obrazovni program - bq-portal · tolerancije dužina, oblika i položaja i kvalitet obrade...

OBRAZOVNI PROGRAM

INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I

KLIMATIZACIJE

2

SADRŽAJ

OPŠTI DIO .................................................................................................................................. 3

1. NAZIV PROGRAMA: INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE .... 3

2. NASTAVNI PLAN .................................................................................................................... 3

POSEBNI DIO .............................................................................................................................. 5

1. PREDMETNI PROGRAMI ......................................................................................................... 5

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ........................................................................................... 5

1.2. STRUČNO-TEORIJSKI PREDMETI ....................................................................................... 6

1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO ........................................................................................................ 6

1.2.2. TEHNOLOGIJA.............................................................................................................. 16

1.2.3. UREĐAJI I POSTROJENJA ............................................................................................ 26

1.2.4. PREDUZETNIŠTVO ........................................................................................................ 43

1.2.5. PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA ............................................ 49

2. ISPITNI KATALOZI ............................................................................................................... 71

2.1. UREĐAJI I POSTROJENJA ............................................................................................... 71

2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM .................................................................................... 76

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................................... 80

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 80

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .................................. 80

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH................................... 80

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ................................... 81

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ........................................ 81

8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ........................... 81

9. PROFESIONALNA PRAKSA .................................................................................................. 82

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ................................................................................................... 82

3

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti- grupe predmeta

I II III Ukupno

Sed. God. Sed. God. Sed. God.

A Opšteobrazovni predmeti

1. Maternji jezik i književnost

3 108 2 72 2 66 246

2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246

3. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210

4. Informatika 2 72 72

5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta

1. Istorija 1 36 36

2. Geografija 1 36 36

3. Sociologija 2 72 72

Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 1 36 36

2. Hemija 2 72 72

3. Biologija 1 36 36

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272

B Stručno-teorijski predmeti

1. Opšte mašinstvo 3 108 3 108 216

2. Tehnologija 2 72 2 72 144

3. Uređaji i postrojenja 2 72 2 66 138

4. Preduzetništvo 1 33 33

UKUPNO B 5 180 7 252 3 99 531

C Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

10 360 12 432 20 660 1452

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105

E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 20 dana

F Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360

G Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A+B+C+D) = 3.360

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Omogućiti svestrani razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju, - Produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke i obezbijediti stručno-

teorijska i praktična znanja iz područja instalacija vodovoda, sanitarija, grijanja, hlađenja i klimatizacije,

- Osposobiti učenike za izradu elemenata i podsklopova za instalacije centralnog grijanja kao što su: rezanje, savijanje i spajanje cijevi, rezanje navoja, izrada prirubnica, držača, oslonaca,

- Osposobiti učenike za postavljanje vodovodnih instalacija i sanitarnih uređaja, - Osposobiti učenike za montažu grejnih tijela, kotlova, aparata, pumpi,

sigurnosnih elemenata, - Osposobiti učenike za izradu i pripremu elemenata za klimatizaciju i ventilaciju,

4

- Osposobiti učenike za ugradnju elemenata klima uređaja, - Osposobiti učenike za kontrolu instalacija za grijanje, klimatizaciju i instalaciju i

njihovo održavanje i učešće u ispitivanju, - Pripremiti učenike za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje, - Razviti kod učenika sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje

međuljudskih odnosa, - Osposobiti učenike za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i vrjednovanje

rada u zanimanju, - Razviti kod učenika ekološku svijest i upoznati ih sa propisima zaštite i znanja

neophodna za njihovu primjenu pri radu. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju –

obrazovni program Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nisu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do18 godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vrši prema odgovarajućem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke.

5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri školske godine 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, odraditi sve slobodne aktivnosti i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključuti u drugi ili treći razred srodnog zanimanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi škola, a u skladu sa Uputstvom o prilagođavanju obrazovnih programa obrazovanju odraslih.

7. Obrazovanje koje se stiče

- Završetkom obrazovnog programa Instalater Sanitarnih Uređaja, Grijanja I Klimatizacije učenik stiče stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju –

INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.2. STRANI JEZIK 1.1.3. ISTORIJA 1.1.4. GEOGRAFIJA 1.1.5. SOCIOLOGIJA 1.1.6. FIZIKA 1.1.7. HEMIJA 1.1.8. BIOLOGIJA 1.1.9. INFORMATIKA 1.1.10. FIZIČKO VASPITANJE

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO 1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred

Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe

Praktična nastava

I 72 36 108

II 72 36 108

III

Ukupno 144 72 216

3. Opšti ciljevi nastave Učenik: - Čita i razumije tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i

tehničku dokumentaciju, - Poznaje osobine materijala sa kojim se susreće u radu, - Konstruiše jednostavnije mašinske proizvode, - Izrađuje tehničko-tehnološku dokumentaciju, - Poštuje standarde tehničkog crtanja, - Čita i crta jednostavne električne, pneumatske i hidraulične šeme, - Crta jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i

manjih sklopova, u skladu sa standardima, - Razvija odgovornost i preciznost u radu, - Ovladava stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave

učenik učenik učenik

Osnovi tehničkog crtanja

- Upoznaje se sa priborom za tehničko crtanje, standardima, vrstama tehničkih crteža, razmjerama, zaglavljima, sastavnicama i njihovom primjenom u mašinstvu

- Upoznaje sa tehnikom izrade jednostavnijih crteža

- Izvlači osnovne i kotne linije, šrafira, ispisuje zaglavlje i pozicione oznake elemenata

- Ovladava tehnikom pravilnog kotiranja i šrafiranja vježbanjem na primjerima

- Ispisuje tehničko pismo

- Prostorno prikazuje skicom jednostavne elemente

- Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Razvija tehničku

kulturu

Geometrijske konstrukcije

- Navodi i nabraja osnovne geometrijske konstrukcije

- Crta paralelne i normalne prave

- Crta simetrale duži i uglova

- Dijeli duž na n-jednakih djelova

- Spaja prave linije lukom datog poluprečnika

- Konstruiše pravilan trougao, kvadrat, petougao, šestougao, elipsu

Vježbe - Upotreba linija,

crtanje geometrijskih konstrukcija, crtanje kontura mašinskih dijelova, rad u olovci

Osnovi nacrtne geometrije i tehničkog crtanja

- Upoznaje se sa pojmom i osnovnim elementima projektovanja

- Upoznaje se sa

pojmom kvadranata, oktanata aksonometrije

- Razlikuje centralno i paralelno projiciranje

- Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje

- Crta projekcije tačke na jednu, dvije i tri ravni

- Crta projekcije duži u opštem i specijalnom položaju

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih

- Razvija preciznost - Razvija logičko

mišljenje

Vježbe - Projekcije tijela,

crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija,

- Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda, dopunjavanje pogleda, crtanje mašinskih elemenata uz upotrebu pravila posebnih pogleda, presjeka i

8




izvođenje nastave


likova u opštem i specijalnom položaju (kvadrat, pravougaonik, trougao)

- Crta projekcije geomentrijskih tijela u opštem i specijalnom položaju

- Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija

- Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji i aksonometriji

- Razlikuje prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela

pojednostavljenog crtanja

- Izrada prvog

grafičkog rada

Kotiranje

- Upoznaje se sa osnovnim načelima kotiranja i elementima kotiranja

- Upoznaje se sa pojmom presjeka

- Upoznaje se sa pravilima prikazivanja dijelova i njihovih detalja, pojednostavljenjima pri crtanju

- Kotira i označava vrijednosti kota na crtežu

- Kotira uprošćeno i tabelarno

- Ispisuje tolerancije dužina, oblika i položaja i kvalitet obrade površina

- Crta i označava presjeke

- Crta razvijene površine tijela

- Crta presjeke uskih elemenata, presjeke i skraćenja, posebne i djelimične izglede

Vježbe - Kotiranje

Prikazivanje mašinskih elemenata

- Crta vijak i navrtku - Kotira i označava

navoje,metrički i cijevni navoj

Vježbe - Prikazivanje

mašinskih elemenata, rad u

9




izvođenje nastave


- Crta spojeve klinovima

- Crta opruge - Crta zupčanike i

lančanike - Uprošćeno crta

zavarene sastave

- Spoznaje važnost

svog zanimanja kroz sticanje tehničkih znanja

- Stiče sigurnost u

radu

olovci

Tehnički crteži

- Upoznaje se, razumije i objašnjava pojam tolerancije, položajem i veličinom tolerantnog polja, kotiranjem tolerisanih dužina

- Upoznaje se sa radioničkim crtežima i sklopnim crtežom

- Razumije pojam kvalitet površine i zna načine označavanja stanja površina

- Definiše pojam tolerancija oblika i položaja

- Razumije pojam nalijeganja i navodi karakteristike pojedinih vrsta nalijeganja

- Sa sklopnog crteža

određuje tolerancije/nalijeganja

- Iz tabela čita vrijednosti odstupanja za zadate tolerancije i izračunava veličinu tolerantnog polja

- Analizira veličinu tolerancija i postupke kojim se one mogu dostići

- Iz tabela određuje dozvoljena odstupanja kod izradaka kod kojih na crtežu tolerancije nijesu propisane

- Za pojedine vrste nalijeganja računa preklop ili zazor

- U zavisnosti od funkcije proizvoda određuje vrste nalijeganja

- Crta radionički crtež jednostavnog mašinskog dijela i na njemu unosi podatke, neophodne za izradu mašinskog dijela

- Sa sklopnog crteža izdvaja podatke, koje on sadrži, a koji su potrebni za montažu sklopova

Vježbe - Označavanje

stanja površina - Određivanje

tolerancija iz tabela

- Određivanje nalijeganja

- Kotiranje tolerisanih dimenzija

- Izrada radioničkih crteža datog sklopa

- Izrada drugog

grafičkog rada

10




izvođenje nastave


ili proizvoda - Za jednostavnije

izradke propisuje kvalitet površine

Osnovni pojmovi i aksiomi statike

Sistem sučeljniih sila u ravni

- Navodi i objašnjava pojam sile i podjelu sila

- Navodi i objašnjava pojam veze i reakcije veze

- Navodi i objašnjava aksiome statike

- Navodi i objašnjava grafičke i analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila

- Navodi i objašnjava moment sile za tačku i Varinjonovu teoremu

- Razlaže silu na komponente grafičkom metodom

- Postavlja analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila

- Određuje moment sile za tačku

- Stiče radne navike - Razvija logičko

mišljenje - Stiče

samopouzdanje u radu

Sistem proizvoljnih sila u ravni

- Navodi, definiše i objašnjava spreg sila i moment sprega

- Slaže paralelne sile, razlaže sile na komponente

- Postavlja uslove ravnoteže spregova

- Određuje rezultantu ravanskog sistema sila

- Na primjerima određuje uticaj sila na posmatrani mašinski dio i sistem

Vježbe: - Pretvaranje

mjernih jedinica - Grafičko i

analitičko određivanje sila

- Grafičko rastavljanje dvije sile

- Određivanje momenta sile i ravnoteže momenata u ravni

Ravanski nosači

- Navodi vrste ravanskih nosača i vrste opterećenja kod njih

- Navodi, definiše i objašnjava statički određene

- Određuje reakcije veza grafički i analitički punih ravanskih nosača, opterećenih kombinacijom različitih

Vježbe - Grafički rad - Na primjerima

proste grede, grede sa prepustima i konzole odrediti

11




izvođenje nastave


ravanske pune nosače

opterećenja - Konstruiše statičke

dijagrame nosa;a, grafičkom i analitičkom metodom, opterećenih kombinacijom različitih opterećenja

reakcije oslonaca i konstruisati statičke dijagrame

Trenje

- Navodi, definiše i objašnjava pojam trenja i navodi vrste trenja

- Navodi, definiše i objašnjava trenje klizanja i trenje kotrljanja

- Razlikuje trenje klizanja i trenje kotrljanja

- Određuje smjer sila trenja

- Iz tabela bira koeficijent trenja

Brzina i ubrzanje

- Definiše i objašnjava pojam kretanja, puta, brzine, ubrzanja, ugaone brzine, kružnog kretanja

- Izračunava osnovne veličine koje opisuju kretanje na osnovu zadatih podataka

- Stiče sigurnost u radu

Rad, snaga

- Definiše i objašnjava pojmove rad, energija, snaga, stepen iskorišćenja

- Na osnovu zadatih podataka određuje snagu

- Pretvara jedinice mjere

- Uočava važnost povećanja stepena iskorišćenja

Vježbe - Izračunavanje

stepena iskorišćenja i snage

Naponi i deformacije

- Navodi, definiše i objašnjava pojam napona i deformacije, Hukov zakon, pojam dozvoljenog napona i stepena sigurnosti

- Pronalazi primjere mašinskih dijelova, koji su pod naponom

- Za zadate uslove određuje napon i deformacije

Vježbe - Određivanje napona i

deformacija, primjena Hukovog zakona

12

Razred: DRUGI

Informativni ciljevi I sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave


Podjela mašinskih elemenata

Razdvojivi spojevi

- Navodi vrste, svojstva i primjenu razdvojivih spojeva (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, čivija i žljebni spojevi) I materijale od kojih se izrađuju

- Pojašnjava vezu između materijala za vijke i navrtke i njihove namjene

- Iz tabela bira vijke u zavisnosti od zadatih uslova primjene

- Određuje način osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja

- Stiče radne navike

Vježbe - Crtanje navojnih

spojeva

Nerazdvojivi spojevi

- Navodi podjelu i vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu

- Upoznaje se sa zakovanim spojevima,

- Objašnjava postupak pripreme limova za zakivanje i način zakivanja

- Zna materijale za zakivke i kriterijum izbora zakivaka

- Upoznaje se sa osnovnim pojmovima o zavarenim spojevima

- Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole

- Navodi svojstva lemljenih spojeva

- Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva

- Bira odgovarajuću vrstu nerazdvojive veze u zavisnosti od zadatih uslova

- Definiše način pripreme pozicija za primjenu odgovarajuće veze

- Uprošćeno crta razne vrste spojeva

-

- Stiče sigurnost i samopouzdanje u svakodnevnom životu i radu

- Razvija logičko

mišljenje

Elastične veze

- Upoznaje se sa vrstama i namjenom opruga i njihovim karakteristikama

- Navodi materijal za opruge

- Detaljno objašnjava opterećenje i deformacije kod pojedinih vrsta opruga

Vježbe - Skiciranje opruga,

rad u olovci

Osovine i vratila

- Upoznaje se sa konstruktivnim oblicima osovinica,

- Crta osovinice, osovine i vratila

- Definiše postupak

Vježbe - Skiciranje osovina i

vratila, rad u

13



izvođenje nastave


osovina i vratila, njihovom primjenom i karakteristikama

određivanja prečnika osovine ili vratila u zavisnosti od opterećenja i bira materijal

Olovci

Ležišta i ležajevi

- Navodi vrste i karakteristike ležajeva, njihovo označavanje i prikazivanje na crtežu

- Upoznaje se sa podjelom i svojstvima ležišta

- Bira materijal za ležišne čaure i posteljice

- Analizira načine podmazivanja ležišta i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje ležišta

- Detaljno objašnjava postupak demontaže ležaja, način ugradnje i održavanja ležaja

Vježbe - Izbor ležaja iz

kataloga

Spojnice

- Razumije ulogu spojnica I svojstva pojedinih vrsta spojnica

- Definiše kriterijum izbora I primjene pojedinih vrsta spornica

- Detaljno objašnjava našin ugradnje I puštanje u pogon spojnice

- Podstiče motivaciju prema tačnosti pri radu

- Razvija Sposobnost

Analitičkog Mišljenja

Elementi za prenos snage

- Upoznaje se sa podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage

- Razumije osnovne pojmove kod cilindričnih zupčastih parova, konusnih zupčastih parova i pužnih parova, navodi materijale za izradu zupčanika

- Razumije osnovne pojmove kod lančanih parova, navodi način označavanja lanaca

- Razumije način prenosa snage, svojstva i podjelu kaišnih i remenih

- Računa prenosni

odnos - Crta standardni profil

zupca - Crta cilindrični

zupčanik - Bira odgovarajuću

vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova

- Iz kataloga naručuje dijelove

- Crta lančanike - Crta kaišnik i

remenicu

Vježbe - Cilindrični zupčasti

par, proračun, konstrukcija, crtež

- Proračun, crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika

- Izrada grafičkog rada

14



izvođenje nastave


parova

Preduzetnička radionica

- Upoznaje se sa organizacijom rada u radionici i radnom i tehnološkom dokumentacijom koja prati rad u radionici

- Upoznaje se sa elementima koji definišu poslovanje radionice, sredstvima i izvorima sredstava, troškovima i utrošcima, dohodkom i dobiti, ekonomskim principima i njihovim mjerenjem, tržištem roba i usluga, cijenom, osnivanjem preduzeća

- Koristi računarske programe za izradu i obradu dokumenata koje svakodnevno koristi u radionici

- Koristi CD proizvođača uređaja I postrojenja radi nalaženja odgovarajućih podataka (na primjer, rezervni dio)

Vježbe - Traženje podataka o

uređajima i postrojenjima uz pomoć računara i ispisivanje podatke

Primjena računara u mašinstvu

- Razumije mogućnosti upotrebe računara u mašinstvu

- Upoznaje se sa osnovnim računarskim programima za crtanje (Auto Cad ili drugi)

- Upoznaje se sa mogućnostima EXELA

- Izvodi osnovne manipulacije sa datotekama i prilagođava ih sopstvenim potrebama

- Oblikuje dopis i druge dokumente i štampa ih

- Izrađuje jednostavne crteže mašinskih elemenata: crta, kotira, označava stanje površina, štampa urađeni crtež

- Oblikuje jednostavan tabelarni prikaz, koristeći matematičke operacije, sortira ispis po abecedi, grafički predstavlja rezultate

- Uviđa važnost korišćenja računarske tehnike

Vježbe - Rad sa softerskim

paketima za obradu teksta, za crtanje i tabele

15

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S. i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za

udžbenike Beograd, - Drapić, S.: Mašinski elementiI, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, - Drapić, S.: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I, Zavod za

udžbenike, Beograd, - Đorđević, D., Papić, Z.:Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, za sve

profile, Zavod za udžbenike, Beograd - Plavšić, M. i drugi: Mehanika I – statika i otpornost materijala sa zbirkom

zadataka, Zavod za udžbenike, Beograd, - Todić, S. i drugi: Grafički zadaci iz mehanike, Zavod za udžbenike, Beograd - Knez, A. i drugi : Mehanika, udžbenik za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za

šolstvo, Ljubljana - Knez, A. i drugi : Mehanika, delovni zvezek za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS

za šolstvo, Ljubljana - Špiranoc, V.: Tehnička mehanika, Školska knjiga, Zagreb, - Koludrović, Ć., Koludrović-Harbić,I., Koludrović, R.:Tehničko crtanje u slici s

kompjutorskim - aplikacijama, priručnik za tehničko crtanje, Školska knjiga, Zagreb - Bulat, V. : Organizacija rada – prerađeno, za sve profile, Zavod za udžbenike,

Beograd 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: stolovi sa odgovarajućim

priborom za crtanje, - Grafoskop sa grafofolijama iz tehničkog crtanja i tehničke mehanike,

diaprojektor sa slajdovima iz tehničkog crtanja sa nacrtnom geometrijom i mašinskih elemenata, računar sa odgovarajućim softverom za crtanje, mašinski priručnik na CD romu, uzorci alata, modeli i šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti i drugo.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i

pismeno (grafički radovi i radovi na vježbama, testovi). 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva. 9. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima

Predmet Znanja

- Tehnički crteži - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Čitanje šema (hidrauličnih, pneumatskih, električnih)

- Šitanje radioničkih i sklopnih crteža

- Mašinski elementi - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Cijevi I cijevni armature - Elementi i sklopovi uređaja i - postrojenja

- Rad, snaga, energija - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za klmatizaciju

16

1.2.2. TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred

Vrste nastave


Praktična nastava

I 72 72

II 72 72

III

Ukupno 144 144

3. Opšti ciljevi nastave - Proširiti i produbiti znanja učenika o građi materijala - Upoznati učenike sa različitim vrstama metalnih i nemetalnih materijala u

mašinstvu i njihovim najvažnijim mehaničkim i tehnološkim karakteristikama - Osposobiti učenika da na osnovu standarda upotrebljava kataloge, priručnike i

drugu stručnu literaturu i da znaju pročitati oznake materijala - Upoznati učenike sa postupcima dobijanja i postupcima obrade materijala - Upoznati učenike sa mjernim uređajima i instrumentima i načinom mjerenja

pritiska, temperature, nivoa tečnosti - Upoznati učenike sa osnovama automatskog upravljanja i komponentama

automatskog sistema.

17





izvođenje nastave


Uvod

- Definiše pojmove: materija, smješa, jedinjenje, element, hemijski simbol, formula i jednačina

- Definiše pojam rastvora, kisjeline, baze, soli

- Objašnjava oksidoredukcione procese

- Određuje atomsku masu uz pomoć periodnog sistema

- Određuje relativnu molekulsku masu

- Objašnjava pojavu kisjelih kiša i njihov uticaj na okolinu

- Pronalazi primjere kisjelina, baza i soli u svakodnevnom životu

- Pronalazi primjere praktične primjene elektrolize

- Razvija tehničku kulturu

- Razvija ekološku

svijest - Razvija pozitivan

odnos prema očuvanju materijalnih dobara

Metali i legure

- Objašnjava pojam tehničkih materijala, navodi podjelu i vrste

- Navodi svojstva materijala u zavisnosti od vrste

- Uočava vezu između elemenata i metala i značenje riječi mehanička čvrstoća, tvrdoća, žilavost

- Razlikuje fizička, mehanička, tehnološka i hemijska svojstva metala i legura

Tehničko gvožđe i čelici

- Razumije pojmove gvožđe i čelik

- Navodi podjelu čelika i livenog gvožđa

- Navodi osobine gvožđa i čelika

- Upoznaje i objašnjava standarde za označavanje gvožđa i čelika

- Razlikuje karakteristike i namjenu čelika

- Čita i pojašnjava standardnu oznaku čelika

- Pronalazi primjere primjene gvožđa i čelika

Vježbe - Izbor čeličnih

materijala iz tabela

Ostali metali

- Navodi svojstva aluminijuma i njegovih legura

- Navodi vrste i svojstva legura

- Pronalazi primjere primjene aluminijuma i njegovih legura

- Pronalazi primjere

18




izvođenje nastave


bakra - Navodi

karakteristike magnezijuma, cinka, titana i drugih metala i njihovih legura

primjene mesinga, bronze, hroma, nikla, volgrama i njihovih legura

Drugi – ostali materijali

- Navodi podjelu i objašnjava svojstva plastičnih masa

- Definiše pojmove monomer, polimer, polimerizacija

- Upoznaje pojam reciklaže i potrebu trajnog odstranjenja polimera

- Navodi karakteristike i primjenu gume

- Razumije osnove postupaka sinterovanja, karakteristike sinterovanih dijelova i mogućnost njihove upotrebe

- Navodi fizičko-mehanička svojstva stakla

- Objašnjava karakteristike kompozitnih materijala i navodi primjere primjene kompozitnih materijala

- Uočavaju potrebu pravilnog sakupljanja i odlaganja polimera radi reciklaže

- Pronalazi primjere primjene plastičnih masa za izradu konstruktivnih elemenata

- Analizitra mogućnosti prerade i obrade vještačkih materijala

- Pronalazi primjere primjene staklene vune

- Uočava ulogu zaptivnih materijala i materijala za toplotnu i električnu izolaciju

- Stiče samopuzdanje

- Povećava

stručnost - Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija - Preciznost,

sigurnost i

Vježbe - Izrada pojmovne

mape u koju se unose vještački materijali koji se upotrebljavaju u industriji

- Sagorjevanje i topljenje polimera

Goriva i maziva

- Definiše pojam i navodi podjelu i osnovne karakteristike goriva

- Definiše pojam maziva, navodi podjelu, vrste i karakteristike maziva

- Upoređuje karakteristike goriva dobijenih iz nafte i drugih sirovina

- Određuje pojmove reaktant i produkt

- Uočava ulogu toplote hemijskih reakcija na

Vježbe - Biranje ulja i

maziva iz kataloga

19




izvođenje nastave


- Navodi zakon o održanju mase

izabranim primjerima (na primjer sagorijevanje ugljovodonika)

- Stručnost - Uviđa važnost

očuvanja životne sredine

Korozija

- Objašnjava pojam korozije

- Nabraja uzroke pojave korozije

- Upoređuje različite načine za zaštitu površina od korozije

- Određuje postupke pripreme površina metala radi zaštite od korozije

Ispitivanje metalnih materijala

- Razumije namjenu ispitivanja metalnih materijala i navodi vrste mjerenja

- Objašnjava pojmove tvrdoće, čvrstoće i žilavosti

- Razumije važnost izvođenja tehnoloških ispitivanja ploča, limova i cijevi i nabraja osnovne vrste ispitivanja

- Navodi i objašnjava metode ispitivanja materijala bez razaranja (ultrazvukom, rendgenskim zracima, magnetno i druga)

- Mjeri tvrdoću - Mjeri žilavost - Analizira ponašanje

materijala pri pojedinim tehnološkim postupcima

- Povezuje u sistem mehanička i tehnološka ispitivanja po različitim kriterijumima ( na primjer vrsta ispitivanja, način izvođenja)

- Povezuje oblik, dimenzije komada i prirodu materijala sa mogućnošću ispitivanja

Vježbe - Mjerenje tvrdoće

po Brinelu, Rokvelu i Vikersu

- Ispitivanje zatezne čvrstoće ploča i traka

- Ispitivanje materijala metodama bez razaranja

Voda

- Navodi osobine , sastav i vrste vode

- Objašnjava postupak tehnološke priprema vode

- Razumije pojmove: kotlovski kamen, pjenušanje i korozija

- Otpadne vode i

- Razlikuje karakteristike vode obzirom na njenu primjenu (pijaća voda, industrijska voda)

- Poznaje postupke bistrenja, filtriranja i omekšavanja vode i njihov značaj

- Zna postupak koji

20




izvođenje nastave


kanalizacija primjenjuju za sprečavanje i uklananje kotlovskog kamenca, pjenušanja i korozije

- Poznaje postupak prečišćavanja i obavezujuće zakonske norme

Osnove tehnologije zavarivanja

- Upoznaje se sa značajem i primjenom zavarivanja u mašinstvu, sa vrstama zavarivanja

- Objašnjava karakteristike najčešće primjenjivanih metoda zavarivanja

- Upoznaje se sa opštim pojmovima o zavarivanju (JUS C.T3.001)

- Objašnjava pojmove žljeb i zavareni spoj

- Navodi oblike zavarenih spojeva

- Razumije uputstva za izbor oblika žljebova

- Navodi tehničko-tehnološku dokumentaciju

- Objašnjava pojam zaštite na radu

- Upoređuje karakteristike elektrolučnog, elektrootpornog, gasnog i zavarivanja pod pritiskom

- Definiše elemente žljeba

- Crta simbole različitih vrsta oblika žljebova

- Objašnjava vezu oblika žljeba, načina izvođenja i debljine radnog komada

- Popunjava radni nalog, radnu listu, trebovanje materijala, propratnicu i druga dokumenta tehnološke dokumentacije

- Detaljno objašnjava opasnosti pri zavarivanju i pravila zaštite

- Jača ekološku svijest

- Stiče pozitivan odnos prema zanimanju

Vježba - Crtanje poprečnih

presjeka razližitih vrsta zavarenih spojeva

- Crtanje poprečnih presjeka šava i izgleda žljeba za taj šav

- Popunjavanje radne dokumentacije

21

Razred: DRUGI




izvođenje nastave


Mjerni uređaji i instrumenti

- Definiše pojam mjerenja, vrijednosti mjerene veličine, mjerne jedinice, mjernog uređaja

- Definiše pojam kontrolisanja

- Razumije princip rada mjernih instrumenata za neelektrična mjerenja električnih veličina i mjernih instrumenata za električna mjerenja električnih veličina

- Navodi mjere za povećanu tačnost mjerenja

- Objašnjava pojam I značaj baždarenja mjernih instrumenata prema standardima

- Razlikuje mjerne uređaje prema načinu mjerenja

- Detaljno objašnjava principe mjerenja sa pokaznim mjernim instrumentima, kompenzacionim mjernim instrumentima, registrujućim mjernim instrumentima

- Očitava numeričke vrijednosti sa linearnih i nelinearnih skala

- Uočava uzroke pojave grešaka pri mjerenju i mogućnost otklanjanja

- Utvrđuje greške mjerenja

- Stiče radne navike - Stiče osjećaj

preciznosti u radu - Razvija logičko

mišljenje

- Šeme i modeli instrumenata za mjerenje

Mjerenje veličina

- Zna načine mjerenja temperature

- Definiše strujnu, statičku, zaustavnu I totalnu temperaturu

- Zna karakteristike probne sonde, staklenog termometra, manometra, električnog otpornog termometra, termoelemenata, pirometara i drugih instrumenata

- Definiše strujni i zaustavni pritisak

- Navodi načine

- Određuje karakteristike i način mjerenja temperature na 200 C, od 200 do 600 C i preko 600 C.

- Određuje mjesto mjerenja

- Detaljno objašnjava način mjerenja strujnog I zaustavnog pritiska

- Na šemi ili modelu pokazuje postupak ugradnje I priključenja

- Šeme i modeli instrumenata za mjerenje

22




izvođenje nastave


mjerenje pritiska i razlike pritisaka, instrumente mjerenja i princip rada, važnost baždarenja manometara.

- Objašnjava način mjerenja nivoa tečnosti u otvorenim i zatvorenim sudovima, vrste I način rada instrumenata mjerenja

- Navodi načine mjerenja broja obrtaja I snage električnih mašina I instrumente mjerenja

- Zna načine mjerenja vlažnosti gasova i vazduha i instrumente mjerenja

- Zna načine mjerenja protoka, vrste i načine rada instrumenata mjerenja

- Zna načine mjerenja toplote, mogućnost mjerenja toplote kao veličine procesa, vrste I načine rada instrumenata mjerenja.

manometra - Na šemama ili

modelima pokazuje način mjerenja nivoa tečnosti uslovljeno procesom, mjerenje vlažnosti, protoka I toplote.

Osnove automatskog upravljanja

- Definiše pojam automatizacije procesa I ulogu automatizacije na upravljanje procesima, osnovne veličine procesa, sistem I objekat

- Razumije pojam

- Upoređuje karakteristike ručnog, poluautomatskog I automatskog upravljanja na primjerima

- Upoređuje karakteristike

- Stiče osjećaj preciznosti u radu


radu

- Šeme sistema upravljanja

23




izvođenje nastave


upravljanja I sistem upravljanja

- Razumije pojam kompenzacije poremećaja u sistemima automatskog upravljanja u povratnu spregu u automatskim sistemima, pojam regulisanja I sistema regulisanja, funkciju, strukturu I komponente regulatora

otvorenog, zatvorenog I kombinovanog sistema automatskog upravljanja na karakterističnim primjerima iz energetike

- Pronalazi primjere kompenzacije poremećaja u sistemima automatskog upravljanja I primjere regulisanja

- Razvija ekološku svijest


komunikaciji

Komponente automatskih sistema

- Obrazlaže ulogu automatike na rashladnim uređajima

- Navodi podjelu i vrste elemanata za automatsku regulaciju

- Objašnjava ulogu presostata i termostata

- Nabraja pomoćne aparate i uređaje i navodi njihove karakteristike

- Na šemi pokazuje princip rada automatskog prigušnog ventila, solenoidnog ventila, termoekspanzionog ventila i prigušnih ventila sa plovkom

- Na šema pokazuje način rada filtra, sušača, nivokaza

- Analizira način rada odvajača ulja za freonske rashladne instalacije

- Šematski prikazi elemenata automatike na rashladnim uređajima

Obnovljivi izvori energije

- Razumije i objašnjava pojmove vraćnje energije i rekuperatori, objašnjava vezu upotrebe klasičnih I obnovljivih izvora energije

- Razlikuje upotrebu I načine obnavljanja izvora energije

Gradnja objekata

- Poznaje zakonske propise o pravima i dužnostima u odnosu između izvođača i

- Uočava ulogu vođe rukovodioca poslova na gradilištu

- Definiše

Vježbe - Popunjavanje

građevinskog dnevnika I građevinske knjige

24




izvođenje nastave


investitora, projektantom, nadzorom, inspekcijama

- Poznaje organizaciju gradilišta, funkciju građevinske knjige i dnevnika

dokumente koji prate izvođenje ili održavanje poslova I objašnjava njihovu namjenu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S. i drugi: Mašinski materijali, Zavod za udžbenike Beograd, - Mirković, R., Arsenić R.: Mašinski materijali, za sve profile mašinstva, Zavod za

udžbenike Beograd - Toufar, F.: Tehnički materijali, za srednje strukovne škole, Školsaka knjiga

Zagreb - Hrgović, D.: Tehnički materijali, laboratorijske vježbe, Školsaka knjiga Zagreb - Simić, Z.,S. Simić, S.:Tehnologija obrade sa tehničkom kontrolom, Zavod za - udžbenike Beograd, - Jovičić, M.,D. Nikolić, J.: Stanić i drugi: Tehnologija obrade II, Zavod za

udžbenike - Beograd, - Petrović, D., Nikolić, A.: Tehnologija obrazovnog profila za instalatere –

prerađeno, - Zavod za udžbenike, Beograd, - Vukosavljević, B, Marjanović, M.: Osnovi tehnike mjerenja i automatizacije,

Zavod za - udžbenike Beograd 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: računarom sa softverom za

prikaz različitih vrsta materijaja, priloga, grafoskopom sa folijama iz mašinskih materijala, diaprojektorom sa slajdovima iz mašinskih materijala, zavarivanja, tehnologije obrade i uređaja u automatskom upravljanju, uzorcima različitih materijala, mjernim instrumentima i drugim.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

(zadaci objektivnog tipa) i usmeni odgovori učenika.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva.

25

9. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Metali i legure - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Habanje dijelova i sklopova na uređajima I postrojenjima

- Goriva - Uređaji I postrojenja - Toplotini izvori

- Mjerni uređaji I instrumenti

- Mjerenje veličina

- Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Uređaji I postrojenja

- Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za grijanje i

klimatizaciju

- Osnove automatskog upravljanja


- Uređaji I postrojenja

- Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za grijanje i

klimatizaciju

26

1.2.3. UREĐAJI I POSTROJENJA 1. Naziv predmeta: UREĐAJI I POSTROJENJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred

Vrste nastave


Praktična nastava

I

II 72 72

III 66 66

Ukupno 138 138

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje hidrauličnih i pneumatskih komponenti i sistema, njihove funkcije i

primjenu - Tumačenje termodinamičkih osnova i radnih procesa na kojima se zasniva

funkcija postrojenja za grijanje i klimatizaciju - Sagledavanje mjesta i uloge uređaja za grijanje, hlađenje i klimatizaciju u

energetici i njihovim funkcionalnim i tehnološkim karakteristikama kao osnove za praktičan rad

- Sticanje znanja o vrstama, konstrukcijama i teorijskim principima na kojim se zasniva rad instalacija za grijanje, hlađenje i klimatizaciju

- Sticanje znanja o metodama i postupcima rada pri instaliranju uređaja za grijanje i klimatizaciju

- Sticanje znanja o osnovnim principima optimalnog vođenja postrojenja sa gledišta ekonomičnosti i sigurnosti

- Osposobljavanje za razumijevanje i samostalno korišćenje tehničke dokumentacije i stručne literature za izbor optimalnog režima rada i primjenu standarda

- Razvijanje samostalnosti pri radu, podsticanje interesovanja za dalje obrazovanje i usavršavanje u struci

- Razvijanje odgovornosti za očuvanje zdrave sredine

27

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




izvođenje nastave


Osnovne električne veličine i osnovni zakoni elektrotehnike - Upoznaje se sa

pojmom električna struja i sa načinima njenog djelovanja

- Objašnjava pojmove električnog provodnika i izolatora

- Navodi i pojašnjava učinke električne energije

- Navodi izvore struje

- Navodi vrste potrošača

- Definiše pojam strujnog kola

- Objašnjava i razumije smjer struje

- Navodi elemente

strujnog kola - Definiše jačinu

struje - Definiše napon - Definiše otpor - Navodi Omov

zakon - Zna mjere za

napon i jačinu struje

- Zna načine vezivanja otpornika

- Navodi vrste

električnih instalacija

- Objašnjava karakteristike pojedinih vrsta instalacija

- Razlikuje ulogu izvora i potrošača struje

- Uočava odnose među elementima U, I, R

- Razumije zakonitost redno i paralelno vezanih otpornika

- Radi jednostavne zadatke vezane za primjenu Omovog zakona i grananje struje

- Određuje i računa veličine pada napona, razdvaja padove napona na potrošačima i instalacijama

- Mjeri osnovne veličine u strujnom kolu i na pojedinim elementima

- Skicira standardne simbole elemenata električnog strujnog kola

- Čita jednostavne šeme strujnih kola

- Razlikuje potrošače visokog i niskog napona, AC ili DC

- Pretvara jedinice mjere

- Radi jednostavne

zadatke vezane za električni rad i snagu

- Mjeri snagu i rad

- Razvija pozitivan stav prema preciznosti u radu

- Razvija analitičko

mišljenje - Stiče naviku

čuvanja energetskih izvora

- Razvija

odgovornost prema radnim zadacima

- Nastava premeta Uređaji i postrojenja se realizuje u učionici koja je opremljena sa:

- A/V sredstva, grafoskop, diaprojektore sa odgovarajućim slajdovima, računar sa odgovarajućim softverom, uzorci alata, šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti (voltmetr, ampermetri i ostali odgovarajući)


jedinica i izračunavanje pojedinih veličina

- Mjerenje električne struje I napona, računanje otpora, vezivanje otpornika, računanje padova napona.

- Vezivanje jednostavnih strujnih kola po šemama

28




izvođenje nastave


Energija, rad, snaga - Razumije pojmove

sila, mehanički rad, mehanička energija, snaga, stepen učinka i nihove jedinice mjere

- Objašnjava pojam električne energije

- Definiše i objašnjava električni rad i snagu

- Navodi jedinice za mjerenje snage i rada

- Nabraja načine mjerenja električne snage i rada

- Razumije i objašnjava toplotne učinke električne energije

- Navodi Džulov zakon

- Objašnjava uzroke zagrijavanja vodova i dozvoljeno opterećenje vodova

Magnetizam - Razumije i

pojašnjava pojam magnetne indukcije

- Objašnjava djelovanje magnetne sile na provodnik

Naizmjenične struje - Definiše kapacitet - Opisuje princip

rada I funkciju kondenzatora

- Pojašnjava induktivnost

- Računa količinu toplote

- Računa stepen iskorišćenja

- Uočava odnose između električnih, mehaničkih i toplotnih jedinica za mjerenje rada i snage iz različitih sistema I pretvara jedne u druge

- Razlikuje stalni

magnet od elektromagneta

- Uočava primjere praktične upotrebe indukcije

- Razlikuje

jednosmjerni tok struje od naizmjeničnog

- Razlikuje jednofazno kolo od trofaznog, uočava prednosti trofaznog u odnosu na jednofazno

- Označava faze - Vezuje trofazno

kolo


jedinica i izračunavanje pojedinih veličina

- Mjerenje snage, računanje stepena iskorišćenja

Vježbe: - Mjerenje

električne struje

29




izvođenje nastave


- Definiše trofazno kolo

Poglavlje iz termodinamike - Definiše pojam

termodinamičkog sistema

- Definiše veličine stanja i jednačinu stanja

- Definiše unutrašnju energiju, entalpiju, mehanički rad, toplotni kapacitet i entropiju

- Navodi jednačinu stanja idealnog gasa

- Obrazlaže politropske promjene stanja idealnog gasa

- Objašnjava pojam prigušivanja

- Objašnjava pojam realnog gasa

- Navodi veličine stanja vodene pare

- Objašnjava pojam P,V,T površine

- Obrazlaže pojam promjene stanja vodene pare

- Obrazlaže pojam vlažnog vazduha i promjene stanja vlažnog vazduha

- Pojašnjava pojmove prostiranja, provođenja i prolaženja toplote

- Nabraja izmjenjivače tolote i navodi njihove karakteristike

- Objašnjava princip pretvaranja

- Razlikuje ravnotežne i neravnotežne procese, zatvorene i otvorene sisteme, povratne i nepovratne procese

- Razlikuje zapreminski i mehanički rad

- Računa podpritisak, nadpritisak i apsolutni pritisak

- Očitava parametre

stanja iz tablica - Očitava parametre

za vlažan vazduh sa dijagrama

- Razlikuje apsolutnu i relativnu vlažnost

- Razlikuje načine

prostiranja toplote - Računa specifičnu

toplotu - Računa toplotni

kapacitet tijela - Razlikuje i

upoređuje karakteristike lijevokretnog i

- Stiče osjećaj o potrebi očuvanja energije

- Razvija ekološku

svijest


mjernih jedinica - Primjena zakona

termodinamike u primjerima

Vježbe - Primjena

jednačine stanja idealnog gasa u jednostavnim primjerima

Vježbe - Računanje

specifične toplote kroz jednostavne primjere

- Izračunavanje koeficijenta hlađenja

30




izvođenje nastave


toplote u mehanički rad

- Definiše kružne procese

- Pojašnjava pojam

hlađenje i proces hlađenja

- Definiše toplotu hlađenja, utrošeni rad i koeficijent hlađenja

- Pojašnjava masenu i zapreminsku rashlanu sposobnost

desnokretnog kružnog procesa

- Na osnovu šema razlaže djelovanje sistema za hlađenje i opisuje njihove karakteristike

- Računa koeficijent

hlađenja - Uočava vezu

prigušivanja tečnost rashladnog fluida i koeficijenta hlađenja

- Na šemi i T-s dijagramu jednostepene parne kompresorske rashladne mašine objašnjava ciklus rada i razliku od Karnoovog ciklusa

Poglavlje iz pneumatike i hidraulike - Objašnjava pojam

stišljivosti - Navodi veličine

stanja gasa i jednačinu stanja idealnog i realnog gasa

- Objašnjava proces strujanja gasa

- Definiše pojmove koji opisuju vlažnost vazduha

- Navodi i objašnjava funkciju komponenti pneumatskog sistema i pneumatske uređaje i postrojenja

- Pronalazi primjere primjene pneumatike

- Upoređuje prednosti I nedostatke pneumatskog sistema

- Na šemama i modelima pokazuje komponente pneumatskog sistema i obrazlaže njihov princip rada (kompresora, rezervoara pod pritiskom, pripremne grupe za vazduh, razvodnika, ventila, pneumatskih motora, cjevovoda,

- Razvija pozitivnu identifikaciju sa zanimanjem

- Izgrađuje pravilan

odnos prema kvalitetnom radu

Vježbe - Izrada šema

pneumatskih sistema uz pomoć simbola

- Izrada šema na računaru

- Realizacija šema na demonstracijskim tablama za pneumatiku

Vježbe - Izrada šema

hidrauličnih sistema uz pomoć simbola

- Izrada šema na

31




izvođenje nastave


- Navodi i definiše

osnovna fizička svojstva tečnosti

- Definiše i objašnjava osnovne pojmove hidrostatike i hidrodinamike

- Navodi i objašnjava funkciju komponenti hidrauličnog sistema

crjevovoda, priključaka i drugih)

- Simbolima prikazuje komponente pneumatskih sistema i pneumatske sisteme

- Za zadate potrebe i zahtjeve radi šemu (simbolima) rada uređaja

- Povezuje elemente date funkcionalnim šemama

- Uočava razliku među različitim pneumatskim uređajima i pojašnjava njihove specifične karakteristike

- Određuje i sprovodi odgovarajuće načine i metode za održavanje elemenata, komponenata i mehanizama kod pneumatskih postrojenja

- Na šemama i

modelima pokazuje komponente hidrauličnog sistema i obrazlaže njihov princip rada (pumpe, razvodnici, ventili, filtri, rezervoari, hidraulični motori, cjevovodi, crjevovodi, cijevna armatura, zaptivke i drugo)

- Simbolima

- Razvija preciznost

i sigurnost u radu

računaru - Realizacija šema

na demonstracijskim tablama za hidrauliku

32




izvođenje nastave


prikazuje komponente hidrauličnih sistema i hidraulične sisteme

- Za zadate potrebe i zahtjeve radi šemu (simbolima) rada uređaja

- Povezuje elemente date funkcionalnim šemama

- Uočava razliku među različitim hidrauličnim uređajima i pojašnjava njihove specfične karakteristike

- Određuje i sprovodi odgovarajuće načine i metode za održavanje elemenata, komponenata i mehanizama kod hidrauličnih postrojenja

- Analizira kvarove i načine njihovog otklanjanja

- Planira preventivno-plansko održavanje

Hidrofor

- Upoznaje se sa elementima koji čine hidroforsko postrojenje i mjerama zaštite pri radu

- Na šemi pokazuje sastavne elemente I objašnjava princip rada hidrofora

- Razvija osjećaj preciznosti i sigurnosti na radu

- Skice, šeme, katalozi proizvođača rezervoara, hodrofora, cijevnih elemenata zaptivača, ventila

Uređaji za grijanje

- Definiše pojmove grijanje, hlađenje, provjetravanje, klimatizacija

- Navodi podjelu zagrijevnih

- Razlikuje kriteristike pojedinačnih uređaja za grijanje i centralnog grijanja

- Stiče pozitivan odnos prema zanimanju

- Šeme, skice, katalozi proizvođača uređaja za grijanje

33




izvođenje nastave


uređaja - Navodi podjelu

pojedinačnih uređaja za grijanje

- Navodi osnovne karakteristike peći na čvrsto gorivo, peći na tečno gijanje i uređaja za grijanje električnom energijom

- Definiše osnovne kriterijume za poređenje uređaja za grijanje

- Upoređuje prednosti i nedostatke pojedinih vrsta pojedinačnih uređaja za grijanje

- Crta simbole koji se koriste za izradu šema postrojenja i dijelova postrojenja za grijanje hlađenje i klimatizaciju

Centralno grijanje

- Navodi osnovnu podjelu sistema za centralno grijanje

- Navodi karakteristike pojedinih vrsta grejnih tijela (radijatora, pločastih grejnih tijela, cijevna grejna tijela, konvektori, panelna grejna tijela)

- Upoređuje karakteristike pojedinih vrsta grejnih tijela

- Analizira od čega zavise ukupni troćkovi grijanja

- Analizira kako sistem za grijanje i način njegove eksploatacije utiče na potrošnju energije za grijanje zgrada

- Stiče pravilan odnos prema očuvanju materijalnih dobara

- Šeme i skice sistema za centralno grijanje

- Objašnjava princip rada toplovodnog grijanja

- Upoređuje karakteristike gravitacionog i pumpnog grijanja i uslove primjene

- Crta šemu i objašnjava princip rada postrojenja sa donjim razvodom

- Crta šemu i objašnjava princip rada postrojenja sa gornjim razvodom

- Razvija smisao za tačnost i odgovornost

- Navikava se na red

i zaštitu pri radu

- Šeme postrojenja sa gornjim i donjim razvodom

- Objašnjava princip rada pumpnog grijanja

- Crta šemu i objašnjava princip rada dvocijevnog

- Šeme jednocijevnog I dvocijevnog

34




izvođenje nastave


- Navodi funkcije

ekspanzionog suda i podjelu

grijanja - Crta šemu i

objašnjava princip rada jednocijevnog grijanja

- Upoređuje karakteristike jednocijevnog i dvocijevnog grijanja

- Crta presjek otvorenog ekspanzionog suda i analizira funkciju pojedinih elemenata

- Crta presjeke zatvorenog ekspanzionog suda sa membranom i sa membranom i kompresorom i analizira funkciju pojedinih elemenata

- Preuzima odgovornost za bezbjednost drugih i sebe

grijanja

- Objašnjava pojam parno grijanje

- Objašnjava princip rada sistema za grijanje parom niskog pritiska

- Objašnjava funkciju odvajača kondenzata i način vraćanja kondenzata u parni kotao

- Crta i analizira principijelnu šemu parnog grijanja i funkciju elemenata

- Crta i analizira šemu sistema grijanja parom niskog pritiska i donjim razvodom, a različitom kondenznom mrežom

- Upoređuje karakteristike suve i mokre kondenzne mreže

- Šeme sistema za grijanje parom niskog pritiska

Toplotni izvori i distribucija toplotne energije

- Navodi vrste toplotnih izvora i njihov zadatak

- Pojašnjava karakteristike kotlova za centralno grijanje (liveni člankasti

- Upoređuje karakteristike i uslove primjene pojedinih vrsta kotlova

- Na šemama pojedinih vrsta kotlova pokazuje

- Stiče osjećaj o potrebi racionalne upotrebe energije

- Šeme i slike kotlova, elemenata armature, sigurnosnih I regulacionih uređaja

35




izvođenje nastave


kotlovi, čelični kotlovi i blok-kotlovi)

- Navodi osnovne parametre na osnovu kojih se biraju kotlovi

njihove dijelove i objašnjava njihovu funkciju

- Definiše toplotno opterećenje kotla

- Uviđa važnost

pravilnog izvođenja radnih zadataka

- Razvija tehničku

kulturu

- Navodi pomoćne uređaje kotla

- Navodi elemente grube i fine armature

- Objašnjava princip rada sigurnosnih uređaja

- Objašnjava princip rada regulacionih uređaja

- Na principijelnoj šemi rada kotla pokazuje pomoćne uređaje i analizira njihovu ulogu

- Na šemi livenog člankastog kotla pokazuje elemente grube i fine armature

- Analizira funkciju sigurnosnog razvodnog i sigurnosnog povratnog voda u toplovodnom grijanju

- Analizira ulogu regulacionih uređaja

Šema livenog člankastog kotla

- Navodi karakteristike čvrstih, tečnih i gasovitih goriva, a koje utiču na toplotnu moć goriva

- Pojašnjava načine snadbijevanja, transporta i skladištenja pojedinih vrsta goriva

- Objašnjava zaštitne mjere u skladištima goriva

- Navodi štetne sastojke u gorivu i mjere za njihovo smanjenje

- Objašnjava proces sagorijevanja

- Definiše toplotnu moć goriva

- Na šemi horizontalnog rezervoara za gorivo pokazuje njegove elemente i objašnjava njihovu funkciju

- Analizira principijelnu šemu snadbijevanja potrošača tečnim gorivom

- Analizira principijelnu šemu gasne mjerno-redukcione stanice

- Šema horizontalnog rezervoara

- Šema snadbijevanja potrošača tečnim gorivom

- Šema gasne mjerno-redukcione stanice

- Objašnjava pojam toplane i navodi

36




izvođenje nastave


njene dijelove - Objašnjava pojam

kotlarnice - Objašnjava

regulaciju u kotlarnicama i navodi vrste regulacije

- Pojašnjava ulogu dimnjaka u zaštiti životne sredine

- Obrazlaže princip rada kotlarnice na šemi blokovskog grijanja za stambena naselja

- Čita šemu zatvorenog toplovodnog daljinskog grijanja sa kućnim priključcima

- Pojašnjava pojam kućne podstanice

- Navodi načine distribucije toplotne energije

- Na šemi kućnog priklljjučka toplovodnog pumpnog grijanja sa dvocijevnim sistemom obrazlaže princip rada

- Šeme kućnog priklljjučka toplovodnog pumpnog grijanja sa dvocijevnim sistemom

- Navodi elemente cjevovoda i armature i načine obilježavanja

- Pojašnjava funkciju slavina, ventila, zasuna, odvajača kondenzata, kompenzatora

- Razvija stručnost - Razvija osjećaj

sigurnosti pri radu na mašinama

- Uviđa potrebu i

važnost timskog rada

- Objašnjava ulogu pumpi u sistemima za grijanje

- Razlikuje uslove za ugradnju pumpi u potisni ili povratni vod

- Pojašnjava potrebu za toplotnom i zvučnom izolacijom

- Navodi vrste i karakteristike pojedinih vrsta izolacionih materijala

- Za zadate uslove bira izolacioni materijal

- Razlikuje boje cjevovoda u zavisnosti od vrste fluida koji se transportuje

- Katalozi proizvođača izolacionog materijala

- Pojašnjava potrebu pripreme vode za centralno grijanje

- Navodi načine prečišćavanja vode

- Uočava moguče smetnje u radu postrojenja za pripremu vode

- Uočava uzroke smetnji, predlaže mjere za njihovo otklanjanje

37




izvođenje nastave


Eksploatacija parnih i toplovodnih kotlova

- Nabraja radnje koje se izvode u eksploataciji postrojenja za centralno grijanje

- Obrazlaže pripremne radove u traktu goriva i produkata sagorijevanja i traktu grejnog medijuma (tople vode ili vodene pare)

- Ocjenjuje spremnost postrojenja za startovanje

- Identifikuje aktivnosti koje treba raditi u toku normalnog pogona postrojenja

- Obrazlaže postupak gašenja postrojenja

- Obrazlaže proces prestanka rada kotla

- Uočava nepravilnosti u radu postrojenja

- Identifikuje vizuelne efekte nepravilnog rada postrojenja

- Uočava anomalije u radu postrojenja koje registruju instrumenti

- Definiše postupke rukovaoca postrojenja u slučaju neispravnog rada postrojenja ili njegovih dijelova

- Šeme postrojenja

za centralno grijanje

Održavanje parnih i toplovodnih kotlova

- Obrazlaže potrebu održavanja kotlova centralnog grijanja

- Pojašnjava karakteristike stabilnih posuda pod pritiskom

- Analizira postupke u incidentnim situacijama

- Razlikuje aktivnosti u okviru pojedinih radova remonta i

- Razvija stručnost i odgovornost

- Šeme postrojenja za centralno grijanje

38




izvođenje nastave


- Nabraja pogonsku dokumentaciju u kotlarnici

- Navodi i objašnjava redovne preglede kotlova

- Navodi kontrole i postupke u incidentnim situacijama

- Navodi remontne radove i radove konzervacije postrojenja

konzervacije postrojenja

- Razvija sposobnost timskog rada

- Uviđa važnost

zdrave životne sredine

- Razvija tehničku

kulturu

39

Razred: TREĆI


Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave


Provjetravanje i vazdušno grijanje

- Objašnjava pojmove provjetravanje i ventilacija

- Objašnjava pojam vazdušno grijanje

- Navodi podjelu i karakteristike pojedinih vrsta vazdušnog grijanja

- Objašnjava princip rada vazdušne zavjese

- Obrazlaže ulogu filtera, kanala za vazduh i elemenata za ubacivanje i izvlačenje vazduha

- Upoređuje karakteristike ventilacije dovođenjem, ventilacije odvođenjem i ventilacije dovođenjem i odvođenjem vazduha

- Na šemi pokazuje postupak ubacivanja svježeg vazduha preko kalorifera

- Razlikuje klase filtera u zavisnosti od namjene

- Uočava razloge za kombinovanje sistema za ventilaciju sa postrojenjem za grijanje

- Definiše elemente regulisanja postrojenja vazdušnog grijanja

- Šeme sistema vazdušnog grijanja

Daljinsko grijanje

- Definiše pojam daljinskog grijanja

- Objašnjava princip rada kotlovskog postrojenja

- Objašnjava princip rada toplifikacionih postrojenja

- Objašnjava princip rada toplana sa vrelovodnim kotlovima

- Objašnjava direktne i indirektne sisteme daljinskog grijanja

- Na šemi kotlovskog postrojenja uočava njegove elemente i obrazlaže njihovu funkciju

- Na šemi analizira princip rada kućne toplotno-predajne stanice

- Šeme kotlovskog postrojenja i kućne stanice

Snadbijevanje toplom potrošnom vodom

- Navodi zadatak snadbijevanja, zahtjeve za

- Identifikuje elemente opštih uputstava za manji

- Razvija ekološku svijest

Vježbe - Izrada opštih,

posebnih I

40





snadbijevanje toplom potrošnom vodom i vrste postrojenja za snadbijevanje toplom potrošnom vodom

- Objašnjava karakteristike

- Nabraja mjere za zaštitu postrojenja od kamenca i korozije

kotao sa bojlerom - Identifikuje

elemente posebnih uputstava za manji kotao sa bojlerom

- Identifikuje elemente dopunskih uputstava za manji kotao sa bojlerom

- Stiče pozitivan

odnos prema radnom mjestu i zanimanju

- Stiče osjećaj

preciznosti i odgovornosti prema radu

dopunskih uputstava uputstava za manji kotao sa bojlerom

Klimatizacija i sistemi klimatizacije

- Obrazlaže mjesto rashladnih uređaja u sklopu sistema za klimatizaciju

- Nabraja vrste rashladnih fluida i njihove osobine

- Navodi parametre sredine koji se održavaju klimatizacijom

- Navodi vrste i pojašnjava karakteristike sistema za klimatizaciju

- Nabraja komponente klimatizacionih postrojenja i ojašnjava njihovu funkciju

- Nabraja, opisuje i pojašnjava tehničke karakteristike ventilatora, uređaja za filtriranje, vlaženje i suđenje vazduha i drugih komponenata postrojenja

- Pojašnjava način rada lokalnih klimatizacionih uređaja

- Upoređuje konfornu i industrijsku (tehnološku) klimatizaciju

- Analizira faze pripreme vazduha u ljetnjem i zimskom periodu

- Razlikuje karakteristike sistem klimatizacije nisokog i visokog pritiska

- Na skicama komore za miješanje, hladnjaka za klima komore, maglene komore, parnog ovlaživača i klima komore pokazuje princip njihovog rada

- Na skici

kompaktnog klimatizacionog uređaja uočava njegove dijelove i pokazuje nađin rada

- Analizira sastavne dijelove i princip rada razdvojene klima jedinice

- Skice i šeme sistema za klimatizaciju

41





- Navodi uređaje i aparate za regulaciju i upravljanje u procesu klimatizacije

- Analizira principe rada termostata, hidrostata, motornih ventila, presostata, regulatora nivoa i drugih

- Identifikuje tipične primjene regulacije i zaštite u tehnici klimatizacije

- Slike i skice

uređaja i aparata za regulaciju

- Navodi postupak pripreme postrojenja za puštanje u rad

- Definiše elemente postupka vođenja normalnog režima rada, planskog zaustavljanja i zaustavljanja u slučaju havarije

- Stiče osjećaj sigurnosti u radu

- Razvija svijest o

potrebi očuvanja materijalnih dobara

Vježbe - Izrada plana

postupka preventivnog održavanja i postupka tekućeg održavanja

Rashladni uređaji

- Navodi podjelu rashladnih uređaja

- Navodi vrste radnih fluida i njihove oznake

- Nabraja, opisuje i

pojašnjava princip rada sastavnih elemenata rashladnih postrojenja

- Navodi karakteristike i namjenu kompresora, kondenzatora, isparivača, cjevovoda, regulacione opreme

- Objašnjava opravdanost upotrebe prehlađivača i međuhladnjaka

- Definiše pojam

razmjenjivači toplote

- Navodi pojelu razmjenjivača

- Na šemama pojedinih vrsta uređaja obrazlaže njihov princip rada i funkciju sastavnih dijelova

- Uočava ulogu ulja u rashladnim uređajima

- Definiše stvarni rad kompresora, koeficijent isporuke, stepen korisnosti, indikatorsku i efektivnu snagu

- Na šemi klipnog, rotacionog, vijačnog ili turbokompresora pokazuje princip rada i sastavne dijelove

- Na šemi vazduhom hlađenog kondenzatora, vodom hlađenog kondenzatora ili kondenzatorom hlađenim vodom i vazduhom pokazuje osnovne elemente i

- Šeme rashladnih uređaja

Vježbe - Proračunava

površinu razmjenjivača toplote

42





toplote i njihove odlike

princip rada - Na šemi suvih i

preplavljenih isparivača, isparivača za hlađenje tečnosti ili isparivača za hlađenje vazduha pokazuje princip rada

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Nikolić, J. , Babić, N.: Osnovi elektrotehnike i elektronike, Zavod za udžbenike

Beograd - Jakovljević, M.: Termodinamika i hidraulika, Zavod za udžbenike Beograd, - Bogner, M., Zivković, B., Stajić, Z.: Postrojenja za grijanje i klimatizaciju, Zavod

za udžbenike Beograd

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Uzorci alata, šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti (voltmetar,

ampermetri i drugi instrumenti), diaprojektor i dijapozitivi iz hidraulike i pneumatike, demonstracione table sa sistemima hidraulike i pneumatike, sa hidrauličnim i pneumatskim razvodnicima i drugim elementima, modelom rashladnog uređaja, (izdavač Zavod za udžbenike Beograd), slike i šeme uređaja i postrojenja za grijanje i hlađenje.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi i

usmeni odgovori učenika.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva. 9. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Hidrofor - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Postavljanje hidrofora

- Uređaji za grijanje - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Montaža instalacije centralnog grijanja

- Održavanje i rukovanje sistemom centralnog grijanja

- Klimatizacija i sistemi klimatizacije


- Montaža sistema za klimatizaciju

- Rukovanje i održavanje sistema za klimatizaciju

- Rashladni uređaji - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Montaža uređaja rashladnih postrojenja

- Opsluživanje, održavanje i rukovanje rashladnim postrojenjima

43

1.2.4. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred

Vrste nastave


Praktična nastava

I

II

III 33 33

Ukupno 33 33

3. Opšti ciljevi nastave Kroz nastavu predmeta učenik će: - Razviti preduzetničke sposobnosti; - Steći osnovna znanja o razvoju biznis ideje; - Steći osnovna znanja o izradi biznis plana; - Steći osnovna znanja i vještine za osnivanje i vođenje privrednog društva; - Razvijati sposobnost komunikacije na stranom jeziku i rad na računaru; - Osposobiti se za rad u timu.

44

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




izvođenje nastave


Biznis ideja i biznis plan

Biznis ideja - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Razvija kreativnost - Razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- Razvija analitičko

mišljenje - Razvija

odgovornost u radu - Razvija komunika-

tivnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i

preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati

gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. Eksperiment Šest šešira

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata Biznis plana

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja podrške, kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Element biznis plana - Upoznaje pojmove:

vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- Upoznaje pojmove marketing plan i plan prodaje

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala

- Kroz primjere

45




izvođenje nastave


obrazlaže moguće načine distribucije

- Kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća

Ime privrednog društva - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavn-osti i jedinstven-osti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Približava se struci

kroz praktičan rad

- Rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja, a nakon toga kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru: učenici koriste programe za obradu teksta i slika

- Vježba: izrada

organogra-ma privrednog društva

Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

Otvaranje računa kod poslovne banke - Opisuje postupak

- Popunjava formulare za otvaranje računa

46




izvođenje nastave


otvaranja računa kod poslovne banke

kod poslovne banke - Obavlja postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Poslovanje privrednog društva

- Upoznaje različite nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Upoznaje zanimanje kroz praktičan rad

- Stiče radne navike - Razvija analitičko

mišljenje - Podstiče razvoj

odgovornosti

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta, slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju

- Vježba: izrada

reklamnog materijala

- Nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje

- Opisuje postupak obračuna zarada

- Opisuje način obračuna poreza i

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

47




izvođenje nastave


doprinosa - Upoznaje

blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Rajović R.: Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. - Kako započeti sopstveni biznis – Hauard Potit – CID Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom, fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu); - pisani radovi učenika (testovi, eseji, domaći zadaci); - rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).

- Ocjenjuje se razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, urednost,

preciznost, tačnost, kreativnost i slično. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim

klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema – diplomirani ekonomista.

48

9. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

49

1.2.5. PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA

1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred

Vrste nastave


Praktična nastava

I 432 432

II 540 540

III 693 693

Ukupno 1665 1665

V(P)- praktične vježbe- odjeljenje se u prvom i drugom razredu dijeli u grupe do 17 učenika, u trećem do 12 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje učenika za samostalan rad u zanimanju i razvijanje svijesti o

potrebi stalnog usavršavanja, - Upoznavanje učenika sa principom rada uređaja i postrojenja, neophodnog za

kvalitetno obavljanje radnih zadataka, - Upoznavanje učenika sa potrebnim materijalima i njihovim osobinama, - Upoznavanje sa projektnom dokumentacijom, - Osposobljavanje učenika za izvođenje osnovnih postupaka obrade rezanjem i

deformacijom, - Osposobljavanje učenika za montažu vodovodne instalacije i sanitarnih uređaja, - Upoznavanje i usvajanje tehnike montaže sistema za provjetravanje i

klimatizaciju, - Osposobljavanje učenika za montažu rashladnih uređaja, - Osposobljavanje učenika za opsluživanje, rukovanje i održavanje sistema

grijanja, provjetravanja, klimatizacije i hlađenja - Razvijanje kod učenika preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja

radnih zadataka, - Primjenjivanje standarda kvaliteta pri radu, - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne sredine.

50





izvođenje nastave


Priprema radnog mjesta

- Upoznaje se sa radionicom, radnim mjestima,

- Sa radnom i tehnološkom disciplinom na radnom mjestu i njegovim održavanjem

- Navodi osnovne uzroke povreda na radu, objašnjava pojam zamora i ulogu odmora, važnost mikroklime u radnim prostorijama

- Navodi i objašnjava:

- Mjere i sredstva zaštite od električne struje

- Mjere i sredstva zaštite od mehaničkih povreda

- Uzroke, mjere i sredstva zaštite od požara

- Pružanje prve pomoći

- Za konkretne zadate situacije opasnosti na radnom mjestu predlaže mjere i sredstva zaštite

- Stiče pozitivan odnos prema radnom mjestu i zanimanju

- Stiče radne navike - Razvija tačnost i

preciznost

- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave.

- Svaki učenik

samostalno vodi dnevnik.

- Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine.

- Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Mjerenje i kontrolisanje

- Definiše pojam mjerenja

- Definiše pojam kontrolisanja

- Navodi alate za mjerenje dužina i uglova

- Mjeri dužine radioničkim lenjirima, metrima i pantljikama

- Pomoću šestara različitih vrsta prenosi mjere sa radnog predmeta na alat i obrnuto

- Mjeri dužine univerzalnim kljunastim mjerilom sa nonijusom

- Mjeri dubine dubinomjerom

Vježbe - Mjerenje dužine

pomoću mjerne pomižnog mjerila, mikrometra

- Mjerenje i kontrolisanje uglova pomoću ugaonika, uglomjera, šablona

- Kontrola zazora i zaobljenja

- Pribor, uređaji,

materijal:

51




izvođenje nastave


- Mjeri mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje i za mjerenje dubina

- Ispituje pravilnost obrtaja vratila, paralelnost površina i drugo komparatorom

- Bira i pravilno kontroliše tolerancijskim mjerilima

- Kontrola površina lenjirima i libelama

- Cijevi, limovi, profili, mašinski elementi, pomična mjerila, mikrometar, granična mjerila, komparator, ugaonik, uglomjer, libela, šabloni, kontrolnici zaobljenja

Pribor za stezanje i pridržavanje

- Upoznaje se sa priborom za stezanje i pridržavanje

- Navodi pravila stezanja

- Navodi pravila održavanja i čuvanja pribora za stezanje i pridržavanje

- Postavlja radni predmet u pribor za stezanje

- Steže radni predmet mehaničkim priborom (steznom glavom, mengelama, šapama, ekcentrima, oprugama)

- Steže magnetima - Pridržava radne

predmete različitim priborima za pridržavanje (glave, drači, vratila, ključevi)

- Rastavlja, čisti, podmazuje i sastavlja pribor za stezanje i pridržavanje

- Razvija smisao za precizan rad

- Razvija tehničku

kulturu - Razvija osjećaj za

tačnost

Vježbe - Stezanje i

pridržavanje radnih komada različitih geometrijskih oblika i dimenzija

- Potreban materijal: cijevi, limovi, profili, radni komadi različitih geometrijskih oblika i dimenzija, stezne glave, mengele, stezne šape, stezne čaure, ekscentar, opruge

Ocrtavanje i obilježavanje

- Objažnjava pojam crtanja na metalu i njegovu primjenu

- Navodi alate za crtanje na metalu

- Obrazlaže pravila izbora alata i rada sa njima

- Bazira radni predmet i priprema površinje za ocrtavanje

- Koristeši različite alate crta i obilježava zadate centre rupa, crta paralelne linije i linije paralelne ili upravne sa ili na ose predmeta, prenosi

Vježbe - Ocrtavanje i

obilježavanje na limovima

- Ocrtavanje i obilježavanje na profilima

- Alat, pribor,

materijal: limovi, cijevi, profili, magnetna prizma,

52




izvođenje nastave


mjere na radni predmet, crta krugove i nanosi jednake podjeljke, bilježava slovima, brojevima, bojom, prenosi elemente sa crteža u datoj razmjeri na pripremak

- Održava alat, pribor za ocrtavanje i obilježavanje

- Pridržava se pravila zaštite na radu

lenjiri, igle za crtanje, šestari, šiljasti obilježvači, visinomjer, ćabloni za crtanje, ugaonici

Turpijanje

- Upoznaje se sa pravilnim držanjem tijela pri obradi

- Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka nasjeka,

- Određuje pravilnu visinu stege

- Bira turpiju u zavisnosti od kvaliteta obrade koji je zadat na radioničkom crtežu

- Obrađuje površine turpijanjem

Vježbe - Zatupljivanje ivica - Oblikovanje radnih

predmeta - Alat, pribor,

materijal: radni predmet prizmatičnog oblika, mengele, turpije različitih vrsta

Odsijecanje materijala

- Nabraja vrste sjekača i objažnjava pravila rukovanja sjekačem

- Navodi vrste

makaza, uslove primjene i pravila rukovanja

- Nabraja vrste

testera i pravila rukovanja

- Bira sjekač odgovarajuće geometrije u zavisnosti od materijala

- Uvježbava rad sa sjekačem u u položenom i strmom položaju

- Siječe limove ručnim i mašinskim makazama

- Siječ šipkasti materijal (čelični, plastični, bakarni, mesingani, keramički)

- Reže materijal ručnom i mašinskom testerom

- Reže tanke predmete testerom

- Navikava se na racionalno i pažljivo izvođenje pojedinih radnih zadataka

- Navikava se na red

i zaštitu pri radu na mašinama

Vježbe - Sječenje lima

makazama - Odsijecanje profila

testerama - Sječenje sjekačima - Alat, pribor,

materijal: limovi, cijevi, profili, pribor za stezanje, sjekači, ručne makaze, mašinske makaze, ručne testere, mašinske testere

53




izvođenje nastave


- Čisti i održava mašine, alat i pribor

- Razvija osjećaj sigurnosti pri radu i u svakodnevnom životu

Bušenje i razvrtanje

- Navodi alate i mašine za bušenje

- Navodi pravila pri bušenju

- Navodi alate i

mašine za bušenje rupa u betonu

- Navodi postupke bušenja rupa u betonu

- Bira alate u zavisnosti od zahtjeva na crtežu

- Zabušava, buši, proširuje i razvrće otvore i rupe na limovima, cilindričnim, prizmatičnim radnim predmetima

- Čisti i održava radno mjesto

- Priprema alat, pribor i mašine za bušenje rupa u betonu

- Buši rupe u betonu - Postavlja u rupe

tiplove, klinove, držače

- Održava alat i pribor za bušenje

- Pridržava se mjera zaštite

Vježbe - Bušenje rupa I

otvora različitih dimenzija

- Alat, pribor,

materijal: - Zabušivači,

burgije, proširivači, razvrtači, tiplovi, klinovi, limovi I cijevi od različitih materijala, betonske ploče

Rezanje navoja

- Nabraja vrste, načine i alate za rezanje navoja

- Ručno urezuje i narezuje navoje

- Urezuje navoje na bušilici

- Uočava uticaj sredstva za podmazivanje na kvalitet navoja

Vježbe - Rezanje navoja

ručno I na bušilici - Alat, pribor,

materijal - Ureznice,

nareznice, cijevi

Struganje

- Navodi vrste alate za struganje

- Objašnjava pojam mjerodavni režim rezanja

- Uočava vrste strugarskih operacija

- Izrađuje jednostavnije predmete struganjem na univerzalnom strugu (struže cilindre i konuse, reže navoje)

- Održava radno mjesto

- Koristi sredstva zaštite

Vježbe - Rezanje navoja

ručno I na bušilici - Alat, pribor,

materijal - Ureznice,

nareznice, cijevi

54




izvođenje nastave


Glodanje - Upoznaje alate za

glodanje

- Izrađuje jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici

- Razvija pravilan

odnos prema očuvanju materijalnih dobara

- Spoznaje važnost

svog zanimanja - Navikava se na

korišćenje sredstava zaštite na radu

- Razvija svijest o

Zaštiti životne Sredine

Vježbe - Glodanje ravnih

površina, žljebova - Alat, pribor,

materijal - Glodala, metalni

pripremci

Površinska zaštita

- Navodi uzroke korozije

- Objašnjava procese kod korozije

- Poznaje procese nanošenja hemijskih prevlaka na čeliku i lakim metalima

- Površinski zaštićuje površine: uljima i mastima, premazima bojama i lakovima, prevlakama od plastičnih masa, hartijom za zaštitu od korozije i na druge načine

- Uočava karakteristike i ocjenjuje kvalitet metalnih zaštitnih prevlaka

Vježbe - Površinska zaštita

površina - Alat, pribor,

materijal - Metalne cijevi,

ulja, masti, boje, lakovi, hartija za zaštitu

Obrada limova

- Poznaje funkciju i postupke ravnanja, savijanja, porubljivanja, previjanja i plastičnog oblikovanja limova

- Ravna limove - Ravno savija ivice

limova - Ručno plastično

oblikuje limove – izvlači ih i razvlači

- Ispravlja profile i žice

- Savija limove i cijevi u hladnom i toplom stanju

Vježbe - Ravnanje,

savijanje, izvlačenje I razvlačenje limova

- Ispravljanje profila i žica

Zakivanje materijala

- Nabraja vrste zakivanja i zakovica

- Spaja limove hladnim i toplim zakivanjem

- Razdvaja zakivene spojeve

Vježbe - Spajanje limova

hladnim i toplim zakivanjem, razdvajanje zakivenih spojeva

Lemljenje

- Poznaje procese pri lemljenju, lemove, alate, sredstva za zaštitu

- Priprema materijal, priprema alat i izvodi meko lemljenje

- Bira sredstva i pribor za tvrdo lemljenje i izvodi postupak

Vježbe Meko ii tvrdo lemljenje

55




izvođenje nastave


Zavarivanje

- Objašnjava procese zavarivanja

- Razumije proces zavarivanja topljenjem, proces električnog zavarivanja, proces zavarivanja pod pritiskom, specijalne postupke zavarivanja

- Razlikuje boce za vodonik i acetilen

- Obrazlaže funkciju redukcionih ventila, rad gorionika, proces vođenja gorionika i žice, ulogu praškova i pasta

- Uvježbava tehnike rada pri gasnom zavarivanju i sječenju

- Priprema predmet i izvodi zavarivanje, primjenjujući različite vrste spojeva i zavara

- Ispituje zavareni spoj savijanjem i probom preloma

- Održava alat i pribor - Koristi zaštitna

sredstva

Vježbe - Zavaruje elemente

topljenjem I elektrolučno

- Siječe elemente - Ispituje zavareni

spoj savijanjem i probom preloma

Bušenje rupa u betonu

- Upoznaje se sa priborom i mašinama za bušenje rupa u betonu, postupcima bušenja rupa u betonu i mjerama zaštite

- Priprema alata, pribora i mašina za bušenje rupa u betonu, buši rupe u betonu

- U izbušene rupe postavlja tiple, klinove, držače

- Održava alat i pribor za bušenje

- Pridržava se mjera zaštite

Postavljanje vodovodnih cijevi

- Upoznaje se sa tehničkom dokumentacijom, pravilima obilježavanja i trasiranja vodova, alatima, priborima i materijalima za postavljanje

- Upoznaje se sa pripremanjem terena za ugradnju

- Obilježava i trasira vodove

- Žlijebi kanale za smještaj cijevi

- Postavlja,zaptiva i spaja spoljašnji dio vodovodne mreže, ugradjuje vodomjere

- Postavlja unutrašnji dio vodovodne mreže

- Stiče radne navike - Razvija naviku

korišćenja sredstava zaštite na radu

Vježbe: - Izrada, polaganje i

spajanje vodovodne instalacije

- Ugradnja vodomjera, ventila i slavina

- Alati, pribori, materijal: metalne i pastične cijevi, cijevni elementi,

56




izvođenje nastave


vodovodnih cijevi , polaganjem i spajanjem vodovodnih cijevi od različitih materijala, ugradnjom vodomjera, utradnjom venitla, slavina, kontrolom i ispitivanjem vodovodne instalacije

- Upoznaje se sa mjerama zaštite na radu

- Montira ventile, slavine,

- Pregleda i ispituje vodovodnu mrežu pri povišenom pritisku

vodomjer, ventili, slavine,metalni držači i cjevi, zaptivači, lijepak, alat za izradu navoja (ureznice,naveznice), kliješta, ključevi, ručne testere, tocila, pribor za stezanje i pridržavanje, pomično mjerilo, mjerna traka

Polaganje kanalizacionih cijevi

- Upoznaje se sa trasiranjem i iskopavanjem kanala, odredjivanjem nagiba cijevi, polaganjem, zaptivanjem i spajanjem od različitih materijala

- Uoznaje postupke montaže glavnog voda sa priključkom na sekundarnu mrežu, izradom revizionih silaza, montažom priključnih vodova, postavljanjem kanalizacije u kuhinjama i kupatilima, postavljanjem odlivnih rešetki i ugradnja odvodnih cijevi za kadu, umivaonik, sudoper, WC šolju, mašinu za pranje veša i drugih uređaja)

- Navodi postupke

- Trasira kanalizacionu mrežu

- Odredjuje nagibe cijevi

- Polaže, zaptiva i spaja cijevi od različitih materijala

- Povezuje glavni vod sa sekumdarnom mrežom

- Montira priključne vodove

- Postavlja odlivne rešetke

- Ugradjuje odvodne cijevi za sanitarne uredjaje

- Zaštićuje kanalizacione cijevi

- Toplotno i zvučno izoluje cijevi

- Kontroliše i ispituje instalaciju

- Razvija osjećaj o potrebi zaštite okoline i zaštiti na radu

Vježbe: - Vanjsko polaganje,

zaptivanje i spajanje kanalizacionih cijevi

- Izrada kanalizacije kupatila

- Izrada kanalizacije u kuhinji

- Alat, pribor,

materijal: - Kanalizacione

cijevi odrazličitih materijala, koljena i raklje, spojnice, zaptivači, izolatori, testera, pribor za pridržavanje, mjerna traka, libela, ugaonik

57




izvođenje nastave


zaštite i izolacija cijevi, kontrole i ispitivanja kvaliteta kanalizacije, zaštitom na radu

Postavljanje hidranata

- Razumije projektnu dokumentaciju za hidrantnu mrežu

- Upoznaje: - Alat i pribor za

postavljanje - Polaganje i

spajanje hidrantne mreže

- Ugradnju hidranata - Ispitivanje

hidrantne instalacije

- Mjere zaštite na radu

- Koristi odgovarajući alat i pribor

- Žlijebi kanale za hidrantnu mrežu

- Postavlja, zaptiva i spaja cijevi za hidrantnu mrežu

- Ugradjuje protivpožarne hidrante

- Ugradjuje podzemne hidrante

- Ugradjuje baštenske hidrante

- Pregleda i ispituje hidrantnu mrežu pri povišenom pritisku

- Razvija osjećaj za tačnost i odgovornost na radu

Vježbe: - Ugradnja hidranta

- Alat, pribor,

materijal: hidrant, zaptivni materijal, kliješta, ključevi, pribor za stezanje i pridržavanje

Zaštita i izolacija vodovodne instalacije

- Upoznaje se sa alatom, priborom i materijalom za zaštitu i izolaciju i mehaničkom zaštitom

- Navodi pravila zaštite zaštita od električne struje, zaštite od vlaženja i korizije, smanjenja gasova u mreži, zaštite od hemijskih sredstava, zaštite od vodovodnog udara

- Poznaje izolaciju od toplote i hladnoće i mjere zaštite na radu

- Mehanički zaštićuje cijevi od različitog materijala pravilnim postavljanjem i oblaganjem

- Premazuje cijevi bitumenom oblaže cijevi pamukom, plutom, tikom, azbestom, staklenom vunom, neorganskim izolatorima

- Postavlja izolaciju protiv zagrijavanja i smrzavanja (staklenu vunu, aluminijsku foliju idr.)

- Koristi odgovarajući alat i mateirjal

- Koristi zaštitna sredstva i pridržava se mjera zaštite na radu

- Stiče osjećaj o potrebi čuvanja materijalnih dobara

Vježbe: - Zaštita i izolacija

vodovodne mreže

- Alat, pribor, materijal: pijesak, bitumen, bitulit, staklena vuna, aluminijska folija, file, pluta, pamuk pastika, guma, boje i lakovi, obojnice četke, mjerna traka

58

Razred: DRUGI




izvođenje nastave


- Upoznaje se sa radionicom i radnim mjestima za praktičnu nastavu

- Upoznaje se sa mjerama zaštite na radu

- Upoznaje se sa čuvanjem alata i pribora

- Upoznaje se sa radnom i tehnološkom disciplinom

- Stiče radne navike, osjećaj za red i urednost


- Svaki učenik




Montaža sanitarnih uredjaja

- Upoznaje se sa alatom, priborom, i materijalom i postupcima montaže i postavljanja sanitarnih uređaja kupatila

- Upoznaje se sa postupcima ugradnje bojlera ,sudopera, priključaka za mašinu za pranje veša, montažom uredjaja za odvodjenje fekalnih i otpadnih voda

- Poznaje postupke kontrole izvršene montaže

- Ugradjuje sanitarne uređaje

- Kontroliše izvršenu montažu

- Pridržava se mjera zaštite na radu i koristi zaštitna sredstva

- Jača osjećaj odgovornosti prema radnim zadacima

Vježbe: - Montaža sanitarnih

uredjaja - Montaža

priključaka za veš mašinu i odvod fekalnih i otpadnih voda

- Alat, pribor, materijal i uredjaji:

- Sanitarni uređaji kupatila, sudopera, priključci za veš mašinu, rešetke, tiple, vijuci, nosači, gumeni zaptivači, cijevi, burgije, čekić, kliješta nož, ključevi, tocila, turpija, testera, mjerna traka

Ugradnja ventilacije i slivnika

- Upoznaje se sa postavljanjem

- Ugradjuje elemente

Vježbe: - Montaža

59




izvođenje nastave


elemenata ventilacionog sistema, m ventilacije, fekalnih vertikala na krovu, ugradnjom slivnika

ventilacionog sistema u kupatilu

- Postavlja vertilanu fekalnu ventilaciju

- Postavlja krovne slivnike

- Postavlja vertikale za odvod atmosferske vode

- Montira dvorišne slivnike

ventilatora i slivnika

- Alat, pribor,

materijal i uredjaji: ventilator, slivnik, tiple, vijuci, silikon, burgije, odvijači, kliješta, mjerna traka

Postavljanje hidrofora

- Upoznaje se sa postupkom postavljanja hidofora i mjerama zaštite na radu

- Postavlja hidrofor - Pridržava se mjera

zašite na radu i koristi zaštitna sredstva

- Razvija osjećaj preciznosti i sigurnosti na radu

Vježbe: - Postavljanje

hidrofora - Alat, pribor,

materijal: rezervoar, hodrofor, cijevni elementi, zaptivači, kliješta, ključevi, pribor za stezanje i pridržavanje

Montaža instalacije centralnog grijanja

- Razumije tehničku dokumentciju

- Upoznaje se sa trasiranjem mreže, izradom i postavljanjem razvodne mreže, izradom kompezatora, izradom priključaka i ekspanzionih sudova

- Upoznaje postupke postavljanja grejnih tijela, ispitivanjem instalacija, površinskom zaštitom i toplotnom izolacijom instalacija

- Navodi mjere zaštite na radu

- Bira alat, pribor i materijal

- Trasira mrežu - Postavlja nosače

razvodne mreže - Postavlja razvodnu

mrežu - Učvršćuje

vertikalne cijevne vodove

- Ugradjuje kompezatore, priključke I eksponzioni sud

- Spaja cijevi cijevnih elementima

- Ugradjuje cijevne zatvarače

- Vješa i učvršćuje cijevnu mrežu

- Postavlja nosače grejnih tijela

- Montira noske, priključke, ventile, slavine

- Razvija tehničku kulturu

- Razvija osjećaj za tračnost, red i zaštitu na radu

Vežbe: - Izrada,

postavljanje i sastavljanje cijevne instalacije centralnog grijanja

- Montaža grejnih tijela

- Površinska zaštita I toplotna izolacija

- Alat, pribor,

materijal, uredjaji:

- Cijevi: čelične, mesingane, bakarne grijna tijela, ventili, slavine, eksponzioni sud, nosači grijnih tijela i cijevi, cijevni elementi, kompenzatori, maske, odzračni sud zaptivači, boje

60




izvođenje nastave


- Sastavlja i zaptiva grijna tijela

- Postavlja i povezuje grejna tijela u mrežu za grijanje

- Montira cijevne registre i odzračne sudove

- Priprema instalaciju za zaštitu

- Površinski zaštićuje instalaciju

- Toplotno izoluje dijelove instalacije

- Kontroliše i ispituje instalaciju

- Pridržava se mjera zaštite na radu

i lakovi, toplotni izolatori, elektrode alat za savijanje cijevi, tocila za rezanje, oprema za zavarivanje

- Testera, burgije, čekići, sjekači, kliješta, alati za izradu navoja

- Ključevi, pribor za stezanje i pridržavanje, četke, vijci, mjerne trake, uglomjeri, libele

Montaža kotlovskog postrojenja

- Razumije projektnu dokumentaciju

- Upoznaje se sa postavljanjem kotla sa kompletnom grubom i finom armaturom i aparaturom

- Upoznaje se sa postupkom montaže sigurnosnih vodova, pumpi za cirkulaciju

- Upoznaje postupke površinske zaštite i toplotne izolacije

- Poznaje postupke kontrola montaže kotlovskog postrojenja

- Navodimjere zaštite na radu

- Bira alat, pribor i materijal

- Postavlja prirubnice za pumpe i ventile

- Postavlja kotao, sigurnosne vodove, eksponzione posude

- Montira sigurnosni vod

- Montira uredjaje za regulaciju protoka i pritiska

- Montira pumpu za cirkulciju vode

- Postavlja izmjenjivače toplote

- Montira podstanice za daljinsko grijanje

- Postavlja armature, sigurnosne uredjaje i druge elemente postrojenja

- Priprema i površinski zaštićuje instalaciju od

- Razvija stručnost, radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost I ekonomičnost

Vježbe: - Postavljanje kotla - Montaža fine i

grube armature - Montaža pumpe - Montaža podstanice

za daljinsko grijanje

- Površinska zaštita i toplotna izolacija

- Alat, pribor,

materijal, oprema: - Kotao, pumpa,

prirubnice, eksponziona posuda, izmjenjivač toplote, podstanica, uredjaji za regulaciju protoka i pritiska

- Sigurnosti vod, zaptivači

- Cijevni elementi, izolacioni materijal

- Obujmice, boje i lakovi, ključevi

- Odvijači, kliješta,

61




izvođenje nastave


korizije - Toplotno izoluje

kotlove i vodove - Postavlja

protivpožarna sredstva

- Kontroliše kvalitet vodova


burgije - Vijci i navitke,

oprema za zavarivanje

- Četke i valjci, mjerna traka

Rukovanje I održavanje sistema centralnog grijanja

- Upoznaje se sa postupcima opsluživanje sistema i rukovanjem sistemom

- Puni i prazni kotao - Mjeri I reguliše

potrošnju vode - Reguliše protok

vode - Mjeri i reguliše

pritisak i temperaturu

- Odstranjuje vazduh iz instalacije

- Pušta kotao u rad - Zaustavlja rad

kotla - Rukuje pomoćnim

uredjajima postrojenja

- Stiče osjećaj o potrebi očuvanja energije

Vježbe: - Puštanaje i

zaustavljanje sistema centralnog grijanja

- Regulacija i kontrola rada

- Alat, pribor,

oprema: - Uredjaj za

mjerenje tvrdoće vode manometar, termometar

- Uredjaj za mjerenje protoka vode

- Razumije procese: - Dijagnostikovanja

stanja sistema - Održavanje

instalacije - Održavanje grejnih

tijela - Održavanje kotla - Održavanje mjerne

regulacione tehnike

- Održavanje podstanica

- Nabraja mjere zaštite na radu

- Dijagnostikuje stanje sistema

- Održava razvodnu mrežu

- Zamjenjuje elemente cijevnih zatvarača ventila i slavina

- Zaptiva i održava grejna tijela

- Čisti kotlove - Zaštićuje kotlove - Održava pumpe za

cirkulaciju vode - Održava mjernu i

regulacionu tehniku

- Preventivno održava kotlovsko postrojenje

- Održava podstanice za daljinsko grijanje

- Uviđa važnost poštovanja mjera zaštite na radu

Vježbe: - Održavanje

instalacije - Održavanje

kotlovskog postrojenja

- Održavanje podstanica

- Alat, pribor,

materijal: - Zaptivači, grejno

tijelo, cijevi, pumpe

- Ventili i slavine, mjerni i kontrolni pribori i uredjaji, ključevi

- Odvijači, kliješta, alat za sječenje, turpije, alat za izradu navoja, oprema za

62




izvođenje nastave


- Pravi specifikaciju alata, pribora i materijala potrebnog za održavanje


zavarivanje

63

Razred: TREĆI




izvođenje nastave


Montaža nekonvencionalnih sistema za grijanje


- Svaki učenik




- Razumije tehničku dokumentaciju

- Upoznaje se sa: - Postavljanjem

toplotnih pumpi sa vazdušnim hladjenjem

- Montažom split-uredjaja za grijanje

- Montažom sistema toplotne pumpe vazduh-voda

- Montažom sistema toplotne pumpe sa solarnim apsorberima

- Apsorcionim toplotnim pumpama

- Montažom sistema grijanja sunčanom energijom sa dogrijavanjem pomoću grejnog kotla

- Montažom solarnog

- Postavlja kompletne uredjaje toplotne pumpe sa vazdušnim hladjenjem

- Postavlja vodove split sistema

- Montira grejna tijela

- Montira kompresor, isparivač, kondezator, ventile i kotao split sistema

- Montira sistem grijanja sa toplotnom pumpom vazduh-voda sa unutrašnjim postavljanjem

- Montira sistem grijanja sa toplotnom pumpom vazduh-voda sa spoljašnjim postavljanjem

- Uviđa važnost očuvanja izvora energije

- Jača ekološku svijest

Vježbe: - Postavljanje

toplotne pumpe - Montaža split-

uredjaja za grijanje

- Montaža solarnog sistema grijanja

- Montaža kombinovanog sistema grijanja sunčevom energijom i grejnim kotlom

- Alat, pribor,

materijal, oprema: toplotna pumpa, cijevi, cijevni elementi, grijna tijela, kompresor, isparivač, kondezator ventili, kotlovsko postrojenje, solarni apsorber, kolektori akumulator

64




izvođenje nastave


sistema grijanja i toplotnom izolacijom


- Postavlja solarne apsorbere

- Toplotnu pumpu povezuje sa solarnim apsorberima

- Montira apsorbere toplotne pumpe

- Montira elemente solarnog sistema grijanja: kolektor za kumulator toplote, cijevnu mrežu, grejna tijela

- Vrši toplotnu izolaciju sistema

- Koristi zaštitna sredstva

toplote, mjerni i regulacioni uredjaj, toplotni izolatori zaptivači, vijci i navitke, alat I pribor za montažu, mjerne trake

Održavanje i rukovanje nekonvemcijalnim sistemom grijanja

- Razumije procese: - Opsluživanje

sistema - Rukovanje

sistemima

- Opslužuje sisteme - Pušta sisteme u rad - Reguliše rad

sistema - Zaustavlja rad

Vježbe: - Puštanje i

zaustavljanje sistema

- Regulacija i kontrola rada

Održavanje nekonvencionalnih sistema grijanja

- Razumije pojmove i postupke:

- Dijagnostifikovanje stanja sistema

- Održavanje instalacija

- Održavanje grijnih tijela

- Održavanje toplotnih pumpi

- Održavanje solarnih sredstava


- Dijagnostifikuje stanje sistem

- Održava razvodnu mrežu

- Zaptiva I održava grejna tijela

- Održava kompresore, isparivače, kondezatore, ventile

- Održava ventilatore

- Održava kotlove - Održava solarne

kolektore - Održava

akumulatore toplote

- Pravi specifikaciju alata, pribora i materijala za održavanje

- Pridržava se mjere

- Razvija saznanje o štetama koje se javljaju zbog neodgovornosti u toku procesa rada I jača osjećaj odgovornosti

Vježbe: - Održavanje

instalacija i tijela za grijanje

- Održavanje uredjaja toplotne pumpe

- Održavanje solarnih sistema

65




izvođenje nastave


zaštite na radu

Izrada i montaža sistema za provjetravanje


- Izrada kanala za vazduh

- Postavljanje filtera i ventilatora

- Površinska zaštita - Postavljanje

zvučne izolacije - Alat, pribor,

mašine i materijal - Kontrola i

ispitivanje sistema za provjetravanje


- Vrši izbor potrebnih alata, pribora i mašina

- Pravi specifikaciju potrebnog materijala

- Trasira kanale za razvod vazduha

- Izradjuje kanale - Postavlja nosače za

postavljanje kanala - Postavlja i

učvršćuje kanale - Postavlja filtere za

prečišćavanje vazduha

- Postavlja ventilatore za prinudno provjetravanje

- Površinski zaštićuje instalaciju

- Vrši zvučnu izolaciju


- Razvija osjećaj za tačnost

- Razvija tehničku

kulturu

Vježbe: - Izrada i

postavljanje kanala za vazduh

- Montaža filtera i ventilatora

- Površinska zašttita i zvučna izolacija

Alat, pribor, materijal, oprema: - Limovi, filteri,

ventilator, nosači kanala, lem, electrode, nitne

- Vijci I navitke, tiple, profili, boja, lak, zvučni izolatori, makaze

- Alat za savijanje lima, kliješta

- Oprema za zavarivanje, oprema za lemljenje, odvijci, čekići, tocila, burgije, ključevi, četke, valjci

- Mjerne trake, igle za ocrtavanje

- Uglomjeri, pribor za stezanje

- Pribor za pridržavanje

Opslužvanje, rukovanje i održavanje sistema provjetravanja

- Razumije postupke i procese:

- Opsluživanje i rukovanje postrojenjem

- Održavanje postrojenja

- Ispituje i kontroliše sistem

- Pušta sistem u rad - Reguliše rad

sistema - Zaustavlja sistem - Održava kanale za

provjetravanje - Mijenja filtere za


- Vrši opravku i zamjenu ventilatora

- Jača osjećaj odgovornosti I samopouzdanja


zaustavljanje sistema provjetravanja

- Regulacija rada - Održavanje

instalacije i A - Alat, pribor,

materijal, oprema: - Filteri, ventilatori,

vijci, navojke - Zvučni izolatori,

kliješta, ključevi

66




izvođenje nastave


- Termometri, monometri, odvijači

Montaža sistema za klimatizaciju

- Razumije: - Projektnu

dokumentaciju - Izrada i

postavljanje kanala za razvodjenje vazduha

- Postavljanje uredjaja za klimatizaciju

- Monaža uredjaja za obradu vazduha

- Postavljanje uredjaja za automatsko upravljanje

- Izrada i postavljanje prigušivača i izolatora

- Kontrola i ispitivanje sistema za klimatizaciju

- Izabira alat, pribor i maerijal

- Pravi specifikciju potrebnog materijala

- Izradjuje kanale - Ocrtava i kroji

koljena i račve - Izradjuje rešetke i

žaluzine - Postavlja nosače

kanala - Postavlja i veže

kanale za zid - Izradjuje i

postavlja klapne za regulaciju vazdušne struje

- Izradjuje difuzore - Ugradjuje i

podešava difuzore - Postavlja klima-

komore - Povezuje klima-

komore sa instalacijom za grijanje, grijnim kotlom, agregatom hladne vode i klima induktorom

- Postavlja filtere za prečišćavanje vazduha, ovlaživače vazduha i odvajače kapi

- Montira ventilatore I uredjaje za automatsko upravljanje

- Izradjuje i postavlja prigušivače

- Postavlja toplotne izolatore

- Kontroliše i ispituje sistem

- Pridržava se mjera

- Razvija pravilan odnos prema bezbjednijem radu

Vježbe: - Izrada i

postavljanje kanala za razvodjenje vazduha

- Montaža klima-komora

- Montaža uredjaja za obradu vazduha

- Montaža prigušivača i izolatora

- Alat, pribor, materijal, oprema:

- Lim, nosači kanala, klima-komore

- Grijni kotao, klima-induktor

- Filteri, ovlaživači, ventilator

- Oprema za automatsko upravljanje, prigušivači

- Toplotni izolatori, tiple, vijci, navrtke, nitne, elektrode, cijevi

- Zaptivači, makaze, alat za savijanje lima, oprema za lemljenje, oprema za zavarivanje

- Čekići, kliješta, burgije, ključevi

- Igle za ocrtavanje, pribor za pridržavanje, mjerne trake

- Uglomjeri, šestari, lenjiri

67




izvođenje nastave


zaštite na radu i koristi zaštitna sredstva

Rukovanje sistemom klimatizacije

- Puštanje u rad i zaustavljanje

- Regulacija rada sistema


sistema - Zaustavlja sistem



- Regulacija rada

Održavanje sistema klimatizacije

- Razumije: - Dijagnostifikujenje

stanja sistema - Održavanje kanala

za vazduh - Održavanje klima-

komora - Zamjena filtera za


- Odvrtanje ovlaživača vazduha

- Održavanje ventilatora

- Održavanje uredjaja za automatsko upravljanje

- Popravka i zamjena izolacije

- Dijagnostifikuje stanje sistem

- Popravlja i zaštićuje kanale za vazduh

- Popravlja i zamjenjuje rešetke i žaluzine

- Opravlja klapne za regulaciju

- Popravlja i zamjenjuje difuzore

- Održava klima-komore

- Zamjenjuje filtere za prečišćavanje vazduha

- Održava ovlaživače vazduha

- Održava ventilatore

- Održava mjernu i regulacionu tehnku

- Zamjenjuje prigušivače

- Popravlja i zamjenjuje izolaciju


- Razvija saznanje o štetama koje se javljaju zbog nekvalitetno uradjenog posla

- Jača radnu

disciplinu

Vježbe: - Održavanje sistema

klimatizacije

- Alat, pribor, oprema:

- Filteri, ventilatori, ovlaživači,

- Izolacija, ključevi, odvijači

- Kliješta, čekići

Montaža uredjaja rashladnih postrojenja

- Razumije postupke:

- Izrada i postavljanje cijevne instalacije

- Montaža kompresora, kondezatora, isparivača, ventila,

- Vrši izbor alata, pribora i materijala

- Izradjuje cijevnu instalaciju

- Postavlja i učvršćuje cijevnu instalaciju

- Montira kompresor - Postavlja

- Razvija osjećaj o važnosti i potrebi preciznosti pri radu

- Razvija pozitivan

odnos prema materijalnim

Vježbe: - Izrada i

postavljanje cijevne instalacije

- Montaža uredjaja rashladnih postrojenja

- Izolacija sistema - Alat, pribor,

68




izvođenje nastave


filtera, pumpi, rashladnih komora

- Montaža uredjaja za automatsko upravljanje

- Postavljanje izolacija

- Kontrola i ispitivanje rashladnih sistema


kondezator - Montira isparivač - Ugradjuje filtere - Ugradjuje pumpe - Postavlja rashladne

komore - Ugradjuje ventile - Montira uredjaje za

automatsko upravljanje

- Izoluje sistem - Kontroliše i ispituje

sistem - Pridržava se mjera

zaštite na radu

sredstvima materijal, oprema: - Cijevi, nosači

cijevi, cijevni elementi, ventili, kompresor, kondezator, filteri, isparivač

- Pumpa, uredjaji za automatsko upravljanje, izolacija, zaptivači, electrode, lem, vijci, navitke, tiple, testere, alat za izradu navoja, oprema za lemljenje, oprema za zavarivanje, alat za savijanje, čekići, kliješta, ključevi, odvijač, turpije, pribor za stezanje i pridržavanje, mjerne trake,

- Pomična mjerila

Opsluživanje i rukovanje rashladnim postrojenjima

- Razumije: - Opsluživanje

sistema rasladnim fluidom

- Puštanje u rad i zaustavljanje sistema

- Regulacija rada sistema

- Opslužuje sistem rashladnim fluidom


sistema - Zaustavlja sistem

- Stiče osjećaj sigurnosti

Vježbe: - Punjenje sistema

rashladnim fluidom - Puštanje i


- Regulacija rada - Alat, pribor,

materijal: - Rashladni fluid,

uredjaj za punjenje sistema, oprema za lemljenje, mjerni instrumenti

Održavanje rashladnih postrojenja

- Objašnjava: - Dijagnostifikuje

stanje sitema - Održavanje cijevne

instalacije - Održavanje

uredjaja rashladne tehnike

- Dijagnostifikuje stanje sistema

- Održava cijevnu instalaciju

- Održava kompresore

- Održava kondezatore

- Razvija saznanje o mogućim štetama u procesu rada

- Jača osjećaj odgovornosti prema čuvanju materijalnih dobara

Vježbe: - Dijagnostikovanje

stanje - Održavanje

instalacija - Održavanje

instalacija rashladne tehnike

69




izvođenje nastave


- Popravka i zamjena izolacije


- Održava isparivače - Održava pumpe - Održava rashladne

komore - Zamjenjuje filtere - Održava mjernu i

regulacionu tehniku

- Popravlja i zemjenjuje izolaciju


- Alat, pribor, materijal, oprema:

- Aparati za dijagnostifikujenje

- Zaptivači, kompresori, kondezatori, isparivači

- Filteri, ključevi, odvijači

- Kliješta, aparat za lemljenje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Petrović D.: Tehnologija obrazovnog profila-instalater, Zavod za udžbenike,

Beograd 1995. - Petrović D.: Tehnologija zanimanja za montere uredjaja za klimatizaciju, Zavod

za udžbenike, Beograd, 1985. - Zrnić S.: Grijanje i klimatizacija, Naučna knjiga, Beograd, 1978. - Danon J.: Centralno grijanje, Tehnička knjiga, Beograd 1975. - Nikolić S.: Termoenergetska postrojenja u parcijalnoj i kompleksnoj primjeni,

Pronalazaštvo, Beograd, 1991. - Reknager/Šprenger: Grijanje i kanalizacija, Gradjevinska knjiga, Beograd, 1991. - Inženjersko-tehnički priručnik, Podgorica, Beograd 1990. - Katalizatori fabrike kotlova i radijatora «Zrenjanin» i drugih 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava predmeta se realizuje u radionici koja je opremljena sa potrebnim

alatom, materijalom, priborom I uređajima za izvođenje nastave sa: - radnim mjestima za mehaničke obrade rezanjem sa kompletima reznog alata,

steznog pribora, mjernog i kontrolnog alata; - radnim mjestima za mehaničke obrade deformisanjem, sa mašinama, alatima i

priborom za sječenje, savijanje i prosijecanje; - radnim mjestima za spajanje materijala sa opremom, alatima i priborom za

zavarivanje, lijepljenje, lemljenje, zakivanje; - radnim mjestima za površinsku zaštitu i izolaciju sa alatom i opremom za

farbanje, lakiranje, plastificiranje i postavljanje zvučnih i izolacionih obloga; - radnim mjestima za montažu i demontažu sa ručnim i mašinskim alatom,

priborom za stezanje i pridržavanje i mjernim i kontrolnim priborom i uredjajima;

- Nastavne jedinice koje se ne mogu u potpunosti izvesti u radionici, realizovaće se uz pomoć stručnih saradnika u radionicanma odgovarajućih preduzeća.

- Učenici treba da odgovarajući dio nastave realizuju na gradjevinskim objektima u kojima se vrši ugradnja sistema za grijanje, klimatizaciju, provjetravanje i hladjenje i ugradnja vodovodne i kanalizacione instalacije.

7. Obavezni načini proveravanja i ocenjivanja znanja učenika U svakom klasifikacionom periodu ocjenjuje se: - dnevnik rada sa časova praktične nastave sa tehnologijom zanimanja, - proizvodi ili izradak koji se radi na časovima,

70

- usmeni odgovori - odbrana rada na proizvodu ili izradku, razumijevanje postupaka i operacija.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika Viša stručna sprema iz područja mašinstva, uz prethodno obrazovanje za instalatera (koje podrazumijeva rad na poslovima instalacija sanitarnih uređaja i uređaja za grijanje i klimatizaciju), VKV, V stepen ili majstorski ispit odgovarajućeg smjera. 9. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Čitanje tehničke dokumentacije

- Opšte mašinstvo - Tehnički crteži

- Cijevi I cijevni armature - Elementi i sklopovi uređaja i

postrojenja

- Opšte mašinstvo - Mašinski elementi

- Mjerenje - Tehnologija

- Mjerni uređaji I instrumenti - Mjerenje veličina

- Automatsko upravljanje uređajima I postrojenjima

- Tehnologija - Automatsko upravljanje - Komponente automatskih

sistema

- Montaža instalacije centralnog grijanja

- Održavanje i rukovanje sistemom centralnog grijanja

- - Uređaji I postrojenja

- Uređaji za grijanje

- Montaža sistema za klimatizaciju

- Rukovanje i održavanje sistema za klimatizaciju

- Uređaji I postrojenja - Klimatizacija i sistemi klimatizacije

- Montaža uređaja rashladnih postrojenja

- Održavanje i rukovanje rashladnim postrojenjima

- Uređaji I postrojenja - Rashladni uređaji

71

2. ISPITNI KATALOZI 2.1. UREĐAJI I POSTROJENJA 1. Ciljevi ispita Na ispitu ocjenjujemo: - Sagledavanje mjesta i uloge uređaja za grijanje, hlađenje i klimatizaciju u

energetici i njihovim funkcionalnim i tehnološkim karakteristikama kao osnove za praktičan rad

- Sticanje znanja o vrstama, konstrukcijama i teorijskim principima na kojim se zasniva rad instalacija za grijanje, hlađenje i klimatizaciju

- Sticanje znanja o metodama i postupcima rada pri instaliranju uređaja za grijanje i klimatizaciju

- Sticanje znanja o osnovnim principima optimalnog vođenja postrojenja sa gledišta ekonomičnosti i sigurnosti

- Osposobljavanje za razumijevanje i samostalno korišćenje tehničke dokumentacije i stručne literature za izbor optimalnog režima rada i primjenu standarda

2. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Sadržaji Znanja i vještine

Osnovne električne veličine i osnovni zakoni elektrotehnike

- Navodi i pojašnjava učinke električne energije - Navodi izvore struje, navodi vrste potrošača, definiše pojam

strujnog kola, objašnjava i razumije smjer struje, navodi elemente strujnog kola

- definiše jačinu struje, definiše napon, definiše otpor, navodi Omov zakon

- zna mjere za napon i jačinu struje - navodi vrste električnih instalacija, objašnjava

karakteristike pojedinih vrsta instalacija - Uočava odnose među elementima U, I, R - radi jednostavne zadatke vezane za primjenu Omovog zakona

i grananje struje - Određuje i računa veličine pada napona, razdvaja padove

napona na potrošačima i instalacijama - Skicira standardne simbole elemenata električnog strujnog

kola, čita jednostavne šeme strujnih kola

Energija, rad, snaga - Definiše pojmove sila, mehanički rad, mehanička energija, snaga, stepen učinka i nihove jedinice mjere

- Navodi Džulov zakon - Objašnjava uzroke zagrijavanja vodova i dozvoljeno

opterešenje vodova - Uočava odnose između električnih, mehaničkih i toplotnih

jedinica za mjerenje rada i snage iz različitih sistema I pretvara jedne u druge

Naizmjenične struje - Definiše kapacitet - Opisuje princip rada I funkciju kondenzatora - Pojašnjava induktivnost - Definiše trofazno kolo

Termodinamika - definiše veličine stanja i jednačinu stanja - definiše unutrašnju energiju, entalpiju, mehanički rad,

toplotni kapacitet i entropiju

72


- navodi jednačinu stanja idealnog gasa - obrazlaže politropske promjne stanja idealnog gasa - objašnjava pojam prigušivanja - objašnjava pojam raelnog gasa - navodi veličine stanja vodene pare - Objašnjava pojam P,V,T površine - Obrazlaže pojam promjene stanja vodene pare - Obrazlaže pojam vlažnog vazduha i promjene stanja vlažnog

vazduha - Pojašnjava pojmove prostiranja, provođenja i prolaženja

toplote - Razlikuje ravnotežne i neravnotežne procese, zatvorene i

otvorene sisteme, povratne i nepovratne procese - Razlikuje zapreminski i mehanički rad - računa podpritisak, nadpritisak i apsolutni pritisak - Definiše toplotu hlađenja, utrošeni rad i koeficijent hlađenja - Pojašnjava masenu i zapreminsku rashlanu sposobnost

Pneumatika i hidraulika

- objašnjava pojam stišljivosti - navodi veličine stanja gasa i jednačinu stanja idealnog i

realnog gasa - objašnjava proces strujanja gasa - definiše pojmove koji opisuju vlažnost vazduha - navodi i objašnjava funkciju komponenti pneumatskog

sistema i pneumatske uređaje i postrojenja - navodi i definiše osnovna fizička svojstva tečnosti - definiše i objašnjava osnovne pojmove hidrostatike i

hidrodinamike - navodi i objašnjava funkciju komponenti hidrauličnog

sistema

Uređaji za grijanje - Definiše pojmove grijanje, hlađenje, provjetravanje, klimatizacija

- Navodi podjelu zagrijevnih uređaja - Navodi podjelu pojedinačnih uređaja za grijanje - Navodi osnovne karakteristike peći na čvrsto gorivo, peći na

tečno grijanje i uređaja za grijanje električnom energijom

Centralno grijanje - Navodi karakteristike pojedinih vrsta grejnih tijela (radijatora, pločastih grejnih tijela, cijevna grejna tijela, konvektori, panelna grejna tijela)

- Definiše osnovne kriterijume za poređenje uređaja za grijanje

- Upoređuje prednosti i nedostatke pojedinih vrsta pojedinačnih uređaja za grijanje

- Crta simbole koji se koriste za izradu šema postrojenja i dijelova postrojenja za grijanje, hlađenje i klimatizaciju

- Analizira kako sistem za grijanje i način njegove eksploatacije utiče na potrošnju energije za grijanje zgrada

- Objašnjava princip rada toplovodnog grijanja - Objašnjava princip rada pumpnog grijanja - Crta presjek otvorenog ili zatvorenog ekspanzionog suda i

analizira funkciju pojedinih elemenata - Objašnjava princip rada sistema za grijanje parom niskog

pritiska - Objašnjava funkciju odvajača kondenzata i način vraćanja

73


kondenzata u parni kotao

Toplotni izvori i distribucija toplotne energije

- Pojašnjava karakteristike kotlova za centralno grijanje (liveni člankasti kotlovi, čelični kotlovi i blok-kotlovi), upoređuje karakteristike i uslove primjene pojedinih vrsta kotlova

- Navodi vrste goriva i njihove karakteristike, definiše toplotnu moć goriva

- Pojašnjava načine snadbijevanja, transporta i skladištenja pojedinih vrsta goriva, objašnjava zaštitne mjere u skladištima goriva

- Navodi štetne sastojke u gorivu i mjere za njihovo smanjenje - Objašnjava pojam toplane i navodi njene dijelove - Pojašnjava funkciju slavina, ventila, zasuna, odvajača

kondenzata, kompenzatora - Objašnjava regulaciju u kotlarnicama i navodi vrste

regulacije - Pojašnjava potrebu pripreme vode za centralno grijanje,

navodi načine prečišćavanja vode - Razlikuje uslove za ugradnju pumpi u potisni ili povratni vod

Eksploatacija parnih i toplovodnih kotlova

- Nabraja radnje koje se izvode u eksploataciji postrojenja za centralno grijanje

- Obrazlaže pripremne radove u traktu goriva i produkata sagorijevanja i traktu grejnog medijuma (tople vode ili vodene pare)

- Ocjenjuje spremnost postrojenja za startovanje - Identifikuje aktivnosti koje treba raditi u toku normalnog

pogona postrojenja - Definiše postupke rukovaoca postrojenja u slučaju

neispravnog rada postrojenja ili njegovih dijelova

Održavanje parnih i toplovodnih kotlova

- Obrazlaže potrebu održavanja kotlova centralnog grijanja - Pojašnjava karakteristike stabilnih posuda pod pritiskom - Nabraja pogonsku dokumentaciju u kotlarnici - Navodi i objašnjava redovne preglede kotlova - Navodi kontrole i postupke u incidentnim situacijama - Analizira postupke u incidentnim situacijama - Obrazlaže aktivnosti u okviru pojedinih radova remonta i

konzervacije postrojenja

Provjetravanje i vazdušno grijanje

- Objašnjava pojmove provjetravanje i ventilacija - Navodi podjelu i karakteristike pojedinih vrsta vazdušnog

grijanja - Obrazlaže ulogu filtera, kanala za vazduh i elemenata za

ubacivanje i izvlačenje vazduha - Na šemi pokazuje postupak ubacivanja svježeg vazduha preko

kalorifera - Razlikuje klase filtera u zavisnosti od namjene - Uočava razloge za kombinovanje sistema za ventilaciju sa

postrojenjem za grijanje - Definiše elemente regulisanja postrojenja vazdušnog grijanja

Daljinsko grijanje - Definiše pojam daljinskog grijanja - Objašnjava princip rada kotlovskog postrojenja - Objašnjava princip rada toplifikacionih postrojenja - Objašnjava princip rada toplana sa vrelovodnim kotlovima - Objašnjava direktne i indirektne sisteme daljinskog grijanja - Navodi vrste postrojenja za snadbijevanje toplom potrošnom

74


vodom - Nabraja mjere za zaštitu postrojenja od kamenca i korozije

Klimatizacija i sistemi klimatizacije

- Obrazlaže mjesto rashladnih uređaja u sklopu sistema za klimatizaciju

- Nabraja vrste rashladnih fluida i njihove osobine - Navodi parametre sredine koji se održavaju klimatizacijom - Navodi vrste i pojašnjava karakteristike sistema za

klimatizaciju - Nabraja komponente klimatizacionih postrojenja i pojašnjava

njihovu funkciju - Nabraja, opisuje i pojašnjava tehničke karakteristike

ventilatora, uređaja za filtriranje, vlaženje i sušenje vazduha i drugih komponenata postrojenja

- Pojašnjava način rada lokalnih klimatizacionih uređaja - Na skicama komore za miješanje, hladnjaka za klima komore,

maglene komore, parnog ovlaživača i klima komore pokazuje princip njihovog rada

- Navodi uređaje i aparate za regulaciju i upravljanje u procesu klimatizacije

- Navodi postupak pripreme postrojenja za puštanje u rad - Definiše elemente postupka vođenja normalnog režima rada,

planskog zaustavljanja i zaustavljanja u slučaju havarije

Rashladni uređaji - Nabraja, opisuje i pojašnjava princip rada sastavnih elemenata rashladnih postrojenja

- Navodi podjelu razmjenjivača toplote i njihove odlike - Navodi karakteristike i namjenu kompresora, kondenzatora,

isparivača, cjevovoda, regulacione opreme - Objašnjava opravdanost upotrebe prehlađivača i

međuhladnjaka - Obrazlaže ulogu automatike na rashladnim uređajima - Navodi podjelu i vrste elemanata za automatsku regulaciju I

njihove karakteristike - Nabraja pomoćne aparate i uređaje i navodi njihove

karakteristike - Na šemi klipnog, rotacionog, vijačnog ili turbokompresora

pokazuje princip rada i sastavne dijelove - Na šemi vazduhom hlađenog kondenzatora, vodom hlađenog

kondenzatora ili kondenzatorom hlađenim vodom i vazduhom pokazuje osnovne elemente i princip rada

- Na šemi suvih i preplavljenih isparivača, isparivača za hlađenje tečnosti ili isparivača za hlađenje vazduha pokazuje princip rada

75

3. Tip ispita Usmeno. Nastavnik /aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, rasčlanjena na odgovarajući način – iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti . Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 4. Dozvoljena pomagala Tabele, katalozi, šeme veza, slike , modeli i crteži elemenata, uređaja i postrojenja. 5. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

76

2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM 1. Ciljevi ispita Na ispitu ocjenjujemo: - stepen praktične osposobljenosti na profesionalnom području - povezanost stručnoteoretskih i praktičnih znanja - odgovarajući pristup i izbor tehnoloških postupaka prilikom obavljanja zadataka

instalatera mašinskih instalacija - korišćenje odgovarajućih mjera i postupaka kontrole - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline - racionalno korišćenje energije, materijala, vremena 2. Uputstvo za sprovođenje završnog ispita Ispitni zadatak izrade sa odbranom obuhvata samostalnu izradu ili obavljenu uslugu, koja se ocjenjuje. Ocjenjivanje se bazira na postignutoj povezanosti psihofizičkih, motoričkih i intelektualnih sposobnosti kandidata, kulture rada, radnog mjesta. Zadatak za ispitni rad se može odabrati, kombinovati i/ili prilagoditi iz predloženog spiska. Navedeni radovi/ usluge ispitnoj komisiji služe kao vodič o primjerenosti i tehnološkim zahtjevima pojedine vrste proizvoda ili usluga. Svi ispitni zadaci navedeni u katalogu napisani su informativno. Ispit mora da potvrdi osposobljenost kandidata, njegovu preciznost i poznavanje standarda kvaliteta. Ispitne radove određuje ispitna komisija. Kandidat treba da sve operacije u radu prilikom praktičnog rada obavi samostalno, a pomoć je dozvoljena samo kao pasivno učestvovanje. 3. Znanja koja se ocjenjuju na Završnom ispitu i trajanje ispita Prilikom prektičnog dijela ispita ocjenjujemo praktična znanja i vještine dobijene u toku procesa praktičnog obrazovanja i to: - priprema zadatka (izrada tehničko-tehnloške dokumentacije), - izrada praktičnog rada (stručnost i kvalitet izvođenja), - odbrana rada. Kandidat može da priprema dio rada prije ispita, u zavisnosti od vrste zadatka, po odobrenju ispitne komisije. Na ispitu se radi finalizacija rada. Priprema i izrada praktičnog rada traje do 4 sata. Usmeni odgovori (odbrana) traje najviše 20 minuta. Praktičan rad obuhvata samostalan rad na poslovima i zadacima sa odbranom, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju. Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici definišu konkretne, pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve učenike, usaglašeni između nastavnika stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave sa tehnologijom zanimanja. Ispitni odbor za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada – da li se kompletan zadatak radi pred komisijom ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju, uraditi prije ispita, a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu. Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok rada.

77

Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom. 4. Spisak radova/ usluga za praktični dio završnog ispita

Rad/usluga Opis i dimenzije Tehnološki zahtjevi

Montaža vodovodne mreže u kupatilu

- Postavlja, spaja i razvodi vodovodnu mrežu u kupatilu pocinčanim cijevima

- Ugrađuje vodomjer - Ugrađuje ventile za umivaonik,

vodokotlić, veš mašinu, bojler - Ugrađuje slavine

- Uraditi i koristiti pri radu radnu skicu i listu potrebnih materijala

- Koristiti pocinčane cijevi određenog prečnika

- Postaviti i spojiti cijevi cijevnim elementima

- Postaviti vodomjer, ventile i slavine

- Koristiti alate za spajanje i pribor za pridržavanje

Postavljanje kade i bojlera sa ugradnjom baterije za toplu i hladnu vodu

- Postavlja kadu sa prelivnom i odvodnom armaturom standardnih dimenzija

- Montira bojler direktno pomoću klinova koji su ugrađeni u zid

- Postavlja cijevi koje spajaju bojler sa cijevnom mrežom pomoću spojnične navrtke na propisanoj visini

- Zidne baterije za toplu i hladnu vodu postavlja na propisanoj visini i sa propisanim sa razmakom

- Na osnovu projektne dokumentacije uraditi radnu skicu

- Izraditi listu potrebnih materijala i elemenata

- Koristi standardne dimenzije kada, bojlera i baterija

- Pripremnljene elemente ugraditi i izvesti sve potrebne zaštitne mjere

- Koristi ručni alat za montažu

Montaža cijevne instalacije centralnog grijanja stambanog objekta

- Siječe i savija cijevi - Postavlja nosače cijevi - Postavlja cijevi - Spaja cijevi zavarivanjem - Povezuje vertikalne i

horizontalne vodove

- Prema projektnoj dokumentaciji uraditi radnu skicu i listu potrebnog materijala

- Koristi čelične cijevi - Koristi alat za sječenje i

savijanje i opremu za zavarivanje

Ugradnja ekspanzione posude otvorenog tipa

- Postavlja ekspanzioni sud na propisanu visinu

- Spaja povratnu cijev sa sudom - Spaja sud sa razvodnom cijevi - Ugrađuje prelivnu cijev

- Koristi ekspanzionu posudu urađenu od čeličnog lima, atestiranu

- Koristi opremu za zavarivanje kojom se spaja instalacija sa ekspanzionom posudom

- Izvodi potrebne zaštitne mjere

Montaža livenog grejnog tijela u radionici

- Postavlja nosače grejnih tijela - Spaja članke Postavlja grijna

tijela na propisanu visinu - Spaja grejna tijela sa cijevnom

instalacijom cijevnim elementima

- Uraditi radnu skicu i listu potrebnih elemenata

- Za sastavljanje grejnog tijela upotrijebiti (na pr.) 10 članaka I 4 nosača za grejna tijela od čelika

- Koristi ručne alate za montažu

Montaža kotla za centralno grijanje

- Postavlja kotao za toplu vodu do

110C sa otvorenom

- Na osnovu projektne dokumentacije izraditi radnu

78


tipa CTG ekspanzionom posudom - Spaja kotao sa instalacijom

skicu - Pripremljeni kotao ugraditi - Povezati kotao sa instalacijom - Izvesti sve potrebne zaštitne

mjere

Ugradnja centrifugalne cirkulacione pumpe

- Postavlja 2 cijevna zatvarača na razvodnu mrežu sa obje strane gdje se ugrađuje pumpa

- Ugrađuje centrifugalnu cirkulacionu pumpu

- Izradi listu potrebnih elemenata

- Koristi centrifugalnu cirkulacionu pumpu Upotrebiti 2 cijevna zatvarača

- Pripremljene elemente ugraditi

- Koristi ručni alat i pribor za montažu

Ugradnja kućne toplotne pumpe

- Postavlja nosač za spoljašnje postavljanje

- Postavlja kompletan uređaj sa kompresorom, isparivačem, kondezatorom, ventilatorom i regulatorom na nosač grejnog tijela određenog kapaciteta

- pri zadatoj spoljnoj temperaturi

- Pripremljeni uređaj ugraditi i izvesti sve potrebne zaštitne mjere

Montaža split- uređaja u stambenoj kući

- Izrađuje i postavlja razvodnu mrežu

- Postavlja grejna tijela - Postavlja kompresor i isparivač - Ugrađuje kondezator , ugrađuje

ventil za prebacivanje - Postavlja grejni kotao - Povezuje elemente sistema

- Na osnovu projektne dokumentacije uraditi radnu skicu i listu potrebnih elemenata

- Pripremljene elemente ugraditi i izvesti sve potrebne zaštitne mjere

Izrada i postavljanje kanala za provjetravanje u garaži

- Izrađuje kanale od pocinčanog lima zadate debljine i presjeka

- Postavlja nosače kanala na plafon

- Postavlja i spaja kanale

- Koristi pocinčani lim zadate debljine, alat za sječenje i savijanje lima

- Koristi nosače kanala od punog prougaonog profila

- Koristi alat, pribor i opremu za spajanje

Montaža filtera i ventilatora za provjetravanje vazduha

- Postavlja filter za prečišćavanje vazduha

- Ugrađuje ventilator za mehaničko ubacivanje vazduha

- Uraditi listu potrebnih elemeneta i uređaja

- Koristi prečistač vazduha i ventilator

- Pripremljene djelove ugraditi - Koristi odgovarajući alat i

pribor za montažu

Izrada i postavljanje kanala za razvođenje vazduha potrebnog za klimatizaciju

- Izrađuje kanale od pocinčanog lima debljine 1,5mm pravougaonog poprečnog presjeka

- Postavlja konzole za vješanje pomoću obujmica

- Postavlja, zaptiva i spaja kanale pomoću vijačne veze

- Postavlja rešetke sa

- Prema projektnoj dokumentaciji uraditi radnu skici

- Uraditi listu potrebnog materijala

- Za izradu i ugradnju upotrebiti pocinčani lim debljine 1,5mm, konzole od L profila i obujmice

79


divergentnim lopaticama za usisavanje vazduha

- Koristi divergentnu rešetku za vazduh

- Pripremljene elemente ugraditi

- Za izradu i montažu koristi alat i pribor za savijanje, sječenje i spajanje

Montaža sobnog klima- uređaja zadatog kapaciteta i protoka vazduha

- Postavlja sobni klima- uređaj horizontalno ispod tavanice

- Povezuje klima- uređaj sa dovodom okolnog vazduha

- Za ugradnju upotrijebi sobni klima- uređaj sa vazdušnim hlađenjem

- Uraditi sve potrebne zaštitne mjere

Montaža klima- ormara 2000m3/h sa rashladnom mašinom i parnim ovlaživačem

- Postavlja klima- ormar kapaciteta 2000m3/h sa rashladnom mašinom i parnim ovlaživačem

- Povezuje klima- uređaj sa dovodom okolnog vazduha

- Za ugradnju upotrebiti odgovarajući klima-ormar

- Uraditi sve potrebne zaštitne mjere

Montaža rashladnog postrojenja sa isparivačem za direktno vazdušno hlađenje

- Montira kompresor - Postavlja kondezator - Ugrađuje isparivač - Ugrađuje regulacioni ventil - Ugrađuje ekspanzivni ventil - Montira ventilator - Povezuje elemente cjevovodom

kroz koji cirkuliše rashladno sredstvo

- Puni sistem rashladnim sredstvom

- Na osnovu projektne dokumentacije uraditi radnu skicu

- Uraditi listu potrebnih elemeneta

- Koristi standardne elemente (kompresor, isparivač, kondezator, ventilator, ventile)

- Pripremljene elemente ugraditi i izvesti sve potrebne zaštitne mjere

5. Ocjenjivanje znanja i vještina Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje, u sljedećoj tabeli daje se predlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocjeni:

Oblast ocjenjivanja Udio

Priprema i realizacija programa

40

Stručnost u izvođenju 20

Tehnička dokumentacija 20

Usmena odbrana 20

Ukupno 100

Kandidat je ocijenjen sa ocjenom nedovoljan ako je pri izradi rada nezainteresovan, nesamostalan, treba stalnu pomoć nastavnika ili člana komisije, čak i pri rješavanju jednostavnih problema, krši propise o zaštiti na radu, radne postupke - operacije izvodi nepravilno, neodgovarajućim redosljedom, upotreba materijala je mnogo veća od potrebne, predviđeno vrijeme za rad prekoračuje za više od 20%.

80

6. Dozvoljena pomagala Prilikom praktičnog dijela zaključnog ispita dozvoljena su sledeća pomagala: - mašine, oruđa, alati, oprema i pomagala skladu sa katalogom znanja, - priručnici, udžbenici, katalozi proizvođača opreme, - pribor za crtanje. 7. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljena u godišnjem

katalogu udžbenika za stručne škole za pojedinu školsku godinu, koji izdaje nadležna ustanova, u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA

R. br. Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Opšte mašinstvo Usmeno i pismeno (radovi na vježbama)

2. Tehnologija Usmeno i pismeno (test)

3. Uređaji i postrojenja Usmeno i pismeno (test)

4. Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

Ocjena praktičnog rada, usmeni odgovori

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu ocjenu i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi. Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije – potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz: - pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti, - usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta i - praktičnog rada sa odbranom. O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Uređaje i postrojenja. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima, način provjeravanja i kriterijum bodovanja dati su u ispitnom katalogu. Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave od sve tri godine.

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Pravilnikom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama (u roku od mjesec dana) škola treba da izradi individualni program (nacrt) realizacije obrazovnog programa. Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani standardi znanja u svim predmetima. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Program iz stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za odrasle u skladu sa Osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako da: - Iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne

aktivnosti, koji time prestraju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je

81

obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se oni mogu dobrovoljno priključiti,

- Škola radi prilagođen program praktičnog obrazovanja, s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja,

- Za odrasle ne važe uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi, koje utvrdi škola u planu izvođenja obrazovnog programa za odrasle. Provjeravanje znanja izvodi se putem ispita pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni obrazovnim programom.

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

R. br. Naziv

predmeta Izvođač nastave Stručna sprema

Profil stručne spreme – područje rada

1. Tehnologija Nastavnik visoka Mašinstvo i obrada metala

2. Opšte mašinstvo

Nastavnik visoka Mašinstvo i obrada metala

5. Uređaji i postrojenja

Nastavnik visoka Mašinstvo i obrada metala

6.

Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

Nastavnik Instruktor

Visoka Viša Srednja Srednja

Mašinstvo i obrada metala Majstorski ispit za instalatera mašinskih instalacija VKV, V stepen

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program se izvodi u školskom obliku.

8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

R.br. Naziv predmeta Razred Ukupno časova

Vrste nastave Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na

grupe

T V P T V P

1. Opšte mašinstvo

I

72 48 24

II

72 48 24

2. Tehnologija

I 72 72

II 72 72

3. Uređaji i postrojenja

II 72 72

III 66 66

4. Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

I 432 432

(17 učenika u grupi)

82

R.br. Naziv predmeta Razred Ukupno časova

Vrste nastave Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na

grupe

T V P T V P

II 540 540


III 693 693


T- teorijska nastava, V- vježbe, P- praktična nastava 9. PROFESIONALNA PRAKSA Opšti ciljevi profesionalne prakse:

- Uvježbavanje učenika sa materijalima, elementima i alatima koji se koriste u

elektronskim uređajima; - Sticanje praktičnih znanja i vještina neophodnih za rad u radnom procesu; - Povezivanje znanja stečenih u teoretskim predmetima sa praktičnim zadacima; - Uvježbavanje učenika za rad sa mjernim instrumentima i drugim elektronskim

uređajima; - Priprema za prihvatanje novih tehnologija i inovacija; - Obučavanje učenika mjerama higijensko-tehničke zaštite na radu. Učenici I i II razreda nakon završetka nastavne godine obavljaju profesinalnu praksu u trajanju od po 10 dana, u skladu s nastavnim planom. Profesinalna praksa se izvodi u odgovarajućim preduzećima. Za izradu programu profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave sa tehnologijom zanimanja. O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse. U dnevniku učenik po danima upisuje sadržaje rada, a potrebno je priložiti i skice, šeme ili druge elmente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evedintiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenjskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika su sastani dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome, da sa jedne strane doprinesu rasterećenju učenika, a sa druge strane da upotpune njihova znanja. Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrdjenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova, a u III – 33 časa godišnje). Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole. Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje iz jednog u sljedeći razred kao i za završetak obrazovnog programa.

obrazovni program - bq-portal · tolerancije dužina, oblika i položaja i kvalitet obrade...

Documents