ျမနမာ႐ပရငေလာက၏

ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

ျမနမာ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

3

ေကးဇးတငလႊာဤေလလာမႈတြင ပါ၀ငကညပပးခသမားအားလးက ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF) ၏ အသကေမြး ၀မးေကာငးႏင ကား-မေရးရာ လပငနးအစအစဥအဖြ႕က အထးေကးဇးတငရပါေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။ ဤေလလာေရးအဖြ႕ က ကား-မေရးရာႏငဆကစပေသာ ေလလာမႈမားျပလပႏငရနအတြက အဖြ႕အစညး၏ရနပေငြထက ကမကထျပေပးခသညအတြက ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငးက ဦးစြာေကးဇးတငအပပါသည။ ဒတယအေနျဖင ေလလာေရးျဖစေျမာကေစရန အတြက အဖးတနအႀက႟ ဏမားေပးခေသာ ေဒၚဂေရ႕စေဆြဇငထကကလညး မေမထကေသာပဂၢလအျဖစ မတတမးတငအပပါ သည။ ထ႔အတ ျမနမာ႐ပရငအစညးအ႐းမ ဥက႒ဦးဇင၀ငး၊ လ႔အခြငအေရးႏငလ႔ဂဏသကၡာ ႏငငတကာ႐ပရငပြေတာမ ဦးမငးထင ကကႀကးႏင ဆငဆာအဖြ႕၀ငမား၏ ပပးကညမႈကလညး အသအမတျပပါသည။ ထ႔ျပင လနဒနအေရ႕တငးႏင အာဖရကေလလာေရး ေကာငးမ ပါေမာကၡ Emma Crewe ႏင ကား-မေရးရာ အႀကေပး Hilary Faxon တ႔ကလညး အႀက႟ ဏမားေပးခသညအတြက အထးေကးဇးတငပါသည။ လမႈမဒယာကြနယကျဖစသည ေဖစဘြတခေပၚက 'ျမနမာ႐ပရငဇာတကားအေဟာငး ႏစသကသမား"အဖြ႕ တြင တငထားးေသာ ဓာတပအေဟာငးအမားစက အသးျပထားသညအတြက ၎တ႔၏ပပးပါ၀ငမႈမားကလညး အထးအေလးထား ေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။ အဆးသတအေနျဖင ဤေလလာေရးတြငပါ၀ငခၾကေသာ ေအာကပါပဂၢလမားက သတ႔၏ပါ၀ငမႈ အတြက ကြၽႏပတ႔မ လႈကလႈကလလ ေကးဇးတငရပါသည။

တစဦးခငးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြငပါ၀ငသမား (အမညမားက အဂၤလပအကၡရာစဥအတငး (A-Z) စထားပါသည။)

၁) ေဒၚဂေရ႕စေဆြဇငထက၊ ဆငဆာဘတအဖြ႕၀င၂) ေဒၚ ခငႏငးေ၀၊ အမးသမးသ႐ပေဆာင၃) ေဒၚ ၾကယရလငးစစ၊ ဒါ႐ကတာ၄) ေဒၚေကာႏငးဆ၊ ဒါ႐ကတာ၅) ဦးမငးထငကကႀကး၊ ဒါ႐ကတာ၆) ဦးျမတႏး၊ ဒါ႐ကတာ၇) ဦးၿငမးခမးေကာ၊ အမးသားသ႐ပေဆာင၈) ဥးညမငးလြင၊ ဒါ႐ကတာ၉) ေဒၚပြငသစခ၊ ဇာတၫႊနးေရးသ၁၀) ဦးသႏၶ၊ ဒါ႐ကတာ၁၁) ေဒၚသတာလငး၊ ဒါ႐ကတာ၁၂) ဦးဇာဂနာ (ခ) ဦးသရ၊ သ႐ပေဆာင၊ ဒါ႐ကတာ၁၃) ဦးဇင၀ငး၊ သ႐ပေဆာင၊ ျမနမာ႐ပရငအစညးအ႐းဥက႒

အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈတြင ပါ၀ငသမား ၁) ဦးေအာငဇငဦး၊ ဒါ႐ကတာ၂) ေဒၚကနဒယ၊ ႐ပရင႐ကကးဖနတးသ၃) ေဒၚေခာစစ၊ ႐ပရင႐ကကးဖနတးသ၄) ေဒၚဂေရ႕စစးဇာထည၊ ႐ပရင႐ကကးဖနတးသ ၅) ဦးအယလမငးျပညမြန၊ ဇာတၫႊနးေရးသ၆) ဦးမငးည၊ သ႐ပေဆာင၇) ေဒၚမြနမြနသကခင၊ ႐ပရင႐ကကးဖနတးသ၈) ေဒၚ ျမေအႏး၊ ဇာတၫႊနးေရးသ၉) ေဒၚေစာယႏြယ၊ ဇာတၫႊနးေရးသ၁၀) ေဒၚရား၊ သ႐ပေဆာင၁၁) ဦးေ၀ယ၊ ႐ပရင႐ကကးဖနတးသ၁၂) ဦး၀ငးေကာသ၊ တညးျဖတသ၁၃) ဆငဆာဘတအဖြ႕မ အဖြ႕၀င ၁၀ ဦး

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

4

သေတသနအႏစခပ

၁၉၆၀ ခႏစ တပမေတာက အာဏာသမးၿပးေနာကပငးမစ၍ ျမနမာ႐ပရငသည တငးၾကပစြာ စညးၾကပျခငးခခရသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ မစတငၿပး ႏငငေရးေျဖေလာမႈမား ျပလပခေသာလညး မတတမး႐ပရင (Documentary)/ ဇာတလမးတ (Short Films) မား အပါ အ၀င ႐ပရငမားအားလးသည ဆငတာဘတအဖြ႕က ျဖတေနရဆျဖစသည။ သ႔ေသာ ႐ပရငထတလပမႈတ႔သည ဆယစႏစတစစ ေကာၾကာေအာင တန႔ေႏးေနရာမ ျပနလညအသက၀ငလာခၿပဟဆရပါမည။ ႐ပရငထတလပမႈမာ တစႏစထကတစႏစ တးပြားလာ ခသည။ ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈႏငအတ ႐ပရငမတစဆင လြတလပစြာေဖာထတျပသခြငႏင လမႈကမ ၻာႀကးက အေတြးအျမင အသစမားႏင မတဆကျခငးတ႔တြင အႏပညာဖနတးမႈေလာကအတြငး ေျပာငးလလာမႈမားက ဆနးစစေလလာရန လအပေပသည။ ၎သည ဒမကေရစလ႔အဖြ႕အစညးတစခက ပးေထာငရာတြင ႐ပရငထတလပဖနတးသမား၏ အသ႟ ဏပညာ ထတလပေ၀င သညပစက ထငဟပျပသလကရသည။

ဤေလလာမႈသည ႐ပရငဖနတးသမား၏ ကား/မေရးရာ(ဂနဒါ)အေပၚ နားလညသေဘာေပါကမႈ၊ ၎အား ႐ပရငထတြင ထညသြငး အသးျပမႈႏင အယအဆအေတြးအေခၚအသစမားက ႐ပရငမတစဆင မတဆကေပးရာတြင ဖနတးသတ႔ႀကေတြ႕ေနရသည စနေခၚ မႈမားက နားလညသရရနအတြက ရညရြယပါသည။ ဤသေတသနတြင ၂၀၁၆ မ ၂၀၁၇ ခႏစအတြငး ထတလပခေသာ ႐ပရငကား ေပါငး ၈၃ ကားက ထတႏတ၍ ထဇာတကားမား၏ သေဘာသဘာ၀ႏင အေၾကာငးအရာပစက ေလလာေသာနညး (Content Analysis) ျဖင ေလလာသးသပထားသည။ သေတသနတြင အဓကသတငးေပးသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ (Key Informant Interviews) ေပါငး ၁၃ ခႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈ (Focus Group Discussions) ေပါငး သးခတ႔က ဆငဆာဘတအဖြ႕ႏင လငယ ႐ပရငဖနတးသတ႔ႏငေတြ႕ဆၿပး ျပလပခသည။

Content Analysis က ၁) ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈမား (Gender Discrimination)၊ ၂) ကား/မ ပေသကားကယဆခကမား၊ (Gender Stereotypes)၊ ၃) ကား/မ အေျချပအၾကမးဖကမႈမားႏင (Gender-based Violance)၊ ၄) ကား/မဆငရာ သျမင ႏးၾကားမႈ/(စြမးေဆာငရညႏငစြမးေဆာငႏငခြငက) ျမႇငတငမႈမား (Gender Awareness/empowerment) စသည ဧရယာ (၄) ခ အေပၚတြင သးသပေလလာထားသည။

႐ပရငဇာတကားမားအေပၚ Content Analysis လပရာတြင (ကား (သ႔) မ (သ႔) LGBT) ဇာတေကာငတစဦးဦးသည လပငနးခြင၊ ရပရြာ (သ႔) မသားစအတြငးတြင ၎တ႔၏ လငအရ ခြျခားဆကဆခရျခငးက ''ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈ"" ဟေသာ အေၾကာငးျခငးရာေအာကတြင ေလလာထားသည။ ျမနမာ႐ပရငမားအတြင အဓကအားျဖင လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး (အထး သျဖင အမးသားမား ေယာကားပသမႈ ဆး႐ႈးသြားေသာခါႏင အမးသမးမား အမေထာငမရေသာအခါ) ကား/မ ခြျခား ဆကဆမႈမားက သ႐ပေဖာျပသထားတတၾကသည။ အထကတြငေဖာျပထားေသာ အေျခအေနမားတြင အျပစတငျခငး၊ ေလာငေျပာငျခငး၊ အသေရပကေစျခငး စသည စကားလးမားက သးစြၾကသညက ေတြ႕ျမငႏငသည။

အလားတပင အမးသားတစေယာက ကေလးမရႏငသညအေပၚ လ႔အဖြ႕အစညး၏႐ႈျမငမႈက ႐ပရငမားအတြငး ထငဟပ ျပသထားၿပး ထအမးသားအေပၚ ေ၀ဖနမႈမားႏင ပတ၀နးကင၏ ဖအားေပးမႈမား ပါ၀ငေနသည။ ထ႔အျပင ဇာတေကာင အမးသားတစဦးသည မသားစက ဦးေဆာငႏငစြမးနညးပါးေနၿပး ဇနးအမးသမးမ ပမထကျမကေနပါက ထဇာတေကာင စ႐ကက ႐ပရငမားအတြငး ''လဖငးလည"" အျဖစ သရပေဖာျပသည။ ရပရငမားအတြငးတြင ဇနးသည၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈ ေအာကတြငရေနေသာ ထအမးသားဇာတေကာငစရကအေပၚ ပတ၀နးကငက သေရာခြငျပထားသည။ ဇာတေကာငစ႐က မားအေပၚ ခြျခားထားေသာ အေလအထမားသည မ႐းဖလာနညးအတငး မားစြာေျပာငးလျခငး မရေသးပါ။ အမးသားမား မာ ကာကြယေစာငေရာကသ၊ မသားစ/ရပကြက/ေကးရြာဦးစး၊ ျပငးထနေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးသမား၊ တကခကသႏင ခစခြငပနသမားအျဖစ သ႐ပေဆာငၾကၿပး အမးသမးမားက လမၼာေသာ သမး၊ ခစစရာေကာငးၿပး ၾကငနာေသာ မခင၊ အသ႟ ဏမရေသာ မနးကေလး၊ သစၥာမရေသာ ဇနး၊ ရကတတေသာ၊ သကၡာရေသာ စ႐ကမားတြင သ႐ပျပသၾကသည။ LGBT ဇာတေကာငစ႐ကမားက ေလာငေျပာငျခငးမားအျပင၊ ခႏၶာကယအေပၚ ေလာငေျပာငျခငးႏင လမးေရးခြျခားမႈမား ကလညး ေတြ႕ျမငႏငသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

5

''ကား/မ ပစခြကသတမတမႈ"" မားသည ခြျခားဆကဆမႈ၏ အဓကအေၾကာငးအရငး ျဖစသည။ ႐ပရငမားတြင ေယာကား ပသမႈအတြက စကားပ၊ ဆ႐းမားက သးစြၾကသည။ ''ေယာကားေကာငး ေမာငးမတစေထာင""၊ ''အသးမကတေယာကား မနးမထမနနားခစား""၊ ''ေယာကားတစေယာကအတြက ကဆးတအခနေတြဆတာ ေခြးကကခရတအခန၊ ေရနစတအခနႏင မနးမတစေယာက အခစခရတအခနေတြပ""၊ ''ေယာကားတခြန လရညခြၽန ေကာငးကငတမြတ ၾကယကဆြတလညး မလြတစတမး ရၿမလမးတညး"" စသညတ႔သည ထငရားသည သာဓကမားျဖစသည။ ''ေယာကားဆရင"" (ေေယာကားဆရင ကတတညပါ၊ ေယာကၤားဆရင ဒါမးလပသငတယ (သ႔) ဒါမးမလပသငဘး) ဆေသာ စကားလးမားက ႐ပရငမားတြင မၾကာခဏ ေတြ႕ျမငရတတသည။ ႐ပပငးဆငရာ အသြငအျပငအရ ေဆးမငေၾကာငမားသည အမးသားဇာတေကာငမား၏ ေယာကားပသမႈကျပသသည ထငရားသည လကၡဏာမားျဖစသည။

အမးသမးဇာတေကာငမားတြင မနးကေလးပသမႈႏင ''ျမနမာအမးသမးတစဦးသည မညသ႔ျဖစသငသည""ဟေသာ အယအဆက ''ျမနမာ"" ဟေသာ သညာလကၡဏာႏငတြ၍ ႐ပရငမားအတြငး ေဖာျပတတၾကသည။ ထ႔ျပင အမးသမးတ႔က သမေမြ႕၊ ေပာည၊ ပရယာယကြယသညဟ ႐ပရငမားအတြငး သတမတေဖာျပထားၾကသည။ ႐ပရငမားတြင အမးသမး မားက ဇနးေကာငး၊ သမးအလမၼာမားအျဖစလညး ပသြငးေဖာျပ ထားၾကသည။ ေနာကဆး ပစသြငးေဖာျပမႈတစခမာ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ခစားခကမား (အထးသျဖင အမးသားတစေယာကက ခစျခငး)က ထမ၀ကတတၾကပက ျပသထားျခငးျဖစသည။ မ႐းဖလာအားျဖင ျမနမာအမးသမတစဦးသည အမးသားတစဦးမ ဖြငေျပာမလာမခငး ၎တ႔၏ အခစက ဖြငဟခြငမရေပ။

''ကား/မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ"" ႏငစပလဥးၿပး Content Analysis ျပလပရာတြင လငပငးဆငရာ အေႏာငအယကေပးမႈ၊ လငပငးဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈ၊ လငပငးဆငရာႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားႏင သကဆငသည ဇာတလမး၊ ဇာတ ကြက၊ သ႐ပေဆာငခက၊ စကားလးမားႏင သေကၤတမားအားလးက ထညသြငးစဥးစား ေလလာထားသည။ ေယဘယ အားျဖင ျမနမာဟာသ႐ပရငအမားစတြင လငပငးဆငရာျပကလးမားက ေတြ႕ျမငရတတသည။ အမးသမးတစဦးက လမးေခၚေနာကေျပာငျခငး၊ ထကပါးရကပါးေျပာျခငး၊ အမးသမးတစဦး၏ ကယခႏၶာအေပၚ ရာဂစတျဖငၾကညျခငး (ဥပမာ- အမးသမး၏တငသားမားက အနးကပဆြျပသျခငး) စသညတ႔က ဇာတလမးမားအတြငး ထငရားစြာေတြ႕ျမငႏငသည။ အမားအားျဖင LGBT ဇာတေကာငမားသည လငႏငပတသကသည ညစညမးေသာ ဟာသျပကလးမားက ေျပာရနသာ ျဖစေနေသးသည။ ၎အျပင အခ႕႐ပရငမားတြင ေခါငးေဆာငမငးသားႏင ၎၏ေယာကၡမျဖစလာမညသ (ေခါငးေဆာင မငးသမး၏ ဖခင)တ႔အၾကား ဇာတၿပငသ႐ပေဆာငမႈမားက ဟာသဇာတကြကမား ျပလပထားၾကသည။ ေခါငးေဆာင မငးသားမ မငးသမးထမအခစကရယရာတြင မငးသမး၏အေဖ (ေကးရြာ/ရပကြကေခါငးေဆာင (သ႔) မငးသား၏ အလပရင) မ ၀ငေရာကေႏာငယကသည။ ထကသ႔ ႐ပရငမားတြင အမးသမး၏အခနးက႑သည အမးသားႏစဦး၏ ၿပငဆငမႈအၾကား တြင အလယလ အျပခအခနးက႑ (Passive Role) တြငသာ ရေနခသည။ ေလလာမႈတြင လငပငးဆငရာ ျပကလးမားက မားစြာေတြ႕ရခသည။

တစခါတရတြင ႐ပရငမားသည လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ (သ႔) ေႏာငယကမႈမားက အဓကဇာတလမးတစခလး၏ အစျပရာအျဖစ အသးျပထားသညက ေတြ႕ရသည။ ဥပမာ - ဇာတလမးအစတြင အမးသမးတစဦးသည အမသားတစဦး၏ လငပငးဆငရာ ႏငထကစးနငးျပမႈက ခရေသာအခါ ေနာကဆကတြအကးဆကျဖစေသာ ကယ၀နရသြားျခငး (သ႔) ထလက လကထပလကရျခငးတ႔သည ဇာတလမး၏ အဓကအပငး ျဖစလာခသည။ အလားတပင အခစကားမားတြင မငးသားက မငးသမးကေႏာငယကသည လဆးမားက မညသ႔တကခကၿပး မငးသမးက မညသ႔ကယတငသညက ျပသရနအတြက လငပငးဆငရာစေနာကသည ဇာတ၀ငခနးမားက ထညသြငးထားတတသည။

တစခါတရမာေတာ လငပငးဆငရာ ေႏာငယကသည (သ႔) အမတြငးအၾကမးဖကသည ဇာတ၀ငခနးမားက ဇာတကေထာကပ႔ ေပးသည ဇာတ၀ငခနးမားအျဖစ ေတြ႕ရပါသည။ ေခါငးေဆာငမငးသမးသည မငးသားမေႏာငယကသညက ရပကြက/ ေကးရြာေခါငးေဆာင (သ႔) ေကာငးအပထသြားတငၿပး မငးသားႏငသ၏ သငယခငးမား ေခၚအဆခရသည။ ထကသ႔ေသာ ဇာတ၀ငခနးမားက အခစကားမားတြငေတြ႕ရၿပး ၎က ဟာသအျဖစ တငဆကျပသၾကသည။ တခ႕႐ပရငမားအတြငးရ ဇာတ၀ငခနးမားတြင အရကမးေနေသာေယာကားမ အမးသမးတစဦးအား ႐ကႏကျခငးက အမးသားတစဦး၏ ဆးေသာ ဇာတ႐ပအျဖစ ျပသထားသည။

''ကား/မဆငရာ သျမငႏးၾကားမႈ/(စြမးေဆာငရညႏငစြမးေဆာငႏငခြငက) ျမႇငတငမႈ"" သည ပစခြကသတမတမႈမားက ၿဖခ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

6

ၿပး လမႈျပျပငေျပာငးလမႈတစရပ ေပၚထြနးလာေစရန ေစေဆာအလငးေပးျခငးျဖစသည။ တခ႕ဇာတၾကမးကားမားတြင အမးသမးမားက ေခါငးေဆာငေနရာထားၾကသညလညးရသည။ သ႔ရာတြင ထ႐ပရငအမားစတြင အမးသမးမား၏တကခက သညစြမးရညကသာ အဓကျပသၿပး အမးသားမားသည အမးသမးမားက ကြနဖးသငးပညာသငေပးေသာ ဆရာ၏ အခနးက႑ တြင ရသည။ ဇာတၾကမးကားမားတြငသာမက မခငေမတာဘြ႕က သ႐ပေဖာျပသေသာ တျခားေသာ ႐ပရင မားတြင အမးသမးမားသည ၎တ႔သားသမးမားက ပးေထာငရာတြင မညမစြမးပကားႀကးၾကသညက သ႐ပေဖာ႐ကျပ ၾကသည။ LGBT မား၊ ျပညတနဆာမားႏင ပတသကၿပး ကား/မခြျခားမႈဆငရာ သျမငႏးၾကားမႈက အေထာကအပေပးေသာ ႐ပရငတစခ႕ကလညး သေတသနအဖြ႕မ ေတြ႕ရခေသာလညး အေရအတြကမာ နညးပါးေသးသည။ ေဖာေျဖေရးဇာတလမး ႐ပရငမားတြင ကား/မ ခြျခားမႈဆငရာ အသရမႈ၊ စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈမားက ေကာ႐းထားၿပး ႐ကျပထားေသာ႐ပရင မားႏင ဇာတကြကမား အနညးအကဥးသာရေသာလညး အမးသမးမား၏အခြငအေရးႏင ကား/မ တနးတညမမႈက အဓက ႐ကျပထားေသာ မတတမး႐ပရငမားႏင ဇာတလမးတမား အမားအျပား ရေနပါသည။ အဆပါ႐ပရငမားက ရနကနၿမ႕တြင ရေသာ လ႕အခြငအေရး လ႔ဂဏသကၡာ ႏငငတကာ႐ပရငပြေတာႏင ၀န႐ပရငပြေတာတ႔တြင ႐တငျပသၾကသည။

အေၾကာငးအရာ/ အေတြးအေခၚအသစမားကမတဆက ဖနတးရာ၌ ႐ပရငေလာက၊ အထးသျဖင ထတလပသမားႏင ႐ပရငဖနတး သတ႔၏ အဓကအခကအခမားက ဤေလလာမႈမ ရာေဖြေဖာထတထားသည။ အမးသမးဦးေဆာငသညဇာတမားက ဖနတးႏငမႈ ဘာေၾကာငနညးပါးေသးသနညးဟေသာ ေမးခြနးက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအတြငး ေမးျမနးခသည။ အျခားေသာ အေၾကာငးအရာမား တြင LGBT ဇာတ႐ပမားႏငပတသကၿပး ေလာငေျပာငသေရာမႈမားပါရသည ႐ပရငမား ပမမားျပားလာျခငး၊ ႐ပရငလပငနးအတြငး လအပခကမားႏင အလမးကြာေ၀းမႈမားႏင ဆငဆာဥပေဒမားအေၾကာငးလညး ေဆြးေႏြးခပါသည။

နာမညႀကးသ႐ပေဆာငမား၏လႊမးမးမႈသည ႐ပရငေစးကြကအတြငး လားရာအေျပာငးအလအတြက အဓကျဖစသညက ေျဖဆသ အားလးက တညတၫြတတညး ေျဖၾကားခၾကသည။ ၁၉၉၀-၂၀၁၀ ကာလမားအတြငး ႐ပရငထတလပမႈ ကဆငးလာခၿပးေနာက ဗြဒယထတလပမႈ ျမငတကလာခရာတြင ႐ပရငလပငနးသည မငးသား/မငးသမးက အေျချပေသာ ေစးကြကတစချဖစလာခသည။ နာမညႀကး မငးသား/မငးသမးမားက အသးျပျခငးသည အကးအျမတျပနရရန အာမခခကရခသည။ ၎သည မငးသား/မငးသမး ဦးေဆာငေသာ ႐ပရငဇာတကားမားထတလပရန တြနးအားေပးသည။ မငးသားအသားေပးဇာတမားက ဖနတးျခငးသည အမးသား ႀကးစးေသာ၀ါဒက အေထာကအပေပးလကရသည။

အမးမးေသာ အေၾကာငးအရာတ႔ေၾကာင အရညအေသြးျပည၀ေသာ ႐ပရငမားက ဖနတးထတလပႏငမႈ ေလာကလကရသည။ ၎တ႔တြင လ႔စြမးအားအရငးအျမစနညးပါးမႈ၊ အသအျမငဗဟသတအလမးကြာေ၀းမႈႏင အေျခခအေဆာကအအျဖစေသာ စတဒယ ႏင ႐ပရင႐မား အလအေလာကမရမႈ စသညတ႔ပါ၀ငသည။ လငယ႐ပရငဖနတးသမားႏင အပစဖြ႕ေမးျမနးျခငး (Focused Group Discussion_ FGD) (သ႔) အဓကသတငးေပးသမားႏင ေတြ႕ဆျခငး (Key Informant Interviews _ KI) တ႔တြင အရညအခငး ရေသာ ဇာတၫႊနးေရးဆရာမား အလအေလာကမရဟေသာအခကက ထတေဖာေျပာၾကားၾကသည။ ထအခကသည အရညအေသြး ေကာငးမြနေသာ ဇာတကားထတလပရာတြင သကေရာကမႈရေစသည။ ကြၽမးကငေသာ ဇာတၫႊနးေရးသမားႏင ႐ပရငအဖြ႕သား မားက ႐ပရငထတလပေရးတြင သ႔ေနရာအလက လအပလင လအပသလ ေရြးခယခန႔ထားရန ခယဥးသည။ ၎အျပင လကရ ႐ပရငေလာကတြင လႈပရားေဆာငရြကေနသတ႔တြင လ႔အခြငအေရးႏငပတသကၿပး သျမငႏးၾကားမႈမား လအပသညဟ ဆသည။ စစအစးရလကထကတြင လ႕အခြငအေရးကစၥႏငပတသကသည စကားလးမား (သ႔) ဇာတလမးမားက ပတပငခခရသည အတြက ေနာကပငးတြင ဒါ႐ကတာႏငဇာတၫႊနးေရးဆရာကသ႔ေသာ ဇာတလမးဖနတးသမားသည လ႔အခြငအေရးက ေလလာရန သတမ ႏငမႈ နညးပါးလာခေတာသည။ ၎မတစဆင လ႔အခြငအေရးႏငပတသကသည ကင၀တမားက လစလ႐ႈလာၾကသည။ ထ႔ အျပင ႐ပရငထတလပမႈဆငရာ စကပစၥညးမားမလေလာကမႈ၊ စတဒယေနရာမရမႈႏင ႐ပရင႐မားနညးပါးလာမႈတ႔သည ျမနမာ႐ပရငဖနတးသ မားအတြက အဓကအခကအခမား ျဖစလာခသည။

ေနာကဆးတစခမာ ဆငဆာျဖတေတာကျခငးးသည ႐ပရငဖနတးသမားႏင ဆငဆာဘတအဖြ႕အၾကား အျငငးပြားဖြယကစၥရပတစခ ျဖစေနပါသည။ ႐ပရငဖနတးသမား၏ ေျပာၾကားခကအရ လကရဆငဆာဘတအဖြ႕သည ယဥေကးမႈထနးသမးျခငးႏင တ႔အေရး (၃) ပါးျဖစသည ၁) ျပညေထာငစမၿပကြေရး၊ ၂) တငးရငးသား စညးလးညၫြတေရး၊ ၃) အခပအျခာအာဏာတညတခငၿမေရးဟ သည လပထးမားအေပၚတြင အဓကထား လပေဆာငလကရသည။ ဆငဆာဘတအဖြ႕သည ဇာတ၀ငခနးမားတြင အမးသမးမား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးႏင မသနစြမးသမားကႏမခသည ဇာတ၀ငခနးမားက ေသခာၾကည႐ႈစစေဆးျခငးမရဘ ထငရားသည လငအသားေပးျပကြကမားကသာ တားျမစျခငးျပလကရသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

7

သ႔ေသာ အျခားတစဘကတြငမ ဇာတအမခငခန႔ေသာ ဇာတကား႐ကကးမႈနညးပါးလာျခငးမာ ဆငဆာႏငမသကဆငဟ ဆငဆာ ဘတအဖြ႕၀ငမားမ ေျဖၾကားၾကသည။ ၁၉၈၈ မတငမ စစအစးရလကထကရ ဆငဆာတငးကပသည ကာလမားအတြငးမာေတာင အရညအေသြးျပည၀ေသာ ႐ပရငမားက ထတလပႏငခေသးသညဟ ၎တ႔ကဆသည။ ဖနတးမႈေလာကျခငးမာ ႐ပရငဖနတးသ မား၏ အသအျမငနညးမႈႏင ေကာငးမြနေသာဇာတမားက မထတလပႏငျခငးတ႔ေၾကာငသာျဖစသညဟ ဆငဆာဘတအဖြ႕မ ေျဖ ၾကားခသည။ သ႔ေသာ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ သျမငႏးၾကားမႈမားတ႔ႏငပတသကၿပး ဆငဆာ ဘတအဖြ႕၏ နားလညထားမႈႏင အဓပၸာယဖြငဆမႈမာလညး ေမးခြနးထတစရာေကာငးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လငပငး ဆငရာ ညစညမးေသာစကားလးမားႏင ျပကလးမားက တခ႕႐ပရငမားတြင ေတြ႕ျမငေနရၿပး တခ႕တြင ကား/မ ပစသြငးေဖာျပမႈႏင လမးေရးခြျခားမႈမားက ကယကယျပန႔ျပန႔သးစြေနၾကေသးသည။

ထ႔ျပင ကား/မ ေရးရာ အသအျမငမားက ရပရငမတဆင ျမငတငရာတြင ဆငဆာက အေလးထား စဥးစားေသာ “ယဥေကးမႈ“ ဟသညအခကမာ နဂရရငးစြ ေရးရးအျမငမားက တကဖကရာ၌ အတားအဆးျဖစေနပါသည။

အခပအားျဖင ဆရလင ျမနမာရပရငေလာကအေနျဖင လြနခေသာ ဆယစႏစမားစြာက ကငသးခသည အရးစြလာေသာ ကား-မ ေရးရာ ပစခြကအျမငမာ မားစြာမေျပာငးလေသးသညအတြက ကား-မ ေရးရာ အေၾကာငးအရာမားႏငပတသကၿပး အသအျမငပမတးတကရန လအပေနပါသည။ ထသ႔ အရးစြလာေသာ ကား-မ အျမငမားက တကဖကရနအတြက ျမနမာရပရငေလာကတစခတညးတြငသာ တာ၀နရသညမဟတဘ ဆငဆာအဖြ႔ကယႏႈကက ကား-မ တနးတညမေရးဆငရာ အျမငမားက မတဆကေပးမႈတြင လကခႏငရန လအပပါသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

8

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

9

(၁)မတဆက

႐ပရငမားသည လမႈသ႐ပသကနမားက သ႐ပေဖာျပသေန သည သတငးအခကအလကမားႏငပရပမားက ပရသတဆ သ႔ ပ႔ေဆာငႏငသညအတြက အစြမးအထကဆးေသာ ဆကသြယမႈလမးေၾကာငးတစချဖစသည။၁ ၎အျပင ႐ပရငမား သည ယဥေကးမႈ၊ လ႔အဖြ႕အစညးမားအတြငးရ တနဖးမားႏင လတ႔၏ေတြးေခၚမႈမားက ပေဖာေနသညအရာလညး ျဖစ သည။ ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးသညကာလ(သ႔) အယအဆ ေရးရာ အျငငးပြားၾကသညကာလမားတြင ႐ပရငမားသည ၀ါဒျဖန႔သည လကနကတစချဖစခသည။ ဥပမာ - ဟစတလာ သည ဂာမနမားက ဂးမားက မနးသညအေၾကာငးက ဆက သြယေရးမဒယာနညးလမး အမးမးကအသးျပၿပး ၀ါဒျဖန႔ခ သည။ ေနာကပငးတြင ႐ပရင (သ႔) စာေပမားကသ႔ေသာ အႏ ပညာအမးမးသည အသအျမငတညေဆာကမႈအေပၚ လႊမးမး လာခၿပး လမႈဖြ႕စညးတညေဆာကပ နညးလမးတစရပျဖစလာ ခသည။ ကား/မေရးရာ သာတညမမႈႏငပတသကၿပး ႏးၾကား သျမငမႈႏင လငတဆကဆသ၊ အမးသမးခငး ခစႀကကသ စသည လငခြျခားမႈအေပၚ လကသငခႏငမႈတ႔က ပ႔စေမာဒန ကာလမားအတြငး ျမႇငတငခၾကသည။

သ႔ေသာ ႐ပရငမားတြင အမးသမးမားက ကယစားျပမႈ

ေလာနညးေနေသးသညက အထငအရား ေတြ႕ျမငႏငေသးပါ ေသးသည။ ထ႔ေၾကာင အဓကျပနာမာ ''႐ပရငမားတြင အမးသမးမား၏ သ႐ပေဆာငရမညအခနး ပါ၀ငမႈ"" ဆသည ထက ''ထသ႐ပေဆာငရမည အခနး/ေနရာက မညသ႔ပေဖာျပ ထားသည""ဟသည အခကျဖစသည။ အေရ႕တငးသားတ႔၏ အယအဆတြင အမးသားၾကးစးသည၀ါဒက ကးကြယျခငးႏင မနးမပသမႈသည ၿမၿမစြာအျမစတြယလကရသည။ အမးသမး မားက အမားစအားျဖင ေလးစားဖြယမခင (သ႔) အနစနာခ ေသာဇနး (သ႔) လငပငးဆငရာကစၥတ႔တြင ျပသမႏရသည ဇာတ႐ပမားတြင သ႐ပေဆာငေစတာမားပါသည။ ဥပမာ - တ႐တ႐ပရငဇာတလမးျဖစသည ''We get married"" သည ''အသက ၃၀ နားနးသညတင လကမထပရေသးသည"" အမး သမးမား၏ မနးမသားဘ၀က ပေဖာျပသထားသည။ ထ႔အတ တျခားေသာ အာရ႐ပရငမားျဖစသည ေဘာလ၀ဒ၊ ကရးယား ဇာတလမးမားႏင ထငး (သ႔) ဖလစပင ႐ပသဇာတလမးတြမား တြငလညး အမးသားႀကးစးေရးက အသားေပး႐ကကးမႈမား ရပါသည။

အမးသမးဇာတေဆာငစ႐ကမားက မ႐းဖလာပစသြငးေဖာျပသ႐ပေဖာျပမႈပစသည နညးပါးေသးေသာလညး လတတေလာ

၁ McQuail 1994

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

10

ဆယစႏစအတြငး ေျပာငးလလာခသည။ ဥပမာ - My wife is gangster ကရးယား႐ပရငဇာတကား၊ Chocolate ထငး ႐ပရငဇာတကား၊ Ki & Ka အႏၵယ႐ပရငဇာတကားမား အတြငးရ ဇာတလကမငးသမးမားသည အမ းသားႏင အမ းသမး မားအေပၚ မ႐းဖလာပစသြငးေဖာျပမႈမားက တကဖကရန ရညရြယၿပး ထဇာတကားတ႔သည ကား/မ ထးစသတမတခက မားက ေျပာငးလျပသထားေသာ ႐ပရငမားဟ ဆႏငပါသည။ ျမနမာႏငငတြငမ မ႐းဖလာ ကား/မ ပစသြငးေဖာျပမႈသည အျမစတြယလကရၿပး သတငးမဒယာလြတလပခြငမာ ဆယ စႏစ ငါးစၾကာေအာင ဆး႐ႈးခသည။ ေတာလနေျပာငးလမႈျဖစ ေစမည အေတြးအေခၚမားက မဒယာမားမတစဆင ျမႇငတင ဖ႔ရာ ခယဥးခသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ျမနမာ႐ပရငမား၌ လကရအမးသမးမားက ေဖာျပေနသညပစမားအေပၚတြင အေျပာငးအလမားမားစားစားက ေမာလငဖ႔ မျဖစႏငပါ။

႐ပရငမားတြင အမားစေဖာျပေနေသာ အမးသမးမား၏ ဇာတ႐ပအခနးက႑မားႏငစပလဥးၿပး ၎သည တကယ အျပငဘ၀က ထပဟပေနျခငးလား၊ ပစသြငးေဖာျပခကတစခလားဆသညမာ အျငငးပြားဖြယရာကစၥတစရပ ျဖစေနခသည။ တကယအျပငေလာကတြငရေသာ စ႐ကလကၡဏာမားသည ႐ပရငတြင ထပဟပေကာငး ထငဟပႏငေသာလညး ႐ပရင သည ထသ႔ေသာ ထငဟပခကမား၊ လတ႔၏အယအဆမားက ဘယေတာမမေပာကပကေအာင ထပမပသြငးလကျခငးအား ျဖင ခငခေအာင ျပလပခသည။ တျခားတစဖကတြငလညး ႐ပရငအပါအ၀င အႏပညာဖနတးမားသည အႏပညာသက သကအတြက ရပတညသငသညလား (သ႔) ၀ါဒျဖန႔ရန ရပတည သငသလားဆသညအခကမာ စဥးစားစရာျဖစသည။၂ ပထမ အပစတြင အႏပညာသည လတ႔ကေဖာေျဖျခငး (သ႔) စတ ခစားမႈမားက ျဖစေပၚေစျခငးအတြကသာ ျဖစသငသညဟ ဆၿပး ဒတယအပစမာ အႏပညာသည တစစတစခက ပညာ ေပးရန (သ႔) လႊမးမးရန (သ႔) ေျပာငးလရနအတြက အားသန သည။ ၎မာ ျမနမာ႐ပရငေလာကအတြက အဓကျပနာ တစရပျဖစၿပး ကား/မ ပစသြငးေဖာျပမႈႏင ကား/မေရးရာ ဆငရာ အသရမႈတ႔အၾကား အျငငးပြားမႈမား ျဖစလကရသည။ ထအျငငးပြားခကႏစရပက ပငးျခားထားသည မဥးမာလညး ခပေရးေရးသာရပါသည။

ျမနမာႏငငရ စာရငးဇယားမားအရ ၂၀၀၀ ခႏစမ ၂၀၁၈ ခႏစ အတြငး ျပသခေသာ႐ပရငမား၏ သးပတစပသည ဟာသကား မားျဖစၿပး ကနဇာတကားမားမာ သရကား၊ ဒရမမာကားႏင အခစကားမားျဖစၾကသည။ ဟာသကားအမားစတြင LGBT ဇာတ႐ပမားပါ၀ငၾကၿပး ၎တ႔က ဟာသလပသမား၊ အသ႟ ဏ နညးပါးသမား၊ ရယရေသာ/(သ႔) ထထငးေသာ ဇာတ႐ပမား အျဖစ သ႐ပေဆာငေစသည။ အမးသမးတစဦး၏ ခႏၶာကယ ႏငပတသကသည ညစညမးျပကလးမားႏင အထငအျမငမား က ဟာသျပကြကမားတြင အလြနသးစြၾကၿပး ၎မာ လငပငး ဆငရာ ေစာကားေနာငယကမႈက ကးလြနျခငးျဖစသညက ဇာတေဆာငမားကယတငက မသရၾကပါ။ ထအေၾကာငးအရာ တ႔အေပၚမတညၿပး ဤေလလာမႈသည ဇာတလမး၊ ဇာတေကာင စ႐ကမားႏင ဇာတၫႊနးမားအျပင ဆငဆာ၊ နာမညႀကး မငးသား/မငးသမး အေျချပထတလပမႈ၊ လ႔စြမးအားအရငးအျမစနညးပါးမႈႏင အျခားျပနာႀကးမား (ကင၀တႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ႏးၾကားသျမငမႈ) စသည ျမနမာ႐ပရငထတလပမႈလပငနးတြငးရ အခကအခမားက ခဥးကပ ေလလာထားပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈႏင ဆငဆာမ၀ါဒ ေျဖေလာမႈမားေၾကာင ၂၀၁၅ ခႏစကစၿပး ႐ပရငထတလပမႈ တျဖညးျဖညး ျပနလညျမငတကလာပါသည။ ထ႔ေၾကာင

၂ Art and Social Life by G.V.Plekhanov, 1912

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

11

႐ပရငဇာတကားတ႔၏ အေၾကာငးအရာပငးအေပၚ အေလး ထားမႈမာလညး ေမးခြနးထတစရာျဖစလာပါသည။ ဤေလ လာေရးမာမ ႐ပရငဇာတကားတ႔၏ အေၾကာငးအရာအေလး ထားမႈက ကား-မ ေရးရာရႈေထာငမ အဓကထား ေလလာ မညျဖစသည။

ဤေလလာမႈ၏ ရည႐ြယခကမာ ၁) ျမနမာ႐ပရငလပငနး အတြငးရ ကား/မေရးရာ ႏးၾကားသျမငမႈက ေလလာရနႏင ၂) အေတြးအျမငအသစမားက ဖနတးထတလပႏငရန၊ ႐ပရင မားမတစဆင မ႐းဖလာအေတြးအေခၚမားက ကငလႈပၿပး ကား/မေရးရာ အခနးက႑မားက ထညသြငးစဥးစားရန ႀကေတြ႕ေနရသည အခကအခမားက နက႐ႈငးစြာ နားလည သရေစရနျဖစသည။ ဤေလလာမႈသည အရညအေသြးစျပ (Qualitative) အခကအလကေကာကယသညစနစျဖင ခဥး ကပထားၿပး သေတသနျပလပသမားသည ၂၀၁၆ မ ၂၀၁၇ ခႏစအတြငးတြင ထတလပခေသာ႐ပရငမားအေပၚ Content Analysis ျပလပထားသည။ သေတသနအဖြ႕သည ႐ပရင ေလာကတြင ပါ၀ငေဆာငရြကေနသမား၊ ကြၽမးကငသမား၊ ျမနမာ႐ပရငအဖြ႕အစညးမ ၀ါရငမား၊ ႐ပရငဆငဆာဘတ အဖြ႕၀ငမားႏင လငယ႐ပရငဖနတးသမားတ႔ႏင ေတြ႕ဆၿပး တစဦးခငးေမးျမနးေဆြးေႏြးျခငး ႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငးမား ျပလပခသည။

ဤေလလာမႈ၏ ပထမပငးတြင ၂၀၁၆ ႏင ၂၀၁၇ အတြငးတြင ထတလပခေသာ ေဖာေျဖေရးဇာတလမး႐ပရင၊ ဗဒယ၊ မတတမး႐ပရငႏင ဇာတလမးတ စစေပါငး ၈၃ ကားက ၾကည႐ႈ

ၿပး ႐ပရငဇာတကားမားတြင ကား/မေရးရာ စသတမတခက မားအေပၚ Content Analysis ျပလပခသည။ သေတသန၏ ဒတယအပငးတြင လကရ႐ပရငေလာက ရငဆငေနရသည အတားအဆးမားကအေပၚ ႐ပရငဖနတးသမားႏင ကြၽမးကငသ မား၊ ဆငဆာဘတအဖြ႕၏႐ႈျမငမႈမားက နားလညေစရန ေလ လာထားသည။ ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF) သည ''႐ပရငဇာတလမးမားတြင ကား/မေရးရာ အယအဆမားက ထညသြငးစဥးစားေစမႈ""ဟေသာ ေခါငးစဥ ျဖင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတစခက လငယ႐ပရငဖနတးသမား ႏင ဦးစးျပလပခၿပး ၎မာ ႐ပရငဖနတးသမား၏ ကား/မ ေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈမားကျမႇငတငရနႏင လ႔အခြငအေရး ႏင ဂဏသကၡာကႏမခေသာ ဇာတကြကမား ေလာပါးေလေစ ရန နညးနာမားေပၚထြနးလာေရးအတြက ၀ငး၀နးစဥးစား အေျဖရာရနအတြက ရညရြယခပါသည။

ဤစာတမးက ၁၉၂၀ ခႏစက စတငခသည ျမနမာ႐ပရင၏ သမငးေၾကာငးႏင အစမခမတြင စာတမးအတြက ေလလာ ခေသာ သအရပငးဆငရာအေၾကာငးက ဦးစြာတငျပပါမည။ ထ႔ေနာက အေၾကာငးအရာပစက ေလလာေသာနညးႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈတ႔မ ရလဒမားက တငျပပါမည။ ၿခင၍ ေျပာရလင ကား-မေရးရာ ပစခြကသတမတခကမားႏင ခြျခားမႈမားမာ ယေန႔ေခတ ႐ပရငဇာတကားမားတြငလညး ေတြ႕ရဆျဖစၿပး၊ ၎က ျဖစေပၚေစသည ယဥေကးမႈႏင စနစတကအဖြ႕တညေဆာကခကမားက ဤစာတမးက ေဖာထတ ထားပါသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

12

(၂)

သအရခဥးကပမႈ

(က) ဒဂၤါးျပား၏ မကႏာျပငႏစဖက - မ႐းဖလာပစခြကသြငးမႈ (ပေသ ကားကယဆမႈ)က ခငမာေစျခငးလား (သ႔) သျမငႏးၾကားမႈက ျမႇငတငျခငးလားပစခြကသြငးျခငးဆသညမာ လတစဦးတစေယာက အခငအမာယၾကညထား မႈမားအေပၚ အေျခတညကာ ကနလအပစတ႔၏ စ႐ကလကၡဏာရပမား အေပၚတြငလညး လြနကစြာ ေယဘယေကာကခကခလကျခငးက ဆလ သည။၃ လသားမား၏ သေဘာသဘာ၀သည မမႏငမတညဟ ယဆရေသာ အျခားေသာသမားအေပၚတြင ရမးဆအကျဖတလမႈမား ရေနတတသည။ ထ႔ကသ႔ ရမးဆအကျဖတလရျခငးမာ ၎တ႔အေနျဖင တျခားသမားႏင ပတသကၿပး ဂဃနဏ မသရျခငး၊ စတ၀ငစားမႈမရျခငး၊ သတငးအခက အလကႏင အသပညာဗဟသတကြာဟျခငး (သ႔) တျခားသမား၏ယဥေကးမႈ မားႏင ထေတြ႔သရခြငနညးပါးျခငး စသညတ႔ေၾကာင အေျခတညျဖစေပၚလာ ျခငး ျဖစေပသည။၄ ေပးလသညသတငးအခကအလကတစခသည ပစခြက သြငးမႈျဖစေစသညလား (သ႔) လ႔အဖြ႕အစညးအတြငးရ လကေတြ႕ျဖစတညေန သညမားက သရေစျခငးအားျဖင လအပေသာ ေျပာငးလမႈေဖာေဆာငရန

၃ Gamble and Gamble (2002)၄ Matusitz( 2012)

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

13

အတြက တပလန႔ေပးေနျခငးလားဆသညက အဓပၸာယဖြငဆ ရာတြင သျမငဗဟသတရမႈသည အေရးႀကးသည အခနးက႑ တြင ပါ၀ငေနသည။

ေယဘယအားျဖင သျမငဗဟသတရမႈဆသညမာ တစစတရာ (သ႔) တစစတစေယာကက အေတြ႕အႀက (သ႔) ေလလာသငယ မႈမားမတစဆင နားလညသရေစျခငးဟ အဓပၸာယဖြငဆ သည။ သျမငဗဟသတရမႈဟသည အေၾကာငးအရာႏင ယဥပါး မႈ၊ ႏးၾကားမႈ၊ နားလညသရမႈႏင သျမငမႈတ႔ႏင ဆကစပလက ရသည။ သျမငဗဟသတ ထတလပမႈျဖစစဥ (knowledge production process) တစခတြင သျမငဗဟသတဆသည မာ ယဥေကးမႈ၊ စ႐ကလကၡဏာ၊ အေတြ႕အႀကႏင လမႈေရး ကငထးမားႏင စပလဥးလကရသည။ လမႈသပၸပညာရင ဖးကး၏ ယဆခကအရ သျမငဗဟသတဆသညမာ ပါ၀ါက လကခကငသးျခငးျဖစၿပး ပါ၀ါဆသညမာ သျမငဗဟသတ၏ ျဖစေစသည မကနးတစခအျဖစ အၿမတညရသည။ ဖးကး၏ အဆအရ ပါ၀ါဆသညမာ ေနရာတငးတြင တညရေနႏငပါ သည။ ပါ၀ါႏငအသအျမငတ႔သည အျပနအလနဆကစပေန ၿပး ၎က ကြၽႏပတ႔လပကငေဆာငရြကမႈမားအေပၚ အကန႔ အသတ လပႏငသကသ႔၊ တစဖကတြငလညး နညးလမးသစ မား ျဖစေပၚလာေအာင လမးဖြငေပးသည။ ဆလသညမာ ပါ၀ါ သည သျမငမႈဗဟသတ ထတလပရာတြင အခရာကသည။ ပါ၀ါသည ယဥေကးမႈ၊ စ႐ကလကၡဏာ၊ အေတြ႕အႀကႏင လမႈ ထးတမးမားတြင လကခကငသးေနေသာ အစဥအလာ အေဟာငးမားက ခငခေစသညနညးတ (သ႔) အေတြးအျမင အသစမားက တညေဆာကေပးသည။

သ႔ဆလင အသအျမငဗဟသတမား ခငမာတညတေအာင မညသ႔ လပေဆာငၾကသနညး။ ခငမာတညတေအာင လပ ေဆာငျခငးဆသညမာ ခးေျမႇာကျခငး/႐ႈတချပစတငျခငး နညးလမးတ႔ျဖင မမတ႔အလရေသာအျပအမက ပေဖာျခငး ႏင အလမရေသာ အျပအမတ႔က ထနးခပျခငးျဖစစဥတစရပ ျဖစသည။ အသအျမငက ခငမာတညတေအာင လပေဆာင ျခငး သအရအရ လတ႔သည ၎တ႔ရ ရရငးစြသေဘာထား အျမငမားႏင ယၾကညခကမားက တြနးအားေပးေထာကခ မည အခကအလကမားကသာ ရာေဖြမတသားတတၾကသည ဟ သရသည။ ၎တ႔ ယၾကညထားေသာအရာမား ေျပာငးလ သြားေသာအခါ စတမသကမသာခစားၾကရသည။ လထ ဆကသြယေရး၏ အကးတရားမား ''The effect of Mass Communication (1960)၅"" စာအပက ေရးသာေသာ ဂးဇက ကလကပါသည ''မဒယာမားသည [တစစတစရာက]ေျပာငးလေပးဖ႔ထက [ရရငးစြက] ခငမာတညတေအာင လပေဆာင သညက မားသည""ဟ ဆထားသည။

မ႐းဖလာယၾကညမႈ (သ႔) အယအဆမားက ရငႏးၿပးသား စကားလးမား၊ ႐ပပမားႏင ဇာတေၾကာငးေျပာျခငးမားႏင ဖနတလလေဖာျပျခငးသည ပေသကားကယဆခကက ခငမာ တညတေအာင ျပလပျခငးျဖစသည။ သရရငးစြ အသအျမင ဗဟသတမားႏင ပတသကသည သတငးစကားမားသည မနကနၿပး သရရငးစြမဟတသည အသအျမငဗဟသတမား သည မားသည (သ႔) အျပစေပးထကသညဟ ယဆေစျခငး ျဖစသည။ ၎သည အႏတသေဘာေဆာငေသာ ခငမာ တညတေအာင ျပမလပေဆာငခကမးျဖစသည။ ႐ပရငမား တြင စကားလးမား၊ သေကၤတမားႏင သ႐ပေဆာငမႈမားသည ဇာတလမးက အဓပၸာယေပၚေစသည ေဖာျပခကမားပါ၀ငပါ သည။ ဇာတလမးၿပးသြားေသာအခါ ဇာတေကာငမား၏ သေဘာသဘာ၀မားသည ၾကည႐ႈသတ႔အတြက ထငျမငခက (သ႔) လႊမးမးမႈတစစတစရာ ခနရစထားခသည။ ထ႔ေၾကာင ႐ပရငမားတြင ပါ၀ငသညအေၾကာငးအရာမားသည ပရသတ ၏ အသအျမငဗဟသတက ပသြငးရာတြင (ပါ၀ါရေစသည) သကေရာကမႈရေစပါသည။

အေတြးအေခၚယဆခကမားက ခငမာတညတေအာင လပေဆာင မႈႏငစပလဥး၍ အခ႕သမားကမ ႐ပရငဆသညမာ ျပငပ ေလာကရ သရပသကနမားက အမနတကယ ထငဟပေစ ျခငးမသာျဖစသည၊ အႏတသေဘာေဆာငေသာ အေတြးအေခၚ မားျဖစလာေအာင တမငပသြငးေနျခငးမဟတဟ ျငငးခက ထတၾကပါသည။ လမႈေျပာငးလမႈတစခချဖစေစေအာင ျပငပ ေလာကမ သရပမနမားက ေဖာထတျခငးအားျဖင အသအျမင ဖြငေပးျခငးလား (သ႔) သေနျမငေနကအရာမား ထပတလလ ျပသျခငးအားျဖင ပေသကားကယဆခကမား ခငမာေအာင ျပလပေနျခငးလားဆသညမာ ၾကည႐ႈသက မညသည႐ႈေထာင ကေနၾကည၍ အနကျပနထားသညက ျပနလညစးစမးၾကည ရနလပါသည။ ၾကည႐ႈသ၏အနကျပနမႈသည ၎၏အသ အျမငဗဟသတ၊ အေတြ႕အႀက၊ သငယထားေသာ အေတြး အေခၚႏင တစကယရညစတ၀ငစားမႈ စသညတ႔အေပၚတြင မတညၿပး အမးမးကြျပားႏငသည။

ဤေနရာတြင ဇာတလမးမားသည အျပငေလာကက ထငဟပ ေနေသာလညး ဇာတလမးပါအေၾကာငးအရာႏင တငျပသည နညးလမးတ႔သည အလြနအေရးႀကးသည။ ဆလသညမာ အေၾကာငးအရာသည အေတြးအျမငသစတစခက ထတလပ ရန လႈ႕ေဆာေနျခငးလား၊ အသအျမငဗဟသတအသစတစ ရပက တညေဆာကေနျခငးလားဆသညက ခြျခမးစတျဖာရန လသည။ ႐ပရငတြငပါရေသာ အေၾကာငးအရာမားသည အႏတသေဘာေဆာငမည ပစသြငးေဖာျပခကမားက သတ ျပေရာငရားၿပး အေတြးအျမငေဟာငးမားက စြန႔လႊတေစမည

၅ Klapper (1960)

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

14

သတငးစကားမားက ပရသတထေပးရန လအပပါသည။ ဥပမာ - ကးႏြေသာအမးသမး (သ႔) ထမငးဟငးခကေသာ မခငစသည ဇာတေကာငစ႐ကတ႔သည အာရအမးသမး အမားစ၏ အျပငေလာကမပစပငျဖစသည။ သာမနအေၾကာငး အရာသာ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင လ႔အဖြ႕အစညး၏ မညမစြာ ဆကဆခရမႈေၾကာင ၀နပထမးေနရေသာေၾကာင ထအမး သမးမား၏ ေန႔စဥဘ၀တြင ႀကေတြ႕ရေသာ အခကအခမားႏင ႐နးကနေနရျခငးက ႐ကျပပါက ႐ပရငပါအေၾကာငးအရာ၏ လားရာမာ အေျပာငးအလတစခ ျဖစေစလေသာဘကသ႔ ဦးတညသြားမညျဖစသည။

ဤေလလာမႈ၏ Content Analysis တြင ႐ပရငထက အခ အခစကားေျပာ၊ ဇာတလမး၊ စကားလးႏငသေကၤတတ႔က ဂ႐ ထားေလလာၿပး အပစ(၄)စခြကာ ဆနးစစထားပါသည။ ဤ ေနရာတြင ႐ပပသေကၤတတ႔မာ တစခခက ကယစားျပ၍ အဓပၸာယကေဖာေဆာငတတသညျဖစ၍ ၎ကလညး ေလလာရန အေရးႀကးပါသည။ အ ထးသျဖင ဘာသာစကား၊ ႐ပပႏင အရာ၀တပစၥညးမားသည အဓပၸာယတစစတစရာ ျဖစေပၚေစရန အသးခခမားျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔က ေဖာေဆာငမည အဓပၸာယကသႏငရနအတြက ၎တ႔က လညး ေလလာရနလအပပါသည။၆

ပထမအပစျဖစသည ''ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈ""တြင စကား လးမားႏင သေကၤတမားသည အမးသမးဇာတေကာငမား၏ အရညအခငးက မညသ႔နမကေစသညက ေလလာထားသည။ ''ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈ"" ႏင ''ကား/မ ပစခြကသြငးေဖာျပမႈ"" တ႔သည တစခႏငတစခ ဆကစပေနေသာလညး ''ပစခြကသြငး သည သတငးစကားမား""က ဒတယအပစတြင သးသန႔ေလလာ ထားသည။ ၎တြင ႐ပရငမားတြင အမးသမးမား၏ အခနး က႑မားက မညသ႔ေဖာျပထားသညႏင ဇာတကားတြင ပါ၀င ေသာ တျခားသမားသည အမးသမးမားက မညသ႔သတမတ ၾကသညက အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ တတယအပစတြင ''ကား/မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ""ႏင စပလဥးၿပး ဇာတကား ထတြင စတပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၊ ကာယကေျမာက အၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈတ႔က ပေဖာ ထားပအေပၚ ေလလာထားသည။ ထအပငးတြင ႐န႔ရငးၾကမးတမးေသာစကားလးမား၊ လငပငးဆငရာျပကလးမား အသး ျပမႈႏင လငပငးဆငရာ တဆငႏမ ဆကဆခရသတ႔အေပၚတြင ကးလြနေသာ အၾကမးဖကမႈမားက သေတသေနျပလပသ မားမ ေလလာထားသည။ အၾကမးဖကမႈမားႏင လငပငးဆင ရာကစၥအေပၚ ျဖစေနကျဖစသည၊ ဘာမမားယြငးေနတာမရ (သ႔) ၎တ႔သည လကခႏငဖြယရာမရဟ၍ ႐ပရငက မညသ႔ ပေဖာထားသညက ေလလာရန အလြနအေရးႀကးပါသည။

၆ Brian Curtin (2006)

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

15

ေနာကဆးအေနျဖင သေတသနျပလပသမားသည ''စြမးေဆာင ရည/ႏငခြင ျမႇငတငျခငး (သ႔) သျမငႏးၾကားမႈေပးျခငး"" ဟ ေသာ အပစေအာကတြင သျမငႏးၾကားမႈျဖစေစမည သတငး စကားမား (သ႔) ၎ကအားေပးသည ဇာတေကာငမားက ေလလာခသည။ ဥပမာ - အမးသမးမားအေပၚ ပရသတ၏ အျမငက ေျပာငးလေပးႏငသည စကားလးမား (သ႔) ေတြ႕ေန ကပစမဟတသည သမား႐းကအမ းသမးဇာတေကာငမားႏင ကြလြေနေသာ အမးသမးဇာတေကာငမားက ဤေခါငးစဥ ေအာကတြင ေလလာထားသည။

(ခ) အႏပညာသည မညသညအတြကနညး။ အႏပညာသည ျပညသ႔အတြကလား၊ အႏပညာသည အႏပညာအတြကလားဆသညမာ အျငငးပြားေနရဆ အေၾကာငး အရာျဖစသည။ အႏပညာဟသည [မညသညအရာျဖစသည ဟ အဓပၸာယဖြငဆရာတြင] ၎ကဖနတးရသည အေၾကာငး အရာအေပၚတြငသာ မတညႏငၿပး၊ အမားက သေဘာတညစြာ ဖြငဆထားေသာ ယဆခကဟ၍ရမေနပါ။ ထ႔ေၾကာင အႏ ပညာ ဖနတးရျခငး၏ ရညရြယခကသည သမငးအစဥအလာအတြကေသာလညးေကာငး၊ မ႐းဖလာကစၥရပမားအတြက ေသာလညးေကာငး၊ ရသေပးစြမးႏငရနေသာလညးေကာငး၊ အလအပအႏအရြသကသက ႐ႈျမငေစလ၍ ေသာလညးေကာငး၊ ျပနၾကားဆကသြယရနေသာလညးေကာငး အမးမးျဖစႏင ပါသည။၇ ကန႔၏အဓပၸာယဖြငဆခကအရ အႏပညာပါရမထး မႈဆသညမာ အႏပညာပစၥညမားကဖနတးရာတြင ကယစားျပ မႈရရမည၊ အသြငသဏၭာနဦးစားေပးရမည၊ သ႐ပမနမ ေသြဖယ ရမညဟ ဖြငဆထားသည။ ၎က ''အႏပညာသည အဆးရ သညျဖစေစ မရသညျဖစေစ ပငကယအရ သ႔ဘာသာ ဦးတည လပေဆာငႏငစြမးရေနတတၿပး လမႈဆကသြယေရးအတြက စတစြမးအားက ေဖာထတျမႇငတငလကရသည"" ဟဆသည။၈

သ႔ရာတြင အႏပညာရငတစေယာကသည အႏပညာပစၥညး မားက ဖနတးရာတြင ရညရြယခကရတတၿပး ၎တ႔သည လ႔သေဘာသဘာ၀ႏင လတ႔၏ေတြ႕ႀကခစားမႈမားက ခ႕ထြင ေဖာျပေပးေနသည။ ထ႔ေနာကတြင အႏပညာသည ႏငငေရး (သ႔) ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမား၊ လသားဆနသည အေတြး အျမငမားႏင အႏပညာရငမ ဦးတညလေသာ လတ႔၏ေတြ႕ႀက ခစားမႈမားက ျမႇငတငသည ၾကားခတစခ ျဖစလာခသည။

အႏပညာတနဖးႏင၀ါဒျဖန႔ႏငစြမးက (ဥပမာအေနျဖင) ၁၉၃၀ ျပညႏစမားႏင ၁၉၅၀ ျပညႏစမားအလြနတြင မာကစ၀ါဒ ျဖန႔ရာတြင ေလလာေတြ႕ရႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ယေန႔ေခတ ေ၀ဖနေနမႈမာ အႏပညာက၀ါဒျဖန႔ေသာ လကနကတစခအျဖစ လြတလပေသာ လစဘရယကာလတြငလညး ဆကလက

အသးခသငပါသလားဟ၍ ျဖစသည။ အႏပညာရင တငးက ကမ ၻာႏငငေရးက ျပျပငေျပာငးလမႈမား လပလသခညးမဟတ ဟ တစခ႕ကဆၾကသည။ ၎တ႔သည မညသ႔ျဖစပကေန သညကသာ ထငဟပျပသလဟနရသည။ တစစတစရာ ေျပာငးလဖ႔အတြက ရညရြယထတလပေသာ အႏပညာပစၥညး မားသာ လ႔အဖြ႕အစညးအတြက အကးျဖစေစသညဟေသာ အခကက ၎တ႔က ျငငးဆၾကသည။ ေတြးေခၚေျမာျမငမႈက ခ႕ထြငႏငေစရနအလ႔ငာ အေျခခလထက အႏပညာမတစဆင ႟ ဏအလငးဖြငေပးျခငးသည အကန႔အသတႏင ေဘာငခတ ထားမႈမားမ လြတေျမာကသငသညဟ ယၾကညၾကသည။ ထ႔ အတြကေၾကာင ထအႏပညာရငမားသည ခစားသမား၏ အေတြးအေခၚက သတငးစကားမားျဖင ေဘာငခတကန႔သတ ထားျခငးထက အႏပညာသည အႏပညာအတြကဟေသာ အေတြးအေခၚက ပၿပးလကခယၾကသည။

Jonas Staal ကသ႔ေသာ ၀ါဒျဖန႔အႏပညာသမားမား၏ အဆအရ အႏပညာထတလပမႈတစရပသည တစဦးတစေယာက ၏ ခစားခက (သ႔) ေပာ႐ႊငသာယာမႈအေပၚ အေျခခထားေသာ လညး လတ႔၏ အေတြ႕အႀကမားအေပၚ အေျခခထားသမ ၎သည လ႔အဖြ႕အစညး၏ ေျပာငးလမႈ၊ လအပခကႏင တျခားလႊမးမးေနေသာအရာမားႏင မလႊမေသြ ဆကစပေန မညျဖစသည။ ၀ါဒျဖန႔သညအႏပညာမာ ျပနာတစခ မဟတ ေပ။ သ႔ေသာ ၀ါဒျဖန႔သညသတငးစကားမားက အႏပညာ ပစသ႔ မညသ႔ေျပာငးလၾကမညဆျခငးသာ ေမးခြနး တစချဖစ ေနခသည။ ၀ါဒျဖန႔ျခငး၏ ရညရြယရငးသည အာဏာတည ေဆာကလျခငးျဖစၿပး အႏပညာမာ ခစားရန (သ႔) ေဖာျပရန အတြကျဖစသည။ အႏပညာသည ႏးညသည၊ သမေမြ႔သည၊ အကန႔အသတမသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ''ႏးညေသာစြမး အား"" တစမးအျဖစ ကယစားျပေနေသာ ၀ါဒါျဖန႔သညအႏ ပညာသည ၀ါဒျဖန႔သည သတငးစကားမားက အႏပညာပစသ႔ ညကညကေညာေညာျဖင အသြငေျပာငးထညရန လအပသည။

''ကား/မေရးရာ အေတြးအေခၚ "" သည ႏငငေရးႏင လမႈေရး အေတြးေခၚတ႔ျဖင ဆကစပလကရသည။ ႐ပရငကသ႔ အႏ ပညာထတကနမားတြင ကား/မေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈက ေလလာျခငးသည ေျပာငးလလကရေသာ ႏငငေရးႏင လမႈေရးအေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငးမားအတြငး လ႔အဖြ႕ အစညးမ ကား/မ စသတမတခကမားက မညသ႔ လကခသည (သ႔) ေျပာငးလသညႏင ထဦးတညမႈမားသည မကေမာက ေခတအႏပညာက မညသ႔ထငဟပေနသညက ေလလာ ၾကည႐ႈျခငးႏင အဓကဆကစပလကရသည။

၇ Uidhir and Magnus (2011)၈ Kant (2000) Guyer translation

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

16

(၃)

ႏငငတကာ႐ပရငမားတြင

ကား/မေရးရာ အသအျမင

လထမဒယာသည အမးသားႀကးစးေရး၀ါဒကျဖန႔ေ၀ရာတြင အဓကကယစားလယ အျဖစ ေဆာင႐ြကေပးေနသညဟ အမးသမး၀ါဒ၏ေ၀ဖနခကမားထက တစခတြင ေဖာျပထားသည။ အေၾကာငးမာ ၎သည အမးသားလႊမးမးေသာ လမႈယဥေကးမႈ၊ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆကတငမားက နညးစနစတက အားေပးသ႐ပေဖာေနျခငး ေၾကာင ျဖစသည။ ႐ပ႐ငမားတြင အမးသမးမားက အကာအကြယလအပသညအသြင ပေဖာထားသညအတြက အႏတသေဘာေဆာငေသာ ကား/မ ပစသြငးေဖာျပခကမား က ေထာကခအားေပးရာကေနသည။ ဥပမာ - ''Filmsite"" အမညရ Website တြင Box-Office ထပတနး အေမရကန႐ပရငကား ၁၀၀ စာရငးတြင ထပဆး ၁၀ ကား ေနရာတြင ေဖာျပထားေသာ ႐ပရငအမားစမာ စစကား၊ စြန႔စားခနးကား၊ သပၸကားႏင စေထာကကားမားကသာ ျဖစသည။၉ ထ႐ပရငမားသည အမးသားဇာတေကာာငမား ၏ စြမးပကားက အားေပးသညကားမားျဖစသည။ ထပစသည ဆယစႏစမားစြာၾကာ ေအာင ေျပာငးလျခငးမရခ။ James Bond ၊ Superman၊ Spiderman ႐ပရငမား၏ ေအာငျမငမႈသည အထငရားဆး သာဓကပငျဖစသည။

ပထမဆးအေနျဖင ႐ပရငထတလပသမားမ အမးသမးမားက အဓကဇာတေကာင ေနရာတြင ေနရာမေပးျခငးသည ႐ပရငလပငနးသည အမးသားႀကးစးေသာလပငနး ျဖစေနၿပး ႐ပရငအဖြ႕သားအမားစမာ အမးသားမားျဖစေနျခငးေၾကာငလညး ျဖစ သည။ ဥပမာ - လြနခေသာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာတြင အႏၵယႏငငကသ႔ တခ႕ေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမားမာ ႐ပရငတြင ပါ၀ငခြငနညးပါးျခငးေၾကာင အမ းသားဇာတ႐ပမားကသာ အစားထးကာ အထးျပဖနတး႐ကကးခၾကသည။ ဒတယ တစခမာ အမးသမး႐ပရငမားသည အမးသမးပရသတႏင ၎တ႔၏စတ၀ငစားမႈ အတြကသာျဖစသညဟေသာ အပေၾကာငးထပေနေသာ အေတြးအေခၚမားက တစခ႕ ေသာ ႐ပရငထတလပသမားမ ကငဆြထားဆျဖစသည။ ၁၉၃၀မ ၁၉၅၀ ျပညႏစမား အတြငး ေဟာလ၀ဒတြငရေသာ အမးသမး႐ပရငမားက ၾကည႐ႈသပရသတမာ သ႔ အကန႔ႏငသသာရခၿပး ၎တ႔က အမးသမးထအတြက ရညရြယထတလပခၾကသည။၁၀ ေယဘယအားျဖင ယေန႔ေခတအထ အမးသမး႐ပရငမားသည ထတလပမႈစရတ သကသာသာႏင အကးအျမတျပနေပးႏငေသာ ဇာတကားမားျဖစသည။ အမးသား ႐ပရငမားမာမ နညးပညာအျမငမားကသးရျခငး၊ အေဆာကအဦးမား ေဖာကခြျပသမႈ

၉ ၎႐ပရငကား ၁၀၀ က Box Office Mojo ၏ ထပဆး႐ပရငကား ၁၀၀ စာရငးမ ဆးျဖတယသည။ ၁၀ Heidi, 2006

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

17

ကသ႔ စြန႔စားခနးမားႏင ျပငပ႐ကကးမႈမားး ပါ၀ငေနျခငးေၾကာင စရတပႀကးျမငႏငသည။

အမးသမး႐ပရငမားက ဖနတးရနအတြက ၎တ႔၏ အေတြ႕အႀကမား ႏင ဇာတေၾကာငးမားက အထးျပထားေသာ ဇာတကားမားသာမက အမးသမးမားက သာမနဇာတ႐ပမဟတေသာ ေနရာမားတြင အဓက ဇာတေကာငအျဖစ သ႐ပေဆာငခငးထားေသာကားမားကပါ ေလလာ ႏငသည။ ဥပမာ - သပၸကားမားျဖစေသာ ''Maleficent (2014)"" ႏင ''Wonder Woman (2016)"" တြင ပါ၀ငေသာ အမးသမးအဓက ဇာတေကာငမားျဖစသည။ ၎႐ပရငမားသည ေအာငျမငမႈအႀကး အကယ ရရခသည။ USC ၏ Annenberg Inclsion Initiave (2017) ႏစစဥအစရငခစာအရ ၂၀၀၇ ႏင ၂၀၁၆ ခႏစအတြငးတြင ၎တ႔ ဦးတညေလလာေသာ ေဟာလ၀ဒ႐ပရငကား ၉၀၀ ၏ ၁၂% သာလင ကား/မ ညမသည သ႐ပေဆာငမႈမားရသညဟ ဆသည။ ၎အရ ထပတနး႐ပရင ၁၀၀ ၏ ၃၄ ကားတြငသာ အမးသမးမားသည ဦးေဆာငဇာတ႐ပတြငရေနသည။၁၁ ႐ပရင ၈ ကားတြင အသက ၄၅ ႏစအရြယရေသာ အမးသမးတစဦးက ေခါငးေဆာငအျဖစထားရၿပး ႐ပရင ၃ ကားတြင တငးရငးသားလငယစအပစမ အမးသမးမားက ေခါငးေဆာင (သ႔) ဒတယေခါငးေဆာငေနရာတြင ထားရထားသညက ေတြ႕ရသည။ အမးသမးဇာတေကာငမားတြင ရမၼကကြယေစရန ဆငျမနးျပသမႈမား ရေနေသးသညမာ ျငငးဖြယရာမရေပ။ သ႔ေသာ လငပငးဆငရာျပသမႈမားက အထးသျဖင လျဖအမးသမးဇာတ ေဆာငမား၏ သ႐ပေဆာငခကတြငသာ ထညသြငးမႈမားၿပး အာရ ဇာတေကာင အမးသမးမားက ျပစေစာငေရာကတတသညသမား အျဖစ ေဖာၫႊနးၾကသည။ တျခားစတ၀ငစားသည အခကတစခမာ ၂၀၁၆ ခႏစရ ႐ပရငကား ၁၀၀ တြင ကားေပါငး ၇၆ ကားမာ LGBT ဇာတ႐ပမားက ျပသချခငးမရေပ။ ၎အျပင LGBT ႏငပတသကၿပး ႐ပရငကားမား၏ ၇၈% မာ လျဖမားႏင ဆကစပလကရသည။ (ဥပမာ - ကရးယား လမႈဘ၀႐ပသဇာတလမးတြမားထကကသ႔) အမးသမးမားသည အကာအကြယအေစာငေရာကခရသညသမား အျဖစ အာရ႐ပရငအမားစတြင ႐ကျပေနၾကေသးေသာလညး အမး သမးဇာတ႐ပမားႏငပတသကၿပး ေျပာငးလမႈမားလညး ရလာခ သည။ လတနးစားႏင ကား/မ အေပၚအေျခတညၿပး ခြျခားဆကဆမႈ မား ခငခငမာမာ အျမစတြယေနေသာ အႏၵယႏငငရ ေဘာလ၀ဒ႐ပရင မားတြင အမးသမးမား၏အခနးက႑မား ေျပာငးလလာျခငးသည အသအမတျပထကေပသည။ အႏၵယ႐ပရင ရာဇ၀ငတြင ''Raja Harishchandra"" သည ၁၉၁၃ ခႏစတြင ထတလပခေသာ ပထမဆး ေသာ ႐ပရငျဖစၿပး ၎တြင အမးသားဇာတေကာငမားသည အမး သမးဇာတေကာငေနရာမားတြင ေနရာယထားၾကသည။ ထကာလ မားတနးက အမးသမးမားသည ႐ပရငမရကရေသးေပ။ ထ႔အျပင ထ အခနကာလမားတနးက ႐ပရငမားအတြငး အမးသမးမားက ထည ႐ကျခငးက ျပငးထနစြာ ေ၀ဖနျပစတငၾကသည။ ပထမဆးေသာ

၁၁ http://www.latimes.com/entertainment/movies/la-ca-mn-women-stereotyped-roles-20180316-story.html

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

18

အမးသမးပါ၀ငသည ႐ပရငမာ ''Alam Ara"" ျဖစၿပး ၁၉၃၁ ခႏစတြင ထတလပခသည။ စတ၀ငစားစရာေကာငးသညမာ ဟႏၵ ႐ပရငမားသည ကား/မ ခြျခားဆျဖစသညက ေဘာလ၀ဒ ႐ပရငမားမ မးေမာငးထးျပေနသညဟ IBM သေတသနတစခ မ ဆထားသည။ ထေတြ႕ရခကမားက ၁၉၇၀ မ ၂၀၁၇ ခႏစ အတြငး ထတလပထားေသာ ဟႏၵ႐ပရငေကားေပါငး ၄၀၀၀ က ေလလာထားေသာ သေတသနတစခမ ေတြ႕ရချခငးျဖစ သည။ တျခားတစဖကတြငလညး ''Neerja''၊ ''Dear Zindagi"" ႏင ''Margarita with a Straw"" ကသ႔ေသာ အမးသမး အသားေပး ႐ပရငမားသည ယခကာလအပငးအျခားမား အတြငး ေပၚထြကလာခသည။ အမးသမးအသားေပး ႐ပရင မားသည ၁၉၇၀ ျပညႏစမားတြင ၇% သာရေနခရာမ ၂၀၁၅ မ ၂၀၁၇ ခႏစမားအတြငးတြင ၁၁.၉% သ႔ တးတကလာခသည။

တတယလငအပစဟ သတမတခရသည LGBT မားက ရယစရာ၊ ဟာသႏင စြမးေဆာငႏငမႈမရေသာ ဇာတ႐ပမား အျဖစ အာရ႐ပရငအမားစတြင ေဖာၫႊနးျပသေနဆျဖစသည။ ကား/မေရးရာ ႏးၾကားသျမငမႈ လႈပရားမႈမားေၾကာင ႐ပရင လပငနးမားအတြငး ေျပာငးလမႈမား ရလာခသည။ ဥပမာ - ဘနေကာကၿမ႕တြင လငတခစႀကကသမား ႐ပရငပြေတာက

ပထမဆးအေနျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ၌ ျပလပခသည။ ၎ေနာက တြင ထတလပသမားသည LGBT လ႔အဖြ႕အစညးက ေထာကပ ေပးသည ႐ပရငမားထတလပရန တြနးအားရခသည။ သ႔ရာ တြင LGBT ႐ပရငမားတြင တစခ႕အကန႔အသတမား ရေန ေသးသည။ အထးသျဖင ဆငဆာဘတအဖြ႕သည လငတ ဆကဆသည ျပကြကမားက အထးပတပငထားသည။ ဥပမာ- ထငးအပခပေရးခအဖြ႕ Thailand's Administrative Court သည ''Insects in the Backyard"" အမညရ ျပညတြငး လငတ႐ပရငကားက ပတပငခသည။ အေၾကာငးမာ ျပညသ႔ သကၡာႏင လမႈကင၀တအေပၚ အဆးသကေရာကေစသည အေၾကာငးအရာမားက ပတပငထားေသာ ပဒမ ၂၈၇ က ခးေဖာကသည လငဆကဆသညအခနးမား အေသးစတပါရ ေနသညအတြက ျဖစသည။၁၂

ထ႔ေၾကာင အေရ႕တငးသည အေနာကတငးႏငယဥလင အမးသမးအသားေပးရပရငမားႏင LGBT ႐ပရငမားက ထတလပ ရာတြင ပမ႐နးကနရမညျဖစသည။ အေၾကာငးမာ မ႐းဖလာ ကား/မ ပစခြကသြငးမႈမားႏင ထးတမးအစဥအလာ အဟန႔ အတား မား ခငခငမာမာ ရေနျခငးေၾကာငျဖစသည။ သ႔ေသာ ျငားလညး အေျပာငးအလမာ စတငေနခၿပျဖစသည။

၁၂ http://www.filmjournal.com/columns/thai-court-reaffirms-ban-lgbt-film

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

19

(၄)

ျမနမာ႐ပရငမားထက အမးသမးမားက႑

ျမနမာႏငငမ အမးသမးမားသည ႐ပရငတြင ပါ၀ငသ႐ပေဆာငႏငခြငက ဆးျဖတရာတြင အျခားေသာ အာရႏငငမား၊ ဥပမာ အႏၵယထက ပၿပး လြတလပစြာ ဆးျဖတခကခႏငခသည။ ျမနမာႏငငတြငမ ပထမဦးစြာ႐ကကးခသည ဇာတလမး႐ပရင ''ေမတာႏငသရာ"" (၁၉၂၀) တြင ၾကညျမငတငေစးၾကးက မေအးၾကည ပါ၀ငသ႐ပေဆာငခြငရခရာ ပထမဆးအမးသမး သ႐ပေဆာငဟ ဆႏငပါသည။

ထနညးတ ျမနမာ႐ပရင ေငြရတေခတကာလတြင၁၃ ပထမဆး အမ းသမးဒါ႐ကတာ ေဒၚခငၫႊန႔ (မဟာဒတ႐ပရင)၊ ပထမဆး ျမနမာအမးသမးဦးစးတညေထာငသည ႐ပရငကမၸဏ ''ရနကန ႐ပရင ေဒၚမမ""၊ ႐ပရငထးခြၽနဆ အကယဒမ စတငခးျမႇငသည ၁၉၅၂ ခႏစမာပင အမးသမး ဇာတေဆာငဆ ထညသြငးခးျမႇငျခငး စသညျဖင ဒါ႐ကတာ၊ ထတလပသ၊ အဓကဇာတေဆာင၊ ဇာတပ႔တ႔တြင အမးသမးတ႔၏ပါ၀ငမႈ အတငးအတာတစခအထ ရေသာလညး ဇာတၫႊနးပငး တြင အမးသမးဇာတၫႊနးေရးသ အနညးငယသာရၿပး ႐ပရငဓာတပ၊ အသပညာရင၊ တညးျဖတတ႔တြင အမးသမးမရသေလာကျဖစပါသည။ အဓကကသညအခကတစခမာ

ဓာတပ-http://rareknowing.blogspot.com/2015/01/love-and-liquor-ref-wikipedia.html

၁၃ Soe (1998)

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

20

ဖနတးထတလပမႈအပငးတြငသာမက ႐ပရငဇာတလမးမား တြင အမးသမးတ႔ ပါ၀ငရသညအခနးက႑၊ ေနရာေပးခရ သည အေနအထားကလညး ဆနးစစရနလပါသည။

ႏငငတာကာတြငေရာ ျမနမာႏငငတြငပါ အမးသမးမားက အဓကဇာတေဆာငေနရာတြငထား၍ ႐ကကးေသာ ႐ပရင ဇာတကားမား မရမဟတ၊ ရခပါသည။ သ႔ေသာ မခငေမတာ ေဖာကးေသာ၊ သ႔မဟတ ၾကမးတမးေသာ ေခတကာလတစခ တြင အမ းသမးတ႔ႀကေတြ႕ရေသာ အေတြ႕အႀကမား၊ သ႔မဟတ ေဖာေျဖေရးဘကကေသာ အမးသမးလစြမးေကာငး ဇာတ လမးမး စသညတ႔မားပါသည။ ေခတကာလတစခတြင အမး သမးတ႔ႀကေတြ႕ရေသာ အေတြ႕အႀကမားအေၾကာငးဟဆရာ တြင ျဖစပကခေသာ အျဖစအပကက သ႔အတငး ပရသတက တငျပျခငးျဖစသည။ ထမတဆင ပရသတက လြတလပစြာ ဆငပြားခစားေတြးျမငေစျခငးျဖစသည။

လြနခေသာ ဆယစႏစမစ၍ အမနးခငးႏငငမားက ႐ကကး ေသာ ဇာတကားတစခ႕တြငမ အေၾကာငးအရာ (issue) က ဦးတည၍တငျပကာ ဆငပြားခစားေစျခငးမးသာ မဟတေတာ ဘ၊ အေတြးအေခၚ အယအဆ (ideology) က တက႐ကၫႊနး ဆေသာ ဇာတကားမားလညး ေပၚထြကလာသည။ ဥပမာ- ေဘာလ၀ဒဇာတကားတစချဖစေသာ Ki & Ka ျဖစသည။ ထ ဇာတကားတြင အမးသားက မးဖေခာင၀င၊ မသားစထနးသမး၊ အမးမးက စးပြားေရးက ဦးေဆာငလပရငး မသားစထေထာင ၾကသညအေၾကာငး ႐ကကးၾကသည။ အမးသမးမားက အမ ေထာငထနးသမး၊ အမးသားက စးပြားရာဟေသာ အစဥ အလာအရ သတမတထားသည အခနးက႑မားမာ အဓပၸာယ မရေၾကာငး ထဇာတကားထတြင ထညသြငးထားပါသည။

အမးသမးအေရးႏငပတသကၿပး ျမနမာႏငငတြငမ အေတြး အေခၚ အယအဆ (ideology) က တက႐ကေျပာငးလေစမည ဇာတကားမး နညးပါးေသာလညး အလႊာစမ အမးသမးမား အေၾကာငး ဇာတလမး႐ကကးမႈမား ရခသည။ ထ႔အတ အမး သမးႏငသကဆငေသာ ဇာတကားအမညမားစြာလညး ရခပါ သည။

(က) ျမနမာ႐ပရင ေငြရတေခတျမနမာ႐ပရင ေငြရတေခတ (၁၉၂၀-၁၉၄၅) အတြငး အမး သမးႏငသကဆငေသာ ဇာတကားအမညႏင ဇာတကားေပါငး မားစြာ ႐ကကးခသညအနက ထငရားသည ဇာတကားမားမာ ေကးေတာသမႏ (ေမတာႏငသရာ ၿပးသညေနာက ဒတယ ေျမာက ျမနမာဇာတလမး႐ပရင)၊ ခငခငမားေတာပ၊ ကားသစ မယ၊ ယ၀တ၊ မေဟသ၊ ဘေအမ၊ မနးမ၊ မမ၊ ကမၼာရ၊ ဣတယ၊

အပ႕လင၊ သဇာ၊ ဥစၥာေစာငမေလး၊ ေခတဆနသ၁၄ ဇာတကား မားျဖစသည။ ကလနေခတအတြငး ႐ကကးခေသာ ထဇာတ ကားမားတြင အမားအားျဖင အမးသမးတ႔သည ဇာတေသြး ဇာတမာနတကကြေရး၊ အမးသားစတဓာတ ရငသနေရး အတြက လႈ႔ေဆာရာတြင အေထာကအကေပးရသည ဇာတ႐ပ မား၊ သကနနးရငဇာတ႐ပမား၊ လငေယာကား (သ႔မဟတ) အျခားေသာအမးသားတစဦး၏ အရပေအာကတြငေနထင၍ ဘ၀လၿခမႈရာရသည ဇာတ႐ပမား၊ ဘာသာတရားကငး႐ႈငးသ မား စသျဖင ေနရာအေပးခၾကရသည။

''ရတနာပ"" ႏင ''ခစအမ"" ဇာတကားတ႔တြငမ အမးသမးတ႔၏ ဆငျခငတတရားကငးမမႈ၊ အမေထာငေရး သစၥာေဖာကမႈ ေၾကာင ဘ၀အဆးသတမလသညအေၾကာငး ပညာေပးထားပါ သည။ နာမညႀကးဇာတကားမားျဖစေသာ ''ခစေရစင""ႏင ''ခစသကေ၀"" ဇာတကားတ႔တြင ေမတာေရးကစၥတြင အမး သားႏင ပဋပကၡျဖစၾက၊ အထငလြၾကပါက ေျဖရငးခြငနညးပါး သည အမ းသမးမား၏အေနအထား၊ တစနညး ခစမႈေရးရာတြင အမးသားႏင အမးသမးအၾကားက မတညသည ပါ၀ါအေနအထား အေၾကာငးက ျမငေတြ႕ရပါသည။ ထေခတကာလက ဒါ႐ကတာ ေရႊဒးဘေအာင၏ နာမညႀကးဇာတကားတစကားျဖစေသာ ''ဗလေအာငဒင""တြငမ ဇာတေဆာင မျမ၀ငး (ေမေမ၀ငး) သည

''ျမမာ ပငတသရေနၿပးသားမ႔ ခစတယဆတ စကားက ျမ မေျပာရဘး ""၊ ''ဟတဖကသားက သစၥာန႔ေစာငေနတတနး ျမက ေမတာေဖာကရင ကပနးမနးမသားတစေယာက ျဖစေနမာေပါ ""၊ ''ႏစေယာကစလးအေပၚမာ ေမတာအတတပါပ၊ ဒါေပမယ ကကခစအေပၚမာ သစၥာမေဖာကပါရေစန႔၊ ျမဟာ မးေကာငး႐းေကာငးက ဆငးသကလာတ မနးမတစေယာကပါ ""၊ ''အစကႀကးအေပၚမာ ေမတာထားဖ႔ထက ကကခစအေပၚမာ သစၥာေစာငဖ႔က ျမမာ ပအေရးၾကးပါတယ ""

စေသာ ေျပာစကားမားျဖင ဇာတေဆာင၏ မျပတသားမႈ၊ အမးသမးတစေယာကအဖ႔ ခစျခငးေမတာထက သစၥာေစာင ထနးဖ႔က ပ၍အေရးႀကးေၾကာငး၊ ထသ႔ သစၥာၿမျခငးျဖင အမး

၁၄ The History of Myanmar's Film (1920-1945) by MMPO

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

21

သမးေကာငးျဖစေစျခငး၊ မး႐းေကာငး က ဆငးသကလာသည ဂဏႏငသကဆငျခငးစသညတ႔ျဖင ခတဆက၍ျပထားပါသည။

တစခထးျခားသညမာ ျမနမာ႐ပရငတြင ေငြရတေခတကာလ ကတညးကပင စတန႔မငးသမးမားကထည၍ ႐ကကးမႈမားရ ခသည။ ဥပမာ - ''၀ငးသဂႌ"" (၁၉၃၂) တြင မငးသားေကာမးႏင အတ စတန႔မငးသမး ခငစနးက ဦးဆးပြထတခသည။ ထ႔အတ ''ေခတဆနသ"" ဇာတကားတြင မငးသမးျမျမက အမးသမး ပလပအျဖစ သရပေဆာငေစခသညမာလညး ထးျခားမႈတစ ရပျဖစသည။ ၿခင၍ဆရလင အမးသမးတ႔ ႐ပရငထတြင ပါ၀ငသ႐ပေဆာငမႈက ႐ပရငအသငးအ၀ငးက မကန႔သတ ထားခေၾကာငး ေလလာရပါသည။ အမးသမးဇာတေဆာင၏ ဇာတ႐ပကလညး သမား႐းကမခြထတေသာပစမ းျဖင ႐ကကး မႈမားရခသည။ သ႔ေသာ အမားအားျဖငမ ျမနမာရပရင ေခတဦးပငးရ ဇာတကားမားတြင ဇာတေဆာငအမးသမးတ႔ ၏အခနးက႑က ဘာသာေရး၊ ယဥေကးမႈတ႔က ျပ႒ာနးထား သညအတငးသာ ပေဖာထားသညက ေတြ႕ရပါသည။

(ခ) ျမနမာ႐ပရင ေရႊရတေခတျမနမာ႐ပရင ေရႊရတေခတ (၁၉၄၆-၁၉၇၀)၁၅ အတြငး ႐ကကး ခေသာ ဇာတကားမားတြငမ အလႊာစက အမးသမးမား အေၾကာငး ပမပါ၀ငလာသည။ ထေခတကာလတြင ''စကား

ေျပာေသာ အသညးႏလး""ကသ႔ အမေထာငေရးေဖာကျပနမႈ ေၾကာင ဘ၀နဂးမလျခငးႏင မခငေမတာႀကးမားပကသ႔ ဇာတကားမား၊ ''မနးကေလးရငရ႕ဆႏၵ""ကသ႔ လငေယာကားကြယလြနၿပးေနာကတြင တစပငလရာ တစပငထရနအတြက မလြယကေသာ ကနရစသမနးမသား၏ဘ၀ႏင အမေထာငေရး အတြက ဆးျဖတခကခရာတြင ကယကယကယမပငေသာ အမးသမးတ႔၏အေနအထားကျပေသာ ဇာတကားမား၊ အပ စငဘ၀စြနးထငးလင ပတ၀နးကငတြင ေရစေမာရမညဟ သတေပးေသာ ဇာတကားမားရသည။

မနးမသားတ႔ဘ၀က အဓကထား၍ ႐ကကးေသာ ''ကြၽနမမာ မနးမသား"" တြင မညမပင ပညာတတေစကာမ အေနအထင တတမ တနဖးရသည မနးမသားျဖစမညအေၾကာငး စကား ေျပာခနးတြငထညေျပာသကသ႔ လငေယာကား၏ ခြငျပခက ရမ တစခခဆးျဖတခြငရသည ဘ၀၊ အစစအရာရာ ျပညစ ေသာအလႊာက အမးသမးႏင သာမနလတနးစားထက အမး သမးႏစဦးအၾကား မမကယမမ ယၾကညခကကြာဟပ၊ လင ပငးဆငရာ မဖြယမရာအကးလြနခရလင အရကက အသက ႏငလပတ႔က ေဖာကးထားပါသည။ ထ႔အတ ''အားႏြ႕သပါရင"" တြငလညး ႏစဦးသားခစနယကြၽၿပးေနာက ပဋသေႏၶရလင လ႔အသငးအ၀ငးတြင ရငဆငရႏငသည အမးသမး၏ အခက အခကျပထားသည။ ထဇာတကားမားသည ထေခတကာလက

၁၅ The History of Myanmar's Films (Golden Age) by MMPO

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

22

ယဥေကးမႈဓေလထးတမးစဥလာမား၏ သကေရာကမႈကခရ ေသာ အမးသမးမားတ႔၏ဘ၀က ပမနားလညေစေသာ ဇာတကားမားဟဆႏငသလ တစဖကကလညး အမးသမးမား က လငပငးဆငရာက းလြနခရမႈႏငပတသကလင ေရ႕ေလာက ဒကၡေရာကဖြယရာသာ ရေတာသညဟေသာ ပမထခကေစ သည သေဘာမးကလညး ေဖာကးေနရာေရာကပါသည။

အလႊာစမ အမးသမးတ႔၏ဘ၀က ထညသြငး႐ကကးမႈမားမာ ေရႊရတေခတႏင ၎ေခတအလြန ၁၀ ႏစအတြငးတြင ပ၍ မားျပားလာပါသည။ ဥပမာ - ''အပယရတနာ""တြင လတနးစား ကြာဟခကႏင ျပနာကျပသည။ ထ႔အတ ''အေတြ႕""ႏင ''ပနးပနလကပါ""တ႔တြငလညး လတနးစားျပနာက ျမငႏင ပါသည။ ''ၾကညျပာ""တြင ပမနျမငေတြ႕ေနက အမးသမး ဇာတေကာငမ းမဟတဘ မဘမကေလးေကာငးက မနးကေလး တ႔၏ဘ၀က ျပသည။ တငးရငးသား အမးသမးဇာတေကာင က အဓကထားေသာ ''ေနာကးမ""ကသ႔ ဇာတကားမားလညး ရခသည။ ''ခစသငယခငး""ဇာတကားတြင ဘတစကတေဘာ ကစားေသာ အမးသမးႏစဦးအေၾကာငး ဇာတအမတညထား ခသည။ အမးသမးက ေတာလနေရးသမားအျဖစ ဦးတည ႐ကကးခေသာ ''သပနမ"" ဇာတကားမးလညး ရခပါသည။ သ႔ေသာ တစဖကကလညး ''မယားေနစ ေၾကာငေသမ""၊ ''ခစသေရြးမယ ခစ၀လယ"" ႏင ''ေၾသာ..မနးမ၊ မနးမ""တ႔ကသ႔ အမးသမးဟသညမာ ကြား၀ါတတသ၊ အတငးေျပာတတသ၊ ေလာငးကစားခမငသ၊ သတ႔က လငေယာကားမားကသာ လမၼာေအာင ျပျပငေပးႏငသည စသျဖင အ႐းစြျမငလာေသာ အျမငမားက ပရသတတ႔အသထတြင ခငခသြားေအာင

ဟာသေႏာ၍ ႐ကကးခေသာ ဇာတကားမားလညး ရေနခ ပါသည။ အခပအားျဖငဆရလင ေရႊရတေခတကာလ ျမနမာ ႐ပရငတြင အမးသမးဇာတေကာငတ႔၏ဇာတ႐ပမား ပ၍ အေရာငအေသြးစလငခသည။ ဆရယလစေခတတြင ေပၚေပါက ခေသာ ႐ပရငအခ ႕သည အေတြးအေခၚအယအဆ (ideology) ပငးတြင လတနးစားျပနာ၊ အလႊာကြာျခားခကကသာ ပ၍ ဦးတညပါသည။ အမးသမးတ႔၏ဘ၀က ႐ပရငတြငထညသြငး ႐ကကးရာတြင ထလတနးစားအေရးႏင ခတဆက၍သာ ႐ႈျမငရပါသည။

(ဂ) ျမနမာ႐ပရင စနရတေခတႏင ၎ေခတအလြနစနရတေခတ (၁၉၇၀-၁၉၉၅)၁၆ တြင ဇာတလမးဇာတကြက ပ၍ စလာသည။ ''မြနးတညခနတြင ေန၀ငသည""ကသ႔ ျပညတနဆာ ဇာတေကာငပါ၀ငသည ဇာတကားရသကသ႔ ''မသဓမၼစာရ""လ သလရင ျဖစလာသည အမးသမးႏင ၎၏သလရငဘ၀က ဦးတညေသာ ဇာတကားမားလညး ရလာခသည။ ''သမးႏင အေမမား""ဇာတကားလ မငးသားမပါသေလာကရေသာ မငးသမး အဓကဇာတကားမးလညး ရခသည။ ''ပစးမ""၊ ''မယမငးႀကးမ""၊ ''မနးမလညသနးကြယ""၊ ''ဇာတလမးက မသနး"" စသညဇာတကား

၁၆ The History of Diamond Age (1970-1995) by MMPO

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

23

နာမညတြင အမးသမးပါေသာ ႐ပရငကားမားလညး ပမ မားျပားလာခသည။ ''မေအးပြင၊ ျမငျမငစနး၊ လမးသးဆယ""လ အမးသမးအကရငကားသညလညး ၀ငေငြအရဆးကားျဖစခ သည။ ထ႔ျပင ထးျခားသညမာ (ေဒၚ)ၾကညေအး၏ ၀တတႏစပဒ ကေပါငး၍႐ကကးေသာ ''ခစရညးစား"" ဇာတကားမာ အမး သမးငယတစဦး၏ အပေဖာ၀ငခန စပကးမတကးကာလတြင ျဖစေသာ ခစားခကက ပေဖာထားျခငးျဖစသည။

၁၉၉၀ ဦးပငး ႏစကာလမားကတညးက ႐ပရငေနရာတြင ဗဒယဇာတကားမား ေနရာယခသည။ ဗဒယဇာတကားမား တြင အမးသမးအကရငကားမား တစေခတဆနးဖးသည။ ယခအခနထလညး မငးသမးယဥလတ၏ အကရငကားမား က နယေစးကြကတြင ခငမာေနဆျဖစသည။ သ႔ေသာ ၎ အကရငကားမားသည ေဖာေျဖေရးအသြငသာ ပ၍ကပါ သည။ ၂၀၀၀ ခႏစ၀နးကင ဗဒယဇာတကားမားတြငမ ''မ""ႏင ဆးေသာ ဟာသဇာတကားမား (ဥပမာ- ေမာတာမ၊ ပနကာမ၊ စြာစမ စသျဖင) အထြကမားခသည။ ထဇာတကားမားသည

အမးသမးက ဦးတည႐ကကးေသာလညး ေဖာေျဖေရးဇာတ ကားမားသာျဖစ၍ မညသညအေတြးအျမင ေျပာငးလမႈကမ မျဖစေပၚေစခပါ။ အမးသမးမားက အာၾကမး၊ လာၾကမး၊ ဗ႐တသကၡ ဇာတေကာငမားအျဖစသာ ေနရာထားခသည။

၂၀၀၀ ခႏစအလြနတြင ''တစခါကဧရာ၀တညမား""ကသ႔ အမးသမးက ေတာလနေရးလပသည ဇာတကား၊ ''ဆဌဂ"" လ ကယ၀နေဆာငအမးသမးေျခာကဦးအေၾကာငး ဇာတကားဟ ၍ ထးထးျခားျခားရခသည။ ယေန႔ေခတတြငမ ''ေခါကထးေလး မလ႔တလ""၊ ''ေရႊၾကာ""၊ ''ေရာငျပန""တ႔ကသ႔ အမးသမး ျပညတနဆာအေၾကာငး၊ လငတစမကသအေၾကာငး ႐ကကး မႈရလာခသည။ သ႔ေသာ ပညာေပးဆနလြနးျခငးႏင ေဖာေျဖ ေရးဆနလြနးျခငး အစြနးႏစဘကအၾကား ခနခြငလာမညမမႈ ႏင ဇာတေကာငစ႐က မပျပငမႈတ႔ေၾကာင ဆနးသစေသာ ဇာတကားမားျဖစသညဟ ဆႏငျခငးမအပ ပရသတအေပၚ အေတြးအေခၚ ပငး တစစတစရာသကေရာကမႈ ရမလာခေပ။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

24

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

25

(၅) ''ကား/မ ေရးရာ""ႏင ပတသက၍

(၂၀၁၆-၂၀၁၇)အတြငးျမနမာ႐ပရငတ႔ မညသ႔တငျပၾကသနညး။

ျမနမာ႐ပရငအမားစတြင လမးေရးခြျခားမႈ၊ လငတခစႀကကမႈအေပၚ အဆးျမငမႈႏင လငခြျခားသည ျပကလးမားက ေတြ႕ျမငေနရဆျဖစသည။ ၎မာ စစအစးရအပခ ပစဥက ဆငဆာျဖတျခငးႏင လြတလပစြာ ထတေဖာခြငက တငးၾကပချခငး၏ရလဒေၾကာငလညးျဖစသည။ တျခားတစဖကတြငလညး တခ႕ ႐ပရငမားသည တျခားေသာ လမးစငယမား၏တညရမႈႏင ဂဏသကၡာက ဖႏပခဟနရသည။၁၇ ၂၀၁၆ ခႏစတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ အာဏာရရခစဥတြင ျပညသတ႔သည လြတလပစြာထတေဖာ ေျပာၾကားခြငက ယခငထကပၿပး ေမာလငခၾကသည။ ႐ပရငထတလပမႈသညလညး ၂၀၁၅ ခႏစကစၿပး တျဖညးျဖညး တးတကလာခသည။ ထ႔ေၾကာင အေရအတြကသာမက ႐ပရငဇာတကားတ႔၏ အေၾကာငး အရာ အရညအေသြးပငးဆငရာမာလညး ထညသြငးစဥးစားစရာအခက ျဖစလာပါသည။ ထအေျခ အေနသည ျမနမာ႐ပရငမားအတြငး ကား/မေရးရာ ႐ႈျမငမႈမားႏငပတသကၿပး ေျပာငးလလာမႈမားက ေလလာရန အေၾကာငး ျပခကျဖစလာျခငး ျဖစသည။

Content Analysis အတြက သေတသနအဖြ႕သည ၂၀၁၆ ခႏစတြငထတလပခေသာ ေဖာေျဖေရး႐ပရင၊ ဗြဒယ၊ မတတမး႐ပရငႏင ဇာတလမးတ စစေပါငး ၂၉ ကားႏင ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထတလပခေသာ ႐ပရငေပါငး ၅၄ ကားတြင ကား/မေရးရာ အသအျမငဗဟသတမားက မညသ႔ထညသြငးထားသညက ရာေဖြေလလာခသည။ စာရငးမားအရ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ႐ပရငကားထတလပမႈသည ယခငႏစကထက ႏစဆမားျပားလာခသည။ ထ႔ေၾကာင ဆငဆာျဖတေတာကမႈေပၚ ေ၀ဖနမႈအေျမာကအျမားေပၚထြက လာခၿပးေနာက ကား/မ ပစခြကသြငးသညသျမငမႈမား တြနးလနခၿပလား (သ႔) ဆန႔ကငခၿပလား ဆ သညက ေလလာဆနးစစရာတြင ၂၀၁၇ တြငထတလပခေသာ ႐ပရငဇာတကားအေရအတြကက ႏစဆ တး ေလလာခပါသည။

႐ပရငမားက အပစခြျခားမႈႏငပတသကၿပး ႐ပရငကားရရႏငမႈအေပၚတြငသာ အေျခခထားသညမာ ေလလာမႈမာ အရညအေသြးစျပေလလာမႈ (qualitative study) ျဖစျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ေလလာမႈ၏ အဓကရည႐ြယခကမာ ႐ပရငအမးမးတြငရေသာ ကား/မ အသးသး၏ အခနးက႑မားက ေလလာ ေဖာထတရနသာျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင သေတသနအဖြ႕သည ႐ပရငအမးအစားတစခစအတြက ႐ပရင ကား မညမပါရသညက သတမတျခငးမရဘ ႐ပရငကားအမးအစားအမးမး ပါ၀ငေအာငသာ ထညသြငးထားသည။ ၾကည႐ႈခေသာ ႐ပရငဇာတကားမားက အမးအစား ခနစခခြႏငသည။ ၎တ႔မာ

၁၇ http://time.com/5374231/myanmar-cinema-film-movies/

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

26

သရကားမား (၂ ကား)၊ စေထာက ႏင/သ႔ လ႕၀ကသညးဖ ဇာတကားမား (၃ ကား)၊ ဇာတၾကမး (အကရင)ကားမား (၁၅ ကား)၊ ဟာသကားမား (၂၂ ကား)၊ မတတမး႐ပရင/ဇာတလမး တမား (၉ ကား)၊ ဒရမမာကားမား (၃၀ ကား) ႏင အခစကား (၂ ကား) တ႔ျဖစ ၾကၿပး စစေပါငး ၈၃ ကား ျဖစသည။ ႐ပရင (သ႔) ဗြဒယမားက အမးအစား သတမတထတေ၀ျခငးမရ ေသာေၾကာင လသမားေသာ ႏငငတကာ၀ကဘဆက၁၈ တစခ အေပၚတြင သတမတထားေသာ အဓပၸာယဖြငဆခကမားအရ သေတသနအဖြ႕မ ရညၫႊနးအပစခြထားျခငးျဖစသည။

၀ကဘဆကတြငေဖာျပထားေသာ အဓပၸာယဖြငဆခကမား အရ ေၾကာကမကဖြယ႐ပရငကားမားက သရကားမားအျဖစ ထညသြငးစဥးစားၾကသည။ စေထာက/လ႕၀ကသညးဖ ဇာတ ကားမားဆသညမာ စတပငးဆငရာ ကစဥကလားျဖစမႈ၊ ရာဇ၀တမႈမား (သ႔) ေၾကာကမကဖြယရာ အေၾကာငးအရာမား စသညတ႔ႏငဆကစပသည။ ဇာတၾကမး (အကရင) ႐ပရငကား မားမာ စြမးအားအမားအျပားသး၍ ႐ကကးရေသာ၊ စတန႔မား၊ စစပြ၊ တကခကမႈ၊ ကယဆယေရးႏင လြတေျမာကေရးတ႔ပါ၀င ေနသည ကားမားျဖစသည။ ဟာသကားမားမာ ၾကည႐ႈသက ရယစရာေပးစြမးရန ေပါေပါပါးပါး ဇာတ၀ငခနးမား ပါ၀င သည။ မတတမး႐ပရငမားမာ တကယအျဖစအပကမားက ေဖာျပထားျခငးျဖစၿပး ပရသတကေပးခငသည အဓကသတငး စကားတစခ သတသတမတမတရေနသည။ ဒရမမာဇာတကား မားသည ဘ၀အတြငးရ တကယဇာတေကာငမား၏ ေလးနက

ေသာအျဖစအပကမားက ပေဖာထားျခငးျဖစသည။ အခစ ကားမားသည လပေသာ အခစပျပငဇာတေၾကာငးမား အေၾကာငး ႐ကျပထားျခငးျဖစသည။ Content Analysis တြင သေတသနအဖြ႕သည ႐ပရငအတြငး ရ အဓကဇာတေကာငမားႏင အဓကဇာတပ႔မား၏က႑ႏင ၁) ကား/မ ခြျခားဆကဆျခငး၊ ၂) ကား/မ ပစခြကသြငးေဖာျပ ျခငး၊ ၃) ကား/မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားႏင ၄) ကား/မ ခြျခားမႈအေပၚ အသရမႈ /(သ႔) စြမးရညျမႇငတငမႈႏင ဆကစပ ေနသည စကားလးမားႏငသကၤတမားက အဓကထားေလလာ ထားသည။

(က) ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈ ''အမေထာငရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ၊ အမးသားႏင အမးသမးမားအၾကား သာတညမမႈအေပၚ အေျခတညလက လ႔အခြငအေရးႏင ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ တရားမေရးရာ (သ႔) မညသညနယပယတြငမဆ လငအေပၚ အေျခခၿပး အမးသမးတစဦး၏ အသအမတျပခရမႈ၊ ေပာ႐ႊငမႈ (သ႔) လႈပရားေဆာင႐ြကမႈက ထခကနစနာေစသည (သ႔) အကးပကျပားစသည မညသညခြျခားျခငး၊ ဖယထတျခငး (သ႔) ကန႔သတျခငးကမဆ ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈဟေခၚဆ သည။၁၉ ယခေလလာမႈတြင အမးသား (သ႔) အမးသမး (သ႔) LGBT ဇာတေကာငတစေယာကေယာကသည အလပခြင၊ ရပရြာ (သ႔) အမေထာငစအတြငးတြင လငႏငလမႈေရး စသတ

၁၈ http://www.filmsite.org/genres.html၁၉ European Institute for Gender Equality: https://eige.europa.eu/rdc/thesaurus/terms/1161

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

27

မတခကမားအေပၚတြင အေျခခၿပး ခြျခားဆကဆခရပါက ထ အေျခအေနက ကား/မ ခြျခားဆကဆျခငးေအာကတြင ေလလာ ထားသည။

ဥပမာ - ႐ပရငဇာတကားထတြင အမးသမးတစဦးက မနးမ ျဖစေနသညအတြက ႀကးၾကပသ (supervisor)ေနရာ မေပး ျခငးက ေတြ႕ရပါက ၎က ကာ/မ ခြျခားဆကဆျခငးအျဖစ သတမတသည။ ကား/မခြျခားဆကဆျခငးသည အမးသား ႏင အမးသမးတ႔ပါ၀ငရသည အခနးက႑မားက သတမတ ရာတြင ပေသကားကယဆ၍ လပေဆာငသည လပေဆာင ခကမားႏင တက႐ကဆကစပလကရသည။ ဇာတကားထ တြင အခအခစကားေျပာမားႏင သေကၤတမားသည မ႐း ဖလာအရ ျပမေသာ ကား/မ ခြျခားမႈမားက ေဖာျပေနပါသည။

ျမနမာ႐ပရငမားတြင လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး အမးသားမား ႏင အမးသမးတ႔ ခြျခားဆကဆခရပက ထပဟပသ႐ပေဖာ ထားၾကသည။ ဥပမာ - အမးသားမား ေယာကၤားပသမႈ ဆး႐ႈး ျခငးႏင အမးသမးမား အမေထာငဘကမရျခငးအတြက အျပစတငျခငး၊ ေလာငေျပာငျခငးႏင ႏမခေသာ စကားလး မားက သးစြၾကသညက ေတြ႕ရသည။ ဥပမာ- ''ႀကးႀကး ကယကယ (၂၀၁၇)"" ဟာသ႐ပရငကားတြင ဇာတလက မငးသမးသည ဇာတလကမငးသားက ''ရငလ ဟမေရာက ဒမေရာကက ကြၽနမ ဘယလလကထပလ႕ရမာလ""ဟ ဆခ သည။ ထကသ႔ေသာ စကားလးမက ''မႀကးစနးႏင သ၏ ခစသမား (၂၀၁၆)"" ႏင ''ဇြတကား (၂၀၁၇)"" တ႔တြင ေတြ႕ရႏင သည။ ထ႔အျပင ပတ၀နးကငမ ေယာကားပသမႈအေပၚ သတမတခကမားတြင မးဆကပြားႏငမႈလညး ပါ၀ငေနသည။ အမးသားမား၏ မးဆကပြားမႈအေပၚ ယဆခကမားႏငပတ သကၿပး ႐ပရငမားတြင ေဖာျပခကမားကလညး ေလလာခပါ သည။ ''ပေရာဖကဆာ ေဒါကတာဆတဖြား (၂၀၁၇)"" ႐ပရင ဇာတကားတြင ေခါငးေဆာငဇာတေကာငသည ''မနးမေတြက ဗကႀကးၿပး ေယာကားေတြက ဗကမႀကးေအာင သဘာဝ တရားႀကးက ေယာကားေတြဘကက ရပတညေနလ႔ ေယာကား ေတြကမ အထကတနးစား""ဟ ဇာတလမးထတြင ေျပာဆခသည။

ထ႔အျပင အမးသားဇာတေကာငတစေယာကသည မသားစ က ဦးမေဆာငႏငပါဘ ဇနးသညက ပမထကျမကေနပါက ထသက ဇာတကားမားထတြင ''အသးမကသ""အျဖစ ေဖာၫႊနး ၾကသည။ မနးမဦးေဆာငျခငးကခေနရေသာ ထဇာတေကာင က ပတ၀နးကငက ေလာငေျပာငၾကသည။ အထငရားဆး ဥပမာမားမာ ''ေဖစဘြတခေၾကာင ဘ၀ပကရသ (၂၀၁၆)""ႏင ''ရငအေမန႔ကြၽနမ (၂၀၁၇)""တ႔သည ထငရားသည သာဓက မားျဖစသည။ ထ႔အျပင ေယာကားပသမႈႏငပတသကၿပး အစဥအလာအရ လကကငထားအသးျပခေသာ ခြျခား ဆကဆသည စကားလးမားက စကားေျပာခနးထတြင ထည သြငးအသးျပၾကသည။ (၂၀၁၇ ခႏစတြင ဒဗဒအခပအျဖစ

ျပနလညထတလပေသာ) ''ေကာငးကးကယ၌ တညေစမငး"" ဟေသာ ႐ပရငဇာတကားထတြင ''ေယာကားမဟတတသ ေတြန႔ စကားကမေျပာခငဘး""ဟသည စကားပါသည။ ဆလ သညမာ ေယာကားစငစစမားကသာ စကားက အမနအကန တညတညတတေျပာနငသညဟ ဆလရငးျဖစသည။

ဇာတေကာငတ႔ ပါ၀ငရသည အခနးက႑ႏငပတသကၿပး ခြျခားသညပစမားမာ မားစြာမေျပာငးလေသးဘ ယခငယခင ပစမားအတငးပင ရေနေသးသည။ အမ းသားမားမာ ကာကြယ ေစာငေရာကသ၊ မသားစ/ရပကြက/ေကးရြာဦးစး၊ စတအား ထကသနေသာ ေတာလနေရးသမား၊ တကခကသႏင ခစခြင ပနသမားအျဖစ သ႐ပေဆာငၾကၿပး အမးသမးမားက လမၼာ ေသာ သမး၊ ခစစရာေကာငးၿပး ၾကငနာေသာ မခင၊ အသ႟ ဏ မရေသာ မနးကေလး၊ သစၥာမရေသာ ဇနး၊ ရကတတေသာ၊ သကၡာရေသာစ႐ကမားတြင သ႐ပျပသၾကသည။ LGBT ဇာတေကာငမားက ေလာငေျပာငၾကသညသာမက လမးေရး ခြျခားေသာ၊ တစပါးသခႏၶာကယက အရကရေစေအာင ေျပာ ဆေသာ ဇာတ၀ငခနးမားကပါ ေတြ႕ရသည။ အကယဒမရရ ခေသာ ''ခးဆးလႏႈက (၂၀၁၆)"" ႐ပရငကားထတြင တစခ ႕ေသာ လမးေရးခြျခားသည စကားလးမားက အၿပငအမးသား ဇာတေကာငမားအၾကား အသးျပသညက ေတြ႕ရသည။ ''ကႀကး (၂၀၁၇)"" ဇာတကားတြင သ႐ပေဆာငပြင၏ ခႏၶာ ကယအားေလာငေျပာငသည ဇာတ၀ငခနးမားက ထငထင ရားရား ေတြ႕ရသည။

အမးသမးမားအေပၚ ပတ၀နးကင၏ ႐ႈျမငမႈႏငပတသကၿပး အမ းသမးမား၏ သမငယရေသာအေနအထားကသာ အမားစ ႐ကျပၾကသည။ ပထမတစခမာ ႐ပရငကားမားတြင အမေထာင မျပေသးေသာ အရြယလြနအမးသမးမားက ''အပႀကး"" ဟ၍ စကားမားသ၊ တးအသ၊ ဟာသဇာတေကာင၊ တြန႔တသ၊ ဇဇာ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

28

ေၾကာငၿပး အထမခအတ႔မခ ဇာတ႐ပမားအျဖစ ပစခြကသြငး ႐ကျပၾကသည။ ႐ပရငမားအတြငးတြင ၎တ႔က ဘာမ အသး မ၀ငသညပ (သ႔) ပရသတက ေဖာေျဖရသညသမားအျဖစ ထားၿပး ႐ကျပၾကသည။ ဒတယတစခမာ အမေထာငကြ အမးသမးႏင ခငပြနးသည ဆးပါးသြားေသာ အမးသမးမား အေပၚ ခြျခားဆကဆၾကမႈျပၾကသညက ႐ကျပသည။ ၎တ႔ ၏ သားသမးမားကပါ ပတ၀နးကငကႏမခေသာ ဇာတကြက မားတြင ေတြ႕ရသည။ ဥပမာ - ''မေအးသား ရမးကားသည (၂၀၁၇)"" ႏင ''လကယဥတယဥလက (၂၀၁၇)""။ တျခားတစ ဖကတြငလညး ၎မာ ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညးအတြငး အမန ျဖစပကေနသညမားျဖစသည။ ႐ပရငမားမာ အမနေတာ ခငပြနးသညတစဦး၏ အခနးက႑မာ မညသ႔အေရးႀကး ေၾကာငးက ႐ကျပလျခငးျဖစသည။ အမးသမးဇာတေကာင တစဦးဦးက အမေထာငျပရန တကတြနးလင ""ေမာငတစကတ ပငရလငကစား လငေယာကၤားမရရင မတငတယ"" ဟေသာ ဆ႐းက ဇာတကားမားအတြငး ထညေျပာၾကသညက မၾကာ ခဏေတြ႕ရသည။

၎အျပင ျမနမာ႐ပရငမားသည အမားနညးတ မဟတဘ ခ႕ယြငးခကရသည အမးသမးမားက ပၿပးအားနညးသည အသြင ႐ကျပၾကသည။ ''စေနမ(၂၀၁၇)"" ႐ပရငဇာတကားတြင ''ေဒါငးမေလး""အမည အမးသမးဇာတ႐ပသည အျမငအာ႐ ခ႕တေနသတစေယာက ျဖစသည။ သမသည ေယာကားတစ ေယာကအတြက တာ၀နယႏငတ ဇနးတစေယာက ဘယေတာ မျဖစလာမာမဟတဟ ဇာတကားထတြင ေျပာခသည။ အမး သား ဇာတေဆာငကယ၌ကပင အျမငခ႕တေနေသာ အမး သမးတစေယာကက လကထပရသညမ မညမအထ ခကခ ေၾကာငး ေျပာစကားမား ထညသြငးခသည။

ထ႔အျပင လ႔အဖြ႕အစညးသည အမ းသားမားက ပၿပးသေဘာက လလားေၾကာငးႏင မဘမာကလညး သားေယာကားေလးက ပလလားေၾကာငးက ႐ပရငမားတြင ေတြ႕ရသည။ ၎ေနာက ျမနမာ႐ပရငဇာတကားမားမတစဆင ခြျခားမႈကျဖစေပၚေစ ေသာ ဆကစပအေၾကာငးခငးရာအစ (Intersectionality) ၏ သေဘာတရားကလညး ေလလာရပါသည။ Intersectionality သည အမးသမးမားက အသကအရြယ၊ ပညာအရညအခငး ႏင အလပအကငတ႔အေပၚတြင အေျခတညၿပး ခြျခားဆကဆမႈ အဆငဆငျဖစေပၚရသည အေျခအေနမားက ဆလပါသည။ ေခြၽးမႏင ေယာကၡမအၾကား ၿပငဘကကသ႔ သ႐ပေဆာငမမား တြင ေခြၽးမကႏပကြပသညဇာတကြကမားတြင intersectionality ၏ သေဘာတရားက ေတြ႕ရပါသည။

(ခ) ကား/မ ပစခြကသြငးမႈမား ကား/မ ပစခြကသြငးေဖာျပမႈမားသည ကား/မခြျခားဆကဆ ျခငး၏ ေရေသာကျမစျဖစသည။ ကား/မ ပစခြကသြငးမႈဆ သညမာ ကား (သ႔) မ လငတစခခအေပၚတြင ေရး႐းယၾကည

ထားမႈမားအေပၚ အေျခတညလက ေယာကားႏင မနးမတ႔၏ အျပအမ၊ အရညအခငးနင စြမးရညတ႔က ႀကတငမနးဆကာ သတမတယဆထားျခငးက ဆလသည။ ျမနမာ႐ပရငမား သည ကား/မ ပစခြကသြငးမႈက ယခငယခငကငစြခေသာ နညးလမးမားျဖင အားေပးမႈျပၾကသည။ ဥပမာ - ေယာကား ဆသညမာ ရရငသည၊ တာ၀နသတတတယ၊ တကကြထက သနသည၊ ဇြလ႔လရသည၊ အမအခကငးသည။ မနးမဆသည မာ ၾကငနာတတသည၊ သမေမြ႕သည၊ ခန႔မနးရခကသည၊ အားနညးသညႏင မခရနလသည စသျဖင ျဖစပါသည။

ဤေလလာမႈအရ ဇာတကား (၈၃) ကားအနက ၃၆ ကားတြင အမးသား၊ အမးသမးတ႔၏အခနးက႑က ေဖာျပရနအတြက ခြျခားေျပာဆေသာ ဆ႐းမား၊ စကားပမားက အသးျပခသည က ေတြ႕ရရပါသည။ ႐ပရငထတြင ေယာကားပသေသာ အျပ အမမားက ေဖာျပရာတြင ဆ႐းစကားျဖင ကးကားေဖာျပၾက သည။ ''ေယာကားေကာငး ေမာငးမတစေထာင""၊ ""အသးမက တေယာကား မနးမထမနနားခစား""၊ ''ေယာကားတစေယာက အတြက ကဆးတအခနေတြဆတာ ေခြးကကခရတအခန၊ ေရနစတအခနႏင မနးမတစေယာက အခစခရတအခနေတြ ပ""၊ ''ေယာကားတခြန လရညခြၽန ေကာငးကငတမြတ ၾကယက ဆြတလညး မလြတစတမး ရၿမလမးတညး"" စသညတ႔သည ထငရားသည သာဓကမားျဖစသည။ ''ေယာကားဆတာ...."" ႏငအစခကာ ''ေယာကားဆတာ ကတတညတယ၊ ေယာကား ဆရင ဒါမးလပသငတယ (သ႔) ဒါမးမလပသငဘး"" ဆေသာ စကားလးမားက ႐ပရငမားတြင မၾကာခဏ ေတြ႕ျမငရတတ သည။ အမးသားဇာတ႐ပမားသည ႐ပရငမားအတြငး ဖြငဟ ငခြငမေပးဘ ၀မးနညးမႈက ဖးကြယသညပစ သ႐ပေဆာငခငး တတသည။ ''ေယာကားပပ စတခငခငထားစမးပါ... မငန႔"" စတ စကားလးက ႐ပရငမားတြင မၾကာခဏေတြ႕ရသည။ ''ေသြးန႔ေရးတ သေယာဇဥ (၂၀၁၇)"" ဗဒယဇာတကားတြင အဆပါစကားလးက သးႏႈနးထားသညက ေတြ႕ရသည။ ထ႔ျပင အမးသားမားသည အမးသမးတ႔ထက ပ၍ဘနးတနခးႀကး သညဟေသာ ယၾကညခကက တစခ႕ေသာ ႐ပရငကားမား တြင ခငမာေအာင သ႐ပေဖာျပထားသညမားရသည။ ဥပမာ- မနးမအ၀တေတြန႔ေရာမေလာန႔ ဘနးနမသြားမယ ဆသည စကားအသးအႏႈနးမးျဖင ျဖစသည။

႐ပပ၊ သေကၤတႏင ျမငလြယေသာအရာမားႏင ေဖာျပမႈျပ ရာတြင ေဆးမငေၾကာငမားသည အမးသားဇာတေကာင တစေယာက မညမေယာကားပသသညက ျပသသညအျမင လြယဆး သေကၤတျဖစသည။ ''တကတးထးထားလ႔ ေယာကား စစတယ""ဟေသာအေျပာက ''ခငမာၾကညစစဥသည (၂၀၁၆)"" ဇာတကားတြင ေတြ႕ရသည။ LGBT ဇာတ႐ပမားက မတကပ မားထေနေအာငလမးေစၿပး ပပသာသာ သ႐ပေဆာငေစ သည။ ထပစသြငးေဖာျပမႈေၾကာင LGBT တ႔သည ပမန မဟတသည ရယစရာေကာငးေသာသမားျဖစသညဟေသာ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

29

အျမငက ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၆ ႏင ၂၀၁၇ တြင ထတလပခ ေသာ ႐ပရငမား၏ သးပတစပတြင LGBT ပစျဖင သ႐ပ ေဆာငမႈက အဓကဇာတေကာင (သ႔) ဇာတရတ႔က သ႐ပ ေဆာငေစခသည။

အမးသမးဇာတေကာငမားတြင မနးကေလးပသမႈႏင ''ျမနမာ အမးသမးတစဦးသည မညသ႔ျဖစသငသည""ဟ၍ ''ျမနမာ"" ဟသည သညာလကၡဏာႏငတြ၍ ႐ပရငမားတြင ေဖာျပထား တတၾကသည။ ''လကယဥတယဥလတ"" ဇာတကားတြင ''ျမနမာမနးကေလးတစေယာကအေနန႔ ေယာကားေလးတစ ေယာကတညးေနတအမက ဝငထြကသြားလာေနတာ ဘယလ မမသငေတာဘး""ဟ ဇာတေဆာငမငးသမးအား ေျပာထား သညက ေတြ႕ရသည။ အလားတပင ''ကးပစ၏ ေကးကြၽန (၂၀၁၆)"" ဇာတကားတြင ျမနမာမနးကေလးတစေယာကအေန ျဖင ေဆးလပမေသာကသငေၾကာငး ေဖာကးမႈမားပါရသည။ ေနာကတစခမာ ယဥေကးမႈအစဥအလာရ သတမတထားေသာ မနးမမားသည သမေမြ႕သည၊ အားႏြ႕သညႏင မာယာကြယ သညဟေသာ သေဘာတရားမားက သြတသြငးျပၾကသည။ ''မနးကေလးပပ ယဥယဥေကးေကး၊ သမသမေမြ႕ေမြ႕ေနပါ""၊ ''အားႏြ႕တမနးမသားတစေယာကအေနန႔ ဒလကစၥမးက ကး လြနရတယ""၊ ''မနးမေတြ မာယာကြယၿပဆ ေယာကားေတြ ခႏင႐းလား"" စသည စကားမားသည ႐ပရငမားအတြငး အၾကားမားေသာ စကားမားျဖစသည။

ထ႔အျပင ႐ပရငမားသည အမးသမးမားက ဇနးေကာငး၊ သမးလမၼာစသညျဖင သြတသြငးေဖာျပၾကသည။ ၎တ႔က ေအာကပါ႐ပရငမားတြင ေတြ႕ရႏငသည။ ဥပမာ - မယား ေတာသသည လမၼာသျဖစေၾကာငး ၫႊနးဆေသာ စကားပါ သည ''ကႀကး (၂၀၁၇)"" ဇာတကား၊ ''မနးကေလးဆတာ အမမႈ ကစၥေတာ တတထားသငတာေပါ""ဆသည စကားပါေသာ ''ေရႊမႈနစားတ ေရႊမငးသား (၂၀၁၇)"" ဇာတကားႏင ''ဂယက (၂၀၁၇)"" ဇာတကားတြင အမးသမးတစေယာက သစၥာမခရ သညမာ ေယာကားက အကငအတြယမတတ၍ဟေသာ သေဘာ တ႔က ျပသထားသည။ ေနာကဆးတစခမာ ဇာတေကာင အမ းသမးတစေယာကသည အမ းသားအေပၚ ခစခငႏစသက ပါက ထခစားခကက ဖးကြယထားေစျခငးျဖစသည။ ဓေလ ထးစအရ ျမနမာမနးကေလးမားသည မမတ႔ဘကမစၿပး ခစခငမႈက ဖြငဟခြငမရပါ။ ''အပယခ (၂၀၁၇)"" ဇာတကားတြင

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

30

''မနးကေလးဘကက လကထပဖ႔ဖြငေျပာရတာ ရကစရာဆ တာ သပါတယ""၊ ''မနးကေလးတစေယာကအတြက အခစဆ တာ ဖနတးလ႕မရသလ ေမာလငလ႔မရဘး""ဆေသာ ေျပာ စကားမား ပါရပါသည။

(ဂ) ကား/မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ ဤအပငးတြင လငပငးဆငရာ ေႏာကယကမႈ၊ ႏပစက ညႇငးပနးမႈႏင အမတြငးႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား ႏင သကဆငသည ဇာတလမးမား၊ သ႐ပေဆာငမႈမား၊ စကား လးမားႏင သေကၤတမားက ေလလာထားသည။ ေယဘယ အားျဖင ျမနမာဟာသကားအမားစတြင လငပငးဆငရာျပကလးမားက မၾကာခဏေတြ႕ရသည။ အမးသမးတစဦးက လမးေခၚေနာကေျပာငျခငး၊ ထကပါးရကပါးေျပာျခငး၊ အမး သမးတစဦး၏ ကယခႏၶာအေပၚ ရာဂစတျဖငၾကညျခငး (ဥပမာ - အမးသမး၏တငသားမားက အနးကပဆြျပသျခငး) စသည တ႔က ဇာတလမးမားအတြငး ထငရားစြာေတြ႕ျမငႏငသည။ အမားအားျဖင LGBT ဇာတေကာငမားသည လငႏငပတ သကသည ညစညမးေသာ ဟာသျပကလးမားက ေျပာရနသာ ျဖစေနေသးသည။ ၎အျပင အခ ႕႐ပရငမားတြင ေခါငးေဆာင မငးသားႏင ၎၏ေယာကၡမျဖစလာမညသ (ေခါငးေဆာင မငးသမး၏ ဖခင) တ႔အၾကား ဇာတၿပငသ႐ပေဆာငမႈမားက ဟာသဇာတကြကမား ျပလပထားၾကသည။ ေခါငးေဆာင မငးသားမ မငးသမးထမ အခစကရယရာတြင မငးသမး၏ အေဖ (ေကးရြာ/ရပကြက ေခါငးေဆာင (သ႔) မငးသား၏ အလပရင) မ ၀ငေရာကေႏာငယကသည။ ထကသ႔ ႐ပရငမား တြင အမးသမး၏ အခနးက႑သည အမးသားႏစဦး၏ ၿပငဆငမႈအၾကားတြင အလယလ အျပခအခနးက႑ (Passive Role) တြငသာ ရေနခသည။ ႐ပရငမားတြင ေအာကလးမား (လငပငးဆငရာ ျပကလးမား) အမားအျပားပါရသညကလညး ေလလာမႈမ ေတြ႕ရခသည။

တစခါတရတြင ႐ပရငမားသည လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ (သ႔) ေႏာငယကမႈမားက အဓကဇာတကြကက အစျပရာ အျဖစ အသးျပထားသညက ေတြ႕ရသည။ ဥပမာ - ဇာတလမး ၏ အစဦးပငးတြင အမးသမးတစဦးသည အမးသားတစဦး၏ လငပငးဆငရာ ႏငထကစးနငးျပမႈက ခရၿပးေနာက ေနာက ဆကတြအကးဆကျဖစေသာ ကယ၀နရသြားျခငး (သ႔) ထလ က လကထပလကရျခငးတ႔သည ဇာတလမး၏ အဓကအပငး ျဖစလာခသည (ဥပမာ - ခစလစြာေသာ အမနး (၂၀၁၆)။ အလားတပင အခစဇာတလမးမားတြင မငးသမးက ေႏာင ယကသည လဆးမားက မငးသား မညသ႔တကခကၿပး မငးသမးက မညသ႔ကယတငသညက ျပသရနအတြက လငပငး ဆငရာ ထကပါးရကပါးျပသည ဇာတ၀ငခနးမားက ထည သြငး ထားတတသည (မေအးပြင၊ ျမငျမငးစနး၊ လမး ၃၀ _၂၀၁၆)။

ထ႔အျပင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက လကစားေချခငး

၏ လကနကတစခအျဖစ ႐ကျပသညကလညး ေတြ႕ရပါသည။ ''နကၡတမားတ တကပြ (၂၀၁၆)"" ဇာတကားတြင ေယာကား မပသသအျဖစ အေျပာခရသညက လကစားေခသညအေန ျဖင အဓက ဇာတေဆာငအမးသားက အမးသမးတစဦးက အဓမၼျပကငခသညက ႐ကျပထားသည။ တစခါတရတြင လငပငးဆငရာ ေႏာငယကသည (သ႔) အမတြငးအၾကမးဖက သည ဇာတ၀ငခနးမားက ဇာတကေထာကပ႔ေပးသည ဇာတ၀ငခနးမားအျဖစ ေတြ႕ရသည။ ေခါငးေဆာငမငးသမးက ေခါငးေဆာငမငးသားက စေနာကသညအတြက မငးသမးက ရပကြက/ေကးရြာေခါငးေဆာင (သ႔) ေကာငးအပထ သြားတင ၿပး မငးသားႏငသ၏ သငယခငးမား ေခၚအဆခရသည။ ထ ကသ႔ေသာ ဇာတ၀ငခနးမားက အခစကားမားတြင ေတြ႕ရၿပး ၎က ဟာသအျဖစ တငဆကျပသၾကသည။ တခ႕႐ပရင မားတြင အရကမးေနေသာ လငေယာကားက ဇနးမယားက ႐ကႏကျခငးက အမးသားတစဦး၏ ဆးသြမးေသာဇာတ႐ပ က သ႐ပေဖာရနအတြက ထညသြငး ျပသထားသည။

လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမားက တြနးအားေပးသည ဆ႐း စကားမားကလညး ဇာတကားမားတြငေတြ႕ရသည။ ''မယား ေနစ ေၾကာငေသမ"" ဆေသာ ဆ႐းသည မနးမတစေယာကက အမေထာငစစခငးကတညးက အပးကးေအာင ခးထားရန ဆလျခငးျဖစသည။ ''အ႐းကြေအာင႐ကမ အသညးစြေအာင ခစတယ"" ဟေသာ စကားလးက မၾကာခဏၾကားရသည။ ထ႔အတ ကယစားျပခငးႏႈငးရာတြငလညး အမးသမးမားက ပနးပြငမားႏင ခငးႏႈငးၿမျဖစသည။ ခစရညလးသည ဇာတ ကြကမားတြင ''ပနးပြငေပၚတြင ပားပတနးတစေကာင နားေန ျပျခငး""က ခငးႏႈငးျပၿမျဖစသည။ အမးသမးတစေယာက လငပငးဆငရာ အနငအထကျပကငခရပါက မးသကမနတငး တကခတသညအသ၊ ဖနခြကကကြသြားျခငး (သ႔) ပနးပြင၏ ပြငဖကမား ေကြလြငျခငး စသညတ႔ျဖင သေကၤတျပကာ ႐ကျပတတသည။

(ဃ) ကား/မ ေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈႏင စြမးေဆာင ရည/ခြငက ျမႇငတငမႈ ကား/မေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈသည ပစခြကသြငးေဖာျပမႈ မားကၿဖခၿပး လ႕အဖြ႕အစညးတြငး အေျပာငးအလတစခက ေဆာငၾကဥးေစပါသည။ ကား/မေရးရာ စြမးေဆာငရည/ခြင က ျမႇငတငမႈဆသညမာ ကား-မေရးရာ႐ႈေထာငမၾကညၿပး တစစတစဦး၏ စြမးေဆာငရညႏင အရညအခငးတ႔က ျမႇငတငေပးျခငးျဖစသည။ တျခားတစဖကတြငလညး ကား/မ ေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈႏင စြမးေဆာငရည/ခြငက ျမႇငတင ျခငး သည ကား/မ ခြျခားဆကဆမႈ၊ ပစခြကသြတသြငးမႈ၊ အၾကမးဖကမႈတ႔ႏင ဆကစပလကရသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ခြျခားဆကဆမႈမားက သျမငၿပးေနာက ၾကည႐ႈသတ႔ သည ကား/မ ေရးရာ သျမငႏးၾကားမႈ (သ႔) စြမးေဆာငရည/ခြငက ျမႇငတငမႈတ႔ႏင ပတသကသည အေတြးအျမငတ႔ကရရ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

31

ႏငေသာေၾကာငျဖစသည။

ဥပမာ - ''သႀကးမ (၂၀၁၆)"" ဇာတကားတြင အမးသမးတစ ေယာကသည ရပရြာမ မညသ႔ပငခြျခားဆကဆေသာလညး ရြာလႀကးေနရာႏငထကတနေအာင ႀကးစားပက ႐ကျပထား သည။ ထဇာတကားထတြင ဇာတေဆာင၏ မသားစသည ရြာ လႀကးေနရာက အစဥအဆက အေမြဆကခခၾကသည။ သ႔ေ သာ ေယာကားေလးကသာ ထေနရာကေပးရန ရပရြာက ေျပာၾကသည။ ထ႔ေၾကာင မဘမားသည လ႔ေလာကအတြငးသ႔ ေရာကလာသည သမးျဖစသက ေယာကားေလးဟနေဆာင ခငးၿပး အရညအခငးရေအာင ပးေထာငေပးသည။ ေကးရြာ ေခါငးေဆာငေနရာရယၿပး ႏစအနညးငယၾကာေသာအခါမ ရြာသားမားက ထသက အမးသမးတစဦးမနး သရသြားၾက သည။ သ႔ေသာ သမ၏ အရညအခငးက ယၾကညသညအတြက ရပရြာမ လကခခသည။

အလားတပင LGBT ဇာတ႐ပမားက ႐ကေနကပစမားႏင မတေအာင ႐ကျပထားေသာ LGBT ဇာတကားႏစကားက လညး ေလလာခသည။ ၎တ႔သည ေဖာေျဖေရးဇာတလမး ႐ပရငကားမားျဖစၿပး LGBT ဇာတ႐ပမား၏ အေျခအေန အေပၚ ႏမခလျခငးမရေပ။ ''ေမထနရာသဖြား (၂၀၁၆)"" ဇာတ ကားသည လငတခစသႏစဦးအေၾကာငးက ႐ကျပထားျခငး ျဖစသည။ သ၏ခစသသည အမးသမးတစဦးႏင လကထပ သြားခနတြင ထအမးသားဇာတေကာငသည တျခားအမး သားမား၏ လငပငးဆငရာေစာကားမႈက ခခရသည။ သ႔ေသာ လညး သတ႔ႏစဦးသည လ႕၀ကစြာ ဆကလကခစႀကကခၾက သည။ ထဇာတကားသည လငတခစႀကကသည အမးသား မားအေပၚ ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညးမ ယၾကညထားမႈႏငေသြဖယ ေနေသာ ဇာတကားျဖစသည။ လငတခစႀကကသ အမးသား ဟသည တျခားမနးမတစေယာကႏင လကမထပဘ ၎တ႔ ကယက အမးသမးမားကသ႔႔သာေျပာငးလ၍ ျပမေနထင သညဟ အမားစက မတထငၾကသည။ ဇာတကားအဆးတြင ''အခစတြင ကား-မ မရ""ဟေသာ အဓပၸာယသကေရာကသည အေတြးအျမငက ရရပါသည။ အကယဒမဆရေသာ ''တာေတ ႀကး (၂၀၁၇)"" ဇာတကားသည လငစတတမးၫြတမႈ ေျပာငးလ သအေၾကာငးက ႐ကျပထားျခငးျဖစသည။ အဓကဇာတ ေဆာငသည လငစတတမးၫြတမႈ ေျပာငးလသညအတြက ပတ၀နးကငတြင လမႈေရးအရ ႏပကြပခရၿပး ေနာကဆးတြင အသတခခရသည။ ေသၿပးသညေနာက မေကာငးဆး၀ါးတစ ေကာငျဖစသြားေသာအခါ သ႔ကအႏငကငခေသာ အမးသား မားက ျပနလကစားေခခသည။ ''(ကြၽနမတ႔ဟာ) လထကလ ေတြပါပ""ဟေသာ ဇာတ၀ငစကားသည မတသားဖြယျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ႐ပရငမားမာ နညးပါးေသးေသာလညး ျမနမာ ႐ပရငေလာကတြင အေျပာငးအလဟဆရေပမည။

အကရငဇာတကားအခ႕တြင အမးသမးမားက ေခါငးေဆာင

ေနရာတြငထားၿပး ႐ကကးမႈမားလညးရသည။ သ႔ရာတြင ထ ႐ပရငအမားစတြင အမးသမးမား၏ တကခကသညစြမးရည ကသာ အဓကျပသၿပး အမးသားမားသည အမးသမးမားက ကြနဖးသငးပညာသငေပးေသာ ဆရာေနရာ (''စေနမ (၂၀၁၆)"" ႏင ''တစပြင႐ငး (၂၀၁၇)"") ႏင ကယတငရငေနရာ - ဥပမာ- ''မေအးပြင၊ ျမငျမငစနး၊ လမး ၃၀ (၂၀၁၆)""တ႔တြင ပါရသည။ ဇာတၾကမးကားမားတြငသာမက မခငေမတာဘြ႕က သ႐ပ ေဖာျပသေသာ တျခားေသာ႐ပရငမားတြင အမးသမးမား သည ၎တ႔သားသမးမားက ပးေထာငရာတြင မညမ စြမးပကားႀကးၾကသညက သရေကာငးသဖြယ တငးစားသ႐ပ ေဖာ ႐ကျပၾကသည။ ''ထာ၀ရအေမ (၂၀၁၇)"" ဇာတကားတြင ထကျမက၊ ၾကငနာ၊ စြန႔လႊတတတေသာ အမးသမးတစဦး၏ မခငေမတာက ေဖာၫႊနး႐ကျပထားသည။ ၎အျပင ''ေကာငးကးကယ၌တညေစမငး (၂၀၁၇)"" ဇာတကားတြငပါရ ေသာ အမ းသမး အလပသမားအဖြ႕ေခါငးေဆာငႏင ''ေခါကထး ေလး မလ႔တလ"" ဇာတကားထက လငအလပသမတစဦး၏ ဇာတ႐ပကေလလာၿပး အမးသမးထတြငမ အေျခအေနႏင အဆငအတနးေပၚမတညၿပး ယၾကညခကရမႈႏင မတညေသာ ခြျခားဆကဆခရမႈအေနအထားက သျမငနားလညရပါသည။

ကား/မ ခြျခားမႈဆငရာ အသရမႈ၊ စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈ မားက ေကာ႐းထားၿပး ႐ကျပထားေသာ ေဖာေျဖေရးဇာတ လမး႐ပရငမားႏင ဇာတကြကမား အနညးအကဥးသာရေသာ လညး ၎အေၾကာငးအရာႏငပတသကၿပး ႐ကကးထားေသာ မတတမး႐ပရငမားႏင ဇာတလမးတ အမားအျပားရခပါ သည။ လငတႀကကႏစသကသည မတကပပညာရငတစ ေယာကအေၾကာငး ႐ကျပထားသည ''Miss or Miss"" (၂၀၁၇)၊ လသားဆနမႈ၊ မတကြျပားမႈႏင ၿငမးခမးေရးအေၾကာငးက ေျပာၾကေသာ မတညသည ဘာသာ၀ငသးခမ အမးသမး သးဦးအေၾကာငးက ႐ကကးထားသည ''She"" (၂၀၁၇)၊ အမးသမးစစသညတစဦးအေၾကာငး ႐ကျပထားသည ''Woman with a gun"" (၂၀၁၆)၊ အမးသမးလႊတေတာ အမတတစဦး အေၾကာငး ႐ကျပထားသည ''Woman and Win"" (၂၀၁၆)၊ အမးသမးေလယာဥေမာငးသတစဦးအေၾကာငး ႐ကျပထား ေသာ ''In the air"" (၂၀၁၆)၊ အမးသမးအငားယာဥေမာငးသ တစဦးအေၾကာငး ႐ကျပထားေသာ ''On the way"" (၂၀၁၆)၊ အမးသမးသတငးေထာကတစဦးအေၾကာငး ႐ကျပထား ေသာ ''The scoop"" (၂၀၁၆)၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမ လြတေျမာကလာသတစဦးအေၾကာငး ႐ကျပထားသည ''Reborn"" (၂၀၁၆)၊ အမနးခငးျဖစသ၏ လငပငးဆငရာ အႏငအထကျပကငမႈကခရေသာ မသနစြမးအမးတစဦး၏ အမႈအေၾကာငး႐ကျပထားေသာ ''အာလးမ"" (၂၀၁၆) စသည တ႔သည အမးသမးတ႔၏ ေျပာေရးဆခြငမားက ျမႇငတငသည သာဓကဇာတမားျဖစၾကသည။ အဆပါ႐ပရငမားက ရနကန ၿမ႕တြငရေသာ လ႕အခြငအေရး လ႔ဂဏသကၡာ ႏငငတကာ ႐ပရငပြေတာႏင ၀သန႐ပရငပြေတာတ႔တြင ႐တငျပသၾကသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

32

(၆)

လကရ႐ပရငလပငနးအတြငးရ

စနေခၚမႈမား

ဖနတးမႈအသစမားျပလပရာႏင အေၾကာငးအရာအသစမား ႏင မတဆကရာတြင ထတလပသမားႏင ႐ပရငပညာရငမား အေနျဖင အေျပာငးအလက လလေလာကေလာက ေဆာငၾကဥး မလာႏငေသးသည အခကအခမားစြာရသည။ သေတသန တြင အဓကသတငးေပးသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ (Key Informant Interviews) က ႐ပရင (သ႔) မတတမး႐ပရင ဒါ႐ကတာမား၊ ဇာတၫႊနးေရးသမား၊ မငးသားမားႏင မငးသမး မား၊ ျမနမာႏငင႐ပရငအစညးအ႐းႏင ဆငဆာအဖြ႕မ တာ၀န ရသမားျဖင ျပလပခသည။ ဦးတညအပစေမးျမနးမႈ (Focus Group Discussions) တစခက ဆငဆာဘတအဖြ႕၀ငမား၊ ကနႏစခက လငယ႐ပရငဖနတးသမားႏင ေတြ႕ဆျပလပခ သည။ အမးသမးဇာတျဖစသည ႐ပရငကားမား အဘယ ေၾကာင နညးပါးေနေသးသနညး၊ LGBT ဇာတ႐ပမားက အဘယေၾကာင ေလာငစရာအျဖစ ထည႐ကေနေသးသနညး၊ ႐ပရငလပငနးအတြငး လအပခကႏင အလမးကြာေ၀းမႈမား ႏင ဆငဆာဥပေဒတ႔က ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအတြငး အဓက ေဆြးေႏြးခသည။

(က) မငးသားဗဟျပေစးကြက ႐ပရငေစးကြကႏငပတသကလင နာမညႀကးမငးသား၏ ေစးကြကအေပၚလႊမးမးႏငမႈမာ အခရာအကဆးျဖစေၾကာငး အားလးက ေျဖၾကားၾကသည။ ထသ႔ျဖစေနသညမာ တငးျပည ၏ စးပြားေရးအေျခအေနႏင နညးပညာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအေပၚတြင မတညေနသည။ ၁၉၈၇ ခႏစတြင ျမနမာႏငငက ဖြ႕ၿဖးမႈ အနမဆးေသာႏငငအျဖစ သတမတခၿပးေနာကပငး တငးျပည

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

33

၏စးပြားေရး ရပတန႔ခသညနညးတ ႐ပရငေစးကြကသည လညး ကဆငးလာခသည။ အေၾကာငးမာ ႐ပရငထတလပ ေရးလပရနအတြက အရငးအႏးမာ အလြနႀကးမားျခငးေၾကာင ျဖစသည။ တၿပငနကတညးမာပင ဗဒယ (သ႔) ဗစဒ/ဒဗဒ တ႔သည ၁၉၉၀ ျပညႏစမားေနာကပငးတြင ႐ပရငမားေနရာ တြင အစားထးလာခသည။ ဗဒယ/ဗစစစကမားက မသားစ တငး၀ယႏငၾကသည။ ျမနမာႏငငတြင ဗြဒယထတလပမႈမာ မသားစေဖာေျဖေရးအသြငေဆာငလာခသညနညးတ ၎ အတြက ထတလပမႈကနကစရတမာလညး (႐ပရငဇာတကား ႀကးႏင ႏႈငးယဥလင) နညးပါးပါသည။ ရလဒအားျဖင ၁၉၇၀ ျပညႏစမားတြင ႐ပရငဇာတကားေပါငး ၇၀ ၀နးကငထတလပ ႏငရာမ ၂၀၁၀ ခႏစတြင ၁၂ ကား၀နးကငမ အထသာ ထတ လပႏငေတာသညအထ ကဆငးသြားခသည။ သ႔ေသာ ထ အခနတြင ဗဒယ႐ကကးထတလပမႈမာ ျမငတကလာခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစအထ တစႏစလင ဗဒယဇာတကားေပါငး ၈၀၀ ၀နးကငက ထတလပႏငခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစေနာကပငးတြငမ ရငးႏးျမႇပႏသမားသည ႐ပရငလပငနးတြင ျပနလညရငးႏး ျမႇပႏရန စတ၀ငစားလားၾကၿပး၊ ႐ပရငကားထတလပမႈမာ တစႏစထကတစႏစ ျဖညးျဖညးခငး ျပနလညတးတကလာ ခသည။

ယခငက ဗဒယထတလပမႈ တးတကလာျခငးသည မငးသားက အေျချပေသာ ေစးကြကတစချဖစေပၚရန တြနးအားျဖစေစခ သည။ ဗဒယအေခြ/ဒဗဒအခပမား ထြကမလာခငကတညးက ထတလပသမားသည ဇာတကားကျဖန႔ေ၀သမားထသ႔ ေခါငး ေဆာငအျဖစပါ၀ငေသာ မငးသားနာမညျဖင ႀကတငေရာငးခ ၾကသည။ ၎က ''ပရ""စနစဟ ေခၚသည။ မငးသား၏ နာမည ႀကးမႈအေပၚတြငမတညၿပး အျမတအစြနးမာ ေသခာမႈရသည။ ထပစေၾကာင ႐ပရငထတလပမႈသည မငးသားအေပၚမတည ေသာ ထတလပမႈတစခ ျဖစလာခသည။

''႐ကကြငးေပၚမာဆ မငးသားသေဘာခညးပ။ ထတလပသ ကယတငက ေခါငးေဆာငမငးသား သေဘာကတ ဒါ႐ကတာ န ႔မငးသမးကပ ေရြး႐ကရတာမး ရတယ။""(အမးသမး ဇာတၫႊနးေရးသ၊ ၃၇ ႏစ)

မငးသားအသားေပးေသာ ဇာတလမးမားဖနတးျခငးသည အမးသားႀကးစးေသာ၀ါဒက အေထာကအပေပးရာေရာက သည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအရ အမးသားႀကးစးေသာ လပငနးနယပယသည အမးသမးမားကသာမက တျခားေသာ လငစတခယမႈ မတသမား၏ အခနးက႑မားကပါ ေနာက တနးသ႕ပရာေရာကသည။

''ေသေသခာခာျပငဆငၿပး ႐ကတဇာတေတြက တျဖညးျဖညး နညးနညးလာတယ။ ဇာတၫႊနးေတြဟာ ႐ကကြငးေပၚ ေရာကမ ျပငၾက၊ ေရးၾကတာေတြ ရတယ။ တကယလ႔

မငးသားက ဇာတၫႊနးကျပနျပငေရးခငးရင ဇာတၫႊနးေရး ဆရာက ေရးေပးရတယ။ လအပရင မနးမလာဇာတ႐ပေတြ က မငးသားက ဇာတပ႔ေပးဖ႔န႔ ဟာသျဖစဖ႕အတြက ထညေပး ရတယ "" (အမးသားဒါ႐ကတာ၊ ၅၅ ႏစ)

LGBT ဇာတ႐ပမားက ဇာတပ႔ေနရာမာမမဟတဘ ေခါငး ေဆာငေနရာတ႔တြင ထညသြငး႐ကကးသညမားလညး ရ သည။ သ႔ေသာ ထဇာတတြင မငးသားမာ လငစတခယမႈ ေျပာငးေနေသာလညး၊ ေနာကဆးတြင မနးကေလးတစေယာက က ခစႀကကမကာ အမးသားတစေယာက၏ မလစတက ျပနေျပာငးသြားေသာ ဇာတမးျဖစသည။ ထကသေသာ ႐ပရငမားမာ ယတမရေသာလညး ၀ငေငြေကာငးခသည။

(ခ) ယေပါကမားစြာႏင အးတစလး အရညအေသြးျပည၀ေသာ ႐ပရငဇာတကားေကာငးမားက ဖနတးထတလပႏငမႈမာ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ကဆငး လကရသည။ ၎တ႔တြင လ႔စြမးအားအရငးအျမစ နညးပါးမႈ၊ အသအျမငဗဟသတအလမးကြာေ၀းမႈႏင အေျခခအေဆာက အအျဖစေသာ စတဒယႏင ႐ပရင႐မား အလအေလာကမရမႈ စသညတ႔ ပါ၀ငသည။

လ႕စြမးအားအရငးအျမစ နညးပါးမႈ လငယ႐ပရငဖနတးသ လငယမားႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးမႈမား (သ႔) တစဦးခငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင ဇာတၫႊနးေရးဆရာမား အလအေလာကမရဟေသာအခကက ထညသြငးေျဖၾကားမႈ မား ရခသည။ ထအခကသည ႐ပရငဇာတကား၏ အရည အေသြးက ေလာကေစသည။ ကြၽမးကငသည ဇာတၫႊနးေရး ဆရာမားႏင ကား႐က၊ ကားဆကတ႔တြင ကြၽမးကငသည ႐ကကးေရးအဖြ႕သားႏင ပညာရငတ႔က ရာေဖြ၍မရႏငပါ။

''အခ႐ပရငေတြ႐ကၾကတအခါ ႐ကကးတအဆငမာ အ၀တအစားဒဇငနာေတြ သးသန႔ရမေနဘး။ ဒါအျပင ထတလပသက စရတေလာခငေတာ တစခါတေလဆ ဇာတပ႔ေတြကပါ ေလာပစရတာမးရတယ။"" (အမးသားဒါ႐ကတာ၊ ၅၇ ႏစ)

အကးဆကအားျဖင စရတနညးေသာ အရညအေသြးနမ ႐ပရငကားမားက ထတလပလာၾကသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ မားအရ နာမညႀကးမငးသား၊ မငးသမးမားအတြက ႐ပရင တစကား႐ကရင ၁၀-၁၄ ရက အထလအပသည။ လသစတနး မားျဖစသည ဒါ႐ကတာ (သ႔) သ႐ပေဆာငမားမာ တးေပါက ရန မလြယကေပ။ တစႏစလင ဗဒယကား ၈၀၀ ၀နးကငမ ထတလပေနသျဖင ဇာတကားတစကား၏ အရညအေသြးဆ သညမာ မညသ႔နညးဟ ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနခသည။ ႐ပရငထတလပမႈလပငနးသည နာမညႀကးမငးသားအေပၚ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

34

အေျခတညေနသ၍ ဇာတညႊနးေရးဆရာႏင ဒါ႐ကတာမား ကသ႔ေသာ တျခားသမား၏ အခနးက႑မားမာ ေမးမနလက ရသည။ မငးသားက ထသ႔အေျချပရျခငးမာ ပရသတအႀကက ကလက၍ ႐ကရျခငးျဖစသညဟ တခ႕ကေျဖၾကားၾကသည။ ထတလပသမားသည အျမတအစြနးက ဦးစားေပးလြနးသည ဟ လညး တခ႕က ေျဖၾကားၾကသည။

''ပရသတအႀကကအေပၚမတညၿပး ထတလပသေတြက လကလပတာပ။ ထတလပသေတြကေတာ ဘာကမ ေျပာငးလခငစတမရဘး။ သတ႔စတ၀ငစားတာ ဘယေလာက ျမတမလပ "" (႐ပရငဖနတးသ၊ အမးသမး၊ ၂၅ ႏစ)

အကးဆကအားျဖင ေငြကေခြၽတာသည အရညအေသြးနမ ဇာတကားမား ထြကေပၚလာၾကသည။ ဇာတလမးဇာတကြက မားက ဖနတးရာတြငလညး ကား/မေရးရာႏင မသနစြမးသ တ႔ႏင ဆကစပေနေသာ ''ထခကမႈကငး စညးမဥးမား (Do No Harm Principles)"" ကသ႔ေသာ ကင၀တပငးဆငရာ ကစၥရပမားက ထညသြငးအစဥးစားခရာဖ႔ရာ ခကခပါသည။

အသအျမငဗဟသတ အလမးကြာမႈ တပမေတာအစးရလကထကတြင ''လ႕အခြငအေရး""၊ ''ဒမ ကေရစ"" ႏင ''လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာၾကားခြင"" ဟေသာ စကားလးမားႏင ၎ႏငဆကစပေနေသာ အႏပညာထတလပ

မႈမားက ျပငးထနစြာ ပတပငတားဆးခသည။ ၎အျပင လသားအခြငအေရးႏငသကဆငသည အေၾကာငးအရာမား က ႐ပရင႐ကကးခြငမရခေပ။ ႀကရမညစြန႔စားမႈက ေရာငရား လျခငးႏင ဆငဆာဘတအဖြ႕၏ လြတလပစြာထတေဖာမႈ အေပၚတြင တငးၾကပစြာ ပတပငမႈတ႔ေၾကာင ထတလပသမား သည ဆငဆာက ခြငျပဖြယရေသာ ႐ပရငဇာတကားမားက သာ ႐ကကးၾကေတာသည။ ထ႔ေနာကတြငေတာ ဒါ႐ကတာ ႏင ဇာတၫႊနးေရးဆရာကသ႔ေသာ ဇာတလမးဖနတးသတ႔ သည လ႔အခြငအေရးက မကကြယျပမလကသား ျဖစလာၾက သည။ အကးဆကအားျဖင လသား၏အခြငအေရးမားႏင ဆကစပေနသည ကင၀တဆငရာကစၥရပမားက သတမမမဘ ျဖစလာၾကေတာသည။

ေနာကထပျပနာတစခမာ ျမနမာ႐ပရငေလာကသားမား ၏ နားလညသေဘာေပါကမႈႏင သကဆငပါသည။ ၎တ႔ အေနျဖင အာဏာရငကေတာလနေသာ ဇာတကားမားကသာ လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစတ႔က ထငဟပေဖာကးျပႏင သညဟ ထငျမငၾကျခငးျဖစသည။ အာဏာရငအစးရ၏ ဖႏပမႈ တစခတညးတြငမဟတဘ လ႔အခြငအေရးက အေျချပသည ခဥးကပမႈမးက ကစၥရပတငးတြင အဓကေကာ႐းထား၍ ထညစဥးစားသြားရမည ျဖစသညက သရမႈ နညးပါးၾကပါသည။ ႐ပရငထတလပမႈနယပယသည လ႔အခြငအေရးႏငပတသက ၿပး သျမငႏးၾကားမႈရေစရနႏင လ႕အခြငအေရးက အေျခခ ေသာ ႐ပရငမားက ''လ႕အခြငအေရး""ဟေသာ စကားလးမပါဘ

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

35

ပရသတက အလအေလာက သေဘာေပါကနားလညရန အတြက ဖနတးရနလအပပါသည။

''အမနအတငးေျပာရရင တစႏငငလးမာရတ လေတြရ႕ ပညာေရးအဆငန႔လညးဆငတယ။ ပရသတမာေရာ ႐ပရင ႐ကေနတသေတြေရာ ျပညသ႔နတက မသငယခရတအတြက စဥးစားဆငျခငၿပးေတြးတာမးန႔႔ ကင၀တပငးက ထည စဥးစားတာမးေတြ မရၾကေတာဘး ""(အမးသမး ဒါ႐ကတာ၊ ၄၂ ႏစ)

တျခားတစဖကတြငလညး လ႔အခြငအေရးက ျမႇငတငသည ႐ပရငပြေတာမားက ၂၀၁၀ ေနာကပငးမသာ ျပလပခၾကသည။ ၀န႐ပရငပြေတာတြင ဇာတလမးတ/မတတမး႐ပရင/အေတြးအျမငသစ႐ပရငကား ၂၀ မက ႏစစဥႏစတငး တငဆက ျပသၾကသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ႐ပရငဖနတးသမားသည ၎တ႔၏ဖနတးမႈမားက ထတေဖာျပသရန အခြငအေရးတစခ ရလာခသည။ ၂၀၁၃ မ ၂၀၁၇ ခႏစအတြငးတြင လ႔အခြင အေရးႏင လ႔ဂဏသကၡာ ႏငငတကာ႐ပရငပြေတာတြင ျပညတြငး ဇာတလမးတ/မတတမး႐ပရငကားေပါငး ၁၇၇ ကားႏင ႏငငတကာ ဇာတလမးတ/မတတမး႐ပရငကားေပါငး ၁၃၉ ကားတ႔က ျပသခသည။ အမားစမာ အမးသမးအခြင အေရးႏင အမးသမးစြမးရညျမႇငတငမႈ၊ LGBT အခြငအေရး မား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးမားႏင မသနစြမးသမား၏ အခြငအေရးမားက အဓကထား ႐ကျပထားၾကသည။ LGBT

႐ပရငပြေတာက LGBT မားျမႇငတငမႈ ျပငသစအဖြ႕အစညး တြင (French Institute for the LGBT community's empowerment ) ၂၀၁၄ ခႏစမစၿပး ျပလပခသည။ သ႔႔ရာတြင ထ႐ပရငပြေတာမားသည ႐ပရငထတလပမႈ လပ နးႀကးအတြငး ေျပာငးလမႈရေစရန သကေရာကမႈမရဟ တခ႕႐ပရငဖနတးသမားမ ဆၾကသည။ အဘယေၾကာငဆ ေသာ မတတမး႐ပရင/ဇာတလမးတမားႏင ေဖာေျဖေရး ဇာတလမး ႐ပရငဇာတကားႀကးမား၏ သေဘာသဘာ၀မာ ကြျပားျခငးေၾကာငျဖစသည။ မတတမး႐ပရင/ ဇာတလမးတ မားသည အသအျမငတစခေပးရန ရညရြယခကတစခရၿပး ခစားမႈရသက ဦးစားေပးေဖာက းေသာဟန (expressionism) ရသည။ ႐ပရငကားႀကးမားမာ အႏပညာတနဖးတစခႏင စးပြားေရးအရ ေအာငျမငမႈတစခအတြက ရညရြယထတလပ ျခငးျဖစသည။ တခ႕ေသာ ႐ပရငသမားမားကေတာ မတတမး ႐ပရင/ဇာတလမးတမားသည လကရ႐ပရငထတလပမႈလပငနးအေပၚသြယ၀ကၿပး ေျပာငးလမႈရေစႏငသညဟ ဆၾက သည။ မတတမး႐ပရင/ဇာတလမးတမားမတစဆင ကား/မ ေရးရာႏင လ႔အခြငအေရးတ႔႔အေပၚ အသအျမငတးလာပါက ကင၀တႏငမညေသာ ႐ပရငကားႀကးမားအေပၚ ပရသတ၏ တ႔ျပနမႈမာ တျဖညးျဖညး ေျပာငးလလာမညဟဆသည။ သ႔ရာတြင ႐ပရငထတလပသမားအေနျဖင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈႏင မသနစြမးသမားကႏမခသည ဇာတကြက မားႏငပတသကၿပး လ႔အခြငအေရးႏင ကင၀တပငးဆငရာ ကစၥရပမားက နားလညသေဘာေပါကထားၿပး ျဖစသညဟ ဆငဆာဘတအဖြ႕၀ငတစဦးက ဆသည။ သ႔ေသာ ဟာသကား မားတြင ထကသေသာ ဇာတ၀ငခနးမားက ထညသြငးၿမျဖစ သညမာ လငပငးဆငရာျပကလးမားပါမသာ ေစးကြကတြင ေနရာရမညဟ ယၾကညေနၾကဆျဖစ၍ျဖစေၾကာငး ၎က ဆသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ျမနမာ႐ပရငလပငနးသည အရညအေသြးရေသာ ဇာတကားမားထတလပမႈႏငအတ လ႔ အခြငအေရးက အသပညာေပးေသာအစအစဥမား လအပလက ရသညက ေတြ႕ရသည။ အေၾကာငးအရာပငးတြငသာမက (မထတလပမႏင ထတလပၿပးေနာက)စသည ထတလပမႈ လပငနးစဥအဆငဆငတြင လ႔အခြငအေရး အေျချပသည

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

36

ခဥးကပနညးစနစက ထညသြငးစဥးစားရန လအပေပသည။ အေျခခအေဆာကအအမား လအပမႈ လေလာကေသာ ႐ပရငထတလပသည ပစၥညးကရယာမားႏင စတဒယမား မရျခငးတ႔သည ျမနမာႏငငရ ႐ပရငဖနတးသ မား ႀကေတြ႕ေနရေသာ အခကအခမားျဖစသည။ ဇာတၫႊနး ေကာငးေကာငးမား လအပေနျခငးႏင ႏႈငးစာလင ၎သည အေရးႀကးမႈ ေလာနညးေသးသည။ သ႔ေသာလညး က႑ တစခလး တးတကလာေစရန ၎တ႔ကလညး ထညသြငး စဥးစားရမညျဖစသည။ တစဖကတြငလညး ထတလပၿပးအေျခအေနတြင ႐ပရင႐မား နညးပါးလာျခငးညလညး တျခားျပနာရပတစချဖစသည။ ဆယစႏစ သးးစအတြငးတြင ႐ပရင႐ ၂၄၄ ႐မ ၇၁ ႐အထ ကဆငးလာခၿပး ႐ပရင႐မားေပၚေပါကေရးက ျမနမာႏငင ႐ပရငအစညးအ႐းမ တာ၀နရသမားႏင ႐ပရငလပငနးက စတ၀ငစားေသာ လပငနးရငမားက ဦးစးေဆာငရြကလကရ သည။ လကရကငသးေနေသာစနစမာ ႐ရငမ ႏစသကလင အရငတငစနစျဖစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစေနာကပငးတြင ႐ပရင ထတလပမႈ ျပနလညျမငမားလာေသာအခါ တစႏစလင ဇာတကားေပါငး ၈၀ ခန႔က ထတလပလကရသည။ ႐ပရင႐ မားမလေလာကမႈသည ႐တငျပသရန အခကအခက ျဖစေပၚ ေစသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ၾသဂတလအထ ႐တငရနေစာငဆငးေန ေသာ ႐ပရငကားေပါငး ၈၀ ခန႔႔ရသည။ ထ႔႔႔ေၾကာင ထတလပ သမားသည ပရသတမားၿပး ႐ရငမားမသေဘာကသည ဟာသကားမားကသာ ထတလပလာၾကျခငးျဖစသည။ ထ အခကအခမားသည ဇာတကားအမးအစားမားက အရည အေသြးျပညမေအာငဖနတးရာတြင သြယ၀ကၿပး အဆး သကေရာကမႈ ရေစသည။

(ဂ) ဆငဆာတညးျဖတျခငး - အျငငးပြားဖြယရာ ျပနာ တစခ ၁၉၂၀ ခႏစတြင ျမနမာ႐ပရငလပငနး စတငခခနတြင ပထမ ဆးဆငဆာဘတအဖြ႕က ရနကနရ ျဗတသရမငးႀကးအပါ အ၀င ျဗတသအရာရမားျဖင ဖြ႕စညးခသည။ ရညရြယခကမာ မသားစအတတကြၾကည႐ႈရန မသငေတာသည ဇာတ၀ငခနး မား (သ႔) အမားျပညသကျပသရန မသငေတာေသာ (အထး သျဖင လငစတကႏးကြေစမည) ဇာတ၀ငခနးမားက စစေဆး ရနအတြကျဖစသည။ ထအခနက ျမနမာ႐ပရငမားက အႏၵယ ပါလမနအကဥပေဒျဖင စညးၾကပစစေဆးသည။ အထးသျဖင လြတလပေရးလႈပရာမႈ အမးသားေရးသေဘာပါေနေသာ ဇာတ၀ငခနးမားက ျဖတေတာကပစျခငးႏင တခ႕ဇာတ၀င ခနးမားက ပတပငျခငး စသညတ႔႔က ျပလပသည။ ၁၉၂၆ ခႏစေနာကပငးႏင ဒတယကမ ၻာစစေနာကပငး ၁၉၄၇ မ ၁၉၄၉ အတြငးတ႔႔တြင ျမနမာအရာရမားျဖင ဆငဆာဘတအဖြ႕ က ဖြ႕စညးခေသာလညး စညးမဥးျပ႒ာနးေနေသာ အစးရ၏

အခပအျခာအာဏာ တညၿမေရးအတြကသာ ရညရြယချခငး ျဖစသည။

၁၉၆၄ ခႏစ ေတာငလနေရးေကာငစေခတအတြငး ဆငဆာ ဘတအဖြ႕က ျပနလညဖြ႕စညးခရာတြင သတငးႏငျပနၾကား ေရး၀နႀကးဌာနမ အရာရမား၊ ဆရယလစပါတ၀ငမား၊ စစတပ မအရာရမား၊ ဗဟလၿခေရးႏင အပခပမႈေကာမတမ အရာရ မားမာ ဘတအဖြ႕၀ငမားအျဖစ ပါ၀ငခၾကသည။ ၁၉၆၈ ခႏစ တြင ျပညသ႔ရတပဖြ႕ဌာနခပႏင ေလတပဌာနတ႔မ ပဂၢလတ႔ သညပင ဆငဆာဘတအဖြ႕၀ငမားအျဖစ ပါ၀ငခၾကသည။ လကရဆငဆာဘတအဖြ႕ကမ ႐ပရငဆငရာ ကြၽမးကငသ (၅) ဦး၊ ယဥေကးမႈ၊ ျပညထေရးႏငသာသနာေရးဌာနတ႕မ အရာထမး မားႏင ဖြ႕စညးထားသည။

ၿဗတသအပခပစဥကာလတြင ဆငဆာဘတအဖြ႕သည အာဏာရ ပါတ၏ အာဏာတညၿမေရးအေပၚတြငသာ ပၿပးအာ႐စကခ သည။ လကရဆငဆာဘတအဖြ႕သည ယဥေကးမႈထနးသမး ျခငးႏင တ႔တာ၀နအေရးသးပါးျဖစသည ၁) ျပညေထာငစ မၿပကြေရး၊ ၂) တငးရငးသား စညးလးညၫြတေရး၊ ၃) အခပ အျခာအာဏာ တညတခငၿမေရးဟသည လပထးမားအေပၚ တြင ပၿပးအဓကထား လပေဆာငလကရသည။ အမးသမး မားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ၊ ကေလးသငယအခြငအေရးႏင မသနစြမးသမားႏင ပတသကသည ဇာတ၀ငခနးမားအေပၚ အေလးထားမႈ ေလာနညးသည။ ကြငးကြငးကြကကြကျပေသာ လငပငးဆငရာျပကြကမားကသာ ကန႔သတသညက ေတြ႕ရ သည။ ''ျမနမာ႐ပရငသည ျမနမာယဥေကးမႈက ထငဟပျပသ ရမည""ဟေသာ ေဆာငပဒႏငအည ျမနမာ႐ပရင စနရတ သဘငက ျမနမာယဥေကးမႈအေပၚ အေျခခသည ရညရြယခက ေျခာကရပျဖင ကငးပခသည။ ''ယဥေကးမႈ""ဟဆရာတြင တတပပသတမတထားေသာ အဓပၸာယဖြငဆခက မရေပ။ အမားစအားျဖင ႐ပရငမားအတြငး အမးသမးမား၏ ၀တစား ဆငရငပႏငေနထငပ (အရကေသာကျခငး၊ ေဆးလပေသာက ျခငး) စသညတ႔အေပၚတြင ဆးျဖတသည။

''ျပနၾကားေရး၀နႀကးဌာနရ႕ ေဆာငပဒက 'ျပနၾကားေပးရန၊ ပညာေပးရနႏင ေဖာေျဖမႈေပးရန " ေလ။ ဒါေပမယ 'ပညာ ေပးျခငး " ဆတာက အပခပတအစးရရ႕ အာေဘာေတြက ေျပာေပးတာလားေတာ မသဘး"" (အမးသား႐ပရငဖနတးသ၊ ၃၈ ႏစ)

''ဆငဆာလြတမလား မလြတမလားက ဆငဆာဘတအဖြ႕ရ႕ လကတေလာခစားခကအေပၚမာ မတညတယ။ တစခါတေလ 'ျမနမာယဥေကးမႈန႕ မညညြတဘး၊ ယတမရဘး "ဆၿပး မတခကေပးတာရတယ။ အဒါ ဘာကဆလတာလေတာ မသဘး။ "" (သ႐ပေဆာင၊ ၅၅ ႏစ)

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

37

''ဆငဆာအဖြ႕က LGBT ဇာတ႐ပေတြက အဓက ဇာတေကာငေနရာ မာ ခြငမျပဘး။ အဓကဇာတ႐ပမာ ပါရတယထားဦး ဟာသကားေတြမပပါရတာ။ ဒရမမာ ဇာတလမးကားေတြထမာဆ ဇာတေကာငတစေယာကက လငတခစၾကကတာ (ဒါမမဟတ) ေယာကားခငး ခစႀကက တာက သဘာ၀မဟတဘးလ႔ မတခကေပးခရတယ။ ဥပမာ- ေမထနရာသဖြားလ ဇာတကားေပါ "" (႐ပရင႐ကကးဖနတးသ၊ အမးသား၊ ၄၀ ႏစ)

ဆငဆာဘတအဖြ႕၏အျမငမာမ ၁၉၈၈ မတငမ စစအစးရ အပခပစဥလကထက ဆငဆာတငးၾကပသည ကာလမား အတြငးမာပင အရညအေသြးေကာငးမြနေသာ ႐ပရငမားက ထတလပႏငခၾကသည။ ေနာကပငးမာေတာ ႐ပရငဖနတးသ မားႏင ထတလပသမား၏ အျမတအစြနး အလြယတကရလမႈ ေၾကာင အရညအေသြးညေသာ ႐ပရငမားကသာ ထတလပ ႏငခသည။ ဆငဆာဘတအဖြ႕၏အျမငမာ ႐ပရငကားမား၏ အရညအေသြး ကဆငးလာျခငးသည ဆငဆာျဖတေတာက ျခငးႏင မသကဆငဟ၍ျဖစသည။ ဇာတအမခငမာေအာင မတညေဆာကႏငျခငး၊ ႐ပရငဖနတးသမားကယတငက အသအျမငႏ႔စပမႈ နညးပါးျခငးစေသာ အားနညးခကေၾကာင သာျဖစသညဟ ဆသည။

''ဆငဆာအဖြ႕က ႐ပရင႐ကတသေတြက အၾကပေတြ႕ေအာင လပေနတာမဟတဘး။ ကညေနတာပါ။ တစခါတေလ ဒါ႐ကတာက တရား႐းက ဇာတ၀ငခနးမးက ႐ကတယ။ အဒတရား႐းက အျပငကန႔မတဘး။ ဒါေၾကာင သကဆငရာ လကေခၚ ၿပး ယတရေအာင ျပနျပငခငးရတယ။ တစခ႕ ႐ပရငဖနတးသေတြက တအားေပါဆၾကတယ။ ""(ဆငဆာဘတအဖြ႕၀ငတစဦး)

''ဆငဆာဘတအဖြ႕က ဖြ႕ထားတယဆေပမယလညး ဥပေဒက ခးေဖာကရင အျပစေပးတယဆတာ ရားပါတယ။ ေခၚ ၿပး ေဆြးေႏြးတယ။ တခ႕ဇာတ၀ငခနးေတြက ျပနျပငခငးတယ.. ဒေလာကပ။ တခ႕႐ပရငေတြက ပရသတက ဆြေဆာငဖ႔ လငအသားေပးဇာတကြကေတြ ထညၾကတယ။ ဒါေတြက နညးလမးမမနဘး ""(ဆငဆာဘတအဖြ႕၀ငတစဦး)

႐ပရငဖနတးသမားဘကကလညး ဆငဆာဘတအဖြ႕က ေမးခြနး မားစြာထတခသည။ ဥပမာ - LGBT ဇာတလမးတကားတစ ကားျဖစသည ''A simple love story"" က ၂၀၁၇ ခႏစ ၀န ႐ပရငပြေတာတြင ျပသခြငမရခပါ။ ႐ပရငထတြင လငပငး ဆငရာအခနးမား တစခနးမမပါပါ။ လငတအခစဇာတလမးတစပဒသာျဖစသည။ အလားတပင ''ေမထနရာသဖြား"" ဇာတ ကားတြငလညး ဆငဆာအဖြ႕၏ ေၾကာငးကးမနကနမႈ နညးပါး ေသာ စးရမေသာကက ရငဆငခရသည။ ၎မာ ထ႐ပရင၏

ေခါငးစဥက ျမနမာေ၀ဒပညာရငမားအဖြ႕က လကခပါမလား ဟ၍ ျဖစသည။

သမၼတဦးသနးစနအပခပစဥကာလတြင ၁၉၉၇ ဆငဆာအက ဥပေဒပါ အေၾကာငး ၁၀ ခကက ၆ ခကသ႕ေလာခၿပး ျပန လညျပငဆငခသည။ ဆငဆာဥပေဒအသစအရ သဘာ၀လြန ျဖစရပဆနးမားက ႐ကျပေသာ႐ပရငမားက ခြငျပခသည။ ႏငငေရး၊ တငးရငးသားစညးလးေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ ျပစမႈမားႏင မးယစေဆး၀ါးႏင ပတသကသည တခ႕ဇာတမားကေတာ ကန႔သတထားဆျဖစသည။

''႐ပရငေတြက အျပငေလာကမာ တကယျဖစပကေနတာ ေတြက ထငဟပရမယ။ ဒါေပမယ ဆငဆာလပေနတပစက အမႈအခငးျဖစပြားတႏႈနးေတြက ေလာခဖ႔႔က ႐ပရင႐ကေန တသေတြမာပ တာ၀နရေနသလပ "" (သ႐ပေဆာင၊ ၅၅ ႏစ)

သ႔႔ရာတြင ဆငဆာဘတအဖြ႕၏ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ အေပၚ နားလညမႈႏင လ႔အခြငအေရးႏငပတသကၿပး သရ နားလညမႈကလညး ဆနးစစရနလအပပါသည။ ဇာတကား မားတြင အမးသမး၊ ကေလး၊ မသနစြမးသမားႏင လနညးစ တငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးမားက လစလ႐ႈထားသည ဇာတကြကမားက ျမငရသညအခါတငး ဆငဆာဘတအဖြ႕၏ လ႕အခြငအေရးႏငပတသကၿပး သရနားလညမႈမာ ေမးခြနး ထတစရာျဖစေနခသည။ ဆငဆာဘတအဖြ႕၏ ဂ႐မျပမႈ ေၾကာင ႐ပရငမားထတြင ၾကမးတမးေသာ လငပငးဆငရာ စကားလးမားႏင ျပကလးမားက ကယကယျပန႔႔ျပန႔႔ ၾကားေန ရျခငးျဖစသည။ ထ႔႔အျပင အမးသမးအခြငအေရးက ျမႇငတင ရနအတြက ရညရြယေသာ ဇာတကားတ႔တြင ဆငဆာစစစေရး တြင အသးျပေသာ ''ယဥေကးမႈ""ဟေသာ စကားလးေၾကာင အဟန႔အတားျဖစေနခသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၁၈ ခႏစတြင ဆငဆာဘတအဖြ႕သည လငအေျချပအၾကမးဖကမႈ (GBV)၊ လငပငးဆငရာ ျပကလးမားႏင မသနစြမးသမား၊ ျမနမာႏငင တြငရ တငးရငးသားမားႏင ယဥေကးမႈက ေလာငေျပာငသည ဇာတကြကမားႏင သကဆငသညမားကစစစရန စတငႀကးစား လာခၿပျဖစသည။

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

38

(၇)

နဂးခပ

၂၀၁၆ ခႏစႏင ၂၀၁၇ ခႏစအတြငးရ ထတလပခေသာ ဗဒယ/႐ပရငမား/မတတမး႐ပရငမားက ေလလာဆနးစစရာ တြင ျမနမာ႐ပရငလပငနးသည လ႕အဖြ႕အစညးက ေျပာငးလ မႈျဖစေစသည အေတြးအျမငအသစမားက တညေဆာကေပး ႏငမႈ နညးပါးပါသည။ ႐ပရငမားတြင ျပငပေလာကက ထပဟပျပသရနမာ အကန႕အသတမားရေနၿပး ႏငငေရးႏင ပတသကလင အကဆတမႈမား ရေနေသးသည။ တျခားဘက တြငလညး အျမတအစြနးကအသားေပးေသာ ႐ပရငထတလပ မႈ လပငနးမားသည ကလထးရရေသာ ဟာသကားမားက ထတလပေနၾကဆျဖစသည။ ႐ပရငမားမာ အျပငေလာကက မညမပငထငဟပပါေစ (သ႔႔) အတငးကာေရာ ျပကလးမားက ထညသြငး႐ကကးပါေစ၊ အေရးအႀကးဆးအခကမာ ၎၏ အႏပညာတနဖးျဖစသည။ သ႔ေသာ လကရ႐ပရငလပငနးသည ထတလပမႈအတြက ျပငဆငသညကာလ (pre-production) မာပင ကြမးကငသမားႏင ေကာငးမြနေသာဇာတမားက အသးမျပျခငးေၾကာင အရညအေသြးနမကၿမျဖစ သည။

ကား/မ ခြျခားဆကဆျခငးႏင ပစခြကသြငးျခငး အေလအထ တ႕သည လကရ႐ပရငမားတြင မားစြာေျပာငးလျခငး မရေသး ဘ တကယလကေတြ႕ဘ၀တြငရေသာ ခြျခားသညအေလအထ မားးက ကငသးေနဆျဖစသည။ တခ႕ျမနမာ႐ပရငမား (အထးသျဖင) ဟာသကားမားသည ကား/မ ပစခြကသြငးမႈက အားေပးအားေျမႇာကျပေနသကသ႕ျဖစသည။

ကား/မ ပစခြကသြငးေဖာျပျခငးလား၊ လကေတြ႕ကထငဟပ ေစၿပး ကား/မ အခနးက႑က ျမႇငတငျခငးလားဟေသာ ေမးခြနးကေျဖဆရာတြင လကရျမနမာ႐ပရငမားသည မ႐း ဖလာအရ သတမတထားသည ကား/မ အခနးက႑မား အတငးသာ ႐ကကးမႈရေနသညဟ ဆရပါမည။ ဥပမာ - အမး သမးဇာတ႐ပမား၏ အခနးက႑မားက ေဖာၫႊနးရာတြင လကရ႐ပရငမားသည ဒဇာတကြက၊ ဒတငစားခကမားက သာ ေရးယခငကအတငး ထပခါထပခါ သးစြလကရသည။ အမးသမးမားအေပၚ မ႐းဖလာ ေရး႐းစြယဆခကမားမာ မနကနသညဟ ႐ပရငမားမ သတငးေပးလကရၿပး ထ ယၾကညမႈႏင ေသြဖယလပေဆာငမပါက ထအမးသမးသည ဒကၡေရာကသညက ဇာတကားအတြငး ေျပာစကား (သ႔) ဆ႐း

တ႔တြင ေဖာကးျပေနသည။ ထ႐ပရငမားသည အသအျမင ေျပာငးလေအာငေဖာၫႊနးျပျခငးထက ကား/မေရးရာ ပစခြက သြငးေဖာျပေနျခငးသာျဖစၿပး အေတြးအေခၚအသစမား၊ နညး ပညာအသစမား ေပါကဖြားလာျခငး မရပါ။

ကား/မအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားႏင ပတသကၿပး လငပငး ဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမားက ႐ပရငမားတြင ေတြ႕ရသည။ ရပရငကြၽမးကငသမားႏင တစဦးခငးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားတြင ေနာငထြကမညကားမားတြင ဇာတေကာငစ႐ကမား ျမငေနကထက ေျပာငးလလာသည တးတကမႈမး ျမငရႏင ဖြယရသညဟဆၾကသည။ အေၾကာငးမာ တခ႕႐ပရငဖနတး သမားသည အမးသမးမသနစြမးသမားႏင အမးသမးခငး ခစႀကကသည ဇာတ႐ပမားက ေခါငးေဆာငထား ႐ကကး လာၾကျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ၎မာ ကား/မ ပစခြကသြငး ေဖာျပမႈက ေကာလႊားရန ေရစးေၾကာငးအသစတစခ၏ အစ ျဖစႏငပါသည။ LGBT ဇာတေကာငမားက ညစညမးေသာ ျပကလးမားေျပာရနအတြကသာ ထည႐ကေနၾကျခငးသည မသငေတာဟ ဆငဆာဘတအဖြ႔၀ငတ႔ကလညး ထတလပသ မားက စတငပညာေပးေနေျပာၾကားမႈမား ရေနၿပျဖစသည။

အႏပညာသည မညသညအတြကနညး။ ကား/မေရးရာ သျမငမႈက ႐ပရငမားမတဆင ျမႇငတငၾကေသာအခါ ၎ သည ေမးခြနးထတဖြယရာ ကစၥတစရပျဖစေနေသးသည။ အႏပညာသည လထအတြကျဖစရမည (သ႔) အႏပညာသည အႏပညာအတြကသာ ျဖစရမည။ မမယၾကညရာက လကခ၍ ရပါသည။ သ႕ရာတြင ဖနတးမႈတစခသည တစဦးတစေယာက ၏ တစကယေရအေတြ႕အႀကက အေျခခဖနတးထားေသာ လညး ၎၏ပတ၀နးကငႏင လ႔အဖြ႕အစညးအတြငးရ ယဥေကးမႈ/ ထးတမး (သ႔) ႏငငေရး/စးပြားေရးတ႕ျဖင ဆကစပေနဦးမည ျဖစသည။ ဖနတးသအႏပညာရင၏ ၀နးကငအေပၚတြငလညး တစစတရာ သကေရာကေနဦးမညျဖစသည။ ထ႔အတြကေၾကာင အႏပညာရငသည ၎ဖနတးထတလပသည အႏပညာ အတြက တာ၀နရေနဦးမည ျဖစသည။

ျမနမာႏငငကသေသာ ဖြ႕ျဖးဆႏငငတစခတြင ႐ပရငလပငနး တစခသည တငးျပည၏ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ကငးလြတၿပး

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

39

ရပတည၍မရပါ။ ျမနမာ႐ပရငသည ၁၉၂၀ ခႏစတြင (လြတ လပေရးအတြက လႈပရားခသ ႏငငေရးေခါငးေဆာငတစဦး ျဖစသည) ဦးထြနးရန၏စာပနက ႐ကကးျပသည မတတမး ႐ပရငျဖင အစျပခရသည။ ႐ပရငေလာကသား အမားစမာ လညး ျဗတသအစးရလကေအာက၌ လြတလပေရးလႈပရားမႈ မားတြင ပါ၀ငခသမားျဖစၾကသည။ အလားတ လႈပရားတကကြ မႈမးက ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရးကာလ ၂၀၁၀ႏင ၂၀၁၅ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြတ႔တြင ဆႏၵမေပးသမား က ပညာေပးျခငး လႈ႔ေဆာေပးရာတြင ရပရငေလာကသားတ႔ ၏ ပါ၀ငမႈက ထငထငရားရားေတြ႕ျမငႏငသည။ စစေဘးဒဏခ ျပညသမား၊ ေရႀကးမႈမားႏင မးေလာငမႈတ႔အတြက ရနပေငြထေထာငရာတြငဖနတးသမား၏ ဦးေဆာငမႈမားကလညး ေတြ႕ႏငသည။ ၎မာ ႐ပရငဖနတးသမားသည တငးျပည အတြငး ေျပာငးလမႈမားက ဦးေဆာငႏငသည လထမ အသ အမတျပမႈရထားေသာသမားျဖစသညက ျပသေနျခငးျဖစ သည။

နဂးခပရလင ျမနမာ႐ပရငမားသည အမးသားကျဖစေစ၊ အမးသမးကျဖစေစ ၎တ႔၏ဂဏသကၡာက ေလးစားသငၿပး ကင၀တႏငညညြတသငေၾကာငး ဤေလလာမႈက အႀကျပလ

ျခငးျဖစပါသည။ ႐ပရင႐ကကးမႈ၏အဆငတငးတြင ကား/မ ေရးရာ ထညသြငးစဥးစားမႈက ထညသြငးသငသည။ ဆလ သညမာ ကား/မေရးရာႏငပတသကၿပး ထညသြငးစဥးစားမႈ မားက ထတလပမႈအတြက ျပငဆငသညအဆငမာ ကတညးက စတငထညသြငးစဥးစားသငသည။ ၎သည အေရးႀကး သည ကနဦးအဆငျဖစသည။ အမ းသမးမားကျမႇငတငသည ႐ပရင မားက ပမအားေပးသငသညအေၾကာငးကေတာ ဒတယ အေရးၾကးသည အခကျဖစပါသည။

မညသ႔မာ တာ၀နရသနညး။ ႐ပရငဖနတးသမားႏင ထတလပ သမား၊ ေခါငးေဆာင/ဇာတပ႔ ဇာတေဆာငမား၊ ဇာတၫႊနး ေရးဆရာမားသာမက ဆငဆာဘတအဖြ႕တြငလညး တာ၀နရ ပါသည။ အေျပာငးအလစတငရနအတြက ပရသတမားတြင လညး တာ၀နရသည။ ႐ပရငမားသည အေတြးအေခၚအသစ မားက တညေဆာကေပးရန စြမးအားႀကးသည ၾကားခမဒယာ တစချဖစသညအတြက ျမနမာလ႔အဖြ႕အစညးအတြငး ႐ပရင လပငနးက ကား/မေရးရာ အသအျမငႏးၾကားမႈဆငရာ အသြငကးေျပာငးေရး လကနကတစခအျဖစ တြနးအားေပးရန လအပပါသည။

ကးကားရညၫႊနး

Curtin, B. (2006). Semiotics and Visual Representation.

EIGE. Gender Discrimination. Retrieved from https://eige.europa.eu/rdc/thesaurus/terms/1161Gamble, T. K., & Gamble, M. (2002). Communication Works: McGraw-Hill.

Kant, I. (2000). Critique of the Power of Judgment (P. G. a. E. Matthews, Trans.). Cambridge: Cambridge University Press.

Klapper, J. T. (1960). The effects of mass communication: Free Press.

Matusitz, J. (2012). Relationship between Knowledge, Stereotyping, and Prejudice in Interethnic Communication.

McQuail, D. (1994). Mass communication theory: an introduction: Sage Publications.

MMPO. (1999). The History of Myanmar's Films (Diamond Age) 1970-1995. Yangon: Myanmar Motion Picture Organization.

MMPO. (2016). The History of Myanmar's Films (Golden Age) 1946-1970. Yangon: Myanmar Motion Picture Organization.

MMPO. (2004). The History of Myanmar's Films (Silver Age) 1920-1945. Yangon: Myanmar Motion Picture Organization.

Myat, A. K. (2018). Military Rule May Be Over, But Myanmar's Film Industry Remains in a Tawdry Time Warp. Retrieved from http://time.com/5374231/myanmar-cinema-film-movies/

Schmid, T. (2016). Thai court reaffirms ban on LGBT film. Retrieved from http://www.filmjournal.com/ columns/thai-court-reaffirms-ban-lgbt-film

Soe, A. A. (1998). The History of Myanmar's Films and its Records. Yangon: Sar Pay Beik Man.

Tisell, H. (2006). The development of hollyhood's gender roles. The University of Oslo, Oslo.

Uidhir, C. M., P.D. (2011). Art Concept Pluralism. Metaphilosophy, 42, 183-197.

Walsh, K. (2018). Commentary: Some stereotyped women's film roles we'd like to do away with. Retrieved from http://www.latimes.com/entertainment/movies/la-ca-mn-women-stereotyped-roles-20180316-story.html

ျမနမာ႐ပရငေလာက၏ ကား-မ ဆငရာ အသအျမငႏးၾကားမႈ

40