ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

------------------------------------

NGUYỄN QUỐC ANH

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI

HUYỆN ĐỨC THỌ, TỈNH HÀ TĨNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội - 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

----------------------------------------

NGUYỄN QUỐC ANH

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI

HUYỆN ĐỨC THỌ, TỈNH HÀ TĨNH

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Đinh Văn Thông

XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH

HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các số

liệu, kết quả trình bày trong luận văn này là do tôi thu thập và chƣa từng đƣợc ai

công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trƣớc đây.

Tác giả luận văn

Nguyễn Quốc Anh

LỜI CẢM ƠN

Đê hoan thanh luân văn nay tôi trân trong cam ơn lanh đao Trƣơng Đai hoc

Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng cac Thây, Cô giao đa giang day va giup

đơ tân tinh vê mọi măt để tôi hoàn thành tốt khoa đào tạo Thạc s ĩ chuyên nganh

Quản lý Kinh tế của Trƣơng Đại học Kinh tế.

Tôi vô cung biêt ơn sƣ quan tâm giup đơ vê moi măt cua lanh đao UBND

huyện Đức Thọ, lanh đạo Huyện ủy, Phòng Tài Chính - Kế Toán, Chi cục Thuế,

Kho bạc Nhà nƣớc, các phòng, ban, ngành, đơn vi trên đia ban huy ện, các đồng

nghiêp, học viên đa tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành khoa học.

Đăc biệt, tôi rât biêt ơn Th ầy PGS.TS Đinh Văn Thông - Giảng viên Khoa

Kinh tế Chính trị của Trƣơng Đại học Kinh t ế, là ngƣơi đa trực tiếp hƣớng dẫn

và giup đơ tận tình để tôi co thể hoàn thành luận văn này.

Măc dù đa co nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện, song luận văn nay

không thể tránh khỏi những thiếu sot, rất mong nhận đƣợc ý kiến đong gop của

các Thầy giáo, Cô giáo và Quý độc giả để luận văn đƣợc hoàn thiện và đề tài co

giá trị thực tiễn cao hơn./.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Đức Thọ, tháng 12 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Quốc Anh

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT................................................i

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ..................................................................ii

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, MỘT SỐ VẤN ĐỀ

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC.........4

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu.....................................................................4

1.2. Cơ sở lý luận về quản lý NSNN cấp huyện....................................................6

1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện...................................................................6

1.2.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện....................................................13

1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện.......................23

1.3. Cơ sở thực tiễn..............................................................................................25

1.3.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước tại một số địa phương............25

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho công tác quản lý NSNN huyện Đức Thọ...........28

CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................31

2.1. Phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử............................31

2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể............................................................31

2.2.1. Phương pháp điều tra thu thập thông tin, số liệu......................................31

2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................33

2.2.3. Các phương pháp phân tích số liệu...........................................................34

CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI

HUYỆN ĐỨC THỌ............................................................................................35

3.1. Những nhân tố chủ yếu ảnh hƣởng tới quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa

bàn huyện Đức Thọ.............................................................................................35

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Đức Thọ............................................................35

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Đức Thọ.................................................36

3.1.3. Thực trạng phát triển các doanh nghiệp trên địa bàn huyện....................36

3.1.4. Tổ chức bộ máy quản lý NSNN huyện Đức Thọ........................................38

3.2. Cơ chế phân cấp quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ....................................40

3.2.1. Phân cấp quản lý thu ngân sách địa phương............................................40

3.2.2. Phân cấp quản lý chi ngân sách địa phương............................................42

3.2.3. Định mức phân bổ dự toán Ngân sách huyện...........................................43

3.3. Thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ .............................45

3.3.1. Thực trạng công tác lập dự toán NSNN tại huyện Đức Thọ.....................45

3.3.2. Thực trạng công tác chấp hành dự toán NSNN tại huyện Đức Thọ..........51

3.3.3. Thực trạng công tác quyết toán NSNN tại huyện Đức Thọ.......................65

3.3.4. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra NSNN tại huyện Đức Thọ..........66

3.4. Đánh giá về công tác quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ.............................67

3.4.1. Đánh giá theo tiêu chí quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện................67

3.4.2. Đánh giá theo nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.............71

CHƢƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG

TÁC QUẢN LÝ NSNN TẠI HUYỆN ĐỨC THỌ.............................................79

4.1. Quan điểm nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện

Đức Thọ...............................................................................................................79

4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại

huyện Đức Thọ....................................................................................................80

4.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán ngân sách huyện.................80

4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác chấp hành dự toán ngân sách huyện......82

4.2.3. Tổ chức tốt công tác quyết toán toán ngân sách tại huyện.......................90

4.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động quản lý ngân sách

huyện....................................................................................................................90

4.3. Kiến nghị......................................................................................................91

4.3.1. Đối với cấp Trung ương và cấp tỉnh.........................................................91

4.3.2. Đối với UBND huyện Đức Thọ..................................................................92

KẾT LUẬN.........................................................................................................93

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................94

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 CP Chính phủ

2 HĐND Hội đồng nhân dân

3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc

4 KTXH Kinh tế - xa hội

5 NS Ngân sách

6 NSĐP Ngân sách địa phƣơng

7 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc

8 NSTW Ngân sách trung ƣơng

9 QH Quốc hội

10 TW Trung ƣơng

11 UBND Ủy ban nhân dân

i

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, PHỤ LỤC

STT Số hiệu Nội dung Trang

DANH MỤC BẢNG BIÊU

1 Bảng 2.1 So sánh tình hình thực hiện thu chi NSNN so với

dự toán 34

2 Bảng 3.1 Dự toán thu ngân sách huyện Đức Thọ giai đoạn

2010-2014 48

3 Bảng 3.2 Tỷ lệ các khoản thu ngân sách giai đoạn 2010-

2014 49

4 Bảng 3.3 Dự toán chi ngân sách huyện Đức Thọ giai đoạn

2010-2014 50

5 Bảng 3.4 Tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách

huyện Đức Thọ giai đoạn 2010-2014 53

6 Bảng 3.5 Cơ cấu thu NSNN huyện Đức Thọ giai đoạn

2010-2014 55

7 Bảng 3.6 Cơ cấu các khoản thu cân đối ngân sách huyện

Đức Thọ giai đoạn 2010-2014 58

8 Bảng 3.7 Tình hình chấp hành dự toán chi ngân sách

huyện Đức Thọ giai đoạn 2010-2014 60

9 Bảng 3.8 Cơ cấu các khoản chi ngân sách huyện Đức Thọ

giai đoạn 2010-2014 62

10 Bảng 3.9 Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế chủ yếu huyện

Đức Thọ giai đoạn 2010-2014 72

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

1 Sơ đồ 1.1 Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam 8

2 Biểu đồ 3.1 Cơ cấu chi thƣơng xuyên ngân sách huyện 63

ii

62

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong hệ thống tài chính Quốc gia ngân sách nhà nƣớc là khâu chủ đạo, là

điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nƣớc thực hiện các chức năng nhiệm vụ

của mình. Ngân sách nhà nƣớc co vai trò quan trọng trong việc thuc đẩy cho sự

phát triển kinh tế nhanh và bền vững, đảm bảo an ninh quốc phòng, thực hiện

các chính sách xa hội, là một trong những công cụ quan trọng để Nhà nƣớc quản

lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Thông qua NSNN, Nhà nƣớc thực hiện huy

động các nguồn lực trong xa hội, phân phối và sử dụng cho nhu cầu phát triển

kinh tế xa hội, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nƣớc.

Trong những năm qua, cùng với quá trình đổi mới quản lý kinh tế, quản lý

ngân sách nhà nƣớc đa co những đổi mới nhằm phù hợp hơn với nền kinh tế

đang chủ động hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Việc phân cấp quản lý

ngân sách nhà nƣớc ngày càng hoàn thiện nhằm tạo điều kiện cho chính quyền

địa phƣơng phát huy mạnh mẽ tính năng động, sáng tạo, quyền tự chủ, tự chịu

trách nhiệm của các cấp, của chính quyền địa phƣơng trong quản lý ngân sách

trên địa bàn.

Ngân sách huyện gắn liền với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính

quyền nhà nƣớc cấp huyện, co vai trò cung cấp phƣơng tiện vật chất để chính

quyền cấp huyện hoạt động, đồng thơi là một công cụ để chính quyền cấp huyện

thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế - xa hội, giữ vững an ninh -

quốc phòng tại địa phƣơng. Tuy nhiên thực tế cho thấy, ngân sách huyện hiện

nay vẫn chƣa thể hiện rõ vai trò của mình đối với phát triển kinh tế tại địa bàn.

Một trong những nguyên nhân đƣợc đo là việc phân cấp quản lý ngân sách hiện

nay còn nhiều hạn chế; thẩm quyền quyết định ngân sách còn chồng chéo, chƣa

tạo cho địa phƣơng thực sự làm chủ ngân sách của mình; hơn nữa, nhiều quy

định về chế độ, định mức, tiêu chuẩn chƣa bao quát đƣợc tất cả lĩnh vực, không

sát thực tế, địa phƣơng kho thực hiện.

Đức thọ là huyện nghèo thuần nông của tỉnh Hà Tĩnh, nguồn thu ngân sách

hạn chế trong khi đo nhu cầu chi cho phát triển kinh tế là rất lớn. Do đo, công

63

tác quản lý ngân sách nhà nƣớc càng cần phải đƣợc chu trọng để khơi dậy, khai

thác nguồn thu, phân bổ và sử dụng hợp lý các khoản chi nhằm thuc đẩy sản

xuất phát triển. Thực tế thơi gian qua, công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại

huyện Đức Thọ co sự chuyển biến tích cực, thể hiện ở việc đa khai thác hợp lý

các nguồn lực tài chính tiềm năng và sẵn co tại địa phƣơng và thực hiện phân

phối các khoản chi hợp lý gop phần tạo động lực kích thích tăng trƣởng kinh tế.

Tuy công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc đạt đƣợc hiệu quả nhất định nhƣng

vẫn còn những tồn tại cơ bản cần phải đƣợc khắc phục, hoàn thiện và là nhiệm

vụ rất cấp bách đang đƣợc đăt ra.

Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài "Quản lý ngân sách nhà nước

tại huyện Đức Thọ" làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế

của mình.

Thực hiện đề tài này, đề tài muốn tập trung trả lơi câu hỏi: Thực trạng của

công tác quản lý ngân sách nhà nước tại địa bàn huyện Đức Thọ thời gian qua

thế nào và giải pháp cơ bản nào để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà

nước tại huyện Đức Thọ thời gian tới.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của Luận văn là đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn

thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại địa phƣơng, phục vụ phát triển

kinh tế - xa hội tại huyện Đức Thọ.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Hệ thống hoa những vấn đề lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý

ngân sách nhà nƣớc cấp huyện.

- Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Đức

Thọ giai đoạn 2010-2014. Từ đo rut ra những ƣu điểm, nhƣợc điểm và nguyên

nhân cơ bản.

- Đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm giup hoàn thiện công tác quản

lý ngân sách nhà nƣớc tại Đức Thọ trong thơi gian tới.

64

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Hoạt động quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Về không gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động quản lý ngân sách nhà

nƣớc tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.

Về thời gian: Luận văn nghiên cứu trong thơi gian 2010-2014.

4. Đóng góp của luận văn

Luận văn co một số đong gop về măt lý luận và thực tiễn sau đây:

- Hệ thống hoa những vấn đề lý luận về quản lý NSNN noi chung và quản

lý ngân sách cấp huyện noi riêng.

- Thực hiện việc phân tích, đánh giá tƣơng đối đầy đủ thực trạng công tác

quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Đức Thọ, chỉ ra những kết quả

đạt đƣợc, măt hạn chế và nguyên nhân.

- Đề ra những quan điểm và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác

quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Đức Thọ trong thơi gian tới.

Với những kết quả nghiên cứu đo, luận văn co thể làm tài liệu tham khảo;

phục vụ cho công tác quản lý NSNN gop phần thuc đẩy phát triển kinh tế - xa

hội trên địa bàn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.

5. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

chính của luận văn đƣợc chia thành 4 chƣơng nhƣ sau:

Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, một số vấn đề lý luận và thực

tiễn về quản lý ngân sách Nhà nƣớc.

Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu

Chƣơng 3: Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Đức Thọ

Chƣơng 4: Phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý

ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Đức Thọ.

65

CHƢƠNG 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, MỘT SỐ VẤN ĐỀ

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Trong những năm gần đây, tại Việt Nam đa co nhiều công trình nghiên cứu

về quản lý NSNN từ quy mô cấp quốc gia cho đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xa.

Co thể kể đến một số công trình tiêu biểu nhƣ:

- Báo cáo tham luận "Ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách Nhà

nước năm 2002" của tác giả Đăng Văn Thanh trình bày tại buổi tọa đàm gop ý

hoàn thiện dự thảo Luật ngân sách nhà nƣớc, Hội Luật gia Việt Nam tổ chức,

ngày 14/01/2014, Hà Nội. Trong báo cáo của mình; tác giả cho rằng, Luật

NSNN 2002 đi vào cuộc sống đa phát huy mạnh mẽ tiềm năng đất nƣớc, đảm

bảo phát triển NSNN nhanh và vững chắc, trên cơ sở tăng quyền chủ động, trách

nhiệm của địa phƣơng và các Bộ, ngành trong việc quản lý tài chính ngân sách

đƣợc phân cấp; xây dựng nền tài chính lành mạnh, công khai, tăng cƣơng kỷ

cƣơng, kỷ luật, thực hiện chế độ trách nhiệm của thủ trƣởng đơn vị sử dụng

ngân sách. Tuy nhiên, Luật NSNN 2002 cũng cho thấy không ít vƣớng mắc và

bộc lộ những hạn chế cần phải sửa đổi bổ sung. Một trong những đề nghị sửa

đổi bổ sung đáng chu ý là xác định mức độ tập trung và phân cấp trong quản lý

điều hành ngân sách, theo đo Nội dung phân cấp cần rõ ràng hơn, sâu hơn. Trao

quyền và trách nhiệm cho HĐND tỉnh quyết định ngân sách Địa phƣơng. Ngoài

ra, không nên giao quyền và trách nhiệm về NSNN nhƣ nhau đối với các địa

phƣơng mà cần tính đến đăc thù của các địa phƣơng. Làm đƣợc nhƣ vậy sẽ giảm

dần việc lồng ghép trong ngân sách, phát huy cao độ tính chủ động, sáng tạo của

các cấp chính quyền.

- Bài báo "Một số vấn đề pháp lý về phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước

ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Lê Thị Thu Thủy đăng trên

Tạp chí khoa học - Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên san Luật học số 26 (2010).

Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả trên cơ sở nghiên cứu thực trạng

66

pháp luật về phân cấp quản lý NSNN, từ đo đƣa ra những kiến nghị nhằm hoàn

thiện hệ thống pháp luật quy định về lĩnh vực nghiên cứu. Co hai kiến nghị đƣợc

chu ý trong nghiên cứu: Một là, kiến nghị bổ sung luật và các văn bản hƣớng

dẫn luật theo hƣớng tăng quyền chủ động về quản lý NSNN cho địa phƣơng.

Hai là, kiến nghị thơi hạn NSNN là trung hạn (5 năm) thay vì một năm nhƣ hiện

nay đang quy định.

- Đề tài luận án tiến sĩ quản lý hành chính công tại Học viện Chính trị -

Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh "Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước ở

Việt Nam hiện nay" (2013), của tác giả Lê Toàn Thắng. Trong luận án nghiên

cứu của mình tác giả đa hệ thống hoa lý luận về phân cấp quản lý Nhà nƣớc;

thông qua nghiên cứu thực trạng về phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ở Việt

Nam trƣớc khi ban hành luật NSNN 2002 và sau khi ban hành luật, tác giả đa co

những đánh giá những ƣu điểm và chỉ ra tồn tại. Một trong những tồn tại đƣợc

tác giả chu trọng nghiên cứu đo là phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam vẫn thực

hiện theo phƣơng thức quản lý theo các yếu tố đầu vào, tồn tại này làm cho hiệu

quả sử dụng NSNN chƣa cao.

- Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế tại Đại học Kinh tế - ĐHQGHN "Hoàn

thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Hưng Yên" (2014), của tác

giả Vũ Thành Nam. Trong công trình nghiên cứu, tác giả đa hệ thống hoa lý

luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; thông qua nghiên cứu

thực trạng về công tác quản lý NSNN tại thành phố Hƣng Yên và huyện Khoái

Châu, tác giả đa chỉ ra những măt hạn chế cần khắc phục nhƣ vấn đề mất cân đối

trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ thuộc chủ

yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất.

Ngoài ra, còn co rất nhiều công trình nghiên cứu và bài viết khác về quản

lý NSNN ở cấp vĩ mô hoăc trên phạm vi một tỉnh, thành phố, huyện và xa. Các

công trình đa đề cập đến nhiều khía cạnh của hoạt động quản lý NSNN; khía

cạnh về ban hành Luật pháp, chính sách, chế độ về NSNN, về chu trình ngân

sách nhà nƣớc, về hoạt động quản lý thu chi, về thanh tra, kiểm tra và kiểm toán

việc thực hiện NSNN. Tuy nhiên, cho đến nay chƣa co công trình nào nghiên

67

cứu một cách co hệ thống về quản lý NSNN tại huyện Đức Thọ. Điều đo thuc

đẩy tác giả mạnh dạn chọn vấn đề này làm đề tài nghiên cứu và viết luận văn

thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý kinh tế.

1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện

1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện

1.2.1.1. Ngân sách nhà nước

Thuật ngữ "ngân sách nhà nƣớc" đƣợc sử dụng rộng rai trong đơi sống kinh

tế - xa hội ở mọi quốc gia. Song quan niệm về ngân sách nhà nƣớc lại chƣa

thống nhất, ngƣơi ta đa đƣa ra nhiều định nghĩa về ngân sách nhà nƣớc tùy theo

các trƣơng phái và các lĩnh vực nghiên cứu:

Quan niệm thứ nhất, Ngân sách nhà nƣớc là bản dự trù thu chi tài chính của

nhà nƣớc trong một khoảng thơi gian nhất định, thƣơng là một năm. Quan niệm

này đung về măt hình thức, đa mô tả măt thực thể vật chất của NSNN; tuy nhiên

chƣa thể hiện đƣợc vị trí của NSNN.

Quan niệm thứ hai, Ngân sách nhà nƣớc là quỹ tiền tệ tập trung của nhà

nƣớc, là kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nƣớc. Quan niệm này đa mô tả măt

cụ thể, măt vật chất của NSNN đồng thơi thể hiện vị trí NSNN so với các quỹ

tiền tệ khác. Tuy nhiên, quan này này cũng chƣa thể hiện đƣợc nội dung kinh tế

xa hội của NSNN.

Quan niệm thứ ba, Ngân sách nhà nƣớc là những quan hệ kinh tế phát sinh

trong quá trình nhà nƣớc huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau.

Quan điểm này đa nêu bật đƣợc NSNN chứa đựng các quan hệ kinh tế, tuy nhiên

lại không noi lên đƣợc thực thể vật chất NSNN là gì?

Điều 1 của Luật NSNN đƣợc Quốc hội khoa XI nƣớc Cộng hòa xa hội chủ

nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ 2 năm 2002 cũng đƣa ra khái niệm

NSNN: "NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan

nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm

bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước".

Các khái niệm và định nghĩa trên về NSNN chỉ mới thể hiện hình thức hoạt

động của NSNN và tính chất pháp lý của no. Tuy nhiên các nhìn nhận nhƣ trên là

chƣa đầy đủ về măt xác định khái niệm và về măt tìm hiểu bản chất của NSNN.

68

Khái niệm NSNN phải thể hiện đƣợc nội dung kinh tế - xa hội của NSNN,

phải đƣợc xem xét trên các măt hình thức, thực thể và quan hệ kinh tế chứa đựng

trong NSNN.

Xét về hình thức: NSNN là một bản dự toán thu và chi do Chính phủ lập ra,

đệ trình Quốc hội phê chuẩn và giao cho Chính phủ tổ chức thực hiện. Hoạt

động của NSNN đƣợc thể hiện thông qua thu, chi của Nhà nƣớc. Trong thực tế

hoạt động các hình thức thu, chi của NSNN hết sức phong phu và đa dạng,

nhƣng chung không hề mang tính tự phát hoăc nằm ngoài sự kiểm soát của Nhà

nƣớc mà chung bị ràng buộc bởi những nội dung bên trong hết sức chăt chẽ. Các

khoản thu NSNN hầu hết đều mang tính chất bắt buộc, còn các khoản chi lại

mang tính cấp phát không hoàn trả một cách trực tiếp.

Xét về thực thể vật chất: NSNN bao gồm những nguồn thu và những khoản

chi cụ thể và đƣợc định lƣợng. Các nguồn thu đều đƣợc nộp vào một quỹ tiền

tệ tập trung của Nhà nƣớc; các khoản chi đều đƣợc xuất ra từ quỹ tiền tệ tập

trung ấy.

Xét về nội dung kinh tế: Các khoản thu chi của NSNN đều phản ánh những

mối quan hệ kinh tế nhất định giữa Nhà nƣớc với các chủ thể hoạt động trên mọi

lĩnh vực của nền kinh tế - xa hội, bao gồm:

- Quan hệ tài chính giữa Nhà nƣớc với dân cƣ thông qua các khoản thuế, lệ

phí, ủng hộ tự nguyện, đồng thơi các hộ khác nhận từ Ngân sách nhà nƣớc

những khoản trợ cấp xa hội theo chính sách quy định.

- Quan hệ tài chính giữa Nhà nƣớc với các các doanh nghiệp thuộc mọi

thành phần kinh tế: Doanh nghiệp nộp thuế cho Nhà nƣớc, Nhà nƣớc cấp phát

kinh phí để phát triển kinh tế cho doanh nghiệp, tài trợ vốn cho các doanh

nghiệp.

- Quan hệ tài chính giữa Nhà nƣớc với các tổ chức tài chính: Nhà nƣớc

thực hiện phát hành các loại chứng khoán nhƣ tín phiếu, trái phiếu.... nhằm huy

động vốn của tất cá chủ thể trong xa hội.

- Quan hệ tài chính giữa Nhà nƣớc với các tổ chức chính trị - xa hội thông

qua việc cấp phát kinh phí cho các đơn vị thực hiện các hoạt động văn hoa, thể

69

thao, giáo dục đào tạo, y tế, an sinh xa hội... nhằm gop phần phát triển kinh tế xa

hội theo hƣớng bền vững.

- Quan hệ tài chính giữa Nhà nƣớc với các Quốc gia và các tổ chức quốc tế

thông qua các hoạt động tài trợ hay viện trợ nhân đạo, đầu tƣ nƣớc ngoài, vay,

cho vay...

Từ sự phân tích trên co thể đƣa ra khái niệm về NSNN nhƣ sau:

NSNN là bản dự toán thu - chi tài chính tổng hợp của Nhà nước, phản ánh

các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử

dụng các quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng của

Nhà nước trên cơ sở luật định [1]

.

Ngân sách nhà nƣớc co thể thâm hụt hoăc thăng dƣ. Thâm hụt ngân sách

nhà nƣớc là tình trạng các khoản chi của ngân sách nhà nƣớc lớn hơn các khoản

thu ngân sách nhà nƣớc, phần chênh lệch chính là thâm hụt ngân sách nhà nƣớc.

1.2.1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện

Luật NSNN số 01/2002/QH11 ban hành ngày 16/12/2002, co hiệu lực thi

hành từ năm ngân sách 2004. Theo tinh thần của luật NSNN, hệ thống NSNN

gồm ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng theo sơ đồ 1.1:

Sơ đồ 1.1: Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam

1 Vũ Văn Hoa và Lê Văn Hƣng, 2009. Giáo trình Tài chính công. [14;Tr31]

NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

NG

ẤN

SÁ

CH

TR

UN

G Ƣ

ƠN

G NS Đảng cộng sản Việt

Nam, QH,CP, Tòa án,

Viện KSNDTC

NS Bộ, cơ quan ngang

Bộ, cơ quan thuộc CP

NS Cơ quan trực thuộc

Bộ, ngành ở TW

NG

ẤN

SÁ

CH

ĐỊA

PH

ƢƠ

NG

NS tỉnh, thành phố trực

thuộc TW

NS quận, huyện, thị xa,

thành phố thuộc tỉnh

NS xa, phƣơng, thị trấn

70

NSTW bao gồm các đơn vị dự toán của cấp này. Mỗi bộ, mỗi cơ quan

trung ƣơng là một đơn vị dự toán của NSTW.

NSTW cung ứng cung ứng nguồn tài chính cho các nhiệm vụ, mục tiêu

chung cho cả nƣớc trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hoa, xa hội,

quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hỗ trợ chuyển giao nguồn tài chính cho ngân

sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng.

NSĐP là tên chung để chỉ ngân sách của các cấp chính quyền địa phƣơng

phù hợp với địa giới hành chính các cấp. Ngân sách xa, phƣơng, thị trấn vừa là

một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành ngân sách cấp huyện và quận.

Ngân sách huyện, quận vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành

của ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng.

Nhƣ vậy, ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là một cấp ngân sách thực hiện vai

trò, chức năng, nhiệm vụ của NSNN trên phạm vi địa bàn huyện.

Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN, đo là mối quan hệ giữa chính

quyền Nhà nƣớc cấp huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong

quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ ngân sách của huyện. Trên cơ sở đo

mà đáp ứng các nhu cầu chi nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính

quyền nhà nƣớc cấp huyện. Mối quan hệ đo đƣợc điều chỉnh, điều tiết sao cho

phù hợp với bản chất Nhà nƣớc XHCN. Đo là Nhà nƣớc của dân, do dân và vì

dân dƣới sự lanh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

1.2.1.3. Vai trò ngân sách nhà nước cấp huyện

Một là, NSNN cấp huyện là công cụ huy động nguồn tài chính để đảo

bảo thực hiện chức năng nhà nƣớc ở địa phƣơng:

Sự hoạt động của chính quyền địa phƣơng trong các lĩnh vực chính trị, kinh

tế, xa hội luôn đòi hỏi phải co quỹ tài chính tập trung để phục vụ nhu cầu chi

tiêu cho những mục đích xác định, quỹ tài chính tập trung đo chính là ngân sách

huyện. Măc dù không lớn nhƣ ngân sách Trung ƣơng, nhƣng ngân sách huyện

đa thể hiện vai trò nhất định trong việc thực hiện chức năng Nhà nƣớc tại địa

phƣơng. Trong các chức năng của Nhà nƣớc, chức năng đảm bảo quốc phòng -

an ninh đong vai trò đăc biệt quan trọng. Đây là công cụ quyền lực của Nhà

71

nƣớc nhằm bảo vệ ý chí của Nhà nƣớc, tạo môi trƣơng chính trị bền vững, an

toàn để huyện phát triển về mọi măt trong cả măt kinh tế lẫn xa hội.

Hai là, NSNN cấp huyện là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội

tại địa phƣơng:

Vai trò này xuất hiện trƣớc nhu cầu cần khắc phục những khuyết điểm của

kinh tế thị trƣơng, giup cho nền kinh tế phát triển cân đối và hợp lý. Nhà nƣớc

thực hiện vai trò này trong hoạt động thu chi NSNN, cụ thể trong các lĩnh vực

kinh tế, xa hội nhƣ sau:

- Về mặt kinh tế: NSNN cấp huyện co vai trò rất quan trọng trong việc định

hƣớng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh

và chống độc quyền. Thông qua các khoản chi kinh tế và chi cho các công trình

kết cấu hạ tầng kinh tế; đồng thơi chính quyền cấp huyện co thể tạo điều kiện và

hƣớng nguồn vốn đầu tƣ của các doanh nghiệp vào những lĩnh vực, những

ngành co tỷ suất lợi nhuận cao, ƣu tiên những ngành mũi nhọn co khả năng cạnh

tranh trên thị trƣơng.

- Về mặt xã hội: Đầu tƣ của NSNN để thực hiện các chính sách xa hội:

Giáo dục đào tạo, y tế, văn hoa, thể thao, chi đảm bảo xa hội nhằm giup đơi

sống của nhân dân ngày càng đƣợc nâng cao hơn. Việc đầu tƣ này nhằm khắc

phục và bù đắp khiếm khuyết của nền kinh tế thị trƣơng nhƣ thất nghiệp, phân

hoa giàu nghèo, ô nhiễm môi trƣơng....

1.2.1.4. Nội dung ngân sách nhà nước cấp huyện

Nội dung của ngân sách huyện bao gồm co hai nội dung cơ bản đo là: Thu

ngân sách và chi ngân sách huyện.

Nội dung thu ngân sách nhà nƣớc cấp huyện:

Thu ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là quá trình tạo lập, hình thành ngân

sách huyện. Nguôn thu ngân sach câp huyên bao gôm nhƣng khoan thu cua

ngân sach đia phƣơng đƣơc HĐND tinh quy đinh trên cơ sở Luật NSNN.

Một là, Các khoản thu ngân sách địa phương hưởng 100%, bao gồm:

a) Thuế nhà, đất;

b) Thuế tài nguyên, không kể thuế tài nguyên thu từ dầu, khí;

c) Thuế môn bài;

72

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng việt

1. Bộ Tài Chính, 2003. Thông tư số 59/2003/TT-BTC hướng dẫn thực hiện Nghị

định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06/06/2003. Hà Nội, ngày 23/06/2003.

2. Bộ Tài Chính, 2006. Thông tư số 71/2006/TT-BTC hướng dẫn thực hiện Nghị

định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/04/2006. Hà Nội, ngày 09/08/2006.

3. Bộ Tài Chính, 2007. Thông tư số 113 /2007/TT-BTC sửa đổi bổ sung Thông

tư số 71/2006/TT-BTC ngày 09/08/2006. Hà Nội, ngày 24/09/2007.

4. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xa hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003. Nghị định số

60/2003/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật ngân sách Nhà

nước. Hà Nội, ngày 06/06/2003.

5. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xa hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003. Nghị định số

73/2003/NĐ-CP ban hành quy chế xem xét, quyết định dự toán và phân bổ

ngân sách địa phương, phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương. Hà Nội,

ngày 23/06/2003.

6. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xa hội chủ nghĩa Việt Nam, 2005. Nghị định số

130/2005/NĐ-CP quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng

biên chế và kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan nhà nước. Hà

Nội, ngày 17/10/2005.

7. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xa hội chủ nghĩa Việt Nam, 2006. Nghị định số

43/2006/NĐ-CP quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện

nhiệm vụ,tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công

lập. Hà Nội, ngày 25/04/2006.

8. Chính phủ nƣớc Cộng hoà xa hội chủ nghĩa Việt Nam, 2013. Nghị định số

117/2013/NĐ-CP về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số

130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005. Hà Nội, ngày 07/10/2013.

9. Vũ Cao Đàm, 2008. Giáo trình phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Hà

Nội: Nhà xuất bản thế giới.

73

10. Phan Huy Đƣơng, 2012. Giáo trình Quản lý Nhà nước về kinh tế. Trƣơng

Đại học kinh tế - ĐHQGHN.

11. Vũ Văn Hoa và Lê Văn Hƣng, 2009. Giáo trình Tài chính công. Hà Nội:

Nhà xuất bản Tài chính.

12. Nguyễn Ngọc Hùng, 2008. Quản lý ngân sách nhà nước. Hà Nội: Nhà xuất

bản Thống kê.

13. Phan Văn Khoan và Hoàng Thị Thuy Nguyệt, 2010. Giáo trình Lý thuyết

Quản lý tài chính công. Hà Nội: Nhà xuất bản Tài chính.

14. Phạm Văn Khoan, 2010. Giáo trình Quản lý tài chính công. Hà Nội: Nhà

xuất bản Tài chính.

15. Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Tĩnh, 2010. Nghị quyết quy định phân cấp

nguồn thu, nhiệm vụ chi các cấp ngân sách; Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia

nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2011-2015. Hà Tĩnh, ngày

24/12/2010.

16. Hội đồng nhân dân huyện Đức Thọ, 2015. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ

huyện khóa XXVIII. Đức Thọ, ngày 25/06/2015.

17. Huỳnh Thị Cẩm Liêm, 2011. Hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Đức

Phổ. Luận văn thạc sĩ. Đại học Đà Nẵng.

18. Vũ Thành Nam, 2014. Hoàn thiện quản lý ngân sách cấp huyện tại tỉnh

Hưng Yên. Luận văn thạc sĩ. Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.

19. Lê Toàn Thắng, 2013. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam

hiện nay. Luận văn tiến sĩ. Học viện Chính trị-Hành chính Quốc gia Hồ Chí

Minh.

20. Lê Thị Thu Thủy, 2010. Một số vấn đề pháp lý về phân cấp quản lý ngân

sách nhà nƣớc ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Tạp chí Khoa học - Đại

học Quốc gia Hà Nội, Chuyên san Luật học số 26, trang 34-43.

21. Nguyễn Văn Tuyến, 2008. Giáo trình Luật Ngân sách Nhà nước. Hà Nội,

Nhà xuất bản Công An Nhân dân.

74

22. Quốc hội nƣớc Cộng hòa xa hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XI, 2002. Luật

Ngân sách nhà nước số 01/2002/QH11. Hà Nội, ngày 16/12/2002.

23. Ủy ban nhân dân huyện Đức Thọ, 2014. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh

tế - xã hội huyện Đức Thọ giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

Đức Thọ, ngày 15/06/2014.

24. Vũ Thị Quyên, 2008. Nâng cao vai trò Ngân sách nhà nước trong nền kinh

tế thị trường ở Việt Nam. Luận văn thạc sĩ. Đại học Kinh tế-ĐHQGHN.

Trang Website

25. http://chinhphu.vn/.

26. www.hatinh.gov.vn.

27. Nguyễn Thành Long (2014). Chi cục thế huyện Hƣng Hà: 3 nhiệm vụ trong

tâm trong năm 2014, <http://hungha.gov.vn/Kinh-te/2/66/CHI-CC-THU-

HUYN-HNG-H--3-NHIM-V-TRNG-TM-TRONG-NM-2014_1198.htm>.

[Ngày truy cập: 15 tháng 04 năm 2015].

28. Phan Lợi (2014). Kinh nghiệm thu, chi ngân sách nhà nƣớc ở Tiền Hải,

<http://www.baothaibinh.com.vn/4/24378/Kinh_nghiem_thu_chi_ngan_sach

_nha_nuoc_o_Tien_Hai.htm>. [Ngày truy cập: 16 tháng 05 năm 2015].

29. www.mof.gov.vn.

30. Đăng Văn Thanh, 2014. Ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách

Nhà nƣớc năm 2002, < https://luattaichinh.wordpress.com/tag/sua-doi/>.

[Ngày truy cập: 17 tháng 04 năm 2015].