Rynek Zoologiczny | marzec 2011

52 Zoobiznes

Wszystkie karmy komercyjne dostępne na rynku jako karmy pełnoporcjowe powinny być kompletne i zbilansowane w świetle obowiązujących przepisów prawnych w Unii Europejskiej. Producenci, aby wyróżnić swój produkt lub przekonać właściciela zwierzęcia, często tworzą systemy gradacji karm, które przeważnie nie przekładają się na rzeczywiste walory produktu. Na jakie elementy zwracać uwagę przy wyborze karmy i co rzeczywiście jest niezbędne, a co wątpliwe w codziennej diecie psa czy kota?

Jakie są niezbędne elementy codziennej diety psa i kota?

Każdy pokarm jest wy-tworzony z produktów lub półproduktów żywno-ściowych, które powinny być wymienione w ko-

lejności malejącej na etykiecie karmy jako składniki bądź skład szczegółowy. Z kolei dobór i ilość zastosowanych w karmie produktów, zapewniają od-powiedni skład chemiczny i właściwe proporcje składników pokar-mowych wyrażane w postaci analizy podstawowej, także obowiązkowo umieszczanej na etykiecie. Przeważnie w ramach analizy chemicz-nej podawana jest zawartość w karmie: białka, tłuszczu, włókna i tzw. popiołu. Składniki pokarmowe są wyrażane w procentach, a to, co dopełnia 100 proc., to węglowodany oraz woda (poziom wilgotności kar-my). Przeważnie wyższa wilgotność karmy zwiększa jej smakowitość, jednak wy-maga ona większego zabez-pieczenia przed zepsuciem i wiąże się z dodawaniem syntetycznych konserwan-tów. Wykorzystywanie pro-duktów świeżych (np. kur-czak) wpływa na obecność w produkcie wyższej jakości źródła białka niż zastosowa-nie wstępnie przetworzonych półproduktów (np. mączka z kurcząt, suszone mięso). Ale jedynym gwarantem

jakości karmy jest wewnętrzny system oceny i uznane międzynarodowe cer-tyfikaty potwierdzające utrzymywanie najwyższych standardów (np. system HACCP, certyfikaty ISO). Są to dowody (weryfikowane przez audyty zewnętrzne) na utrzymanie standardów określonych na etykiecie i gwarancja dla konsumenta, że producent trzyma się swoich marketin-gowych zapewnień.

Regulacje i przepisy Zawartość składników pokarmo-

wych (czyli stanowiących kilkanaście lub kilkadziesiąt procent składu karmy), a także odżywczych (stanowiących tylko kilka procent lub poniżej 1 proc.) tylko w niewielkim stopniu jest regu-lowana przez przepisy. Szczegółowe regulacje prawne dotyczą niektórych mikroelementów, jak np. pierwiastki śladowe (miedź, jod, żelazo, mangan, selen, cynk), witaminy (witamina D), które na etykiecie mogą być opisywane pełną nazwą związku chemicznego

lub skrótem z listy E. Tak naprawdę organizacje wydające konkretne zale-cenia (AAFCO, FEDIAF) pozwalają producentom na dość duże widełki w kwestii składników po-karmowych, wyznaczając tylko niektóre minima i maksima. Na etykietach karm informacje często umieszczane są w różnych jednostkach (g/kg, proc. w 100 g czy inne), co unie-możliwia wiarygodne po-równywanie ze sobą róż-nych produktów. Musimy pamiętać, że dostarczenie naby wc y prawd ziwej informacji jest podstawą w budowaniu jego zaufa-nia i lojalności. Jeśli nawet nasi klienci niekoniecznie chcą czytać dokładnie etyk iety, my musimy umieć w zwięzły sposób powiązać niektóre fakty i przedstawić konsumen-towi ich obiektywną ocenę lub porównać produkty.

Sybilla Berwid-Wójtowicz, doktor nauk weterynaryjnych

Na pierwszy rzut oka komercyjna karma wygląda bardzo jednorodnie,

jednak nawet najprostsza karma składa się z szeregu optymalnie połączonych

i zbilansowanych składników, które wpływają

na jej skład szczegółowy

karma

składniki

składniki pokarmowe i odżywcze

marzec 2011 | Rynek Zoologiczny

53Zoobiznes

Pokarm dobrze przyswajalny

Najłatwiej ocenić, czy zwierzę dobrze przyswaja pokarm, po analizie tego, co wydala. Im mniejsza masa i lepiej uformowane odchody, o mało inten-sywnym zapachu, tym lepiej pokarm jest przyswajany. Po prostu zwierzę nie może więcej wydalać niż je, bo prowa-dzi to do poważnych niedoborów, a nawet rozwoju chorób. Elementem obecnym w diecie komercyjnej, który działa regu-lująco i wspierająco na procesy trawienia w karmach dla zwierząt, jest włókno (w produktach ludzkich składnik ten nazywany jest błonnikiem). Włókno oznacza frakcje węglowodanów zło-żonych, które nie są trawione przez przewód pokarmow y zwierzęcia i spełniają funkcje odżywcze dla mikrof lory jelitowej, wspomagając wydalanie odchodów z organizmu. Oczywiście nie każde włókno i nie każda jego ilość jest dla zwierzęcia korzystna, dlatego pomagając w doborze karmy, powinniśmy zwracać baczną uwagę nie tylko na źródło białka w diecie (drób, mięso czerwone czy ryby), ale także na źródło włókna prebiotycznego (pulpa

Składniki pokarmowe badane w wyniku analizy chemicznej, których poziom jest gwarantowany w karmie, oraz źródła pokarmowe, z których pochodzą

buraczana, korzeń cykorii, celuloza oczyszczona, włókno owsiane, otręby z pełnego ziarna). Prawidłowo dobra-na pod tym względem karma będzie miała optymalną, wysoką strawność, a zwierzę nie będzie cierpiało na wzdęcia czy niestrawności. W przypadku kotów odpowiednio wysoki poziom włókna wspomaga wydalanie kul włosowych (tzw. trichobezoarów) i redukuje nie-przyjemny zapach z kuwety nawet o 1/5 (wyniki badań klinicznych z udziałem włókna z cykorii). Ma to także wpływ na podwyższenie biernej odpor-ności, ponieważ aż 70 proc. odporności jest związane z równowagą mikroflory bakteryjnej. Wiąże się to także z faktem, że odpowiednio dobrane włókno wpływa na wzrost poziomu pozytywnych bifidobak-terii w jelitach, które wypierają patogeny i bakterie gnilne z przewodu pokarmo-wego zwierzęcia. Od prawie pół wieku wpływ włókna pokarmowego na życie i dobrostan zwierząt jest przedmiotem badań naukowych i klinicznych, a ich wyniki znajdują swoje zastosowanie w formułach wspomagających strawność karm funkcjonalnych.

Pokarm przygotowywany w domu przez wiele osób jest uznawany za zdrow-

szy niż karmy komercyjne. Rzadko jednak jest analizowany, pomimo tego, że przeważnie jest całkowicie niezbi-lansowany. Często w stosunku do po-karmów gotowych padają zarzuty, że są sztuczne i monotonne, a te przygotowy-wane przez właścicieli zwierząt uważane są za urozmaicone (wędliny, wysoko przetworzony ryż i czasem warzywa). Składników używanych do kompozycji takiego posiłku właściciel zwierzęcia nie kontroluje, więc nie wie, czy i w ja-kim stopniu są one w ogóle wartościowe. Nie wie też, w jakim stopniu taki posiłek jest zbilansowany, ani ile jest w nim biał-ka, tłuszczu, włókna i węglowodanów strawnych (średnio strawność posiłków przygotowywanych przez właścicieli jest niższa o 20-30 proc. w stosunku do karm komercyjnych). Wszystkie te elementy sprawiają, że zwierzę, aby pokryć podstawowe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe i odżywcze, musi zjeść pokarmu domowego dużo więcej niż komercyjnego (średnio 4 razy więcej niż suchej karmy, i 2 razy więcej niż wilgotnej), co przeważnie jest mylnie przez właściciela interpretowane jako wyższa smakowitość posiłków przygotowywanych w domu… ◀

Składniki pokarmowe (analiza chemiczna *) Źródła Funkcja Dorosły pies ** Dorosły kot **

Białko (białko surowe) Produkty pochodzenia zwierzęcego, roślinne

wyciągi białkowe (gluteny), rośliny strączkowe

Składnik budulcowy struktur białkowych

w organizmie oraz funkcje energetyczne

18 25

Tłuszcz (olej surowy, niezbędne kwasy

tłuszczowe)

Tłuszcze, oleje, mięso, produkty pochodzenia

zwierzęcego, rośliny oleiste

Składnik energetyczny, element budulcowy błon

i funkcje regulacyjne, wspomaganie odporności,

ale też funkcje zapasowe

5,5 9

Węglowodany (bezazotowce wyciągowe, włókno)

Produkty pochodzenia roślinnego, mączki, otręby

Składnik energetyczny (funkcje zapasowe), funkcje regulacyjne dla mikroflory

jelitowej (prebiotyki)

Węglowodany strawne stanowią resztę dla 100 proc.

w analizie chemicznej, ich brak w diecie jest przyczyną

zaburzeń rozwoju

Węglowodany strawne stanowią resztę dla 100 proc. w analizie chemicznej, ich brak

w diecie jest przyczyną zaburzeń rozwoju

Woda (wilgotność) Woda, wilgoć w karmie 40 ml na kg mc. 40 ml na kg mc

Witaminy Produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, suplementy witaminowe

Składniki mające działanie regulacyjne w organizmie,

których niedobory prowadzą do zaburzeń

funkcjonowania

Osobne wytyczne Osobne wytyczne

Składniki mineralne (popiół)

Produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego,

suplementy mineralne

Składniki mające działanie regulacyjne w organizmie,

których niedobory prowadzą do zaburzeń

funkcjonowania

Osobne wytyczne Osobne wytyczne

Mak

rosk

ładn

iki

Mik

rosk

ładn

iki

* nazwa składnika jeżeli jest wymieniany i oznaczany w analizie podstawowej ** minimalne zapotrzebowanie 2 proc. dla karmy podstawowej o wartości 4.0 kcal ME/g w suchej masie na podstawie aktualnych wytycznych

obowiązujących w UE (FEDIAF)