Προλήψεις του ελληνικού λαού και ερμηνεία - Αθανάσιος...

Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α - Ε Τ Τ Ι Σ Τ Η M A I - T E X ΝΑΙ

ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑ

ΙοοοοοοοΒΟΟθΒηοΜΜίΜ

η I m

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ X. ΐΑΠΟΥΤΟΥΡΑ

f Β Α Ρ Ε Ι Σ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ1 1! ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΥΤ0Η

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ “ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ,,

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

"■ ■■■ 3 h I Ο ::;·

7-, /··'. -ff C 2>,i■- *\ ><*»«„, Λ %£ ^4 ■- v * -̂a· \"k.i‘ ?> Τ'* ’ -tf''

·.? * *2. W ̂ Is* · ' ’ :-'-:'' ·.··· i·̂ . ·..;·--·■

»1 »J s| O v* rj<w #5 .4- I ) &

Printed in Greece Copyright 1931

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

“ Ο πως εις δλα τα άλλα σημεία τον πνευματικόν βίου

του ελληνικού λαοΰ, τοιουτοτρόπως και εις τάς προλήψεις του άποδεικννεται ότι παραλλήλως προς την άρχαίαν

παράδοαιν υπάρχει καί άνταξία αυτής νεωτέρα δημιουργία δφειλομένη εις τούς αντονς ακριβώς λόγους. ΑΧ π ρ ο

λήψεις αδται εϊνε χαρακτηριστικοί του τρόπον του σκέ- πτεσϋ·αι τον λαοΰ και άποτνπονσι τάς ήϋικάς και πνευ

ματικός δυνάμεις αύτοϋ. Διά τον παρόντος δημοσιεύματος δεν σκοπεϊται η ταντισις ή δ παραλληλισμός τω ν νΰν

προλήψεων προς όμοιας η άναλόγονς αρχαίας ούτε ή

διάκριοις τω ν κοινών προλήψεων από τω ν μεμονωμένως

άπαντωμένων εις τινας τόπους και ό καθορισμός τω ν

τόπων, εν οΊζ έκάστη τω ν μη κοινών προλήψεων απαν-

τάται. ° Α πλώ ς αναφέρονται αΐ κυριώτεραι τών νΰν επικρα- τονσών είς διαφόρους τόπους τής'Ελλάδος προλήψεων μετά

προοπαϋείας συντόμου τίνος ερμηνείας τον σχηματισμού

αυτών, δπον τοϋτο εϊνε δυνατόν. Τδ πρώτον υλικόν τον

δημοσιεύματος τούτον ελήφ/θη εκ πλείστων εκδεδομένων

καί Ανεκδότων συλλογών γλωσσικού και λαογραφίκοϋ υλικόν, ών αί αποραδικαί, άανστη ματοποίητοι καί ώς επί τδ

πλέϊστον αν ευ ερμηνείας τίνος άναγραφεΊααι σχετικαϊ ε ί-

5

δήσεις ουνηρμολογήϋησαν ϋπ ’ έμοϋ εις σύνολον και ήρμη- νενϋηααν καταλλήλως. Κατάλογος των ονλλογών τούτων υπάρχει εν τφ δημοσιενματί μου ΙΙρολεγόμενα εις το Νεοελληνικόν Λεξικόν.

"Εν Ά&ψαις rfj 3 Ma'tov 1921

f A, X, ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Π Η Γ Α Ι Τ Ω Ν Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε Ω Ν

1. Ο ίω ν ισ μ ό ς κ α ι μ αγεία .— Ό άνθρωπος εΰρεθείς κατ'άρχάς ασθενής καί ανυπεράσπιστος εν μέσω τω ν περι- κυκλουσών αυτόν δυνάμεων της φύσεωςησθάνδη Ιδίως φ ό βον περί τοϋ μέλλοντος,τό οποίον προσεπάθησε παντοιο- τρόπως νά προεικάσω και ματαίωσή τά έ ξ αυτοΰ κακά.'Ως εχων δέ συναίσθησιν δτι αποτελεί τό κΰριον μέλος της δημιουργίας, έσχημάτισε την γνώμην δ τι παν τό πέριξ αυτοΰ συμβαϊνον ωρίσθη ύπό τω ν διεπόντων τάς τΰχας του υπερφυσικών δυνάμεων προς εξυπηρέτησιν αΰτοΰ. Ε ντεύθεν άνεπτΰχθη ό οίωνισμός, ή τάσις δηλαδή νά εκλαμβάνω τά συμβαίνοντα περί αυτόν ως ένεργείας τω ν υπερφυσικών δυνάμεων, αιηνες εμμέσως προειδοποιούν αυτόν περί τω ν μελλόντων νά συμβώσι. Ό οϊωνισμός διεμορφώθη είς τ έ λειον σύστημα παρά τοΐς αρχαίο ις, άλλα καί νΰν Αποτελεί μίαν τω ν κυρίων πηγών δημιουργίας παρομοίων προς τάς αρχαίας προλήψεων. A t προλήψεις αΰται έσχηματί- σθησαν δ ι’ άγχινουστάτων μεταφορών καί παρομοιώσεων

μετ’ άφθονου δόσεως φαντασίας άνακαλυπτοΰσης αναλογίας καί εις τάς ελαχίστας αποχρώσεις τώ ν σημασιών καί εις τάς άσημοτέρας ομοιότητας ενεργειών καί δή καί είς

7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

αύτάς ακόμη της τυχαίας συμπτώσεις λέξεων ή και συλλαβών αυτών. Έκτος τούτου κατά τάς και παρά τοϊς πλεί- στοις τω ν άλλων λαών Ιπίκρατούσας δοξασίας, αι υπερφυσικά! δυνάμεις εϊνε διηρημέναι εις δυο αντίθετα στρατόπεδα, εις αγαθοποιούς και κακοποιούς. Α ΐπ ρώ τα ικ έν- τρον εχουσι την έννοιαν τοϋ -θείου, αΐ δεΰτεραι την του διαβόλου. Περί την έννοιαν τοϋ θείου άνεπτΰχθησαν at θρησκευηκαι δοξασιαι τής κοινωνίας ολοκλήρου καί κατ“ έξκίρεσιν και προλήψεις τινές τοΰ λαοΰ. Κυρίους ομως πηγή προλήψεων τοϋ λαοΰ ΰπήρξεν ή έννοια τοΰ δια

βόλου. Α ί κακοποιοί δυνάμεις εινε πρόξενοι έπηρειών κακών, «ίίύ τών δποίο^ν δΰνανται νά προφυλάξωσι τούς άνθριοπους ποικίλαι ενέργειαι. Ταΰτας τάς δυνάμεις επικαλούνται “να δι“ Ιπεμβάσεώς των απαλλαγώσιν οί άνθρωποι ποικίλων παθημάτων ή Ϊνα προκαλέσοοσι τοιαϋτα εις τούς εχθρούς των. Ή ιδέα αΰτη παρήγαγε την απ’ αϊώνοον ευρύτατα επικρατούσαν δοξασίαν περί, μαγείας. Έ κ τής δοξασίας δέ τής μαγείας προήλθον ποικίλαι προλήψεις. Συμφώνως δέ προς τάς παρά πλείστοις λαοΐς έπικρατούσας άστρολογικάς δοξασίας, πιστεύεται και νΰν δτι εχουσιν επίδρασιν επί τών ανθρωπίνων πραγμάτων καί τά ουράνια φαινόμενα και τα φυσικά φαινόμενα και διά τοϋτο και ταΰτα συνετέλεσαν εις την γένεσιν προλήψεων.

2. "H 'ib i « α ι έθ ιμ α κ α ί π ο ικ ίλ α ι σ υ μ π τώ σεις .— Ο ι εκ ποικίλων παραδόσεων προκύψαντες τύποι οί έκδηλούμενοι ε!ς τα ήθη και έθιμα περιεβλήθησαν εν

8

ΕΙ2ΑΓΩΓΗ

τώ πνεύματι τοϋ λαοΰ υπό μυστικισμοϋ τίνος, δστις επιτάσσει την ακριβή τήρησιν αυτών. Τοΰτο παρατηρεΐται έν μεγάλφ βαθμφ παρά τω ελληνικφ λαφ, παρ’ φ ή είς τά πατροπαράδοτα προσήλωσις εινε παραδειγματική καί άνήχθη είς βαθμόν οίονεί ήθικοϋ καθήκοντος. Ώ ς δέ συμβαίνει εν τη κοινωνία αί ήθικαί έπιταγαί προς τά άτομα νά στηρίζωνται κάλλιον διά τής απειλής τιμωρίας τώ ν παραβατών, οΰτω καί τά παραγγέλματα περί της τηρήσεως τώ ν πατροπαραδότων ηθών καί εθίμων προσέλαβον συν τφ χρόνφ τον τΰπον απειλής συμφοράς προς τον μή συμ- μορφού'μενον προς αυτά. Διά τοΰτο πολλά υγιεινά καί άλλα κοινώνικώς χρήσιμα παραγγέλματα, τώ ν οποίων ή

τήρησις εινε προαιρετική καί επομένως αμφίβολος, έστη- ρίχθησαν κατά τον αυτόν τρόπον καί εγένοντο πηγή σχετικών προλήψεων. Τέλος πηγή ικανών προλήψεων υπήρξε καί ψυχολογικός τις λόγος, δστις συγχρόνως έχρησίμευσε καί ώς τό κύριον στήριγμα τής διατηρήσεως αυτών. Ουτος εϊνε ελλιπής συλλογισμός προκΰπτων εκ τυχαίας συμπτώ- σεως γεγονότων τινών προς φαινόμενα ανεξάρτητα κατ’ ουσίαν απ’ αυτών, άλλ’ υποτιθέμενα δτι έ'χουσι σχέσιν προς ταϋτα. Υ π ή ρξαν δηλαδή φαινόμενα συμπεσόντα τυχαίως προς γεγονός τ ι ή ήμερομηνίαι καθ5 ας συνετελέσθη τι. Επειδή δέ συνέπεσέ ποτε πάλιν κατά τήν έπανάληψιν τώ ν αυτών φαινομένων ή κατά τάς αΰτάς ημερομηνίας νά έπα- ναληφθώσι τά αυτά ή παρόμοια γεγονότα, εμορφώθη ή ιδέα δτι πάντοτε συμβαίνει τοΰτο καί δτι ταϋτα έ'χουσι προς άλληλα αιτιοίιδη σχέσιν. Καί οΰτω ή προφανής αυτη σύμπτωσις εγινεν αφορμή γενέσεως πολλών προλήψεων.

9

A '

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι

Ε ΙΣ Τ Α Μ Ε Λ Η Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΝ Ο Υ Σ Ω Μ Α Τ Ο Σ

Κ Α Ι Τ Α Σ Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΑ Σ Α Υ Τ Ω Ν

1. ’Ο φ θ α λμ ό ς .— Διά τω ν οφθαλμών λαμβάνει κυρίως ο άνθρωπος γνώσιν τοϋ εξω κόσμου και εις αυτούς ενομίσθη δτι υπάρχει ή εδρα της κακοποιού επηρείας επί τω ν αγαθών του πλησίον του, τής βασκανίας, η τις διά τοΰτο ονομάζεται φτάρμισμα ( — δφϋάλμιαμα) ή μ ά τιασμα. Πηγή τής προλήψεως ταΰτης εΐνε δ πόθος νά έ'χη τις δ,τι αγαθόν βλέπει νά έ'χη δ πλησίον του και δ παρά πολλοΐς προκύπτων φθόνος, δταν στερώνται αΰτοϋ ή δεν δΰνανται νά to άποκτήσωσιν, δ στις ά'γει αυτούς τέλος εις ειδός τ ι χαι.ρεκακίας καί ευχής νά ΐδω σ ι κα'ι τον πλησίον τω ν στερούμενον ή ΰποφέροντα. Ακολούθως διε- μορφώθη ή πρόληψις δ τι ΰπάρχουσιν άνθρωποι, οϊτινες πάντοτε εχουσι κακο μάτι, είτε διότι διακρίνει αυτούς πάντοτε κακεντρέχεια, είτε διότι φυσικώς εινε πλασμένοι κακο7]σκιωτοι ή γουρσούσηόες. Οί τοιοϋτοι πιστεύεται ο τι και γενικώτερον εινε απαίσιοι, έστω κα'ι παρακαθημενοι απλώς παρά τιν ι ή συναντώμενοι ύπ’ αΰτοϋ, διότι χρη- σιμεΰουσιν ώς μέσα τώ ν φθονοΰντων τά αγαθά τω ν άν-

II

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

θρώπων κακοποιών πνευμάτων προς βλάβην αυτών. Ή πρόληψις τής βασκανίας είνε τόσον ισχυρά, ώστε και ή Εκκλησία καΟιέρωσεν ευχάς κατ' αυτής. Ή υγεία, ή ώραιό- της καί παν αγαθόν κτήμα τοϋ ανθρώπου πιστεύεται οτι ΰπόκεινται είς την έπίδρασιν τής βασκανίας και δΰναν- τα ι νά καταστραφώσιν. Ιδ ίω ς δέ νομίζεται δτι προσβάλλονται ύπ5 αυτής τά βρέφη, πάντως δω τι ταϋτα ΰπόκειν- ται εις πλείονας άσθενείας και συχνοτέρους θανάτους. ,Η βασκανία πιστεύεται οτι δυναται νά προληφθή ή νά ανασταλή διά διαφόροον ενεργειών. Προληπτικαί τής βασκανίας ενέργειαι νομίζονται αί εξής: προσποιείται δτι πτΰει άπαξ ή τρις ό φοβούμενος μήπως βασκανη ή και ο ψοβοχί μένος μήπως βασκανθή αυτός ή κτήμα του. Ό φοβούμενος μήπως βασκάντ] συνοδεύει την πραξίν του κα'ι διά τής φράσεως νά μη βασκαΰ·!}. Ό δέ θέλων νά μή βα- σκανθή κυρίως φτύνει ατόν κόρφο τον. Τό πτυειν πάντως εινε συμβολισμιός τοΰ αποτροπιασμού προς την κακήν καί κατάπτυστον βασκανίαν, ή δέ τρις επανάληψις γίνεται διά την ιερότητα τοΰ άριθμοΰ τρία. Άποτρέπει τις άφ5 εαυτοί την βασκανίαν προσηλών το βλέμμα του κατά την στιγμήν τής βασκανίας είς τούς δνυχάς του, είς συμβολισμόν δτι εις τό σημεΐον τοϋτο δυναται νά μεταδοθή ή βασκανία άκινδΰνως. Προλαμβάνει τις επίσης την επήρειαν τοϋ βασκάνου οφθαλμού μέ τό δεκάτωμα ή μονν- τζω μα διά των δέκα δακτύλων τοΰ ατόμου, τό οποίον νομίζεται εχον βάσκανον οφθαλμόν, ώς οιονεί άνάθεμα κατά τής επηρείας του. Συντελεστική τής αποφυγής τής βασκανίας εινε καί ή μετακίνησις απλώς τίνος εκ τής θέ-

12

£


σεώς του ΰποδηλοϋσα κατ’ αναλογίαν την μετακίνησιν τής βασκανίας προς άλλην κατεΰθυνσιν. Προφιιλαττει τις άτομόν τ ι από της βασκανίας επιθέτων κηλΐδα μέλαιναν επί τοϋ μετώπου ή τής παρειάς αΰτοϋ, είς συμβολισμόν δτι, άφοϋ ά'παξ τό άτομον ύπέστη βλάβην τινά, πρέπει νά μείνη άνεπηρέαστον από τής βλάβης τής βασκανίας.

Προτιμάται δέ προς τοϋτο ή πυρΐτις, ώς συμβολίζουσα την δι5 αυτής καϋσιν τής βασκανίας. Διά τούς παϊδας προλαμβάνεται ή βασκανία, αν διέλθωσι τρις άνωθεν πυράς, είς δ δήθεν Ιγκαταλείπουσι πάσαν κακήν επήρειαν. ’Αποφεύγει τις την βασκανίαν και δν φέρη τό ένδυμά του «α νά π οδα », ϊνα δήθεν ή βασκανία εΰρη αναποδιά. Κυρίως προφυλάττει άτομόν τ ι από τής βασκανίας και γενικώς από των ασθενειών τό φνλαχτό (χαμαλί, αγ- κόλφι), θήκη συνήθως τριγωνική εξ υφάσματος ή μετάλλου περιέχουσα σταυρόν ξΰλινον και ενίοτε και εΰχάς εκκλησιαστικός επί χάρτου περικεκλεισμένου εντός κηρού, Τοϋτο συνήθως περιέχει ως οιονεί ανάθημα είς τον σταυρόν και τεμάχιον από μοακοΰυ μίαμσ. ή μοσκοκάρυδο ή καμφορά. Π α ϊς ή ζφ ον προφυλάσσεται από τής βασκανίας, αν άναρτηθή άπ’ αΰτοϋ λίθος χρώματος κυανοΰ (γαλαζόπετρα). Άντικείμενον κατ’ εξοχήν προληπτικόν τής βασκανίας άλλου αντικειμένου εκ τοΰ οποίου άναρτάται εινε τό σκόροδον ή ενιαχού και τό κρόμμυον, πάντως επειδή ταΰτα έπιδρώντα επί τώ ν οφθαλμών νομίζονται καί άντιδρώντα κατά τής κακής επηρείας αυτών. Έ κ τοΰ- του προήλθε καί ή αποτρεπτική τής βασκανίας φράσις ακόρδο ατά μάτ’α σου, ακριβώς ως ένεκα τής εκτυφλωτι-


•/.ής ιδιότητας της τέφρας λέγεται ή παρομοία φράσις στάχτη ατά μάτίσ. τον. Τοιαύτην προληπτικήν ιδιότητα εχει κα'ι κλάδος σχοίνου,, πάντως διά τό ομόηχον προς την λέξιν σχοινί, δ ι ’ ης ύποδηλοΰται περιορισμός τής βασκανίας. Διάφορα αηδή η ευτελή αντικείμενα άναρτώ- μενα εξ άλλων αντικειμένων συμβολίζουσιν δτι ή βασκανία δυναται νά πέση Ιπ* αυτών κα'ι νά προφυλαχι^ή τό άντικείμενον, εξ οΰ εινε άνηρτημένα. Τοιαϋτα εινε κεφαλή βοός (βοϊδοκέφαλο) ή δνου η ήμιόνου ή ίππου, δδόντες χοίρου, κοχλιάριον τρυπημένον, πόδες ασπάλακας κα'ι παλαιόν σανδάλιον. ’Από τής βασκανίας προφυ- λάσσει και τεμάχιον δικτύου περιβάλλον τό άντικείμενον, ως οίονε'ι έμποδίζον την βασκανίαν νά πέση επ’ αυτοΰ. Επειδή δέ ολαι αΐ άσΟένειαι νομίζεται δτι είνε δυνατόν νά προήλθον κα'ι εκ βασκανίας, πρέπει εν έκαστη τούτων νά εξακριβωθώ αν προέρχηται εκ τοιαύτης αιτίας. Προς έξακρίβωσιν τούτου έμβαπτίζουσιν εντός ποτηριού ίίδατος τρεϊί άνημμένους άνθρακας μετά μαγικών ρητών. Τότε, δν μέν οί άνθρακες σταθώσιν είς τήν επιφάνειαν τοΰ ΰδατος, σημεΐον οτι δεν υπάρχει βασκανία κα'ι

εινε ανάγκη άλλης θεραπείας. ”Α ν δμως οι άνθρακες βυ- θισθώσιν εΐς τό αΐδωρ, τότε πρόκειται περ'ι βασκανίας κα'ι κατ’ αυτής κυρίως πρέπει νά ληφθώσι μέτρα. Έ ν τή μαντεία ταυ τη δ μέν αριθμός τρία έγγυαται τήν επιτυχίαν αυτής, ο! άνημμένοι άνθρακες συμβολίζουσι τό πάθος και ή παρά τούς φυσικούς νόμους βύθισις αυτών, ένεκα ίσως άλλης ουσίας περιεχομένης εν τφ έσβεσμένφ αν- θρακι και βαρυτέρας τοΰ υδατος, συμβολίζει δτι τό πά

14


θος εινε παρά φύσιν καί επομένως προέρχεται εκ βα- σκάνου οφθαλμού (ΐδε και λέξιν ανϋραξ). Ή γενομένη βασκανία θεραπεύεται διά διαφόρων συμβολικών πρά

ξεων. Οϋτω περιστρέφουσι περί τήν κεφαλήν τοϋ βασκαν- θέντος μετ’ έξορκισμών μάχαιραν, άλας καί άρτον, επειτα δέ τήν μέν μάχαιραν έμπηγνΰουσιν εΐς ξΰλον, τό ά'λας ρίπτουσιν εξω τής οικίας τον δέ άρτον δίδουσιν εΐς κΰνα. Ταϋτα συμβολίζουσιν δτι τά κακά τής βασκανίας άφαι- ροΰμενα από τοΰ βασκαν&έντος ατόμου διασκορπίζονται κα'ι μεταδίδονται άλλαχοΰ. Τήν βασκανίαν αναιρεί δ βα- σκάνας αν πτύση τρις εΐς τό στόμα τοΰ βασκανθέντος. Ή βασκανία αναιρείται αν ρicpvtf] επί τοΰ βασκανθέν- τος χώμα κρυφίως ληφθέν εκ τω ν ιχνών τώ ν ποδών τοΰ βασκάναντος, δ'περ εινε συμβολισμός τής δι’ άλλου αντικειμένου τοΰ βασκάναντος άναιρέσεως τής πρώτης επηρείας του. Δ ιά τον αυτόν λόγον νομίζεται δτι αναιρείται ή βασκανία, αν καπνισθή δ βασκανθείς μέ τεμάχιον εν

δύματος τοΰ βασκάναντος ή μέ τεμάχιον τοΰ υποδήματος του ή άν άλειψβή εΐς τό πρόσωπον μέ τον σίελον τοΰ βασκάναντος ή τέλος αν καταπίχι ολίγον σίελόν του. Ό βασκανθείς αποβάλλει τήν βασκανίαν αν ούρηση επί τών όνΰχων του, ίσως εΐς συμβολισμόν αποβολής τοΰ κα- κοΰ έκ τών έ'σω καί μεταβιβάσεο>ς εΐς τό έσχατον καί άκίνδυνον άκρον τοΰ σώματος. Ε π ίσης αποβάλλει δ βα- σκανθείς τήν βασκανίαν αν καπνισθη μέ τό άκρον τής «βρακοζώνας» του, ίσως εΐς συμβολισμόν δτι καίει επ’ αν- τοΰ τό κακόν καταστρέφων εντελώς άντικείμενον άντ* άλλου πολυτιμοτέρου, ένφ τό πάθος του διαλύεται ώς κα-

15


π νός.’Αποβάλλει ο βασκανθείς τήν βασκανίαν περιστρέ- φων πέριξ τής κεφαλής του άγγεΐον ΰδατος μετ’ άναλε-

λυμένου αλατος, ΐσως εΐς συμβολισμόν δτι το πάθος του θά αναλυΟβ ώς τό αλας εντός τοϋ υδάτος. "Αλλαι ενέρ- γειαι κατά τής βασκανίας εινε α! εξής: ρίπτουσιν εις άγ~ γεΐον ΰδωρ καί εντός αύτοϋ σταγόνας ελαίου τής κανδή- λας άναλυομένας εντός τοΰ ΰδατος (αν τυχόν δεν άναλυ- θώσιν αΰυαι, τοϋτο σημαίνει δτι δεν υπάρχει βασκανία) και νίπτουσι δι5 αΰτοϋ τρις τό πρόσωπον τοΰ βασκανθέν- τος. Ένταΰθα ό αριθμός τρία συμβολίζει τό αίσιον τής ένεργ^ίας, το άναλυόμενον ελαιον συμβολίζει τήν διάλυσιν

τής βασκανίας καί τό χυνόμενον προς καθαρμόν ΰδωρ τήν εκβολήν τοΰ κακοΰ εκ τοΰ σώματος. Καπνίζουσι τον βασκανθέντα μέ μυρωδικά, ΐσως διά τήν απολυμαντικήν ιδιότητα τούτων καί διά τον ανωτέρω μνημονευθέντα συμβολισμόν διά τοΰ καπνοΰ. Τό βασκανθέν βρέφος περι- φέρουσι τρις κατά τήν νΰκτα προ τοΰ ΰπνου άνωθεν τοΰ πυρός τής εστίας διά νά μεταβή τό κακόν εις τό πΰρ. ΓΙρός απαλλαγήν βρέφους από τής βασκανίας συντελεί τό γλΰψιμον αΰτοϋ τρις διά τής γλώσσης επί τοϋ προσώπου, δτε, αν τοϋτο εινε ΰφάλμυρον, εΐνε σημεΐον δτι υπάρχει βασκανία. Τό νοσοΰν εκ βασκανίας βρέφος θε- ραπεΰουσι διά μείγματος άποξυσμάτων ασβέστου εκ τώ ν τοίχων τοΰ δωματίου καί αγιασμού, δι3 οΰ ποτίζουσιν αυτό καί νίπτουσιν αυτό τρίς. Ζφα βασκανθέντα και μή δυνάμενα νά όργώσωσιν άπαλλάττονται τής βασκανίας, άν δ ζευγηλάτης άλείψΉ διά τοΰ ουρου του τούς δνυχάς των. Τοΰτο δέ άφ5 ενός μέν διότι τό ακάθαρτον ουρον

ιό


συμβολίζει άντίδρασιν κατά τοΰ μιάσματος τής βασκανίας, άφ5 ετέρου δέ δ if)τι. έχει τοϋτο -θεραπευτικήν ενέργειαν. Κ α ι ταΰτα μέν περ'ι τής κακής επηρείας τοϋ δφθαλ- μοϋ. Έκτος τούτου και ή κίνησις τοΰ ενός ή τοΰ άλλου οφθαλμού, τό παίξιμο, κατ5 αναλογίαν προς τήν κίνησιν τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγονότος, νομίζεται ως προ- μήνυμα μέλλοντος ευάρεστου ή δυσαρέστου γεγονότος. Φυσικφ τφ λόγφ κατ= αναλογίαν ή κίνησις τοϋ δεξιοΰ οφθαλμού προμηνύει αίσιον γεγονός, ενώ ή κίνησις τοϋ αριστερού οφθαλμού προμηνύει άπαίσιον γεγονός. Έ κ τος τούτου δμως νομίζεται οτι ή κίνησις τοϋ δφθαλμοΰ εινε μόνον προμήνυμα τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγο

νότος, προς εξακρίβωσιν δέ εκ τίνος μέλλει τοΰτο νά προέλθη ή αν τοΰτο θά είνε ευχάριστον ή δυσάρεστον εινε εν χρήσει τό νομάτισμα (δνομάτισμα). Τοϋτο συνί- σταται εις τον ορισμόν ενός ατόμου δι’ έκαστον τώ ν οφθαλμών ή τοΰ αισίου διά τον ενα οφθαλμόν καί τοϋ απαίσιου διά τον άλλον οφθαλμόν καί ή προσπάθεια έπειτα προς άπόσπασιν διά τής τριβής εκ τώ ν βλεφαρίδων τώ ν δύο οφθαλμών τριχός. Ό οφθαλμός έκ τής βλεφαρίδος τοΰ οποίου θ ’ άποσπασθχί ή πρώτη θριξ ύπο- δηλοΐ δτι εκ τού όρισθέντος δ ι’ αυτόν ατόμου θά πρόελθε τό γεγονός ή cm τό γεγονός τοΰτο θά εινε ποιό- τητος άναλόγου προς τήν όρισθεϊσαν διά τον οφθαλμόν τοΰτον. Τό νομάτισμα προς ορισμόν τοΰ ατόμου γίνετα ι καί αν ζητήση τις από παρακαΟήμενον νά τω εΐπη ενα αριθμόν. Τό γράμμα τοΰ αλφαβήτου, προς δ αντιστοιχεί δ αριθμός οΰτος, δεικνύει τό αρχικόν γράμμα τοΰ δνό-Μιιυνΐουρα% Π ρ ο λ ή ψ ε ι ς τ ο ν ε λ λ ΐ } η κ ο ν λ α ο ν 2

17


ματος τοΰ ατόμου. Τό είδος τοΰτο τοΰ οΐωνισμοϋ ιδίως είνε εν χρήσει προς εΰρεσιν τοΰ ατόμου, υπό τοϋ οποίου νομίζει τις οτι μνημονεύεται (ΐδε και λέξιν ρίς).

2. ~Ωτα.— Κ α τ ’ αναλογίαν τοΰ ήχου μελλούσης ει- δήσεως οιωνός προαγγέλλων ταΰτην νομίζεται δ βόμβος τοΰ ώτός τίνος. Ό βόμβος οΰτος προαγγέλλει νέον τι καλόν η κακόν. Ένιαχοϋ δ βόμβος τοΰ δεξιοΰ ώτός νομίζεται προάγγελος αΐσίας ειδήσεως, δ δέ βόμβος τοΰ αριστερού ωτός προάγγελος κακής. Έκτος τοΰτου δ βόμβος τοϋ ωτός νομίζεται δτι ύποδηλοΐ και κακολο- γίαν εκείνου, τοϋ δποίου τό οΰς βομβεΐ. "Οταν τις ερω- τώμενος νπ άλλου ποιον οΰς του βομβεΐ επιτύχει, τοΰτο σημαίνει κατ’ Αναλογίαν η δτι θά ακοΰση δμοΰ μετ’ αΰ- τοΰ τήν εΐδησιν ή οτι κακολογοΰνται δμοΰ υπό τίνος.

3. Ρ ίς .— 'Ο κνησμός τής ρινός κατ’ αναλογίαν νομί- ζεται δτι προμηνύει στενοχώριαν. ’Αλλαχού δέ νομίζεται δτι προμηνύει ένόχλησιν εξ άφίξεως προσώπου τινός. Ό πταρμός κατ’ αναλογίαν τοΰ ήχου τοΰ παραγομένου υπό τών επιδοπιμαζόντων θορυβωδώς ενέργειαν τινα νομίζεται δτι προμηνύει τήν αλήθειαν τών λεγομένων κατά τήν στιγμήν κα θ ήν γίνεται ή τήν έπανάληψιν γεγονότος παρομοίου προς τό τής στιγμής εκείνης (ΐδε καιτάς περί θανάτου προλήψεις και λέξιν Ά πόκρεφ ). Επίσης δ πταρμός νο· μίζεται δτι ύποδηλοΐ δτι γίνεται λόγος περί τίνος υπό συγγενών του ή φίλων του. Προς μαντείαν δέ τοΰ δνόμα- τος τοΰ μνημονεύοντας μεταχειρίζονται τό ανωτέρω μνη-

ι8


μονευθέν νομάτισμα. Δ ιά τό νομάησμα τοΰτο εκτός τοϋ μνημονευθέντος τρόπου υπάρχει καί ό εξής: Τρίβουσι τάς δφρϋς τω ν μνημονεύοντες διάφορα ονόματα συγγενών καί φίλων. Τό όνομα μετά της μνείας τοϋ οποίου θά συμπέση ή εξαγωγή τριχός έκ τής τριβής τών όφρυοον

ύποδηλοΐ τον μνημονεύοντα. Ε πειδή δέ ο πταρμός πα- ράγεται συχνάκις εκ κρυολογήματος, νομίζεται καλόν επί τοϋ πταρμού νά άποτρέπωσι τήν πιθανότητα άσθενείας

διά τής ευχής γειά σον ή με (τΙς) υγείες (σου).

4. Π α ρ ε ια ί.— Ό κνησμός παρειάς κατ’ αναλογίαν

νομίζεται δ τι προμηνύει λύπην καί στενοχωρίαν. Ό παΐς ό οποίος έχει εΐς τήν παρειάν ή καί γενικώτερον εΐς τό σώμα έλιά νομίζεται διά τό ομόηχον τής λέξεως οτι θά γίνη ελεημων.

5. Σ τό μ α .— Περί τοϋ πτύσματος έγένετο λόγος ανωτέρω εν tfj λέξει οφθαλμός. Τό χάσμημα ως προϊόν κο- πώσεως ή αδιαθεσίας νομίζεται δτι προμηνύει κακόν καί διά τοΰτο συνηθίζεται νά γίνεται επί τοΰ στόματος τώ ν χασμωμένων παιδίων τό σημεΐον τοϋ σταυρού, ΐνα διά τής χάριτος αΰτοϋ αποτροπή τό επικείμενον κακόν. Ό υπέρμετρος γέλως ως υπερβολή χαράς θεωρείτα ι κατ’ άν- τίθεσιν προμήνυμα λύπης, διό εύχονται εις τον ύπερμέ- τρως γελώντα σε καλό σου. Τό συρίττειν έν -καιρφ νυ- κτός θεωρείτα ι κακόν, πάντως διά τήν άνησυχίαν ήν προ-

καλεϊ ο πράττων τοϋτο. "Ό πράττων τοϋτο κατ° αναλογίαν θά ΰποστή ζημίαν έκ ζφου περιφερομένου κατά τήν νύ-

19


κτα, διότι λαγός ϋά φώ ] τη σιτάρια τον. Ό τρώγων δεν πρέπει νά άφήνη υπόλειμμα άρτου (τη χαψιά τον), πάντως διότι τοϋτο εινε άπρεπες κα'ι αποτελεί καί σπατάλην. Διά τοΰτο νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι τον μέν πράττοντα τοΰτο θά τον άφήση ή σΰζυγός του, αν δέ

άλλος τις φάγη τό ΰπολειπόμενον, οΰτος λαμβάνει δυνάμεις άφαιρουμένας παρά τοΰ καταλιπόντος τό τεμάχιον

τοϋ άρτου.

8. Ό δ ό ν τ ε ς .— Οΐ πυκνοί δδόντες ενιαχού κατ’ ανα

λογίαν (=πλήθος όδόντων καί πλήθος κτημάτων) προ-

μηνύονσι πλούτον, ενφ οΐ αραιοί άντιθέτως προμηνΰουσι

πτο>χείαν. Τουναντίον άλλαχοΰ κατ' ά'λλην αναλογίαν (— ευ

ρυχωρία καί ευμάρεια) νομίζεται οτι δ εχων αραιούς δδόν-

τας θά πλουτήση. Θεωρείται κακόν νά ρίψη τις κατά γης

εκβληθέντα δδόντα παιδός, πάντως ενεκα σεβασμού προς

μέρος τοϋ σώματος, διότι, αν κατά τΰχην πατηθή οΰτος

ΰπό κυνός, νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι ό εΐς δν ανήκει

θά απόκτηση άντ5 αΰτοϋ σκυλήσιο δόντι. Διά τοΰτο ρί-

πτουσιν αυτόν επί τής στέγης διά νά τον πάρη ή κου

ρούνα η είς οπήν τινα διά νά τον πάρη ό ποντικός καί

φέρωσιν άλλον στερεόν, παρακινούμενοι διά τής φράσεως

νά κοκκαλένιο και δός μου σιδερένιο.

7. Γ λ ώ σ σ α .— "Α ν τις δαγκάση τήν γλώσσαν του,

τοϋτο κατ’ αναλογίαν τοϋ παραγομένου δυσαρέστου συν

αισθήματος δηλοϊ οτι κακολογεΐται ΰπό τίνος. "Α ν τις

20


όμιλγί περί επικειμένων κακών, νομίζεται δη θά άποτρα-

πώσι ταϋτα, αν καταρασθώσι τον όμιλοϋντα διά τής φρά- σεως δάγκασε τη γλωσσά σου ή νά όαγκάσι] τη γλωσσά του. Τοϋτο δέ διότι ό δαγκάνων τήν γλώσσαν του παύει προσωρινώς νά δμιλή και κατ' αναλογίαν νομίζεται δτι θά έμποδισθή συγκοπτόμενον διά τό μέλλον κακόν.

8. Λ α ιμ ό ς .— "Οταν δ λαιμός τίνος καίγι άνευ ουσίας προκαλούσης ερεθισμόν, νομίζεται κατ’ αναλογίαν τοΰ προκαλουμένου δυσάρεστου συναισθήματος δτι οΰτος κα- κολογεΐται ΰπό τίνος. Ή λυγξ κατ’ αναλογίαν τής παρα- γομένης δι’ αυτής κινήσεως νομίζεται ώς σημεΐον δτι γ ίνεται που λόγος περί τίνος. Διά νά παύση αΰτη πρέπει τις νά άναφέρη ονόματα άπόντων φίλων του, πα'ντως

διότι διά τής κινήσεως τής όμιλίας επέρχεται αντιπερισπασμός κατά τής λυγγός.

9. Τ ρ ίχ ες .— ΓΑν βρέφους γεννηθέντος αί τρίχες τής κεφαλής δέν χωρίζωνται είς τήν κορυφήν, ώς συμβαίνει συνήθως, άλλ’ ό'πισθεν τής κεφαλής χαμηλά, πιστεύεται κατ’ Αναλογίαν (= θ έσ ις περι τό τέρμα τής κεφαλής κα'ι τέρμα τοκετοί) δτι ή μήτηρ του δέν θ ’ απόκτηση ά'λλο τέκνον. ”Α ν τρίχες τινές επί τής -κεφαλής συστρέφων- τα ι εις δύο κύκλους, πιστεύεται δτι οΰτος θά νυμφευ-θή δίς. Α ί κοπτόμεναι τρίχες ώς μέρη τοϋ σώματος δέν θ εω ρείται καλόν νά ρίπτωνται εις τό έ'δαψος καί νά πατώνται, άλλά τίθενται εντός οπών. Γυνή κτενιζομένη δέν ρίπτει τάς πιπτούσας κατά τό κτένισμα τρίχας (άποχτε-

21


νίδια) εΐς το πϋρ, διότι κατ' αναλογίαν τής επερχομένης καταστροφής πιστεύεται οτι θά χηρεύση.

10. Ε γ κ έ φ α λ ο ς .— "Οταν δύο σκέπτωνται τό αυτό πραγμα καί δ είς προλαμβάνουν τον άλλον τό άναφέρη προηγουμένως, νομίζεται κατ’ Αναλογίαν (=προτεραι.ότης σκέψεως καί πρωτεία) δτι outoe θά ζήση περισσότερον τοϋ άλλου.

11. Π α λάμ η .— Ό έ'χων τάς δύο συγκλινούσας γραμμής τής παλάμης μΓ7λλον παραλλήλους νομίζεται κατ’ αναλογίαν (=παραλληλότης γραμμών καί αποφυγή συγκρούσεων καί αντιθέσεων) δτι θά ζή ση ευτυχέστερος τοΰ εχον- τος τάς γραμμάς ταύτας όλιγώτερον παραλλήλους. Ό κνησμός τής παλάμης νομίζεται κατ’ αναλογίαν τοϋ προκαλουμένου ερεθισμού δτι προμ,ηνύει λήψιν χρημάτων ή κέρδος.

12. Δ ά κ τυ λ ο ι.— “Α ν τό άκρον τοϋ μεγάλοι) δακτύλου τής χειρός τίνος άναστρεφομένου δύναται νά φθηογι καί νά εγγίση τον βραχίονα, τοΰτο κατ3 αναλογίαν (= δ ι - πλότης κάμψεως) σημαίνει δτι οΰτος θά νυμφευθή δίς. ”Α ν ή χείρ τίνος τεινομένη παρουσιάζη τούς δακτύλους καμπτομένους πρός τό άνω καί σχηματίζοντας κοιλότητά τινα, οΰτος νομίζεται, κατά μεταφοράν τής κάμψεως είς τον χαρακτήρα του, δτι εινε εΰσπλαγχνος καί ελεήμων, ένω τουναντίον πιστεύεται δ ι ’ εκείνον, οΰτινος οϊ τεινόμενοι δάκτυλοι εινε ευθείς καί ά'νευ κάμψεως. "Αν οί δάκτυλοι τοϋ ποδός τίνος εινε ό εις επί τοΰ άλλου, οΰ-

22


τος κατ' αναλογίαν τής έννοιας τής συσσο)ρεύσεως νομί- ζετα ι ο τι θά απόκτηση πολλά αγαθά.

13. "Ο νυ χ ες .— Κατά μεταφοράν τής απώλειας εις τήν ηθικήν έ'λλειψιν πιστεύεται οτι τοΰ αμαρτωλού πί- πτουσιν εις ή πλείονες όνυχες καί οτι τοΰτο θ ά εινε σημεΐον τής κακής ηθικής ποιότητος αΰτοϋ εν τφ ά'λλφ κόσμφ. Δ ιά τοΰτο συμβολικώς πιστεύεται δ τι εκείνος, περί τοΰ οποίου ΰπάρχουσιν ύπόνοιαι. δτι εΰρεν άπο- λεσθέν tl άντικείμενον ή διέπραξε κλοπήν τινα, οφείλει, δταν τφ ζητηθή, νά δώση τεμάχιον δνυχος εΐς τον άπολέσαντα εΐς άπόδειξιν τοΰ ο τι εινε άθφος· διότι έν ενδεχόμενη άρνήσει πιστοποιεί τήν ενοχήν του, ώς φοβούμενος στέρησιν τεμαχίου τινός, δπερ θά τω ζητηθή έν τφ ά'λλφ κόσμφ. Δ ιά τοΰτο 6 κόπτων τούς όνυ

χας του ρίπτει τα τεμάχια αυτών συμβολικώς ό'πισθεν τώ ν ώμιον του εΐς ενδειξιν οτι έξακολουθεΐ νά τά φέρη καί μετά θάνατον θά τά παρουσίαση εΐς τον θυρωρόν τοΰ "4·δου διά νά εΐσέλθη ελευθέριος διά τής πΰλης αΰ- τοϋ, διότι άλλως θεωρούμενος αμαρτωλός θά βληθή εΐς τήν πίσσαν. Διά τον αυτόν λόγον πιστεύεται καί οτι τοΰ μή πράττοντος τοΰτο τά τεμάχια ταΰτα τώ ν ονύχων μεταβάλλονται εΐς δ'φεις καταδιώκοντας αυτόν. Καί άλλως δέ θεωρείτα ι κακόν νά ρίπτωσι τά τεμάχια τώ ν κοπτο- μένων ονύχων ως μέρη τοΰ σώματος εΐς τό έδαφος, οπου θά πατώνται, αλλά θέτουσιν αυτά εΐς οπήν τινα. Δ ιά τον αυτόν λόγον νομίζεται κακόν νά καίωνται τά τεμάχια τώ ν κοπτομένων ονύχων. Δέν κόπτει τις τούς όνυχάς του οταν

23


λάβη άντίδωρον διά νά μή απόρριψη μέρος τοΰ άγια- σθέντος διά τούτου σώματός του. Τοϋτο αποτελεί και παράγγελμα καθαρισμού προ τής μεταβάσεως εις τήν εκκλησίαν. Δέν κόπτουσι τούς όνυχας νηπίου μέχρις ηλικίας ενός έτους, διότι ά'λλως τοϋτο θά γίνη κλέπτης. Ή πρόληψις στηρίζει τό υγιεινόν παράγγελμα τής αποφυγής τής κοπής τώ ν μή άντεχόντων εις αυτήν άπαλωτάτων ονύχων τοϋ νηπίου. Τ ά τεμάχια τών πρώτων κοπτομένων ονύχων τοϋ παιδός ή μήτηρ ρίπτει εΐς τό βαλλάντιον τοϋ πατρός ίου, διότι πιστεύεται δτι ταΰτα θά φέρωσιν ευτυχίαν και τό βαλλάντιον θά εινε πάντοτε πλήρες. Έ ά ν αύξάνωνται πολύ ταχέως οί δ'νυχές τίνος, οΰτος κατ’ άν- τίθεσιν νομίζεται δτι θά γίνη πτωχός. Ό εχων στίγματα επί τών ονύχων νομίζεται δτι θά εινε ευτυχής εις τάς δοσοληψίας του.

14. Π λευ ρ α ί.— Ό κοιμώμενος επί τής άριστεράς πλευράς δέν άποκτα τέκνα. Ή πρόληψις στηρίζει υγιεινόν παράγγελμα, διότι εν τή αριστερή πλευρά κεϊται ή καρ- δία, ήτις εινε ανθυγιεινόν νά πιέζηται.

15. Γ εν νη τ ικ ά όργα να .— Θεωρείται ακάθαρτος πασα εργασία προερχομένη εκ γυναικός εχούσης τά εμμηνά της. Εϊδικώς δέ γυνή εχουσα τά εμμηνά της δέν πρέπει νά εΐσέλθη εΙς μελισσότοπον, διότι αί μέλισσαι «θά ψοφήσουν».

16. Π όδ ες .— Ή έκ συμποδισμοϋ πτώσις νομίζεται επήρεια κακοϋ πνεύματος καί διά τοΰτο ό πεσών εγει

24


ρόμενος πτύει τρις εις τό μέρος εκείνο και ποιεί καί τό σημεΐον τοϋ σταυροΰ προς άποδίωξιν τοϋ κακοϋ πνεύματος. Θεωρείται κακόν νά διασκελίζϊ] τις άλλον εξηπλω- μένον, διότι οΰτος δεν μεγαλώνει ή διότι δ διασκελίζουν τον παίρνει χρόνια. Ή πρόληψις πιθανώς προήλθε κατά παρομοίωσιν τοϋ διασκελιζομένου προς τον κείμενον ΰπό τούς πόδας τινός και οίονε'ι υποχείριον τοΰτσυ. Τό κακόν θεραπεύεται, αν ό διασκελίσας διέλθη πάλιν ΰπεράνω τοϋ έξήπλωμένου κατ’ αντίθετον διεΰθυνσιν και οιονεί εξουδετερώσει ου to) τήν κακήν επήρειάν του. Διά τό άναρ- μοστον τοΰ πράγματος νομίζεται ο τι γυνή διερχομένη διά μέσου άνδρών καθημένων κΰκλφ θά γέννηση θήλυ τέκνον, πράγμα μή θεωροΰμενον πολύ ευτυχές παρά τοΐς χωρικοϊς.

25

Β '

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α ί

ΕΙΣ Τ Α Σ Α Σ Χ Ο Λ ΙΑ Σ Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ

Κ Α Ι Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Ο Υ Σ Ε Ν Ε ΡΓΕ ΙΑ Σ Α Υ Τ Ο Υ

1. Τ α ξ ίδ ιο ν .— Α ί ποικίλαι άνάγκαιταϋ βίου γίνονται αιτία αποδημίας πολλών. Ή αποδημία αΰτη, ιδίως χάοιν πορισμοϋ τών προς τό ζην η κέρδους γινόμενη, θεωρείται δικαίως οδυνηρόν πράγμα ώς στερούσα τον άποδημοϋντα τώ ν αγαθών τής πατρίδος. Ευτύχημα μέγα θεωρείται νά διαρκέση αΰτη οσον τό δυνατόν δλιγώτερον χρόνον καί νά έπανέλθη δ άποδη μών ταχέως καί αισίως, άφοϋ Ικτελέση τον σκοπόν τής αποδημίας του καί συγκομίσω πλούσια κέρδη. Έ κ τοΰτου προήλθον ποικίλοι οίωνισμοί καί ένέρ- γειαι συμβολικοί προς πρόγνωσιν τών μελλόντων καί αποτροπήν τών υποτιθεμένων κακών τής αποδημίας. Οΰτω κατά τήν ημέραν τοϋ ταξιδιού δέν πρέπει νά έξαγωσί τ ι προς πώλησιν η προς δανεισμόν εκ τής οικίας, διότι κατ’ αναλογίαν (=αφαίρεσις καί απώλεια αντικειμένου τοϋ τα- ξιδεΰοντος) θεωρείται τοϋτο άπαίσιον διά τον άποδημοϋντα. Άποφευγουσι νά σαρώσοοσι τήν οικίαν κατά τήν ημέραν τής αποδημίας προσώπου τινός, εκ φόβου πάντως μήπως συμβολικώς τό σάρωμα τής οικίας σημάνη

20


και τό εξ αυτής και τοΰ βίου εν γένει πάρω μα τοϋ άπο- δημοϋντος. Ό τό πρώτον αποδήμων άπαξ εξελθών τοϋ χωρίου του καί έλθών εις τον λιμένα τοϋ απόπλου δέν επιτρέπεται νά έπανέλθη εΐς τό χωρίον, έστω καί εμποδιζόμενος προσωρινώς δι’ οίονδήποτε λόγον νά εκ- πλεΰση, άλλα παραμένει εΐς τον λιμένα, διότι ή επιστροφή του κατ’ αναλογίαν νομίζεται οτι προμηνύει ματαίωσή

τοϋ σκοποί τοϋ δλου ταξιδιού. 'Η πρόληψις εχει καί πρακτικόν σκοπόν; τήν αποφυγήν τής επαναλήψεως τών απο

χαιρετισμών καί άλλων προετοιμασιών τοϋ άποδημοΰν- τος. Θέτουσιν εΐς τήν εςώϋνραν τοϋ άποδημοϋντος στα- μνίον ΰδατος μετ’ οίνου μεμειγμένου καί τεμάχιον άρτου, ά'τινα διασκελίζει ό άποδημών εΐς συμβολισμόν δτι !ν ττ| αποδημία θά ΰπερπηδήση τάς δυσχερείας πρός πορισμόν

τώ ν επιτηδείων.Ένιαχοϋ δέ συνηθίζεται νά άνατρέπη οΰτος διά τοϋ ποδός τό σταμνίον, νά παραλαμβάνη δε μεθ° εαυ- τοϋ τον άρ τον.Ό αποδήμων δέν πρέπει νά στρέφηται μα- κρόθεν δια νά άποχαιρετήση τινά, διότι άλλως δέν θά επι- στρέψη ταχέως εκ τής αποδημίας. Ή πρόληψις πιθανώς προήλθεν εκ τής μεταφοράς τής άποστάσεως τοϋ χαιρε- τισμοϋ είς τήν άπόστασιν ήν θά τηρη Ιπ ί πολύ εΐς τό μέλλον εκ τής πατρίδος του δ άποδημών. ’Ά ν ό άποδημών ελησμόνησέ τ ι εΐς τήν οικίαν του, τοΰτο σημαίνει δτι θά επιστρέψη ταχέως εκ τής αποδημίας, πάντως έκ τής ιδέας δτι, δπως τά πράγματά τοϋ φενγοντος θέλουσι νά παραμείνωσιν έν τφ οΐκφ, οΰτω καί αυτός θά έπανέλθη ταχέως εΐς αυτόν. Ό τα ν τήν στιγμήν τής άναχωρήσεως κοπρίζη τό ζφον τήν αυλήν της οικίας, τοΰτο είνε ση~

27


μεΐον δτι ό αποδήμων θά επανέλθη ταχέως. “Οταν έπι- στρέψωσιν είς τον οίκον οί προπέμψαντες τον άποδημή- σαντα, λαμβάνουσιν αμέσως δ?.οι κα'ι κρατοϋσιν επί τινας στιγμάς κλάδους δένδρων η δεσμίδας χόρτου προς συμβολισμόν τής γενησομενης θριαμβευτικής υποδοχής τοϋ ταχέως μέλλοντος νά έπιστρέψΐ] αποδημοϋντος. Καλός οιωνός θεωρείται νά εΰρη δ ταξιδεϋων καθ’ οδόν μέ- ταλλόν τι, ίδίως πέταλον ή καρφίον, τό οποίον λαμβάνων θέτει εις τά πράγματά του κατά μεταφοράν τής έννοιας τοΰ καθ’ δδόν ευρήματος είς τό μέλλον εκ τοϋ ταξιδίου κέρδος. Τουναντίον κακός οιωνός θεωρείται διά τον αυτόν λόγον τό νά άπολέσχι τι καθ ’ οδόν. Κακός οιωνός κατ’ εξοχήν θεωρείται ή συνάντησις (συναπάντημα) καθ’ οδόν προσώπων, τών δποίων ή συνάντησις κα'ι έν τω καθ5ημέραν βίφ νομίζεται απαίσιος (ΐδε λέξιν οφθαλμός). Προς αποφυγήν τοΰτου φροντίζουσι πρ'ιν η έξέλθωσιν έκ τής οίκίας νά συναντηθώσι μέ τινα άλλον μή απαίσιον (κα- λοήσκιωτον) ή μόλις συναντήσωσι καθ’ δδόν τον άπαί- σιον έπιστρέφουσι και άλλάσσουσι διεΰθυνσιν άναχωρή- σεως, ΐνα διά τής συμβολικής ταΰτης πράξεως έξουδετε- ρώσωσι τάς συνεπείας τής κακής συναντήσεως. Κακός οιωνός θεωρείται καί δταν κόπτεται δ δρόμος τοΰ άποδη-

μοΰντος ΰπό άμάξης ή φορτωμένου ζώου διερχομένου εμπροσθέν του καί άναγκάζοντος αυτόν νά σταματήση, κατά μεταφοράν τοϋ έμποδίου εΐς τάς μελλούσας ένερ- γείας του. Ίδ ίω ς κακός οιωνός θεωρείται νά διέλθη έμπροσθεν τοΰ αποδημοϋντος λαγωός, πιθανώς ως συμβο- λίζων δειλίαν άντικειμένην προς τάς Ιδιότητας, ας δέον


νά άναπτΰξη δ άποδημών. Κακός οιωνός θεο)ρειται, κατά μεταφοράν εΐς τά εμπόδια τώ ν μελλουσών ενεργειών, τό νά προσκόψτ] τό ζφον τοϋ αποδημοϋντος,ιδίως δταν τοΰτο εινε ήμίονος, διότι τότε δυσκολώτερον δυναται τοΰτο νά άποδοθή εΐς απλήν σΰμπτωσιν καί άσφαλέστερον νομίζε- ται ώς προμήνυμα μελλόντων εμποδίων.

2. Ζ ύ μ ω μ α .— Ό τα ν ζυμώνωσι, δεν δίδουσιν αντικείμενα εξω τής οικίας πριν ή τό φΰραμα γίνη ( άνεββ), διότι άλλως νομίζεται δτι τοΰτο θά μείνη λειψό, κατά μεταφοράν τής άφαιρέσεως αντικειμένου εκ τής οικίας εΐς τήν άφαίρεσιν ιδιοτήτων τοϋ φυράματος. Κατά τήν αυτήν μεταφοράν, όταν γυνή μεταβή εΐς οικίαν καί εΰρη τήν οικοδέσποιναν νά ζυμώνη, οφείλει νά παραμείνη μέχρι τέλους τής ζυμώσεως καί πλάσεως τώ ν άρτων, διότι άλλως πιστεΰεται δτι τό φΰραμα ολιγοστεύει καί δέν εξαρ- κεΐ διά τον αριθμόν τώ ν προϋπολογισθέντων άρτων (ΐδε καί λέξιν ζνμη).

3. Ο ίκ οδόμ η σ ις .— Έ π ίτώ ν θεμελίων οικοδομήματος ανάγκη νά θυσιασθή πρόβατον ή αλέκτωρ. Ή πρό- ληψις εινε αρχαία καί έχει ώς βάσιν τήν ΐδέαν δτι δ κακός δαίμων απαιτεί αίμα διά νά μή καταστρέψΆ τήν ο ι

κοδομήν, ώς παρατηροΰμεν ιδίως εΐς τήν περί τοϋ γεφυρώ ν της ’Ά ρ τα ς παράδοσιν.

4. Ρ ά ψ ιμ ο ν .— "Οταν κατά τήν ραφήν ενδύματος ή κλωστή κομποδένεται, τοϋτο σημαίνει ο τι δ εΐς ον άνή-

29

V ■■'■JtJSi:· 5

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ TOY ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

κει τό ένδυμα θά εχη υγείαν καί ευεξίαν καί θά εινε μα

κρόβιος, κατά μεταφοράν της έννοιας τοΰ δεσίματος εις τήν ΐσχυράν σωματικήν συγκρότησιν τοϋ ατόμου. Υπάρχει δέ καί ή αντίθετος ταΰτης πρόληψις. Δέν πρέπει νά ράπτη τις ένδυμα φέρων αυτό, διότι θά λησμονήση τά γράμματα. Ή πρόληψις προήλθεν εκ τοϋ αναρμόστου τής ενεργείας ταΰτης, διότι έκτος τοϋ κακοΰ ραψίματος πολλάκις ράπτονται διά τής κλωστής καί τά κάτωθεν τοϋ ενδύματος ευρισκόμενα καί ή έννοια αΰτη μετεφέρθη καί εις τήν ιδιότητα τής μνήμης, τής οίονεί άκινητούσης ωσεί ήτο ερραμ- μένη. Οϋτω εξηγείται διά τό άνάρμοστον καί ή πρόλη- ψις οτι δέν πρέπει νά ράπτη τις έν πλω ευρισκόμενος, διότι δήθεν ράβει τον αέρα καί επέρχεται νηνεμία, ήτις εινε κακή διά τούς πλέοντας δ ι’ ιστιοφόρου.

5. Σ ά ρ ω μ α .— Θεωρείται κακόν νά σαρώση τις εΐς οικίαν ξένην, εΐς τήν οποίαν ουδέποτε έκοιμήθη, διότι κατά μεταφοράν νομίζεται δτι θά σαρώση καί τά αγαθά αυτής. Ή πρόληψις πιθανώς προήλχ^εν εκ τοΰ αναρμόστου νά έκτελέση τις έν ξένη olr.iq. πραξιν αποτελούσαν μεγάλην οικειότητα (ΐδε καί λέξιν ταξίδιον).

6. Ύ φ α ν σ ις .— Ή εργασία αΰτη συντελεΐται διά δυο ειδών νήματος, άτινα καλούνται στημόνι καί φάδι. Τό τε- λευτάϊον τοϋτο ενεκα τοϋ ομοήχου προς τό φάγω νομί- ζεται δτι ενίοτε συντελεί εΐς τό νά φάγτ) τό ύφασμα περισσότερον έξ αύτοϋ καί προς αποφυγήν τοΰτου Αποφεύγεται νά τίθεται· έπί τοΰ ΰφαινομένου υφάσματος ο

30


συμβολίζων τό φαγητόν άρτος. Ό τ α ν πρόκειται νά κόψω σι τό ύφασμα εκ τοϋ ίστοϋ, ολοι οΐ ορθιο ι κάθηνται διά νά μή κοπώσι κατά μεταφοράν οί πόδες των. Ή αρχή τοΰ ύφαινομένου υφάσματος λέγεται κομπόδεση και διά τήν ονομασίαν ταΰτην δέν επιτρέπεται έκ ταΰτης νά κόπτωσιν ύποκάμισον διά τον σύζυγόν των ή διά ναυτικόν, διότι οΰτοι οιονεί δένονται κα'ι δ μέν σΰζυγος καθί

σταται ανίκανος πρός συνουσίαν, δ δέ ναυτικός είνε ατυχής κατά τον πλοϋν του. Α ί τελευταΐαι κλωστα'ι τοΰ ΰφαν- θέντος καλοΰμεναιπβρ/σσία, τιΑέμεναι επί της κεφαλής τής ΰφαντρίας καταπαύουσι τήν κεφαλαλγίαν.

7. Κ υ νή γ ιο ν .— Διά τον εξερχόμενον εΐς κυνήγιον επικρατεί ή αυτή πρόληψις διά τάς κακός συναντήσεις ή μνημονευθεϊσα ανωτέρω εν λέξει ταξίδιον. Επίσης κακόν θεωρείται νά ερώτηση τις κυνηγόν ποΰ κατευθυνεται, διά νά μή άναγκασθη νά απαντήση ουτος καί βασκανθή ούτως ή μέλλουσα ασχολία του.

8. Ε μ β ο λ ια σ μ ό ς .— Ό άγαμος καί δ μή τεκνο- ποιήσας ακόμη έγγαμος δέν πρέπει νά εμβολιάζω δένδρα οϋτε καί νά φυτεΰη γενικώς φυτά, διότι προκόπτοντα αυτά τον παίρνουν την τύχη. Ή πρόληψις έγεννή-θη έκ τής δμοιότητος τοΰ εμβολιασμοΰ πρός τήν τεκνοποίησιν καί τής μεταφοράς της Ιννοίας της γεννήσεως καί αΰξή- σεως εΐς αυτόν.

9. Γ ε ω ρ γ ικ ο ί ά σχ ολ ία ι.— Π ριν ή άρχίση δ γεωργός εργασίαν τινά, πρέπει νά φάγη, διότι άλλως νομίζε-

3 *


ται δτι δέν θά προκόψη ή εργασία του. Ή πρόληψις έ’χει λόγον φυσικόν, διότι ο νηστικός δέν δυναται νά εργασθή καλώς.

10. Σ π ο ρ ά .— Τήν ημέραν καθ’ ην λαμβάνουσιν έκ

τής οικίας σπόρον διά σποράν θεωρείται κακόν νά δί- δωσι πραγμά τ ι εξω τής οικίας, κατά μεταφοράν τής άφαιρέσεως τοϋ αντικειμένου εις μέλλουσαν απώλειαν τής σποράς. Ε ν τός τοϋ σάκκου τοϋ σπόρου θέτουσι τεμάχια χάλυβος διά νά φυτρώσωσιν δλοι οί κόκκοι, ύπαι- νισσόμενοι διά τής συμβολικής ταύτης πράξεως δτι ή ΐδιό- τηςτοϋ χάλυβος, ως ισχυροτάτου μετάλλου, μεταδίδεται και εΐς τον σπόρον και καθιστά αυτόν ά'φθαρτον. Ό τα ν ό γεωργός αρχίζω τήν σποράν, σκάπτει γωνίαν τινά τής σπειρομένης γης και θέτει εντός αυτής καρπόν ροιας και σκόροδον, άτινα παραλαμβάνει μετά τό τέλος τής εργασίας του. Έ κ τούτων δ μέν καρπός τής ροιάς συμβολίζει τήν εκ τής σποράς μέλλουσαν νά πρόκυψη ευφορίαν, τό δέ

σκόροδον εινε αποτρεπτικόν τής βασκανίας.

11. 'Α λ ώ ν ισ μ α .— Ό σωρός τοΰ αλωνισθέντος γεννήματος σχηματίζεται εν εΐδει σταυροϋ και επί τής κορυφής αΰτοϋ εμπήγνυται ξύλινος σταυρός πρός αποτροπήν τής βασκανίας. Πρ'ιν ή μετρήσωσι δέ καί μεταφέρω- σιν εΐς τήν οικίαν τό καθαρισθέν γέννημα, ποιοΰσι τό σημεϊον τοΰ σταυροΰ, πτύουσι και εκφέρουσι τήν ευχήν χίλια μόδια πρός τον αυτόν σκοπόν. Διά τον λόγον τής αποφυγής τής βασκανίας δέν επιτρέπεται νά παρίσταν-


τα ι εις χήν εργασίαν ταΰτην πολλο'ι κα'ι δή ξένοι, πλήν δΰο γειτόνων κατ’ άνώτατον δριον, και τοΰτων καθη μενών δκλαδόν.

12. Κ α τά ρ α .— Προς αποφυγήν τής εκ τής κατάρας επηρείας ρίπτουσιν εις τήν οικίαν τοΰ καταρασθέντος τινά αλας, εΐς συμβολισμόν δτι αΐ κατάραι του θά διαλυ - θώσιν δπως διαλύεται, τό αλας. Ό καταρασθείς τινα δέν πρέπει νά χύση εΐς αυτόν ΰδωρ διά νά πλυθη, διότι κατά μεταφοράν νομίζεται δτι θά μεταδώσω είς αυτόν μετά τοϋ ΰδατος κα'ι τήν κατάραν. Τουναντίον αποβάλλεται η κατάρα, αν δ καταρασθείς τινα νίψη αυτόν δ ι ’ ΰδατος εχοντος άναλελυμένον αλας.

13. Τ ιμ ω ρ ία ώ τα κ ο υ σ το ΰ .— Ό ωτακουστών καί μανθάνων οΰτω κρυφίως τά μυστικά τών ά'λλων πιστεύεται δτι θά τιμωρηθώ εΐς τον άλλον κόσμον μέ λόγχας σιδηράς τιθεμένας εντός τω ν ώ τω ν του. Ή πρόληψις στη

ρίζει τό ηθικόν παράγγελμα τής αποφυγής τοϋ ελαττώματος τοΰτου διά της απειλής τιμωρίας τοϋ οργάνου του.

14. Τ ιμ ω ρ ία σ υ κ ο φ ά ν το υ .— Ό συκοφάντης τ ιμωρείται εΐς τον άλλον κόσμον μέ διαρκή καϋσιν τοΰ λά- ρυγγός του. Ή πρόληψις προηλθεν ως και ή προηγούμενη.

Μποντονρα, Β ρ α λ ή ψ ε eg τ ο ΰ ξ ί λ η ν ι χ ο ν Λ « ο ν

33

3

Γ


Ε ΙΣ Τ Η Ν Γ Ε Ν Ν Η Σ ΙΝ Κ Α Ι Β Α Π Τ ΙΣ ΪΝ

1 Ε γ κ υ μ ο σ ύ νη .— Γυνή στείρα τεκνοποιεί αν φαγί] πλακοΰντιον εκ νέου καί πρώτην φοράν άναφθέντος κλίβανου. Έ ν τχί προλήψει ταύιη α μέν κλίβανος αναλογεί προς την μητέρα, τό πλακοΰντιον πρός τό βρέφος, ή πυρά πρός τήν εγκυμοσύνην και τό πρώτον ανκμμα πρός τήν προκοτόκον. Γυνή στεΤρα τεκνοποιεί επίσης αν συλλέξη άνά ενα οβολόν έξ επτά μονογάμων γυναικών, πάντως διά τήν επήρειαν τοΰ ίεροΰ αριθμού Ιπτά, A t γε\'νώσαι διαρκώς θηλεα τέκνα βαπτίζουσιν αρρενα βρέφη διά νά αποκεήσωσι καί «υ τα ί όίρρεν κατά μεταφοράν τής συχνής ΰποβαστάσεως ξένου άρρενος πρός τήν άπόκτησιν καί ίδίου. Ε π ίσης νομίζεται συντελεστικόν γεννήσεως άρρενος ή άπόδοσις εις τό τελευταίως γεννηθέν ι'ίηλυ τών ονομάτων Σταμάτα καί Ά γόρω , εξ ών τό μεν πρώτον περιέχει τήν ευχήν τών γονέων νά σχαμαχήσωόι τά θήλεα, τό δέ δεύτερον περιέχει τήν ευχήν αυτών δπωςτό επόμενον τέκνον εινε αγόρι. Α ί κατά πρώτην φοράν εγκυμονοϋσαι κρύπτουσι τήν εγκυμοσύνην των, διότι νομίζεται οτι ουτω τό τεχθησόμενον θά εινε ευειδές. Ή πρόληψις εξηγείται

34


εκ τής εύνοητου αίδοϋς τών το ιοΰτων γυναικών εν συνδυασμό) προς τάς περ'ι βασκανίας Ιδέας. "Αν ή γυνή κατά τον χρόνον τής εγκυμοσύνης της γίνεται εΰειδεστέρα, π ιστεύεται κατά μεταφοράν τής έννοιας τής ώραιότητος εις τό ώραΐον φΰλον δ τι τό τεχθησόμενον θά εινε θήλυ. "Α ν γυνή έγκυος ορέγεται γλυκέων πραγμάτων, θά γέννηση άρρεν, αν ορέγεται οξέων, θά γέννηση θήλυ. Ή πρόλη- ■ψις πιθανώς προήλθε κατά μεταφοράν έκ τοϋ ευάρεστου ή δυσαρέστου συναισθήματος τοϋ μέλλοντος νά προέλθη έκ τοΰ φΰλου τοΰ τεχθησομένου, γνωστοΰ όντος δτι εν τισ ι τόποις ιδίως μάλλον επιθυμητά εινε τά άρρενα τώ ν θηλέων. Δ ιά τον αυτόν λόγον, αν ή έγκυος ορέγεται κρέατος, θά γέννηση ά'ρρεν, αν ορέγεται Ιχθύος, θά γέννηση θήλυ. “Α ν τό προηγοΰμενον τέκνον έγκΰου τίνος όμοιάζη πρός θήλυ (κοπελλοφέρνει), νομίζεται κατά μεταφοράν δτι αΰτη θά γέννηση θήλυ, αν δέ τό προηγοΰμενον τέκνον όμοιάζη πρός ά'ρρεν (παιδοφέρνει), αΰτη θ ά γέννηση άρρεν. “Α ν ή έγκυος άκοΰση κατά πρώτον τήν φωνήν γλαυκός, νομίζεται κατά μεταφοράν τοΰ γ έ νους τής λέξεως (κουκουβάγια) είς τό γένος τοΰ τεχθησομένου δτι θά γέννηση θήλυ, αν δέ άκοΰση βΰαν, νομί- ζετα ι κατά όμοίαν μεταφοράν (μπούφος) δτι θά γέννηση ά'ρρεν. “Α ν έγκΰου καή που τό νεωστι έρραμμένον ένδυμα αυτής, τοΰτο νομίζεται σημείον δτι θά γέννηση θήλυ, κατά μεταφοράν ευνόητον. “Α ν αίφνιδίως ζητηθη παρ5 έγκΰου νά προτείνη τήν χείρά της καί αΰτη δείξη την παλάμην, τοΰτο προμηνύει δτι θά γέννηση θήλυ κα τ’ ευνόητον μεταφοράν, ώς τουναντίον προμηνύει δτι θ ά

35


γεννήσΐ] αρρεν, αν αΰτη δείξη to άνω μέρος τής χειρός. Τεμάχιον στυπτηρίας ριπτόμενον εντός πυράς χρησιμεύει διά τώ ν σχημάτων ατινα λαμβάνει είς οίωνισμόν περί τοϋ γένους τοϋ μέλλοντος νά γεννηθή τέκνου. Γυνή έγκυος δέν τρώγει καρπούς φυ ο μένους έκ τοϋ αΰτοϋ μί

σχου, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θά γέννηση δίδυμα. Γυνή έγκυος δέν πρέπει νά θέτη είς τήν εστίαν ξύλον άντιστρόφως, ήτοι τό χονδρόν μέρος πρός τά κάτω -ίαί τό λεπτόν πρός τά άνω, διότι κατά μεταφοράν νο- μίζεται δτι άντιστρόφως θά γέννηση καί τό νεογνόν. Δέν επιτρέπεται εις έγκυον νά βαπτίση νήπιον, πάντως πρός αποφυγήν τοΰ κόπου εκ τής βαστάσεως άνωθεν τής κοιλίας τοσούτου βάρους. Ή έγκυος δέν πρέπει νά ΐδη νεκρόν, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι τό τεχθησόμενον θά εχχι χρώμα κίτρινον. Ή πρόληψις πάντως προέ- κυψεν ΐνα στηρίξη τό υγιεινόν παράγγελμα τής αποφυγής συγκινήσεων υπό τής εγκύου. Α ί έγκυοι γυναίκες πιστεύετα ι οτι διατελοϋσιν υπό τήν προστασίαν τοΰ Ά γ ιου ’Ελευϋερίου, ουτινος ή εορτή εορτάζεται αύστηρώς ΰπ° αυτών, ενεκα τοΰ ομοήχου τοϋ ονόματος πρός τήν λέξιν τήν δηλοϋσαν τήν γέννησιν (ελευι%ρώνομαι). Δ ιά τον αυτόν λόγον εορτάζουσιν αύστηρώς αί έγκυοι τήν εορτήν τοΰ Α γ ίο υ ΕυσταϋΊου, δστις συντελεί είς τό νά ζήση (νά σταΰγι) τό τεχθησόμενον. 'Ωσαύτως εορτάζουσιν αί έγκυοι καί τήν εορτήν τοϋ Ά γ ιο υ Συμεών, δστις βοηθέ! είς τό νά μή εινε ελαττωματικόν (σημαδεμένο) το τεχθησόμενον. Δ ιά τον αυτόν λόγον εορτάζουσιν αί έγκυοι τήν εορτήν τοϋ "Αγίου Σπυρίδωνος, δστις συντελεί είς τό

36


νά μή εχη εξανθήματα (σπυριά) το τεχθησόμενον. Προς στήριξιν δέ τω ν συνηθειών τούτων υπάρχει ή γενικότερα

πρόληψις δτι ή Ιδιότης τοϋ λέβητος ώς μελανός ή γενικώς τω ν οικιακών αντικειμένων, ά'τινα ήθελε ψαυσει ή έγκυος κατά την ημέραν ταύτην, θά μεταδοθή εις το τεχθησό- μενον. “Α ν δέ τυχόν εξ απροσεξίας συμβή τοιοΰτόν τι, τρίβουσιν αΰται τάς χεΐράς τω ν επί των γλουτών των, Ι'να τουλάχιστον μεταδοθώ εκεί ή δυσμορφία.

2. Τ ο κ ε τό ς .— Διά τίιν ιδιότητα τοϋ 'Αγίου ’Ελευθερίου ώς προστάτου τώ ν έγκΰων πιστεύεται δ τι γυνή επίτοκος απαλλάσσεται ταχέως τοϋ τοκετού, αν ξωσθή διά ζώνης ίερέως, έφ° ής άνεγνώσθη ευχή του Α γ ίου Έ λευ- θερίου. Επ ίσης ή επίτοκος απαλλάσσεται ευκόλως τοΰ τοκετοϋ, αν ζωσθή διά ζώνης άνθρώπου, οστις ήλευθέ- ρωσε βάτραχον από στόματος δ'ψεως, κατά παρομοίωση' τής πράξεως τής ελευθερώσεως προς τό ελευθέριομα τής γυναικδς και τοϋ βατράχου κρατουμένου εν τφ οτόματι δφεως προς τδ τέκνον τδ κρατούμενον εντός τώ ν γεννη - τικών οργάνων. Την μαίαν πρέπει νά προσκαλέση συγγενής τις τής επιτόκου οξύθυμος (άψνς), διότι οΰτω και δ τοκετός θά γίνη ταχΰς (αψύς). 'Η καλοΰσα την μαίαν πρέπει νά εχη εν τή ζωή άμφοτέρους τούς γονείς, διότι νομίζεται οτι κατ° αναλογίαν θά διατηρηθώσιν έν τή ζωή άμφότεροι οι γονείς τοϋ τεχθησομένου. Ή μαία ευθύς ώς προσέλθη χύνει ύδωρ, προς συμβολισμόν διά τοϋ χυνομέ- νου ΰδατος της ευκολίας τοϋ τοκετοϋ. Κατά τον τοκετόν κλείεται καλώς ή θύρα τοΰ δωματίου και εις ούδένα έπι-

37


τρέπεται ή είσοδος, παρίστανται δέ μόνον, δΰο η τρία πρόσωπα πεπειραμένα, δυνάμενα νά προσφέρωσι βοήθειαν εΐς την μαίαν. Ή προέλευσις τής συνήθειας εΐνε ευνόητος. Δέν επιτρέπεται νά παρευρίσκηται κατά τον τοκετόν γυνή εγκυμονούσα, διότι δίνει ή παίρνει πόνους. Ή πρόληψις αποτελεί υγιεινόν παράγγελμα πρός αποφυγήν συγκινήσεων τής εγκύου και τοϋ αναλογισμού δτι καί αυτή Oct εΰρεθή προσεχώς εις παρομοίαν θέσιν. Δέν επιτρέπεται νά παρίσταται κατά τον τοκετόν παρθένος. διότι αΰτη θά με ivy άγαμος. Ή αρχή τής προλή- ψεως εΐνε ευνόητος. 'Ο επικείμενος τοκετός τηρείται μυστικός πρός αποφυγήν βασκανίας. Προ τοΰ τοκετού θέ- τουσιν ΰπό τό προσκεφάλαιον τής λεχοϋς σάπωνα πρός προφύλαξιν αΰτής από επιλοχείου άσθενείας, κατά μεταφοράν τών καθαρτικών ιδιοτήτων τοϋ σάπωνος εΐς τήν καθαρότητα τής λεχοϋς. Επίσης θέτουσιν ΰπό τό προ- σκεφάλαιον τής λεχοϋς ψαλίδιον πρός προφύλαξιν τοϋ βρέφους από τώ ν φωνών και τής ανησυχίας, αϊτινες οίο- ■νεί θά κοπώσι διά τοΰ ψαλιδιού. Μετά τον τοκετόν συνηθίζεται νά κοιμώνται τάς τρεις πρώτας νύκτας αλληλοδιάδοχος εΐς τήν οικίαν τής λεχοϋς τρεις γυναίκες φέρου- σαι τό όνομα Μαρία, ΐνα διά τοΰ ονόματος τής Παναγίας άποτραπή ή επήρεια τών κακοποιών πνευμάτων.

3. Α ε χ ώ .— A t περί τής λεχοϋς προλήψεις προήλθον κυρίως έκ παραγγελμάτων άφορώντων εΐς τήν προφύλαξιν αυτής μετά τον τοκετόν. Πρώτη τοιαύτη πρόληψις εινε ή περί βασκανίας, εΐς ήν νομίζεται δτι ΰπόκειται αΰτη μέχρι

3 «


τής τεσσαρακοστής ημέρας από τοΰ τοκετού, δηλαδή μέ- χρις δτου επιτροπή ή ελεύθερα κυκλοφορία αυτής, διότι δήθεν εΐνε επίφθονός διά τή',' ευτυχίαν της. Διά τοΰτο προς προφυλαξιν θέτουαι σκόροδον υπό το προσκεφάλαιον τής λεχοΰς. Δεν επιτρέπεται πααουσίο: λεχοϋς βλάσφημος λόγος, διότι την πιάνει, πάντως προς αποφυγήν διαταρά" ξεως τής ψυχικής γαλήνης, αυτής. Δ ιά τον αυτόν λόγον

δεν επιτρέπεται νά δμιλώσι περί ασθενειών ενώπιον τής λεχοϋς. Ή λεχώ πιστεύεται δτι ΰπόκειται εις την επήρειαν κακοποιών πνευμάτων, διό δεν επιτρέπεται νά με tv η ποτέ μόνη, Ιδίως κατά την νύκτα- αν δε κατ’ ανάγκην συμβή νά μείνη μόνη ή λεχώ, θέτουσι παρ3 αυτήν ή όπισθεν τής θΰρας, ώς οΐονεί αντιπροσώπους τών φυλατ- τόντω ν αυτήν, σάρωθρον ή ά'ρτον ολόκληρον. Ή πρό- ληψις πάντως προέκυψεν έκ τής ανάγκης περιποιήσεως τής λεχοΰς διά νά μή έγείρηται αΰτη και κοπιάζη. Ιδ ίω ς δέ πιστεύεται δτι, αν ή λεχώ μείνη μόνη την νύκτα, υπάρχει κίνδυνος νά ελθωσιν αι Νεράιδες και νά κλέψο^σι τό βρέφος αυτής. Δ ιά τοΰτο και νυκτερινά! επισκέψεις δεν επιτρέπονται εις τον οικον τής λεχοϋς κα'ι απαγορεύεται ή είσοδος εις τό δωμάτων αυτής εις τον ερχόμενον εκ μέρους δασώδους ή χαραδρώδους, οπού πιστευ'εται δτι ενδιαιτώνται αι Νΰμφαι. Προς αποτροπήν δέ τής επήρειας αυτών χΰνουσιν εξω τοΰ παραθύρου τής λεχοΰς ΰδρόμελι διά νά πίωσι και γλυκανθώσιν αΰται και οΰτω γίνωσιν ευμενείς. Τ Ι άπαγόρευσις εισόδου εις οικίαν λεχοΰς εν καιρφ νυκτός ενιαχύεται και διά τής προλήψεεος δτι τό βρέφος αυτής θά απόκτηση εξανθήματα κατά

39


παρομοίωσή πρός αυτά τω ν άστρων της νυκτός. °Ά ν δέ τυχόν νυκτιοθη δ σύζυγος της λεχοϋς εις τούς αγρούς, τότε οφείλει οΰτος νά φιλοξενηθώ επι επτά ημέρας παρά

γείτονι καί έπειτα νά προσέλθη, αφοϋ έγκαταλείψη έξω τής οικίας εν τώ ν ένδυμάτοον του διά νά μείνη μετ’ αΰτοϋ τό αερικο καί έμπήξη εσοη^εν τής θύρας τής οικίας μαχαίρι, μαυρομάνικο, ως συμβολικόν τής δι’ αυτοΰ καθ- ηλώσεως τοϋ κακοποιού πνεύματος. Έ νεκα τής άστα- θείας τής υγείας τής λεχοϋς μέχρι τεσσαράκοντα ήμερων

άπυ τοΰ τοκετοΰ, πρέπει αΰτη καθ5 δλον τό διάστημα τοΰτο νά προςίυλάσσηται και εί δυνατόν νά οΐκουρή και εκ τούτου εξηγούνται αι εξής προλήψεις: Δέν επιτρέπεται νά εισέλθη αΰτη εις εκκλησίαν, εΐς κήπον, εΐς αγρόν και ε!ς γειτονικήν οικίαν, δηλαδή σχεδόν οΰδαμοϋ. 5Ά ν δέ τυχόν εισέλθη εΐς ξένην οικίαν, εις τό εξής τά άγγεΐα τής οικίας ταύτης θά θραύωνται. Διά τοΰτο, αν παρά τήν άπαγόρευσιν έγινε τοϋτο, οφείλει αΰτη κατά τήν ημέραν τοϋ αγιασμού της εν τή εκκλησία νά κρατή λάγηνον πλήρη ΰδατος, τής οποίας τό ΰδωρ χύνει έπιστρέφουσα έκ τής εκκλησίας εΐς τήν αυλήν τής ανωτέρω οικίας. Ή τεσσαρακοστή από τοϋ τοκετοΰ ημέρα εορτάζεται διά μεταβάσεως τής λεχοϋς εΐς τήν εκκλησίαν ΐνα άγιασθή (οαραντίσιι) καί οίονει λάβη οΰτως άδειαν ελευθέρας κυκλοφορίας. "Α ν έν τή εκκλησία συναντηθή πρός άλλην δμοίαν γυναίκα, «σπάζεται ταύτην και πρός αποφυγήν αμοιβαίας βασκανίας έκάστη θηλάζει τό τέκνον τής άλλης. Πριν ή αναχώρηση δέ διά τήν εκκλησίαν αφήνει έν τή οικία τεμάχιον υφάσματος, ό'περ καίεται μετά τήν άνα-

40


χώρησίν της, εις συμβολισμόν τής απαλλαγής αυτής από τής μέχρι τής ημέρας εκείνης καταστάσεως. Σπουδαία θεωρείται ή διατήρησις τοΰ γάλακτος τής λεχοΰς και εκ τοΰτου προέκυψαν διάφοροι προλήψεις. Έ φ ' δσον ή λεχώ μένει κλινήρης, προσφέρουσιν εις πάστας τους ft-σερ* χομένους εις την οικίαν γλΰκυσμα και καφέν, ινα εΰχωνται νά μή στειρεΰση τό γάλα τής λεχοΰς, Πασαι αι επισκε- πτόμεναι την λεχώ γυναίκες φέρουσιν εις αυτήν φιαλί- διον οίνου, πάντοίς διά την τονωτικήν ιδιότητα τοΰ ο ίνου. Δ ιά τον αυτόν λόγον προσφέρουσιν εις γυναίκα θη- λάζουσαν εκ παντός εδωδίμου, οπερ αΰτη ήθελεν ΐδη τροίγόμενον ή παρασκευαζόμενον έν ξένη ohiiq. Δεν επιτρέπεται νά δίδεται εκ τής οικίας λεχοΰς αντικείμενόν τ ι εις γυναίκα θηλάζουσαν, διότι κατ' αναλογίαν πιστεύεται δτι μεταβιβάζεται εΐς αυτήν και τό γάλα τής λεχοΰς. "Α ν δέ συμβή τοΰτο, τότε προς εξουδετέρωσιν τής επηρείας, ή δανεισθεΐσα τό αντικείμενόν δίδει εις την λεχώ ΰδωρ, οφείλει δμως νά εΐπη και την φράσιν κάϋε μια τό δικό της, διότι ά'λλαις κινδυνεύει νά δώση και τό ίδικόν της γάλα. Έ ν περιπτώσει στειρεΰσεως τοΰ γάλακτος συνηθίζεται ή εξής συμβολική πραξις: δίδουσι την πρωίαν εΐς βοσκόν άρτον άζυμον, οΰτος δέ παραλαμβάνων αυτόν μεθ’ έαυτοΰ εις τήν παρ’ αΰτοΰ βοσκομένην αγέλην τον επαναφέρει τήν εσπέραν. Έ κ τοΰ ά'ρτου τοΰτου τ’ρώγουσα τό ήμισυ ή '9ηλάζουσα έπαναν.τα, οίονεί παραλαμβάνουσα αυτό έκ τής αγέλης, τό γάλα της. "Αλλαι προλήψεις περι λεχοΰς οφείλονται εις διαφόρους μεταφοράς και αναλογίας. Δεν επιτρέπεται ή εκ τής οικίας λεχοΰς εξαγωγή

4 ΐ


κόπρου πρός λίπανσιν αγρών διά νά μή άφαιρεθί) ή ευεξία αυτής. Δέν επιτρέπεται ή λεχώ νά ψαύση νεκρόν, διότι ϋά άσ&ενήση, πάντως προς αποφυγήν συγκινήσεως Διά τον αυτόν λόγον δέν επιτρέπεται νά παρασκευάση λεχώ κόλλυβα μνημοσύνου. Δέν επιτρέπεται νά διέλθη κηδεία άνωθεν οικίας λεχοϋς, διότι κατ’ αναλογίαν πιστεύεται οτι αΰτη πατάται ΰπό τοϋ νεκροϋ, αλλά διέρχεται αυτή κάτωθεν τής οικίας. Ο ι επισκεπτόμενοι λεχώ οφείλου σι, νά άφήσωσιν άντικείμενον τ ι παρ’ αΰτη, ϊνα κατ’ αναλογίαν χαρίσεοσιν ΰπνον εις τό βρέφος. "Α ν είσ- έλί)ΐ| τις είς τήν οικίαν λεχοϋς κρατών κρέας η ίχθύν ή άρτον θερμόν, μετακινοϋσιν έκ τής θέσεώς του τό βρέφος πρός αποτροπήν όμοιότητος αΰτοϋ πρός τά αντικείμενα ταΰτα, εξ ών τό μέν κεκομμένον κρέας συμβολίζει τό άψυχον, ό ιχθύς συμβολίζει τήν αφασίαν και ο θερμός άρτος τον πυρετόν. Δ ιά τον αυτόν λόγον δεν είσάγουσιν εΐς τήν οικίαν τής λεχοϋς θερμούς τούς άρτους τούς εξαγομένους εκ τοΰ κλιβάνου. ”Α ν τέκνον τ ι έγεννήθη καθ’ ην ώραν έγεννήθη και τό στοιχειό (ϋεριό ) τοΰ σπηιοΰ (δεριογεννημένο), ή μήτηρ αΰτοΰ μένει άτεκνος επι επτα- ετίαν ένεκα τής επηρείας τοΰ δαίμονος, λυόμενης ΰπό τοϋ αισίου αριθμού έπιά. Ή λεχώ διατελεΐ ΰπό τήν προστασίαν της Παναγίας της *Ελεούσης, ητις διά τοϋτο κατά παρετυμολογίαν έπωνομασθη Ά γ ια Λεχούσα.

4. Β ρ έφ ο ς .— Πιστεύεται δτι παν βρέφος κατά τήν δγδόην ημέραν από τής γεννήσεώς του λαμβάνει παρά τώ ν Μοιρών τήν τύχην του (μοιράζεται), είτε καλήν (κα-


λορρίζικο, καλόμοιρο), είτε κακήν ( κακορριζικο, κακόμηιρο). Τάς Μοίρας επηρεάζει προηγούμενος Αγιασμός μετά πα - ραΜ σεως έπ'ι τής τραπέζης τοϋ δωματίου αντικειμένων συμβολιζόντων προκοπήν τοϋ βρέφους. Ένιαχοΰ ή προπαρασκευαστική εργασία προς υποδοχήν τώ ν Μ οιρών ελαβε μορφήν τελετής ολοκλήρου καλούμενης τά εφτά, ώς γινόμενης κατά τήν έβδομη·1,’ από τής γεννήσεως ημέραν. Ό τράχηλος τοΰ βρέφους περιβάλλεται διά χιτώνος τοϋ πατρός, άν τοΰτο εινε αρρεν η τής μητρος, αν τοΰτο εινε θήλυ, ΐνα κατά μεταφοράν ζήση τοΰτο τουλάχιστον οσον οι γονείς του. ’Έπειτα τίθενται έπ'ι τής τραπέζης τοΰ δω ματίου τά δώρα τώ ν συγγενών. Εις τό μέσον τής τραπέζης τίθετα ι λεκάνη πλήρης μέλιτος διά νά γλυκανθώ- σιν αι Μ οΐραι κα'ι πέριξ αυτής επτά κηρία άφιεροΰμενα έκαστον εΐς ένα εξ επτά αγίων κατ’ έκλογήν. Εί.ς τό βρέφος δίδεται το δνομα τοϋ αγίου, οΰτινος τό κηρίον θέλει σβεσθή πρώτον.Επακολουθεί μετά ταΰτα ευωχία, τώ ν πα- ρισταμένων άποφευγόντων προς συμβολισμόν νά φέρωσι μέλαν ένδυμα. Τήν επομένην τής επισκέψεως τώ ν Μ οιρών ημέραν ή μαία εξάγει τό βρέφος εις τον ήλιον και τό ΰψοΐ τρις προς άνατολάς εις συμβολισμόν τής αισίας εισόδου του εις τον κόσμον, μεθ5 ο τό φέρει εις τήν εκκλησίαν. Τά βρέφη πιστεύεται, ως έμνημονεύθη ήδη, ο τι ΰπόκεινται περισσότερον εΐς τήν βασκανίαν καί προς αποφυγήν ταύτης συνηθίζονται τά εξής: αποφεύγει τις ερω- τώμενος νά εΐπη δτι βρέφος τ ι εινε Ιδικόν του, άντ'ι τοΰτου λέγων οτι εινε τοΰ Θεοΰ. Ό τα ν πρώτην φοράν ή μήτηρ φέρη βρέφος ενώπιον κλιβάνου, τοϋ κατ’ άνα-

43


λόγιαν συμβολίζοντας τήν ασθένειαν, αλείφει δι° αιθάλης μέρος τοϋ μετώπου του διά νά μή πάθη τι, Τό αΰτό πράττει αυτί] οταν κατά πρώτην φοράν φέρη τό βρέφος εΐς ξένην οικίαν. Ίδ ίω ς πιστεύεται, οτι επηρεάζουσι τά βρέφη έν. φθόνου τά πρεσβύτερα τέκνα (άδερφοδιώχτες) και διά νά έξαφανίσωσι τήν βασκανίαν ταΰτην καίουσιν ελαφρώς μέρος τοΰ ποδός η τοϋ γλουτοΰ τοΰ πρεσβυτέ- ρου τέκνου. Τά βρέφη, ώς άσθενεΐξ οργανισμοί, ύπόκειν- τα ι μάλλον τώ ν άλλων εΐς τάς άσθενείας κα'ι τον θάνατον, πρός αποφυγήν τώ ν οποίων επικρατοϋσι πάλιν διάφοροι προλήψεις. Κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θεραπεύεται ασθένεια βρέφους (V επιθέσεως επ’ αϋτοΰ ζύμης κατασκευασθείσης έξ αλεύρου ληφθέντος εκ τριών γυναικών έχουσών τον πρώτον σύζυγον (πρωτοστέφανες), ών δέν άπέθανε τέκνον τι. Δέν επιτρέπεται νά εκτίθενται τήν νύκτα εΐς τό ύπαιθρον τά σπάργανα τοϋ βρέφους, διότι κατά μεταφοράν έκ τώ ν άστρων νομίζεται ό'τι τοϋτο θ ’ απόκτηση εξανθήματα. Δέν επιτρέπεται εΐς τον έπιστρέφοντα εκ νεκροϋ νά εΐσέλθη κατ’ ευθείαν εΐς οικίαν εν f| υπάρχει βρέφος, άλλ5 οφείλει οΰτος προ τώ ν βαθμιδών μέν τής κλίμακος τής οικίας νά περιστροφή Ιπτάκις, ΐνα οίονει άποδιωχθή τό κακόν διά τοΰ άριθμοϋ επτά, έπειτα δέ νά εΐσέλθη εις τό άπόχωρητήριον τής οικίας, Ϊνα οιονεί μεταβή εκεί τό κακόν, καί νά πλύνη επειτα τάς χεϊράς του, πρός συμβολισμόν δτι έκαθαρίσθη εκ τοΰ κακοΰ. Δέν επιτρέπεται ή μήτηρ νά άσπασθή τό βρέφος επί τεσσαράκοντα ημέρας, μετά ταϋτα δέ τό άσπά- ζεται άλλ5 ούχί επί τής κεφαλής, διότι ένηλικιούμενον θά

44


γίνη ατακτον, οΰδ’ επί τοϋ τραχήλου, διότι θά γίνγι ψεΰ- στης, οΰδ" εΐς τό πέλμα τοϋ ποδός, διότι θά βραδύνω τοϋτο νά βαδίση. Π ά ντα ταϋτα στηρίζουσι τό υγιεινόν παράγγελμα τής προφυλάξεως από τώ ν ασπασμών τοϋ εϋπαθοϋς νηπίου και τώ ν εΰπαθεστέρων μερών αυτοϋ. °Ά ν τά τέκνα τινός άποθνήσκωσι μετά τον τοκετόν, πρός αποτροπήν τοϋ θανάτου νεογεννήτου βρέφους προβαί- νουσιν εις τάς εξής συμβολικάς ενεργείας: προσκαλοϋσι γραίαν ήτις «περνά» τό βρέφος διά τοΰ χιτώνόςτης, οίο- νει ένδϋουσα αυτό διά τοϋ ιδίου αυτής σχήματος διά νά ζήση τοϋτο δσον και αυτή. Θέτουσι τό βρέφος εσπαργα- νωμένον εντός κλιβάνου μέτριας θερμοκρασίας διά νά λάβχι τάς ιδιότητάς του καί διατηρηθΓ) δσον καί αυτός καί διά νά απόκτηση τοΰτο τόσους φίλους οσους άρτους εψησεν ό κλίβανος. Προσέχουσι νά μή εγγίση τό βρέφος εΐς τήν γην μέχρι τής βαπτίσεώς του, διότι ή γή συμβολίζει τήν ταφήν του. Θέτουσι τό βρέφος εΐς τό πλη- σιέστερον σταυροδρόμιον καί τόν πρώτον διερχόμενον εκεΐθεν διαβάτην, έστω καί αλλόθρησκον (οΰτος δυναται νά βαπτίση δι’ αντιπροσώπου), εκλέγουσιν ως ανάδοχον τοϋ παιδός, εΐς συμβολισμόν διά τοΰ τοιοιίτου άναδόχου δτι συνήντησε τό βρέφος ή διερχομένη Τΰχη. Τά καχε- κτικά βρέφη διέρχονται ΰπό γέφυραν, διά νά μείνη εκεί Ϊσως τό καταπονοϋν αυτά κακοποιόν πνεϋμα. Ή γέννη- σις τριδύμων αποδίδεται εΐς επήρειαν κακοποιοΰ πνεύματος καί διά τοΰτο τά τρίδυμα εκθέτουσι τό μεσονύκτιον επί δύο ώρας επί τής στέγης τής οικίας διά νά με- ταβληθή ή τύχη των. "Αλλαι προλήψεις άναφερόμεναι

45


εις τά βρέφη οφείλονται εις ποικίλας μεταφοράς καί αναλογίας. Θεωρείται κακόν νά θέτωσι ψέλια εΐς τάς χεϊρας ιώ ν άρρένων βρεφών, διότι κατ’ αναλογίαν νομίζεται δτι ταΰτα ένηλικιοΰμενα θά γίνωσι κλέπται και θά περιβλη- θώσι χειροπέδας. Τό άρτιγέννητον περιβάλλουσιν έπ'ι τρεις ημέρας 51" εοτΌοοΰ υφάσματος, ϊνα κατά μεταφοράν γίνη ευτυχές εΐς τον βίον του. "Οταν τό βρέφος μετά τήν τεσ

σαρακοστήν από τής γεννήσεώς του ημέραν είσαχΟη υπό τής μητρός του εΐς οικίαν τινά διά πρώτην φοράν, δί- δουσιν εΐς αυτό πρώτον ωόν, Ϊνα κατά μεταφοράν έκ τοϋ

σχήματος τοϋ ωοϋ ΰποδηλώσωσιν δτι τοΰτο θά περιη- γηθή άνά τον κόσμον, έπειτα άρτον και σάκχαριν, ϊνα κατά μεταφοράν ΰποδηλώσωσιν δτι θά ευτυχήσω, τέλος δέ «αλειιρώνουσι» τάς δφρΰς και τάς τρίχας τής κεφαλής του (τοΰ δέ άρρενος και τά μέρη δθεν φύονται ο μΰσταξ και ή γενειάς), ϊνα ΰποδηλθ)σωσιν δτι τό βρέφος θά λευ- κανθή ενεκα τοϋ γήρατος. Τό τελευταΐον τοΰτο πράττουσι καί οΐ γονείς κατά τήν έκ τής έκκλησίας επάνοδον μετά τήν τεσσαρακοστήν ήμέραν από τής γεννήσεως. "Οταν τό βρέφος βραδύνη νά βαδίση, περιφέρουσιν αυτό εΐς τεσσαράκοντα οικίας, έν αίς υπάρχει τό όνομα Μ αρία καί λαμβάνουσιν έξ έκάστης τεμάχιον άρτου, δπερ. τρωγόμε- νον υπό τοΰ βρέφους στερεώνει διά τής χάριτος τής Π α ναγίας τά βήματά του. Ώ ς τήν λεχώ, οΰτω καί τό βρέφος προφυλάττει από κίνδυνου σάρωθρον τιθέμενον υπό τό προσκεφάλαιόν του. ”Α ν βρέφος κοιμώμενον γελά, πρέπει νά άφυπνισθή, διότι πιστεύεται διά τό ομόηχον δτι τον γέλωτά του προξενεί ή κακοποιός Νύμφη Γελλώ,

46


ήτις υπάρχει φόβος άλλως νά ιό πνίξη. "Αν τό βρέφος θέτη τον ενα πόδα επι τοϋ άλλου, τοΰτο κατά μεταφοράν δηλοΐ δτι -θά έπακολουθήση ή γέννησις άλλου παι- δός. °Ά ν μεταξύ τής ρινός κα'ι τοϋ μετώπου τοΰ βρέφους διέρχεται μελανή φλέψ, τοϋτο εΐνε σημεϊον οτι ή μήτηρ του θά γεννήση αλλο τέκνον άρρεν.

5. Β ά ί ϊ ΐ ΐσ ις .— Τό βρέφος προ τής βαπτίσείος καλείται δράκος ή παπάς ή χατζής. Έ κ τω ν όνομασιών τούτων ή μέν πρώτη ύποδηλοΐ δτι τοϋτο δέν ελαβεν ακόμη διά τοΰ βαπτίσματος τον αγιασμόν τής Εκκλησίας και οιονεί διατελεϊ ΰπό τήν επήρειαν τών κακοποιών πνευμάτων, αί δέ ά'λλαι δύο εινε εΐρωνικαί προσωνυμίαι ΰπο- δηλοϋσαι τήν αυτήν έννοιαν. Ώ ς ήμερα τής βαπτίσεως συνηθίζεται ή δγδόη άπό τής γεννήσεως, δΰναται δμως αύτη καί νά επιβραδυνθώ, δι° εύνοήτους ομο,ις λόγους θεωρείται κακόν νά επιβραδυνθη πέρα τώ ν δύο μηνών. Ό σ ο ν άφορςί εις τό όνομα τοΰ βρέφους, ΰπάρχουσι κατά τόπους αντίθετοι προλήψεις. Άλλαχοΰ θεωρείται κακόν νά δίδεται εις τό βρέφος τό όνομα πάππου ή μάμμης ευρισκομένων εν τή ζωη. Άλλαχοΰ θεωρείται καλόν νά δίδεται τό όνομα τοΰ πάππρυ ή τής μάμμης εΐς τό βρέφος άν οΰτοι ζώσι, θεωρείται δμως κακόν, ώς_ μέλλον νά επιψέρη τον θάνατον τοΰ βρέφους, νά δίδεται εΐς αυτό όνομα άποθανόντος πάππου ή μάμμης, ’Αλλαχοΰ τέλος υπάρχει συνήθεια νά δίδεται τό όνομα πάππου ή μάμμης εΐς τό βρέφος, άδιαφόρως αν οΰτοι ζώσιν η άπέ- θανον. Π άντως δμως επ’ ούδενί λόγφ επιτρέπεται νά

47


δώση δ ανάδοχος εΐς τό βρέφος τό ίδιον αΰτοΰ ονομα, διότι εν τοιαΰτ'ί] περιπτώσει πιστεύεται δτι τοΰτο -θά άπο- θάνη. Ό ανάδοχος και οΐ γονείς επί τινας ημέρας άπο- φεύγουσιν ερωτώμενοι νά εΐποοσι τό δοθέν εΐς τό βρέφος όνομα προς αποφυγήν της βασκανίας. Δεν επιτρέπεται δ αυτός ανάδοχος νά βαπτίστ) εντός τοϋ αύτοϋ έτους τά τέκνα δύο οικογενειών, διότι άλλως τό εν εξ αυτών θά άποθάνΐ).

48

Δ '

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑΙ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΓΑΜΟΝ

1. Τά προ τής στέψεως.— Π ρο της στέψεως, κατ’ αυτήν καί μετ’ αυτήν συνηθίζονται, συμβολικαί τι- νες πράξεις ή γίνεται χρήσις αντικειμένων τινών επιδεκτικών ποικίλων μεταφορικών ενεργειών, είτε πρός εξα- σφάλισιν τής ευτυχίας τώ ν σιινερχομένων εις γάμου κοινωνίαν και αποτροπήν κακών επηρείων απ' αυτών, είτε καί πρός οϊωνισμόν τήςμελλοΰσης τΰχης αυτών. Οΰτωςή προξε- νήτρια μεταβαίνουσα είς τήν εκτέλεσιν τοΰ έργου της, κρατεί εντός τόϋ θυλακίου της τά δάκτυλα ηνωμένα δι’ αγιοκεριού, εις συμβολισμόν τής επιτυχίας τής επιδιωκομένης ενώσεως. Θεωρείται καλός οιωνός νά βαπτίση μνηστή δαπάναις τοΰ μνηστήρος, πιθανώς διότι ή δαπάνη αΰτη συμβολίζει τήν άφευκτον τέλεσιν τοΰ γάμου. Ά ν δ μνη- στήρ άποστραφη τήν μνηστήν, πλΰνουσι τον χιτώνα αυ- τοΰ εΐς νερόμυλον ή ποτίζουσιν αυτόν δ ι’ ΰδατος νερο- μΰλου, ΐνα, κατά μεταφοράν, μεταστροφή ή γνώμη του. "Α ν δέ μνηστή αποστραψή τον μνηστήρα, προσφέρεται εις αυτόν συμβολικώς θρ ίξ τής μνηστής, εφ’ ής άναγι- νώσκεται ευχή. Έ κ δυο γάμων έν τή αυτή οΐκίςο κατάϋΓποντονρα, Ϊ Ι ρ ολή ψ ε ις τ ο ν ε λ λ η ν ικ ό ν λα ό ν 4

49

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΛΟΥ

τό αυτό ετος πιστεύεται δτι μόνον ο εις θα προκόψη. Ενιαχού σώζεται τό άρχαιον εθαμον τής τελέσεως τώ ν γάμων ιδίως κατά τον μήνα Ιανουάριον (Γαμηλιώνα), στηριχθέν επί τής προλήψεως δτι ά'λλως τά τέκνα ή δεν θά γεννηθώσιν ϊσχυράς κράσεως ή θά ζινε κα?Μκάντζα- ροι. Ώ ς κατά τήν στέψιν, οΰτω και κατά τήν προ παρασκευήν τής στέψεως δίδονται φιλοδωρήματα ή χρήματα, εις συμβολισμόν τής μελλοΰσης ευπορίας τών νεόνυμφων. Χήρα δεν αναμειγνύεται. ούτε εις τήν παρασκευήν τών γλυκυσμάτων τοϋ γάμου, οΰτε εις τάς τής προικός, ϊνα μή και οι μελλόνυμφοι πάθωσι τό πάθημά της. Ό λα ς ταΰτας τάς λειτουργίας εκτελοΰσιν ή γυναίκες, τώ ν οποίων ζή δ πρώτος σύζυγος {πρωτοστέφανες)^ διά νά μείνωσι καί οΐ μελλόνυμφοι μέ ενα γάμον, ή νεά- νιδες και νεανίαι εχοντες άμφοτέρονς τούς γονείς ζώ ν- τας, ινα, κατά μεταφοράν, καί οΐ μελλόνυμφοι ζήσωσικα ί άποκτήσωσι τοιαϋτα τέκνα. Πριν ή λουσθή ό γαμβρός, κατά τά έθιμα τά κρατούντα, προ τής στέψεως, περιδένει τήν όσφύν του διά δικτύου, προληπτικού τής βασκανίας, ϊνα προλάβω τήν μαγικήν επήρειαν, τήν καλουμένην δέσιμο, ήτις καθιστά, αυτόν ανίκανον. Διά τοΰτο προσέ- χουσι καί δταν ενδύωσι τον γαμβρόν νά μή σχηματισθή τυχαίως κόμβος τις, διότι καί τότε, κατά μεταφοράν, πιστεύεται δτι δένεται οΰτος. Έ π ιφέρετα ι δέ τό δέσιμο υπό τώ ν εχθρών κατά τήν ώραν τής στέψεως διά μαγειών. Έκτος τών μαγικών επφδών, αντικείμενα δι5 ών συμβο- λικώς επιφέρεται τό πάθος τούτο εινε τά εξής: κλείουσι κλεΐθρον διά κλειδός ϊνα κλεισθώσι, κατά μεταφοράν, τά

50


γεννητικά όργανα τοϋ γαμβροϋ, ή δένουσι κόμβον εΐς μανδΰλιον διά νά δεϋ-fj οΰτος, η ένώνουσι τάς ακρας μο- λυβδίνου ελάσματος πρός ΰποδήλωσιν τής αυτής έννοιας, ή θέτουσι μάχαιραν και τήν θήκην της ενθεν και ένθεν τής όδοΰ δι5 ής θά διέλθη τό ζεΰγος τώ ν νεόνυμφων, εΐς συμβολισμόν οτι θά εινε κεχωρισμένοι άλλήλων ώς ή μά- χαιρα από τής θήκης της. Έ π ι τής κεφαλής τοϋ γαμβροϋ, κατά τό προ τής στέψεως λουτρόν, σπώσι πλακούντα ή άλλαχοΰ φά, εΐς συμβολισμόν τής μελλοϋσης αφθονίας τώ ν επιτηδείων έν τφ οΐκω του. Ό γαμβρός ζώννυται διά χρυσής ζώνης, εΐς συμβολισμόν δτι θά πλουτήση μετά τόν γάμον. Ό τ α ν μεταβώσι πρός παραλαβήν τοϋ παρα- νΰμφου διά τήν στέψιν, δέν επιστρέφουσι διά τής αυτής όδοΰ, ΐνα μή εξουδετερωθή ή μέλλουσα πράξις αΰτοϋ,

ώς θά έξουδετεροϋτο διά τής επιστροφής και δ δρόμος. “Οταν δ γαμβρός έ'ρχηται πρός παραλαβήν τής νύμφης

διά τήν στέψιν, πατεΧ έπι καρποϋ ροιάς, κειμένου επί εφαπλώματος, και σκορπίζει αυτόν, εΐς συμβολισμόν τής εΰτεκνίας, ή δέ μήτηρ τής νύμφης πατεΐ έπι ΰνίου, εΐς συμβολισμόν τής. σιδηράς ΰγείας τώ ν μελλονύμφου. Κακόν θεωρείται νά αφήνεται ή προιξ μόνη, διότι επηρεάζεται ΰπό κακοποιοϋ πνεύματος. Ό λόγος τής προλή- ψεως εινε προφανώς ή προφΰλαξις από κλοπής. Έ ν ια - χοϋ, πριν ή αναχώρηση ή νΰμφη μετά τοϋ γαμβροϋ έκ τής οικίας τώ ν γονέων της, χορεύουσι πέριξ λαγήνου καί πλακοϋντος, μετά δέ τό τέλος τοΰ χοροϋ θραΰεται δ πλα- κοϋς καί χύνεται τό ΰδωρ, εΐς συμβολισμόν τής αφθονίας τώ ν επιτηδείων κατά τόν μέλλοντα βίον. Φεΰγουσα ή

51


νΰμφη εκ τής οικίας τής μητρός της, σύρει τους πόδας εις τό έδαφος, ϊνα, κατά μεταφοράν, παρασύρη καί άλ- λας νεάνιδας εΐς τον γάμον. Θέωρεΐται κακός οιωνός νά κοπρίση τό ζφον, επ'ι τοϋ οποίου φορτώνεται ή προβ, κατά τήν στιγμήν τής άναχωρήσεως εκ τής οικίας τής νύμφης, διότι τοΰτο προμηνύει δτι αΰτη θά επιστρέψη ταχέως εΐς τήν πατρικήν οικίαν (ΐδε λέξιν ταξίδιον).

2. Τ ά κ α τά τη ν σ τέψ ιν .— 5Ά ν κατά τήν ημέραν τοΰ γάμου βρέξη, ουτος νομίζεται δ τι θά άποβή ευτυχής, κατά μεταφοράν εκ τής φερούσης ευφορίαν βροχής. "Α ν γ.ατα τήν ή μέραν τοϋ γάμου πνέη νότιος άνεμος, δηλαδή ασθενέστερος τοΰ βορρά, τοΰτο, κατά μεταφοράν, προμηνύει δτι τό πρώτον τέκνον τοΰ γάμου θά εΐνε θήλυ. Κατά τήν στέψιν γίνεται άφθονος χρήσις σακχαρωτών και μέλιτος, προς συμβολισμόν τής μελλούσης ήδύτητος τοΰ συζυγικοΰ βίου. Ρίπτονται επ'ι τοΰ γαμβρού και τής νύμφης κατά τήν ημέραν τής στέψεως διάφορα ειδη, ΰπο- δηλοϋντα κυρίως τήν μέλλουσαν ευμάρειαν αυτών, οιον κριθη, σίτος, δπώραι, φασίολοι, άνθη, αμύγδαλα, νομίσματα, κουφέτα, δρυζα, δ ι1 ής ΰποδηλοΰται κα'ι ή ευχή νά ριζώσουν, βαμβακόσπορος, δι* ου ΰποδηλοΰται κα'ι ή μέλλουσα εΰτεκνία, σπόροι καρποϋ ροιδς, δ ι’ ων ΰποδη- λοϋται επίσης ή μέλλουσα εΰτεκνία. Κακός οιωνός θεω ρείται νά συναντήσαισι νεκρόν καθ’ οδόν οΐ μεταβαίνον- τες προς στέψιν εΐς τήν εκκλησίαν μελλόνυμφοι. Ό σ τ ις εκ τών δύο πατήση πρώτος τον πόδα τοΰ ά'λλου κατά τό

cHaata χόρευε, οΰτος, κατά μεταφοράν, θά εχη μεγάλην


επιρροήν επι ΐοΰ άλλου κατά τον μέλλοντα βίον. Κακό; οιωνός θεωρείται νά πέσωσι κατά γης τά στέφανα ή οι δακτύλιοι κατά τήν ώραν της στέψεως, διότι τοϋτο προμηνύει, κατά μεταφοράν, αστάθειαν τοΰ γάμου. Ό τ α ν οί στεφόμενοι πίνωσιν εκ τοϋ καθηγιασμένου οΐνου, οι πα- ριστάμενοι γελώσι μεγαλοφώνως, ΐνα συμβολικώς ή χαρά των μεταδοθώ είς τόν βίον τώ ν στεφθεντων. ”Α ν ή νύμφη φαίνεται άσχημος κατά τήν ώραν τής στέψεως, τοϋτο εξ αντιθέτου νομίζεται σημεΐον μελλούσης ευτυχίας. Τά κου- φέτα τοϋ δίσκου τής στέψεως πιστεύεται δτι έ'χουσι δύ- ναμιν μαντικήν δ θέτων τρία εκ τούτων ΰπό to προσκέφαλα l o v του άγαμος πιθανόν εΐνε νά ϊδη ονειρον προ- λέγον εις αυτόν τά τοϋ μέλλοντος γάμου του.

3. Τ ά μ ετά τή ν σ τέ ψ ιν .— Μ ετά τήν τελετήν τήςστέψεως θραύεται φιάλη οΐνου, πάντως εΐς ΰποδήλωσιν οτι πας φθόνος και βασκανία μετεδόθη εΐς τό θραυσθέν άντικείμενον κα'ι οΰτως έξ αντιθέτου δ γάμος θά άποβή στερεός. Μ ετά τήν τελετήν τής στέψεως τό κάνιστρον τό περιέχον τά στέφανα καί τά δώρα ρίπτεται εΐς τήν στέγην και αν μέν πέση κανονικώς επ'ιτής βάσεώς του, προμη- νΰει, κατ5 ευνόητον μεταφοράν, δτι τό πρώτον τέκνον τοϋ γάμου θά εινε θήλυ, άν δέ πέση πρανές, προμηνύει κατά τήν αυτήν μεταφοράν δτι τό πρώτον τέκνον τοϋ γάμου θά εινε άρρεν. Πρ'ιν ή εΐσέλθωσιν οί νεόνυμφοι εις τήν οικίαν τοϋ γαμβροϋ, πατοΰσιν επί καρποΰ ροιάς, τοΰ συμ-βολίζοντος τήν εΰτεκνίαν. Ή νύμφη πριν ή εΐσέλθβ εΐς τήν οικίαν τοϋ γαμβροϋ θραύει κλάδον δένδρου καί πριν


ή προσέλθ^ εις τήν νυμφικήν παστάδα θραύει πήλινον δο- χεΐον (ΐδε ανωτέρω). Επίσης ή νύμφη πριν ή εΐσέλθν] εις τήν οικίαν τοϋ γαμβροϋ θραύει κα'ι ρίπτει πλακούντα εις εν δε ιξ ιν μελλούσης αφθονίας άρτου και χοίει την θύραν της οικίας είς τρία σημεία διά μέλιτος, εις συμβολισμόν

της μελλούσης ευτυχίας. "Οταν δέ εΐσέλθν) ή νύμφη, δ γαμβρός χρίει τρις εν σχήματι σταυρού εσωθεν τό ανω μέρος τής θύρας κα'ι τής εστίας διά ζύμης συμβολιζοΰ- σης το γήρας, είς ο θά φθάσωσιν οί νεόνυμφοι. Εισερχόμενη ή νύμφη εΐς τήν οικίαν τοϋ γαμβροϋ προβάλλει τόν

δεξιόν πόδα διά νά εινε σΐσία ή εϊ'σοδός της. Εισερχόμενη πατεΐ επι κλειδός τιθεμενης έπι τοϋ κατωφλιού, εΐς

ΰποδήλωσιν τής κυριότητός της επί τής οικίας, ή §πί χαλκού σκεύους, εΐς συμβολισμόν δτι γίνεται κυρία τής οικιακής οικονομίας. Εΐς τήν εΐσελθοϋσαν νύμφην προσφέρει δ γαμβρός δύο άρτους καί μέλι, εΐς συμβολισμόν τής μελλούσης ευπορίας καί ευτυχίας. Τήν εΐσερχομένην νύμφην υποδέχεται καί ή πενθερά της κρατούσα άρτον, εΐς συμβολισμόν τής διατροφής της εν τή οικία, χαλινόν, είς συμβολισμόν τής ΰποτελείας της είς τόν όίνδρα, καί πέλεκυν, είς συμβολισμόν τής τιμωρίας της εν περιπτώσει κακής διαγωγής. Κατά τό γαμήλιον γεϋμα δίδεται εΐς τόν γαμβρόν ή άκρα τοΰ άρτου, ΐνα, κατά μεταφοράν έκ τής στερεότητας τό πρώτον τέκνον τοΰ γάμου εινε ά'ρρεν. Κατά παρομοίαν μεταφοράν πιστεύεται δτι τό πρώτον τέκνον τοϋ γάμου ·&ά εινε άρρεν, αν ή νύμφη φ «γη κατά τό γαμήλιον γεϋμα το τεμάχιον τοΰ ά'ρτου της καί προφθάση καί λαβ'ο καί εκ τοΰ άρτου τοΰ γαμβροϋ. Είς έ'νδειξιν

.1 .V. .· ■ ...·Μ.......... ...■...... ..■·■ . —


μελλοΰσης αρμονικής συμβιώσεως, οι νεόνυμφοι κατά τό γαμήλιον γεϋμα τρώγουσιν άνά μίαν μικράν περιστεράν)

ητις συμβολίζει τήν τρυφερότητα καί άθφότητα. Ό παρά- νυμφος άναχωρών εκ τής οικίας τοϋ γαμβρού πλήσσει διά πελέκεως τήν μεσόδμην διά νά κόψη συμβολικώς τούς πόνους τής πρώτης γεννήσεως. Τήν επομένην τής στέψεως ή μήτηρ τής νύμφης στέλλει προς αυτήν άτρακτον καί βάμβακα, εις συμβολισμόν τής μελλοΰσης εργατικότητός

της. Έ ά ν τις κόψη μέρος εκ τώ ν στρωμάτων τής νυμφικής κλίνης, τό πρώτον τέκνον τοϋ γάμου, κατά μεταφοράν είς αυτό τής έννοιας τής έλλείψεως, θά εινε θήλυ. Χάριν τής επιβεβλημένης ησυχίας εις τούς νεονύμφους

πιστεύεται δτι οΰτοι ΰπόκεινται είς βασκανίαν καί ποικίλας επηρείας κακοποιών πνευμάτων και διά τοΰτο οικου- ροϋσιν αυστηρώς επί μίαν εβδομάδα καί άποφεΰγουσι πάσαν ασχολίαν. ”Α ν δέ τυχόν ή νύμφη σαρώση κατά τήν εβδομάδα ταΰιην, θά συμβή κατά μεταφοράν θάνατος εν τή οικία. Δεν θεωρείτα ι καλόν νά ταςιδεύση ό νεόνυμφος πριν ή παρέλθωσι τεσσαράκοντα ήμέραι από τοϋ γάμου. Ο ί νεόνυμφοι δέν επισκέπτονται λεχώ προ τής παρελεύσεως τεσσαράκοντα ημερών από τοΰ γάμου. Οί νεόνυμφοι δέν μεταβαίνουσιν εις κηδείαν οΰτε τρώγου- σι κόλλυβα, έκ φόβου μή επηρεασθή ή ευτυχία των. Τά ενδύματα τώ ν νεονύμφων δέν πλύνει γυνή μελανείμων,

εκ φόβου μήπως μεταδώση τό πένθος της εΐς αυτά. Οΐ νεόνυμφοι δέν δίδουσιν εΐς άλλήλους σάπωνα, ϊνα άπο- φύγωσι τάς έριδας. Τό πρώτον ετος τοΰ γάμου δέν φυτεύει δένδρον δ γαμβρός, ϊνα μή κατά μεταφοράν σκάψη

55


τον τάφον της συζύγου του. Επίσης οι οικείοι τοϋ γαμβρόν άποφευγουσι κατά τό πρώτον, Ι'τος τοΰ γάμου νά φυτεύσωσιν ή νά εμβολιάσωσι δένδρον, ϊνα μή κατά μεταφοράν ή προκοπή αυτών αφαίρεση τήν τύχην τώ ν νεόνυμφων. Κατά τό πρώτον ετος τοΰ γάμου δέν δίδουσιν

εξω τής οικίας πράγμα τής προικός, διότι, κατά μεταφοράν τής εννοίας τής άφαιρέσεως, εις τόν πρώτον τοκετόν πιστεύεται δτι ή νύμφη ϋά εχχ] δυστοκίαν.

Ε '

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε ΡΟ Λ 4Ε Ν Α Ι

Ε ΙΣ Τ Α Σ Α Σ Θ Ε Ν Ε ΙΑ Σ

1. Γ εν ικ α ΐ π ρ ο λ ή ψ ε ις ατερί τ ώ ν α σ θ ε ν ε ιώ ν .—

Α ί πλεϊσται τών ασθενειών εκλαμβάνονται ΰπό τοϋ λαοϋ ώς επίδρασις κακοποιών πνευμάτων. A t δέέιαδημικαί. λοιμικά! νόσοι (ευλογία, πανώλης κλπ.) Ι'χουσι προσωποποίησή εις γραίας περιοδευοϋσας καί επιβαλλοΰσας τό σήμα των εις τά άτομα, άτινα επισκέπτονται. Δ ιά τοΰτο έκτος τής διά τής επικλήσεως τής θείας χάριτος επιδιώξεως θεραπείας τοΰ άσθενοΰντος, συνηθίζονται καί διάφοροι μαγικαί ενέργειαι. "Αλλαι δέ προληπτικαί συνή- θεια ι έξηγοϋνται εκ διαφόρων μεταφορών καί παρομοιώσεων, Είς τήν επήρειαν τής βασκανίας καί τώ ν κακοποιών πνευμάτων πιστεύεται δ τι ΰπόκειντάι ίδίως οΐ παΐδες καί διά τοΰτο επί τώ ν παιδικών νοσημάτων συνηθίζοντα ι τοιαΰται ενέργειαι. Ούτως έκτος τής διά τής παρακλήσεως τοϋ ίερέως μεταδόσεως εις παΐδα άσθε- νοϋντα τής θείας χάριτος εν τή εκκλησία, οπου φέρεται οΰτος ΰπό γραίας, νομίζεται οτι συντελεί εΐς τήν θεραπείαν αΰτοϋ καί αν οΰτος ποτισθή διά τοΰ ΰδατος, δι5 οΰ ε'πλυνε τάς χεΐράς του ό ιερεύς μετά τήν παράκλησιν

57


ως και αν έκδυθη οΰτος κατά τήν διάρκειαν τής παρα- κλήσεως καί ένδυθη μετά τό τέλος αυτής δι’ άλλων ενδυμάτων, είς συμβολισμόν οτι αποβάλλει μετά τώ ν ενδυμάτων καί τό νόσημα. ’Έπειτα, αν καθ’ οδόν ή φέ- ρουσα τόν παΐδα εΐς τήν οικίαν γραία συνάντηση γέροντα ή γραίαν, τοΰτο κατά μεταφοράν προμηνύει δτι δ παις θά άποθάνη, αν δέ συνάντηση νέον ή νέαν, ό παϊς θά ζήση. Συντελεί Ιπίσης εΐς τήν θεραπείαν τοΰ παιδός ή επί κλωστής ίσης προς τό ανάστημά του, δι" ής ήτο περι- τετυλιγμένος επί τρεις ημέρας, κατασκευή λαμπάδος, ήτις στέλλεται νά καη συμβολικώς εΐς τήν εκκλησίαν. Συν

τελεί εΐς τήν θεραπείαν τοΰ παιδός, αν οΰτος άχθη εΐς άγιασμα, νά έκδυθή τώ ν ενδυμάτων του, άτινα αφήνονται εκεί πλησίον, κοπώσι τρίχες τινές τής κεφαλής του, πλυθή διά τοΰ αγιάσματος καί αναχώρηση ένδεδυμένος διά νέων ενδυμάτων. Επειδή τά προκαλέσαντα τήν ασθένειαν τοΰ παιδός κακοποιά πνεύματα διατρίβουσι παρά τά δένδρα, δδηγοΰσί τόν άσθενοΰντα παΐδα παρά τήν ρίζαν ελαίας διά νά άφήση τό μίασμα επί τοΰ τόπου τής προελεΰσεώς του. Επειδή επίσης τά κακοποιά πνεύματα περιφέρονται περί τά τρίστρατα, έκδΰουσιν επ’ αυτών τόν άσθενοΰντα παΐδα, οΐονεί άποβάλλοντες τό νόσημα, καί ςοεΰγουσιν. Ή συμβολική πράξις τής αποβολής τοΰ μιάσματος δΰ- ναται νά γίνη καί δι5 άπλοΰ τεμαχίου ενδύματος τοΰ άσ&ενοΰντος παιδός, δπερ ρίπτει επί άκανθων έν τή εξοχή συγγενής αΰτοΰ. Επειδή δέ τά κακοποιά πνεύματα δια- τρίβουσι καί παρά τά υδατα, προς βολιδοσκόπησιν τών διαθέσεων αυτών φέρουσι τόν άσθενοΰντα παΐδα πλη


σίον ρΰακος και άνάπτουσι παρ’ αυτόν δυο λαμπάδας. Τότε, αν μέν δ παΐς πρόκειται νά αποθάνχ), τά κακοποιό πνεύματα θά συντελέσωσιν εις τό νά σβεσθώσιν αΐ λαμπάδες. "Α ν όμως δέν σβεσθώσιν αί λαμπάδες, αλλά καώ σι, τοΰτο θεωρείται οιωνός προμηνΰων τήν θεραπείαν τοΰ παιδός.

2. Ε π ιλ η ψ ία .— Ίδ ίω ς ή επιληψία νομίζεται ως άμεσος συνέπεια βλάβης ΰπό κακοποιού πνεύματος. Πρός θεραπείαν ταΰτης συντελεί ό εξιλασμός τοΰ κακοποιού πνεύματος ώς έξης: μέ εννέα πεντάλεπτα άγοράζει ή μήτηρ η ά'λλη τις συγγενής τοΰ πάσχοντος εννέα διάφορα είδη κατάλληλα πρός κατασκευήν γλυκΰσματος, δπερ φέρει και αφήνει εΐς τά μέρη δθεν διήλθεν δ πάσχων πριν η προσ- βληθή, ινα φάγωσι τά κακοποιά πνεύματα και γλυκαν- θέντα άποδώσωσι τήν υγείαν εις τόν νκ’ αυτών προσ- βληθέντα. Τ ό αΰτό άπλοΰστερον πράττουσι διά μελικρά- του, δπερ χΰνουσι διά κοχλιαρίου εΐς τά αυτά μέρη, θραΰοντες συγχρόνως και τό σκεΰος καί τό κοχλιάριον διά νά μή τά μεταχειρισθώσιν εις ά'λλην χρήσιν και βα- δίζοντες κατά τήν άναχώρησιν άντιστρόφως διά νά μή άκολουθήση αΰτοΰς τό κακοποιόν πνεΰμα. Πρός άπο- δίωξιν εκ τοΰ ασθενούς τοϋ κακοποιοΰ πνεύματος γίνεται ή έξης μαγική ενεργεί™: λαμβάνουσι διά τώ ν δα- κτΰλων, τιθεμένων δ'πισθεν τοΰ σώματος διά νά μή προσ- βλέπωσι τό κακόν, κόπρον έκ τριών κοπρώνων και καθ’ δμοιον τρόπον άνά έν ξυλάριον έκ τριών τριστράτων καί καίοντες αυτά, ως άντιπροσωπεΰοντα τό κακοποιόν πνεΰμα,

59


καπνίζουσι δι’ αυτών τον ασθενή. 'Άλλη τοιαΰτη ενέργεια εινε ή έξης: δ ασθενών φέρεται εις μύλον φέρων μόνον τό ΰποκάμισον, περιέρχεται τρις πέριξ τοϋ μηχανισμού τοΰ μύλου (φ τερωτή) κα'ι έπειτα άφήνων τό ΰποκάμισον του και ένδυόμενος αλλο απομακρύνεται Επειδή δέ αιτία τοΰ πάθους νομίζεται και έπίδρασις τής σελήνης (σεληνιασμός), δ πασχών πιστεύεται δτι δύναται νά θε- ραπευθή αν κατά τήν έκλειψιν σελήνης, δτε παύει ή έπί- δρασις αυτής, πίη ΰδωρ, εντός τοΰ δποίου υπάρχει λίθος έκ τών πιπτόντων κατά τάς λαϊκάς δοξασίας εξ ου

ρανού μετά τοϋ κεραυνού (άστραπότζετρα).

3. Ε ΰ λογ ία .— Ή γραία, εις ήν έχει προσωποποιηθή ή νόσος εΰλογία, έχει ανάγκην περιποιήσεων διά νά μή θυμωθή. Οΰτως εξηγείται κατ’ ευφημισμόν και ή ονομασία ενλογία τής νόσου ταύτης, ήτις άλλοτε κα'ι δή προ τής έφευρέσεως τοϋ εμβολίου ήτο πραγματική κατάρα. Δ ιά τόν λόγον τούτον ή οικογένεια τοΰ προσβληθέντος υπό της νόσου εορτάζει επ'ι τεσσαράκοντα ημέρας, ήτοι δσον περίπου διαρκεϊ ή νόσος. Οί γείτονες στέλλουσιν εις τόν ασθενή γάλα, ρυζόγαλον, μέλι, σάκχαριν διά νά

γλυκάνωσι τήν νόσον, πάντως διότι τά εδέσματα ταΰτα ωφελοϋσι τόν οργανισμόν τοΰ πάσχοντος. Δέν βράζου- σιν έν τη οικία τοΰ πάσχοντος όσπρια καί κρέας, πάντως διά νά μή βράσωσι κατ’ αναλογίαν καί τά εξανθήματα καί τό δέρμα τοΰ πάσχοντος. Δ ιά τόν αυτόν λόγον αποφεύγεται τό «ζεμάτισμα» ΰδατος έν τη οικίςι. Προς συμβολισμόν δέ οί συγγενείς τοΰ άσθενοϋντος κατασκευά-

6ο


ζουσι πλακούντα ανευ οπών κα'ι διανέμουσιν αυτόν εις τούς διαβάτας, "να μή ή νόσος άφηση στίγματα επί τοϋ

ασθενούς.

4. Π α ν ώ λ η ς .— Κατά τής πανώλους γίνεται μόνον συμβολική τις πραξις. Δ ιά κλωστής βαμβακίνης περιελίσ- σουσι τήν εκκλησίαν, οίονε'ι δένοντες τήν νόσον καί έπειτα διά συνεισφοράς κατασκευάζουσι δι5 ολης τής κλωστής λαμπάδας, τάς οποίας καίουσιν εν τή εκκλησία

οίονε'ι καίοντες και τήν νόσον.

5. Π ό ν ο ι το ϋ σ ώ μ α το ς .— Ο ί πόνοι τοϋ σώματος θεωρούνται επήρεια τώ ν κακοποιών πνευμάτων καί γ ίνεται δ ι’ αυτούς ή εξής μαγική ενέργεια: τήν Παρασκευήν, ημέραν αποφράδα και οίονε'ι άνήκουσαν εΐς τά κακοποιά πνεύματα, μόλις νυκτώοη, γραία έμπειρος περί τά μαγικά λαμβάνει στάμνον, έν {] προ μιας ημέρας έτέ- θησαν χώμα, ΰδωρ, χόρτον κα'ι πτΰσμα τοϋ πάσχοντος, καί εξέρχεται εΐς τούς άγροΰς. Έ κ ει ίσταμένη εΐς μέρος άπόκρυφον διά νά εινε απαρατήρητος πτΰει τρις καί θραυουσα τήν στάμνον χύνει τό περιεχόμενον αυτής, οιονεί Οραυουσα καί άπορρίπτουσα τό κακόν. Μετά ταϋτα λαμβάνουσα πηλόν έκ τοϋ μέρους εκείνου απέρχεται καί αλείφει 6l= αΰτοϋ τό άλγοϋν μέρος τοΰ σώματος τοΰ πάσχοντος. Εΐδικώς δέ πιστεύεται δτι Αποβάλλετα ι ή χρονιά κεφαλαλγία διά τής έπιθέσεως επί τής κεφαλής στεφάνου εκ λΰγου έκ τώ ν κατασκευαζομένων κατά τήν εορτήν τοΰ Α γ ίο υ Ίωάννου, τήν 24 ’Ιουνίου, δτε

6 1


πηδώντες επί τω ν άναπτομένων πυρών άποβάλλουσι

τά κακά.

6. ’Α σ θ έ ν ε ια π ρ ο ελ θ ο ϋ σ σ έπ φ όβ ο υ .— Διά τήν εκ φόβου προελθοΰσαν άσθένειαν ΰπάρχουσι διάφοροι μαγικα! και συμβολικά! ένέργειαι προς θεραπείαν. Έ ν καιρώ νυκτός περι τήν πρωίαν, δτε ετοιμάζονται προς άναχαίρησιν τά φαντάσματα, πληροΰσι σκεύος δι5 ΰδατος εξ επτά κρηνών, εντός τού οποίου θραΰουσι τρία φά ν.α\ θέτουσι ψαλίδα ανοικτήν έν σχήματι σταυρού διά νά κόψη τό κακόν. Τήν πρωίαν τόν μέν ασθενή νίπτουσι διά τοΰ

ΰδατος τοΰτου, τά δέ φά θάπτουσιν εις τρίστρατον ώς τροφήν έξιλαστήριαν τώ ν κακοποιών πνευμάτων. Ά λλη

μαγική ενέργεια εινε ή εξής: λαμβάνουσι κηρόν εξ επτά μονοστεφάνων και άναλύουσιν αυτόν διά πυράς ξύλων ειλημμένων έξ επτά φρακτών. Μετά ταΰτα άνοίγουσι τά σκέλη ψαλίδος και χΰνουσιν επ ' αυτών τόν κηρόν. Ό κηρός ρέων διά τώ ν σκελών αυτής κα! πίπτων εις τό έδαφος λαμβάνει διάφορα σχήματα, άτινα παρομοιάζουσιν ή προς ό'φιν ή πρός βάτραχον ή προς άνθρωπον. Κ α ! αν μέν τό σχήμα τοϋ κηροΰ όμοιάζη πρός ό'φιν, καπνίζουσι τόν ασθενή μέ φιδόχορτο κα! νίπτουσιν έπειτα αυτόν δι” ΰδατος. "Α ν τό σχήμα τοΰ κηροΰ όμοιάζη πρός βάτραχον, νίπτουσι τόν ασθενή διά λιμνάζοντος ΰδατος. ’Α ν δέ τό σχήμα τοΰ κηρού όμοιάζη πρός άνθρωπον, τότε κατά τήν νύκτα τής Πέμπτης πρός τήν Παρασκευήν φέ- ρουσι τόν ασθενή εις νεκροταφειον κα! κυλίουσιν αυτόν τρ!ς από μνήματός τίνος διά νά άφήση εκεί τό κακόν ή

6.2


τρίβουσιν αυτόν διά χώματος μνήματος πρός τον αυτόν σκοπόν ή ρίπτει έκεΐ δ ασθενών τρεϊς λίθους οπισθέν του διά νά ριψθή και το κακόν δ'πισθέν του. “Αλλως πιστεύετα ι ο τι θεραπεύεται ή ασθένεια ως εξής: πληροϋσιν ΰδα- τος σκεϋός τι. και κρατούντες και έτερον κενόν σκεύος έρχονται είς την εκκλησίαν, χύνουσι διά τοϋ κρίκου τής Αύρας τής έκκλησίκς τρις τό ΰδωρ από τοΰ ενός εις τό άλλο σκεύος καί διά τοΰ ΰδατος τούτου νίπτουσι τόν πάοχοντα.

Τέλος περιορίζονται απλώς εις τό νά σχηματίσωσι τρις διά μαχαίρας το σημεΐον τοΰ σταυροΰ ενώπιον τών οφθαλμών

τοΰ πάσχοντος, οίονεί κόπτοντες τό κακόν διά τής θείας χάριτος.

7. Πυρετοί.— Πρός θεραπείαν τώ ν πυρετών γίνεται ή εξής μαγική ενέργεια: επί τρία Σάββατα κατά σειράν λούουσι τόν ασθενή μέ αγιόκλημα καί τό ΰδωρ τοΰ λουτρού ρίπτουσιν είς τά σταυροδρόμια.

8. " Ικ τ ε ρ ο ς (χ ρυ σή ).— Πρός θεραπείαν τής άσθε- νείας ταύτης πιστεύεται οτι συντελεί ή έξης συμβολική πράξις: άφήνουσι κωνσταντινάτον επί τρεις ημέρας εντός ΰδατος, δι’ οΰ ποτίζουσι τόν ασθενή.

9. Λ ύ σ σ α .— Πρός θεραπείαν λυσσοδήκτου κατασκευάζεται ειδικός τις πλαποΰς (λνοοόπιττα ), τόν οποίον τρώγει ό λυσσόδηκτος μετά μαγικής τίνος επωδού. Π ι στεύεται δέ δτι διατελοΰσιν οί λυσσόδηκτοι διά τό ομόηχον υπό τήν προστασίαν τοΰ Α γ ίου Λ ισσαία (=Έ λισσα ίου ).

63


10. Χ ο ιρ ά δ ες .— A t χοιράδες πιστεύεται οτι θεραπεύονται αν ψαύση- αΰτάς χειρ νεκρού, ΐνα οίονει νε-

κρώση αΰτάς.

11. Έ ρ υ σ ίπ ε λ α ς .— Προς θεραπείαν τοΰτου γραία

δρθρου βαθέος οδηγεί τόν πάσχοντα εΐς τούς αγρούς και εκεί διά μαχαίρας χαράσσει τό σημεΐον τοϋ σταυροϋ επ'ι

φλοιοϋ δένδρου.

12. Ά κ ρ ο χ ο ρ δ ό ν ε ς .— Πρός θεραπείαν τούτων ο πάσχων αριθμεί επί τρία Σάββατα κατά σειράν δσα πε

ρισσότερα δύναται αστρα (ΐδε λέξιν αατέρες).

13. Ό ρ χ ιτ ΐέ δ η (άμ ιεόδεμα ).— Τοΰτο τό πάθημα πιστεύεται οτι προέρχεται έκ μαγείας (ΐδε τάς περί γάμου προλήψεις) και Ιπερχόμενον θεραπεύεται διά μαγικών αντίρροπων ενεργειών. Πρός πρόληψιν αύτοϋ,πλήν τώ ν ήδη μνημονευθέντων εν τοϊς περι γάμου, δ νεόνυμφος ζών- νυται διά κλήματος ή διά της ζώνης ίερουργοΰντος ίερέως ή φέρει εφ° εαυτοΰ κλεΐθρον ώς άντίρροπον τοϋ κλείθρου

τής μαγείας.

14. Κ η λ Ις οφ θ α λμ ού (φ α π ίτσ α ).— Θεραπεύεται αΰτη διά γοητείας υπό γραίας κρατούσης ποτήριον ΰδατος και κόκκους φακής, ποιοΰσης τό σημεΐον τοΰ σταυ- ροΰ επί τοΰ δφθαλμοϋ, ριπτοΰσης δέ συγχρόνως τούς κόκκους τής φακής εντός τοϋ ΰδατος, δπερ εϊτα ρίπτει εις

τήν στέγην.

64

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑΙ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ

1. Γ ε ν ικ ά ! Λ ρολή 'ψ εις στερι το ϋ θ α ν ά το ί ’ κ α ί τ ο ν ν εκ ρ ού .— 'Η προσωποποιησις τοϋ θανάτου στηρίζεται εις δυο παραδόσεις. Ή μία τούτων εινε ή αρχαία περί Χάριονος (Χάρος)· μετά ταύτης διασφζεται πολλαχαϋ κα! ή αρχαία συνήθεια τοΰ όβολοϋ τοΰ νεκροϋ. Ή ετερα παράλληλος παράδοσις εινε ή εκκλησιαστική, καθ’ η ν δ θάνατος επέρχεται διά της σπάθης τοϋ αρχαγγέλου. Μετά τήν επιθανάτιον αγωνίαν, ήπς διά τοΰτο καλείται άγγε- λομάχημσ., δ άγγελος πλύνει εις τό υδωρ τήν πλήρη α ίματος σπάθην του. Διά τοΰτο άγγελθέντος θανάτου χύνεται έκ τώ ν αγγείων δλων τώ ν οικιών τό ΰδωρ ώς π ε θαμένο κα! αντικαθίσταται δι5 άλλον εκ τής κρήνης. Ή •ψυχή μετά τήν έξοδόν της εκ τοϋ σώματος πιστεύεται δτι παραμένει επ! τρεις μέν ημέρας εντός τής οικίας, επ'ι τεσσαράκοντα δε ημέρας έπ! τής γής, Ιδίως από τοΰ Πάσχα μέχρι τής Άναλήψεως.Μεταβαίνουσα ή ψυχή εις τόν ουρανόν πιστεύεται δτι παλαίει πρός πονηρά πνεύματα (τελώ νια), δ δέ άγιόν της οΰτος διευκολύνεται αν κατά τό ψυχορ- ράγημα διανεμηθώσιχρήματα, πάντως διότι ή αγαθοεργίαΜπούτανβα, & qo λ ή ψ ε ις τον ε λ λ η ν ικ ο ύ λ α οϋ δ


πιστεύεται δτι ενισχύει to αγαθόν /πνεΰμα νά κατανίκηση το κακόν και να παραλαβή μεθ5 εαυτοΰ τήν ψυ

χήν. Πιστεύεται, δτι διά διαφόρους λόγους ή ψΐ'χή τοΰ νεκροϋ, ίδίως τοΰ άμαρτωλοΰ, εινε δυνατόν νά παραμείνη επι τής γης ώς κακοποιόν πνεΰμα (βρνκόλακας). Τοΰτο γίνεται διά τής επηρείας τοΰ διαβόλου, δστις συνήθως μετατρέπεται εΐς γαλήν ή μΰν διά νά πλησιάση τόν νεκρόν καί εΐσέλθη εντός αΰτοΰ. Διά τοΰτο προφυλάσσοντα.ι επιμελώς μήπως διέλθη άνωθεν τοΰ νεκροϋ μΰς ή γαλή κα'ι αν συμβή νά διέλθη ή τελευταία, πρέπει πρός αποτροπήν τοΰ κακοΰ νά συλληφθή και νά περιστροφή επτάκις περί τόν νεκρόν. Ά λ λ ” επειδή καί άλλους εΐνε δυνατόν νά εΐσέλθη ο διάβολος εντός τοΰ νεκροϋ, προληπτικά τούτου μέτρα εινε τά εξής: εΐς τό στόμα τοΰ νεκροϋ τ ίθεται. ΰπό τοΰ ιερέως μικρός σταυρός εκ κηοοΰ καί εΐς τό μέσον μικρός βώλος θυμιάματος, δι,’ ώ ν άποδιώκεται δ διάβολος. Έ π ι κεράμου λαμβανομένης εκ τής στέγης τής οικίας χαράσσεται σταυρός καί τά στοιχεία ΙΣ -Χ Ρ - Ν ΙΚ Α (— Ίησοΰς Χριστός νιχα) καί τίθεται αΰτη πλησίον

τοΰ νεκροΰ. Ά ν δέ δ νεκρός εχη πληγήν, πρέπει αΰτη νά πλυθή διά ζέοντος ΰδατος, διότι ά'λλως χρησιμεύει ώς σημεϊον προσβολής τοΰ κακοποιού πνεύματος. Ή τελευταία αΰτη πρόληψις εΐνε πιθανώς στήριξις ΰγιεινοΰ παραγγέλματος.

2. ’ΈΌχμα προληπτικά «ατά τόν "θάνατον.— Δέν εΐνε καλόν νά κλαίωσιν δταν δ ασθενής ψυχορραγή, διότι οΰτος τυραννιίται κατά τό ψυχορράγημα, πάντως

66


διά νά μή έπηρεάζηται έκ τω ν κλαυθμών τδ ηθικόν τοΰ ασθενούς. Ο ί νεόνυμφοι δέν εΐνε καλόν νά ί'δωσι λείψα-

νον πριν ή ΐδω σ ι γάμον, πάντως διότι κατά μεταφοράν

προοιωνίζονται τήν εκβασιν τώ ν κατ’ αυτούς αναλογίας

τής πρώτης συναντήσεως. Γυνή συνοδεύσασα κηδείαν δέν

πλησιάζει βρέφος κατά τήν ημέραν εκείνην, διότι τοΰτο

πατιέται κα'ι ασθενεί. Ο ί έκ κηδείας επιστρέφοντες νί

πτονται πρός καθαρμόν, τό δέ ΰδωρ δι’ οΰ νίπτονται

πρέπει νά περιέχη άνθρακα εσβεσμένον, εις συμβολισμόν

οτι οΰτω θά σβεσθη ταχέως καί ή θλΐψις τώ ν οικείων

έκ τοϋ θανάτου. Ο ί επιστρέφοντες έκ κηδείας δέν μετα-

βαίνουσι κατ’ ευθείαν είς τήν οικίαν των άλλα πρώτον

άλλαχοΰ, ϊνα μεταδώσωσιν εκεί τδ κακόν. Μετά τήν επι

στροφήν έκ τής κηδείας πτΰουσι τρις εντός φρέατος διά

νά άποφΰγωσι τόν θάνατον καί νά μή βλέπωσι καθ’ ΰ-

πνους τον νεκρόν. Διερχομένης κηδείας ρίπτουσιν έκ τών

παραθύρων ύδωρ διά νά πλΰνη δ συνοδεΰων αυτήν άγ

γελος τήν ρομφαίαν του. Διερχομένης κηδείας λαμβάνου-

σιν άνά χεΐρας σιδηροΰν έργαλεΐον, είς συμβολισμόν δτι

αυτοί θ ά μείνωσι γέροι σάν το σίδερο. Π έριξ τοΰ νεκροϋ

περίφέρουσι τρις τεμάχιον άρτου δπερ φυλάττουσιν, ΐνα

ΰπάρχη αφθονία άρτου έν τη ol'/Sq. είς τό μέλλον. Με-

τροΰσι τόν νεκρόν διά κλωστής ήν φυλάττουσι, πρός συμ

βολισμόν δτι θά παραμείνη έν τφ οΐκορ ή τΰχη τοϋ άπο-

θανόντος. Δέν σαρώνουσι κατά τήν ημέραν τοΰ θανάτου

οικείου, ϊνα μή κατά μεταφοράν σαρώση καί άλλον εκ

τών έν τφ οιχφ δ Χάρος.


3. Ο ίω ν ισ μ ο ι κ α τά ι ό ν θ ά ν α το ν .— Ά ν ό τελών τήν κηδείαν ιεοεος στραφώ καθ’ δδόν προς τά όπισθεν, πιστεύεται κατά μεταφοράν δτι θά άποθάνη και ά'λλος συγγενής τοΰ νεκροϋ, ον οίονει έστράφη ϊνα ΐδη δ ΐε- ρεΰς. Άν δ νεκρός κατά τό ψυχορράγημα Ι'χΐ] τόν ενα πόδα επ'ι τοΰ άλλου, τοΰτο κατά μεταφοράν της έννοιας της επαλληλίας θεωρείται ως σημεϊον οτι μετ’ ολίγον θά άποθάνη κα'ι άλλος έκ τής οΐκογενείας του. Τό αυτό πιστεύεται και οταν δ νεκρός εχη τόν ενα πόδα κεκαμμέ- νον και βραχΰτερον τοϋ άλλου. Τό αυτό πιστεύεται και οταν ανοίξωσιν οΐ κλειστοί οφθαλμοί του. Τό αυτό πιστεύεται κα'ι οταν τό πρόσωπον τοΰ νεκροϋ φαίνεται μάλλον ευθυμον ή σκυθρωπόν. Τό αυτό πιστεύεται και δ'ταν τό πτώμα κινήται εντός τοΰ μετακομιζομένου φερέτρου. Θάνατον προμηνύει ο κρωγμός κόρακος περι τόν τάφον κατά τήν ώραν τής ταφής. Ά ν τις πταρνισθη κατά την ώραν τής κηδείας, τοϋτο προμηνύει δτι και αυτός μετ’ ολίγον θά άποθάνη. Ά ν κατά τήν ώραν τής κηδείας βρέχη, τοΰτο κατά μεταφοράν δηλοΐ δτι δ άποθανών ήτο αγαθός άνθρωπος. Ά ν δ νεκρός βραχή, πιστεύεται δ τι θά βρέχη Ιπ ί τεσσαράκοντα ημέρας, ητοι οσον πιστεύεται δτι ή ψυχή του διατρίβει έπι τής γης.

68

Ζ '

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α ϊ

Ε ΙΣ Α Ν Τ ΙΚ Ε ΙΜ Ε Ν Α Τ Ο Υ Σ Υ Ν Η Θ Ο Υ Σ Β ΙΟ Υ

1. Α ιώ ρ α .— Θεωρείται κακόν νά κινη τις κενήν τήν αΐίόραν παιδός, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι. τοΰτο προμηνύει διαρκή μέλλουσαν κενότητα αυτής διά τοϋ θανάτου τοϋ παιδός.

2. "Α λ α ς .— Τ ό ά'λας θεωρείτα ι ώς άντιφάρμακον κατά της βασκανίας (ΐδε λέξιν δφϋαλμός). “Οταν οχληρός τις επισκέπτης παρατείνη υπέρ τό δέον τήν επίσκεψήν του έν οικία τινί, ρίπτουσιν εντός τώ ν υποδημάτων του ολίγους κόκκους άλατος, οιονει ύποδηλοΰντες τήν διάλυσιν τής έπισκέψεως, ϊνα οΰτος απέλθη ταχέως. Κατάρα διαλύεται δ ι’ ά'λατος, ως έμνημονεύθη ήδη (ΐδε λέξιν κατάρα). Θεωρείται κακόν νά ρίπτεται ά'λας εντός πυράς, διότι κατά μεταφοράν έκ τοϋ κρότου τοϋ εκρηγνυομένου αλατος πιστεύεται δτι θά γίνωσιν έριδες έν τη οικία. Ά ν δέ τυχαίως πέση ά'λας και έκραγή εντός πυράς, τότε τοΰτο κατά μεταφοράν προμηνύει δτι θά πνεύση βόρειος άνεμος. Κακός οιωνός θεωρείται νά χυθη ά'λας έκ τοϋ αλατοδοχείου, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής απώλειας τοΰ

6 g


/.υνομενου άλατος εις ενδεχομένην απώλειαν άλλου αντι

κειμένου.

8. 'Α λ ώ ν ιο ν . ·— Θείορεΐται πρόξενοί' ατυχίας το ού- ρείν εντός αλωνιού, πάντως διά το άπρεπες τής μολΰν- σεως μέρους, έν ω γίνεται ό αλωνισμός τών δημητριακών καρπών. Κατά μεταφοράν τής περιστροφικής κινήσε&>ς εις τήν μετιχστροφήν τών κακών, θειορεΐται καλόν νά άνέρχηταί τις επι τής συσκευής δι’ ής αλωνίζουσι (ντον- κάνα).

4. "Α ν θ ρ α ξ .— Ό ανθραξ χρησιμοποιείται εις είδος μαντείας προς είίρεσιν τοϋ βασκάναντος τινα ατόμου (νομάτισμα). Εΐς σκεϋος πλήρες ΰδατος ρίπτονται άλλη- λοδιαδόχως ανθρακες άνημμένοι καί άναφέρεται εκά- στοτε άνά εν δνομα εκείνων, περί τώ ν οποίων υπάρχει υπόνοια οτι εΐνε α ίτιοι τής βασκανίας. Είς οΰτινος δέ τό δνομα βυΟισθη ο σβεννύμενος ανθραξ εντός τοϋ ΰδατος, οΰτος νομίζεται ο αίτιος τής βασκανίας (ΐδε καί λέξιν

υφ&αλμός).

5. "Α ρ το ς .— Έ κ τοϋ πρώτου άρτου τής νέας εσοδείας τεμάχια διανέμονται εις τούς διαβάτας, ϊνα αί εΰχαί τούτων συντελέσωσιν εις τήν μέλλουσαν αφθονίαν τοϋ άρτου εν τή οικία. Ό άρτος δέν τίθετα ι άντιστρόφως επί τής τραπέζης, διότι κατά μεταφοράν τής θέσεως ΰποδη- λοϋται μέλλουσα αντίστροφος τΰχη δσον άφορςί είς τήν ευπορίαν τοΰ οίκου. ’Ά ν τις τρίβγι πολύ τόν άρτον του

70


τρώγων, τοΰτο κατά μεταφοράν τής πληθύος των ψιχίων ύποδηλοϊ δτι οΰτος θά ά.τοκτή<7£| πολλά τέκνα (Ϊδε και λέξιν στόμα).

6. Γ ά λ α .— Τό πρώτον άμελγόμενον γάλα αγελάδος μετά τόν τοκετόν ρίπτεται εις τήν ΰάλασσαν, ϊνα κατά μεταφοράν τό γάλα αυτής πλήθυνσή ώς τό ίίδωρ τής θ α λάσσης. ’Αποδίδουν τις άγγεΤον σταλέν ο,υιω μετά γάλακτος τ^έτει εντός αύτοΰ υδωρ, ϊνα υποδηλώσω οτι τοΰτο ουδέποτε ΰά στειρεύση.

7. Δ α κ τύ λ ιο ς .— Θεωρείται καν.όν νά φέρπ τις τον

δακτύλιον εις τόν μεσαΐον δάκτυλον, πάντως διά τό άκα- λαίσθητον τοϋ πράγματος.

8. Δ έρ μ α .— Τό άτοπον τής καύσεως τών δερμάτων αποφεύγεται διά τής προλήψεως δτι αυτη, κατά μεταφοράν τής έννοιας ε!ς τά ζφα, προμ,ηνύει επιδημικήν ασθένειαν αυτών.

9. Ε ίκ ώ ν .— Θεωρείται κακός οιωνός νά πέσπ εικών εκ τοϋ εικονοστασίου, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής πτώσεως εις τά τοϋ οΐκου.

10. "Ε λα ίο ν .— Θεωρείται κακός οιωνός νά χυθη ελαιον έν τή οίκίςι, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής απώλειας χρησίμου αντικειμένου ε!ς τήν απώλειαν άλλων σπουδαιότερων έν τφ μέλλοντι.

71


11. Έ ρ μ ά ρ ιο ν ,— Δέν πρέπει νά μένη ανοικτόν έρμα ο ι.ον, διότι κατά παρομοίωσιν τοΰ ανοίγματος πρός τό άπΰλωτον στόμα τών εχθρών πιστεύεται δτι οί εχθροί

τώ ν εν τφ οΐκφ διαρκώς κατηγοροΰσιν αΰτοΰς.

12. Ε σ τ ία .— Ά ν τά έν τή εστία καιόμενα ξΰλα κρο- τώσι, τοϋτο, κατά μεταφοράν τής έννοιας τοΰ θορΰβου, ένιαχοϋ μέν πιστεύεται δτι προμηνύει κακάς σκέψεις τώ ν εχθρών κατά τώ ν εν τή οικία, άλλαχοΰ δέ πιστεύεται οτι προμηνύει προσεχή άφιξιν ξένων εις τήν οικίαν. Ά ν ξΰ- λον καιόμενον εξάγη συριγμόν, τοϋτο, κατά μεταφοράν, σημαίνει κακολογίαν τοϋ ιδιοκτήτου τής οικίας, ήτις κατ’

αναλογίαν καταπαύει ευθύς ως οΰτος ρίψη τό ξΰλον τοϋτο έκτος τής πυράς καί καταπαΰση οΰτω ό συριγμός. Δ ιά τό άτοπον τής στάσεως θεωρείται κακόν νά κάθηταί τις περί τήν εστίαν εχων έστραμμένα τά νώ τα πρός αυτήν, διότι πατά μεταφοράν τής έννοιας τής στάσεως εις τήν μέλλουσαν οικογενειακήν εστίαν, πιστεύεται δτι θά άποτύχωσιν αί περί γάμου προτάσεις τοϋ οΰτω καθημένου. Θεωρείται άπαίσιον νά άφεθή ανεστραμμένος 6 τρίπους τής εστίας, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής ανεστραμμένης θέσεως εις τάς μελλούσας αντίξοους περιστάσεις. Θειορεΐται κακόν νά μένη επί πολύ δ τρίπους επί τής εστίας άνευ τοΰ λέβητος, διότι κατά μεταφοράν τής έννοιας τοΰ χωρισμού πιστεύεται δτι θά βραδΰνη νά επιστρέψη δ άποδημών οικοδεσπότης. Θεωρείται ασέβεια ή διά τοΰ ποδός μετακί- νησις τοΰ τρίποδος, πράγματος οιονεί ίεροϋ. Διά τόν αυτόν λόγον κακόν θεωρείται τό διασκελίζειν αυτόν, διότι


δήθεν δέν άνδροϋται δ πράττων τοϋτο. “Α ν ό τρίπους εστίας σπινθηροβολή, πιστεύεται, κατά μεταφοράν τής λάμψεως εΐς τήν λάμψιν τοϋ χρυσοΰ δτι τοΰτο π ο ο μη

νύει άπόκτησιν χρημάτων ΰπό τοΰ ιδιοκτήτου τής οικίας.

13. Ζ ύ μ η .— Θεωρείται άπαίσιον νά άποκόπτηται μέρος τής ζΰμ,ης πρός δανεισμόν, διότι κατά μεταφοράν τής έννοιας τής άπωλείας τής απαραιτήτου ποσότητος ζΐ'μης διά τήν κατασκευήν τοΰ άρτου, πιστεύεται δτι θά άπο- λεσθή καί παν τό χρησιμεϋον ώς βάσις ευδαιμονίας τοΰ οίκου.

14. Ή λ ο ς .— Ό θέλ,ων νά μή αυξηθή περαιτέρω τό ανάστημά του προσηλοΐ έπι τοΰ τοίχου άνωθεν τής κεφαλής του ήλον και ΐσταται κάτωθεν αΰτοϋ επίτινας στιγ- μάς, καμηλών οιονεί διά τής συμβολικής ταύτης πράςεως τό ανάστημά του.

15. Θ υ οα .— Θ εωρείται άπαίσιον εις οικίαν εχου- σαν δυο θΰρας νά εΐοέλθη ξένος διά τής μιας θόρας καί νά έξέλθη διά τής άλλης, διότι κατά μεταφοράν πιστεύετα ι δτι οΰτω θά διαρρεΰσωσι κα'ι τά αγαθά τοΰ οΐκου.

16. Κ α νδ ή λ α .— Θεωρείται άπαίσιον νά πέση ή κανδήλα εκ τοϋ εικονοστασίου ως ΰποδηλοΰσα πτώσιν τώ ν άγαθών τοϋ οΐκου. ”Α ν ή κανδήλα· καίουσα λάβη χρώμα ερυθρωπόν, τοϋτο, κατά μεταφοράν εΐς τήν έκ τώ ν δακρύων έρυθρότητα τώ ν οφθαλμών, προμηνύει λύπας. Π άντω ς διά τήν ομοιότητα τοϋ φυσήματος πρός τό πτΰ-

73


ομα θεωρείται κακόν νά σβέσώσι τήν θρυαλλίδα κανδή- λας τοΰ εικονοστασίου διά φυσήματος, άλλα σβεννύουσιν αυτήν βυίΚζοντες εΐς τό υγρόν.

17. Κ & ιο Λ τρ ο ν .— Έ νεκα τής παρομοιώσεως τοΰ νυκτερινού αποτυπώματος πρός φάντασμα θεωρείται κακόν νά κατοπτρίζηταί τις τήν νύκτα. Ό πράττων τοΰτο

κινδυνεύει νά τυφλωθή. Ά ν δέ τυχόν εκ τύχης κατοπτρι- σΟχί, πρέπει νά «μουντζώσει» τό κάτοπτρον. Δια τόν λόγον

τούτον 'πιστεύκΕαι οτι τά κατοπτριξόμενα νήπια ηλικίας καταηέρας τοΰ ενός έτους άποθνήσκουσι. 'Αλλαχού όμως, κατά μεταφοράν τής μορφής τοΰ νηπίου εΐς τήν μορφήν μέλλοντος τέκνου, δ κατοπτρισμός αΰτοΰ πιστεύεται οτι προμηνύει γέννησιν άλλου τέκνου υπό τής μητρός. Ρή- ξις ή θραΰίϊΐ.ς καθρέπτου θεωρείται απαίσιος οιωνός.

18. Κ α ΐώ ίρ λ ίο ν .— Επειδή τό κατώφλιον εινε ση- μεΐον διασκελισμού πολλών, πιστεύεται δτι ό μέν καθή- μενος εις τό κατώφλιον άνήρ ασθενεί, ή δέ καθημένη εις τό κατώφλιον γυνή θά γέννηση πολλάς θυγατέρας.

19. Κ α φ ές .— Ώ ς τό τοΰ αλατος και ελαίου, οΰτω κα! τό «χύσιμον» καφέ θεωρείται κακός οιωνός. Πομφό- λυξ εντός καφέ, κατά μεταφοράν τής έννοιας τοΰ υπεισ- ερχομένου άέρος καί σχηματίζοντος αυτήν, πιστεύεται ότι προμηνύει τήν μέλλουσαν άφιξιν επισκέπτου τινός.

20. Κ λ ίβ α νο ς .— Καιομένου κλιβάνου θεωρείται, κακόν νά πίνι] τις ύδωρ εντός τής αυλής, έν η κεΐται ου-

74

■:xwm

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ TOY ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

τος, διότι κατά μεταφοράν έκ της φλογος αΰτοϋ πιστεύε

τα ι δτι ομοίως θά ένεργήσΐ] καί τό πινόμενον ?δωα (ΐδε και λέξιν βρέφος).

21. Κ ο χ λ ιά ρ ιο ν.— Θεωρείται κακόν νά δναμειγνύ;] τις τά κοχλιάρια, διότι, κατά μεταφοράν εκ τοΰ θορύβου τω ν αναμειγνυόμενων κοχλιαρίων, πιστεύεται οτι οΰτος θά προκαλέστι έριδας.

22. Μ ά χα ιρα .— Ό εΰρίσκων καθ’ δδόν μάχαιραν δέν λαμβάνει αυτήν, διότι πιστεύεται δτι θά την μετα- χειρισθη πρός βλάβην τοϋ πλησίον του.

23. Ο ικ ία .— °'Α ν οι τέκτονες οικίας απέλθωσι δυ- σηρεστημένοι κατά τοϋ ιδιοκτήτου, πιστεύεται δτι ή ο ικία θά εινε μικρας διάρκειας, συνεργοΰντος τοϋ δαίμονας εις εξιλασμόν τώ ν κτισάντων αυτήν. Ά ν τυχαίους καώσι οανίδες ή έπιπλα της οικίας, τοΰτο κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι προμηνύει μέλλουσαν απώλειαν συμφέροντος τοΰ οΐκου.

24. Ο ίν ο ς .— Έ ν φ τό «χύσιμον» άλλων ειδών καί τοϋ οινοπνεύματος ετι θεωρείται απαίσιος οιωνός, τό τύχϊ] «χύ- σιμον» οΐνου αντιθέτους θεωρείται αίσιος οιωνός, πιθ ανώτατα έξ αναμνήσεως τοΰ αρχαίου εθίμου τής σπονδής.

25. Ό ξ ο ς .— Ό παρασκευάζων υ'ξος καί θέλουν νά γίνη τοϋτο δριμύ προσποιείται κατά τήν ώραν τής παρασκευής τόν ωργισμένον, ϊνα οιονεί μεταδοθώ εις το

75


δξος β θυμός αΰτοΰ. Έ ν οικφ ένθα υπάρχει οίνος άπο- φεύγουσι νά μεταχειρισθώσι τήν λέξιν ξίδι έκ φόβου μή

μεταδοθβ ή ιδιότης αΰτη εΐς τόν οίνον.

26. Π ερ ιπ ό δ ια .— Δέν πρέπει τις νά περίπατο μέ εν περιπόδιον, διότι κατά μεταφοράν τής στερήσεως τοϋ ζεύγους πιστεύεται οτι θά χηρεΰση. Ή πλέκουσα περιπόδια, οταν αφήνχι τήν εργασίαν της πρέπει νά φθάση εις τό τέλος τής βελόνης, διότι άλλως, κατά μεταφοράν τής απειλούμενης περιπλοκής τής εργασίας, νομίζεται δτι θά τυραννηθή ή ψυχή της.

21. Π ινά π ιο ν .— Διά τό άπρεπες τοϋ πράγματος άπαγορεύουσιν εις τούς παΐδας νά λείχωσι πινάκια, στη- ρίζοντες τήν άπαγόρευσιν μέ τήν πρόληψιν δτι τοΰ πράτ- τοντος τοΰτο, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής ρυπαρό- τητος, ή ήμερα τών γάμων θά εινε βροχερά και επομένως δέν θά έορτασθη προσηκόντως.

28. ίΐοΐήριον.— Δέν πίνει τις τό υπόλοιπον ποτοΰ ά'λλου, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θά πίη και τάς ημέρας τοΰ άφήσαντος τοΰτο.

29. Προσκεφάλαιον. — Έ νεκα τοΰ άτοπου τοΰ πράγματος πιστεύεται δτι τοΰ πατήσαντος επι προσκεφα- λαίου δέν αναπτύσσεται τό ανάστημα.

30. Π υ ρ .— Πϋρ ΰποβόσκον εν τη εστίζΐ κατά μεταφοράν ΰποδηλοϊ δτι ΰποΰλως τις διαβάλλει ή φθονεί τόν Ιδιοκτήτην τής οικίας. Πϋρ σπινθηρίζον πιστεύεται κατά

76


μεταφοράν δη προμηνύει ξηρασίαν. Ά ν τυχαίο); y.afj μέρος τοϋ ενδύματος ή καλύμματος τίνος, τοΰτο κατά μεταφοράν νομίζεται δ η προμηνύει λυπηρόν γεγονός.

31. Π υ ρ ε ΐο ν .— Θεωρείται άπαίσιον νά άνάπτωαι τρεις εκ τοϋ αΰτοϋ πυρείου. Ό εις εξ αΰτών θά αποικάν η.

32. ΣάτΐΓύν.— Άποφεύγουσι νά δίδωσι τον σάπωνα εις τήν χεΐρα τοϋ μέλλοντος νά πλυθη, &7Χ άφήνουσιν αυτόν κατά γης ή επι επίπλου, ϊνα μή κατά μεταφοράν τω ν ΐδιοτήτων τοϋ αάπωνος περιέλθωσιν εις έ'ριν μετ° αΰτοϋ (ΐδε κα'ι τά περ'ι γάμ.ον).

33. Σ ά ρ ω & ρ ο ν .— Θεωρείται κακόν νά κάθηνται ή νά πατώσιν επι σαρώθρου, ϊνα μή κατά μεταφοράν σαρω- θώσι κα'ι αυτοί. Διά τόν αυτόν λόγον πιστεύεται, δτι δέν

ανδροϋνται οί παίδες οί κτυπούμενοι διά σαρώθρου. Ά ν κόρη τις σαρώνη μόνον τά φαινόμενα μέρη τοϋ δω ματίου και άφήνη ακάθαρτα τά άκρα, απειλείται κατά μεταφοράν διά της προλήψεως δτι θά λάβη σύζυγον ακάθαρτον (ΐδε και λέξεις λεχ/ο και αάρωμα).

34. Σ π ό νδ υ λ ο ς .— Σπόνδυλος πεσών εκ τής ατράκτου κα’ι περιστρεφόμενος προμηνύει,κατά μεταφοράν τής έννοίας τής άποσπάσεως και περιστροφικής κινήσεως, προσεχή επάνοδον συγγενούς εξ αποδημίας.

35. Σ τέγη .·— Θεωρείται κακόν νά βαδίζη τις ακριβώς κάτωθεν τής στέγης, διότι δήθεν Ικεϊ διατρίβουσι τά

77


φαντάσματα, πάντως ϊνα μή έπέλθη ατύχημά τι ενεκα πτώσεως πλακός ή κεράμου εξ αυτής Ό τριγμός τών ξύλων της οροφής θεωρείται απαίσιος, διόπ, κατά μεταφοράν τής ΰποδηλουμένης έννοιας τοϋ έτοιμ.ορρόπου, πιστεύεται δτι προμηνύει θάνατον μέλους τής οικογενείας.

36. Τ ά φ ρ ο ς .— Καθίζησις έν άγρφ έν εΐδει τάφρου πιστεύεται, κατά παρομοίωσιν πρός τό σχήμα τοϋ τάφου, δτι προμηνύει θάνατον τοϋ ιδιοκτήτου τοΰ άγροΰ.

37. Τ ρ ά π ε ζα .— Τά ψιχία και τά περισσεύματα τρα- πέζης δέν ρίπτονται εξω τής οικίας έν παιρφ νυκτός, διότι πιστεύεται δτι απορρίπτεται μετ’ αυτών καί ή ευτυχία τής οι κίας. Θ ε ωρεΐτ α ι κακόν νάυπάρχωσιν έπι τής τραπέζης περισσότερα τών παρακαθημένων ατόμων κοχλιάρια και περυ-

νια,διότι κατά μεταφοράν τοΰτο ΰποδηλοΐ αΰξησιν τώ ν συνδαιτυμόνων, δπερ θεωρείται ατύχημα παρά τοΐς πτιοχοΐς.

38. "Υ δ ω ρ .— Έ νεκα τής άπρεπείας τοΰ πράγματος ή μήτηρ δέν χύνει ϋδωρ διά νά νιφθή τό τέ.κνον της, διότι πιστεύεται δτι θά έκπληρωθώσιν αί κατάραι της. Ό μέγας βρασμός ΰδατος κατά μεταφοράν ΰποδηλοΐ περίσσειαν εχθρών. Θεωρείται κακόν νά χύνωσι ζέον ΰδωρ εξω τής οικίας έν καιρφ νυκτός, έκ φόβου μή τοΰτο πέση έπι φαντάσματος και βλαπτομένου τούτου βλαβή και ό ρίπτων

39. Υ π ό δ η μ α .— Θεωρείται άπαίσιον νά μένη άνε- στραμμένον τό υπόδημά τίνος, διότι κατά μεταφοράν τοΰτο

78


προμηνύει τόν θάνατόν του (ΐδ ε λέξεις δφ&αλμό.: και αίας).

40. Χ ε ιρ ό μ α κ τρ ο ν .— Τ ρώ γω ν τις εις ξένην οικίαν δέν διπλώνει τδ χειρόμακτρον, διότι κατά μεταφοράν τής εννοίας τής περιστολές πιστεύεται οτι οΰτος δέν θά επα- νέλθη πλέον εις την οικίαν τούτην. Εις το αυτό χειρό

μακτρον δέν σφογγίζονται δύο συγχρόνως, διότι, κατά μεταφοράν τής εννοίας τής στενοχώριας, πιστεύεται οτι οΰ- τοι προσεχώς θά ερίσωσι πρός άλλήλους.

41. Χ ύ τρ α .— Έ νεκα τής άπρεπείας τοϋ πράγματος δέν Θεωρείται καλόν νά τρώγη τις εκ χύτρας ευρισκόμενης επ'ι τής εστίας η νά αποξύη τόν πυθμένα αΰτής> διότι κατά μεταφοράν τής εννοίας τής ρυπαρότητας (ΐδ ε πινάκων) πιστεύεται δτι τοϋ μέν πράττοντος τοΰτο νέου δέν θά τιμηθώσι προσήκοντος οι γόμοι ενεκα κακοκαιρίας, τοΰ δέ πράττοντος τοΰτο γέροντος δέν θά τιμηθη ή κηδεία διά τόν αυτόν λόγον.

42. ‘Ω όν .— Ό ευρίσκων εντός φοΰ δύο κρόκους πιστεύεται, κατά μεταφοράν τής εννοίας τής περίσσειας, δτι θά πλουτήσ|] εις τό μέλλον.

79

Η'


Ε ΙΣ Z Q A Κ Α Ι Ε Ν Τ Ο Μ Α

1. Γ ε ν ικ ο ί π ρ ο λ ή ψ ε ις π ερ ι ζώ ω ν .— Τά βλάπτοντα Φυτείας και ποίμνια ζώα καθίστανται άνίκανα πρός βλάβην (δένονται) διά διαφόρων μαγικών πράξεων. Ά ν τά ζφάτι,νος «ψοφοΰν» ή «χάνονται», σφάζεται προς αποτροπήν τοΰτου εν εξ αυτών. Ή πρόληψις αΰτη άπέρρευσεν εκ τής Ιδέας τής θυσίας και εκ τής ιδέας τής οικειοθε- λοΰς μικράς ζημίας πρός αποτροπήν μείζονος εκ φθόνου τοϋ κακοΰ δαίμονος. Θεωρείται καλόν νά τρέφη τις κατοικίδια ζφα (κΰνα, γαλήν, «λέκτορα) χρώματος μέλανος, πάντως διότι πιστεύεται δτι αι εκ μέρους τών κακοποιών πνευμάτων έπήρειαι έπισυρονται ένεκα τοΰ χρώματος επ’ αυτών και άποτρέπονται από τών ενοίκων. Κατά μεταφοράν τής εννοίας τοΰ δυσαρέστου, θεωρείται κακόν νά καταπίχι τις τυχαίως εντομον.

2. Α ΐ ξ .— Ά ν τις ρίψη τά από τώ ν στεγών κρεμάμενα κατά τόν χειμώνα κρύσταλλα πάγου, κατά παρομοίωσιν αυτών πρός τά κέρατα τής αιγόςκαι μεταφοράν τής έννοιας τής πτώσεως, πιστεύεται ό'τι θά «ψοφήσουν» αί αίγες του.

So


3. Ά λ ώ π η ξ .— Ή εν πορεία συνάντησις άλώπεκος θεωρείτα ι κακός οιωνός.

4. ’Α μ νό ς .— Δεδομένου δτι ένεκα τών συνθηκών τοΰ βίου παρά πολλοΐς χωρικοΐς εινε αναπόσπαστοι οΐ ■ψύλλοι και αί φθείρες, πιστεύεται κατά μεταφοράν τοΰ χρώματος δτι, αν τις κατά τήν ανοιξιν ΐδχι κατά πρώτον μέλανα άμ,νόν, θά εχη ψύλλους- αν δέ ιδη κατά πρώτοι' λευκόν αμνόν, θά εχτ) φθείρας. Τό δστοϋν τής ώμοπλάτης τοϋ αμνού, ως κα'ι τό τής δρνιθος, χρησιμοποιείται πρός μαντείαν τώ ν μελλόντων νά συμβώσι.

5. ’Α ρ ά χ ν η .— Ό ιστός τής αράχνης έν τή οικία πρέπει νά διασπάται, διότι άλλως κατά μεταφοράν τοΰ ίστοΰ τής αράχνης ώς γνωρίσματος τής ακατοίκητου και παρημελημένης οικίας (άραχνιασμίνο σπ ίτι) πιστεύεται δτι θά άποθάνη δ οικοδεσπότης. Ά ν αράχνη ΰφαίνη τόν ιστόν της ά'νωθέν τίνος, οΰιτος κατά παρομοίωσιν τής σκεπής τής αράχνης πιστεύεται οτι θά άποκτήση προσεχώς αγαθόν τι ή θά λάβη καλήν εΐδησιν. Ά ν καθήση έπί τίνος αράχνη, πιστεύεται κατά μεταφοράν δτι οΰτος θά δεχθ'ϋ τήν έπίσκεψιν φίλου.

6. Β ά τρα χος .— Ή αγωνία φονευομένου βατράχου νομίζεται κατάρα πρός αποτροπήν θανατώσεως ζφου άβλαβους. Πρέπει δέ νά προσέχη τις μήπως και εξ άμε- λείας πατήση βάτραχον, διότι τότε κατά μεταφοράν εκ τοΰ χρώματος τοΰ βατράχου ό άρτος του θά εΰρωτι§.Μηοντουρα, I I β ο λ ή ψ ε ις τ ο ν ε λ λ η ν ικ ό ν λ α ο ν 6

8 ι


7. Β οΰ ς .— Ή ζωηρότης τώ ν βοών εν τώ στάβλο),

ώς και. δ κτύπος τώ ν ποδών ίππων καί ήμιόνων, νομί-

ζονται προάγγελοι χιόνος. “Οταν κατά πρώτον ζεΰξωσι

βοϋν εις αοοτρον, άναρτώσιν από τοΰ 'ζυγοΰ περισκελίδα

μαθητου, ϊνα συμβολικώς μεταδοίσωσιν εΐς τόν μαθητήν

τήν εργατικότητα τοΰ βοός.

8. Γ α λ η .— Έ νεκα τής μεγάλης αντοχής της ή γαλή

θεαιρεϊται εφτάψυχη. Ό φονεΰων γαλήν διαπράττει εργον

άνόσιον ώς φονεΰων ζφον χρήσιμον καί διά νά έξιλεωί)Γ|

πρέ'.;ει νά κτίση επτά γεφΰρας, ϊνα - κατά τάς γν«>στάς

παραδόσεις (ΐδε λέξιν οίκοδόμηαις) έκαστη ψυχή τής φο- νευθείσης γαλής χρησιμεύσω πρός στερέωσιν τώ ν θεμε-

λίων μιας γέφυρας. Ή γαλή εινε ζφον καθαρόν καί διά

τοΰτο ή κατ° έξαίρεσιν κόπρισις υπ5 αυτής διαφόρων

μερών τής οικίας αδιακρίτως νομίζεται ώς απαίσιος ο ιω

νός. ’Ά ν γαλή καθημένη ήσύχως εγείρεται αίφνης καί

κάμνη αλματα, τοΰτο προμηνύει μεταβολήν τοΰ καιροΰ

επί τό χείρον. Τό αυτό προμηνΰεται, αν γαλή στρέψη τά

νώ τα πρός to πΰρ. Ά ν ή γαλή λούεται, προμηνΰεται

βροχή καί άνεμος εκ τοΰ μέρους πρός δ αΰιη εινε εστραμ-

μένη. Τοΰτο δμως ένιαχοϋ πιστεύεται δτι προμηνύει ά'φι-

ξιν φίλου εκ τοΰ μέρους πρός ο είνε ή γαλή εστραμμένη.

Ά ν γαλή ή κΰων διασκελίσω έγκυον γυναίκα, αυτη κιν

δυνεύει νά άποθάντ), αν μή εξαναγκασθώσι τά ζω α ταΰτα

νά διέλθωσιν άνωθεν τής γυναικός κατ° άντίθετον διεΰ-

θυνσιν (ΐδε καί τάς περί θανάτου προλήψεις).

82


9. Κ υ ω ν .— Κΰων ωρυόμενος νομίζεται, κατά μεταφοράν είς τούς δλολυγμούς τοϋ θανάτου, δτι προαγγέλλει -θάνατον μέλους της οίκογενείας ή ασθένειαν εξ επιδημικής νόσου. Πρός αποφυγήν τοιοΰτου ενδεχομένου άναστρέφουσι συμβολικώς τά υποδήματα τών μελών της οικογενείας, οίονε'ι άποτρέποντες απ’ αυτών τό κακόν. Διά μαγικών Ιποιδών πιστεύεται δτι καθίσταται ήμερος

ό άγριος κΰων (ΐδε καί λέξιν γαλή).

10. Λ ύ κ ο ς .— Ά ν ΐδη τινα λύκος πριν ή οΰτος προ- φθάστ) νά ϊδη αυτόν, πιστεύεται διά τό ομόηχον πρός

τήν λέξιν λυγξ καί εν συνδυασμφ πρός τάς αλλας όμοιας δοξασίας περί προλαμβανόντων τόν δνθροιπον ζφων, δ'τι οΰτος θ ά καταστή βραχνός.

11. Μ έλ ισ σ α .— Ό βόμβος μελίσσης η άλλου εντόμου πατά μεταφοράν πιστεύεται οτι προμηνύει ελευσιν

φίλου.

12. Μ ετα ξο σ κ ώ λ η ΐ·.— "ϊνα ευδόκιμησωσιν οί μεταξοσκώληκες τίνος, πρέπει οΰτος νά καταπίη δύο η τρεις εξ αυτών, πάντως η νά επιφέρτ] μικρόν τινα ζημίαν πρός πρόληψιν όμοίας μεγαλειτέρας εκ μυών η άλλων βλα

πτικών αιτιών.

13. Μ υ γα λή (ν υ φ ίτσ α ).— Ταύτην περιποιούνται αί γυναίκες, διότι διά τό ομόηχον τής δημώδους δνομασίας πρός τάς Νΰμφας πιστεύεται δτι πολλάκις εινε ένσάρ-

«3


κωσις δαίμονος, δν περιποιούνται φοβούμεναι μή πά- θωσί τ ι ΰπ5 αυτοί

14. Mmoc.— Ά ν μυΐα εκ τω ν καθημένων επ'ι ζώων (άλογόμνγα) καθίση επί τίνος, τοΰτο κατά μεταφοράν

πιστεύεται δτι προμηνύει μέλλουσαν ά'φιξιν φίλου.

15. Μ ΰ ρ μ η ξ.— 'Η έμφάνισις πολλών κοινών μυρ- μήκων εις οικίαν ή κατάστημα πιστεύεται δτι, κατά με

ταφοράν της εννοίας τής εργατικότητος, προαγγέλλει πλούτον και ευτυχίαν τοΰ ιδιοκτήτου. Τουναντίον ή εμφάνι- σις πτερωτών μυρμήκων πιστεύεται δτι προμηνύει θά νατον.

16. ΜΌς.— Ά ν οΐ μύες φθείρωσι τά ενδύματα τής οικίας, τοΰτο πιστεύεται δτι ΰποδηλοΐ δτι μέλος τ ι τής οίκογενείας εινε κακός άνθρωπος. Ο ΐ μύες βλάπτουσι τούς μεταξοσκοίληκας, διό καθιστώσιν αυτούς αβλαβείς λαμβάνοντες τρεις μικράς ράβδους εκ της έγκαταστάσεως τών μεταξοσκωλήκων, μεταβαίνοντες μετ' αυτών είς τήν εκκλησίαν και ψιθυρίζοντες κατά τήν ώραν τής άναγνοά- σεως τοϋ Ευαγγελίου τρις νά δε&ϋ τό στόμα τώ ν μυών.

17. Ό φ ι ς . — Ή συνάντησις δφεως εν πορεία θ εω ρείται κακός οιωνός. Επειδή δέ οΐ ό'φεις εξέρχονται κατά τάς θερμάς ώρας τής ημέρας, θεωρείται πολύ χειρότερος οιωνός, προαγγέ?Αων θάνατον συγγενοΰς, δν τις συναντήσω δφιν μετά τήν δύσιν τοϋ ήλίου. Ά ν τις ΐδη εντός

84


τής οικίας του δυο δφει; «κολλημένους », τοϋτο προμηνύει, κατά μεταφοράν τής έννοιας τοΰ πολλαπλασιασμοί τώ ν δ'φεων έκ τής συνουσίας, πολλαπλασιασμόν τών κακών τοΰ οΐκου. Μαγικαί τινες ρήσεις απαλλάττουσιν από τοΰ δήγματος εμφανιζόμενου δφεως, δστις δήθεν άκούων αΰ-

τός τρέπεται είς φυγήν. Θεωρείται καλόν νά διασοίση τις βάτραχον έκ στόματος δφεως. Ό τοιοΰτος κατά μεταφοράν αποκτά επήρειαν έπι τής επιτόκου διά τόν εΰ- κολον τοκετόν (ΐδε λέξιν τοκετός).

18. Φ θ ε ίρ .— Τήν πρώτην φθείρα ηνή μήτηρ συλλαμβάνει επι τής κεφαλής βρέφους φονεύει έπι μετάλλινου δίσκου, ϊνα δήθεν τοϋτο γίνχι καλλίφωνον.

19. Ψ ύ λλο ς .— Ά ν τυχόν ψύλλος πέση είς τό πϋρ και κροτήσΐ], τοϋτο πιστεύεται ως οΙωνός προμηνύων

βροχήν.

85

θ '


Ε ΙΣ Π Τ Η Ν Α

1. ’Α λ έ κ τω ρ .— Θεωρείται αίσιος οιωνός νά φ ω - νάξη αλέκτωρ μετά τήν δύσιν τοϋ ήλιου, πάντως διότι ή Φωνή τοΰ αλέκτορος κατά τήν ώραν ταύτην πιστεύεται δτι προμηνύει αλλαγήν τοϋ καλοΰ καιροϋ καί επομένους εινε προάγγελος τής ευφορίαν φερούσης βροχής. ’Απαίσιος οιωνός ποοαγγέλλων θάνατον θεοορεΐται νά φω- νάξη 6 αλέκτωρ κατά τήν νύκτα πολύ προ τής αυγής.

Ό λόγος τής προλήψεως ταύτης εγκειται εις τήν δοξασίαν οτι ή φωνή τοϋ αλέκτορος κατά τήν αυγήν άπο-

διώκει τά φαντάσματα. Τό νά φωνάζη λοιπόν δ αλέκτωρ προ τής αυγής κατά τήν ωραν τής ένεργείας τών φαντασμάτων νομίζεται προμήνυμα τοϋ o'tl αί κακο

ποιοί δυνάμεις τεκταίνονται κακά κατά τώ ν έν τφ οΐκφ. Θεωρείται κακόν νά φάγη τις άλέκτορα . μή φωνάξαντα ακόμη (άφώναχτο πουλί, αλάλητο πουλί), διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι τά τέκνα του θά εινε άλαλα.

2. Β υας (μ ποϋ ίρος).— ”Α ν βύας έρχεται φωνάζων πλησίον οικίας τινός, τοϋτο θεωρείται κακός οιωνός. Ά ν

86


βύας ή γλαυξ κτίσωσι φωλεάν έπι οικίας τινός, τοΰτο προμηνύει συμφοράν διά τούς ενοίκους αυτής. 'Ο λόγος τών προλήψεων τούτων έγκειται εΐς τήν μεταφοράν εκ της φωνής τοΰ πτηνοΰ, ητις ομοιάζει προς οχετλιασμόν (ΐδε

και λέξιν εγκυμοσύνη).

3. Γ λ α υ ξ .— Ή φοννή γλαυκός έπι οικίας προμηνύει θάνατοί' τίνος τω ν ενοίκων (πρβλ. και κατάραν νά λα- λήσονν οτό σπίτι του κουκουβάγιας). *Η πρόληψις αυτή προήλθεν επίσης κατά μεταφοράν εκ τής φωνής τοΰ πτηνοΰ, ήτις ομοιάζει πρός σχετλιαίτμόν. Γλαΰξ κραυγά- ζουσα εκ μέρους οπου υπάρχει, σκιά πιστεύεται, κατά μεταφοράν τής εννοίας τής σκιερότητος εις τό νεφελώδες, δ'τι προμηνύει βροχήν, ενω τουναντίον ή φωνή τής γλαυκός εκ μέρους προσβαλλομένου υπό τοΰ ήλίου πιστεύεται δτι προμηνύει ξηρασίαν. Γλαΰξ λουομένη πιστεύεται δτι προαγγέλλει Ιπίσκεψιν (ΐδε και λέξιν εγκυμοσύνη).

4. 'Ι έ ρ α ξ .— Ή πτήσις ΐέρακος ή ά'λλου άρπακτι- κοΰ ορνέου πέριξ οικίας πιστεύται δτι προμηνύει θάνατον έν αυτή, κατά μεταφοράν τής εννοίας τής άρπακτι- κότητος εΐς τήν μέλλουσαν αρπαγήν μέλους τής οικογέ

νειας.

5. Κ όκ π υ ξ.— Π ριν ή άκουσθή ή φωνή τοΰ κόκκυγας τήν πρωίαν, πρέπει τις νά εχίΐ ήδη φαγί], διότι άλλως

θά πάθη κακόν (τον τσακίζει 'δ κούκος). Ή πρόληψις πάντως έ'χει τήν πηγήν εΐς τήν παραίνεσιν πρός εργατι-

S7


κότητα. Επειδή δηλαδή δ κόκκυξ βραδύνει πολύ μετά

μετά τήν ανατολήν τοϋ ήλιου νά φωνάξϊ], υποτίθεται δτι

δταν φωνάξη έκαστος οφείλει νά εΐνε εις τήν εργασίαν

του, οπότε κατ’ ανάγκην θά εχη φάγη. Ά ν ο κόκκυξ

φωνάζη εκ μέρους μή προσβαλλομένου ΰπό τοΰ ήλίου,

τοΰτο νομίζεται δτι προαγγέλλει, κακοκαιρίαν (ΐδε ανω

τέρω εν λέξει "Α ν ο κόκκυξ φωνάξη επι οικίας, νο-

μίζεται δτι προμ,ηνύει κακόν διό τούς έν αυτή. Θεωρεί

ται αμάρτημα νά φονεύση τις κόκκυγα, διότι το μέν

πτηνόν εινε ωφέλιμον, τό δέ κρέας του δέν εινε εδώδι

μον, ώστε νά δικαιολογήται εκ τοΰτου ο φόνος του.

6. Κ ό ρ α ξ .— Σμήνος κοράκων ΰπεριπτάμενον χω

ρίων ή πόλεων, κατά μεταφοράν τής ιδιότητος τώ ν πτη

νών τούτων νά έπιπίπτωσι καθ’ ομάδας επί τώ ν π τω

μάτων, πιστεύεται δτι προμηνύει πόλεμον ή νόσον επιδη

μικήν. Ά λλά και μεμονωμένου κόρακος ό κρωγμός άνωθεν οικίας θεωρείται απαίσιος οιωνός, προμηνύει μάλιστα

θάνατον, αν δ κόραξ καθήση έπι τής οικίας. Ίδ ίω ς δέ

απαίσιος θεωρείται 6 κρωγμός τοΰ κόρακος εν κηδεία, ώς

έμνημονεύθη ήδη. Δ ιά τοΰτο κατά τάς κηδείας ρίπτουσι

μέρος τοΰ άρτου και τώ ν κολλυβών πλησίον τοϋ τάφου

διά τούς κόρακας, ϊνα οΰτοι φάγωσι και μή κρώζωσι

προαγγέλλοντες οΰτω τόν θάνατον και άλλων. Ένιαχοϋ

δμως ό κρωγμός κόρακος θεωρείται οιωνός προαγγέλλων

επιστολήν ή επιστροφήν αποδημοϋντος, ώς ένιαχοΰ πά

λιν 0 κρωγμός κόρακος νομίζεται δτι προαγγέλλει μεταβο

88


λήν τοϋ καιρού επί τά χείοω. Ό κόρας ένεκα τοϋ μελα

νός χρώματος εινε προσφορώτατος διά τάς μαγείας.

7. Ό ρ ν ι ς .— "Ορνις φονάζουσα ώς αλέκτωρ προμη-

νύει δυστύχημα και δή -θάνατον έν xrj οικίςί. Ή πράλη-

ψις προήλθε κατά μεταφοράν τής ασυνήθους φωνής τής

δρνιθος, τής εχούσης αιτίαν ασθένειαν, εΐς μέλλουσαν συμ

φοράν. Τό κακόν νομίζεται δτι άποτρέπεται, άν τις συλ

λαβών τήν όρνιθα «ποσφάξη αυτήν και απόρριψη τό

κρέας της. Ά ν δρνις γεννήοη φόν μικρόν άνευ κρόκου

η άνευ φλοιοϋ, τοΰτο κατά μεταφοράν τής εννοίας τής

έλλείψεως, νομίζεται κακός οιωνός προμηνύων ζημίαν τοΰ

ιδιοκτήτου τής οικίας Ά ν ορνις κοιμωμένη δέν Γσταται

επί τώ ν ποδών αλλά κατακλίνεται επι τής πλευράς, τοϋτο

κατά μεταφοράν νομίζεται δτι προμηνύει ασθένειαν. Ό

ύπνος τής ό'ρνιθος κατά τήν ημέραν προμηνύει ασθένειαν

ή και θάνατον. Χόρτον κρεμάμενον έκ τοΰ στόματος ή

τών πτερών δρνιθος προμηνύει λήψιν επιστολής ή χρη

μάτων Ικ μέρους αποδημοϋντος. Τό «τίναγμα» τώ ν πτε

ρών δρνιθος εντός τής αυλής, νομίζεται κατά μεταφοράν

δτι προμηνύει δτι ο άποδημών θά Ιπιστρέψη πλήρης

κερδών, ά'τινα οιονεί θά άποτινάξΐ) εν τή οΐκί<£. Τούς νεοσσούς κατά τήν πρώτην ημέραν περώσι διά τοΰ κρί

κου τής θυρας, ΰποδηλοϋντες διά τής συμβολικής ταύτης

πράξεως δτι θά διαφύγωσι τόν κίνδυνον νά «'ψοφήσουν5*.

Διά νά εκκολαφθώσι θήλεα πρέπει τά φά νά εινε πε

ριττά τόν αριθμόν καί νά μετρηθώσιν επτάκις.

8ο


8. Χ ε λ ιδ ώ ν .— Δ ι ’ ον λόγον και τόν κόκκυγα (ΐδελεξι.ν), -θεωρείται, κακόν νά συλλαβή η νά φονει'ιση τις χκλιδόνα, διότι νομίζεται οτι -θά πάθη εκ λέπρας, κατά μεταφοράν εκ τοΰ χρώματος της κοιλίας της χελι- δόνος.

g o

i


Ε ΙΣ Φ Υ Τ Α

1. "Α κ α ν θ α .— Ο ι πάσχοντες νόσημά τι σχίζουσιν άκανθαν έρριζωμένην και διέρχονται άνωθεν αυτής, οίονε'ι ΰποδηλοΰντες διά τής συμβολικής τούτης πράξεως δτι άποβάλλουσι to νόσημα καί έγκαταλείπουσιν αυτό επί τοΰ φυτοϋ.

2. ’Α μ υ γδ α λ ή .— "Α ν αμυγδαλή παραμέντ] άκαρπος,

πιστεύεται δτι τό κακόν διορθοΰται διά τής εξής συμβολικής πράξεως: δ ιδιοκτήτης λαμβάνων πέλεκυν απειλεί τρις δτι -θα τήν κόψη, αν παραμείνη καί πάλιν άκαρπος, άλλος δέ τις ΐστάμενος δ'πισθεν τοΰ δένδρου αποκρίνετα ι τρίς δήθεν έκ μέρους ταύτης δτι θά καρποψορήση.

8. Ε λ α ία .— Δέν πρέπει νά κοιμάται τις ΰπο σκιάν ελαίας, διότι πιστεύεται δτι εν τφ φυτφ τούτω διατοί- βουσι κακοποιά πνεύματα, ώς καί έν τη καρνφ.

4. Καριΰα.— Δ ι’ δν λόγον δέν πρέπει νά κοιμάται τις υπό ελαίαν, πρέπει νά άποφεύγη νά πράττη τοΰτο καί

9Γ


υπό καρΰαν. Διό άποφεΰγουσι και νά διέλθωσιν ΰπό καρΰαν μετά τήν δύσιν τοΰ ήλιου και να φυτεύσωσι καρΰαν παρ° οικίαν. Πιστεύεται δτι ο φυτεύσας καρΰαν θά άποθάνη δταν δ κορμός αυτής απόκτησή πάχος ίσον πρός τό τοΰ τραχήλου του, συμφώνως πρός τάς γενικωτέρας δοξασίας περί σχέσεως τών φυτών προς τήν αΰξησιν και τήν τΰχην τών ανθρώπων.

5. Κ ρόμ μ υ ον .— Δ ιά τό άτοπον τοΰ πράγματος πιστεύεται δτι νεανις ρίπτουσα είς τό πΰρ τους φλοιούς τών καθαρισθέντων κρομμΰων θά λάβη σύζυγον δύστρο- πον και θυμώδη, κατά μεταφοράν τής καυστικής Ιδιότη- τος τοϋ κρομμΰου. Τό κρόμμυον ως προληπτικόν τής βασκανίας συνηθίζεται ιδίως κατά τόν τοκετόν (ΐδε κα'ι λέξιν οφθαλμός).

6. Μαργαρίτα.— Χρησιμοποιείται εις τήν πασί- γνωστον μαντείαν περί ΰπάρξεως έρωτος ή μή έν προ- σώπφ οΰτινος έράταί τις, έκ τής συμπτώσεως τοΰ τε λευταίου φύλλου πρός τήν φράσιν μ* άγαπα ή πρός τήν φράσιν δεν μ ’ άγαπφ.

Ί. Σταφυλή.— Κακόν θεωρείται νά καή σταφυλή, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θά ξηρανθή καί ή παραγαγοΰσα αυτήν άμπελος.

8. Συκή.— Πιστεύεται δτι ή καϋσις ξύλων συκής προξενεί άσθενείας, διότι επ’ αυτής έκάθησεν ό αλέκτωρ

9 2

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΗΝ ΚΟΥ ΛΛΟΥ

δ ψωνήσας.κατά τήν δίκην τοΰ Χριστού. Ε ινε δέ γνω στόν δτι τό ξύλον τής συκής εΐνε ακατάλληλον πρός χαΰ- σιν, διότι παράγει πολύν καπνόν και έλαχίστην θερμότητα. Ή πτώσις τώ ν σύκων αποδίδεται εις βασκανίαν κα'ι οΰτω εξηγείται τό εθιμον νά κρεμώσιν εκ τής συκής ορμαθόν αγρίων σΰκων, ϊνα οιονεί πέση ή βασκανία επ’ αυτών καί ώριμάσωσι τα τής συκής.

9. Χόρτον μαγικόν.— Πιστεύεται δτι υπάρχει χόρτον μαγικόν, δι5 οΰ δ ακανθόχοιρος κρημνίζει πρόχωμα κτιζόμενον πέριξ τής φωλεας του. Ά ν προφθάση τις νά λάβη τό χόρτον τοϋτο πριν ή τό καταπίη δ ακανθόχοιρος, θά δυναται νά κρημνίζη καί αυτός τοίχους καί νά άνοίγχ) τά κλίαθρα τών θυρών.

93

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι Ε ΙΣ Τ Α

Ο Υ Ρ Α Ν ΙΑ Σ Ω Μ Α Τ Α

1. ’Α σ τ έ ρ ε ς .— Α ί σχετικαι προς τοΰτους προλήψεις εινε απόρροια τώ ν αρχαίων αστρολογικών ιδεών δτι οι αστέρες έ'χουσιν έπίδρασιν επί τοϋ βίου τώ ν ανθρώπων. Οΰτω και νΰν πιστεύεται δτι έκαστος άνθρωπος έ'χει έν τω ουοανώ ίδιον αστέρα εΐκονίζοντα τήν τΰχην του,οί δέ δισ.τ-

τοντες αστέρες, οί οίονεΐ σβεννΰμενοι και πίπτοντες, νο- μίζονται ως Ανήκοντες εΐς τούς Αποθνήσκοντας Ανθρώπους. Ένιαχοϋ οί διάττοντες Αστέρες κατ’ αναλογίαν πιστεύεται δτι ΰποδηλοΰσιν απόδρασιν καταδίκου έκ φυλακής. Κατά γενικωτέραν δέ πρόηλψιν (ΐδε {)λιος, σελήνη) οί διάττοντες αστέρες ώς κα'ι οί κομήται προμηνΰουσι πόλεμον ::αι εν γένει αιματοχυσίαν. Έ κ τοΰ φόβου τής βλαβερας έπηρείας τώ ν Αστέρων έξηγεΐται ή κατά μεταφοράν προκΰψασα πρόληψις, δτι εΐς τάς χεϊρας τοΰ Αρίθ- μοΰντοςτά αστρα θ° Αναφανώσιν έξανθήματα.Ή πίστιςεΐς τήν μαγικήν δΰναμιν τώ ν αστέρων καταφαίνεται έκ τής νομιζομένης έπιδράσεως αυτών έπι τής υδρίας τοΰ κλή- δωνα κα'ι έκ τής έπικλήσεως αυτών, ιδίως τών πλανητών, εΐς τάς μαγγανείας ΰπδ τών μαγίσσων.


2. 'Ή λ ιο ς .— Ή αρχαία δοξασία περί προσωπικό- τητος τοϋ ήλιου σώζεται καί νυν. Ό ήλιος εΐνε εί·ειδέ- στατος νέος τρέχων ανευ τροφής καθ’5 δλην τήν ημέραν, τήν δέ εσπέραν τρώγων και πίνων αχοί κόρου (πέντε φούρνους ψ ω μ ί καί δέκα στέρνες νερό). Έ κ τής ιδέας τής προ«τω- πικότητος τοϋ ήλίου προέκυψεν ή πρόληψις δτι, οίοΛ’εΐ έξ εΰλαβείας, δέν πρέπει να ουρή τις αντίκρυ τοΰ ήλίου, διότι δή&εν προσβάλλεται, κατά μεταφοράν τοΰ χρώματος, ΰπό ίκτερου (ή/Λοκρούγεται). Α ί προλήψεις αί άφορώ- σαι εις τόν ήλιον αναφέρονται κυρίως εΐς τήν δύσιν αΰτοϋ τήν άκολουθουμένην ΰπό τής νυκτος καί κατά δεύτερον λόγον εΐς τήν εκλειψιν αΰτοϋ τήν φέρουσαν σκότος καί κατ3 αναλογίαν προμηνΰουσαν καταστροφάς. Οΰτω νομί- ζεται δτι δέν προκόπτει τό γεννοίμενον κατά την δύσιν τοΰ ήλίου, εϊτε άνθρωπος εινε είτε ζφον, ενφ τουναντίον νομίζεται διά τό γεννώμενον κατά τήν ανατολήν αΰτοϋ. Κακόν νομίζεται νά σαρώνη τις κατά τήν δύσιν τοΰ ήλίου. Ά ν τις δώση οξος εκ τής οικίας του μετά την δύσιν τοΰ ήλίου, τό υπόλοιπον θά ξυνίση. Έκλειψις ήλίου καί σελήνης' νομίζονται προμηνύματα πολέμου καί αιματοχυσιών. Περαιτέρω ή εκλειψις τοϋ ήλίου προμηνύει κακά διά τούς Χριστιανούς, ενώ ή εκλειψις τής σελήνης προμηνύει κακά διά τούς Τούρκους.

3. Σ ε λ ή ν η .— Τήν σελήνην κυρίως επικαλούνται αί μάγισσαι κατά τάς μαγγανείας των. Μάλιστα πιστεύεται δτι καταβιβάζουσιν αυτήν εΐς τήν γήν ϊνα τήν συμβου- λευθώσι καλλίτερον. Ε ν ίο τε μεταβάλλουσιν αυτήν εΐς

95


αγελάδα, άμέλγουσιν αΰΐήν κα'ι διά τοϋ γάλακτος αυτής επιτυγχάνουσιν εις τάς μαγείας τ&)ν. Είς to καταβίβασμα τοΰτο τής σελήνης ΰπό τώ ν μαγίσσων αποδίδεται ή εκλει-

ψις αυτής. Ή αρχαία Ιδέα περ'ι τής προσωπικότητος τής σελήνης διασφζηται κα! νϋν ένιαχοΰ. Α ί εν αυτή κηλΐδες νο- μίζεται οτι ποριστώ σι τον άδελφοκτόνον Καιν, δστις κα- τεδικάσθη νά βασανίζηται υπό τής σελήνης, τής θεωρούμενης άναλόγου πρός τάς αρχαίας Έρινΰας, εξ οΰ εξηγείτα ι και ή εις τήν έπίδρασιν αυτής άπόδοσις τής επιληψίας (ΐδε λέξιν). Κ ατ’ αναλογίαν θεωρείται καλόν νά επιχειρή τις έ'ργον τι, οταν ή σελήνη αΰξάνη (γ ιομ ίζεί) και μάλιστα ό ευδόκιμων εις τάς επιχειρήσεις του νομίζεται δτι έγεννήθη έν πανσελήνορ. Τουναντίον θεωρείται κακόν νά επιχείρηση τις εργον τι, οταν ή σελήνη φθίνη και ιδίως κατά τήν νουμηνίαν (χασοφεγγιά). Οΰτω κατ” αυτήν δέν φυτεΰουσι φυτόν, διότι ξηραίνεται, δέν πλΰνουσι, διότι τά υφάσματα φθείρονται, δέν άλατίζουσι λαχανικά ή Ιχθϋς, διότι σήπονται, δέν κόπτουσι ξυλείαν, διότι σήπε-

ται, δέν κλαδεύουσιν αμπέλους, διότι αΰται βλάπτονται κλπ. Διά τοΰτο οί κατά πρώτον βλέποντες τήν νέαν σελήνην προβαίνουσιν εις συμβολικάς πράξεις ΰποδηλοΰσας επί-

δρασιν αυτής επ’ αυτών, οΐον κτυπώσι τάς παλάμας και πηδώντες τρ'ις εύχονται νά εινε υγιείς οπως τήν στιγμήν εκείνην, ή άναμειγνΰουσι τά έν τώ βαλλαντίφ τω ν χρήματα διά νά εινε πάντοτε πλήρες τό βαλλάντιον.Ώσαΰτως κακόν θεωρείται νά ϊδη τις κατά πρώτον τήν νέαν σελήνην κα- θή μένος. Περ'ι τής εκλείψεως τής σελήνης ΐδε ανωτέρω

IB'


Ε ΙΣ Μ Ε Τ Ε Ω Ρ Ο Λ Ο Γ ΙΚ Α Φ Α ΙΝ Ο Μ Ε Ν Α

1. Άνεμος.— "Οταν εν καιρφ θέρους Jtvefl σφοδρός άνεμος, πιστεύεται, πατά μεταφοράν οτι διαπράττε- ταί που έγκλημα, οίον φόνος νόθου τέκνου ή φόνος άνθρωποί) πρός ληστείαν κλπ.'Ο προξένων καταστροφής άνεμοστρόβιλος πιστεύεται οτι περιέχει εν εαυτφ τόν διάβολον η μάγισσαν, ύφ5 ών καί κινείται.

2. Ί ρ ι ς . — Έ κ τής δοξασίας οτι ή Ιρις ουσα ν«·:άνις ευαίσθητος καί είίσπλαγχνος μετεμορφώθη εις ουράνιον τόξον εξηγείται κατ° αναλογίαν ή πρόληψις, ότι ό διερ- χόμενος κάτωθεν αυτής θά μεταλλάξω τό γένος του.

3. Κ ερ α υ νό ς .— Πιστεύεται δτι ο κεραυνός πίπτων εντός τής γης λαμβάνει στερεάν μορφήν καί σχηματίζεται είς λίθους έχοντας ιδιότητας ΰπερφυσικάς.Ή δοξασία αυτή, ως γνωστόν, προέκυψεν έκτης τάσεως πρός ερμηνείαν τών κατειργασμένων λίθων τής λίθινης εποχής.‘Πιστεύεται οα ό θέτω ν τεμάχιον τοιούτου λίθου εντός τοϋ σχιζομένου κρέατος τής κνήμης του ή καί ό φέρων φυλακτόν περί-Μιτοντονρα, Π ,ρ ο λ ή ψ ε ις τ ο ν Ε λ λ η ν ικ ό ν λ α ο ϋ 7

97


έχον τοιοΰτον λίθον μένει άτρωτος έν πολέμω. Ό βλέπων άστραπάς προφυλάσει εαυτόν από τοϋ κεραυνοί εμπη- γνΰων επί τοΰ εδάφους συμβολικώς τήν μάχαιράν του,

ϊνα οΐονεί υποδηλώσω το μέρος τής κατευθύνσεως τοΰ κεραυνού.

4. Ο μ ίχλη .— Δέν αν ο ίγ ου σι τον νέον οίνον οταν

6 καιρός είνε ομιχλώδης, ϊνα μή κατά μεταφοράν και ό οίνος καταστή θολός.

5. Ν ύ ξ .— Ή νύξ εινε ό χρόνος τής εμφανίσεως τών διαβολικών δυνάμεαη' και εντεύθεν έξηγοΰνται at δ ιάφοροι προλήψεις, at άναφερόμεναι είς αποτροπήν διαφόρων ενεργειών κατά ταΰτην. Α ί προλήψεις αΰται ενιαχοΰ εινε τοσούτον ίσχυραί, ώστε ουδέ τοΰ δωματίου τοΰ ΰπνου εξέρχονται μετά τό μεσονύκτιον μέχρις δτου φώνηση δ αλέκτωρ, δτε φεΰγουσι τά φαντάσματα, διότι άλλως νο- μίζουσιν δτι θά άσθενήσωσι βαρέως διά τής επηρείας τώ ν κακοποιών πνευμάτων. Έ κτος τών ήδη μνημονευθεισών σχετικών προλήψεων εις διαφόρους παραγράφους τής πραγματείας, άναφέρομεν κα'ι τάς εξής : Δέν δίδουσιν εξω τοΰ οίκου κατά τήν νΰκτα πΰρ οΰτε ζΰμην, διότι εξαφανίζεται ή ομόνοια και ευτυχία τού οΐκου. Δέν άνοίγουσι κατά τήν νΰκτα τά κιβώτια, δ ω τι τά εν αΰτοίς ένδΰματα ρυπαί- νονται υπό τών Νυμφών. Δέν δίδουσιν δξος εξω τής οικίας, διότι τό υπόλοιπον αποβάλλει τήν όξΰτητά του ή διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θά φιλονικήσει τις μετά

τώ ν γειτόνων του. Δέν μετροΰσι χρήματα κατά τήν νΰ-

98


κτα, διότι ταΰτα ή θά κλαπώσιν ή θά κατασπαταλά θώσιν

άσκόπως. Δέν ΰφαίνουσι κατά τήν νύκτα, διότι αν μέν μείνει ημιτελές τό ύφασμα τυραννεΐται ή υφάντρια κατά τό 'ψυχορράγημα,αν δέ τελείωσή τό ύφασμα θά εινε άπαίσιον διά τόν μέλλοντα νά περιβληθή αυτό.

99

Ι Γ

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑΙ ΕΙΣ ΤΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ

1. Τ ρ ίτη .— Ή Τρίτη θεο>ρεϊται ως ή ηατ εξοχήν άποφράς ήμερα της εβδομάδος ένεκα τής κατ’ αυτήν άλώ- σεως τής Κωνσταντινουπόλεως ΰπό τώ ν Τούρκων. Δ ιά τοϋτο άποφεύγουσι τάς σοβαράς εργασίας κατ’ αυτήν και ουδέποτε άρχίζουσιν επιχείρησίν τινα οΰτε επιχειροϋσι ταξίδιον. Ένιαχοϋ δέ ή αποχή προβαίνει και μέχρι τώ ν απαραιτήτων ασχολιών, διότι δέν επιτρέπεται οΰτε νά σαρώνωσι μετά τό φαγητόν, ϊνα μή κατά μεταφοράν σαρωθώσι καί τά αγαθά τοϋ οΐκου. “Απαίσιος "θεωρείται ή τύχη τής κατά τήν ημέραν ταύτην γεννωμένης «θυγα- τρός, ώς ύποδηλοΐ ή φράσις: Σαββάτο γυώ μη χαίρεσαι, και Τρίτη θυγατέρα.

2. Τετάρτη.— Ώ ς ήμέραι νηστείας ή Τετάρτη και ή Παρασκευή τιμώνται διά καταπαύσεως τώ ν οικιακών ασχολιών κατά τήν εσπέραν τής προηγουμένης ημέρας ολίγον ενωρίτερον τοΰ συνήθους, ώς συμβαίνει και κατά τάς παραμονάς τώ ν εορτών, Έ κ τοϋ οτι κατά τάς ημέρας ταύτας τής νηστείας, τής περικλειούσης τήν έννοιαν

ΙΟΟ


τής Ιλλείψεως, δέν πρέιτει νά δποβκλΐΐ τις άφ ’ εαυτού και το ελάχιστοι', εξηγείται ή ποοληψις τοΰ νά μή γ.6- πτωσι τούς δ'νυχάς « ο ν καχ* αΰτάς, ώς ΰποδηλοΐ ή φράσις: Τετράδη καί Παρασκευή τά νύχια σου μην κόψι]ς, ήτις συμπληροϋται διά τής άπαγορεύσεως νά καθαρίξηταί τις κατά τήν Κυριακήν, όφείλων νά κράτη] τοΰτο κατά την προηγουμένην ημέραν, και Κυριακή νά μη λονστης (ή μή ξυριατ^ς ή μή χτένιατης) αν d ilys νά προκόιμης. Δ ιά τόν αυτόν λόγον άποφεΰγουσι νά θέσωσιν όρνιθα νά «κλωσ- σήση» «α τά τήν Τετάρτην καί τήν Παρασκευήν. Ό γεν- νώμενος κατά τήν Τετάρτην νομίζεται οτι θά γίνη καλός τραγουδιστής.

3. Π έμ π τη .— Κατά τήν ημέραν τσΰτην δέν κό-

πτουσιν ύφασμα δ ι ένδυμα, διότι πιστεύεται δτι τοΰτο φθείρεται διά τδ ομόηχον τώ ν λέξεων Π έφτη και πέφτει. Δ ιά τον αυτόν λόγον δέν σπείρουσι κατ’ αυτήν.

ί . Π α ρα σ κ ευ ή .— Π ερί τής Παρασκευής ώς ημέρας νηστείας, ΐδε ανωτέρω εν λέξει Τ ετά ρ τη . Επειδή κατ’ αυτήν εσταυρώθη δ Χριστός, πιστεύεται δτι ωφελούνται οί ασθενείς, civ πλΰνωσι κατά τήν ή μέραν ταΰτην τά ενδύματα των, άποφευγομένου εξ αντιθέτου τοΰ πλυσίματος τώ ν ενδυμάτων τών υγιών. Έ κ τής σημασίας τής λέξεως ώς προετοιμασίας διά τον εορτασμόν τού Σαββάτου, κατά τήν Παλαιάν Διαθήκην, εξηγείται κατ’ άναλο- λίαν ή δοξασία δτι, οταν συνεχώς βρέχει επί πολλάς ή μέρας, κατά τήν Παρασκευήν ά'ρχεται ή αιθρία, ήτις επι

ΙΟΙ


κρατεί τελείως κατά τήν κυρίως ήμέραν τοϋ φωτός, τήν Κυριακήν.

5. Σ ά β β α το ν .— Επειδή κατά τήν ημέραν τούτην εορτάζουσιν οι διώκται τοΰ Χριστοϋ Ε βραίο ι, πιστεύεται δ η αΰτη εινε ήμερα τώ ν φαντασμάτων. Δ ιά τοΰτο πιστεύεται οτι δ γεννώμενος κατά τήν ημέραν ταΰτην (σαββατογεννημένος) βλέπει ευκόλως τά φαντάσματα χωρίς νά προσβάλληται ΰπ* αυτών. Επ ίσης δ τοιοΰτος δέν προσβάλλεται ΰπό τής βασκανίας. "Αλλά συγχρόνους διά τον λόγον τοΰτον δ γεννώμενος κατά τό Σάββατον υιός δέν προκόπτει (ΐδε ανωτέρω έν λέξει Τρίτη). Δ ιά τόν αυτόν λόγον ή ήμέρα αΰτη νομίζεται ώς ή καταλληλοτέρα διά τήν μαγείαν. Δέν κόπτουσιν ύφασμα δι’ ένδυμα κατά τό Σάββατον, διότι διά τό ομόηχον τώ ν λέξεων πιστεύεται οτι τοΰτο γίνεται σάβανον.

6. Κ υ ρ ια κ ή .— Ή Κυριακή ώς ήμέρα τοϋ Κυρίου εΐνε ήμέρα άπολΰτου αργίας (ΐδε ανωτέρω εν λέξει Τετάρτη). Ε ινε ήμέρα τοϋ φωτός (ΐδε ανωτέρω έν λέξει Π α ρασκευή) καί τής χαρας. Δ ιά τόν λόγον τοΰτον πιστεύεται

δτι τό τέκνον το γεννώμενον κατά τήν πρωίαν τής Κυριακής ·θά ζήση ευτυχές καθ’ δλον τόν βίον του. “Α ν τις κοιμάται καθ’ δν χρόνον γίνεται ή λειτουργία έν τή εκκλησία κατά τήν Κυριακήν, ·θά καή ή οικία του.

102

!Δ'


Ε ΙΣ Τ Ο Υ Σ Μ Η Ν Α Σ

1. Μ ά ρ τ ιο ς .— Ό Μάρτιος εινε ό πρώτος μην τοϋ φυσικού έτους. Έ κ τούτου εξηγείται τό εθιμον τήν πρωίαν τής πρώτης Μαρτίου ή, ενιαχού, τήν προηγουμένην εσπέραν νά ρίπτεται εξω τής οικίας και νά συντρίβεται πή- λινον δοχεΐον, συμβολίζον τά εξαφανιζόμενα κακά τής

οικίας, Ιδίως τούς ψύλλους καί ποντικούς. Ένιαχοΰ καί τοϋ μηνός τούτου αί πρώται ήμέραι θεωροΰνται αποφράδες καί καλούνται δρίμες, ως αί τοϋ Λδγούστου (ΐδε λέξιν). Γενικώτερον δμως καί ό Μάρτιος ολόκληρος δέν θεωρείτα ι αϊαιος μήν καί διά τοΰτο δέν πλύνουσι

καθ’ ολοκληρίαν κατ’ αυτόν χονδρά ενδύματα, διότι ταϋτα φθείρονται, ούτε δίδουσι πϋρ εξω τής οικίας» προφυλάσσονται δέ περισσότερον κατά τάς ημέρας τώ ν εβδομάδων τοΰ μηνύς τούτου, τάς νομιζομένας ως εχού- σας επήρειαν επί τώ ν άοχολιών τώ ν ανθρώπων. Οοτω καθ’ δλον τον Μάρτιον δέν κλαδεύουσιν αμπέλους τήν Τετάρτην καί Παρασκευήν, δέν ζυμώνουσι τήν Π αρα

σκευήν καί δέν πλύνουσι τό Σάββατον. Ή πρώτη νέα σελήνη τοϋ πρώτου μηνός τοϋ φυσικοΰ έτους νομίζεται

103


δτι έχει μαντικός ιδιότητας και riv, οταν τις ΐδη αυτήν πρώτην φοράν, ρίψη άφ* έαυτοΰ πραγμά τι θά ϊδη καθ’ ΰπνους τόν μέλλοντα σύντροφον τοϋ βίου του. Επειδή από τοΰ μηνός τοΰτου αοχεται ή καλοκαιρία, νομίζου- σιν δτι προφυλάττονται από τής έπηρείας τώ ν ισχυρών ακτινών τοΰ ')λίου και δέν «μαυρίζουσι» δι’ είδους φυ- λαπτοΰ εκ κλωστής πολυχρώμου (μάντης ή μάρτα), τήν οποίαν δένουσι περ! τόν καρπόν τής χειρός ή περι τόν λαιμόν και ρίπτουσιν οταν Τδωσι χελιδόνα ή πελαργόν.

2. Μ ά ιο ς .— "Ενεκα τοΰ ομοήχου ό μην Μάιος νο~ μίζεται ώς ό κατ’ εξοχήν μην τής μαγείας (πρβλ. τήν φράσιν: Μάη μου μάγεψε τον). Έ κ τοΰτου Ιξηγοΰνται. πολλαι προλήψεις, ών σπουδαιοτέρα εινε ή συνήθεια νά μή γίνωνται γάμοι κατά τόν μήνα τοΰτον, διότι μαγεύονται. Δ ιά τόν λόγον τοΰτον Ινιαχοΰ αποφεύγεται και πατά τόν μήνα τοΰτον πασα σοβαρά έπιχείρησις. Διά τόν αυτόν λόγον κατά τήν πρώτην Μαΐου γίνονται συμ- βολικαί τινες πράξεις πρός αποφυγήν τής κακής §πη-

ρείας. Ουτω κατά τήν πρωίαν τής πρώτης Μαΐου τρώ- γουσι σκόροδον ώς Αποτρεπτικόν τής βασκανίας και πί-

νουσιν αμίλητο νερό, ήτοι ΰδωρ κομισθέν έκ τής κρήνης τήν πρωίαν ΰπό παρθένου μή όμιλησάσης πρός οΰ- δένα. Επισκέπτονται τά αγιάσματα και τρώγουσιν άρτον ήγιασμένον κατά τήν Μεγάλην Πέμπτην, ϊνα διά τής θείας χάριτος άπομακρΰνωσι τήν κακήν επήρειαν. Δένουσιν είς τήν κόμην μακρόν ξυλον, ϊνα αΰξηθώσιν αί τρίχες τής κεφαλής ώς αυτό. Δένουσιν ώς και πατά

1 0 4

I


τον Μ άρτιον κλωστήν εις τον βραχίονα εν εΐδει φυλα-

κτοΰ, δπερ κρατοΰσι πτύοντες οσάκις τό ενθυμούνται μέ

χρι της όγδοης τοϋ μηνός, ήτοι τής εορτής τοϋ 'Αγίοι.·

Ίωάννου, δτε τό άπορρίπτουσιν, άπορρίπτοντες οίίτω

συμβολικώς και τά κακά. ' I I εσπέρα τής έβδομης Μαΐου,

ενεκα τής εορτής τοΰ 'Αγίου Ίω άννου κατά τήν 8ην

τοΰ μηνός, θεωρείται ή καταλληλότερα τώ ν ημερών τοΰ

Μαΐου προς τέλεσιν συμβολικών πράξεων διά τήν απ

αλλαγήν από τώ ν κακών η τήν πρόσκτησιν ωφελημάτων.

Κατά τόν ορθρον δέ τής 8ης Μαΐου γυνή όλόγυμνος

δένει κορυφάς τινας στάχυων μικροϋ τίνος αγροΰ, ϊνα

έκεΤ μόνον περιορισθή ή αφορία, καρποφορήσω#!, δέ

άπαλλαττόμενοι τής κακής επηρείας πάντες οι άλλοι

αγροί. Τέλος οί εχοντες εν τφ οΐκορ Ίοοάννην άποφεύ-

γουσι κατά τόν Μάϊον νά φυτεύσωσι βασιλικόν, διότι

τό φύτευμα συμβολίζει τήν ταφήν, ή τις πιστεύεται ό τι

υπάρχει φόβος νά μεταφερθή εις τό μέλος τοϋτο τής

οίκογενείας trj συνεργία τοϋ ‘Αγίου Ίωάννου.

3. Ιούνιος.— Κατά τήν 24ην τοΰ μηνός Ιουνίου,

ημέραν τοϋ ηλιοτροπίου, νομίζεται δτι δυναται, κατά

μεταφοράν, νά επέλθη τροπή τής τύχης τοΰ ανθρώπου

ή μαντεία περί τοΰ μέλίιοντος διά διαφόρων συμβολι

κών πράξεων. ’Επειδή δέ κατά τήν ημέραν τούτην εορ

τάζονται καί τά γενέθλια τοΰ Ίωάννου · Προδρόμου, ενο- μίσθη και οτι αί σχετικά! ενέργειαι αφορμήν εχουσι τήν

εορτήν ταύτην. Έ κ τούτων εξέχει ή λαβοϋσα μορφήν

105


ιεροτελεστίας δλως συνήθεια τοΰ κλήδωνα, της υδρίας δηλονότι, η τις, φέρουαα αμίλητο νερό καί ανά εν άντι- κείμενον άνηκον εις τούς θέλοντας νά λάβω σι μαντείαν περ'ι τοϋ μέλλοντος, κλείεται δια κλείθρου και εκτίθεται ΰπό τήν επήρειαν τώ ν αστέρων κατά τήν νύκτα τής 23ης Ιουνίου ή φέρεται εΐς την εκκλησίαν κατά τήν ημέραν τής 24ης Ιουνίου, έπειτα δέ άποσφραγιζομένη χρησιμεύει πρός μαντείαν διά πολυπλόκου τεχνοτροπίας. Οί συλλεγόμενοι κατά τήν ημέραν ταΰτην σχοΐνοι νομί- ζεται οτι προφυλάττουσι τήν οικίαν από τώ ν Καλλικαντ- ζαροον, οΐτινες δΰνανται νά δεθώ σι δι° αυτών. Μ αντεύεται τις περ'ι τής μελλοΰσης κατά τό ετος υγείας του, θέτων κατά τήν νΰκτα τής 23ης Ιουνίου φΰλλον συκής ΰπό τό προσκεφάλαιόν του. Τότε, αν μέν τοΰτο μαρανθη κατά τήν νΰκτα, θά ασθενή ση και ό κοιμηθείς επ αυτόν, τουναντίον δέ θά εινε υγιής, αν τό φΰλλον δέν μαρανθή. ’Αποτρέπουσιν άφ5 εαυτών τάς άσθενείας καί ιδίως τήν κεφαλαλγίαν, στεφανοΰμενοι καί περιζωννΰ- μενοι κατά τήν εσπέραν τής 23ης Ιουνίου δι° άνθέων ΐδίο)ς λΰγου, πηδώντες έπειτα άνωθεν άναπτομένων πυρών καί ρίπτοντες τέλος εΐς αΰτάς τά άνθη, μεθ’ ών οΐονεί άπορρίπτουσιν ά φ ’ εαυτών και τά κακά. Ή ήμερα τοϋ ηλιοτροπίου θεωρείται άποφράς διά πάσαν έπιχεί- ρησιν και διά τοϋτο επιβάλλεται απόλυτος αργία κατ’

αυτήν.

4, Α ύ γ ο υ σ το ς .— Α ί εξ πρώται ήμέραι τοΰ Αύγουστου θεωρούνται αποφράδες καί καλούνται δρίμες. Ά ρ -

ι θ6


χικως δ αριθμός τώ ν ημερών τούτων ήτο δώδεκα, ης.-

χιζον δέ αΰται από 25ης Ιουλίου και Ιληγον τήν 6ην

Αύγουστου και ήσαν οίονε'ι θερινόν άντίρροπον τον δα>-

δεκαημέρου τοϋ χβιμωνος (οπό 2όης Δεκεμβρίου μέχρι

6ης Ίβνουαρίου). Α ί αναλογίαι μεταξύ τώ ν δυο τούτων δωδεκαημέρων εινε μεγάλα ι. Ώ ς τότε, εΐς τήν ενεκα τοϋ

μεγάλου ψύχους διακοπήν τω ν βαρειών εργασιών επί

κουροι ήλθον αι ιδέαι, περί Καλλικαντζάριον, οΰτω και

νυν, κατά τήν εποχήν τοΰ μεγάλου και'σωνπς. εχομεν τάς

Ιδέας περ'ι Νυμφών, αΐτινες έπηρβάζούοιν ού μόνον τάς

δι3 ΰδατος γινομένας εργασίας, άλλα και γενικώτερον

τάς οίλλας σοβαρός ασχολίας. Οΰτω τό μέν πλυνόμενα

κατ’ αυτός ενδύματα φθείρονται, ή εν ταΐς άμπέλοις ερ

γασία επιφέρει καταστροφήν αυτών, ή κοπτομένη ξυ

λεία σήπεται, αποφεύγεται δέ και δ γάμος, διόα δύσ

τυχου σιν ο ΐ κατ’ αύτάς συνάπτοντες γάμον. Ώ ς δέ κατά

τόν χειμώνα τά ΰδατα άγιάζονται κατά τήν εορτήν τώ ν

Θεοφάνιων (6 Ίανουαρίου), οΰτω και κατά τό θέρος

τά ΰδατα αγιάζονται κατά τήν εορτήν τής Μεταμορφώ-

σεως τοϋ Σωτήρος (6 Αΰγούστου). “Ακολούθως δμως αι

ήμεραι αΰται τοΰ θέρους περιωρίσθησαν είς εξ, από 1ης

μέχρι 6ης Αΰγούστου, Καλούνται δέ αί εξ αύται ήμεραι

καί ημερομηνία, διότι πιστεύεται οτι αΰται κατά σειράν

προμηνΰουσι διά τής ατμοσφαιρικής καταστάσεως κατ’

αΰτάς από πρωίας μέχρι μεσημβρίας καί άπό μεσημ

βρίας μέχρις εσπέρας τον καιρόν, δστις θά επικράτηση

κατά τούς δώδεκα μήνας τοϋ έτους, άνά δύο αναλογούν-

107


τας εις έκάστην ημέραν, αρχής γινόμενης από τοϋ Σ ε πτεμβρίου (ΐδε κα! λέξιν Αωδεκαήμερον).

5, Σ επ τέμ β ρ ιο ς .— Επειδή κατά τήν πρώτην τοϋ

μηνός τοΰτου άρχεται τό εκκλησιαστικόν ετος, δέν θ εω ρείται καλόν νά εϊσέλθη εις οικίαν τινά ξένος πριν ή δ ΐερεύς τελέση άγιασμόν (ΐδε και Νέον ετος).

ί ο 8

IE'


Ε ΙΣ Τ Η Ν Θ Ρ Η Σ Κ Ε ΙΑ Ν

1. Περί τών θρη βκενχιηών προλήψεων ένYSVSL— Έ κτος τώ ν θρησκευτικών πεποιθήσεων ολοκλήρου της κοινιονίας ύπάρχουσι και λαϊκιά τινες προλήψεις άναφερόμεναι ε!ς τήν θρησκείαν. Α ι πλκίσται τοΰτων άναφέρονται εΐς τάς έορτάς, ελάχισται δέ εινε αί άλλου είδους θρησκευτικά! προλήψεις. Οϋτω πιστεύεται δτι οΐ

Ιπισκεπτόμενοι αγιάσματα, ήτοι πηγάς αφιερωμένος εΐς αγίους, αποβάλλουσιν άφ' εαυτών τά κακά διά της συμβολικής πράξεώς τής άφαιρέσειος κλωστής τίνος εκ τών ενδυμάτων. των, τήν οποίαν πρ!ν ή ψύγωσι προσδένουσιν εΐς παρακείμενον θάμνον ή δένδρον. Κακός οιωνός θεα>ρεϊται ή συνάντησις ΰπό τίνος >.ατά πρώτον τήν πρωίαν ιερωμένου, ίσως διότι ή εμφάνισις προσώπου άσχολουμένου περί τά υπερκόσμια δέν ΰεωρειται αίσιος οιωνός διά τάς κοινωνικός ασχολίας τοϋ συναντώντος τοιοϋτον οιωνόν Έ κ τοΰ οτι δεκατρείς ήσαν οι συνδαιτυμόνες κατά τόν Μυστικόν δεϊπνον, εις δέ έξ αυτών ητο δ προδώοας τόν Χριστόν, θεωρείται απαίσιος ό αριθμός 13, ιδίως εΐς τούς συνδαιτυμόνας τραπέζης. Τουναντίον εκ ΰρησκευτι-

1 0 9


κών εννοιών θεωρούνται αίσιοι οί άοώ μο ! 3, 9 και 7.

Ένιαχοΰ δμως δ άριθμός 7 θεωρείται τουναντίον απαίσιος, ΐσως διότι υπομιμνήσκει τά επτά θανάσιμα άμαρ- τήμτχτα. Πιστεύεται οτι δ πάσχουν εξ άνιάτου πληγης θεραπεύεται, αν καθ ’ ην στιγμήν εκφωνείται έν τη εκκλησία το 'Ε ξα ίρ ετος έπαναλάβη τεσσαρακοντάκις τό νά

ξερα&ί>} ή πληγή μου, προφανώς διά τό ομόηχον τώ ν

λέξεων εξαιρέτως— ξεραίνω.

2. Δωδεκαήμερον.— Έ κ τών μεγίστων εορτών τοϋ έτους εινε τά Χριστούγεννα, τό Νέον ετος και τά Θεοφάνια, αΐτινες δμοΰ μετά τώ ν μεσολαβουσών εργασίμων ήμερων άποτελοΰσι τό λεγόμενον Δωδεκαήμερον (τά Δ ω δεκάμερα). Ή ανάγκη άναπαΰσεως κατά τάς μεσολαβού- σας δλίγας εργασίμους ημέρας μεταξύ τώ ν εορτών τούτω ν τών συμπιπτουσών πρός τό μέσον τοΰ χειμώνος πα- ρήγαγε τήν πρόληψιν, δτι πρέπει κατά τάς ημέρας ταύ- τας νά άποφεύγηται πάσα σοβαρά ασχολία, ιδίως ή εχουσα σχέσιν μέ τό ύδωρ, διότι τά ύδατα μιαίνονται ΰπό τών Καλλικαντζάρων, εμφανιζόμενων κατά τά Χριστούγεννα και εξαφανιζόμενων κατά τόν αγιασμόν τώ ν ΰδάτων, τά

Θεοφάνια· διά τοΰτο ένιαχοΰ και αι ήμέραι αύται,δπως αι ανωτέρω μνημονευθεΐσαι τοΰ μηνός Αύγουστου, καλούνται δρίμες. Ίδ ίω ς αποφεύγεται κατά τάς ημέρας ταύ- τας και ή ελαφρότατη ετι ένασχόλησις κατά τήν νύκται διότι κατά μεταφοράν ό πράττων τοΰτο πάσχει έκ νοσήματος τώ ν οφθαλμών. Αποφεύγουσι μάλιστα και νά πα- ραμένωσιν ετι κατά τήν νύκτα εξω της οικίας ενεκα τοΰ


φόβου τώ ν φαντασμάτων. ’Αποφεύγεται κατά τάς ημέ

ρας ταΰτας πάσα εξαγωγή πραγμάτων εκ της οικίας πρός

αποτροπήν ζημιών, κατά μεταφοράν τής έννοιας τής άφαι-

ρέσεως. Ά λ α ς ριπτόμενον εΐς τό πϋρ τής ίστίας κατά

τάς ημέρας ταΰτας πιστεύεται δτι αποδιώκει τά διά τής

καπνοδόχου κατερχόμενα εΐς τήν οικίαν φαντάσματα.

Τήν τέφραν τής εστίας τώ ν ημερών τοΰτων φυλάττουσι

και, άναμειγνΰουσι μετά τοϋ σπόρου τώ ν γεννημάτων, ϊνα

προφυλάξωσι ταΰτα από τής σή\|)εως. "Ενεκα δέ τής πα

ρουσίας κακοποιών πνευμάτων κατά τάς ημέρας ταΰτας

δέν θεωροϋνται ασφαλή και τά κατ’ αΰτάς βλεπόμενα

όνειρα.

3. Χ ρ ισ το ύ γ ε ν ν α .— Ό γεννώμενος κατά τήν ημέ

ραν τώ ν Χριστουγέννων θεωρείται ώς αντίχριστος, διότι

συνελήφθη καθ’ ον χρόνον έγένετο ο Ευαγγελισμός τής

Θεοτόκου, ήτοι τήν 25ην Μαρτίου. Δ ιά τοΰ α ϊματοςτών

σφαζομένων κατά τήν εορτήν τώ ν Χριστουγέννων χοίρων

άλείφουσι τά κέρατα τώ ν άλλων κτηνών πρός προφΰλα-

ξίν τω ν από τών ασθενειών, δυνάμει τοϋ ένεκα τής εορτής ηγιασμένου αίματος τοϋ θύματος. Ή νύξ τής παρα

μονής τώ ν Χριστουγέννο>ν θεωρείται- κατάλληλος πρός

μαντικήν ενέργειαν τώ ν νεανίδων, ήτις συνίσταται εις

άνάγνωσιν τώ ν καταλλήλων ευχών ενώπιον εΐκόνος και

λεκάνης έχοΰσης δέσμην |ηροϋ βασιλικού. Περ'ι τό με

σονύκτιον δ βασιλικός ανθεί, ενφ φώς φωτίζει τάς μαν-

τευομένας και δίδει εις αΰτάς τήν αιτουμένην μαντείαν.

X I I


4. Μ έον έ το ς .— Kara τήν είσοδον του Νέου έτους πιστεύεται οτι διά διαφόρων μέσων δΰναταί τις νά προει- κάση τό μέλλον ή διά διαφόρων συμβολικών πράξεων νά έπιφέρη αλλαγήν τής τΰχης του. Ουτο) εξηγούνται γενικώς αί πλεΐσται τών' κατά τήν ή μέραν ταύτην προ

λήψεων. Κατά τήν νύκτα τής παραμονής αί νεάνιδες θ έ τουσι τεμάχιον άρΐου μασηθέντος ΰπό το προσκεφάλαιόν τω ν διά νά ΐδαισι καθ’ ύπνους τόν μέλλοντα μνηστήρα

των. Ο ί άγαπώντες νέοι μαντεύονται περι τής ΰπάρ- ξείος ερωτος εν τφ «γαπαιμένορ προσοίπφ, αν φΰλλον

ελαίας επί τοϋ οποίου εθεσαν τόν σίελόν τω ν ριπτάμενον εΐς ιό πΰρ κροτήση. “Ά ν κατά τήν νύχτα τής παραμονής 6 ουρανός εχη πολλούς αστέρας, κατά μεταφοράν έκ τοΰ σχήματος, προμηνύεται αφθονία κουκουλίων. "Α ν κατά τήν πρωίαν τοϋ Νέου έτους ο ουρανός εινε νεφελώδης, προμηνύεται επίσης αφθονία παραγωγής μετάξης. "Α ν τις κατά τήν νύκτα τής παραμονής έγερθείς και σταθείς αίφνιδίως προ κατόπτρου Υδ|] εν αΰτφ πλήρες τό σώμα του, πιστεύεται, κατά μεταφοράν, δτι θά ζήση καθ’ ολον τό ετος. Πιστεύεται δτι άναλόγως τής ευπορίας τοϋ προ)- του εισερχομένου εΐς οικόν τινα κατά τήν πρωίαν τής πρώτης ημέρας τού έτους θά εινε και ή ευπορία αΰτοϋ καθ’ δλον τό ετος. Διά τοϋτο ένιαχοΰ, ϊνα προλάβοισι τήν είσοδον απαίσιου τινός, εΐσάγουσι νέον ή νεάνιδά τινα, οΐτινες πριν ή εΐσέλθωσιν εΐς τήν οικίαν πατοϋσιν έπι τέφρας, ΐνα άποβάλωσιν έκεΐ παν κακόν. Ένιαχοΰ δέ γενικώς δέν θεωρείται καλόν νά εΐσέλθη τις εΐς τήν οικίαν πριν ή ελθη ό ίερεΰς και τελέση αγιασμόν εν αυτή. Ό

112

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΑΛΗΙΠΙΪΟΙ’ ΛΑΟΥ

εδρίσκων τδ νόμισμα εντός της βασώώτιττα; 3Λ rf’ti*- χήσγι κατά το ετος εκείνο. Κατά τήν εσπέραν τής παραμονής ή οικοδέσποινα περιποιείται εξαιρετικές ή ιδία τ « κατοικίδια ζφ α παραθέτονσα βφΛονον τροφήν εΐς afrrri, ϊνα άναλόγως Ιπικρατήση άφίίονία καθ’ δλον το ετος οιά τής ευλογίας τοϋ μέλλοντος νά §πισκεφ·8ίί τον οίκον κατά τήν νΰκτα Α γ ίου Βασιλείου. Κατά τήν νΰκτα τής παραμονής άφήνουσιν ανοικτούς τούς κρουνούς τοϋ ί'δατος διά νά

«τρ έξη » άναλό'/ωςκατά το ετος και ή τύχη τοϋ άνοίγοντος ώς τό ρέον ΰδωρ. Ή συμβολική θρ&ΰσις καρπόν ροιας ή ή διασκόρπισις άμμου εν τή οικία κατά τήν πρωίαν τής προίτης ημέρας τοϋ έτους νομίζεται δτι συντελεί κατά μεταφοράν εις τήν ευπορίαν τοϋ οίκου καθ’ δλον τό ετος. Εΐς παράλιά τινα μέρη κατά τήν πρωίαν τής πρώτης ημέρας τοΰ έτους πληροΰσι δοχεΐον ΰδατος, δπερ ρί- πτουσιν εΐς τήν ϋάλασσαν. Εΐτσ. πληροϋντες τό δοχκϊον ΰδατος θαλασσίου ραίνουσι δι“ αΰτοϋ τήν οικίαν, λαμβά- νοντες δέ κα! λιθάριον έκ τής παραλίας θέτουσιν αυτό εντός τόϋ δοχείου τής ζύμης. Κ α ι τό μέν άλας συμβολίζει τά άπορριπτόμενα κακά τής οικίας, τό θαλάσσιον ΰδωρ τόν καθαρισμόν τής οικίας από τών κακών τοΰ παρελθόντος έτους, τό δε λιθάριον, κατά μεταφοράν τής εννοίας τοϋ πλήθους, τήν αφθονίαν τοϋ άρτου καθ’ δλον τό ετος. Τήν πρωίαν πλΰνονται δλοι οΐ έν τή οικία μέ ΰδωρ κομισθέν ΰπ’ αυτής τής οΐκοδεσποίνης διά νά άπο-

βάλωσι τά κακά τοϋ παρελθόντος έτους και κτυποϋνται ελαφρώς νπ ” αυτής εΐς τό μέτωπον διά σίδηρου εργαλείου παραμείναντος τήν νύκτα είς τό ύπαιθρον, ϊνα πα-Μποντονραι ϋ ρ ο λ ' ή ' ψ ζ ι ς r e v ε λ λ η ν ι κ ό ν λ α ο ν S

ι 13


ρομείνωσι κατά μεταφοράν καθ’ δλον τό ετος υγιείς

(αιδερένιοι). Ένιαχοΰ δέ κτυποϋνται διά κλάδου ελαίας ί)

βολβοϋ κρομμυου, ϊνα έξέλθη έξ αυτών τό κακοποιόν

πνεΰμα. Δέν θεωρείται, καλόν νά δίδεται τι, εξω της οι

κίας κατά τήν ημέραν ταΰτην και ουτε ϋδωρ ρίπτεται

έξω αυτής. Δέν έρίζουσι κατ’ αυτήν διότι θά έρίζωσι

καθ’ δλον τό έ'τος. Δέν μνημονεΰουσι κατά τήν ημέραν

ταΰτην ψύλλους, δ'φεις κλπ., δ ιά να μή πληθυνθώσι ταΰτα.

Ό κυνηγός πρέπει κατά τήν ήμέραν ταΰτην άφεΰκτως

νά φονεΰσο τ ι διά τοΰ δπλου του, έν ανάγκη και ό'ρνιθά

τινα τής οικίας, διά νά εΐνε τυχηρός εις τό κυνήγιον καθ’

δλον τό Ι'τος. Παρά τήν εστίαν τίθεται κλάδος πρίνου,

εφ’ οΰ κάθηνται πάντες οι εισερχόμενοι εις τήν οικίαν

κατά τήν ήμέραν ταΰτην, ϊνα πέσωσιν οσον τό δυνατόν

περισσότερα φΰλλα αΰτοϋ, όίτινα συμβολίζουσι τό πλή

θος τώ ν νεοσσών τώ ν μελλόντων νά γεννη δώσιν έν τφ

οΐκφ κατά τό αρχόμενον έτος.

5. Θεοφάνια.— Κατά τήν εσπέραν τής παραμονής

τής εορτής τώ ν Θεοφάνιων πιστεύεται δτι άνοίγουσιν οί

ουρανοί και χαρίζουσιν είς τόν άγρυπνοϋντα παν δ,τι οΰ

τος προλάβει νά ζητήση. Ένιαχοΰ γίνεται κατά τήν εσπέ

ραν ταΰτην ή μαντεία ή μνημονευθεΐσα ώς γινόμενη άλλαχοΰ κατά τήν παραμονήν τώ ν Χριστουγέννων. 'Η

τηρούμενη καθ’ ολον τό δωδεκαήμερον τέφρα τής εστίας

ριπτομένη πέριξ τής οικίας πιστεΰεται δτι άπαλλάττει αυ

τήν καθ’ δλον τό έτος εκ τώ ν ενοχλητικών ζφϋφίων. Διά

114


τοϋ αγιασμού τώ ν υδάτων κατά τήν ήμέραν τούτην εκδιώ

κονται τά φαντάσματα.

6. Ά π ό κ ρ ε φ . ·— Κ αθ5 δλην τήν εβδομάδα τής Τ υ

ροφάγου δέν λούονται αί γυναίκες, ϊνα μή, κατά μεταφο

ράν εκ τοϋ χρώματος τοϋ τυρού, λευκανθή ή κόμη των.

Κατά τήν εσπέραν τής παραμονής τής Τυρινής, ανδι’ οίον-

δήποτε λόγον ή σκιά τίνος φαν ή άνευ κεφαλής, πιστεύε

τα ι δτι 6 άνθρωπος οΰτος θά άποθάνη μέχρι τοϋ επο

μένου έτους. Ένιαχοΰ γίνεται κατά την εσπέραν ταΰτην

ή μαντεία τώ ν νεανίδων διά μασηθέντος άρτου ή γινό

μενη άλλαχοΰ κατά τήν παραμονήν τοΰ Νέου ετονς. Κ α

κόν προμηνύει δ κατά τήν ήμέραν τής Τυρινής πταρμός

διά τό ομόηχον τής λέξεως πρός τήν λέξιν τυραννία, ην

ύποδηλοΐ ό πταρμός. Τό κακόν προλαμβάνεται, αν σχι-

σθή ολίγον εΐς τό εμπροσθεν μέρος τό ΰποκάμισον τοΰ

πταρνισθέντος, μεταβιβαζόμενης εκεί συμβολικώς τής ζη

μίας. Γάμοι δέν γίνονται κατά τήν Τυρινήν, διότι οί συνά-

πτοντες τότε γάμον, διά τό ομόηχον τώ ν λέξεων, πιστεύε

τα ι δτι τυραννειοϋνται είς τόν βίον των. Κατά τήν ήμέ

ραν τής Τυρινής δέν σαρώνουσι μετά τό φαγητόν. ϊνα

μή κατά μεταφοράν σαρωθώσι και τά αγαθά τοΰ οΐκου.

Ένιαχοΰ ή μαντεία τώ ν νεανίδων γίνετα ι κατά τήν Κ α- θαράν Δευτέραν και δή διά πίττας αλατισμένης πολύ,

τήν οποίαν τρώγουσαι ονειρεύονται τόν μέλλοντα σύζυ

γον, δστις καθ’ ΰπνους δίδει πρός αυτάς ΰδωρ πρός πό-

σιν. Κατά τήν Καχ^αράν Δευτέραν δέν καθαρίζουσι σκεύη


διά τέφρας, ϊνα μη επέλθη καταστροφή εΐς τάς ασχολίας των.

7. "Α γ ιο ς Τ ρ ύ φ ω ν .— Κατά τήν εορτήν τοΰ ώς προστάτου τώ ν αμπέλων θεωρούμενου Α γ ίο υ Τρύφω-

νος δέν κλαδεύουσι, διότι διά τό ομόηχον πρός τήν λέξιν τρυπώ νομίζουσιν δτι κινδυνεύουσι νά κόψωσι διά τοϋ κλαδευτή ο ίου μέλος τοΰ σώματος.

8. "Α γ ιο ι Θ ε ό δ ω ρ ο ι.— Διασκορπίζουσαι α! νεανί- δες κόλλυβα εκ τοΰ εσπερινού τών "Αγίων Θεοδώρων εις τήν αυλήν τής οικίας τω ν βλέπουσι καθ' υ π νους τόν μέλλοντα σΰζυγόν των.

9. Τ εσ σ α ρ ά κ ο ν τα μ ά ρ τυ ρ ες .— Κατά τήν εορτήν τώ ν 'ΑγίωνΤεσσαράκοντα μαρτύρων δέν μαγειρεΰουσι, διότι τό φαγητόν αναπτύσσει σκώληκας, ώς απαγορευόμενης τής ευωχίας κατά τήν ήμέραν τοΰ βασανισμοϋ το- σούτων μαρτύρων.

10. Ε υ α γγελ ισ μ ό ς .— Τό έορταζόμενον κατά τήν εορτήν τοΰ Ευαγγελισμού χαρμόσυνον γεγονός πιστεύεται δτι έπιδρα κα'ι έπ'ι τώ ν έορταζόντων. Διό αΐ μέν νεάνιδες εισερχόμενοι εΐς αγρόν περιπτύσσονται δσους δύ- νανται περισσοτέρους στάχυς και εύχονται νά άποκτήσωσι τόσον πλουσίαν κόμην, τά δέ ζώ α καπνίζονται διά τής αναπτομένης ξηράς κόπρου των, ϊνα προφυλαχθώσιν από

1X6


πόσης άσθενείας. Περί τώ ν συλλαμβανομένοη· κατά τί·ν ήμέραν ταΰτην, ΐδε λέξιν Χριστούγεννα.

11. Σάββατον τοΰ Aat& Qου.—Προς άπαγορεν- σιν ασχολιών κατά τό Σάββατον τοϋ Λαζάρου πιστεύεται δτι της γυναίκας της λουσμένης κατά τήν ήμέραν τού

την θά κινήται εις to έςής ή κεφαλή.

12. Κ υ ρ ια κ ή τ ώ ν Β α ΐω ν .— Πρός παρότρυνση' τώ ν νέων διά τήν μετακόμισιν βαΐων πιστεύεται οτι δ έκ τώ ν κατά τό ετος εκείνο τελεσάντων τόν γάμον των άνδρών πρώτος φέρων τούς ΰπ5 αυτοϋ κοπτομένους κλάδους βαΐων εΐς τήν εκκλησίαν θά άποκτήσχι ά'ρρεν τέκνον.

13. Μ εγά λη έβδομ ά ς.— Πρός απαγόρευσή ασχο- λιών κατά τήν Μεγάλην εβδομάδα επικρατεί ή πρόλη- ■ψις τής εβδομαδος τής Τυροφάγου (ΐδε Άπόκρεω), καθ’ ήντής λουσμένης κατά τήν εβδομάδα ταΰτην θά λευκόν ιΙ ή ή κόμη. Μόνη αΐσία ήμερα τής εβδομάδας ταΰτης θεω- ρεΐται ή Μεγάλη Πέμπτη. Τό γεννηθεί' κατ’ αυτήν τέκνον πιστεύεται δτι θέλει φημισθή επί παιδεία. Ά ν αν

δρογύνου τινός τά τέκνα άποθνήσκουσι, τό κακόν στα- ματφ εΐς τό τελευταίον γεννηθέν τέκνον, αν κατά τήν ήμέραν ταύτην κατασκευάσωσι τά σπάργανα αυτοΰ γυναίκες φέρουσαι τό δνομα Σταμύ.χα, ϊνα διά τό ομόηχον ατα- ματήοϊ] δ Χάρος. Κατά τήν ώραν τής άναγνώσεως τών δώδεκα Ευαγγελίων φράττουσι τάς όπάς τών μυών και τώ ν σκωλήκων διά νά εκλείψωσι. Κατά τήν Μεγάλην Π α

ιΐ7

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝίιΐΟΥ ΛΑΟΥ

ρασκευήν δέν λαμβάνουσιν άνά χέϊοας βελόνην η ήλον,

ήτοι αντικείμενα υπομιμνήσκόντα την σταΰρο>σιν τοϋ Χ ρ ί

στου. Πιστεύεται δτι δ πάσχων εκ κεφαλαλγίας θεραπεύε

ται, αν ξυρισθή κατά την Μεγάλην Παρασκευήν. Δέν θεω

ρείται καλόν κατά τήν ήμέραν ταΰτην να παραθέτίοσι

τράπεζαν.

14. Π ά σχα .— “Επι τρεις ήιιέρας κατά τό Πάσχα δέν

σηκώνουσι τήν πλήρη φαγητών τράπεζαν εΐς ΰποδήλωσιν

διά της Αφθονίας τώ ν τροφίμων τοΰ μεγαλείου τής εορτής.

Τά ψιχία τής τραπεζης ταΰτης ρίπτουσιν εΐς ά'μπελον, "να

μεταδοθή εΐς αυτήν ή αφθονία. Δέν μνημονεΰουσι κατά

τάς ημέρας ταΰτας τής αφθονίας ψύλλους και άλλα έν

τομα, ϊνα μη κατ'αναλογίαν πληθυνθώσι ταϋτα. Πιστεύε

τα ι δτι καθ’ ην ώραν άνάπτονται αί λαμπάδες κατά τό

Χριστός ανίατη άνάπτεται λ«μπάς και επι τοΰ τόπου, ενθα

υπάρχει κεκρυμμένος θησαυρός (ΐδε λέξιν). Διά τής λαμ-

πάδος τής Άναστάσεως μή σβεννυμένης καίουσιν δλίγας

τρίχας τώ ν βοών, ϊνα προφυλάξοοσιν αυτούς από ασθε

νειών. Κακός οιωνός θεωρείται νά καή υπό τής λαμπά-

δος ταΰτης μέρος τώ ν ενδυμάτων ή τώ ν τριχών τής κε

φαλής τίνος. Εΐς τά βρέφη δίδονται πρός βρώσιν κατά

τό Πάσχα ψά πέρδικας, ϊνα κατά μεταφοράν μιμηθώσι

τό ταχύτερον τήν λάλον πέρδικα. Διά τοΰ αίματος τοΰ σφα-

ζομένου κατά τό Πάσχα αμνοί αλείφονται αί παραστάδες

τών οικιών πρός προφύλαξιν τοΰ οΐκου από κακών επη

ρείων. Τέλος κατά τό Πάσχα συνηθίζεται νά συντρίβωσι

X ι 8

I


παλαιά πήλινα σκεύη προς συμβολικήν υποδήλωσιν της κατασυντρίψεως τοΰ διάβολοί' κα'ι τώ ν κακών το? οίκου.

15. "Α γ ιο ς Γ εώ ρ γ ιο ς . - Ά ν ή οικία ραντισθή κατά

τήν εορτήν τοΰ 'Αγίου Γεωργίου μέ αμίλητο νερό, Εξαφανίζονται οί ψύλλοι και οί κόρεις εξ αυτής.

16. Ά ν ά λ η ψ ις .— Τά αγγεία τοϋ γάλακτος κατά τήν εορτήν τής Άναλήψεως συμβολικώς καλύπτονται μέ το ομόηχον χόρτον γαλατσίδα, ϊνα εμποδισί/ή ή διά τό ομόηχον νομιζομένη ώς μέλλουσα νά έπέλθχ) άλλως στείρευ-

σις τοΰ γάλακτος τοΰ ζώου (άναλήβεται το γάλα).

17. Π ε ν τη κ ο σ τή .— Κατά τήν εορτήν τής Πεντηκοστής τύπτουσι τά νώ τα άλλήλων διά κλάδων καρΰας, ϊνα έξέλθγ) εκ τοϋ σώματος ό κακός δαίμων. Κατά τήν ώραν τής γονυκλισίας έν τή εκκλησία θέτουσι λίθον επί τής ράχεως, ϊνα συμβολικώς δηλώσωσιν οτι flu άντέχω-

σιν είς τούς κόπους τοϋ θέρους.

18. "Α γ ιο ς Έ λ ισ σ α ΐο ς .— Διά τό ομόηχον τών λέξεων CΕλιασαΐος-λύσπα) πιστεύεται δτι δ εργαζόμενος κατά τήν εορτήν τοΰ Α γ ίου Έλισσαίου προσβάλλεται ΰπό λύσ- σης (ΐδε καί λέξιν λύσσα).

19. Π ρ ο φ ή τη ς Ή λ ία ς .-^ Έ π ε ιδ η ο προφήτης Ή - λίας κατά τάς λαϊκάς δοξασίας θεωρείται δ αίτιος τώ ν βροντών καί τής βροχής, νεφελώδης καιρός κατά τήν ή μέ

ι ΐ 9

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ "Λ Λ ΙΙΝ ΙΚ Ο Υ ΛΑΟΥ

ραν τής εορτής τοϋ προφήτου ·Ή ?.ί« θεωρείται ώς ο ιω νός ευφορίας.

20. "Α γ ιο ς Ιω ά ν ν η ς . — Κατά τήν εορτήν τοΰ 'Α γίου

Ίω άννου (29 Αύγουστου) Αποφεύγεται ή βρωσις μελανός πράγματος, διότι κατ’ άναλογιαν πιστεύεται δτι εΐς τό δέρμα τοΰ πράττοντος τοΰτο θά άναφανώσι μέλανα εξανθήματα (ΐδε και, λέξεις Μάιος καί ’Ιούνιος).

21. “Α γ ία Β α ρβ ά ρα .— Ή 'Α γ ία Βαρβάρα θ εω

ρείται ως προστάτις κατά της·εδλογίας. Δ ι ’ 6 πιστεύεται οτι άποτρέπεται ή ασθένεια αυτή ΰπό τών διαμοιραζόν- τω ν κόλλυβα κατά τήν εορτήν ταΰτην, προσβάλλονται δέ ΰπό τής νόσου οί μή τηροϋντες αργίαν κατ' αυτήν. Ά π ο -

φεΰγουσι δέ νά βράζωσι κατά τήν ήμέραν ταΰτην όσπρια, διότι ταϋτα άνακαλοΰσι τάς φλύκταινας τής ευλογίας.

22. "Ά γ ιο ς Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς .— ”Ιδε λέξιν έγκυμοσύνη.

23. "Α γ ιο ς Ν ικ ό λ α ο ς .— Ε πειδή ό "Αγιος Ν ικό

λαος θεωρείται προστάτης τών ναυτικών, πιστεύεται ότι κόλλυβα τής εορτής του ριπτόμενα ΰπό τών ναυτικών εις τήν θάλασσαν συντελοϋσιν εις τήν κατάπαυσιν τρικκυμίας.

24. Ά γ ι ο ς Σ π υ ρ ίδ ω ν .— 'Ο “Αγιος Σπυρίδων διά τό ομόηχον πρός τήν λέξιν σπυρί θεωρείται ώς προστάτης κατά τής ευλογίας, άφ5 ής άποτρέπουσι τά κόλλυβα τής εορτής του (ΐδε και λέξιν έγκυμοσύνη).

I 20

25. "Αγιος Εΰοτάΰιος.— 'Ί^ε i l l v ΐγ?.νμ···;

26. "Αγιος Συμεών.-—rIt>E λε£ιν ίγκ>ψ·.·<οί·ν._.

27. “Αγιος Φανούριος.—Ό 'Άγιος Φια·ονρ·ί<·.·:'ο·Λ το δμάηχον τοΰ ονόματος ;τρα; τψ> λίζν η-.ηνίοώ̂ αι Πιστεύεται δτι φανερώνει τΰ δπολεαθεντα αντικείμενα.

m tm

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ TOY Ε Α Μ Ι λ IKO V ΛΑΟΥ

I T

Π Ρ Ο Α Η Μ 'Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι

Ε ΙΣ Δ ΙΑ Β Ο Α ΙΚ Α Σ Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ

1. Β ο ν κ ά λ α κ ες .— Πιστεύεται δτι οί ενεκα .αμαρτημάτων ΰποπεσόντες εΐς άρον μετά θάνατον μεταβάλλονται συνεργία τοϋ διαβόλου εΐς βρυκόλακας καί ε'Εερ-

χόμενοι τοΰ τάφου περιφέρονται πατά τήν νύκτα, ιδίως εΐς τάς οικίας τώ ν συγγενών των, από τοϋ μεσονυκτίου μέχρι τής τρίτης πρωινής φωνής τοΰ άλέκτορος. Οΰτοι, ένοχλοϋσι ποικιλοτρόπως τούς ζώντας, ιδίως δέ πιέζουσιν αυτούς κοιμωμένους πατά τήν νύκτα, δτε εχουσι τό ειδικόν ονομα μόρα ή βραχνάς. Ή περί βρυκολάκων αρχαιότατη πρόληψις προελ.θοΰσα εκ τοΰ φόβου κατά τήν νύκτα τώ ν ανθρώπων, ών ή φαντασία πολλάκις δημιουργεί ανύπαρκτα οράματα, ένισχύθη κα'ι ΰπό τής τάσεως πρός ηθικήν διδασκαλίαν τών ανθρώπων νά άποφεύγωσι

τά αμαρτήματα, ϊνα μή τιμωρηθώσι μετά θάνατον διά μεταμορφώσεως εΐς βρυκόλακας. Έ κτος τώ ν τερατωδών δημιουργημάτων τής φαντασίας περ'ι τής μορφής, ΰφ5 ήν δήθεν παρουσιάζονται οΐ βρυκόλακες, ή πρόληψις έστη- ρίχθη και υπό τής δοξασίας οτι οΰτοι συχνάκις παρουσιάζονται ΰπό μορφήν ζφ ω ν (χοίρου, πυνός, γαλής κλπ.).

122


Τδ αυτό περιεχόμενον πρός τήν λέξιν βρυκόλακας Ιν,ουσι και αί λέξεις φάντασμα, ησχια>μα και στοιχειό. Έ νιαχο ί μόνον ή λέξις στοιχείο εχει διάφορόν πως έννοιαν, δη- λοϋσα διαβολικήν δΰναμιν παοουσιαζομένην ί!ς τούς ανθρώπους ΰπό διάφορα σχήματα. Ύπάρχουβι δέ καί αγαθοποιοί στοιχειά, κυρίως τό στοιχείο τον σπιτιού, τοιοΰτον δέ νομίζεται ιδίως οψις άβλαβης διαιτώμενος εν τη οι- κίςι. Παραλλαγή δέ τής εννοίας τώ ν βρυκολάκων εινε ο! Καλλικάντζαροι, μέ τόν περιορισμόν δτι οΰτοι εινε βρυ- κόλακες φοανόμενοι μόνον κατά τό δωδεκαήμερον (ΐδε λέξιν) κα! φεΰγοντες μετά τον αγιασμόν των ΰδάτων κατά τά Θεοφάνια. Τήν εκ τοϋ τάφου εξοδον τών βρυκολάκων πιστεύεται οτι παρακωλύει ή καϋσις θείου επ’ αΰτοϋ. Διάφοροι δέ μαγικα! ένέργειαι πιστεύεται οτι προφυλάσ- σουσι τούς ανθρώπους από τής επήρειας αυτών.

2. Ν ερ ά ιδ ες .— Α ί περί θηλειών δαιμόνων προλήψεις αρχήν εχουσι τάς περ! Νυμφών δοξασίας τών αρχαίων, ιδιαιτέρως δέ τάς περ! Νηρηΐδων, εξ οΰ κα! τό νΰν δνομα αυτών. Συμφώνως πρός τάς αρχαίας δοξασίας, πιστεύεται κα! νΰν δτι αδται διαμένουσι κυρίως πλησίον ΰδάτων ή εντός δασών, σπηλαίων καί φαράγγων ή εντός κορμών δένδρων, ενίοτε δέ φαίνονται κα! εις τάς τριόδους. Διάγουσι δέ ώς αί άρχαΐαι Νΰμφαι χορεύουσαι κα! $δουσαι καί ενίοτε ασχολούμενοι κα! εις τήν πλύσιν ενδυμάτων. Είς αΰτάς αποδίδονται βλάβαι επερχόμεναι εις τόν κοιμώμενον ΰπό τήν σκιάν ώρισμένων δένδρων (ΐδε

λέξεις ελαία κα! καρύα). Επ ίσης είς αΰτάς Αποδίδονται


αί βλάβαι αί έπερχόμεναι εκ τής πόσεως ΰδατος εκ τώ ν πηγών υπό τών δι,αβαινόνκον εξ αυτών καί έν κοπώσει πι- νόντων ιίδωρ. Δ ιά τάς βλαπτικός δέ ταΰτης ιδιότητας

αυτών καλούνται αΰται εύφημιστικώς πρός εξευμενισμόν και Καλές Κνράδες η Καλές Άρχόντίοαες ή Καλομοίρες. Δέν εινε δμως πάντοτε βλαπτικαί, πλήν τής διακρινομέ- νης διά τοΰτο Γιαλλούδας (ή αρχαία Γελλώ), ητις εινε πάντοτε βλαπτική. Επίσης βλαπτικα'ι εινε αί κατά τήν νύκτα φαινόμεναι Νύμφαι, αΐτινες φέρουσι τό ιδιαίτερον όνομα Ξωτικές. Αΰτα ι συναντώσαι κατά τήν νΰκτα δια- βάτας η και έξαπατώσαι κοιμο,ιμένους, τούς οποίους εγεί- ρουσι τοΰ ύπνου, νά τάς άκολουθησωσι, τούς παραλαμ- βάνουσι με θ ' εαυτών καί τούς μεταχειρίζονται κατά τοι- οΰτον τρόπον, ώστε, αν μή φονευθώσιν ούτοι κρημνιζό- μενοι εΐς χαράδραν τινά, άπομένουσι τρελλοί έκ τοΰ τρόμου.

3. Θ η σα υ ρο ί.— Εινε γεγονός δτι πολλαί περιου- σίαι εινε τεθαμμέναι ΰπό τήν γην είτε κρυβεΐσαι υπό ανθρώπων ά'λλοτε είτε άλλως καταχωσθεΐσαι. Ή τύχη βοηθεΐ ενίοτε πρός άνεΰρεσιν τοιοΰτου θησαυροΰ. "Αλλοτε

εΰρίσκονται έκ τής άνασκαφής πολύτιμα τινα αντικείμενα, ιδίως εξ αρχαίων τά φ ω ν ά'λλοτε εΰρίσκονται μόνον ΰδρίαι μέ τέφραν ή άπηνθρακωμένα σώματα· ά'λλοτε τέλος ούδέν απολύτως εΰρίσκεται. Π άντα ταΰτα άπετέ- λεσαν τήν βάσιν τώ ν περί θησαυρών προλήψεων. Κατά ταΰτας, ή άνεύρεσις τοΰ τόπου ένθα κρύπτεται θησαυρός, γίνεται μέν και. δ ι’ ονείρου (ννπνιασμα), αλλά γίνεται καί

124

I


διά μαγκών ενεργειών. Ό φησανρος όιατκΛεΐ νπο τήν προστασίαν δαίμονας, οοτις εχει μορφήν άούκον ϊ| *'οα- κοντος η άοάπη καί εχει ανάγκην θυσίας ‘ζφον η καί απλώς σταγόνων τινών αίματος διά νά έπιτρέψη τήν άνασπαφήν και άφαίρεσιν τοΰ θησαυροΰ. Οΰτος, αν δέν τηρηθώσιν οί διαγραφόμενοι εν τσ.ίς μαγικαΐς Ινζογείαις τΰποι, συντελεί εΐς τήν εξαφάνισιν τοΰ θησαυρού η εΐς τήν μεταβολήν αΰτοΰ εΐς άνθρακας.

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ

άγγελομάχημα, 65. αγέλη, 41. άγιασμα, 58.αγιασμός, 107, 108, 110, 112, . 115·,άγιοκέριον, 49. αγιόκλημα, 63.’Αγόρω, 34.αιθάλη, 44.αιθρία, 101.αΐξ, 80.αιώρα, 69.ακανΰα, 58, 91.ακανθόχοιρος, 93.άκροχορδόνες, 64.αλας, 15, 16, 33, 69, 111, 113.ά,λατοδοχεΐον, 69.αλέκτωρ, 80, 86.άλεύρωμα, 46.άλφάβητον, 17.άλώνιον, 70.αλώνισμα, 32.άλώπηξ, 81.άμαξα, 28.αμίλητο νερό, 104, 106, 119.άμμος, 113.αμνός, 81, 118.άμπελος, 96,103,107,116,118.άμπόδεμα, 64.αμυγδαλή, 91.άνάληψις, 119.ανατολή, 95.άνεμος, 52, 69, 82, 97.

ανεμοστρόβιλος, 97. ανθραξ, 14, 67, 70, 125. όίνΰρωπος, 62.Άπόκρεφ, 115. αποχτενίδια, 21. άποχωρητήριον, 44. απώλεια, 28.Άράπης, 125. αράχνη, ̂81. άρρεν τέκνον, 34, 117.' “Αρτας γεφύρι, 29. άρτος,15,20, 27, 31, 39, 41, 46

54, 67, 70, 81, 112, 115. Αρχάγγελος, 65. άσβεστος, 16.ασθένεια, 57,89, 91, 106, 111

117, 118. άσπάλαξ, 14.αστέρες, 40, 44, 64, 94, 106

112.άστραπόπετρα, 60, 97. άσχημία, 53. άτρακτος, 55,Αΰγουστος, 106. αφορία, 105.

Βαίων Κυριακή, 117. βαλλάντιον, 24, 96. βαμβακόσπορος, 52. βάμβαξ, 55. βάπτισις, 36, 47, 49. Βαρβάρα αγία, 120. Βασίλειος άγιος, 113,

12 6

EYPETHPIQN

βασιλικός, 10δ, 111. βασιλόπιττα, 113. βασκανία, 12, 38, 48, 55, 69,

70, 104. βάτραχος, 37, 62, 81, 85. βελόνη, 76, 118. βόμβος. 1S. βοΰς, 14, 82, 118. βραχνάς, 122. βρέφος, 24, 42, 74, 120. βροχή, 52, 68, 82, 85, 86, S7,

89, 120. βρικόλακες, 66, 122.

»βύας, 35, 86.

γάλα, 41, 71, 119. γαλαζόπετρα, 13. γαλή, 66, 80, 82, 122. Γαμήλιων, 50. γάμος, 49, 67, 72, 79, 104,

107, 115.Γελλώ, 46, 124. γέλως, 19, 46, 53. γέννησις, 34, 102, 117. γεννητικά όργανα, 24. γέρων, 58. γέφυρα, 45, 82. γεωργικαι άσχολίαι, 31. Γεοιργιος άγιος, 119. γή, 45.Γίαλλούδα, 124. γΐόμισμα σελήνης, 96, γλαυξ, 35, 87. γλυκύς, 35. γλωσσά, 20. γραία, 57. γυνή, 25.

δακτύλιος, 53, 71. δάκτυλος, 22. δανεισμός, 41. δεκατρείς, 109.

; δεκάτομα. 12.! δένδρον, 55.| δέρμα, 71,; δέσιμο, 31, 50, 64, 80.! διασκέλιζαν, 25, 27, 73. j διάττοντες αστέρες, 94.! δίδυμα 36.| δίκτυον, 14, 50. j δο/.εΧον, 54, 103, 119.! δράκος, 47, 125.| δρίμες, 103, 106, 110.I δύσις ήλίου, 95.! δωδεκαήμερον, 107, 110.

j έβδομα,:, 100.| εγκέφαλος, 22.

εγκυμοσύνη, 34. έγκυος, 38, 82. είκών, 71.εκλειψις (ήλίου, σι-λήνης), 95. ελαία, 58, 91, 112, 114. ελαιον, 16, 71.

; έλασμα, 51.\ ’Ελευθέριος άγιος, 36.] ελιά, 19.■ Έλισσαΐος άγιος, 63, 119.

εμβολιασμός, 15, 56. έ’νδυμα, 13, 15, 30, 35, 40, 43,

55, 58, 77, 101, 118. εννέα, 59, 110.

| εντομον, 80, 118.! εξαγωγή, 111. j Ιξαιρέτως, 110.! εξανθήματα, 94, 120.| επιδημία, 88.I επιληψία, 59, 96.

έπιπλα, 75. επίσκέψις, 69.επτά, 34, 43, 44, 62, 66, 82,

89, 110. ερις; 98, 114, έρμάριον, 72,

127


Ί

ερυθρόν ύφασμα, 46. εουσί;ιελας, 64. ερως, 92, 112. εστία, 36, 72.Ευαγγελισμός, 111, 110. εΰλογία, 00, 120. ευπορία, 113.Ευστάθιος άγιος, 36.

ζεμάτισμα, 60. ζημία, 89.ζύμη, 44, 54, 73, 98, 113. ζύμωμα, 29, 103. ζώνη, 37, 51, 64. ζφον, 29, 80, 113, 114. ζίοΰφιον, 114,

ήθη και έθιμα, 8.Ήλίας προφήτης, 119. ήλιος, S4, 92. ήλιοτρόιαον, 105, 106. ηλος, 73, 118. ημερομηνία, 107. ήμίονος, 14, 29. ήσκιωμα, 123.

θάλασσα, 113.θάνατος, 27, 65, 84, 87, S9,

115, 117, 122. θειον, 123.Θεόδωροι "Αγιοι, 116. Θεοφάνια, 114. θέρος, 119. θήλυ, 35. θησαυροί, 124. θρησκεία, 109. θρί'ξ, 17, 19, 49. θυγάτηρ, 100. θυμίαμα, 66. θύρα, 73. θυσία, 80, 125.

’ Ιανουάριος, 50. ιέραξ 87. ϊερεύς 68.Ιερωμένος, 109. ίκτερος, 63, 95.’Ιούνιος, 105.Ltitoc, 14.Ίρ ις ' 97.

| ίστός, 81. ιχθύς, 35, 42, 96. ίχνη, 15.’Ιωάννης άγιος, 61, 105, 120.

Καθαρά Δευτέρα, 115.Καιν, 96. κακοήσκιωτος, 11.Καλές ’Αρχόντισσες, 124. Καλές Κυράδες, 124. Καλλιχάντζαοοι, 50, 106,110,

123.Καλομοίρα, 124, κανδήλα, 73. κάνιστρον, 53. κάπνισμα, 116. καρΰα, 119. καρφίον, 28. κατάρα, 33. κάτοπτρον, 74, 112. κατώφλιον, 74. καφές, 74. κέραμος, 66. κεραυνός, 60, 97. κέρδος, 89.κεφαλαλγία, 14, 61, 106, 118. κηδεία, 42, 55, 67, 79, 88. κηλ ς, 13. κηρίον, 43. κηρός, 62. κλάδος, 28, 53. κλήδωνας, 94, 106. κλεΐθρον, 50, 64, 93.

128

I


κλείς, 54.κλίβανος, 34, 43, 45, 74. κλίνη, 55. κλώσσα, 101. κλωστή, 67, 109. κόκκυξ, 87. κόλλυβα, 42, 55, 120. κόμβος, 31, 50. κόμη, 104, 115, 117. κομήτης, 94. κόπριοις, 27, 52, 82. κόπρος, 42, 59, llti. κόραξ, 68, 88. κόρεις, 119. κουφέτα, 53. κοχλιάριον, 14, 75. κρέας, 35, 42, 00. κρίκος, 63, 89. κρόμμυον, 13, 92, 114, κρουνός, 113. κρύσταλλον, 80. κυνήγιον, 14. κυνηγός, 114.Κυριακή, 102. κύων, 80, 83, 122. κωνσταντινάτον, 63.

λάγηνος, 51. λαγωός, 28. λαιμός, 21.Λαζάρου Σάββατον, 117.λαμπάς, 58, 59, 61, 118.λαχανικόν, 96.λέβης, 37.λέπρα, 90.λεχιό, 55.λησμοσύνη, 27.λίθος, 119.λοιμικά! νόσοι, 57.λούσιμον, 101, 115, 117.λύγξ, 21.λύγος, 61, 10G,

λύκος, 83. λύσσα, 63, 119.

μαγεία, 8, 102, 104, 125. μαγείρευμα, 116. μαία, 37.Μάϊος, 104.μαντεία, ϊ, 105, 111, 114, 115. μαργαρίτα, 92.Μάρτιος, 103.Μάρτης, 104. μάτιασμα, 11.μάχαιρα, 15, 40, 51, 63, 75, 98. Μεγάλη Έβδομάς, 117. Μεγάλη Παρασκευή, 118. Μεγάλη Πέμπτη, 104, 117. μελι, 43, *)2, ο4. μελίκρατον, 59. μέλισσα, 83. μεσόδμη, 55. μετα/.ίνησις, 12. Μεταμόρφωσις Σωτήρος, 107. μέταξα, 112. μεταξοσκώληξ, 83. μετεωρολογικά φαινόμενα,97. μήνες, 103. μνήμα, 62.Μοϊραι, 43. μόρα, 122. μούντξωμα, 12. μυγαλή, 83. μυΐα, 84. μύλος, 60. μύρμηξ, 84. μϋς, 84, 103, 117.

νεκρός, 36, 44, 52, 04.Νέον ετος, 112. νέος, 58. νεοσσοί, 114.Νεράιδες, 39, 123. νερόμυλος, 49.

5ΛΙπαντοι>ρα, Π ρ ο λ ή ιμ ε ί£ τ ο ν ε λ λ η ν ικ ό ν λ α ο ί

129


νεφέλαι, 112. νηστεία, 100.Νικόλαος άγιος, 120. νομάτισμα, 17, 19, 70. ντουκάνα, 70.Νύμφαι, 98, 107, 123. νύξ, 98.νύπνιασμα, 124. νυφίτσα, 83.

ξυλεία, 107. ξύλον, 72. ξύρισμα, 101, 118.Ξωτικές, 124.

οβολός, 65. όδόντες, 20. οικία, 75. οϊκοδόμησις, 29. οίνος, 27, 11, 75, 98. οίωνισμός, 7. ομίχλη, 98. ονειρον, 111, 124. όνομα, 43, 47. δνος, 14.όνυχες, 12, 15, 16, 23, 101.οξος, 75, 95, 98.οξύς, 35.όρνιο, 89.όρυζα, 52.όρχιπέδη, 64.όσπρια, 60.όστοΰν, 81.ουράνια σώματα, 94.οΰρον, 16, 70, 95.οδς, 18.οφις, 37, 62, 114, 123. οφθαλμία, 110. οφθαλμός, 11, 68.παίξιμο οφθαλμού, 17. παλάμη, 22, 35.Παναγία, 38, 42, 46.

πανσέληνος, 96. πανώλης, 61.Παρασκευή, 61, 101. παραστάδες, 118. παρειά, 19. παρθένος, 38.Πάσχα, 118. πέλεκυς, 55.Πέμπτη, 101.Πεντηκοστή, 119. πέρδιξ, 118. περιπόδια, 76. περιστερά, 55. πέταλον, 28. πηγή, 124. πινάκιον, 76. πίττα, 115.πλακοϋς, 34, 51, 54, 61. πλευρά, 24. πληγή, 66, 110. πλους, 30.πλύσις, 101, 103, 107. ποΰς, 24, 47, 52, 54, 68. πόλεμος, 88, 94, 95. πόνος σώματος, 61. ποτήριον, 76. πρίνος, 114. προίξ, 51, 56. προξενήτρια, 49. προσκεφάλαιον, 76. πρωτοστέφανη, 44, 50. πταρμός, 18, 68, 115. πτηνά, 86. πτύειν, 12, 15, 25. πΰρ, 13, 16, 76, 82, 98, 103. πυρά, 61, 69, 106. πυρετός, 63. πυρΐτις, 13.

ράψιμον, 29. ρίς, 18.ροιας καρπός, 32, 51, 53, 113.

β

EYPETKPION

σάβανον, 102.Σάββατον, 102. σαββατογεννημένος, 102. σάν.χαρις, 46. σανδάλιον, 14. σαράντισμα, 40. σάροίθρον, 39, 46, 77. σάρωιχα, 26, 30, δδ, 67, 95,

100, 115. σάπων, 38, δδ, 77. σελήνη, 60, 95, 103. σεληνιασμός, 60. Σεπτέμβριος, 108. σίδηρος, 67, 113. σίελος, 15.σκόροδον, 13, 32, 39, 104. σκώληξ, 117. σπόνδυλος, 77. σπορά, 32, 101. σπόρος, 111. σπυρί, 120.Σπυρίδων άγιος, 36, 120.Σταμάτα, 34, 117.σταυροδρόμιον, 4δ.σταυρός, 66.σταφυλή, 92.στάχυς, 105.στέγη, 77.στέφανα, 53.στοιχειό, 42, 123.στόμα, 19.στροφή, 27.στυπτηρία, 36.σύζυγος, 77, 92, 104, 112, 116.συκή, 92, 106.συκοφάντης, 33.Συμεών άγιος, 36. σύμπτωσις, 9. συναπάνιημα, 2S. συρίττειν, 19* σχοϊνος, 13, 106»

τα'ξίδιον, 26, 89, 100. τάφρος, 78, τέκνον, 86. τελώνιον, 65.Τεσσαράκοντα μάρτυρες,116. Τετάρτη, 100.τέφρα, 14, 111, 112, 114, 116. τοκετός, 37, 8ό. τράπεζα, 78, 118. τρίδυμα, 45. τρία, 110. τρικυμία, 120. τρίστρατον, 58, 59, 62. τρίπους, 73.Τρίτη, 100.Τρύφων άγιος, 116. τρίχες, 21, 58, 118.Τυρινή, 115.Τυροφάγου εβδομάς, 115. τύχη, 113.

ΰδωρ, 33, 67, 78, 113, 115.ύδρόμελι, 39.υιός, 100, 102.ύνίον, 51.ΰπνος, 102.υπόδημα, 78, 83.ύποκάμισον, 115.ύφαίνειν, 99.ΰφανσις, 30.ύφασμα, 40, 96, 101.

φάδι, 30. φακή, 64.,Φανούριος άγιος, 121. φάντασμα, 86, 91, 98, 102,

111, 115, 123. φέρετρον, 68. φθείρ, 81, 8δ. φιάλη, 53. φίλος, 81, 83. φλέψ, 47.

ΐ 3 ΐ


φόβος, 62. φρέαρ, 67. φτάρμισμα, 11, φυλαχτό, 13. φύσημα, 73. φύτευμα, 56. φυτόν, 91, 96.

χαλινός, 54. χάλυψ, 32. χαλκοΰν σκεϋος, 54. Χάρος, 65. χάσμημα, 19. χασοφεγγίά, 96. χειρόμακτρον, 79. χελιδών, 90. χήρα, 50. χιτών, 43, 45.

χοιράδες, 64. χοίρος, 14, 111, 122. χόρτον, 93. χρήματα, 98.Χριστούγεννα, 111. χρυσή, 63. χτένισμα, 101. χύτρα, 79.

ψαλίδιον, 38, 62. ψέλιον, 46. ψιχία, 78.ψύλλος, 81, 85, 103, 114, 118. ■ψυχορράγημα, 65, 66, 68, 99.

φόν, 46, 51, 62, 79, 89, 118. ωτακουστής, 33.

1 3 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΣελ.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ......................................................... 5ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Πηγαί τών προλήψεων.................. 7Α' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τά μέλη τοΰ ανθρω

πίνου σώματος καί τάς λειτουργίας αυτών . . . 11Β' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τάς ασχολίας τοΰ αν

θρώπου καί διαφόρους ενεργείας αύτοϋ.............‘26Γ ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τήν γέννησιν καί βά-

π τ ι σ ι ν ............................................................34Δ' Προλήψεις άναφερόμεναι εις τόν γάμον . . . . 49Ε' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τάς άσθενείας . . . 57Τ ' Προλήψεις άναφερόμεναι εις τόν θάνατον . . . 65Ζ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς αντικείμενα τοϋ συνή

θους β ίου ........................................................69Η' Προλήψεις άναφερόμεναι είς. ζφα -καί. έντομα . . 80Θ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς πτηνά . ··..· . . . . 86I ' Προλήψεις άναφερόμεναι εΐς '-φύτ&ί . · . . . . . 91ΙΑ ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς· τά ουράνια σώματα 94 IB' Προλήψεις άναφερόμεναι είς μετεωρολογικά φαι

νόμενα .................................................... ■. . . 97ΙΓ ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τάς ημέρας τής έβδο-

μάδος............................................................... 100ΙΔ ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τους μήνας . . . 103ΙΕ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς τήν θρησκείαν . . 109IT ' Προλήψεις άναφερόμεναι είς διαβολικάς δυνάμεις 12*2 Ε ΥΡΕ ΤΗ ΡΙΟ Ν ...................................................126

Ε μ ο τ ικ ο ϊ Ο ίκος “ Ε λ β υ θ ε ρ ο μ κ η ς , , λ. ε.

Ε ρ γ ο σ τ α σ ί ω ν Γ ρ α φ ικ ώ ν Τ ε χ ν ο ν

Α Θ Η Ν Α Ι, ΤΤΑΠΑΔΙΑΜ ΑΝΤΟ ΤΤΟ ΥΛΟ Υ 4 4

ΙΙΙίΙΙΙΙΠΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ0 0 1 0 2 3 2 6 2 3 Βιβλιοθήκη Πανεπ. Κρήτης

Προλήψεις του ελληνικού λαού και ερμηνεία - Αθανάσιος...

Education