίας, μιας έννοιας που χρησιμοποιήθηκε για τους

σκοπούς της προπαγάνδας, τα πρώτα χρόνια του πολέμου δολο-

φονήθηκαν «ψυχοπαθείς εγκληματίες», ανάμεσα στους οποίους


41

υπήρχαν και χρήστες ναρκωτικών. Δεν είναι πια δυνατόν να

σχηματίσουμε εικόνα του ακριβούς αριθμού αυτών των ανθρώ-

πων.31 Μοιραία σε όλες τις περιπτώσεις ήταν η κρίση στις καρτέ-

λες καταγραφής: το κάτι παραπάνω σήμαινε θανατηφόρα ένεση

ή θάλαμο αερίων, το κάτι λιγότερο σήμαινε προσωρινή αναστολή.

Αν η θανατική ποινή εκτελείτο με χορήγηση υπερβολικής δόσης

μορφίνης, τότε αυτή κάποιες φορές προερχόταν από την Κεντρι-

κή Υπηρεσία του Ράιχ για την Καταπολέμηση της σχετικής με τις

Ναρκωτικές Ουσίες Παραβατικότητας, η οποία δημιουργήθηκε

το 1936 ως πρώτη εθνικής εμβέλειας υπηρεσία δίωξης ναρκω-

τικών, προερχόμενη από το τμήμα δίωξης ναρκωτικών του Βε-

ρολίνου. Στις τάξεις των γιατρών που διενεργούσαν την επιλογή

επικρατούσε «κλίμα μεθυστικής υπεροψίας».32 Κατ’ αυτόν τον

τρόπο η πολιτική κατά των ναρκωτικών χρησίμευσε τόσο σαν

όχημα κοινωνικού αποκλεισμού και καταπίεσης όσο και σαν ερ-

γαλείο εξόντωσης περιθωριακών ομάδων και μειονοτήτων.

.Πολιτική κατά των ναρκωτικών και αντισημιτισμός.

Ο Εβραίος αποπειράθηκε να δηλητηριάσει το πνεύμα και την ψυχή του γερμανικού λαού με τα πλέον εκλεπτυσμένα μέσα και να προσανατολίσει τον τρόπο σκέψης του προς έναν αντιγερμα-νικό δρόμο, που θα οδηγούσε στην παρακμή. [...] Οι άοκνες προσπάθειες για την εξάλειψη του εβραϊκού μιάσματος, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει στη νοσηρότητα και στον εκφυλισμό του λαού, αποτελεί ωσαύτως μία από τις επείγουσες προτεραιό-τητες της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας.33

Ιατρικό δελτίο για την Κάτω Σαξονία, 1939

Το ρατσιστικό εννοιολογικό οπλοστάσιο του εθνικοσοσιαλι-

σμού είχε θεμελιωθεί από την αρχή στη βάση της τοξικότητας,

Περιεχόμεναassets.metaixmio.gr/images/evdoxos/86053261.pdf · 2019. 6. 21. · 1....

Documents