nr. 329 hósdagur 5. november 2004 12,- 100 ár síðanfyrsta … · 2015. 3. 4. · at halda til...

Nr. 329 Hósdagur 5. november 2004 12,-

Síða 2

Framleiðsla av saltiVit lýsa hvussu salt verður framleitt.

Fóru til Íslands fyri50 árum síðani

Eisini kreppa hjáfiskimonnum íNorðurírlandiFiskimenn í Norðurírlandisøkja sær ráð í Føroyum

Síða 12

Lisa við Keldu umlæknakynstur íMikladali:Marin uppi í tungu hevði"privathospital". Síða 9

Síða 20

Síða 6

Sámal Jákupfarin í land

Aftaná 50 ár á sjónumer Sámal Jákup givin.

Tað gekk illa hjá fyrstugøtumonnum, sumfingu sær skip.

100 ár síðan fyrstaGøtuskipiðfórst

Minningarhaldá Sjómans-heiminum

Baksíðan

Síða 11

Sámal Jákup hevur í út-varpinum greitt frá sínumlívi á sjónum. Í stuttumhevur hann siglt við trol-arum sum heilt ungur.Hann fór á sjómansskúla íDanmark og fekk sær eis-ini seinni navigatørútbúgv-ing. Hann sigldi nógv árvið tí fyrsta Kosangasskipinum, og var einaferðí vanda fyri at verðasprongdur í luftina avgassleka.

Men hann hevur eisiniverið í eini sera dramat-iskari hending við fiski-skipi. Hetta var í 1954 við"Bóndanum" (JóannesPatursson) við Hans PaulaJohannesen sum skipara.Teir fiskaðu uppi á Hal-anum, sum er út fyri Vest-firðum í Íslandi, og sumer eitt tiltikið ringt plásstil veður. Ein dagin teirfiska í góðum veðri,gevurHans Pauli boð um at hála

trolið inn og at skálka alttil sum kundi skálkast til.Hetta var heilt ónátúrligt,men frágreiðingin var, atHans Pauli nakað langtburturi í havsbrúnnihevði sæð eitthvørt, sumlíktist einum skýggi ogsum bert kundi vera eittøgiliga stórt brot, sumnærkaðist. Tí ráddi um atsleppa sær til lands sumskjótast. Og hetta gjørdisteisini eitt øgiligt illveðurvið kavaroki og yvirísingav skipinum. Hans Pauliskrivar, at hann ikkinakrantíð hevði sæð slík-ar aldur. "Sjúrðarberg" viðKaj Johannesen sum skip-ara var eisini í farvatn-inum.Veðrið var so ringt,at tveir enskir trolarar viðmeira enn 40 monnumumborð gingu burtur, sohetta er ein ferð, sumseint verður gloymd.

Síðani seinast í 1970 hev-

ur Sámal Jákup siglt viðStrandferðsluni, tá hannfór umborð á "Pride". Ogtað er nærum ikki tannleið, har hann ikki hevursiglt.M.a.var hann í Karibi-en við "Teistanum" oghann hevur siglt í Álandivið sama skipi.Hann held-ur eisini enn, at tað varófyrigeviligt at selja taðvala skipið, sum "Teistin"var.

NáttúrueygleiðariSámal Jákup er eisinináttúrueygleiðari av teim-um fáu. Vit høvdu fyritrimum árum síðani einagrein um hansara uppliv-ingar um Leirvíksfjørð,har hann hevur siglt tús-indir av ferðum.

Her kundi hann fleiriferðir um dagin síggja,hvussu fuglalívið í fjørð-inum var ein bardagi viðlív og deyð. Hann greiddi

frá, tá ein ávísur skúgvurfekk sær eina máltíð tríggj-ar ferðir um dagin, og attað hvørja ferð var hav-hestur, sum var á matar-seðlinum. Havhestur flýg-ur ímóti vindinum, soskúgvurin fer so spaku-liga flúgvandi aftan á hav-hestinum, og knappligaleggur hann á.Hann seturklørnar í havhestin, ogger skjótt av. Tað ræðurum at sleppa niður ímótisjónum, og so at haldahavhestinum undir, til

hann er druknaður, og táer borðreitt!

Ein dagin sá Sámal Ják-up eina likku, sum var far-in í holt við ein lunda.Sjálvt um lundi er nógvminni enn likka, so varlundin ikki so at koma íholt við. Hann bardistmanniliga fyri lívinum, oglikkan fekk eina mót-støðu,sum hon ikki hevðiroknað við. Lundin kundisoleiðis lættliga havt kliptnevið av likkuni,um hannkom soleiðis fyri, og sovar likkan ikki nógv verd.Men Sámal Jákup sá ikki,hvør ið gjørdist vinnari.

Annars hevur SámalJákup havt eina likku sum"húsdjór". Hon var kominat halda til á grundini hjáteimum. Tey byrjaðu atgeva henni at eta, ogskjótt føldi hon seg heima,og var eisini skjótt vælgødd. Eina ferð vóru teybæði Sámal Jákup og kon-

an burtur í fleiri mánaðir.Tey roknaðu við, at númundi likkan hava gloymttey,men so var ikki.Heim-afturkomin bíðaði likkaneftir teimum. Likka erannars ikki ein "populer-ur" fuglur, men tað manvera sum við menniskj-um, at okkurt gott býr íøllum. Ein dagin sær Sám-al Jákup ein kjógva, sumer farin í holt við einalikku. Tað eydnaðist likk-uni at sleppa undan, mentá sær Sámal Jákup fýraternur, sum eru eftirkjógvanum, og við sonógvum fíggindum erbert eitt at gera, og tað erat sleppa sær til rýmingar.

Nú fær Sámal Jákupgóða tíð at eygleiða tað,sum hendir í náttúruni ogannars at røkja øll sínáhugamál, og vit ynskjahonum góða eydnu.

óó..

Sjómaður fer í land:

Sámal Jákup hevur stungið í sekkin!Seinasta sunnukvøld fór Sámal Jákup Hansen seinastu ferð í landav "Dúgvuni" sum skipari. Hann er fallin fyri 67 ára aldursmarki-num. Hervið er eitt drúgvt skeið á sjónum komið at enda. Eisini erein av "sjarmunum" við at sigla um Leirvíksfjørð farin. Tí tað varein serligur hugni at kunna fara uppá brúnna, tá siglt varð millumKlaksvík og Leirvík at fáa sær eitt prát við henda fyrikomandimannin, sum visti so nógv at fortelja.

Sámal Jákup er júst fyltur 67 ár, og hetta merkir at nú nærkast seinasta túri.

Vit hava ein hóp av til-fari eftir til komandiblað. M.a. er frásøgnfrá tí hálva føroyingi-num Knud Andersen,sonur Gunhild á Rógvi,úr Vestmanna. Hannhevur eina spennandibakgrund. Hann ergitin í Moskva beintundan krígnum, ogmamman kom til Dan-markar at eiga hannbeint áðrenn Hitlerlegði á Sovjet. Hanner nú forsprákari fyrieini umhvørvisligarifiskiveiðu og er við í

eini verkætlan at veiðaskrubbum í Aralvatni-num í Kasakstan.

Vit hava seinasta partav áhugaverdu søgunihjá Lisu við Keldu, harhon m.a. greiðir fráhvussu tað rann sam-an við mannin Elise-us, og um tá hann varvið Ernestine lagnu-túrin í 1930.

Helst verður eisininýtt at frætta um um-skipanina av fiska-marknaðinum, sumfyrr hevur verið um-rødd í blaðnum.

Komandi blað

Ráðini frá skotskum fiskimonnum til norskar fiskimenn:

"Haldið tykkumuttanfyri ES"!Mike Park er leiðari fyri størsta fiskiveiðifelagið í Skotlandi, The Scottish WhiteFish Producers Association. Park umboðar 250 fiskifør, og hevur tey seinastu 10árini ofta verið í Bruxelles til tess at verja áhugamálini hjá skotskum fiskimonnum.Hann var eisini gestur áráðstevnuni í Tromsø, harhann ávaraði norskarfiskimenn í móti lima-skapi í ES. Hann sigur, atnorðmenn sigast at havatrupulleikar av at verauttan fyri ES. Men tað eruso sanniliga eisini trupul-leikar at vera innan fyrifelagsskapin.Áðrenn Nor-egi yvirhøvur hugsar umat fara inn í ES, mugu teirtryggja sær ræði á fiskatil-feinginum. "Hví skulu titlata revar ansa høsnun-um? Hugsið um framtíð-ina og komandi ættarlið-ini".

At fáa ræði á egnum til-feingi er ómøguligt sam-bært galdandi reglum.All-ur avgerðarrættur liggur íBruxelles, og hetta er eis-ini ásett í uppskotinum tilES-grundlóg. Skotski tjóð-skaparflokkurin hevur utt-an úrslit skotið upp, atfiskivinnupolitikkurin verð-ur tikin burtur úr ES-felagspolitikkinum, soleið-is sum Park kundu hugsasær. Men hetta er órealist-iskt váttar Park, og taðverður ikki í bræði, athetta verður gjørt.

Hann verður eisinispurdur, um orsøkin tilhansara støðu er tann, atskotar vilja sleppa at oyðaegnar fiskastovnar. Mentað er als ikki tað, talan erum. Hann vísir á, at tað erfyrst og fremst ES fyri attakka, at støðan er blivinso vánalig.Teir góvu upp-runaliga studning til atuppbyggja fiskiflotan, ogúrslitið varð í fyrsta um-fari ein stór øking í flot-anum. Men eftir fáum ár-um hava teir tikið 60% avveiðiorkuni burtur. Skotarnýta trol við 120 mmmeskavídd móti 80 mmaðra staðni í ES. Teirkunnu vera úti í 15 dagarum mánaðin, meðan fiski-menn í øðrum ES lond-um, sum nýta smærrimeskavíddir, fáa 8 dagareyka. Tí meta skotskirfiskimenn, at mismunur

verður gjørdur. Hvussunógv flotin er minkaðurkann m.a. síggjast í Aber-deen, sum einaferð varð

ein stórur fiskivinnubýur,har fyrr vóru 100 fiski-skip. Nú eru bert 3 eftir.

Annars er tað fyrst og

fremst toskaveiðan, sumer hótt í Norðsjónum.Hýsustovnurin hevur ong-antíð verið størri enn taðsama. Men tá toskaveiðanskal avmarkast, merkisthetta eisini fyri hýsuveið-una, tá hesi bæði fiska-sløgini verða veidd sam-an.

Annars heldur Park, atfiskiveiðan í ES er alt ovnógv merkt av, at alt skalrevsast, heldur enn athava eina skipan, har taðverða givin herðaklappfyri at bera seg skynsam-liga at.

Assorurnar mistsína heimildEitt annað umboð á ráð-stevnuni var Paulo Ca-caka, úr Assorunum oglimur í Evropatinginum.Hann er sera illur nøgdurvið, at ES hevur yvirtikiðeftirlitið av sárbarumfiskastovnum kring Assor-urnar, t.d. búrfiskastovn-in, sum teir halda vera eitthótt fiskaslag. ES hevurtikið av tær reglurnar,sum vóru gjørdar avlokalu myndugleikunum,og sum rukku út á 100fjórðingar: Hesar reglurgóvu teimum møguleikaat taka stig til at seta til-tøk í verk at verja fiskmóti ovur veiðu.

Paulo Cacaka vil feginberjast í móti uppskoti-num í ES-grundlógini um,at allir fiskivinnuspurn-ingar skulu avgerast íBruxelles. Hann sigur:"Lat okkum allar innanfyri og uttan fyri ES siga:"Nei, vit góðkenna ikkihendan partin í nýggjugrundlógini"." Hetta vilsamstundis merkja, atlond sum Ísland og Nor-egi fara at halda seg uttanfyri ES.

Við slíkum niðurstøð-um frá umboðum innanfiskivinnuna í ES, hevurnorska mótstøðan mótiES,serliga innan fiskivinn-una, fingið góð kort íhondina.

Síða 3Nr. 329 - 5. november 2004

SýsluformansvalHvørt ár er val í Føroya Fiskimannafelag.Triðjahvørt ár er ávikavist felagsformansval, sýslufor-mansval og sóknarformansval. Nú í heyst verð-ur sýsluformansval. Um hetta sigur lóg felags-ins:

Felagið verður stjórnað av eini felags-stjórn, sum hevur sjey limir, og eru teirfelagsformaður og seks sýsluformenn.Ein sýsluformaður verður valdur fyrihvørja sýslu ...og felagsformaðurin verð-ur valdur millum allar limirnar.Valinieru beinleiðis val. Tveir tiltaksmennverða valdir fyri hvønn sýsluformann ...Har (slíkir) vænta, verða sóknarfor-menn í teimum størstu sóknunum ísýsluni tiltaksmenn.

Um uppstilling verður sagt:Við val av felags- og sýsluformonum hevur hvørsókn rætt til at stilla upp ein mann.

Um val verður sagt:Valini eru loynilig og fara fram eftir reglum,sum felagsstjórnin ásetur. Atkvøðuseðlarnirverða sendir til grannskoðara felagsins, sum tel-ur atkvøðurnar upp.

Annars eru hesar reglur galdandi fyrisýsluformansvalið:

11.. Uppstillingin fer fram frá 1.november til2.desember.Felagsstjórnin skal hava boðum uppstilling í seinasta lagi 3. desemb-er kl. 16.

22.. Valið fer fram frá 15. desember, og at-kvøðuseðlarnir verða upptaldir 1. febru-ar 2005.

33.. Valrætt hava teir fiskimenn, sumaa.. hava goldið limagjald fyri 2003/2004.bb.. í 2004 hava verið mynstraðir og av-

roknaðir eftir sáttmála millum FøroyaFiskimannafelag og Føroya Reiðara-felag, tó undantikið skiparar. Limir ísjómannadeildini hava atkvøðurætt.

44.. Felagsskrivstovan sendir áðrenn valiðsóknarformonnum yvirlit yvir limir ísóknini.

55.. Á atkvøðuseðlinum verða prentað nøvn-ini á valevnum, og skal hann koyrast íein brævbjálva. Aftanfyri á brævbjálva-num skal skrivast navn, bústaður, føðing-ardagur, og seinasta skip og tíðarskeiðviðkomandi hevur verið við.Brævbjálvinskal sendast beinleiðis til grannskoðarafelagsins, soleiðis at móttakarin rindarpostgjaldið.

66.. Sóknarformenninir skipa fyri valinum,soleiðis at teir býta atkvøðuseðlarnar úttil limirnar, og so vítt gjørligt heinta teiraftur. Í sóknum har tað av praktiskum or-søkum ikki ber til at nýta hesa manna-gongd, verða atkvøðuseðlarnir sendirbeinleiðis til limirnar við postinum.

77.. Har sóknarformenn skipa fyri valinum,er samsýningin kr. 7 pr. lim í sóknini.

88.. Atkvøðuseðlar skulu vera grannskoðarafelagsins í hendi í seinasta lagi 30. januar.

99.. Mannagongdin verður lýst í FF-blaðnum.

Verandi sýsluformenn eru:Fyri Norðoyggjar: Fríðrik Sivertsen,Viðareiði.Fyri Eysturoy: Eyðun Johannesen, OyrarbakkiFyri Streymoy: Karl Isaksen, KvívíkFyri Sandoy: Sigmund Hentze, SandurFyri Vágar:Andreas Berglíð, SørvágurFyri Suðuroy: Sámal Poulsen, Sandvík.

Mike Park hevur ringar royndir av ES.

Tað sama hevur ES-tinglimurin Paulo Cacaka fráAssorunum.

FF-blaðið www.fiskimannafelag.foGerst haldari fyri einans 50 krónur um ársfjórðingin

Síða 4 Nr. 329 - 5. november 2004

Evnið á ráðstevnuni var: Na-sjonal fiskeriforvalting, medsideblikk på (eventuelt) EU-medlemsskap: Sett fra hen-holdsvis Island, Færøyane,Danmark, Skotland.

Fyrilestrahaldararnir vóruúr umrøddu londum. ÓliJacobsen umboðaði Før-oyar, og hansara uppleggvarð prentað í seinastablaði. Í blaðnum í daghava vit ein samandráttav tí, sum umboðini fyrihini londini bóru fram.Tað sæst skilliga, at hervar ikki nógv, sum talaðifyri ES limaskapi.

ES limaskapur hevur ínógv ár verið eitt seraheitt evni í Noregi. Tværfólkaatkvøður hava veriðum spurningin.Tann fyrravar í 1972, tá ein tepurmeiriluti segði nei til ES.Tað stóð hart á.Tað sigst,at orðaskiftið var sokensluborið, at tað hendi,at hjún fóru frá hvør øðr-um, tí tey høvdu hvørsína hugsan um hettamálið. Mótstøðan var ser-liga stór í Norðurnoregi,har fólkið ræddist fiski-vinnupolitikkin hjá ES.Eisini "djórið í Opinber-ingini", sum nógv – einsog í Føroyum – hildumátti vera ES, spældi sínleiklut í orðaskiftinum.

Í 1994 var aftur fólkaat-kvøða, og úrslitið var taðsama.Síðani tá hava mein-ingakannningar víst, at

tað javnvigar frá kanningtil kanning, hvørja støðufólk hava.

Fiskimenn farnirí tvíningarHetta var grundgevinginfyri at hava ráðstevnuna.Kanska eisini tí, at taðmest eru fiskimenn íNorðurnoregi, sum eruímóti at fara upp i ES.Hesir kenna seg meirahóttar enn fiskimenninirsunnanfyri, t.d. teir á Åle-sund leiðini. Fiskimenneru nevniliga eisini í tvín-ingum á øðrum økjum.Tað er í veruleikanum eittstandandi stríð um, hvørtfiskurin,og serliga toskur-in, skal veiðast av smábát-um, sum landa hann tilvirkini á landi, ella hannskal veiðast av størri før-um, t.d. frystitrolarum oglínuskipum, ið virka fiskinumborð. Teir, sum havahesi seinnu áhugamálini,eru fyri mesta partinheimahoyrandi í sunnarapartinum av Noregi.Hetta merkir so eisini, atNoregs Fiskerlag, sumumboðar bæði fiskimennog reiðarar, javnan hevurverið um at fara í tvíning-ar. Og nú er tað hent, atstrandafiskimenn í Norð-urnoregi hava stovnaðNorges Kystfiskerlag, sumberjist sum úlvur á skógfyri áhugamálunum hjáútróðrarmonnum. Hesinfelagsskapurin tykist eis-

ini støðugt at vaksa.Hetta hendir samstund-

is sum fiskivinnan í Norð-urnoreg er hótt, meðanfiskivinnan har suðurihevur tað heilt gott. Ikkiminst er hetta galdandifyri øll kraftblokkaskip-ini.

Serliga er tað fiskiídn-aðurin í Norðurnoregi,sum er hóttur – einamestav Kina. Ein stórur parturav toskinum, sum verðurheilfrystur umborð, ogsum eins væl kundi veriðlandaður í Noregi til víð-ari virking, verður sendurtil Kina at virka.

Fyri kortum umrødduvit eina framløgu hjá EgilOlsen, har hann vísti á,hvussu lønandi hettakundi vera. Og hettamerkja flakafólkini íNorðurnoregi nógv til.Eitt annað er, at russara-fiskurin, sum gav eitt gottískoyti til flakavirkini, erso gott sum burtur. Menhetta er partvíst at takkafiskivinnukapitalistunumí Suðurnoregi fyri, tá teirnú gera íløgur í russiskufiskivinnuna, so fiskurinkann verða arbeiddur avrussum, ið fáa munandilægri løn enn norskuarbeiðsfólkini. Hetta ergott fyri russar men ikkifyri norðmenn!

Soleiðis er talan ummótstríðandi áhugamáluppá "kryds og tværs".Men fólkið norðanfyri

tykist at verða samt um atverja "Kystnorge". Og taðeru ikki beri fiskimennin-ir, sum gera bart. Júst núer eitt átak "Kysten tilKamp", og her eru taðfiskimannakonur í Lofo-ten, sum skipa fyri.

Fríggjadagurin og leyg-ardagurin á ráðstevnunifóru fyrst og fremst til atútgreina støðuna í lond-unum uttanfyri ES. Leyg-ardagin var tó eisini eittumboð fyri eina rørslu,sum vildi sleppa inn í ES,sum hevði eitt upplegg.Tað var nú meira teoret-iskt og virkaði ikki serligasannførandi. Tíbetur fyritann unga mannin, sumlegði fram, var tíðin seraknøpp. Annars høvdu teirgomlu garvaðu mótstøðu-menninir, sum vóru á ráð-stevnuni, smurt hann av.

Peter Ørebech: Eisinivinnuligir fyrimunirat vera uttanfyriSunnudagin vóru serligatvær framløgur, sum eruverdar at nevna. Tannfyrra var framløgan hjáPeter Ørebech, frá Norg-es Fiskerihøjskole í Trom-sø.Hann hevur havt nógv-ar føroyingar sum næm-ingar, tí fyri nøkrum árumsíðani var tað sera vælumtókt hjá ungum fiski-vinnuáhugaðum føroying-um at taka fiskivinnuút-búgving í Tromsø.

Framløgan hjá PeterØrebech var sera ítøkilig.Hann vísti aftur nógvar avteimum handilsligu ogvinnuligu grundgeving-unum, sum verða brúktarfyri at tala fyri at fara inní ES. Eitt dømi var, at út-flutningstølini fyri norsk-an markel vístu munandistørri tøl enn støddina ákvotunum hjá Noregi. Tátað síðani varð kannað,vísti tað seg, at írar, sumeru limir í ES, høvdu land-að ein hóp av makreli íNoregi, fyri at sleppa und-an at gjalda toll. Tað gerateir, tá teir landa til eittikki-ES land, hóast makrel-urin endar í ES. Hetta eraftur eitt dømi um, at taðloysir seg eisini handils-liga at vera uttan fyri ES.Her skal skoytast uppí, attað er alment kent, at írarveiða fleiri ferðir sínakvotu av makreli. Hettakann nú eisini vera orsøk-in til, at teir vilja landa íeinum landi uttan ES-

eftirlit.Peter Ørebech hevði

eisini eitt annað dømi ogtað var, at danskir vinnu-lívsmenn byggja virkir íNoregi, sum skulu virkata sildina, sum tað annarsskuldi verið náttúrligt atvirka í Danmark. Men herer orsøkin helst tann, attollurin á virkaðum vør-um er lægri enn á heilumfiski,og tí loysir tað seg atvirka fiskin í Noregi og atgeva norðmonnum teyarbeiðsplássini heldur enndønum.

"Spøkilsi" hjá ES erfelags fiskivinnupolitikk-urin, sum nú er útsetturtil ár 2013.

Men sjálvt um fiski-vinnupolitikkurin er út-settur í 10 ár afturat, ótt-ast Peter veruliga fyri, atspaniólar eru í fer við attroðka seg inn í Norð-sjógvin. Sum kunnugt erhitin broyttur í sjónum áhesum leiðum, og hettamerkir, at fiskasløg, sumannars vanliga verða veiddsunnarlaga, har spaniólarog portugisar veiða, ervið at koma norðureftir íNorðsjógvin. Her faraspaniólar at gera kravupp á, at hetta er fiskur,sum teir "eiga", og sumteir tí eisini mugu sleppaat fiska.

Hetta kunnu teir t.d.

Norskir fiskimenn siga(framvegis) nei til ESÍ døgunum 15. - 17. oktober 2004 skipaði norska felagið"Nei til EU" fyri ein ráðstevnu í Tromsø.

Svein Johansen er ein gomul útróðrarkempa. Beintnú fyrireikar hann eitt rættarmál móti statinumfyri at fáa staðfest, at rætturin at veiða eigur atvera ein rættur fyri øll.

Peter Ørebech.

Ottar Brox.

So nógv sjóøki eigur Noreg.


gera við sokallaðari kvota-hopping.Spaniólar kunnuskráseta síni skip í Bret-landi og síðani veiða bret-skar kvotur. Teirra rætturtil hetta er júst staðfesturvið einum dómi.

Val millum fólkaræðiog serfrøðiOttar Brox, sum eisini erkendur í Føroyum, hevðisíðani eina framløgu. Ott-ar hevur alt lívið verið einpartur av norska kjak-inum. Fyri nærum 40 ár-um síðani skrivaði hannbókina HHvvaa sskkjjeerr ii NNoorrdd--nnoorrggee. Bókin er um lagn-una hjá bygdunum. Z.Wang hevur týtt bókinatil føroyskt og givið hanaút.

Í Noregi hendir á leiðtað sama, sum hendir viðbygdunum í Føroyum.Távegur er komin til eina

bygd, er t.d. grundarlagiðburtur at hava handil íbygdini, tí grannabygdir-nar hava fleiri handlar, ogsum frá líður gerst taðkanska eisini lættari atflyta!

Ottar Brox metir máliðum norskan limaskap í ESsum ein spurning millumfólkaræði og serfrøðinga-veldi. Hansara áskoðan er,at um norska lóggávu-tingið ger nakað, sum teirseinni ásanna er skeivt, sokann stórtingið rætta taðaftur.

Men tað, sum ES eina-ferð hevur samtykt, berstórt sæð ikki til at broytaaftur.Tað vísa allar royndir.

Hetta eru viðurskifti,sum ikki minst eru gald-andi fyri fiskimenn ogfiskivinnu. Eitt, sum hannber ótta fyri, er tann ser-liga norska Råfiskloven,

sum stavar frá 30-unum,og sum verður roknaðfyri at vera "fiskernesgrundlov", sum einginskal sleppa at nerta við.Grundarlagið fyri hesi lóger, at tað eru fiskimennsjálvir sum gjøgnum sítt"råfisklag",bjóða fiskin út,og sum eisini kunnu ásetaprísin á fiskinum, um taðikki verður semja við fiska-keyparar um hann.

Í dag eru ymsar mein-ingar í Noregi um tørviná hesi lóg, men við ESlimaskapi kemur hendalógin at detta burtur.Hetta fer at merkja færrifiskakeyparar,og hetta fereisini at hava ávirkan áeftirspurningin eftir fiskiog tískil eisini ávirkan áprísirnar. Tað, sum telurher, er eisini, at ES-reglur-nar eru sera ólagaligar.Við hesum reglum kann

eisini roknast við, at virkikunnu verða stongd or-sakað av smálutum, sumt.d. at eitt WC ikki er nóglangt frá innhurðini ogannað tílíkt. Minni av fiskifer tá at koma upp á land,og enn minni av arbeiðiverður til arbeiðsfólkið.

Tað, sum telur nógv hjáOttar Brox er tað, sum erkomið fram á hesi ráð-stevnuni, nevniliga, atteir, sum eru inni vilja út!

Vit hava á henda háttroynt at lýst hesa ráð-stevnuna, so hon eisinikann vera grundarlag hjáføroyingum og føroysk-um fiskimonnum at við-gera hendan so avgerandispurning um okkara fram-tíðarviðurskifti við ES.

Hann segði, at 70% avíslendska útflutninginumfór til ES.Hann segði m.a.,at tann parturin av ís-lendska útflutninginum,sum er fiskur og fiskavør-ur, liggur um 63% av vøru-útflutninginum ella 40%av øllum útflutninginum.Eisini segði hann, at 30%av íslendsku fiskiveiðunier heilt ella partvíst uttanfyri íslendskt sjóøki. Herkann skoytast uppí, at ís-lendingar kunnu fiska íøðrum sjóøki uttan at latanakað afturfyri. Hetta sig-ur eitt sindur um, hvussuvæl Ísland er fyri í mun tilFøroyar.

Ingolfur greiddi frá ís-lendsku kvotaskipanini,sum er væl kend í Føroy-um.Tað løgna er, at hendaskipan hevur eina dyggaundirtøku millum íslendsk-ar politikkarar og fiski-vinnuna, men kanningarvísa, at 70% av fólkinumeru ímóti skipanini.

Íslendingar royna at"selja" sína skipan sumheimsins bestu. Men hó-ast hetta kundi Ingolfurgreiða frá, at samfelags-liga úrtøkan av fiskiveið-uni undir Íslandi er ikkiøkt síðan ár 2000. Menhinvegin eru stór virðiflutt frá "fólkinum" til ein-staklingar.Hetta hevur eis-ini havt stóra ávirkan ábygdasamfeløgini í Ís-

landi, sum fyri ein stóranpart hava mist sítt lívs-grundarlag, tí kvoturnareru seldar til tey størruplássini.

Tosað varð eisini umstøðuna hjá teimumsmærru bátunum í Ís-landi. Upprunaliga varætlanin, at hesir skuldufiska frítt, á sama háa sumta eisini er upp á tal í Før-oyum. Men tá kom ferð áat effektivisera júst hend-an partin av flotanum.Menn fingu sær speedbát-

ar, og teirra partur avtoskaveiðuni fleirfaldað-ist. Nú eru smábátarnir,trillurnar, undir eini daga-skipan, sum avmarkarmøguleikarnar sera nógv.

Spurningurin um ESSpurningurin um íslendsk-an limaskap í ES hevurofta verið frammi í Ís-landi. Meiningakanningarhava eisini onkuntíð vísteina stóra undirtøku ogenntá meiriluta fyri lima-skapi.

Men avgerðin um lima-skap er nógv tengd at,hvørjar treytirnar vera.Ein avgjørd treyt er, at Ís-land sjálvt krevur atsleppa at umsita sítt egnafiskatilfeingi.Teir vilja fyrialt í verðini ikki lata hesaumsiting til Bruxelles.Eittannað íslendsk krav er, atteir í høvuðsheitum skulueiga sín egna fiskiídnað.Men alt hetta krevurgrundleggjandi broyting-ar í ES-grundlógini. Taðverður ikki roknað við, attær broytingarnar verðagjørdar í bræði.

Ingolfur reisti spurn-ingin um, hvørji áhuga-mál Ísland hevur við atfara upp í ES. Hann sigur,at kanningar vísa, at bú-skaparliga er einki atvinna. Hinvegin kemurlimaskapur at kosta lima-gjald. Tað ber til at fáanýggjar marknaðir í ESvið limaskapi, men taðkann neyvan náast meiraenn longu er nátt viðlimaskapinum í EFTA. Eis-ini verður ávirkanin seraavmarkað. Íslendska fólka-talið í mun til samlaðatalið á ES-borgarum er1:1700! Men tað er givið,at Ísland fær trupulleikar,um Noreg fer inn í ES.Stendur tað til fundarfólk-ið í Tromsø, so er einginvandi fyri at tað hendir!

Ísland neyvaninn í ES fyribilsÍslendska umboðið á ráðstevnini í Tromsø var Ingolfur Arnarsonfrá lærda háskúlanum í Reykjavík.

Ingolfur Arnarson. Hann ivast í um Ísland hevurnógv at vinna í ES.

Hjálpargrunnurinfyri óarbeiðsførar fiskimenn

Umsóknarbløð til grunnin fáast við at skriva til:PPoossttbbookkss 22111144,, FFOO--116655 AArrggiirr,, ella at ringja átlf. 31 60 89 (svarar eftir arbeiðstíð) ella leggjaboð á telefonsvararan.

UUmmssóókknniirr ttiill hhjjáállppaarrggrruunnnniinn mmuugguu vveerraaggrruunnnniinnuumm íí hheennddii íí sseeiinnaassttaa llaaggii ffrrííggggjjaaddaagg--iinn 1100.. ddeesseemmbbeerr 22000044..

Hjálpargrunnurin

Tá søkt verður sjúkra-viðbót til Lønjavning-arstovuna eiga fiski-menn at minnast tiltær freistir sum erusamb. nýggju lóginium sjúkraviðbót.Onn-ur er, at teir skulusøkja lækna í seinastalagi eftir heimkomu,tá viðkomandi fer sjúk-ur í land.

Hin er at umsókninskal verða inn latinaftur í seinasta lagi 60dagar eftir at fiskimað-ur er komin heim avtúri.

Hesar freistir bæðikunnu og skulu hald-ast.

Fiskimenn!Minnist til freistirnar, tá søktverður sjúkraviðbót.


Í ár eru 100 ár liðin, síð-ani Gøtumenn keyptufyrsta skipið til bygdina.Skipið æt "Tulip". Meneydnan var ikki við hes-um monnum, tí longusama heystið – í 1904 –gekk skipið burtur. Viðskipinum vóru 6 mans, iðallir vóru eigarar.

Hetta var av sonnumein dyggur smeitur fyribygdina, og serliga svárt,tá hugsað verður um, atbert 1½ ár frammanund-an – í mars 1903 – fórust6 ungir Gøtumenn viðvágssluppini "Cyclone",ið fiskaði úti á Bankanum,og sum ikki spurdistafturíaftur hetta várið, hó-ast veðrið sigst at havaverið gott – gitt hevurverið, at hon kann havaverið ásigld.

100 ár er long tíð, og tíer eingin eftir, ið minnisthenda sorgarleik við "Tu-lip" – Gøtu fyrsta skipi.

Tað hevur tí veriðroynt at kanna, hvat iðfinnast kann av skrivlig-um tilfari, og hvat gomulfólk vistu at siga um hettaskipið og um menninar,ið fórust við tí.

Tað verður fortalt, attað var um várið 1904, at6 ungir menn fóru niðurtil Hetlands at hyggja særeftir einum skipi.

Menninir vóru: Hans ogPetur Jacob Hansen hhjjááGGllyyvvrraa--HHaannuussii, Sámal Pet-ur Joensen áá BBrrúúnnnnii, JoenPauli Poulsen, vanliga

nevndur Palli íí PPoollllaalliiððaa,allir úr Norðragøtu, Sím-un Petur Olsen í MMiikkkkjjaallss--ttoofftt við Gøtugjógv ogCarl Fr. Olsen aavv HHeeiimmbbøøí Søldarfirði.

Í Lerwick komu teirfram á "Tulip", ið var lítilslupp, 64,5 fót long, 17,8fót breið og 8,9 fót djúp,máld til 43,94 register-tons. Prísurin var kr.4.000,-, tá var eitt nýttstórsegl við.

Tað verður eisini sagt,at teir komu til Føroya viðskipinum fyri páskir (t.v.s.í mars 1904), og eftirpáskir, tá teir vóru lidnirat rigga til, varð farið útundir Føroyar at royna.

Undir Føroyum roynduteir í 12 vikur, fingu 88skippund, sum teir seldufyri kr. 3.405,72 – viðvóru 13 mans.

Eftir Ólavsøku varð far-ið til Íslands – nú vóru 14

mans við skipinum. Harroyndu teir í 9 vikur,fingu 150 skippund, ogvóru aftur á Fuglafirði 6.okt. Íslandsveiðan varðseld fyri kr. 5.600,-.

Eftir stuttan steðg í Før-oyum fóru fyrrnevndueigarar av "Tulip" niður tilHetlands við fiskinum, oghava tá goldið tað, sumrestaði í og fingið skeytiðupp á skipið.

Í skrásetingarskjølum íHetlandi sæst, at "Tulip"var bygd í 1879 í St. Maloí Fraklandi. Hon var skrá-sett í Grimsby, áðrennhon kom til Lerwick íHetlandi 6. nov. 1895, harhon var skrásett til 29.okt. 1904.

30. mars 1904 er "Tu-lip" av táverandi eigara,Petur Garriock, Lerwick,vorðin skrásett sum fiski-skip ("sea fishing boat")og merkt LLKK 2255. Hendaskráseting er útstrikaðsama heystið. Hugsastkann, at eigarin, PeterGarriock,hevur latið Gøtu-monnum eitt fyribilsskeyti upp á ""TTuulliipp"" LLKK2255 um várið 1904, og attann endaliga sølan erfarin fram um heystiðsama ár.

Við skeyti dagfest 28.okt. 1904 er "Tulip" seldtil Føroyar, og 29. okt.1904 stendur "Tulip" atvera strikað úr skipaskrá-setingini í Lerwick.

Av skjølum úr Hetlandisæst, at "Tulip" er farin úrLerwick 22.. nnoovv.. 11990044 áveg til Føroya. 10. des.1904 veit Dimmalættingat siga,at "Tulip", ið skuldiá Fuglafjørð,var ikki fram-komin, og at fólk heima íFøroyum tá vóru vorðinbangin um skipið.

Sambært Shetland News28. jan. 1905 hevur tíð-indamaðurin í Tórshavnvið skrivi dagfest 16. des.1904 til Mr. AndrewSmith, Lerwick, spurteftir "Tulip", sum teir ikkihøvdu frætt eitt orð frá,og sum tey tí høvdu mistalla vón um. Blaðið veit atsiga,at "Tulip" hevði verið

í Lerwick seinnapartin íoktober við eini fiskalast -at skipið var keypt úr Ler-wick –, at teir fóru út 2.nov., men stutt aftaná atteir vóru útfarnir kom ill-veður, og hetta illveðriðvardi allan novembermánað, so roknast máttivið, at teir vóru farnir í tíveðrinum. Við skipinumvóru 6 mans.

2266.. jjaannuuaarr 11990055 boðarsýslumaður Petersen íFuglafirði sorinskrivara-num frá, at nevndu 66mmaannss mugu haldast atvera burturgingnir við"Tulip" í november mán-að 1904, og meldar hanntað tá inn til skiftirættin.

Menninir vóru:1. Hans Frederik Hansen,

f. 17/6-1874, 30 áragamal, giftur, var skip-ari.

2. Peter Jacob Hansen, f.26/11-1878, 26 áragamal, ógiftur, varsmiður.

3. Samuel Peter Joensen,f. 6/8-1882, 22 áragamal, ógiftur.

4. Joen Pauli Poulsen, f.7/4-1875, 29 ára gam-al, giftur.

5. Simon Peter Olsen, f.15/5-1883, 21 ára gam-al, ógiftur.

6. Carl Fr. Olsen, f. 18/12-1878, 26 ára gamal,ógiftur.

Sigast kann umhesar menn:aadd.. 11)) oogg 22))::HHaannss FFrr.. oogg PPeetteerr JJaaccoobbHHaannsseenn vóru brøður. Teirvóru synir Hans JacobHansen hhjjáá GGllyyvvrraa--HHaann--uussii, sum 35 ára gamalumkomst við "Kirkjubát-inum" 23. mai 1879 á vegaftur av handilsferð íKlaksvík. Tá var Hans 5ára gamal og Petur Jacob½ ára gamal.

Hans hevði konu úrHavn – Anna Maria, f.19/12-1872 – vanliganevnd Mia. Mia, ið vardóttir Valta-Jógvan í Havnog systir Hannu hjá Gøtu-Jákup, bleiv avgomul.Hon doyði 20. apríl 1972,

Sorgarleikur fyri 100 árum síðani:

Tá Tulip – fyrsta fiskiskipið í Gøtu – fórstá veg úr Hetlandi til Føroya í nov. 1904

Sigfríður Joensenhevur sjálvur veriðí Lerwick og funniðfram skjøl umTulip.

Hendan greinin stóð í Dimmalæting í 1984, tá 80 ár vóru liðin síðan Tulip fórst. Vit endurgevagreinina bert við teirri tillaging, at tað nú eru 100 ár farin. Tað var Gøtu Fornminnisfelag, sumstóð fyri greinini. Formaðurin Arnleyg Jacobsen, sum var tiltikin søgukøn, er síðani deyð.

Mynd av Tulip.

Elsa og Joen Pauli Poulsen. Umframt tað sumstendur í greinini um Elsu veit Maria Jacobsen,Elsa var abbasystir hennara, at hon flutti tilSuðuroyar, har hon gjørdist "harraskræddarinna"við m.a. at seyma klædningar. Seinni flutti hon tilHavnar, har hon doyði í 1953. Hon búði allar dag-ar saman við síni heilsuveiku dóttir Olgu, og honbað eftir, at Olga skuldi doyggja áðrenn hon, tí taðvar eingin annar at taka sær av henni. Hendabøn varð hoyrd, tí Olga doyðu 1-2 mánaðar áðr-enn hon sjálv.

Hans Fredrik Hansenog Peter Jacob

Hansen


og vantaði sostatt bertnakrar mánaðir í 100 ár.

Hans og Mia áttu einson – Hans Jacob SofusHansen, f. 5/7-1903 –seinni Hans Jacob Hav-streym, ið fórst við "Imm-anuel" í apríl 1932, knapt29 ára gamal og ógiftur.Hann var tá júst blivinvaldur til formann í fiski-mannafelagnum og høvduvit fyrr í ár eina frásøgnum hann.

Av hesum sæst, at hettahúsið hevur verið eittsorgarhús – 33 æættttaarrlliiðð erufarin á sjónum frá teim-um hjá Glyvra-Hanusi,nevniliga í 1879, 1904 og1932.

Glyvra-Hanusarhús erunú ogn Gøtu Fornminnis-felags og eru endurreistm.a. til minnis um hesarslóðbrótarar, sum – um-framt at vera gerðismennog útróðrarmenn – eisiniroyndu at leggja lunnarundir sslluuppppffiisskkiisskkaappiinn ííGGøøttuu.

Húsini vórðu friðað í1975 sum liður í varð-veiting av gomlum bygda-lag í Norðragøtu.

aadd.. 33))::SSaammuueell PPeetteerr JJooeennsseenn varsonur Onnu Sofíu áá BBrrúúnn--nnii, ið tá var 56 ára gomul,og sum var einkja eftirJóan Hendrik á Brúnni,sum doyði í 1902, 53 áragamal, aftaná at hava ver-ið sjúkur í mong ár. SámalPetur átti 2 systkin: systr-ina Onnu Jovinu, f. 1885,og sum tá var 19 ára gom-ul,og bróðurin Jóan Jacob,f. 1894, og sum tá var 10ára gamal.

Av hesum sæst,at SámalPetur á Brúnni bert var20 ára gamal, tá hannvarð faðirleysur, og atJóan Jacob á Brúnni varbert 10 ára gamal, tá hannvar bæði faðir- og bróður-leysur.

Núverandi húsini "áBrúnni" eru bygd í 1904,t.v.s. aftaná at Jóan Hend-rik er deyður og sama ár-ið, sum "Tulip" gekk burt-ur. Sámal Petur sigst bertat hava sovið einar tværnætur í húsinum...!

aadd.. 44))::Joen Pauli Poulsen – van-liga nevndur PPaallllii íí PPoollllii--lliiððaa – hevði konu avHeimabø í Søldarfirði,Elsa Kristina, f. Olsen, iðvar systir Hans bónda.Elsa í Polliliða, ið var 32ára gomul, tá ið maðurindoyði, sat eftir við 4 smá-børnum:1. Eliesar Poulsen, f.

15/1-1898. Hann vaksupp í Mikkjalstoft viðGøtugjógv, tók lærara-prógv í 1917.Aftanáarbeiddi hann hjá J.Dahl, Gørðum, í Vági.1927 giftur við Sofíu

Jensen, ættað av Viðar-eiði.Tey búsettust íKlaksvík.Tey áttueingi børn. Eliesardoyði í 1981.

2. Olaf Poulsen, f. 7/9-1899. Hann giftist tilVágs við Elisabeth íSápuhúsinum, ættaðúr Porkeri.Tey áttueingi børn, men fostr-aðu Óluvu, dóttir PallaBager, upp. Olaf doyðií 1930'unum.

3. Joen Pauli Poulsen, f.15/7-1901, – vanliganevndur PPaallllii BBaaggeerr.Kona hansara – Anna –var ættað av Velbastað.Tey búðu í Havn tilaftaná 1950, tá teyfluttu til Danmarkar atbúgva. Tey áttu fleiribørn.

4. Olga Poulsen, f. 1903,var ógift. Búði í Havnsaman við móður síni

tey seinastu árini.Tærdoyðu báðar sama ár –umleið 1953 – og erujarðaðar í Havn.

Palli í Pollaliða var sonurHans David Poulsen –Liða Dáva – við fyrru kon-uni, Elsu Mariu Greger-sen, ættað úr Kunoy, d.feb. 1881. Palli var knapt6 ára gamal, tá hann mistimammuna. Hann átti berteina samsystir, ElsebethMariu, f. 1879, ið giftistvið Juul Høgnesen í Lor-vík.

Palli í Pollaliða má havaverið sera raskur maður.Hann hevði lagt sær gerðiinn heimanfyri Myllánna,niðanfyri Nýggjagerði,girt tað við stórum grótiog bygt sær sethús í gerð-inum. Hann hevði stórafamilju og var nú við til atkeypa skip til bygdina,

bert 29 ára gamal!Polliliðahúsini stóðu

langt burtur frá bygdinitá.Tá var einki annað húsinnanfyri húsini "fyri inn-an Á". Polliliðagrundinsæst enn – nú inni áJørundstovufestinum.Hús-ini stóðu uppi til umleið1930.

aadd.. 55))::Simon P. Olsen – SSíímmuunn ííMMiikkkkjjaallssttoofftt – var sonurOnnu Kristinu Simonsen,ættað úr Vestmanna, iðvar einkja eftir HansPaula Olsen, ættaður úrTøðuni, sum var burtur-gingin á báti á Norðfjørð-inum í Íslandi í juli 1890,38 ára gamal, saman við tíyngsta beiggjanum, JóanHendrikki, ið bert var 20ára gamal.

Anna Kristina og HansPauli í Mikkjalstoft áttu 3

synir:1. Óli Olsen, f. 6/3-1882,

d. í mars 1903 við "Cy-clone", 21 ára gamal.

2. Simon P. Olsen, f. 15/5-1883, d. nov. 1904 við"Tulip", 21 ára gamal.

3. Jacob Pauli Olsen, f. í1885, deyður av van-lukku í nov. 1895, 10ára gamal.

Aftaná hesa syndarliguvanlukku í 1904 sat AnnaKristina einsamøll eftir íMikkjalstoft – ttáá hheevvððiihhoonn mmiisstt aalltt – bæði mann-in og allar 3 synirnar...!Og festið í Tøðuni, iðHans Pauli, sum var elsturav beiggjunum, var borintil, men ikki hevði fest, táið hann doyði, fór yvir tilJákup í Tøðuni, ið varnæstelstur av beiggj-unum.

Anna Kristina í Mikkjals-

toft fostraði Elieser Poul-sen upp, aftaná at "Tulip"var burturgingin – mammahansara,Elsa í Polliliða,ogHans Pauli í Mikkjalstoftvóru systkinabørn,av tí atmamma Elsu, ið eisini ætElsa, var ættað úr Tøðuni– systir Gamla-Óla.

Anna Kristina í Mikkjals-toft fylgdi við ElieserPoulsen – tað má havaverið aftaná fyrra heims-bardaga – fyrst til Vágs ogsíðani til Klaksvíkar, harhon livdi síni seinastu árinni hjá Elieseri og Fíu.Anna doyði umleið 1930og er jarðað í Klaksvík.

aadd.. 66))::Carl Fr. Olsen – CCaarrll ááHHeeiimmbbøø – var beiggi Elsuí Polliliða og Hans bóndaí Søldarfirði, og hevur so-statt verið svágur Palla íPolliliða.

Á Heimbø í Søldarfirðivóru tey nógv systkin.M.a. kann nevnast SamOlsen,keypmaður í Havn,og Óli Olsen, giftur viðSofíu Thomsen av Eiði, iðseinni búsettist í Vági.Sonur teirra, Carl HerupOlsen, ið var heilsølumað-ur í Havn, man hava itiðeftir pápabeiggja sínum,Carl á Heimbø. Carl Her-up er júst deyður.

Á minnisvarðanum fyrisjólætnar í Søldarfirði, iðvar avdúkaður 2. okt.1983, eru mong nøvn atvinna, m.a. CCaarrll FFrr.. OOllsseenn,ið fór við "Tulip" í 1904og HHaannss JJaaccoobb HHaavv--ssttrreeyymm,ið fór við "Imman-uel" í 1932.

Sum fyrr nevnt varhenda vanlukka ein dygg-ur smeitur fyri bygdina –og serliga fyri hesar neyð-ars familjur, sum so hartvórðu raktar.

Hesir ungu menn, iðjúst høvdu sett føtur und-ir egið borð, og sum viðágrýtni og við ríkum vón-um løgdu til brots fyri atskapa sær og sínum eittbetri lívsgrundarlag, aftanáat flestu teirra høvdu liv-að undir trongum korum,bæði í barna- og unglinga-árum, máttu nú falla í bar-daganum við havið – einsog mangur góður føroy-ingur, bæði undan ogaftaná teimum...!

Men lívið helduráfram sína gongd...II.. Einkjan eftir Hans hjáGlyvra-Hanusi – AnnaMaria – giftist uppafturvið Petur Petersen, Peturhjá Miu, og tey fingu 2børn,Hans Petur og OnnuBerlinu.Anna Berlina gift-ist til Noregs og Hans Pet-ur tók húsið upp hjáGlyvra-Hanusi og búðihar saman við familjusíni, til hann í 1958 bygdinýggj hús inni í Glyvra-Hanusargerði.Aftaná hetta

Fremst er Glyvr-Hanusarhús við Miu, hennara børnum og eini abbasystir hjá børnunum. Undir liðini áMiu er Hans Jacob, sum gjørdist formaður í FF.

Úr hesum grannalagi í Norðagøtu fóru 4 av teimum 6 monnum á Tulip sum greitt frá í greinini. Hús-ini vit síggja er f.v. á Geilabø, á Brúnni, hjá Thorvald, í Tjørnustovu, hjá Ísaki, í Mortanstovu, í Jákups-stovu, hjá Peri, hjá Glyvra Hanusi, hjá Sámali og kirkjan. Húsini í Liðanum stóðu millum húsini íMortanstovu og á Brúnni.

15. oktoberÍ dag er av besta veðri,men veðurmenninir lovaupp í 15 m/sek.av norðri."Mercey Phoenix" kom innseinnapartin við einumcanadiskum sjómanni, iðhevði mist lítlafingur.Sjúkrabilurin tók í mótihonum, og koyrdi hann ásjúkrahúsið, har hannvarð viðgjørdur, og varðsíðani sendur heim tilCanada. Umborð á báti-num er ein føroyingur, iðer maskinovasti.Hann ætt-aður úr Klaksvík. Hannhevur búð í Canada í 25ár.Trolarin hevur gott 500tons inni, men tað hevurikki viðrað væl hjá teim-um. Teir hava haft bakk-dagar, tí veðrið hevur ver-ið so vánaligt. Teir fiskafyri tað mesta við trimumtrolum. Trolarin lastargott 800 tons av rækjum,og teir fóru aftur til fisk-arí so at siga beinanvegin.Nú vit skriva um canadi-

arar, har føroyingar eruvið, so kann eg leggjaafturat, at "Atlantic Enter-price" og "Ocean Prawns"vóru í vikuni inni í Har-bour Grace og landaðu.

19. oktoberStilli og 3,5 hitastig.GamlaHavørnin "Tina Rosen-green" kom inn at landaknapt 20 tons av jákups-skeljum, og ein annarskeljabátur kom inn ímorgun at rætta okkurtbrek.Teir hava verið heiltnorður við Disko ogroynt, og fiskaríið hevurverið brúkiligt.

29. oktober Í dag er stilli. "Lómur"kom inn at landa knapt80 tons av ísaðum rækj-um, og "Polar Amarok"kom eisini inn í morgun.Teir hava gott 270 tons,og skulu inn aftur tilNuuk um tríggjar vikur atlanda.

21. oktober Tað er stilli og 2,5 hita-stig. Hevði hetta veriðsum ein vanligur vetur, sovar hvítt í bakka, men núer tátt og eitt lítið følv áfjallatopp. "Ocean Tiger"kom inn seinnapartin atlanda, teir hava um 300tons av posarækjum.

24. oktober.Í dag er stilli og 3,5 kulda-stig. "Steffan C" kom innvið 100 tonsum.Teir skulutil Íslands at landa hend-an túrin, tí har er prísuriná posarækjum betri ennher hjá okkum. Eisini varætlanin at bunkra, mensunnudag gerst einki viðbunkring, so teir vórunoyddir at fara inn í Nuukat bunkra, áðrenn teirkundu fara til Íslands atlanda.

Allir trolarar hava av-reiðingarskyldu uppá 25%av kvotuni til virkingarher, men so løgi tað ljóð-

ar, so klárar Royal Green-land ikki at arbeiða und-an, tí verða posarækjursendar til Danmarkar tilpilkingar. "Nanok Trawl"kom inn í morgun viðfullari last og skulu byrjaat landa ímorgin. Núvænta teir at oljuprísurinfer upp ein av fyrstu døg-unum – prísurin í dag er1,97 kr. fyri liturin – vænt-ast kann at prísurin ferupp við 88 oyrum fyri lit-urin, so tað verður eineyka byrða at fáa omanáteir vánaligu prísirnar árækjum.

27. oktoberÍ dag eru 3,5 hitastig mill-um strúk í vindi og stormav suðri og regn taðmesta av degnum, men útá seinnapartin vátaslett-ingur og avtakandi. Tannstásiligi trolarin "Markus"kom inn at bunkra 600tons, áðrenn prísurin ferupp, og løgdu teir sam-

stundis nakað av rækjumupp, teir hava umleið 450tons inni. "Akamalik hev-ur verið inni í Nuuk viðgott 500 tonsum. "AnnaKiil" er eisini inni og legg-ur upp 22 tons av pilkað-um jákupsskeljum, ið teirhenda túrin hava fingiðheilt uppi við Disko, harveðrið hevur verið ógvu-liga vánaligt. Eisini "PolarTimmjarmiut" kom inn atbunkra og løgdu sam-stundis upp 300 tons avrækjum, ið teir høvdufingið uppá 14 dagar.Teirnýta bert eitt trol, tí teirhava ikki maskinorku tilmeira.Teir skuldu sigla kl.21.00 í kvøld, so teir land-aðu til siglt varð.

28. oktoberTað er av ringasta veðri ímorgun við stormi ogkavaroki og 2,3 hitastig,men út á dagin varð veðr-ið nakað betri. "Louise L"kom inn við onkrum

breki, teir kundu ikkifiska kortini.

30. oktoberFramvegis av ringasta veðristormur og vátakavi ogeisini regn av og á.Tað varso mikið nógvur vindur,at onkur bátur máldi taeinu løtuna 32 m/sek."Walter Hervig III", ið erroyndarskip heimahoyr-andi í Bremerhafen, kominn her í dag. Eg spurdi, ámínum góða enska, hvatteir royndu eftir.Tann einisvaraði, at teir royndueftir einum fiskaslagi, iðhevði navnið á kaviar,hann visti ikki tað enskanavnið, men fiskurin vargrønur á liti. Eg smekkaðitil, at tað mundi verarognkelsi teir royndueftir, og hann játtaði, sotað føroyska málið kannnýtast víða hvar!


vórðu húsini útleigað avog á. Í 1973 keypti GøtuFornminnisfelag húsini,fyrst og fremst at nýtasum felagshús og umvæl-di tey. 1975 eru húsini –sum fyrr nevnt – vorðinfriðað av fornminnis-myndugleikanum samanvið Gøtu Kirkju,Blásastovuog umliggjandi húsum.

IIII.. Jóan Jacob, beiggiSámal Petur, tók húsiðupp áá BBrrúúnnnnii, giftist viðHansinu Øregaard úr Lor-vík og fingu tey 2 døtur –Annu, ið er gift við JóanJacob Justinussen úr Lor-vík,men eru búsett í Dan-mark, og Poulu, gift viðGullbrandi Olsen úr Søld-arfirði, men sett búgv íNorðragøtu. Húsini áBrúnni, ið eru 100 áragomul, eru umvæld fyri

nøkrum árum síðani – ogokkurt skifti eru tey leig-að út.

IIIIII.. Um Polliliðahúsinier at siga, at aftaná at Pallivar deyður sigst Elsa ikkiat hava støðast nógv innií Polliliða, var bert har avog á.At sita einsamøll viðsmábørnum inni undirRitafjalli um veturin – ímyrkri og illveðri – burt-ur í óbygdum kundi ikkivera unniligt! Sagt verður,at hon ferðaðist ímillum –var stundum í Mikkjals-toft og stundum úti áHeimbø. Elsa verður søgdat hava verið eitt arbeiðs-samt fólk – hon vann særog sínum til lívsins uppi-hald m.a. við at baka tilhandlar, stundum í Gøtu,eitt skifti bakaði hon íLorvík, og eisini inni hjá

Jóan Petur á Stongunum íKlaksvík, o.a. Sum fyrrnevnt stóðu Polliliðahús-ini uppi til umleið 1930,og grundin sæst enn.

IIVV.. Tá ið Anna Kristinafór úr Mikkjalstoft eina-ferð aftaná fyrra heims-bardaga, keyptu brøður-nir Eyðin og Óla JákupHansen húsini í Mikkjals-toft og búðu har samanvið gomlu móður teirra,Onnu Katrinu við Gøtu-gjógv, til hon doyði í1921. Seinni yvirtók Eyð-in við Gøtugjógv húsiniog búði har við sínifamilju frá 1923 og úteft-ir. Aftaná hann tók dóttirhansara, Ólfríð, gift viðTorbjørn Niclasen, sála,húsið upp, og tey bygdunýggj hús á grundina íMikkjalstoft.

Mong skip eru komin tilbygdina, síðani hesinsorgarleikur fór fram fyri100 árum síðani – men ídag eru ikki mong fólk íGøtu, sum vita um um-støðurnar hjá teimum, iðeftir sótu aftaná hesa van-lukku – hvussu illa mongav teimum vóru fyri, oghvussu dýrt hetta ffyyrrssttaasskkiippaakkeeyyppiiðð ttiill GGøøttuugjørdist hesum monnum

og avvarandi teirra...!Tí verður hetta fest á

blað.

GGøøttuu FFoorrnnmmiinnnniissffeellaaggArnley Jacobsen,

formaðurSigfríður Joensen,

næstformaður

Upplýsingarnar um skip-ið "Tulip" havi eg fráommu míni, Onnu JovinuJoensen, ommubeiggjamínum Jóan Jacob Joen-sen, landsskjalasavninum,og við at vitja skjalasavn-ið og á skipaskrásetinginií Lerwick.

Øllum takki eg hjarta-liga.

SSiiggffrrííððuurr JJooeennsseenn

Soleiðis sá dekkið út á eini slupp. Modellið av Tulip.

Hvar hittiabbi ommu?Hann fór norður til Mikla-dals til Jóhan Petersen,og har var hann í átta ár,inntil hann giftist. Hannsettist so upp á egin hondyviri í Leirvík, men hann

segði altíð, at hann angr-aði, at hann nakrantíð fóryvir aftur til Leirvíkar, tíhar kastaði hann seg yvirforrætning, og tað bleivikki gott. Jóhan Petersenbjóðaði honum forrætn-ingina.

Hasin Jóhan Peter-sen, tað hevur veriðein stórur maður?Tað var ein framúrskaran-di maður tá í tíðini. Hanndugdi alt. Hann hevðigóðar hendur.Hann smíð-aði jarn, og av tí grund, at

Petur Heinesen, langabbitín, og hann arbeiddu sovæl saman, so hevði Peturaltíð fríheit at koma inn ísmiðjuna hjá honum.Hann smíðaði sínar knív-ar, hann smíðaði sínarhakar, hann smíðaði tað,sum honum tørvaði. Jó-han Petersen skuldi veraeitt sindur seinur maður,men tað, sum hann gjør-di, skuldi vera so óal-mindiliga gott.

Tá á døgum vóru sogrúðuliga góð forhold íMikladali.Tað vóru tríggj-ar góðar jarnsmiðjur. Jó-han Petersen kastaði segikki so nógv út yvir líggj-ar,men tað gjørdu Norðna-stovumenninir. Teir smíð-aðu líggjar meginpartinfyri allar Føroyar. Líkasuðuri úr Sumba komuboð til Mikladals, tí teirhøvdu sovorðið egið stál,og tað meintu teir, teirhøvdu fingið ígjøgnumein mann á Trøllanesi,sum sigldi uttanlands.(Hetta kann hava veriðJóhannes í Innistovu, sumvar ein av teimum, sumstóð aftanfyri "Caprice",eina ta fyrstu skipaætlan íNorðoyggjum). Ein heiltgamal maður, hann varskipari, og hann komonkuntíð heim ímillum,og so plagdu teir at biðjahann forverva sær stál.Tað stálið, sum teir høv-du, skuldi vera so serahvast.

Handilshús fyriallar NorðoyggjarJohan bygdi sær eitt húsniðan fyri bakkan, harhann tók ímóti øllumfiski og goymdi allar vør-ur uppi á loftinum. Menso, tá ið fráleið, tók hannog innrættaði eina deildav húsunum, har hann út-seldi. Hann hevði eisiniallar vørur.Tað var ofta, atfólk komu aðrasteðs frá atkeypa eitt og annað, sum

Jóhan Petersen lá innivið. Tey grinu við hvørtat, at einaferð skuldi hannfáa so óalmindiliga nógvtoy. Tað skuldi vera 200metrar.Tá helt kona hans-ara tað, at hann mátti be-stemt hava skrivað eittnull for nógv. Hvussu taðvar við tí og ikki, men alttoyið bleiv selt.Tað frætt-ist um allar Norðuroyggj-ar um hetta deiliga toy,sum Jóhan Petersenhevði fingið. Teir brúktutað til buksur, mannfólka-buksur, og tað hevur ver-ið... eg veit ikki, hvussu

man skal kalla tað, tað varljóst, sovorðið, sum teirgjarna brúktu, tá ið teir ar-beiddu. Tað hekk ikkiuppi í ullintu klæðunum.So tað var ein høj og hast-ur, inntil Jóhan Petersenhevði selt alt toyið.

Tá primussurin komHann hevði tógv, hannhevði øll smávegis ting,sum hann kundi hava, oghann keypti tær troyggj-ur, sum keypast kundu ogsendi. Og eisini grinu teirat tí, at tá ið hann sá okk-urt í bløðunum – hannhelt øll útlendsk bløð –for eksempul sum eina-ferð. Nú hevur hann upp-dagað tað, at teir kunnubrúka ein primus. Soskrivar hann eftir hesumher. Hann fer til Klaksvík-ar, har hann hevur fingiðvøru, og kemur so norð-ur aftur. Nú sigur konahansara við hann: "Góði,hvat er hatta, tú ert kom-in við nú?" "Tig nú", sigurhann. So nú setir hannhettar á borðið, og hannfer at tendra, koyrir sprittá skálina, og so tendrarhann. Nú blívur eldurinso ógvuliga høgur,og honrópar: "Jesus náði tú meg,nú kemur eldur í alt". "Sittigandi", sigur hann. Sumrímiligt, nú dampar hettaniður aftur. So fer hann atpumpa, men tá ið hannhevði pumpað og settketilin útá, og tað fór atkóka, tá var gamla í góð-um lag. Men hvat virkaðihettar? Hettar virkaði so,at onnur fólk fortaldu, atJóhan hevði fingið nakaðnú, sum tey kundu kókadrekka við í einum ketli áborðinum. Og tað komuboð bæði úr eysturi ogvesturi at biðja hann be-stilla sær primussar.

Sovorðin maður varhann.

Men hesin maðurin, Jó-han Petersen, er eisini í


Frásøgnin hjá Lisu – 2. partur:

Framhald á næstu síðu

Síðurnar 9,10, 15 og 16

kunnu takastúr blaðnum

Maren Krett Andreas-datter, sum hevur einavgerðandi leiklut ífrásøgnini hjá Lisu.

Læknakynsturí MikladaliMaud Heinesen helt áfram við síni samrøðu við fosturmammu sína Lisu Jacobsen.Umframt onnur viðurskifti hoyra vit um læknakynstur í Mikladali. Marin hevði enntásjúkrahús heima hjá sær sjálvari:

Johan Petersen,framburðsmaðurí Mikladali.

Hetta eru húsini hjá Johan Petersen, Suðuri í Húsi. Persónarnir eru hesir.Framman fyri hoyggið: f.v. Brynhild Glerfoss, gift við Jógvan, ættað úr Kvívík,Hans Jacob í Uttarustovu og Anna Sørensen, dóttir Jógvan Andreas, giftist viðJohan Elias Eliassen í Hússtovu. Uppi á hoynum f.v. Sigmund Hansen í Uttaru-stovu og Jógvan Andreas Sørensen.T.h. fyri hoyggið. f.v. Johan í Uttarustovu,Johan Sørensen og Sámal Sørensen. Sámal Anna og Johan vóru systkin. HansJ, Sigmund og Johan Hansen vóru beiggjar.

Tær flestu myndirnar í hesi greineru læntar frá Heina Johan Glerfoss.


Framhald á síðu 15

familju við tykkum, menlongri burtur. Tí pápihansara er úr Leirvík.Hann æt Pól, og hann varslektaður úr Innistovu, ogabbi tín og hann vóru ífamilju. Tí kom hannnorður til Jóhan Petersen.

Fosturpápi mín Elise-us var av Syðradali.Hvussu við pápahansara SímunPaula?Símun Pauli var av Syðra-dali. Kona hansara Juli-anna var slektað úr Loninií Fuglafirði. So tað hevureinki við okkara familju atgera. Julianna stammaðifrá Myrkjanoyrs-Jógvanitey kalla, bóndanum. Ogein dóttir Myrkjanoyrs-Jógvan var gift í Fugla-firði, og hon var ommaJuliannu. Pápi SímunPaula var av Brúgv íMikladali. Hann fór sumungur maður til Havnar at

læra seg at vera lærari, tíhann var eitt sindur fram-úr maður, men tá ið hannkom norður aftur tilMikladals og skuldi fara attaka sær av børnunum, távar ein tíð, tá ið tey løgduallar skúlar niður.Hann ætBrúgva-Jákup.

Tað hevur verið nakaðseint í 1800. Men tvey áraftaná, tá fór Absalon áTrøllanesi suður til Havn-ar. Hann var eitt ár harsuðuri og lærdi seg eisinitil skúlabørn. Tá fóru teirat byggja skúlar aftur, títeir sóu, tað bar ikki til atleggja skúlarnar niður.Hesin Brúgva-Jákup giftistso suður til Syðradals.Hann hevði børnini fyriseg hvønn sunnudag, sobørnini á Syðradali áttueitt sindur av kunnleikafrá honum, so tey kunduskriva. Og hann var somikið lærdur maður, atum tað var nakað, sum

skuldi skrivast ella send-ast aftur og fram,so máttutey biðja Brúgva-Jákup.Hann skrivaðist JákupOlsen.

Læknavísind í Mikla-dali. Marin hevðisjúkrahús sjálv!Marin hevði síni ríkuevni, og tað var lækna-vitinskapur. Hon lekti fólkso undurbart. Eg veit, athon hevði fólk liggjandiuppi hjá sær, tí hon vareldri kvinna og orkaðiikki altíð so væl at ganga.Tá ið tey vóru lamin íbeinunum ella soleiðis, sotók hon tey niðan til sín.Hon hevði eitt vár tveirmenn liggjandi haruppi.Annar hevði hann veriðso óheldigur,at hann hevðimist ein knív niður í bein-ið, einaferð hann var út-rógvin, og hin svall í ein-ari tá.Hon hevði teir liggj-andi uppi hjá sær, tí tað

var vónleyst hjá henni atganga oman til teir. Ogtað, sum hon lekti við, varmeginpartin urtir og frukt-ir.

Hvør hevðilært hana?Bók hevði eingin veriðhar í húsinum, tað tey vitaum, men hvat hon ikkikann hava snakkað viðonkran... Tey kallaðu einmann í Gøtu... eg veitikki, hvat ið hann kallað-ist, men Heiða-Jógvan,hann er so seinni í tíðini.Nú skrivaði ein í Havnum, tá ið Heiða-Jógvanlekti pápa sín, Sigfred,mann Jóhannu Matheu.Hann skrivaði soleiðis, atpápi sín í sínum ungu ár-um hevði fingið eitt soforferdiliga hovið bein.Tað var hovið frá knæ-

num og oman, eg veit ikkihvussu nógv. Doktarinsegði,har var einki at gerauttan at leggja hann út ásjúkrahúsið – tað var einalmindiliga góður doktari– og taka beinið av hon-um. Nei, segði mamman,eitt skuldi prøvast, tað varHeiða-Jógvan. Jú, Jógvanendavendi pápanum, ogso fór hann at gníggja ogstrúka og leggja dittin ogdattin uppá, uttan at taðfór at ganga fram. Taðgekk leingi at begynnavið, men so kom tað, ogpápin kom aftur til ferig-an mann og var bæði eittog annað.

Eg veit tað, at har norð-uri í Mikladali høvdu teysovorðið álit á Marini, atum Marin ikki kundi lekjatað, so stóð tað ikki tilredningar. Og tey meintueisini tað, at tá ið Heinihevði høgt seg í knæið,høvdu teir farið til Mikla-dals eftir Marini og fingiðhana suður, so hevðiHeini ikki fingið stívt bein.

Hvar hendi tað?Tað hendi á Syðradali.Teirbygdu húsini hjá Martuog Jógvan. Heini høgdiseg í knæið, og teir fóru

inn til Klaksvíkar við hon-um. Doktarin hugdi ogbara bant knæið til oglegði tað stívt. Og tá iðMarin fekk at vita tað, távar beinið hovnað. Tároyndu teir at bróta seg útvið Marini inn til Klaks-víkar. Hon helt vakt yvirhonum í fleiri mánaðarog royndi at lekja sárini,sum teir skóru so hvørt,men tá var betendilsikomið í alt beinið.

Eg kann minnast sumsmágenta – tú veitst, egvar 6 ár, tá ið hon doyði –at tá ið for eksempul teirfóru á fjall fyrstu ferð, taðvar smátt, so tók hon nak-að av nýrumørinum ogsmeltaði tað. Hon smelt-aði tað upp á sín máta ogkoyrdi nakað í, sum honhevði fingið frá apotek-inum fyri at bevara tað, attað ikki skuldi trána. Sokoyrdi hon tað í smáarkrukkur, og altíð hevðihon roð útyvir. Og taðbleiv sett upp í erva áeina hill í hjallinum, harvar kalt.Tað er akkurát sofyri mær, sum tað kundivera borsyra ella okkurtsovorðið, hon koyrdi í.Hvítt var tað.

Stellu-Pól var beiggi Óla í Útistovu. Marin bjargaðieygað á honum aftaná hundsbit, so einki sást tiltað.

Hendan myndin er tikin uml.1880 og vísir børninihjá Marin og Petur uppi í Tungu, Olevinu, 1872-1960, Poul Andreas, 1884-1957, og Heini, 1874-1942

Hendan myndin er tikin í 1927/28 uttanfyri Suðuri í Húsi. Í aftara rað síggj-ast f.v.: Jógvan Andreas Sørensen, Johan Sørensen, Kristina Sørensen, AnnaSørensen, Rigmor (arbeiðsgenta í Hússtovu), Marin Petersen, Magnus Eliasen,Sofus Hendriksen, Niels Østerø og Anna Margretha Østerø.

Fremra rað: Sigmund Hansen, Poul Andreas Petersen, Samulina Petersen,Andrass Olsen (frammanfyri Samulinu), Meinhard Petersen, seinni Mikladal,Absalon Østerø, Pól Poulsen og Líggjas Eliasen (heldur í hondina á abbanum).

Johan og Anna Katrina Petersen vóru barnleys. Men tey tóku Joen AndreasSørensen, úr Kunoy til sín. Hann giftist við Johanne Christine Olsen úr Kvívík.Her síggjast tey saman við børnunum f.v. Sámal, Onnu Catrinu og JohanAndreas.

Heini uppi í Tungu (1874-1942) sonur Marin ogPetur, og konan Jóhanna, ættað úr Pállstovu íMikladali.Tey giftust í 1907.


Sambandið til Íslands gjørd-ist av einum øðrum slagi í50-árunum, tá vit høvdunógv arbeiðsloysi í Før-oyum, og nógvir føroy-ingar fóru til Íslands atvinna.Tað, vit hava hoyrtmest um, eru allir fiski-menninir, sum fóru til Ís-lands at fiska við íslendsk-um skipum. Okkurt áriðtaldu teir upp til 1400mans.

Eisini føroyskar genturfóru til Íslands, fyrst ogfremst at arbeiða í fiski,men eisini til annað ar-beiði. Meðan teir flestumenninir komu aftur, sovar ein heilur hópur avgentum, sum funnu særmaka, og tí vóru verandi íÍslandi.Við eftirkomarumer tað nú blivin ein heilurhópur.

Vit hava hitt tvær teirra,sum vóru millum tærfyrstu genturnar,sum fórutil Íslands í umrødda sam-bandi.Tær hava júst veriðí Føroyum í samband við,at tað 14.oktober vóru 50ár síðan, tær fóru til Ís-lands við ferðamannaskip-inum "Dronning Alex-andrine". Og tær høvdusjálvsagt sínar íslendskumenn við sær.

Hesar eru NicolinaKjærbæk (Vigfusson) úrSumba og Hjørdis Hentze(Magnusson) úr Hovi.

Tær kendust, áðrenntær fóru avstað, tí tærhøvdu arbeitt fisk saman íVági. Men at arbeiða fiskvar ikki eitt støðugt ar-beiði, og á sama hátt, summong ung hugsa í dag, sohøvdu tær hug at roynalívið uttanfyri landoddar-nar.

Hjørdis átti longu einasystir í Íslandi, sum ætMaja og sum var farinnøkur ár frammanundansaman við manninumJens Splidt (Petursson) úrVági.Tey bæði eru annarsvæl kend frá føroyska sjó-mansheiminum í Reykja-vík, har Jens hevur veriðnevndarformaður í eittmannaminni.Hjørdis vildisleppa til Íslands at vitjasystrina, og so fekst atsíggja hvat víðari hendi.

Nicolina fór til Havnarat passa systir sína Katr-inu upp. Tá verður søkteftir gentum at arbeiða áLandakoti, sum var katól-ska sjúkrahúsið í Reykja-vík. Nicolina søkir og honog ein kollafjarðagentafáa arbeiði.

Yvir við drotninginiTá Nicolina fer avstað við"Drotningini", er Hjørdiseisini við, og vildi so til, attær fingu eina felagslagnu í Íslandi. Báðar gift-ust við íslendskum monn-um og báðar búsettust áHafnafjørðinum. Og tærleggja dent á, at hóast taðfyri ferðandi er ringt atsíggja mun á Reykjavík ogHafnafjørðinum, so eerr ttaaððhvør sín býur! Tær havagingið í bindiklubba sam-an við øðrum føroyskumkonum nærum øll árini,og nú hava tær – sum sagt– verið í Føroyum saman.

Nicolina arbeiddi fyrst í8 mánaðir á sjúkrahús-inum. Síðan fór hon at ar-beiða á eini sjokulátu-fabrikk.Hon kom heim tiljóla í 1956 og gjørdistsjúk, so hon slapp ikki av-stað aftur fyrr enn út ávárið 1957, tá Oskar komheim eftir henni. Tá fórhon at arbeiða hjá einumbókbindara.

Oskar kom skjótt inn ímyndina.Tey hittust nær-um beinanvegin, tá Nico-lina kom yvir.Oskar var táfiskimaður. Tey giftust í1958, og búðu fyrst tilleigu, men í 1964 fingutey egin hús.

Oskar kom til skaðaumborð á skipi sum ung-ur, og í 1970 fór hann atarbeiða hjá sjómanna-felagnum í Hafnafirði, harfiskimenn eisini eru limir.Her gjørdist hann for-maður í 1973, og í 1976gjørdist hann formaðurfyri Sjómannasamband Ís-lands, sum svarar til fiski-mannafelagið í Føroyum.

Hetta starv legði hann frásær í 1994.

Tey bæði eiga trý børnog 9 barnabørn. Nicolinagekk heima, meðan børn-ini vóru smá. Seinni fórhon at arbeiða á skriv-stovuni hjá sjómanna-felagnum í Hafnafirði oger við í umsitingini avDAS happadráttinum, oghevur ofta verið í Føroy-um í tí sambandinumm.a. at selja seðlar fyriDAS í SMS.

Hjørdis fór at arbeiða íeinum bakaríi, har honvar í 3 ár. Hon hitti Sigga,Sigurður, sum eisini varfiskimaður.Tey seinnu ár-ini arbeiddi hann á alu-miniumsverksmiðjuni áHafnafirði, men er nú giv-in fyri aldur. Tey giftust í1961, og fingu fýra børn,eina gentu og tríggjardreingir. Ein av dreingj-unum, Ólafur, er giftur ogbýr í Vági. Tey bæði eigasjey barnabørn og eittlangommu- og abbabarn.

Framvegis føroyingarí odd og eggHóast tær báðar hava ver-ið í Íslandi í 50 ár, so erutær framvegis føroyingarút í odd og egg.Tað kem-ur m.a. til sjóndar við, attær framvegis eru før-oyskir/danskir ríkisborg-arar og hava "føroyskt"pass.Tær hava havt nógvsamband við føroyingar íÍslandi og hava verið fast-ir gestir á veitslum hjá før-oyingafelagnum í mongár. Og føroyingar havajavnan verið gestir heimahjá teimum, har teir havafølt seg sum heima.

Samferðsluviðurskiftinieru nógv broytt. Tá tærbáðar fóru til Íslands varikki vegur millum Vág ogTvøroyri, og millum lond-ini slapst bert við skipi.Nú er so nógv lættari ogskjótari at koma til Føroy-ar, ikki minsta takkað ver-ið Atlantic Airways, harflogferðin ikki er stórtmeira enn ein tími. Og soer tað eisini blivið so bí-ligt at ferðast! Tær eru eis-ini í Føroyum á hvørjumári, onkuntíð fleiri ferðirum árið. Tað tekur fram-vegis sína tíð at koma tilSuðuroyar, men tað er tómunandi skjótari enn fyrr.

Føroyskur maturog "smugling"Tær báðar elska eisini før-oyskan mat, og tær havaeisini fingið íslendingar atgera tað sama.T.d.er mun-ur á, hvussu íslendingarog føroyingar gera blóð-pylsu. Tann føroyska ersøtari, og tær hava mang-an givið íslendingum upp-skriftina upp á føroyskablóðpylsu, sum teimumdámar sera væl.

Blóðpylsa kann gerast íÍslandi, men tað kannskerpikjøt ikki. Tað máfáast úr Føroyum. Oghetta hevur ført til eittstórt "smuglaravirksemi"hjá føroyingum í Íslandi.Tað er nevniliga ikki loyvtat innflyta kjøt til Íslands.Hetta sigst at vera vegnasmittuvandan. Men veru-liga orsøkin man heldurvera ein handilslig forð-ing fyri at verja íslendskaframleiðslu.

Men tað, at ein føroy-

ingur hevur ein kjøtbitavið sær til egna nýtslu,kann ikki vera nøkurhóttan móti nøkrum.Menjúst her er eitt dømi um,hvussu smáligir íslendskirtollmyndugleikar kunnuvera. Sjálvt hjá gomlumføroyskum konum gjøgn-umróta teir viðførið fyriat leita eftir skerpikjøti,sum tær hava fingið fráskyldfólki, og sum tærhøvdu glett seg til atnjóta heima í Íslandi. Og

her hjálpir eingin bøn hjátí óhepna! Hann má síggjahesar vælsignaðu bitarhvørva.

Tað er heilt órímligt, atein loysn ikki kann finn-ast á hesum øki, tá tað núber til at hava skerpikjøtvið til Danmarkar. Mensum vit skilja, so verðurarbeitt við málinum atfinna eina loysn.

Ikki útlendingarí ÍslandiTað er einki at ivast í, atteir nógvu føroyingarnir íÍslandi hava gjørt sítt til,at sambandið millum lond-ini er so tætt, sum tað er.Tað er so tætt, at í Íslandiverða føroyingar ikki veraroknaðir sum útlendingarog Føroyar ikki roknaðsum útland. Sum føroy-ingur kennir ein seg eis-ini sera væl at koma til Ís-lands.

Hesar báðar kvinnureru ímillum tey mongu,sum hava verið góð um-boð fyri Føroyar í Íslandi.Tað sama kann sigast ummenn teirra og børnini.

Vit gleða okkum at hitt-ast aftur, antin tað verðurí Íslandi ella Føroyum!

Nicolina og Hjørdis:

Til Íslands fyri 50 árum síðaniTað er kent, at tað gjøgnum tíðirnar hevur verið nógv samband millum Føroyar og Ísland.Vit hava fiskað undir Íslandi í meira enn 100 ár, og fleiri hundrað føroyskir fiskimenn erudruknaðir undir Íslandi og føroyskir fiskimenn eru jarðaðir kring alt Ísland.

Her eru tær ungar og vakrar… (Nicolina er t.v.)

…tað eru tær framvegis. (Nicolina er t.h.)

Her eru tær saman við monnunum. Oskar t.v. og Siggi t.h.


Hvussu verðursalt framleitt?Tað er vælkent,at um vatnkemur í samband við lufthvørvur tað so við og viðupp í luftina sum damp-ur. Henda tilgongd er ein

av eginleikunum við væt-um og verður kallað "evap-orering" ella burturdamp-ing.

Saltvirkini framleiða saltúr sjógvi við teirri kem-isku meginregluni um burt-

urdamping sum grundar-lagi. Burturdampingin øk-ist í beinum lutfalli viðyvirflátuna av vatninum,hitan í sjálvum vatninumog í luftini yvir vatninum,vindferðini og hvussu slav-

in luftin er.Las Salinas de Ibiza er

eitt ídnaðarvirki,har sjógv-ur verður fyltur í fleirisamanbundnar brunnarfyri, í stórum skala, atskapa eina kemiska til-gongd, har saltið legst ábotnin.

Las Salinas bleiv bygtsoleiðis, at tað fæst gagn-nýtt sum mest av tí økið,ið var til taks, so tað viðhjálp av sólini og vind-inum kundi fáa mestmøguliga burturdampingúr teimum stóru grunnuhyljunum.

Ein kann siga, at teoret-iska mannagongdin á ein-um saltvirki er ógvuligaeinføld. Men í veruleika-num krevst sera gotthandalag og ógvuliga nógv-ar royndir fyri at fram-leiða og taka upp saltið,so ein partur av okkara ar-beiði er framvegis hand-verk.

Á kortinum sæst hvussuokkara saltvirki er settsaman. Tølini í hesi frá-greiðing svara til tølini ákortinum.

11.. TTøøkkaa aavv ssjjóóggvvii:: Salt-virkið liggur av náttúrlig-um orsøkum við sjóvar-málan, so tað á lættastahátt kann fáast fatur á rá-vøruni – sjógvur – sumverður pumpaður inn ávirkið í ávísum tíðarskeið-um.Tað er sjálvsagt, at umvit vilja hava eina opti-mala framleiðslu bæðiviðvíkjandi góðsku og eis-ini nøgd, mugu vit havaríkiligar mongdir av sjógvi.Tað eru tvær pumpustøð-ir: Onnur er á strondinivið Es Codolar (nr.1 á kort-inum) og hin á strondinivið Es Cavallet (nr.2 á kort-inum).Tær hava beinleiðissamband við havið gjøgn-um veitir, ið kunnu lokastvið portrum.

Tá ið sjógvurin er kom-in inn á virkisøki,fer hann,við hjálp av tyngdarkraft-ini og hæddarmuninum,spakuliga úr einum hyli íein annan gjøgnum portur,ið verða latin upp og aftur.

22.. LLyyffttiissttøøðð:: Hetta erupumpustøðir inni á virkis-økinum,ið verða nýttar tilat senda sjógvin runt aft-ur í teir ymsu hyljarnar.Ein pumpustøð er við SanFrancisco (nr. 3 á kort-inum).

33.. BBuurrttuurrddaammppiinnggaarr bbrruunnnn--aarr:: Hesir eru ovurstórirhyljar, ið eru bygdir á

slættað lendi. Skapið áhyljunum er treytað avlandslagnum, og teir erutí ikki eins í skapi. Sjógv-urin, ið kemur inn í hylj-arnar, hevur eitt saltinni-hald uppá 30 gr. pr. litur,og eftir at sjógvurin hev-ur ferðast runt í hyljunumverður hann til ein lakavið eini 100-140 gr/salt/lit-ur, alt eftir árstíðini. (nr 6á kortinum).

44.. HHiittaa bbrruunnnnaarr:: Hesir erueins og burturdampingarbrunnarnir stórir hyljarskildir sundur av stein-ella moldgørðum. Lakin,ið kemur inn í hesar hylj-

Framleiðsla av saltiVit hava í tveimum undanfarnum bløðum havt frásagnir um salt. Tær er grundaðar á eina ferð tilIbiza, sum M.J. Saltsølan skipaði fyri seinast í september, og har FF-blaðið eisini var við. Síðanihava vit eisini havt søguligt tilfar um okkara saltsøgu, og alt hetta vísir, hvussu stóran týdningsalt hevur havt fyri okkum. Vit fara í dag at greiða frá sjálvari saltframleiðsluni, og er hon grund-að á eitt kunningarblað um Ibiza. Men myndirnar eru tiknar av FF-blaðnum.

Saltið verður lossað av lastbilinum.

Útsýni av "fjallinum".

Her verður "rásaltið" koyrt upp í lastbilar. Sagt verður, at saltlagið er uml. 10cm. Fyri at tryggja sær, at bert tann besta góðslan verður tikin, liggja 2 cm.eftir á botninum.

Mortan heldur salttinnu upp ímóti sólini. Og hon borgar fyri góðsku. Saltskal ikki vera kritahvítt, tá kann fiskurin gerast saltbrendur. Men hetta saltiðer júst passaligt.

Í blaðnum eru fleiri forkunn-ingir upplýsingar, m.a. atsjógvir er ikki bara sjógvur:Í einum litri av sjógvi er:

Jarnoxid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,0030 gr.Calcium carbonat . . . . . . . . . . . 0,1170 gr.Calcium sulfat . . . . . . . . . . . . . 1,7600 gr.Natrium clorid . . . . . . . . . . . . . 30,1830 gr.Magnesium sulfa . . . . . . . . . . . 2,5410 gr.Magnesium clorid . . . . . . . . . . 0,5700 gr.Natrium bromid . . . . . . . . . . . . 0,5700 gr.Calium clorid . . . . . . . . . . . . . . 0,5180 gr.

Visti tú at:Fyri at framleiða eitt kilo av salti tørvar tær

50 litrar av sjógvi?

Gamalt indiskt orðatakTil eru sjey smakkir, og salt er tann fyrsti av

teimum.

Nýtslan av salti í heiminum er býtt soleiðis:58% kemiska ídnaðinum (fyri at fáa klor,

kaustiska soda, natrium carbonat,o.s.fr.).

19% manna- og djóraføði.13% at stroya á vegirnar um veturin.10% aðra nýtslu.

arnar, hevur eitt saltinni-hald upp á eini 100 til140 gr/salt/litur, og eftirat hava ferðast runt í hylj-unum er saltinnihaldiðkomið uppá 280 gr/salt/lit-ur (nr. 5 á kortinum)

55.. KKrryyssttaalllliisseerriinnggss bbrruunnnn--aarr:: Lakin fer úr hitabrunn-unum og í krystallings-brunnarnar, og í hesumhyljunum nær lakin síttmettanarpunkt, og saltiðsøkkur til botns.Tá ið salt-ið á botninum hevur fing-ið eina passaliga tjúkd,verður tað tikið upp viðmaskinum. Fyrst verðurvætan tó drena burtur,fyri at maskinan kann faraí brunnarnar.Hesir brunn-ar eru fýrakantaðir og at-skildir av pussaðum slætt-um múrum. Botnurin er

púra slættur og tættur, soat einki skal leka inn íbrunnin og dálka saltið(nr. 4 á kortinum).

Arbeiðsgongdin er alt-

so tann,at sjógvurin renn-ur úr einum slagi avbrunnum í eitt annaðslag, meðan saltmongdinøkist so við og við, líka frá

tí hann verður pumpaðurinn og til saltið krystali-serast.

Salt fellur til botns allatíðina, men í meðal tekur

tað einar 110 dagar atkrystalisera salt.

Í Las Salinas verður van-liga farið í gongd viðkrystaliseringina um vár-ið og endað verður umsummarið, ið er heitastiog turrasti partur av ár-inum.

66.. ÚÚttggeerrððiinn aatt ttaakkaa ssaallttuupppp vviiðð:: Til at taka saltiðupp, verður nýtt serlig út-gerð, ið er gjørd til enda-máli. Hon er sett samanav nøkrum skuffum, iðeru í støðugari ringrás,nakað sum ein runddorg,og verður sleipað av ein-um traktori. Hesar skuff-urnar taka saltið úr brunn-inum og leggja tað á eittflutningsband, sum førirsaltið yvir í lastbilar, sum

síðani koyra beinleiðis yvirá goymsluna.

77.. GGooyymmssllaann:: Saltið,ið kem-ur úr brunnunum verðurkoyrt á goymsluna – honverður eisini rópt salt-stakkurin ella salt ílatið.Tá tað er komið higar,verður tað vippað í einatrakt og síðani flutt til eittøki, har tað verður reins-að. Saltið verður goymtúti, til tað verður selt. ÁIbiza hava vit tvær goymsl-ur: onnur eitur Can Gorraella Plaza Nueva (nýggjapláss) og hin eitur Pan-tano. Tá saltið er komiðhigar at liggja, er tað klártat senda til brúkaran ant-in við skipi ella lastbilum,leyst í lastini ella í sekkj-um.


Saltið verður skolað við saltlaka. Hesin stendur við lítlum spaka at lofta skitnum salti. Saltið fer eftir transportbandi á saltfjallið, sum ergoymsla, og sum tekur heila ársnýtslu hjáFøroyum, eini 20.000 t.

F.v. Regin Gregersen, Sofus í Selvindi, Jónsvein Olsen og Benny. Dávur Joensen, saltfiskamaður úr Klaksvík, í salti!

Hetta er endaliga goymslan, og hetta er salt, sum er klárt at verða avskipaðtil Føroyar.

Her fer saltið í "mylluna".

Bryggjan hagani saltið verður avskipað.

Endaliga malingin av saltinum.


Framhald á síðu 17

Hósdagin í seinastu vikuvar móttøka á Hotel Hafniaí samband við, at Hildi-bjartur Johansen hevurlagt frá sær sum stjóri áLønjavningarstovuni.Her-við er ein long almenntænasta komin at enda.Hildibjartur kom at ar-beiða á lønjavningar-grunnin fyri 44 árum síð-ani. Hann hevur tískilvirkað undir øllum løg-monnum uttan tí fyrsta,Andrass Samuelsen. Oghann man hava virkaðundir einum 20 lands-stýrismonnum í fiski-vinnumálum. Síðan fyrst í1970-unum hevur Hildi-bjartur verið stjóri, táhann avloysti Tórð Dals-gaard. Hildibjartur er ann-ars bert 2. stjórin í meiraenn 50 ára søguni hjáhesum stovni. Tað skaleisini sigast, at stovnuriner merktur av støðugumstarvsfólki. Her eru fram-vegis fólk, sum hava ar-beitt í 40 ár.

Lønjavningarstovan ertískil ein stovnur, sumhevur havt eitt serligtsamband við øll fiski-mannaheim í hálva øld.Og Hildibjartur hevursaman við sínum starvs-fólki rikið stovnin á einfyrimyndarligan hátt. Vithava ikki altíð veriðsamdir, men hetta hevuraltíð javnað seg.

Tað var nógv av fólki ámóttøkuni.Her vóru fiski-menn, reiðarar, umboðfyri umsiting og ættarfólkog vinir. Tað vóru eisinifleiri røður hildnar. Fyrsttakkaði Bjørn Kalsø, lands-stýrismaður,Hildibjart fyrihansara trúgvu tænastu.Síðan hevði Henrik Oldorðið. Hann var í nógv árformaður í nevndini fyrilønjavningargrunnin. Taðskal nevnast her, at aðrirdrúgvir formenn í nýggj-ari tíð hava verið løgtings-menninir Jógvan I Olsenog Poul Jacob Olsen.Hen-rik greiddi frá, at ofta hev-ur verið buldrasligt, ikkiminst tá peningur hevur

manglað í kassanum.Einaferð máttu nevndintaka upp lán fyri at út-vega grunninum gjald-føri.

Óli Jacobsen bar eisinieina heilsan. Hann manvera ein av teimum, sumhevur havt allar mest viðlønjavningargrunnin atgera gjøgnum mong ár.Hann greiddi eisini frábuldrasligum tilburðum,sum tá lønjavningar-grunnurin fekk ordrar fráhægstu myndugleikumum at fremja lógarbrot,men nevndin noktaði.Hesum fekk hon eisinisína "tøkk" fyri. Nevniligavið at verða avtikin.

Óli heilsaði eisini nýggjastjóranum, Hanni Thom-sen. Hann er hvalbingur,56 ár, giftur við MaluniNorðberg, og tey eiga 2synir, Hallur og Bergur.Hann hevur arbeitt ástovninum í eini 30 ár.Tað talar avgjørt til hans-ara fyrimun, at hann upp-runaliga aftraði seg, táhann fekk boðið stjóra-starvið.Aðrir røðarar vóruAsbjørn Djurhuus og Ják-up Sólstein.

Vit hava nakrar myndirfrá móttøkuni.

Hildibjartur sagt farvæl

Hildibjartur og Herborg við barnabørnum

Synir Hildibjart, Jón t.v. og Kári við konum.

Hanni er nýggi stjórin á Lønjavningarstovuni. Her saman við Anni-lenu og Gunnvør, sum hava arbeitt eitt mannaminni á stovninum.Tilsamans munnu tey hava arbeitt eini 100 ár fyri fiskimenn.

Kvinnurnar eru væl umboðaðar. F.v. Mia, Jenny og Katrin.Jógvan Glerfoss t.h. hevur arbeitt nógv ár í Lønjavn-ingargrunninum.Poul Johannes er beiggi Hildibjart.

Herborg og Hildibjart.

Asbjørn Djurhuus úr Tjørnuvíkheldur røðu.

Henrik Old heldur røðu.

Bjørn heldur røðu.

Nr. 329 - 5. november 2004 Síða 15

Framhald á næstu síðu

Men hesar urtirnar,minnast tygumeinki til?Jú, jarðarsiv hevði honímóti at koyra upp á fyrieksem, tá ið tey høvdu út-brot. Leitaði tað úr bø-num ella haganum, og sotraktaði hon tað. Hon lattað liggja so og so leingi.So sílaði hon tað oggoymdi tað.Men hvat honso hevur koyrt í hetta fyriat bevara tað, ella at honbara bevaraði tað, sumhon hentaði og traktaðisohvørt, veit eg ikki, menhon smurdi hetta yvir, ogsoleiðis hjálpti hon nógv-um menniskjum. (Viðm.:Jarðarsivi, sigur mamma,liggur í jørðini, veksurupp, og tað er grátt.)

So var tað eisini eitt,sum hon brúkti óalmindi-liga nógv, tað var rómi.Hon hevði feskan róma tilsumt og súran til sumt.Tátað nú var ein hond, sumbleiv hovin, so bant honsilkitráð. Hon hevði fyrstum skøvningin og so umher (hon vísir á hvar). Sobleiv hon við, tá ið nú holvar á, at dríva tað oman-eftir. Hon gníggjaði taðinn við hesum her róman-um. Og so legði hon bláttpappír uppá, sum tey tábrúktu – teir royktu sonógv blákardús. Tað bláapappírið goymdi hon. Ogtað vísti seg, sum sjúkanfór undan hesum. Fingrar-nir kundu vera, sum egveit ikki hvat, men taðgalt um ikki at lata taðkoma niðanum. Og somanereraðist hon afturog fram og streyk ogmasseraði. Svullir og so-vorðið. Sum um várarnar,tá ið hetta var so almindi-ligt, at menninir komu frábátunum við hovnumhondum. So fór hon atmassera og strúka.

Bjargaði eyganumá Stellu-PólTað var bara eitt. Hon varikki sterk kvinna, tí honleið av astmu. Tað bleivfor nógv lagt fyri hana, táið sjúka kom fyri. Tí honvar altíð áheitt.Eg minnistsum smágenta, einaferðStellu-Pól og eg fóru gang-andi eftir vegnum, sostendur ein hundur á ein-ari trappu.Hann æt Kamm-ur. Eg fór til hansara, hannstóð so blíður og blink-aði, sum hundar oftastanda, og eg streyk niðureftir honum.Á,sum Kammer fittur í dag. Eg royndiso at fara forbí. Stellu-Póler aftanfyri,og hann sker íeitt kongaróp. Nú hevurhundurin høgt alt eygaðniðurfrá. Eg sigi: "Oy-Jes-us, Pól! Nú doyði tú!". "Ja,eygað kom út", sigur Pól,"hundurin beit meg". Egleypandi niðan í Tungueftir mammu og bað hana

vælsignaða koma athjálpa Pól, tí eygað vardottið út. So kom hon viðstavinum húlkandi oman-eftir. Eg minnist, at honsigur við Pól, tá ið egkomi inn. "Pól, hvat hevurtú gjørt?". "Eg røri tegikki, fyrr enn tú sigurmær, hvat tú hevur gjørtvið hundin". "Jú, eg klíptihann í oyrað". Og so legðihon Pól niður og fór atvaska við hesum forskel-liga. Hon hevði alt í ein-um lumma, eisini ein saksog ein lítlan sprettiknívOg tað minnist eg. Honseymaði hetta uppafturímóti eygnalippuni viðnál og tráð, men hvat fyrislag tráðurin var, dugi egikki at siga tær. Men eygableiv í ordan. Har komeinki annað til. Hannskuldi liggja og liggja oghava tvørturum, og honsat og skifti á eyganum,sotað ikki skuldi hovna.Eyg-að á Pól bleiv í ordan.Men hann bar merki, inn-til hann doyði.

Hon hevur eisiniverið eitt slag avjarðarmóður!Ja, tað skal eg siga tær.Tútrýrt ikki, hvat tey settuhana útfyri. Tí tað segðiein kona fyri mær, eina-ferð ein hevði stúrtning.Tey sendu boð eftir Mar-ini, og hon royndi og honroyndi og hon royndi, og

so fóru teir at enda inn tilKlaksvíkar til doktarin,men for seint var, konandoyði í hondunum áhenni.Tá kundi hon einkigera. Sovorðið bleiv honútsett fyri. Men hvat honlekti, var ógemeint. Egvisti, ein kona kom avHúsum og legði seg norð-ur til Mikladals til Marinaat passa sær ein fingur, tíhann var bólnaður so.Okkurt hevur verið, tíenntá smábeinini komuút.Fingurin bleiv heilur til

endan, men sum ommatín segði mangan, tað varfor nógv soleiðis at leggjaseg inn á konuna.

Omma arvaðihana í so máta?Hon hevði øðrvísi um-støður, tí hon kundi pátalasær doktarin. Zachariasenvar óførur móti ommutíni at senda henni eitt ogannað, sum hon kundibrúka inni, bæði forbind-ingar og okkurt sovorðið,sum hann hevði á lagri tá.

Men hvat skuldu tey sendatil Mikladals í gomlumdøgum? Har var einki.Taðvar einki uttan tað, sumtey funnu uppá sjálvi.

Tá var doktarikortini Klaksvík?Hann kom ikki, fyrrennomma tín var fødd, í hálv-fjerðsunum hevur tað ver-ið. Frammanundan skuldutey til Havnar. Og megin-parturin av fólkinum vardeytt, tá ið tey fingu dokt-arin.

Eg var stødd í Mikladali,tá ið ein smágenta var fødd,sum nú er 70 (1976). Táfóru teir úr Mikladali tilKlaksvíkar eftir doktara.Tá teir komu til Klaksvík-ar, nú er eingin doktari,nú er hann staddur íHavn, og so hava teirhoyrt tað, at leirvíkingarhava verið í Havn eftirdoktara. So leggja teir áfjørðin yvir til Leirvíkar.Og tað blívur ódn á lands-synningi, men teir komutil Leirvíkar. Tað er ikkibrimpláss. So nú frættateir har, at tað var JóanPetur í Hússtovu, sumhevði verið eftir doktar-anum. Hann fór til Havn-ar, og tað lukkaðist eisinihjá teimum at koma suð-ur.Nú liggur ein trolari útiá redini í Havn, og doktar-in sigur, hann fer ikkinorður fyri bjørg við ára-báti. Hann torir ikki. Oghann fær so hendan trol-arin at koma norður viðsær.Men sjómenn eru ikkiso, teir fyltu bátin viðgróti, og so fóru teiraftaná.

Nú teir koma norður tilLeirvíkar, liggur ein báturfyri har og bíðar eftirdoktaranum. So má hannfyrst forloysa hesa kon-una í Leirvík. Nú taka teirhann og føra hann tilHúsar. Nú er myrkt, og egminnist tann dagin, teir

komu norður eftir oyggj íódnarveðri við doktar-anum, norður eftir Kals-oynni, gangandi í hálv-myrkri, við tveimum lykt-um. Tá ið teir komu tilhús, nú liggur konan íandaleypi við einari gaml-ari jarðarmóður, sumeinki kundi. Nú kemurdoktarin inn, og hannhyggur rundan um seg,ein neyðars lampa undirloftinum, hvar, hvør kundihjálpa sær her, sá, hvussuvorðið var.

Hann var danskari ogvar ein nokkso trivaligurmaður, tað søgdu teir. Baðgeva sær okkurt. Ja, søgduteir, teir høvdu einki atgeva honum, bað teirgeva sær gott kaffi og einabreyðflís við kjøti uppiá.Hann royndi at stappaniður í seg, meðan hettaneyðardýrið lá í anda-leypi. Og so bleiv lagt áborðið. Tá var hon solangt niðurkomin, at honkundi ikki bedøvast, hanntordi ikki. Hann bað teirfrægastu menninar komaat hjálpa sær. Petur uppi íTungu var annar maðurin,og Andrass í Útistovu varannar. Og hann setti á,spretti, og barnið kom viðlívi. Tað segði hann, taðhevði hann ikki væntað.Men hon kláraði tað,mamman. Og hon segðitað fyri mær, at tað var ílanga tíð, hon umsá seg atmøta gamla Peturi ogAndrass, tí hon visti, athvør hevði hildið í síttkjógv, tá ið hon føddi. Ogeinaferð spurdi eg pápa(Petur). Hann vildi einkisiga,hann bara græt.Hannsegði bara, at nógv kundieitt menniskja halda út,áðrenn tað doyði, tað sáhann, men barnið komvið lívi. Eg hugsaði tað viðmær, nú hon fylti 70 ár. Sonógv er skett hesi sein-astu 70 árini.

Tveir spelknir Mikladalsdreingir. F.v. Jógvan í Norðnástovu og Eivind í Hús-stovu. Báðir eru farnir. Húsini uppi í Tungu síggjast aftanfyri teir.

Hugnalig mynd úr Mikladali seinnapartin í 50-unum. F.v.: Matilda og EivindEliassen, Kirstin kona Eivind, Esther, Eyðbjørg Andreassen, úr Lorvík, JónváGuttesen, Margretha, Magnus úr Hússtovu og kona hansara Mathilda. Esther,Eyðbjørg og Margretha eru systrar. Eyðbjørg er gift við Heina Johan Glerfossog Margretha var gift við Líggjas í Hússtovu, sum doyði herfyri.

Hendan myndin er uml. 1938. Longst til vinstru eru lærarahúsini, síðan er tað sethúsini hjá Johan Peter-sen, Suðuri í Húsi. Beint við er handilin hjá Johan og síðan húsini hjá Karl á Brúgv. Upprunaliga handl-aði Johan uppi á loftinum á sethúsum sínum. Handilin bygdi hann saman við Óla í Útistovu.

Dámdi ikki at skeraMen tað segði langabbitín mangan, at Marin kun-di gera nógv, men ikkidámdi henni at skera. Táið tað kom til tað,so máttihann hjálpa henni. Eina-ferð var ein kona harnorðuri, sum hevði fingiðilt í bróstið. Bróstið varblivið sum tvey, men Mar-in hevði roynt at fingiðsamlað tað í einum stað.So sigur hon soleiðis: "Núheldur hon ikki út longur.Góði, gakk tú og sker holá. Lat meg ikki síggja,meðan tú skerst. Eg skalleypa til, tá ið hol er kom-ið á". Og hann setti á, har

sum hann helt vera fræg-ast. Hann segði, hannhevði ikki sæð sovorðið.Hann hevði eina spøl-kumma og legði hanaundir. Bæði blóð ogmateria komu útúr. Taðvar tann ekta materia. Ogso bleiv Marin við sospakuliga at strúka ogstrúka og strúka. Og teyfingu lekt hana.Tonk, eittbróst við øllum teimumnervunum, men konanbleiv reddað.

Hvussu við bedøvilsi? Ánei, ánei, tað var einkivið bedøvilsi. Og einkivið at drepa bakteriurnar

og alt hetta her, so Marinhevði tað soleiðis, at honmátti sita uppi yvir kon-uni og royna at vaska oghalda sárið reint, so hvørtsum tað rann, so tað stóðnógv á henni. Í tann rætn-ing var Petur grúuligahjálpsamur við hana.

Poul Andrias Petersenvar føddur í Mikladali 9.Juli 1884. Hann var son-ur Petur og Marin Peter-sen í Mikladali. Peturuppi í Tungu, sum faðir-in var kallaður,var ættað-ur av Mýrini í Elduvík,og Marin, móðirin, varættað úr Útistovu í Mikla-dali.

Petur uppi í Tungulegði gerði inn í Mikla-dali, og sama ár settihann kálv við,og sagt er,at so dúgliga velti hann,at hann føddi kúnna avgerðinum, sum innlagtvarð sama árið, sumkúgvin varð kálvað.

Soleiðis var Petur avraskastu og skjótførastumonnum, bæði til fjalsog fjøru, og sonurin gavhonum so lítið eftir í somáta. Áðrenn Pól Andri-as gjørdist sjúkur, varhann av raskastu monn-um og tiltikin at veraráðsnjállur.Marin,mammahansara, var sum einhálvur lækni í bygdini,og Pól Andrias fekk gáv-urnar frá henni. Góðurvar hann í ávikum, ogvar nakað ámannafatt íbygdini, so var at sendaboð eftir Pól Andriasi, oghann var altíð fúsur atkoma.

Men Pól Andrias mistitíðliga heilsuna, og teyseinastu árini vóru likams-evnini so vánalig, at taðbar lítið til at veraframmi. Men ondsevninivóru tey somu, og tó attað bar illa til at haldaum pennin, sum fingrar-nir vóru kropnaðir, sofór hann kortini í holtvið at skriva upp ymist,sum honum var fortalt,ella sum hann sjálvurmintist um Mikladal.Hetta tilfar lá eftir hann,tá ið hann doyði, og tey,sum eftir hann sita, av-gjørdu at lata tað út íbók,sum Marius Johanne-sen og Bette Rasmussen

skipaðu fyri. Henda lýs-ing av Poul Andreas erúr fororðinum hjá Mari-us.

Her eru nøkur brot úrbókini, sum hava sam-band við tey evni, sumLisa lýsir.

BátasmíðTað hevur verið báta-smíð í Mikladali heilt frágamlari tíð.Tó mest í 18.og 19. øld.Tá vórðu bát-ar gjørdir í Mikladali tilallar oyggjar í Føroyum,og vóru næmingar harnógvastaðni frá.Til døm-is vóru Hans Jacob Hjelmsunnan úr Vági og ein úrSkálavík, kallaður Sand-oyar Jóannes, og Her-man Mørkøre av Eiði.Teir lærdu í seinnu helvtav 19. øld og fór

nr. 329 hósdagur 5. november 2004 12,- 100 ár síðanfyrsta … · 2015. 3. 4. · at halda til...

Documents