TEHNOLOGIJA LIVENJALIVENJE je tehnoloski proces kod koga se vrsto tijelo dobija rastapanjem materijala i popunjavanjem kalupa. Hladjenjem materijal ovrsne i dobija oblik kalupa, koji odgovara obliku zadanog odlivka. Tehnoloki postupci kod livenja: livenje u kalupu precizno livenje livenje pod pritiskom livenje istiskivanjem. Pri procesu livenja razlikujemo sljedee operacije: izrada kalupa i jezgra i njihova montaa topljenje metala ulivanje istopljenog metala u kalup hladjenje i ovravanje metala u kalupu vadjenje odlivaka iz kalupa odstranjivanje ulivaka od odlivaka icenjeLivenje u kalupu je najstariji nain livenja i izvodi se u kalupu za jednokratnu i viekratnu upotrebu.Precizno ili fino livenje je postupak gdje se rastopina metala lije u kalupe dobijene pomou votanih ili plastinih modela.Livenje pod pritiskom je tehnoloki postupak koji se izvodi potiskivanjem rastopljenog metal iz komore maine kroz ulivne kanale u udubljenja alata pod dejstvom klupa visokog pritiska od 50 do 1200 bar-a. Prema mjestu rastapanja metala razlikuju se maine za livenje pod pritiskom tzv hlavnom komorom i toplom komorom.Livenje istiskivanjem je postupak kontinuiranog ili diskontinuiranog livenja poluproizvoda punih i upljih profila i blokova prenika od 12 do 500 mm.TEHNOLOGIJE OBRADE METALA DEFORMISANJEMVALJANJE je tehnologija obrade metala deformisanjem, i se dijeli na uzduno, popreno i koso. Uzduno valjanje karakterie pravolinijsko kretanje materijala tj normalno kretanje na ose valjka. Popreno valjanje se izvodi obrtnim kretanjem materijala koji se valja, dok valjci pored obrtnog mogu imati i radijalno kretanje. Kod kosog valjanja materijal se kree uzduno, ali se istovremen okree i oko svoje ose i nalazi se pod odredjenim uglom u odnosu na osu valjka. To je kombinacija uzdunog i poprenog valjanja.

Prema vrsti valjaoninih proizvoda, postoji podjela na tri oblasti: valjanje poluproizvoda (polufabrikata) valjanje gotovih valjaoninih proizvoda valjanje masinskih dijelovaVUENJE je tehnoloka metoda obrade zapreminskim deformisanjem koja obuhvata redukciju poprenog presjeka ulaznog polufabrikata na manje, preciznije presjeke u vidu ice, ipki, cijevi i dr.Razlikujemo sljedee proizvodne procese vuenja: pomou matrica pomou valjakaMatrino vucenje izvodi se preko stacionarnih matrica koje mogu biti cilindrine izvedbe ili u vidu ploa.Vuenje pomou valjaka ima izvjesnu prednost u odnosu na tehnologiju matrinog vuenja koja se ogleda u nizem intenzitetu trenja, boljem hladjenju, veim brzinama vuenja i veoj postojanosti alata. Vuenje u hladnom stanju je zastupljenije nego u toplom stanju.SABIJANJE je operacija zapreminskog deformisanja gdje se pod dejstvom deformacione sile izmedju gornjeg i donjeg alata, izvodi smanjenje polazne visine pripremka na raun poveanja njegovog poprecnog presjeka. Tehnoloki proces sabijanja se dijeli na slobodno sabijanje i sabijanje u kalupu. Sabijanje se pretezno primjenjuje u kombinaciji sa istiskivanjem i to za serijsku i masovnu proizvodnju. Najvie je zastupljeno u hladnom stanju.KOVANJE je jedna od najstarijih tehnolokih metoda plastine obrade metala. Kovanje je dominantno kod konstrukionih elemenata maina, vozila, aviona i pojedinanog alata kao sto su kljuevi, klijeta, ekii i dr. Razlikujemo sljedee vrste kovanja: slobodno kovanje kovanje u otvorenom i zatvorenom kalupuObe vrste s uglavnom izvode u toplom stanju. Slobodno kovanje se izvodi sa univerzalnim alatima relativno jednostavnog oblika. Kovanje u kalupu izvodi se sa profilisanim gornjim i donjim dijelom alata koje se nazivaju kalupima za kovanje.ISTISKIVANJE je vid zapreminskog deformisanja, gdje se pod dejstvom deformacione sile materijal istiskuje kroz otvor matrice ili u medjuprostor izmedju iga i matrice. Istiskivanje se izvodi u hladnom, polutoplom i toplom stanju. Najvie je zastupljeno istiskivanje u hladnom stanju.UTISKIVANJE spada u zapreminsko deformisanje gdje se pod pritiskom iga odredjenog oblika i dimenzija utiskuje upljina, odnosno gravura, koja predstavlja negativ iga. Izvodi se u hladnom, polutoplom i toplom stanju. Najvie je zastupljeno u hladnom stanju.TEHNOLOGIJA OBRADE LIMA je iroko primijenjena u gotovo svim industrijama, od automobilske, motorne, vojne, do aparata i uredjaja za domainstvo. Promjena oblika i dimenzija kod deformisanja lima ostvaruje se oblikovanjem prema formi alata ili razdvojenim deformisanjem. U obradu lima spada i tehnologija laserskog razdvajanja pomou mlaza vode.Prosijecanje i probijanje su tehnoloki postupci deformisanja razdvajanjem koji se izvode na mehanikim presama.Savijanje je postupak obrade deformisanjem kojim s obradjuju limovi, trake, elementi od ice, cijevi, ipkasti materijali kao i pripremci iz ovih polufabrikata. Savijanje cijevi i profila izvodi se preko stezaa sa valjkom prenika koji odgovara vanjskom radijusu savijene cijevi.TEHNOLOGIJA OBRAZE REZANJEMPROCES OBRADE REZANJEM je kompleksan proces deformisanja obratka, ija je glavna odlika promjena dimenzija i oblika obratka uklanjanjem vika materijala. Uklonjeni viak materijala se zove strugotina. Prema teoriji rezanja, proces deformisanja strugotine se sastoji iz nekoliko faza: grudna povrina alata se utiskuje u povrinske slojeve obratka na debljinu t1, to dovodi do plastine deformacije i sabijanja materijala prelazei granicu kidanja materijala obratka, u ravni smicanja dolazi do klizanja materijala i formira se pukotina daljim klizanjem po frudnoj povrini nastavlja se odvoenje strugotine debljine t1to je materijal plastiniji, to je vea brzina rezanja, manja debljina strugotine, to se strugotina sa manjim prekidima i dua. Prema nabrojanim parametrima koji definiu geometrijski oblik strugotine, razlikujemo tri vrste: kidana, rezana i trakasta strugotina.Kidana strugotina ima naglaenu pukotinu, to govori da je smicanje manje izraeno. Kidana strugotina nastaje pri obradi krtih materijala, zatim kod vrlo malih brzina rezanja, velike debljine rezanja i malog grudnog ugla.Rezana strugotina ima manje naglaenu pukotinu, a time i neto kvalitetnije obraenu povrinu. Nastaje pri obradi plastinijih materijala kao to je elik sa veim procentom ugljika i krupnijim zrnom.Trakasta strugotina nastaje pri vrlo malim pukotinama, to je karakteristika obrade vrlo duktilnih materijala, npr.elici sa manjim procentom ugljika.

OBRADA REZANjEM SA DEFINISANOM GEOMETRIJOM ALATA U tehnologiju obrade metala rezanjem sa definisanom geometrijom alata spadaju: struganje, rendisanje, buenje, glodanje, provlaenje i dr, kod kojih se koristi rezni alat sa tano definisanom geometrijom, poloajem i obradnim parametrima.

Struganje je tehnoloki potupak izrade rotacionih oblika rezanjem sa definisanom geometrijom alata kod koga glavno rotaciono kretanje izvodi radni predmet, a pomono kretanje je pravolinijsko i izvodi ga no.

Rendisanje se koristi za obradu ravnih povrina i to horizontalnih, vertikalnih i kosih, zatim ljebova, profila kao i poligonalnih otvora i spoljanjih kontura. Kvaliteti obrade su grubo struganje i fino struganje.

Buenje je postupak obrade rezanja koji omoguava izradu prolaznih ili slijepih rupa i otvora u punom materijalu koristei pri tome promjenjivu ili konstantnu brzinu pomonog kretanja du glavne ose sjeenja. Pri izradi rupa i otvora mogui su sljedei postupci: buenje, proirivanje, razvrtanje i uputanje. Alati za buenje: burgije, uputai, proirivai, razvrtai, ureznice i nareznice navoja i td.

Glodanje je metod obrade ravnih povrina, udubljenja, proreza, ljebova, fazonskih povrina metalnih materijala gdje se vie sjeiva alata istovremeno nalazi u procesu rezanja. Glodanjem se takoe obrauju zavojne povrine kao i izrada cilindrinih i koninih zupanika, a kopirnim glodanjem se rade dijelovi sa sloenim prostornim povrinama kao i najtei zahvati u tehnologiji obrade rezanjem.

Provlaenje je metoda strugarske obrade koja se preteno koristi za zavrnu obradu raznih ljebova, otvora prouzvoljnih profila, fazonskih i spoljanjih povrina, zupanika sa unutranjim ozubljenjem, zavojnih ljebova, zupastih letvi...

Sjeenje ili testerisanje se koristi za sjeenje ipkastih poluproizvoda razliitih profila i kontura sa trakastom, krunom ili okvirnom testerom.

OBRADA REZANjEM SA NEDEFINISANOM GEOMETRIJOM ALATA: bruenje, honovanje, superfini i lepovanje.Bruenje se primjenjuje u izvoenju zavrne obrade povrina radi dobijanja dimenzija obradaka sa visokom tanou i visokim kvalitetom obraene povrine. Najee se izvodi poslije struganja, rendisanja, glodanja... ali i za neke prethodne i zavrne zahvate kao to su obrada odlivaka i zavarenih elemenata.

Honovanje ili unutranje glaanje je tehnoloki postupak zavrne fine obrade unutranjih povrina u cilju poveanja tanosti oblika, dimenzija i poboljanja kvaliteta povrina koje se obrauju. Prema obliku i poloaju radne povrine i kinematike razlikuju se postupci unutranjeg ravnog i obrtnog honovanja i dr.

Lepovanje je tehnoloki postupak obrade rezanjem sa nedefinisanom geometrijom alata kojim se obrauju spoljne povrine u optici, optika soiva, mjerni etaloni i dr.

Superfini ili vanjsko honovanje je postupak koji je slian honovanju, a slui za dobijanje najvieg kvaliteta vanjskih cilindrinih povrina pomou abrazivnog elementa.

ELEKTROEROZIONA OBRADA se bazira na elektrinom skidanju eroziji metalnih dijelova materijala pri elektrinom pranjenju izmeu elektroda: katode alata sa jedne strane i anode obratka sa druge strane. U principu, postoje dva metoda obrade: erodiranje elektrodom i erodiranje icom.

TEHNOLOGIJA OBRADE LASEROM Primjena lasera prvi put je realizovana prije vie od 35 godina i danas predstavlja jednu od najrevolucionarnijih tehnika. Laserska tehnika je zastupljena u mainstvu, elektrotehnici, elektronici, komunikacionoj i informacionoj tehnici, mjernoj tehnici, medicini, ekologiji kao i za fundamentalna i primjenjena istraivanja u tim oblastima. Danas su u upotrebi: gasni laseri i laseri sa vrstom materijom.

PROCES sjeenja laserom predstavlja jednu od najvie zastupljenih proizvodnih operacija pomou lasera u preradi materijala. Primjena lasera u industrijskoj proizvodnji sjeenja materijala moe se tretirati kao upotreba tzv. termikog alata sa velikim stepenom fleksibilnosti. Ovdje nije potrebna izmjena alata za razliite obradne forme kao u koncencionalnoj obradi ve se gotovo svi geometrijski oblici mogu programirati i sjei. Proces se bazira na usmjeravanju laserskog snopa koji zahvaljujui velikoj koliini svjetlosne i toplotne energije koncentrisane na uskoj maloj povrini, sijee materijal sa velikom preciznou. Mogue je sjeenje skoro svih vrsta materijala: elici, kompoziti, tvrdi metali, razne vrste keramike.Prednosti: puna fleksibilnost (nije potrebna izmjena alata za razne obradne forme), visoka tanost i preciznost rada, precizno sjeenje gotovo svih metalnih i nemetalnih materijala u dvo i trodimenzionalnom radnom podruju, jednostavno posluivanje u ekolokoj prikladnosti.Mane: visoki investicioni trokovi, veliki gabariti laserskih ureaja, sloenost i komplikovanost izrade.TEHNOLOGIJA SPAJANJATEHNOLOGIJA RASTAVLJIVOG SPAJANJA Prema nainu ostvarivanja rastavljivih veza dijelimo ih u tri grupe: spajanje uzajamno geometrijskih kompatibilnih dijelova spajanje silom trenja spajanje geometrijskim oblikom i silom prednaprezanjaTu spadaju vijani spojevi (vijak i matica), klinasti spojevi (osovine i vratila).TEHNOLOGIJA NERASTAVLJIVOG SPAJANJA se zasniva na adhezionim i kohezionim silama. Ova tehnologija se dijeli u tri podgrupe: veze zavarivanjem veze lemljenje veze lijepljenjemZAVARIVANJE je spajanje dva ili vie elemenata dovedenom toplinom rastopljenih ili razmekanih dijelova uz dodavanje ili bez dodavanja materijala. Varovi i dijelovi koji se zavaruju predstavljaju zavareni spoj.Prednosti zavarenih spojeva su: u poreenju saostalim spojevima, nosivost zavarenih spojeva moe biti priblino jednaka nosivosti osnovnog materijala visoka nosivost se postie pravilnim odabirom dodatnog materijala i parametara zavarivanja, te dobijanjem zavarenog spoja bez znaajnijih greaka u odnosu na lijevane, kovane i zakovine konstrukcije, zavarene konstrukcije imaju tanje stijenke i do 30 % manju teinu za manji broj proizvoda, zavareni spojevi su najekonominijiNedostaci zavarenih spojeva su: zavarivanjem se bez problema spajaju samo materijali koji imaju jednaku ili priblinu kvalitetu i sastav i koji su dobro zavarljivi Na mjestu spajanja dolazi do lokalnog zagrijavanja i neravnomjernog irenja i skupljanja, to prilikom hlaenja uzrokuje zaostala naprezanja Zavareni spojevi imaju manju sposobnost priguenja vibracija, te manju otpornost prema koroziji Zavareni spojevi su zbog svoje cijene neprimjereni za veliko serijsku proizvodnjuPostupci zavarivanja: Danas je poznato oko 200 razliitih postupaka zavarivanja. Oni se dijele s obzirom na: vrstu energije kojom se zagrijava mjesto zavara: mehanika hemijska elektrina snopelektrona vrstu osnovnog materijala: metali umjetnimaterijali nain zavarivanja: zavarivanje navarivanje nivo mehanizacije zavarivanja: runo poluautomatsko, automatskoZavari se uopteno dijele na: sueone zavare, ugaone zavare, posebne zavare.Vrste metoda zavarivanja: runo elektroluno sa metalnom elektrodom automatsko i poluautomatsko topljivom metalnom elektrodom pod spojem topitelja takasto-preklopno avno-preklopno T-oblika gasno, sueono navarivanje trenjem ultrazvukomLEMLJENJE je spajanje osnovnog materijala pomou topljenja dodatnog materijala lema ija je taka topljenja nia od take osnovnog materijala koje se spajaju. Razlikujemo meko lemljenje gdje se lem topi ispod 450 C i tvrdo lemljenje gdje s elem topi iznad 450 C.Najznaajniji postupci lemljenja su: lemljenje pomou lemila plameno lemljenje lemljenje u pei lemljenje uronjavanjem otporno lemljenjeLIJEPLJENJE je medjusobno spajanje dva ili vie dijelova prijanjanjem pomou ljepila.Razliku se dvije osnovne grupe lijepljenja: lijepljenje obloga gdje se obloga od koe, tkiva i folija lijepi na druge dijelove kao to su ploe, nosai i drugi predmeti lijepljenje u slojevima gdje se sastavni dijelovi medjusobno lijepeTEHNOLOGIJA TERMIKE OBRADE METALAU tehnologije termike obrade metala razlikuju se sljedei postupci: termika obrada bez promjene hemijskog sastava: arenje, normalizacija, kaljenje, otputanje, starenje, obrada pothladjivanjem termika obrada sa promjenom hemijskog sastava cementacija, nitriranje, karbonitriranje, boriranje, hromiranje, siliciranjeARENJE je proces izmjene svojstva materijala kroz promjenu veliine zrna radi homogenizacije i stvaranja novog strukturnog stanja, poboljanja mehanikih karakteristika i stvaranja uslova za dalju obradu.

Postupci arenja: arenje radi otklanjanja napona rekristalizaciono meko normalizaciono grubo difuzno KALJENJE se koristi za tretiranje elika u svrhu dobijanja martenzitne strukture radi poveanja tvrdoe, boljih mehanikih svojstava i otpornosti na habanje.CEMENTACIJA je proces hemijske termike obrade sa promjenom hemijskog sastava u eliku, tzv termodifuzna obrada, gdje se mijenja hemijski sastav od povrine prema unutranjosti.NITRIRANJE je proces termodifuzne obrade kojim se izvodi difuzija azota u povrinu elika kod 500 600 C u sonim kupatilima ili pomou gasa sa ciljem poveanja povrinske tvrdoe, vrstoe i otpornosti na habanje.TEHNOLOGIJA ZATITNIH PREVLAKAZATITA IZ TENOG STANJA Najvaniji postupi zatite iz tenog stanja su postupci lakiranja: elektro-lakiranje potapanjem lakiranje elektrostatikim rasprivanjem lakiranje pneumatskim rasprivaemTehnoloki proces nanoenja prevlaka od laka i boja sastoji se od sljedeih faza: pripreme povrine nanoenje osnovnog premaza i kitovanje suenje obrada prevlake lakiranje ili dekorativno oblikovanjeZATITA IZ VRSTOG STANJAJedna od najzastupljenijih zatita iz vrstog stanja je elektrostatika zatita EPS. Postupak EPS-a se sastoji od nekoliko faza: priprema suenje koje se izvodi na temperaturi od 120 140 C u vremenu od 5 -7 minuta hladjenje na hladnoj pruzi gdje maksimalna temperatura premeta nakon hladjenja iznosi40C elektrostatiko rasprivanje praha zagrijavanje u cilju uzajamnog vezivanja praha i boljeg prijanjanja prevlake sa obratkom hladjenje nakon faze zagrijavanjaZATITA IZ GASNOG I PLAZMA STANJADijeli se prema mogunostima vrste transporta zatitnog materijala i mehanizmu stvaranja prevlake na dvije grupe postupaka: PVD fiziki postupak zatite CVD hemijski postupak zatiteZATITA IZ JONIZIRAJUEG STANJANajvaniji postupak ove zatite je postupak galvanizacije (elektrohemijski proces zatite metala putem elektrolize).TEHNOLOGIJA OBRADE PLASTINIH MASAPlastine mase se nalaze u grupi polimernih materijala kose prema porijeklu, namjeni i kvalitetu dijele na: Plastine mase Plastomere Pomoni polimerni materijaliDIREKTNO PRESOVANJE ili obino presovanje se izvodi tako sto se u prostor zagrijanog kalupa za presovanje, ciji oblik odgovara obliku uzratka, stavlja pastina masa u prahu, granulama ili tabletama i pod dejstvom sile vri presovanje.INDIREKTNO PRESOVANJE ili posredno presovanje izvodi se pomou alata koji imaju odvojenu komoru za punjenje od udubljenja alata gdje se vri plastifikacija materijala, a zatim material presuje kroz livake kanale u kalupnu upljinu gdje nastaje oblikovanje izratka. Elementi kod ovog presovanja su komora za presovanje, potiskiva (klip), ulivni i razvodni kanali i kalupna upljina koja odgovara obliku izratka.INJEKCIONO PRESOVANJE ili livenje pod pritiskom je postupak koji je slian indirektnom presovanju, spada u najvanije diskontinuirane postupke prerade svih vrsta plastomera. Postupak se sastoji od zagrijavanja plastine mase, punjenja kalupa, presovanja, otvrdnjavanja i izbacivanja otpresaka.EKSTRUDIRANJE ili istiskivanje, potiskivanje je jedan od najstarijih i najee koritenih postupaka prerade polimernih materijala za izradu poluproizvoda kao to su savitljive i krute cijevi, profile, tapovi, vlakna, obloge kablova, ploe, folije i dr. Ekstrudiranje je process kontinuiranog istiskivanja zagrijanog i omekanog polimera kroz profilisanu mlaznicu pomou hidraulikog klipa.DUVANJE je postupak izrade tankostijenih upljih predmeta kao to su boce, rezervoari, kanisteri, kutije, lopte, igrake i dr.POSTUPCI PRERADE PLASTIKE su livenje, deformisanje, razdvajanje, spajanje i zatita.TEHNOLOGIJA OBRADE KERAMIKEKERAMIKA podrazumijeva veliki broj proizvoda od gline I drugih silikata, iji se proces sastoji iz pripreme mase oblikovane u tenom, polutenom, plastinom ili suhom stanju. A zatim u suenju, peenju I sinterovanju I zavrnoj obradi. U cilju postizanja odgovarajueg kvaliteta gotovog proizvoda I nainu prerade pripremaju se I odgovarajui zapreminski odnosi keramike mase koju sainjavaju: glina, glinenac, kremen, mramor, delamit, magnezit.Npr. glinenac I kvarc se koriste radi poboljanja bitnih karakteristika u tehnolokom procesu kao to su smanjenje take topljenja (glinenac) i poveanja zapremine(kvarc). Keramika masa mora posjedovati plastine osobine pod oblikovanjem a pri tom kod suenja I peenja ne smije pucati I mjenjati oblik. Dok poslije peenja mora zadrati dobre fizike, mehanike kao i termike karakteristike. Npr. vatrostalni materijali, a pritom da ne izgubi ni estetske karakteristike kao sto su boja, sjaj itd.Osnovne karakteristike keramikih materijala su: Mehanike: visoka tvrdoa, visoka vrstoa na pritisku, niska vstoa na izduenje I savijanje, visoka krtost I lomljivost Termike:visoka provodljivost toplote, nizak termiki koeficijent irenja Elektrine: mala probojna cvrstoca, odlicna elektroizolacija Optike: dobra reflekcija, dobra apsorpcija Hemijske: dobra otpornost na koroziju, dobra otpornost na hemikalijeTehnoloki postupci u proizvodnji keramikih proizvoda dijelimo na 5 faza: Sinteza praha Priprema mase Oblikovanje Sinterovanje Zavrna obradaPRVA FAZA Obuhvata dobijanje I pripremu prakaste mase, tj. sinteza od prirodnih materijala (glina, glinenac, kvarc) i drugih sintetikih materijala (aluminijum oksid, silicijum karbid, silicijum nitrid). Predstavljanje sintetikih materijala u odnosu na prirodne sto se moze tacno definisati je konstantan hemijski sastav to omogucava dobijanje keramike istih karakteristika.DRUGU FAZU sacinjavaju sljedece operacije: -Mljevenje -Mjesanje -Granuliranje -SusenjeMljevenje se vrsi u mlinovima razlicitih konstrukcionih rijesenja, kamenim kuglama, valjcima I drugim radnim elementima. Razlikujemo mokro I suho mljevenje. Mokro mljevenje se vrsi u mlinovima sa kamenim kuglama dok se suho mljevenje koristi za sitnjenje keramickih masa koje sadrze znacajnu kolicinu kvarca.TRECA FAZA predstavlja oblikovanje mase I izvodi se mehanickim ili hidraulickim presama, jednostepenom ili visestepenog dejstva I hidraulickim presama, jednostepenog ili visestepenog dejstva u pojedinacnom ili automatskom ciklusu rada. CETVRTA FAZA sinterovanje ili stapanje zrna keramike je jedna od najbitnijih faza. To podrazumijeva hemijsko fizicki proces toplotne difuzije u granicnoj zoni zrna, tj. proces u kome se fine cestice keramickog materijala oblikovanog obratka medjusobno lokalno vezu na dovoljno visokoj temp. da bi se ostvarila difuzija atoma I molekula izmedju cestica I praha. Difuzija atoma se vrse na dodirnim povrsinama gdje se oni medjusobno hemijski vezu usljed cega se povecava ukupna dodirna zona . Kod proizvodnje jednostavnijih predmeta kao sto su kvadratni, plocasti I cilindricni elementi izvodi se toplo obrezovanje kod koga se istovremeno izvodi oblikovanje mase I sinterovanje.REZIM SUSENJA I PECENJA KOD SINTEROVANJARezim susenja i pecenja kod sinterovanja zavisi od sastava materijala i konfiguracije proizoda. Gdje se prvo priprmljeni i oblikovani obradak susi na nizoj temperaturi, a zatim pece na 1000. I poslije toga nanosenja glazure koja se moze nanositi umakanjem,prskanjem ili premazivanjem rucno ili automatski. Tako glazirani proizvodi se ponovo peku, zavisno od vrste proizvoda . Tako npr.: glazirana posuda se pece na 1050 do 1100o,dok se tvdi porculan pece na 1380 do 1410o. Pri tim temperaturama porculanska masa se potpuno sinterizuje, a glazura zalije na povrsinu pecenih predmeta. Pecenje se izvodi u posebnim prstenastim ili tunelskim pecima (u zastitnoj atmosferi azota). Keramicki proizvodi nalaze siroku primjenu u raznim industriskim oblastima Za razliku od klasicnih proizoda izradjenih od klasicnih materijala ovi elementi imaju prednost u pogledu na vecu otpornost, na koroziju i eroziju,velike temperature i habanja.PETA FAZA proizvodnje keramickih proizvoda je zavrsna obrada, I ona predstavlja klasicnu obradu skidanja sa definisanom geometrijom alata, kao sto je glodanje, struganje, kao I obrada sa nedefinisanim geometrijama alata kao sto je brusenje, ljepljenje, laserskom obradom. Proizvodnja grube keramikeU ovu kategoriju spadaju cigla, crijep, kao I osnovni gradjevinski materijali. Za proizvodnju cigli koristi se glina, koja se nakon iskopavanja I dopremanja u ciglanu ostavlja da odlezi najmanej jednu zimu, do promre, a onda se melje u valjkastim limovima uz upotrebu odredjenih dodataka. Poslije toga slijedi ubacivanje u presu da se dobije odredjen oblik, koji se formira pomocu raznih sablona. Nakon toga slijedi faza susenja I koja se odvija u cetiri faze (zone). U prvoj zoni emperature vazduha iznosi 25 stepeni a vlaznost 90 %. U drugoj zoni 50 stepeni, manja vlaznost. U trecoj zoni susenjem na 60 stepeni. U cetvrtoj zoni hladjenje oko 30 stepeni.Cijeli ciklus traje priblizno 40 sati, nakon cega se pece na 900 do 1100 stepeni u prstenastim ili tunelskim pecima. Proizvodnja se izvodi u 3 faze:1.Dobijanje praha, praskastih metalnih karbida I manje kolicine metalnog praha, radi vezivanje pri sinterovanje. Izvodi se hemijskim ili elektrohemijskim putem.2.Presovanje sprenog visoko-topivog I tvrdog praha na hidroulickim presaam pod visokim pritiskom.3. Sinterovanje otpresaka u indukcionim pecima u atmosferi internog gasa na temperature ispod tacke topljenja praha. Proizvodnja metalne keramikeProizvodnja metalne keramike ili sinterovanje tvrdih materijala sve se vise upotrebljava zbog izrazito visoke tvrdoce, I jedna je od najznacajnijih otkrica u oblasti nauke o materijalima. Proizvodnja metalne keramike proizvodi se u tri faze:Prva faza: Dobijanje praha, praskastih metalnih karbida I manje kolicine metalnog praha radi vezivanja pri sinterovanju I izvodi se hemijskim ili elektrohemijskim putem. Druga faza: Presovanje sprasenog visoko-topivog I tvrdog praha na hidroulickim presama pod visokim pritiskom.Treca faza: Sinterovanje otpresaka u induktivnim pecima u atmosferi internog gasa na temperature ispod tacke topljenja praha.Sinterovani tvrdi materijali ili metalna keramika ima veliku prednost u odnosu na druge materijale u pogleduotpornosti na habanje, toplotne otpornosti, tvrdoce, a kod reznih alata omogucava se postizanje vecih brzina rezanja, kvalitetnija obradjena povrsina itd.TEHNOLOGIJA OBRADE DRVETAPod mehanickom obradom drveta podrazumijevamo takvu obradu gdje se mjenja samo oblik I dimenzije drveta uz upotrebu mehanickih sredstava (testera ili pila, nozevi) dok hemijska svojstva drveta uglavnom ostaju sacuvana. Hemijska obrada drveta je takva prerada kod koje se mijenja hemijski sastav kao sto je dobijanje celuloze, suvih produkata destilacije.Granica izmedju meh. I hem. prerade drveta nije moguca u tehnoloskom procesu odvojiti jer se obe prerade medjusobno I preplicu. Mehanicku preradu drveta mozemo podijeliti na dvije osnove: primarna I finalna. U primarnoj se dobijaju poluproizvodi (daske, letve, etvrtae, furniri) koji se dalje u preradi finaliziraju I postaju gotovi proizvodi kao sto je stolarija, namjetaj. U primarnu preradu spada prerada na pilanama koja proizvodi rezanu gradju (daske, grede I gredice) I prerada drveta u furnire I sperovano drvo (furniri, sperploce, panel ploce).Primarna mehanicka prerada Pilane ili strugare su takva postrojenja mehanicke prerade drveta u kojima se mehanickim putem pomocu masina koje uglavnom rade sa testerom kao osnovim alatima vrsi rastavljanje iskonskog oblika trupca uglavnom prizmaticnog oblika (daske, grede , letve, pragovi). Pod pilanskim postrojenjem podrazumijevamo ne samo pilansku halu (u kojoj su smjestene radne masine I uredjaji za transport), nego I manipulativne povrsine na kojima su slozeni trupci prije prerade I rezana gradja poslije prerade. Prema tome pilansko postrojenje dijelimo na : stovariste trupaca, pilanu sa pomocnim radionicama, stovariste rezane gradje. RADNE MASINE PILANE Dijelimo ih na primarne I sekundarne. PRIMARNE masine postavljene su na pocetak hale I imaju zadatak da trupce raspile (prerezu) na daske, grede I gredice. Tu spadaju gateri , pile trupare a ponekad i kruzne pile koje mogu da budu primarne ako je promjer trupaca mali. SEKUNDARNE masine daju konacan oblik dobijenih segmenata krajenjem i kraenjem.Krajenje se sastoji od paralelnog uzduznog odrezivanja zaostalih oblina (lisiavost) tako da sortinent dobije pravilan prizmatican oblik. Otpaci koji se tako dobiju zovu se podrupci. Kraenje je operacija poprecnog rezanja kada se sortinentu daje pravilna , konacna duzina ili izbacuju nedozvoljene greske poprecnog rezanja. Otpaci tako dobijeni zovu se osjeci. Sekundarna prerada obavlja se uglavnom kruznim pilama. Od otpada imamo jos strugotinu ili piljevinu koju sacinjavaju sitni djelici drveta.STOVARISTE REZANE GRADJE je onaj dio pilanskog prostora na koji se slaze i pohranjuje gotova roba, a ima zadatak ne samo u skladistenju do otpreme nego i prirodno susenje do vazdusno suvog stanja (30% sadrzaja vlage). Ono se sastoji iz 2 dijela: Prostora za sortiranje (sortirnica) i prostora za slozajeve sortirane piljene robe. Stovariste rezane grae treba smjestiti na slobodnom prostoru koji ne smije biti okruzen umom ili vecim zgradama jer se u tom slucaju smanjuje na stovaristu toliko potrebno provjetravanje. Stovariste treba izabrati tako da ima najpovoljnije najbolje uslove za susenje. TEHNIKA PRERADE U HALI Nacini primarnog piljenja su : piljenje u cijelo (skroz i na ostro) i piljenje prizmiranjem. Piljenje na ostro je piljenje jednim prolazom kroz gater ili sa vise prolaza na tracnoj pili. Trupac se ispili na vise primarno ispiljenih sortinenata (dasaka (razlicitih sirina i debljina)). Karakteristika tog nacina je sto sve neokrajcene sortinente treba pojedinacno krajciti i sto opterecuje kapacitete sekundarnog piljenja. Piljenje prizmiranjem sastoji se u tome da se u prvom prolazu ispili prizma i poneka daska s bokova trupca. Prizma se zatim okrene za 90 stepeni (polaganje na baziranu povrsinu) i ispili u drugom prolazu uglavnom u daske jednakih sirina.

Kruzno individualno piljenje sastoji se u tome da se masinom za individualno piljenje pili daska po daska u kvalitetnoj zoni trupca. Prednost ovog nacina je u tome sto se njime moze postici maksimalni kvalitet iskoristenja, a nedostatak sto gradja ima razlicitu sirinu i debljinu, sto uslovljava dalji tretman sortinenata po principu pune individualnosti a to otezava sekundarni rad.TEHNOLOGIJA RECIKLAZETEHNOLOGIJA RECIKLAZE predstavlja ekonomican i ekonomski podoban kruzni tok proizvoda, tj zivotni put jednog proizvoda od sirovine (metala, nemetala: plastike, stakla) i prerade u odgovarajuci proizvod, zatim upotrebe, iscrpljena upotrebe do deproizvodnje, odnosno demontaze, remontovanja, obnove, pripreme, i primarne proizvodnje-topljenja ili sagorijevanja. U proizvodnoj tehnici razlikuju se najznacajnija tri primjera reciklaze: reciklaza starih vozila reciklaza elektro aparata bijele tehnike(ves masine, hladnjaci) reciklaza elektronskih aparata (televizori, video rekorderi, racunari). U zivotnom ciklusu jednog proizvoda razlikuju se tri vrste reciklaze: reciklaza otpada kod proizvodnje reciklaza za vrijeme upotrebe proizvoda reciklaza dotrajalih proizvoda. Reciklaza otpada kod proizvodje kolicinu otpada treba svesti konstrukcionim ili tehnoloskim mjerama na minimalnu mogucu mjeru, a onaj dio za koji se nije u stanju to uraditi treba da ide na topljenje odnosno ponovnu primarnu preradu. Sastavni dio nekog tehnoloskog procesa je razdvajanje otpada, sortiranje i separacija kod proizvodnje. Reciklaza za vrijeme upotrebe proizvoda odnosno zivotni vijek upotrebe proizvoda moze se produziti u pogledu obnavljanja i odrzavanja kvaliteta i tacnosti prije odlaska proizvoda na otpad odnosno reciklazu. To zavisi od vrste proizvoda, namjene , odrzavanja , nacina eksploatacije, obnove, reparacije. Obnova se izvodi u koracima: demontazu, ciscenje ugradnih dijelova, ispitivanje i sortiranje, preradada i obnavljanje , montaza proizvoda. Obnova je veoma bitna stavka, jer neka upotreba dobra imaju vrlo visoku cijenu (alatne masine, proizvodne linije, industrijski robot) za koje se mora organizovati stalna kontrola i odrzavanje, cime se vijek korisne upotrebe produzava, a poslednja faza se odlaze-slanje na otpad.Reciklaza dotrajalih proizvoda predstavlja treci poslednji krug u zivotnom ciklusu jednog proizvoda. Radi se o reciklazi dotrajalih vozila, iskoristenih kucanskih aparata I drugih dotrajalih proizvoda. Ovi istroseni proizvodi se smanjuju, drobe, usitnjavaju na velikim presama, posebnim mlinovima za mljevenje ili odgovarajucim sjekacima. Ovde se izvodi I veoma bitna faza rucnog I magnetnog odvajanja I sortiranja na zeljezo I celik, dijelove iz obojenih metala (bakar, olovo, cink), proizvodi od plastike, organski materijali (koza, guma , staklo). Procesom reciklaze dotrajalih proizvoda vrsi se prakticno ponovno dobijanje sirovine odnosno materijala za izradu novih proizvoda. Kod nekih dotrajalih proizvoda ili dijelova proizvoda reciklaza nije moguca pa se izvodi termicka reciklaza odnosno spaljivanje ili hemijska reciklaza. Samo u krajnjim slucajevima kada uklanjanje proizvoda ili dijelova proizvoda nije moguca izvodi se kontrolisano deponovanje ostataka, ali bez stetnog uticaja na ljude iz zivotnih prostora. Tehnologija reciklaze za proizvode iz metala I plastike (vozila, bijela tehnika I industrijska elektronika) sastoji se od cetiri proizvodna koraka: rastavljanje I separacija; ponovna ili dalja upotreba kompletnih proizvoda ili ugradnih dijelova (kroz remontovanje, obnovu); ponovno ili dalje iskoristavanje korisnih materijala (kroz topljenje u metalurskim pecima); odvajanje za otpad, deponiju ili spaljivanje. Primjer rastavljanja I separacije je automobilska industrija gdje se trzistu nudi jedan automobil u vise varijanti u zavisnosti od opreme, ali presudnog dizajna. Kod proizvodnih tehnika koje koristi metal kao osnovnu sirovinu najcesci su otpaci u obliku strugotine, otpaci iz procesa razdvajanja I procesa livenja. Otpaci od metala imaju najduzi staz u reciklaznim tehnologijama , zbog jednostavnosti u ponovnoj preradi. Dotrajali proizvodi od livenog gvozdja I celika mogu se gotovo 100% ponovo preraditi, dok kod bakra I aluminijuma samo 75%. Kod reciklaze plastike izvode se razliciti postupci reciklaze, kod nekih vrsta plastike je moguce zatvoriti kruzni tok proizvoda, tj reciklazu u potpunosti. Ali reciklaza plastike jos uvijek nije dostigla takav intenzitet kao metal. Najveci pomaci su ucinjeni u automobilskoj industriji , gdje se elementi izradjeni od termoplasta demontiraju, usitnjavaju I drobe u granulat koji sluzi za dalju izradu novih elemenata. Zbog lakseg pracenja toka kretanja, pakovanja I separacije uveden je jednostavan sistem kodiranja sa 7 razlicitih kodova (SPI kod: PETE; HDPE; V; LDPE ;PP; PS, EPS;OTHER). Reciklaza I ekoloski zahtjevi svi proizvodjaci moraju voditi racuna o smanjenju stetnih uticaja, emisija, zracenja I otpada kod projektovanja, o ustedama energije I materijala koje vode do smanjenja troskova proizvoda.Sigurnost rada I zastita na radu su veoma znacajni faktori u sistemu reciklaze I ekoloskih zahtjeva, pa se mora voditi racuna o sljedecim faktorima opasnosti: fizikalni(buka, vibracije, zracenje); biolosko-hemijski (virusi, bakterije, mikroorganizmi); mehanicki (nezasticena radna mjesta, masine I uredjaji). Pravila izrade sa sto manjim otpadom I ispunjenjem ekoloskih zahtjeva zastite ljudi I zivotne okoline: izbor proizvodnih procesa sa najmanjim otpadnim materijalom, sa najmanjom potrosnjom energije I najmanjim stetnih emisionim uticajima I zracenjem; izbor materijala za upotrebu koji su pogodni za reciklazu; odustajanje ili izbacivanje iz upotrebe materijala koji su stetni za ljude I zivotnu okolinu (toksicni, eksplozivni, radioaktivni); sposobnost upotrebljenih materijala za rastavljanje separacijom.