new รายงานผลการวิจัย มหาวิทยาลัย...

รายงานผลการวจย

มหาวทยาลยแมโจ

เรอง

การใชพชสมนไพรไทยในการเพมสมรรถภาพการเจรญเตบโต และ

ควบคมโรคบดในไกเนอ

USE OF DIETARY THAI HERBAL SUPPLEMENTATION ON GROWTH PERFORMANCE AND COCCIDIA CONTROL IN BROILER

โดย

ดจดาว คนยง ณฐพร จนทรฉาย วรตน หาญธงชย

2553

รายงานผลการวจย

มหาวทยาลยแมโจ

เรอง การใชพชสมนไพรไทยในการเพมสมรรถภาพการเจรญเตบโต และควบคม

โรคบดในไกเนอ

USE OF DIETARY THAI HERBAL SUPPLEMENTATION ON GROWTH

PERFORMANCE AND COCCIDIA CONTROL IN BROILER

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2551

จานวน 124,500 บาท ‘

หวหนาโครงการ นางสาวดจดาว คนยง

ผรวมโครงการ นายณฐพร จนทรฉาย

นายวรตน หาญธงชย

งานวจยเสรจสนสมบรณ

วนท 20 ตลาคม 2553

จ

กตตกรรมประกาศ

คณะผ วจยโครงการวจย เรอง การใชพชสมนไพรไทยในการเพมสมรรถภาพการ

เจรญเตบโต และควบคมโรคบดในไกเนอ (Use of dietary Thai herbal supplementation on

growth performance and coccidia control in broiler) ขอขอบคณสานกวจยและสงเสรม

วชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ สนบสนนทนการวจย ในปงบประมาณ 2551 ซงชวยเหลอ

ใหงานวจยและการเตรยมเอกสารลลวงไปดวยด

ขอขอบคณคณะผบรหาร ฟารมมหาวทยาลย ตกวทยาศาสตร ทใหความอนเคราะหใน

การดาเนนงานวจยใหสาเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบคณ คณะอาจารยและนกศกษามหาวทยาลยแมโจ-แพร เฉลมพระเกยรต

โดยเฉพาะอยางยงนกศกษาสาขาเทคโนโลยการผลตสตว ทไดชวยใหงานวจยครงนสาเรจได

คณะผวจย

ฉ

สารบญเรอง

หนา บทคดยอ (ก)

กตตกรรมประกาศ (จ)

สารบญเรอง (ฉ)

สารบญตาราง (ซ)

สารบญภาพ (ฌ)

บทท 1 บทนา (Introduction)

ทมาและความสาคญของปญหาในการวจย

วตถประสงคของโครงการวจย

ขอบเขตของการวจย

ผลสาเรจของการวจยทคาดวาจะไดรบ

1

1

1

2

บทท 2 ตรวจเอกสาร (Literature reviews)

2.1 ความรเกยวกบโรคบด (Coccidiosis) 3

2.1.1 วงจรชวตของเชอบด (Life cycle) 4

2.1.2 อาการและวการ 5

2.1.3 การวนจฉยโรค 7

2.1.4 การปองกนและการรกษา 8

2.2 ความรเกยวกบพชสมนไพรไทย 9

2.2.1 ฟาทะลายโจร 9

2.2.2 ขง 12

2.2.3 ขา 14

2.2.4 ไพล 15

2.2.5 ดปล

2.3 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชสมนไพรปองกนบด 19

ช

สารบญเรอง (ตอ)

หนา

บทท 3 อปกรณและวธการ (Materials and Methods)

3.1 การศกษาหาชนดของสมนไพรทสามารถควบคมโรคบดในไกเนอ 22

3.2 การศกษาการใชขาผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโต

ของไกกระทง

24

บทท 4 ผลการวจย

4.1 ผลของการใชพชสมนไพรไทยชนดตางๆในอาหารตอคะแนนของมล

จานวนโอโอซสตในมล และลกษณะของรอยโรคบรเวณลาไส

29

4.2 ผลการศกษาการใชขาผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโต

ของไกกระทง

39

บทท 5 วจารณผล สรป และขอเสนอแนะ

5.1 วจารณผลการทดลอง 42

5.2 สรปผลการทดลอง 44

5.3 ขอเสนอแนะ 44

เอกสารอางอง (References) 46

ภาคผนวก ก 51

ภาคผนวก ข 53

ประวตนกวจย 56

ซ

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 แสดงระยะเวลาในการสรางสปอรของเชอบดในแตละชนด 4

2.2 ความรนแรงตามจานวนโอโอซสตทไดรบในหนงครง 6

3.1 สวนประกอบของวตถดบอาหารผสมและคณคาทางอาหารจากการคานวณ ทใชใน

การทดลองในชวงอาย 7-21 วน

26

3.2 สวนประกอบของวตถดบอาหารผสมและคณคาทางอาหารจากการคานวณ ทใชใน


27

4.1 คาคะแนนการเกดมกเลอดในมลไกทง 17 กลมทดลองทไดรบเชอบด 30

4.2 ผลของสมนไพรตอจานวนโอโอซสตในไกกระทงทไดรบเชอบด 35

4.3 คะแนนรอยโรคทประเมนจากลาไสไกกระทงทไดรบเชอบดครงท 1 37

4.4 คะแนนรอยโรคทประเมนจากลาไสไกกระทงทไดรบเชอบดครงท 2 39

4.5 นาหนกตวทเพมขน ปรมาณการกนได และประสทธภาพการใชอาหารของไก

กระทงทไดรบขาทระดบตางๆ

41

ฌ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 ลกษณะโอโอซสตของเชอ Eimeria tenella และ Eimeria acervulina 3

2.2 แสดงวงจรชวตของเชอ Eimeria spp. 5

2.3 ลกษณะดอกและใบของฟาทะลายโจร 9

2.4 ลกษณะลาตนและเหงาไพล 17

2.5 ลกษณะของตนดปล

3.1 ไกกระทงทใชในการทดลอง โดยเลยงรวมในสปดาหแรก 28

3.2 การปอนเชอบดเขาไปในสวนของกระเพาะพก เมอไกอายได 9 วน 28

ก

การใชพชสมนไพรไทยในการเพมสมรรถภาพการเจรญเตบโต และ

ควบคมโรค บดในไกเนอ

USE OF DIETARY THAI HERBAL SUPPLEMENTATION ON

GROWTH PERFORMANCE AND COCCIDIA CONTROL IN BROILER

ดจดาว คนยง ณฐพร จนทรฉาย วรตน หาญธงชยDUDDOA KHONYOUNG NUTTAPORN CHUNCHAY VIRAT HANTHONGCHAI

มหาวทยาลยแมโจ – แพร เฉลมพระเกยรต

ต.แมทราย อ.รองกวาง จ.แพร

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาหาสมนไพรไทยทมอยในทองถนจงหวดแพร

ทดแทนการใชยาปฏชวนะเปนสารเรงการเจรญเตบโต และควบคมโรคบดในไกเนอ โดยแบง

การศกษาออกเปน 2 สวน คอ

สวนท 1 ทาการศกษาเบองตนหาชนดและระดบของสมนไพรทมในทองถน ไดแก ฟา

ทะลายโจร ขง ขา ไพล และดปล ในไกกระทง 255 ตว เมอไกกระทงอายได 11 วนทาการ

เหนยวนาใหเกดโรคบดโดยการปอนเชอบดชนดวคซนรวมในปรมาณ 10,000 โอโอซสต/ตว

จากนนแบงไกกระทงออกเปน 17 กลมทดลอง โดยแตละกลมทดลองม 3 ซาๆ ละ 5 ตว ไดแก กลม

ควบคม (T1) กลมทไดรบยากนบด Toltrazuril® (T2) กลมทไดรบฟาทะลายโจรทระดบ 2 4 และ 6

เปอรเซนต (T3, T4, T5 ตามลาดบ) กลมทไดรบขงทระดบ 2 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7, T8

ตามลาดบ) กลมทไดรบขาทระดบ 2 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10, T11 ตามลาดบ) กลมทไดรบ

ไพลทระดบ 2 4 และ 6 เปอรเซนต (T12, T13, T14 ตามลาดบ) กลมทไดรบดปลทระดบ 2 4 และ

6 เปอรเซนต (T6, T7, T8 ตามลาดบ) ทกกลมทดลองไดรบนาและอาหารแบบเตมท เมอไกอายได

20 วน (9 วนหลงจากปอนเชอ) ทาการตรวจดลกษณะมลและหาจานวนโอโอซสตในมล และเมอ

ไกอายได 18 และ 32 วน (7 และ 21 หลงจากไดรบเชอ) สมไกในแตละซาของกลมทดลอง เพอ

ศกษารอยโรค ผลการศกษาพบวา ลกษณะมลของทกกลมทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต

(p>0.05) อยางไรกดปรมาณโอโอซสตทขบออกมาในมลของกลมควบคมมคาสงทสด (p<0.05)

ข

และเมอดลกษณะรอยโรคทอาย 18 วน พบวา ทกกลมทดลองมคาคะแนนรอยโรคบรเวณลาไสเลก

สวนตนและไสตนไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) แตในสวนของลาไสเลก

สวนกลางและทายนน กลมทไดรบขงทระดบ 6 เปอรเซนตมคาตาทสด (p<0.05) เมอทาการศกษา

รอยโรคเมอไกอายได 32 วน พบวา ในสวนของลาไสเลกสวนกลางและทายนน ทกกลมทดลองม

คะแนนรอยโรคไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) แตคะแนนรอยโรคในสวนของลาไสเลก

สวนทายและไสตนมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยพบวา กลมทไดรบ

ไพลและขาทระดบ 2 เปอรเซนต มคาคะแนนรอยโรคลาไสเลกสวนทายตาทสด สวนกลมทไดรบ

ขาทระดบ 6 เปอรเซนตมคะแนนรอยโรคในสวนของไสตนตาทสด นอกจากนยงพบวากลมทไดรบ

ขามอตราการตายเกดขนตากวากลมอนๆ

สวนท 2 ทาการศกษาการใชขาผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของ

ไกกระทง โดยใชไกกระทงพนธอารเบอรเอเคอร จานวน 300 ตว เมอไกอาย 7 วน แบงไกออกเปน

7 กลมตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ กลมการทดลองละ 5 ซาๆ ละ 10 ตว กลมการทดลอง

ประกอบดวย กลมควบคม (T1) กลมทมการเสรมขา 0.5 เปอรเซนต (T2) กลมทมการเสรมขา

0.75 เปอรเซนต (T3) กลมทมการเสรมขา 1 เปอรเซนต (T4) กลมทมการเสรมขา 1.5 เปอรเซนต

(T5) กลมทมการเสรมขา 1.75 เปอรเซนต (T6) และ กลมทมการเสรมขา 2 เปอรเซนต ใหไกกระทง

ไดรบอาหารและนาแบบเตมท (ad libitum) จนกระทงไกอายครบ 42 วน พบวา การใชขาผงท

ระดบแตกตางกนไมมผลตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของไกกระทง แตมแนวโนมวาไกกระทงใน

กลมทเสรมขาในระดบท 1.75 และ 2 เปอรเซนต มนาหนกตวทเพมขนนอยกวาการเสรมขาผงใน

ระดบตา

การศกษาการใชสมนไพรไทย ไดแก ฟาทะลายโจร ขง ขา ไพล และดปล ในการ

ควบคมโรคบดนนพบวา ขามแนวโนมทจะสามารถควบคมควบคมโรคบดในไกเนอได และในแง

ของการใชขาเปนสารเพมการเจรญเตบโตนนยงใหผลไมดเทาทควร ถงแมจะใชในระดบตา (0.5%)

ดงนนผลทไดออกมาจงเปนขอมลเบองตน ถงความเปนไปไดในการใชสมนไพรไทยในการเปนสาร

เพมการเจรญเตบโตและควบคมโรคบดในไกเนอ ควรมการศกษาการใชขาในรปสารสกดแลว

เสรมในระดบตาตอไป

ค

Abstract

The objective of this study was to find out proper type and level of Thai herb to

replace antibiotic as growth promoter and control avian coccidiosis in broier. This study

was divided into two experiments:

Experiment 1: To study appropriate type and level of Thai herb from local area.

Five Thai herb such as Andrographis paniculata ( Burm.f. ) Wall. ex Nees, Zingiber

officinale Roscoe., Alpinia galanga Swartz, Zingiber cassumunar (Roxb) and Piper

chaba Hunt were screened for their anticoccidial activity. 255 eleven-days-old were

infected with Eimeria vaccine (10,000 oocysts/head) and divided into 17 treatment

groups: control (T1), basal diet mixed Toltrazuril® (T2), 2, 4 and 6 percent of

Andrographis paniculata ( Burm.f. ) Wall. ex Nees (T3, T4, T5), 2, 4 and 6 percent of

Zingiber officinale Roscoe (T6, T7, T8), 2, 4 and 6 percent of Alpinia galanga Swartz (T9,

T10, T11), 2, 4 and 6 percent of Zingiber cassumunar (Roxb) (T12, T13, T14), and 2, 4

and 6 percent of Piper chaba Hunt (T15, T16, T17) with 3 replications. All treatments

were provided feed and water ad libitum. Oocysts excretion and bloody diarrhea of

broilers were daily determined from 9 to 21 days after infected with Eimeria vaccine. At

18 days of age (at the seventh day after infected) and 32 days of age (at the twenty-first

day after infected), broiler of each replications were randomly determined lesion score.

The results showed that bloody diarrhea were not different (p>0.05) among the

treatment groups. However, oocysts excretion number in feces of control was the

highest (p<0.05). At 18 days of age, lesion scores of upper part of intestine and ceca

were not different (p>0.05) among the treatment groups whereas lesion scores of middle

and lower parts of small intestine in 6 percent of Zingiber officinale Roscoe group was

the lowest (p<0.05). In the other hand, at 32 days of age, lesion scores of middle and

lower part of intestine were not different (p>0.05) among the treatment groups whereas

lesion scores of upper part of intestine and ceca were different (p<0.05). Two percent of

Zingiber cassumunar (Roxb) showed the lowest lesion score of upper part of intestine

but 6 percent of Alpinia galanga Swartz showed the lowest lesion score of ceca. In

addition, mortality rate of Alpinia galanga Swartz treated group was the lowest compare

with all groups.

ง

Experiment 2: To study the use of powdered Alpinia galanga Swartz on growth

performance of broiler. Three-hundred seven day olds Arbor Acre strain broiler chicks

were randomly divided into 7 treatments, 5 replications (10 birds/replication). Dietary

treatments were: basal diet (control), basal diet supplemented with 0.5, 0.75, 1, 1.5, 1.75

and 2% of powdered Alpinia galanga Swartz. All treatments were provided feed and

water ad libitum until 42 days of age. It was found that body weight grain of 1.75 and

2% of powdered Alpinia galanga Swartz supplementation showed the lowest compare

with low level of powdered Alpinia galanga Swartz, however all treatments were not

significantly different (p>0.05). Feed intake and feed efficiency of all treatments were not

significantly different (p>0.05).

It was concluded that Zingiber cassumunar (Roxb) showed tendency to control

coccidian in broiler. However, using Zingiber cassumunar (Roxb) as growth promotant

was not effective in broiler. Therefore, further research will be carried out extracted

Zingiber cassumunar (Roxb) for using in low level.

1

บทท 1 บทนา

ทมาและความสาคญของปญหาในการวจย

อตสาหกรรมการเลยงไกเนอในประเทศไทยมการเจรญเตบโตขนอยางรวดเรว ในแตละป

ประเทศไทยมการสงออกของผลตภณฑไกเนอเปนมลคาหลายพนลานบาท ซงเปนผลมาจากการ

พฒนาดานเทคโนโลย และ องคความรนามาใชในการเลยงไกใหมประสทธภาพมากยงขนรวมถง

การใชยาปฏชวนะ (Antibiotics) ผสมลงในอาหารสตว เพอเปนสารเรงการเจรญเตบโต (Growth

promotants) และยงเปนการควบคมโรคทมกเกดขนในอตสาหกรรมการเลยงไกเนอ อยางไรกด

การใชยาปฏชวนะนนอาจกอใหเกดการตกคางในตวสตวรวมถงผลตภณฑจากสตว และสงผลตอ

ผบรโภค ดงนนทางสหภาพยโรป (EU) จงไดเขมงวดในการใชยาปฏชวนะในอาหารสตว และมการ

กาหนดนโยบาย Zero Tolerance หรอกฎยาตกคางตองเปนศนย คอ ตองไมมยาตกคางสาหรบ

อาหารทนาเขา รวมถงยากนบด ดงนน ประเทศไทยในฐานะเปนผผลตจงตองมการหาสารสกด

จากธรรมชาตใชแทนยาปฏชวนะในอาหารสตว โดยไมสงผลเสยตอสตวและผบรโภค ซงพช

สมนไพรไทยนนเปนสารทนาใจ เนองจากสารบางชนดในสมนไพรมคณสมบตในการตานเชอโรค

หาไดงายและราคาไมแพง เชน ขง ขา ฟาทลายโจร ดปล เปนตน ดงนน การวจยนจงเปน

การศกษาหาพชสมนไพรไทยทสามารถตานฤทธของเชอบด (coccidia) และเพมสมรรถภาพการ

เจรญเตบโต ใชทดแทนยาปฏชวนะในอาหารสตว เพอไดอาหารปลอดภยสผบรโภค

วตถประสงคของโครงการวจย เพอศกษาการใชพชสมนไพรทดแทนการใชยาปฏชวนะเปนสารเรงการเจรญเตบโต และ

ควบคมโรคบดในการเลยงไกกระทง

ขอบเขตของการวจย 1.1 ทาการศกษามงเนนการหาชนดของสมนไพรทพบในทองถนของจงหวดแพร ไดแก

ไพล ฟาทะลายโจร ขง ขา ดปล ขมนชน โดยสมนไพรทนามาใช จะทาใหอยในรป

ผงแหงปน ซงทาการอบทอณหภมไมเกน 60 องศาเซลเซยส และบดผานตะแกรง กอน

นามาศกษาหาระดบทสามารถยบยงการเกดโรคได เพอหาชนดและระดบของ

สมนไพรทเหมาะสมออกฤทธควบคมเชอบด

2

1.2 ศกษาผลของการใชสมนไพรทไดจากการทดสอบระดบทสามารถยบยงการเกดโรค

ไดมาใชในไกกระทง เปรยบเทยบกบการใชยาปฎชวนะ ตอสมรรถภาพการผลต

(นาหนกทเพม, อตราการเจรญเตบโต, อตราการแลกเนอ) และลกษณะมลไก และรอย

โรคทเกดขน

ผลสาเรจของการวจยทคาดวาจะไดรบ 1.แกปญหาในดานสารตกคางในเนอสตว ซงเปนประเดนทสาคญททาใหการสงออกเนอไก

ของไทยไมถกระงบการสงออก

2.เปนการลดตนทนราคายาปฏชวนะทสงนาเขามาจากตางประเทศ และยงเปนการ

สงเสรมการปลก และเพมมลคาของพชสมนไพรพนบานบางชนดใหแกเกษตรกร

3.เกดระบบการเลยงสตวแบบอนทรย ไดเนอไกทปลอดสารเคมและมสขภาพแขงแรง

หนวยงานทจะนาผลการวจยไปใชประโยชน

1. เกษตรกรผเลยงสตวไกกระทง

2. สหกรณ หรอบรษทเอกชนผผลตอาหารสตว

3. กรมปศสตว

4. สถาบนการศกษา โรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย

3

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

2.1 ความรเกยวกบ โรคบด (Coccidiosis)

โรคบดเปนโรคทเกดขนกบระบบทางเดนอาหารและมความสาคญทางเศรษฐกจใน

อตสาหกรรมการเลยงไกเนอในหลายประเทศ มรายงานวาเกษตรกรผเลยงไกในแอฟรกาใตตอง

รบภาระคาใชจายเพมขนคดเปนมลคา 0.02 เหรยญสหรฐตอไกหนงตวในการใชยารกษา (Naidoo

et al., 2008) สาหรบประเทศไทยนนโรคบดนบวาเปนปญหาทสาคญเชนเดยวกน

โรคบดสามารถตดตอไดโดยการแพรกระจายในฝงหรอตางฝง กอใหเกดความเสยหาย

รนแรงและตอเนอง ซงมสาเหตจากเชอโปรโตชว Eimeria spp. ซงกอใหเกดลกษณะรอยแผลท

ลาไส ทองเสย ลาไสอกเสบและตาย ซงเชอบดมอย 9 ชนด คอ Eimeria tenella, Eimeria

necatrix, Eimeria acervulina, Eimeria hagani, Eimeria mivati, Eimeria praecox,

Eimeria mitis, Eimeria maxima, Eimeria bruetti แตเชอบดทกอใหเกดความรนแรงและพบมาก

คอ Eimeria tenella, Eimeria necatrix และ Eimeria acervulina (Duffy et al., 2005) หากเกด

กบลกไกทมอายตากวา 3 สปดาหจะกอใหเกดอนตรายมาก เนองจากเชอมเวลามากพอทจะเพม

จานวนทาใหความรนแรงของโรคสงขน เมอไกปวยเปนโรคแลวอตราการตายสงมากอาการของโรค

บด คอ ทองเสย ถายอจจาระเปนมกเลอด (bloody diarrhea) ซงความรนแรงของโรคขนอยกบ

หลายปจจย เชน จานวนโอซสตทไดรบเขาไป สายพนธ (strian) ของเชอบด พนธไก อาย สภาพของ

ไก อาหาร และ การจดการ รวมไปถงสงแวดลอมในการเลยง

ภาพท 2.1 ลกษณะโอโอซสตของเชอ Eimeria tenella และ Eimeria acervulina

ทมา : Combating resistance (2010)

4

2.1.1 วงจรชวตของเชอบด (Life cycle)

วงจรชวตเรมจากสตวปวยมการขบถายโอโอซสตซงมลกษณะเปนเซลลเดยวทยงไมมการ

สรางสปอร (Single-celled unsporulated oocyst) ซงจะปะปนมากบอจจาระและตดอยกบวสด

รองพน โดยในระยะนจะยงไมสามารถกอโรคได แตเมอสภาวะเหมาะสมคอมชวงของอณหภม 25-

28 องศาเซลเซยส โอโอซสตจะมการเปลยนโครงสรางภายในโดยมการแบงตวสรางสปอรไดเปน

ลกษณะรปกระสวย (Sporozoites) 4 ค โดยโอโอซสตระยะนจะเรยกวาระยะตดตอ (Sporulated

oocyst) (Conway and Mckenize, 1991 อางโดย ววฒน, 2546) ซงจะใชระยะเวลาประมาณ 48

ชวโมง จงจะเปนตวกอโรคได แตทงนกขนกบสายพนธของเชอบดแสดงดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 แสดงระยะเวลาในการสรางสปอรของเชอบดในแตละชนด

สายพนธเชอบด เวลาตาสดทใชในการสรางสปอร (ชวโมง)

E. acervulina 17

E. brunetti 18

E. maxima 30

E. mitis 15

E. necatrix 18

E. praecox 12

E. tenella 18

ทมา: ดดแปลงมาจาก Coccidia Life Cycle in Poultry (2010)

http://www.baycox.com/68/Coccidia_Life_Cycle.htm

เมอไกกนโอโอซสตระยะตดตอเขาไป กจะถกยอยในทางเดนอาหารทาใหสวนของเปลอก

โอโอซสตถกทาลาย ทาใหไดสปอรโรซสต (Sporocysts) หลดออกมา จากนนกจะถกนายอยและ

นาดจากสวนของลาไสเลกยอยไดเปน สปอรโรซอยท (Sporpzoites) ซงโปรโตซวทงสามชนดจะม

วงจรชวตทเหมอนกนแตจะแตกตางกนในดานจดทเขาทาลายและระยะเวลา ซงในกรณของเชอ

E.telnella สปอรโรซอยทจะเขาไปฝงตวทเซลลเยอบผนงลาไส (Epithelial cell) ทสวนของไสตน

เรยกวาระยะ โทรโฟซอยท (Trophozoite) ซงจะมการแบงเซลล ทาใหไดชซอนท (Schizonts) หรอ

เมรอนท (Meronts) ภายในจะมเมอรโรซอยท (Merozoints) อยเปนจานวนมาก หลงจากนนเมอรโร

ซอยทจะแทรกเขาไปในเนอเยอลาไสตอๆ กนไป ทาใหมการถกทาลายของเยอบอยางตอเนอง การ

5

แบงตวในระยะนจะเปนแบบไมมเพศ (Asexual Division) การแบงตวแบบไมมเพศจะเกดขน

ตดตอกน 2-3 ครง ซงจะแตกตางกนแตละสายพนธ ในระยะสดทายเมอรโรซอยทบางตวจะ

เปลยนแปลงตวเองเปนเซลลตวผ (Male Gamete) และบางตวจะเปนเซลลตวเมย (Female

Gamete) เซลลตวผและเซลลตวเมยจะมาผสมพนธกนเปลยนแปลงเปนโอโอซสตถกขบออกมา

นอกรางกายไกดงแสดงใน ภาพท 2.2

ภาพท 2.2 แสดงวงจรชวตของเชอ Eimeria spp.

ทมา : Life cycle of coccidia (2010)

2.1.2 อาการและวการ

อาการและวการทพบแตกตางกนแลวแตชนดและปรมาณของเชอทไกแตละตวไดรบเขาไป

อาการแรกทสงเกตเหนไมคอยชดเจน แตปรมาณการกนอาหารจะเรมลดลง และเมอตดเชอไป

ระยะหนงไกจะแสดงอาการซม ยนสมกน ปกตกทงสองขาง ขนยง ทองเดน อจจาระมเลอดปน ซง

อาการลกษณะนมกเปนรนแรงถงตายในระยะเวลาภายใน 12-15 วน หลงจากไดรบเชอ ในไกทโต

เตมทมกเปนชนดเรอรงและเกดขนอยางชาๆ โดยปกตอาจม 2-3 ตวทแสดงอาการ กลาวคอ หนา

และหงอนซด เบออาหาร ผอม อาการภายในจะพบอวยวะทเกยวกบลาไส วการตางๆ ทเกดขนอย

6

กบชนดของเชอ เชน บดไสตนสงผลใหมจดเลอดออกทไสตนในวนท 5-6 ของวงจรชวต ถาย

อจจาระเปนมกเลอด ทางเดนอาหารจบตวเปนกอนขาว ตอมาผนงลาไสหนา มเมอกขาว มกอน

เลอด (เชนทร, 2547)

ตารางท 2.2 ความรนแรงตามจานวนโอโอซสตทไดรบในหนงครง

จานวนโอโอซสตทไดรบ วการ

<150 ไมมเลอดออก และไมมการตาย

150-500 เลอดออกเลกนอย และไมตาย

1,000-3,000 เลอดออกมา และไกตายจานวนเลกนอย

3,000-5,000 เลอดออกรนแรง และมอตราการตายปานกลาง

>5,000 เลอดออกรนแรง และมอตราการตายมาก

ทมา : วโรจน (2526) อางโดย อรญา (2548)

ในสวนของอาการภายในทเกดขนทสวนของลาไสนนกลมอาการ และรอยโรค จะแตกตาง

ไปตามสายพนธ ดงนน จงแยกออกไดดงน

Eimeria tenella เชอนจะกอใหเกดโรคทสวนของไสตนของไก ลกษณะจะเกดการอกเสบ

รนแรง และมเลอดครงสงผลใหเกดสภาวะเลอดจาง และอตราการตายสง จานวนของเชอทสามารถ

กอโรคไดพบวาเมอไกไดรบเชอ 150-500 โอโอซสต จะทาใหไกแสดงอาการ แตอตราการตายตา

แตถาไดรบเชอ 3,000-5,000 โอโอซสต จะแสดงอาการรนแรงและอตราการตายสง กลมอาการจะ

พบไดบอยในไกอายตงแต 4-10 สปดาห ในบางฝงอาจมการระบาดของโรคชาซงจะพบไดทอาย

12-16 สปดาห ไกปวยจะเรมแสดงอาการเบออาหาร ซม อตราการกนอาหารลดลง อจจาระเหลว

เปนนา แสดงอาการได 4 วน ถดไปอจจาระจะเหลวขน และหลงเรมแสดงอาการได 5-6 วน

อจจาระจะมเลอดสดปนออกมา ตวทเปนโรครนแรงจะฟบหมอบ ขนฟ ซงเกดจากอณหภมใน

รางกายลดลงจากการสญเสยเลอด ปกตก หงอนซด และตาย การตายของฝงทปวยจะตรวจพบได

หลงแสดงอาการ 5-6 วน อาการของโรคจะสงเกตไดครงแรกประมาณ 72 ชวโมง หลงตดเชอ

ระยะเวลาของการเกดโรคตงแตเรมอาการจนถงสลบ จะอยในระยะ 12-15 วน รอยโรคทสวน

อวยวะอนไมเดนชด ทสาคญคอจะพบวาสวนของไสตนจะมการอกเสบรนแรงมเลอดคงปะปนกบ

กากอาหาร เยอบไสตนจะมการกอตวหนา และบางสวนจะลอกหลดเมอลางกากอาหารออกจะพบ

แผลหลดมเลอดออกทวไป เมอโรคแสดงอาการรนแรงหรอไกไมตายในระยะแรก จะพบวากาก

7

อาหารในไสตนจะจบตวเปนกอนขาว กอนนจะถกขบออกมาภายหลงอตราการตดเชอ 60-80%

อตราการตาย 10-20% ในไกอายนอย สวนในไกอายมากอตราการตดเชอ และอตราการตายตา

Eimeria necatrix จะทาใหเกดการอกเสบของลาไส และมเลอดคง การเกดโรคบดจากเชอ

สายพนธนจะมความรนแรง และอตราการตายสงกวาสายพนธอน พบวาเมอไกไดรบเชอ10,000 โอ

โอซสต จะทาใหไกแสดงอาการเปนโรคไดรนแรงเหมอนกบทระบาดตามธรรมชาตในชวงอายของ

การเกดโรคพบไดในอาย 10-14 วนไกปวยจะเรมแสดงอาการซม เบออาหาร ขนฟ ตวทปวยรนแรง

จะหยดกนนาหยดกนอาหาร และฟบหมอบ ในระยะแรกจะพบวามอาการทองเสย อจจาระเหลว

เปนนา เมออาการรนแรงอจจาระจะขนขนเลกนอย มสนาตาลเขมหรอมเลอดปนออกมา ไกทไม

ตายจะยงคงถายอจจาระทมเลอดปนออกมาจนถงวนท 8-10 หลงแสดงอาการ และไกจะเรมตาย

หลงแสดงอาการในวนท 5 แตอตราการตายสงสดจะพบในวนท 6-8หลงแสดงอาการตาแหนงของ

โรคจะพบทลาไส จดเหลานมจานวนมาก และกระจาย บางครงอาจพบหยอมเลอดออก ขนาดเลก

เมอเปดผาลาไสจะพบเลอดสดคงอยปะปนกนกบกากอาหาร กลามเนอจะขยายตวเปนผลทาให

ลาไสโปงพองดภายนอกคลายไสกรอก ลกษณะดงกลาวนจะพบไดในวนท 5 หลงแสดงอาการ โดย

ขนาดของลาไสจะขยายใหญออกเปน 5-10 เทา ของขนาดปกต เมอลางเอากากอาหารออกจะพบ

ผนงดานในมแผลหลมขนาดเลก มเลอดออกกระจายทวไป ทไสตนอาจพบมเลอดคงแตไมพบรอย

โรค อตราการเกดโรคสงมาก คออยในระหวาง 90-100% ในบางฟารม และอตราการตายจะอยใน

ระหวาง 30-60% สวนมากเกดโรคในไกอายมาก อตราการตาย และการเกดโรคจะนอยกวา

Eimeria acervulina ไกทเกดโรคจะแสดงอาการแบบเรอรง ไกปวยจะแสดงอาการซม ผอม

และกลามเนอหนาอก หดตว ซงจะพบไดในวนท 4 หลงแสดงอาการ กระดกจะโผลใหเหนชดเจน

การกนอาหาร และนาหนกลดลง อจจาระเหลว และมสเทาซงจะพบกอนยเรตขนาดใหญปะปนมา

กบอจจาระ อตราการตายตา เมอทาการผาซากจะพบรอยโรคทบรเวณสวนตนของลาไส เมอทา

การเปดผาซากจะพบแถบขาวๆ ขวางอยตลอดลาไส รอบแถบดงกลาวอาจตรวจพบไดกอนการผา

ขนาดของลาไสจะขยายพองโตกวาปกต ในรายทรนแรงอาจพบเมอกหรอของเหลวปะปนอยกบ

กากอจจาระ

2.1.3 การวนจฉยโรค

การวนจฉยโรคบดในไกนนทาไดหลายวธการ แตวธการทดทสด คอ การผาซาก โดยการ

เลอกตวแทนของไกทสงสยมาผาตรวจ และตรวจสอบตาแหนงวการทเกดโรคเปนเครองชวดทด ซง

สามารถจะบอกชนดหรอแยกชนดตางๆ ของเชอบดไดโดยวธการตรวจวนจฉย นอกจากวธการผา

ซากดงกลาวแลวยงสามารถตรวจโดยวธการอนๆ ไดดงตอไปน

8

2.1.3.1 การสงเกตอาการ (Clinical observation) เปนการสงเกตโดยดจากลกษณะ

ภายนอกวาไกมอาการซม ชอบสมกน ขนฟหยอง และดจากลกษณะมลวามเลอดปนออกมาหรอไม

2.1.3.2 Dropping score วธการนใชการใหคะแนนโดยดจากลกษณะของมลไกทขบถาย

ออกมาตามวธการของ Youn and Noh (2001) โดยมเกณฑในการใหคะแนนความรนแรงของโรค

ตามมกเลอดทปนออกมาในมล

2.1.3.3 การตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory investigation) สามารถทาไดหลาย

วธการไดแก

1) การตรวจหาโอโอซสตในอจจาระ เปนการตรวจสอบโดยเกบอจจาระของไก

ทสงสยวาจะเปนโรคมาตรวจหาโดยใชกลองจลทรรศน โดยการวนจฉยแบบนสามารถจาแนกแยก

ชนดของเชอได โดยการพจารณาจากขนาด รปรางทแตกตางกนของโอโอซสตในอจจาระ

นอกจากนยงสามารถตรวจดระดบความรนแรงของโรคโดยทาการนบเพอดจานวนโอโอซสตทปน

มากบอจจาระ

2) Histopathology method เปนวธการตรวจสอบเนอเยอลาไสทมการตดเชอโดย

การตดสวนของลาไสยอมดวยสยอม เพอตรวจหาระยะตางๆ ของเชอบดและการเปลยนแปลงทาง

histopathology ของเนอเยอทมเชอ วธนสามารถระบระยะของการเจรญเตบโตได

2.1.3.4 Lesion scoring เปนการพจารณาระดบความรนแรงของโรคจากรอยโรคทลาไส

โดยมเกณฑการใหคะแนน (Johnson and Reid, 1970) ซงลาไสในแตละสวนจะเกดจากเชอบดท

แตกตางกน โดยสวนของลาไสเลกจะแบงออกเปน 4 สวนเพอใหคะแนน ดงน

1) ลาไสเลกสวนตน (Duodenum)

2) ลาไสเลกสวนกลาง ซงเรมตงแตสวนทายของ Duodenum ไปจนถงถงไขแดง

(yolk sac)

3) ลาไสเลกสวนปลาย

4) ไสตน

สาหรบเกณฑการใหคะแนนจะแบงออกเปน 4 ระดบ คอ ถาไมมรอยโรคเกดขน จะให

คะแนนเปน 0 แตถารนแรงคะแนนจะเปน 4

2.1.4 การปองกนและการรกษา

การปองกนโรคบดนน โดยทวไปแลวจะใชวธการผสมยาตานบด (Coccidiostats) ลงใน

อาหารสตว เชน ยากลมซลฟา เปนตน แตการปองกนโดยวธนจะสงผลใหยาตกคางในตวสตวและ

ผบรโภค กอใหเกดปญหาการดอยาหรอเกดอาการเปนพษได ซงมรายงานวา การไดรบยา

9

sulfonamide เพอใชในการรกษาโรคบดในปรมาณสง สงผลใหเกดอาการเลอดออก ไตถกทาลาย

การเจรญเตบโตลดลงและเกดการตานยาของเชอบด (รงโรจนและมานพ, 2533) นอกจากนการใช

ยาตานบดในอาหารไกเนอนน หลงจากทหยดใชยายงพบการตกคางของยาในเนอสตว ซงการ

ตกคางจะคอยๆลดลง แตตองใชเวลาหลายวน

การทาวคซน เปนวธหนงทนยม วคซนทปองกนโรคบดทแนะนาออกสตลาดเมองไทย จะประกอบดวยโอโอซสของไอเมอเรย 8 สายพนธ ไดแก Eimeria acervulina, Eimeria hagani,

Eimeria mivati, Eimeria praecox, Eimeria necatrix, Eimeria maxima, Eimeria bruetti และ Eimeria tenella จากการแนะนาของบรษทผผลตใหเรมทาไดในไกอายระหวาง 4-14 วน แตชวงเวลาทเหมาะสมควรจะใชเมอไกแขงแรง คอ ควรมอาย 1 สปดาห หรอไมเกน 12 วน 2.2 ความรเกยวกบพชสมนไพรไทย

การใชสมนไพรในอตสาหกรรมการผลตสตวไมวาจะใชเพอเปนสารเพมประสทธภาพการ

ผลต การควบคมและรกษาโรค ถอวาเปนแนวทางหนงทอาจลดการนาเขาของเวชภณฑตางๆ เชน

ยาปฏชวนะ จากตางประเทศ ทาใหชวยประหยดเงนตรา รวมทงเปนทางเลอกทไดรบความสนใจ

และไดผลตภณฑสตวปกทปลอดสารเคมตกคาง ซงอาจชวยลดปญหาการกดกนทางการคาจาก

ตางประเทศอกดวย สาหรบสมนไพรพนบานทมปลกทวทกภาคของประเทศไทยสามารถหามาใชได

งาย รวมทงมสารสาคญทออกฤทธบรรเทาอาการทองเดนในคนได นาจะใหผลดเมอนามาควบคม

โรคเกยวกบระบบทางเดนอาหารของสตว

2.2.1 ฟาทะลายโจร มชอวทยาศาสตรวา Andrographis paniculata ( Burm.f. ) Wall.

ex Nees เปนพชอยในวงศ Acanthaceae มชออนๆวา นาลายพงพอน (กรงเทพฯ), หญากนง

(สงขลา), ฟาสาง (พนสนคม), เขยตายยายคลม (โพธาราม), สามสบด (รอยเอด), เมฆทะลาย

(ยะลา), ฟาสะทาน (พทลง)

ภาพท 2.3 ลกษณะดอกและใบของฟาทะลายโจร

ทมา : ฟาทะลายโจร (2552)

10

ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมลมลกสง 30-60 เซนตเมตร ลาตนตงตรง สวนปลายกง

เปนสเหลยม แตกกงกานสาขามากมาย ออกเปนใบเดยว ลกษณะใบแคบ รปรางเรยวยาว กวาง

ประมาณ 1 เซนตเมตร ยาว 3-12 เซนตเมตร ผวใบเปนมนสเขยว ดอกออกเปนชอเลกๆ ตามงามใบ

และสวนยอดของตน มสขาว หรออมมวง ออนๆ ลกษณะของดอกเปนหลอด กลบดอกดานบนม 3

กลบ ดานลางม 2 กลบ ผลเปนฝกแบนขนาด 3-4 มลลเมตร คลายฝกตอยตง เมอผลแกเตมทจะ

แตกออกเปน 2 ซก มเมลดสนาตาลซกละ 3-7 เมลด ตนและใบมรสขมมาก สวนทใชเปนยาคอ ราก

ใบ ทงตน

การใชฟาทะลายโจรเปนสมนไพรนนจะใชเฉพาะสวนทอยบนดน ทงในรปสดหรอแหงกได

โดยเกบกอนทดอกจะบาน ซงสรรพคณของฟาทะลายโจรนน ในทางการแพทยแผนโบราณของจน

ใชรกษาโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนบน โดยสามารถใชทงในรปใบสดและใบแหง ในประเทศ

อนเดยจะใชแกอาการทองรวงและบด รวมทงเปนยาบารงรางกาย สาหรบในประเทศไทยนน ฟา

ทะลายโจรไดมการใชมานาน เพอเปนยาแกไข แกเจบคอ แกทองเสย โดยถาเปนรปสดใหใช 1-3

กามอ ตมนาดมกอนอาหาร วนละสามครง สวนรปแหงจะบดเปนผงละเอยดแลวนามาปนเปนยา

ลกกลอน (ฐานขอมลองคความร สมนไพรไทย, 2553)

ฟาทะลายโจรมสวนประกอบทางเคมเปนสารจาพวกแลคโตน (lactones) หลายชนด

ไดแก แอนโดรกราฟโฟไลด (andrographolide), นโอแอนโดรกราฟโฟไลด (neoandrographolide)

และดออกซ-แอนโดรกราฟโฟไลด (deoxy-andrographolide) เปนตน โดยในแตละพนททปลกกม

ปรมาณทแตกตางกน จากการศกษาของนนทนาและคณะ (2549) ไดทาการตรวจหาปรมาณแลค

โตนรวมในฟาทะลายโจรพบวาอยในชวง 6.53-13.02 เปอรเซนต นอกจากนสดสวนและปรมาณ

ของสารแลคโตนแตละชนดในสมนไพรฟาทะลายโจรยงผนแปรไปตามฤดกาลเกบเกยวและชนสวน

ของตนพชรวมทงระยะเวลาในการเกบรกษาลวนมผลตอปรมาณและความคงตวของสารออกฤทธ

ตางๆ

ธดารตน (2534) ไดทาการศกษาการใชสารสกดฟาทะลายโจรดวยแอลกอฮอล 70 และ 85

เปอรเซนต เพอทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย ทเปนสาเหตของโรคอจจาระรวงโดยใชวธ Agar

dilution พบวา สารสกดทงสองชนดมฤทธยบยงเชอทเปนสาเหตของโรคอจจาระรวงจากเชอ E.coli

และ salmonella ไดด แตในการใชรกษาโรคบดทไมมตว (Shigella dysenteriae) ควรใชสารสกดท

ระดบ 85 เปอรเซนต จงนบไดวาสมนไพรฟาทะลายโจรมศกยภาพในการรกษาโรคอจจาระรวง และ

บดได ซงฟาทะลายโจรจะมฤทธกระตนภมตานทานของรางกาย โดยการกระตนใหเกดภมคมกน

สรางเมดเลอดขาว เพอใหเมดเลอดขาวจบกนสงแปลกปลอม

11

จากการศกษาของกศลและวรรณพร (2536) ในการใชฟาทะลายโจรในการปองกนโรค

หลอดลมอกเสบ โดยนาฟาทะลายโจรทงตนมาผงแดดใหแหงจากนนนาไปบดใหละเอยด นาไป

ผสมกบอาหารไกเนอสาเรจรปในระดบ 1 เปอรเซนต พบวาอตราการเพมนาหนก ปรมาณอาหารท

กนและรสชาตของเนอไกไมแตกตางจากไกทไมไดรบสมนไพร แตไกมสขภาพดเหมอนไกทไดรบ

วคซนหลอดลมอกเสบ นอกจากนยงทาการศกษาการใชฟาทะลายโจรทระดบ 0.5 และ 1

เปอรเซนต ผสมลงในอาหารสาเรจรปของไกกระทงเพอเรงอตราการเจรญเตบโตเปรยบเทยบกบ

การใชยาปฏชวนะคลอเตตราซยคลนในระดบ 50 มลลกรมตอกโลกรม พบวา นาหนกตว ปรมาณ

การกน ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนเนอและอตราการตายไมแตกตางกนทางสถต(p>0.05)

รชดาวรรณ และคณะ (2542) ไดทาการศกษาการเสรมฟาทะลายโจรทระดบ 0.1, 0.2,

0.3, 0.4 และ 0.5 เปอรเซนตในอาหารไกไขพนธอซาบราวนอาย 28-42 สปดาห ตอสมรรถภาพการ

ใหผลผลตไข คณภาพไขและเปอรเซนตการเลยงรอด พบวา การเสรมฟาทะลายโจรไมมผลตอ

สมรรถภาพการใหผลผลตไข แตการเสรมฟาทะลายโจรทาใหอตราการเลยงรอดของแมไกสงกวา

การไมเสรมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

ในดานไกเนอนน รชดาวรรณ (2543) ศกษาพบวาการเสรมฟาทะลายโจรทระดบ 0.2, 0.3,

0.4 และ 0.5 เปอรเซนตในอาหารเปรยบเทยบกบการใชยาปฏชวนะทระดบ 0.5 เปอรเซนต พบวา

สมรรถภาพการผลตและอตราการเลยงรอดไมมความแตกตางกน และเมอทาการศกษาในไก

ลกผสมพนเมองทระดบ 0, 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 เปอรเซนตในอาหาร โดยศกษาในชวงอาย

0-12 สปดาห พบวา สมรรถภาพการผลตไมมความแตกตางกน แตมแนวโนมวาการเสรมฟา

ทะลายโจรทาใหเปอรเซนตการเลยงรอดสงกวากลมทไมไดรบการเสรม

ธรรมศาสตร (2548) ไดทาการศกษาการใชสมนไพรฟาทะลายโจรเพอทดแทนการสรมสาร

ปฏชวนะสาหรบเรงการเจรญเตบโตในไกเนอ โดยเสรมฟาทะลายโจรบดผงทระดบ 0.5, 0.75 และ

1 เปอรเซนต พบวา สมรรถภาพการเจรญเตบโตและคณภาพซากตลอดการเลยง 0-7 สปดาหของ

ไกกระทงทไดรบฟาทะลายโจรไมแตกตางกบกลมทใชยาปฏชวนะ (ฟลาโวมยซน 5 ppm) รวมทง

ทาการศกษาลกษณะเนอเยอของตบและไต ซงไมพบความเปนพษของสมนไพรฟาทะลายโจร โดย

เขาไดแนะนาวาควรใชฟาทะลายโจรบดผงไมเกน 0.5 เปอรเซนต

เทอดและคณะ (2545) พบวา การใชฟาทะลายโจรมผลชวยในการกระตนการเสรมสราง

ภมคมกนตอ ND Virus และชวยลดอตราการตดเชอบด Eimeria spp. ในไกทปวยดวยอาการท

เกยวกบระบบทางเดนอาหารทเกดขนตามธรรมชาตขณะอาย 17 วน

12

จากการศกษาของ สธาและคณะ (2548) พบวาการใชฟาทะลายโจรและใบฝรงตอการ

เจรญเตบโตและประสทธภาพการใชอาหารของไกเนออาย 0-6 สปดาห ผลการทดลองพบวา การ

ผสมสมนไพรใบฝรงและฟาทะลายโจรในอาหารไกกระทงอาย 0-6 สปดาห สามารถใชไดโดยไมม

ผลกระทบตอปรมาณอาหารทกน นาหนกตวเพม ประสทธภาพการใชอาหารตลอดจนอตราการ

ตายและคณภาพซากแตอาหารทมการเสรมระดบใบฝรงทง 2 ระดบ หรอเสรมใบฝรงรวมกบฟา

ทะลายโจรระดบตา ทาใหไกเนอเพศผมเปอรเซนตไขมนชองทองลดลงอยางมนยสาคญทางสถต

ปน และคณะ (2549) ไดทาการศกษาการเสรมสมนไพรฟาทะลายโจรในสตรอาหารไก

เบตง ในชวงอายแรกเกดถงแปดสปดาห พบวาการผสมสมนไพรฟาทะลายโจร 0.1-0.3% ใน

อาหารจะทาใหนาหนกตวทเพมขน ปรมาณอาหารทกนได ประสทธภาพการใชอาหาร อตราการ

ตายและตนทนคาอาหารตอกโลกรมนาหนกตวทเพม ตลอดการทดลองไมแตกตางกบการใชสตร

อาหารควบคม และอาหารควบคมเสรมยาปฏชวนะ (P>0.05) แตเมอเพมระดบการใชสมนไพรฟา

ทะลายโจรสงขนมากกวา 0.5% พบวานาหนกตวทเพมขน ปรมาณอาหารทกน ประสทธภาพการใช

อาหารและตนทนคาอาหารตอกโลกรมนาหนกตวทเพม ลดลงอยางมนยสาคญยงทางสถต

(P<0.05) สวนอตราการตายของทกกลมไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) คอ ตายเฉลย 1.37%

2.2.2 ขง มชอวทยาศาสตรวา Zingiber officinale Roscoe. อยในวงศ

ZINGIBERACEAE มชอภาษาองกฤษ Ginger และชอทองถนวา ขงแกลง, ขงแดง (จนทรบร), ขง

เผอก (เชยงใหม), สะเอ (แมฮองสอน), ขงบาน, ขงแครง, ขงปา, ขงเขา, ขงดอกเดยว (ภาคกลาง),

เกย (จนแตจว)

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ขงเปนพชลมลก ม "เหงา" อยใตดน เปลอกเหงามสนาตาล

เหลอง แตเนอภายในมสเหลองอมเขยว ขงจดเปนพชตระกลเดยวกบขา ขมน กระวาน เรว ขงออน

มสขาวออกเหลอง มรสเผดและกลนหอม ยงแกยงมรสเผดรอน

ลาตนบนดนมลกษณะเปนกอสงประมาณ 90 เซนตเมตร กานใบเปนกาบหมซอนกน ใบ

เปนใบเดยวออกสลบเรยงกนเปนสองแถว มรปรางคลายใบไผ ปลายใบเรยวแหลม ดอกมสขาว

ออกเปนชอบนยอดทแยกออกมาจากเหงา ดอกมลกษณะเปนทรงพมปลายดอกแหลม มเกลดอย

รอบๆ ดอกจะแซมออกมาตามเกลด ผลมลกษณะกลมแขง

ขงเปนพชตองการนาเพอการเจรญเตบโตเชนเดยวกบผกชนดอนๆ ฉะนนจงตองอยใกล

แหลงนาและเปนนาทดมคณภาพด อณหภมทเหมาะสมอยทประมาณ 30 องศาเซลเซยส และจะ

ชะงกการเจรญเตบโตทอณหภมตากวา 15 องศาเซลเซยส

13

สารสาคญของขงมกลนหอมเฉพาะตว โดยสวนของเหงาจะมกลนหอมจากนามนหอม

ระเหย (Volatile oils) ซงมสารสาคญในกลม Sesquiterpene hydrocarbon ซงเปนสวนประกอบ

หลก ไดแก Zingeberene 35 เปอรเซนต Curcumene 18 เปอรเซนต และ Farnesene 10

เปอรเซนต นอกจากนยงมสาร Bisabolene และ b-sesquiphellandrene ซงมเพยงเลกนอย

นอกจากนยงพบสารประกอบในกลม Monoterpenoids hydrocarbon ซงประกอบดวย 1,8-

Cineole, Linalool, Borneol, Neral และ Geraniol นอกจากนามนหอมระเหยแลว เหงาขงยงมสาร

ททาใหเกดรสเผดรอน เชน Gingerols, Shogaols, Paradols และ Zingerone

สวนประกอบอนๆ คอ ไขมน แปงและยางเมอก (Gum) นอกจากน ขงยงมสารอาหารทม

คณคาตอรางกายอก คอ โปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต แคลเซยม วตามนเอ และยงมเอนไซมยอย

โปรตน (Proteolytic enzyme) ทเรยกวา Zingibain

สรรพคณของขงในตารายาไทยนน ใชเหงาขงสดขนาดเทาหวแมมอตมกบนา หรออาจใช

ผงขงแหงชงนาดมในการชวยขบลม แกทองอด ทองเฟอ ชวยใหเจรญอาหาร และทาใหรางกาย

อบอน รกษาอาการคลนไสอาเจยน รกษาอาการไอ ขบเสมหะ รกษาอาการปวดประจาเดอน แก

อาการทองเสย ทองรวง รกษาไขหวด รกษาแผลทเกดจากไฟไหมหรอถกนารอนลวก รกษาอาการ

ปวดฟน ในทางยานยมใชขงแก เพราะขงยงแกจะยงเผดรอนและมใยอาหารมาก แหลงกาเนดของ

ขงไมมรายงานหรอปรากฏหลกฐานทแนชดวามถนกาเนดจากทใด แตสนนษฐานวามแหลงกาเนด

อยในบรเวณเอเชยตอนใต

สรรพคณในการรกษาโรคของขงนนมหลายอยาง Mahady et al. (2003) ไดรายงานวาใน

การศกษาทางหองปฏบตการนนพบวา ขงมฤทธในการตานเชอ Helicobacter pylori ซงเปน

แบคทเรยชนดหนงทเปนสาเหตใหอาหารไมยอย เกดแผลในกระเพาะอาหาร และนาไปสการเกด

มะเรงในกระเพาะอาหารได นอกจากน Jagetia et al. (2003) ยงไดรายงานวาขงสกดมฤทธในการ

ยบยงเชอ Pseudomonas aeruginosa, Samonella typhimurium, Escherichia coli และ

Canida albicans

กฤตกา (2548) ไดทาการศกษาการใชนามนหอมระเหยทสกดจากขงในการยบยงการ

เจรญเตบโตของเชอแบคทเรยและคณสมบตในการเปนสารตานอนมลอสระ พบวา นามนหอม

ระเหยดงกลาวสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยแกรมบวก 3 ชนด คอ S. aureus,

B. cereus และ L. monocytogenes

Zhang et al. (2009) ไดทาการศกษาการใชขงในอาหารไกกระทงในระดบ 5 กรม/กโลกรม

ของอาหารตงแตอาย 1 ถง 42 วน พบวา ไกทไดรบการเสรมขงในอาหารมแนวโนมวามอตราการ

14

เจรญเตบโต ผลผลตซาก ดกวากลมทไมไดรบขง นอกจากนการเสรมขงยงทาใหระดบของเอนไซม

total superoxide dismutase และ glutathione peroxidase สงกวากลมควบคม (p<0.001)

2.2.3 ขา มชอวทยาศาสตรวา Alpinia galanga Swartz เปนพชทอยในวงศ

Zingiberaceae ซงเปนพชตระกลเดยวกบขง ขมนชนและไพล ขามชอองกฤษวา Galangal, False

galangal, Greater galangal และมชอทองถนวา กฎกกโรหณ (ภาคกลาง), ขาหยวก, ขาหลวง

(เชยงใหม), สะเอเชย และ เสะเออเคย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรนน ขาเปนพชลมลกทมลาตนเปนกอ มอายหลายป มเหงาอยใต

ดน เหงามสนาตาลอมแสด เนอในมสขาวถงเหลองออน มขอและปลองเหนไดชดเจนอยในดน รส

ขมเผดรอนแตไมเผดเหมอนกบขง มกลนหอมฉน ขาเปนพชใบเดยว ใบยาว ปลายใบมนขอบใบ

เรยบ เกดสลบรอบ ๆ

ลาตน กานใบยาวเปนกาบหมซอนกน มความสงประมาณ 2 เมตร ดอกจะออกเปนชอตรง

ปลายยอด เปนชอสขาวนวลอมมวงแดง บานจากลางขนบน ผลกลมขนาดเทาเมดบว สแดงสม ม

รสเผดรอน ผลแกสดา มเมลดจานวนมาก ชอบขนตามทลมชนลาตนสเขยวผวเรยบลน

การปลกจะใชสวนของเหงา ควรปลกในทดอน ดนรวมซย มความชมชน นาไมขง

การใชขาในแงของสมนไพรนน ขนกบวตถประสงคในการใช ถาใชในการรกษาอาการแนน

จกเสยด จะใชเหงาสด 5 กรม หรอเหงาแหง 2 กรม มาตมจนเดอด แลวรนสวนนากนเพอใชในการ

รกษา หรออาจนาสวนหวขาแกทตาละเอยดมากวนกบนาปนใส 2 แกว จากนนนามาใชดม

(สานกงานขอมลสมนไพร, มปป.)

สารสาคญในขามหลายตว ซงมฤทธทแตกตางกน เชน Cineole, Camphor และ Eugenol

สารเหลานมฤทธลดการบบตวของลาไส นอกจากน Eugenol ยงมฤทธชวยในการขบนาด ลด

อาการอกเสบและยงชวยฆาเชอแบคทเรยไดอกดวย นอกจากนยงมสาร 1'-acetoxychavicol

acetate และ 1'-acetoxyeugenol acetate ซงชวยลดอาการอกเสบ รวมถงมฤทธในการฆาเชอรา

เปนตน (สานกงานขอมลสมนไพร, มปป.)

Khattak et al. (2005) ศกษาการใชสารสกดขาดวยแอลกอฮอรตอการยบยงเชอราและ

แบคทเรย ในหองปฏบตการ โดยพบวา สารสกดขาสามารถยบยงเชอรา Trichophyton longifusus

Microsporum canis Fusarium solani และ Aspergillus flavus ไดคดเปน 60, 50, 40 และ 30

เปอรเซนต ตามลาดบ ขณะทเชอแบคทเรยนน ขาสามารถยบยงเชอ Staphyllococcus aureus

และ Salmonella typhi ไดเพยง 23.25 และ 26.82 เปอรเซนต ตามลาดบ

15

Oometta-aree et al. (2006) ไดทาการศกษาฤทธในการยบยงเชอของพชในตระกล

Zingiberaceae ไดแก ขา ขง ขมน และ กระชาย โดยใชในรปทสกดดวยแอลกอฮอรตอการยบยง

เชอ Staphylococcus aureus 209P และ Escherichia coli NIHJ JC-2 โดยวธการทดสอบบน

อาหารเลยงเชอ พบวา สารสกดขาสามารถยบยงเชอ S.aureus ไดอยางมประสทธภาพเมอเทยบ

กบสารสกดทไดจากพชตระกลเดยวกนดงทกลาวมาแลว โดยสารสกดจากขาจะไปมผลทาลายเยอ

หมเซลลของเชอทงภายในและภายนอก โดยทาใหโปรตนภายในเซลลเสยสภาพ และไปมผลตอ

การทางานของเยอหมไซโทพลาสซมของเชอ S.aureus

บญญตและคณะ (2550) ศกษาพบวา ขามคณสมบตในการยบยงการเจรญเตบโตของเชอ

Aspergillus flavus ไดดกวาพชในวงศ Zingiberaceae เดยวกน ไดแก ขง ขมนชน กระชายและ

เรวหอม โดยพบวานามนหอมระเหยจากขาสกดดวย ethanol และ petroleum ether สามารถ

ยบยงการงอกของ Aspergillus flavus ไดรอยละ 100 เปนเวลา 12 ชวโมง

ววฒน (2546) ไดศกษา การเสรมขาผงในอาหารไกกระทงในระดบ 0 2 4 และ 6% ใชเลยง

ไกกระทงอายตงแต 1 ถง 21 วน จากนนทาการเหนยวนาใหเกดโรคบดไสตนในไกกระทงโดยใช

เชอบด Eimeria tenella (จานวน 40,000 โอโอซสตตอมลลลตร) จานวน 1 มลลลตร ใหแกไก

กระทง หลงจากนน 6 และ 8 วน หลงทาการปอนเชอบด ทาการชาแหละไกเพอนบจานวนเชอบด

ในสวนของ cecal content และตรวจวนจฉยระดบคาคะแนนรอยโรคของโรคบด (lesion scores)

พบวา คาคะแนนรอยโรคของไกกระทงในกลมทไดรบขาทระดบ 6% มคาตากวากลมอนๆ อยาง

นยสาคญทางสถต (p<0.05) ขณะทกลมทไมไดรบการเสรมขามคาคะแนนรอยโรคสงทสด แตใน

สวนของจานวนโอโอซสตใน cecal content นนไมมความแตกตางกน

2.2.4 ไพล มชอวทยาศาสตรวา Zingiber cassumunar Roxb. เปนพชทอยในวงศ

Zingiberaceae ไพลมชอภาษาองกฤษวา Cassumunar ginger และมชอทองถนวา ปเลย ปลอย

(ภาคเหนอ) วานไพล (ภาคกลาง) มนสะลาง (เงยว-แมฮองสอน) ปนเลย (เขมร)

ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมลมลกมอายหลายป สง 0.8-1.2 เมตร มเหงาใตดน

เชนเดยวกบขมนแทงหนอหรอลาตนเทยมขนเปนกอ ลาตนมสเขยว ประกอบดวยกาบหรอโคนใบ

หมซอนกน ใบเปนใบเดยว เรยงสลบ รปขอบขนานยาวปลายแหลม มดอกเปนเกลดซอนทบ ม

ลกษณะสขาวเปนชอรปเหด มดอกเลกๆแซงออกตามเกลด ในสวนลกษณะเหงานนเปลอกมส

นาตาลแกมเหลอง เนอในสเหลองถงเหลองแกมเขยวมกลนหอมรอน

การขยายพนธจะใชสวนของเหงา โดยอาจขดเหงาจากกอเดมแลวตดลาตนออก บนดน

เหนยวปนทราย การระบายนาด

16

สารสาคญทมในไพล ในเหงาไพลมนามนหอมระเหยประมาณ 0.8% โดยมสารประกอบ

หลกเปนพวกเทอรปนอยด (terpenoids) ไดแก α-pinene, β-pinene, sabinene, myrcene, α-

Terbinene, limonene, ρ-cymene, sesquiphellandrene, terpinolene และ Terpinen-4-ol ซง

Terpinen-4-ol และ sabinine เปนปรมาณสารหลกทพบสงสด นอกจากนยงพบอนพนธของสาร

พวก curcuminoid cyclohexane naphthoquinone และ butanoid รวมทงสาร β-sitosterol (รง

นภา, 2549)

Taroeno et al. (1990) รายงานวา นามนหอมระเหยทพบในไพลจากอนโดนเซยนน ทพบ

เปนสวนประกอบหลกคอ monoterpene และ terpinen-4-ol ขณะท sesquiterpenes พบใน

ปรมาณนอยโดยตวหลกทพบคอ sesquiphellandrene อกทงยงพบสารกลม phenylbutanoids

ในนามนหอมระเหย

คณสมบตของไพลนนถกใชเปนยาสมนไพรพนบานในหลายประเทศ ในการรกษาอาการ

อกเสบ ไขขออกเสบ อาการฟกชา ปวดเมอยตามกลามเนอ โรคหด นอกจากนยงมคณสมบตในการ

ชวยขบลม ยาระบายออนๆ บรรเทาอาการไอ ใชรกษาโรคผวหนงและยงเปนสารชวยไลยงไดอก

ดวย (Bhuiyan et al., 2008) ในสรรพคณตารายาไทยจะใชไพลแกฟกชา เคลดขดยอก อาการบวม

ขบประจาเดอนสตร เนองจากมฤทธในการกระจายเลอดทเปนลมเปนกอน ทาลายเลอดเสย แกบด

บดมกเลอด ขบลม แกอาการทองเสย แกลาไสอกเสบ แกอาเจยน แกโลหตเปนพษ แกโรคผวหนง

แกฝ ทาเคลอบแผลปองกนการตดเชอ ดดหนอง ชวยสมานแผล ใชใบเพอแกไข แกปวดเมอย แก

ครนเนอครนตว แกเมอย

ในฤทธทางเภสชวทยานน พบวาไพลมฤทธตานการอกเสบ (Antiinflammatory activity)

เนองจากในเหงาไพลมสาร terpinene-4-ol, α-terpinene และ (E)1-(3-4-dimethoxyphenyl)butadiene

แสดงฤทธตานการอกเสบโดยการทา (สมภพ, 2543) นามนหอมระเหยของไพลทความเขมขน 5%

สามารถยบยงการเจรญของเชอราไดดเนองจากฤทธของสารพวก α-pinene และ terpinene-4-ol

ในนามนหอมระเหย แตกลไกการยบยงยงไมทราบแนชด สาหรบกรณของแบคทเรยนน พบวา สาร

ในไพลสามารถยบยงการเจรญของ Pseudomonas aeruginosa ไดเพยงเลกนอย (บญญต,

2527)

Bhuiyan et al. (2008) ไดทาการศกษาหานามนหอมระเหยในใบและหวของไพลใน

ประเทศบงกลาเทศ โดยพบวาในสวนของใบนนมนามนหอมระเหย 64 ชนด ขณะทสวนของหวพบ

32 ชนด โดยนามนหอมระเหยทพบในสวนหวไดแก triquinacene 1,4-bis (methoxy), (Z)-

ocimene และ terpinen-4-ol คดเปนสดสวน 26.47 21.97 และ 18.45% ตามลาดบ

17

บงกช และคณะ (2547) ไดทาการศกษาการใชไพลในระดบ 0-5% ในสตรอาหารแกไก

พนเมองลกผสมเปนระยะเวลา 12 สปดาห พบวา การใชไพลทระดบ 1% เปนระดบทเหมาะสมกบ

ไกลกผสมพนเมองในแงของการปรบปรงคณภาพการผลตใหดขน

ภาพท 2.4 ลกษณะลาตนและเหงาไพล

ทมา : ไพล (2553)

2.2.5 ดปล มชอวทยาศาสตรวา Piper chaba Hunt และชอสามญ Long Pepper,

Indian Long Pepper เปนพชทอยในวงศ PIPERACEAE ลกษณะของดปล เปนไมเลอยชนดหนง

ใบรปไข โคนมน ปลายแหลม เปนพชใบเดยว คลายใบยานางแตผวใบมนกวา และบางกวา

เลกนอย ดอกเปนรปทรงกระบอกปลายมน เมอแกจะมผลเปนสแดง

ตามพนททมฝนตกชก มความชนสง มกจะมพชในวงศ PIPERACEAE หรอวงศพรกไทย

ขนไดดมมากมาย พชในวงศนกไดแกพรกไทย ชะพลและพล ดปลนนเตบโตไดดในทกภาค ขอ

เพยงใหชมชน มแดดเพยงพอ ดปลกแตกดอกออก และเกบไปตากแหงทายา ทาเครองเทศปรงรส

ปรงกลนอาหารใหนารบประทาน เถาดปลนนมรากออกตามขอสาหรบเกาะ และเลอยพน เถา

คอนขางเหนยวและแขงมขอนน แตกกงกานมาก ใบเปนใบเดยวออกสลบ ใบเปนรปไขแกมขอบ

ขนาน ปลายใบแหลม โคนใบมน ใบเปนมน ดอก ออกเปนชอตรงขามกน ลกษณะเปนแทง ปลาย

เรยวมน ผลเลก กลม ฝงตวกบชอดอก ผลออนสเขยว รสเผด เมอสกเปนสแดง

ดปลชอบความชน เพยงกงแก ๆ มาปกชารดนาฉาชม พอรากงอกและตนตงตวไดกนาลง

ปลกในแปลงทเตรยมไว สาหรบหลกใหเลอยพนนนมกนยมใชเสาไมทแขงแรงหรอใชเสาซเมนต

หรออาจปลอยใหไตไปบนรว กาแพงหรอตนไมอน ๆ ดปลนสยด ไมแยงอาหารจากตนไมอน แตขอ

อาศยยดเกาเฉย ๆ ใชพนทเพยงเลกนอยกสามารถเปนเจาของเถาดปลได หรอจะปลกเปนไม

ประดบชมใบสเขยวสดดชมชน คณประโยชนดานสมนไพรของดปลนนมากมาย เรมตงแตลาตน

18

หรอเถา รสเผดรอน แกปวดฟน จกเสยด แกรดสดวงทวาร ชวยเจรญอาหาร ดอกนนรสเผดรอนขม

แกทองรวง ขบลมในลาไส แกหดหอบ แกลม วงเวยนปรงเปนยาธาต แกตบพการ รากรสเผดรอน

ขม แกหดหอบ แกลมวงเวยน แกเสมหะ แกปวดทอง บารงธาต แกเสนอมพฤกษ อมพาต สวนของ

ดอกตมนาดมแก ทองอดทองเฟอและชวยใหหายวงเวยน สวนหากจะแกไข ใหใชดอกแกแหงครง

กามอฝนกบนามะนาว กวาดคอหรอจบบอย ๆ

ดปลแหงประกอบดวย " อลคาลอยด" ชอวา Piperine ประมาณ 4 - 6% chavicine, นามน

ระเหยหอม 1% ตามรายงานการศกษาวจยพบวา ดปลใชประกอบตารบยาทใชรกษาโรคเกยวกบ

ระบบยอยอาหาร ทองอดเฟอ ธาตไมปกต ทงนเพราะดปลมนามนหอมระเหย สารพพพลาร

ทน (Piplartine) ซงจะพบสารนในลาตนและรากเชนกน แตจะมปรมาณนอยกวาและมสารอลคา

ลอยด เอ (Alkaliod A) ซงเปนของเหลว นอกจากนยงมสารเซซามม (Sesamim) ไดไฮโดรสตคมาส

เทอรอล (Dihydrostigmasterol) สเตอรอล (Sterol) สวนนามนหอมระเหยไดจากการนาดปลแหง

มากลนดวยไอนา ประกอบดวยสารหลกคอ อลฟา-ทจน (Alpha-Thujene) เทอรปโนลน

(Terpinolene) ซงจเบอรรน (Zingiberene) พารา-ไซมน (Para-Cymene) เปนตน

ภาพท 2.5 ลกษณะของตนดปล

ทมา : ดปล (2552)

2.3 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชสมนไพรปองกนโรคบด

การเลยงไกกระทงในประเทศไทยนน ปจจบนมการเตบโตไปอยางรวดเรว ซงการเลยง

ระบบอตสาหกรรม เนนไปในเชงพาณชย มการนาเครองมอ รวมทงเทคโนโลยตางๆ เขามาชวยเพอ

เพมประสทธภาพในการผลตไกเนอใหเพยงพอสงตลาดทงภายในและตางประเทศ ซงไกกระทง

19

นบวาเปนสตวทมการเจรญเตบโตเรว ใชระยะเวลาเลยงสน ดงนนในขนตอนการเลยงจงจงตองม

การจดการทด เพอเพมประสทธภาพการผลตใหไดมากทสด ซงในการใชยาปฏชวนะเพอเปนสาร

เรงการเจรญเตบโตจงถกนามาใช จงกอใหเกดปญหายาตกคางในสตว สงผลตอผบรโภค ซงทาง

สหภาพยโรป จงไดเขมงวดในการใชยาปฏชวนะในอาหารสตว คอ ตองไมมยาตกคางเลยสาหรบ

อาหารทนาเขา รวมถงยากนบด

ดงนน ประเทศไทยในฐานะผผลตไกกระทงสงออกจงพยายามหลกเลยงการใชสาร

ปฏชวนะและศกษาแนวทางการใชสารอนมาทดแทน ทางเลอกหนงทไดรบความสนใจและมความ

เปนไปไดในอตสาหกรรมการเลยงไกกระทงของประเทศไทย คอ การใชสมนไพรไทยทดแทนการใช

สารปฏชวนะ เนองจากหาไดงายในทองถน ซงถอไดวาเปนทรพยากรทางเลอกทมศกยภาพสง

นอกจากจะมสรรพคณทางยาในการยบยงหรอฆาจลนทรยกอโรคอยางกวางขวางแลว ยงสามารถ

กระตนการกนและการยอยอาหาร เรงการเจรญเตบโต ตลอดจนชวยบารงสขภาพ และใหผลในแง

การกระตนภมคมกนดวย

การใชสมนไพรมาใชในวงการอาหารสตวนน ปจจบนไดเรมมการใหความสนใจอยาง

กวางขวาง เนองจากไมสงผลตกคางตอสตว ซงในประเทศไทยนนมสมนไพรทนาสนใจอยหลาย

ชนด เชน ฟาทะลายโจร ขง ขา ฝรง มงคด กลวย เปนตน ซงพชสมนไพรแตละชนดจะออกฤทธ

แตกตางกน ขนอยกบชนดของสารประกอบทมอย เชน ขา จะมสวนของนามนหอมระเหยทจะออก

ฤทธเปนยาขบลม แกทองอด แกบด (สานกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน, 2537) โรค

บด (Coccidiosis) ในอตสาหกรรมการเลยงไก นบวาเปนโรคทกอใหเกดความเสยหายทาง

เศรษฐกจอยางมาก โดยสงผลกระทบตอสตวโดยตรง หรอมการใหผลผลตลดตาลง โรคบดเกดขน

ในระบบทางเดนอาหารเกดจากเชอโปรโตซว (protozoa) ทเรยกวา Coccidian ในไกจะพบเชอบด

อย 9 ชนด แตจะสรางความเสยหายมอยเพยง 3 ชนด คอ Eimeria acervulina, Eimeria necatrix

และ Eimeria tenalla ซงจะไปทาลายเซลลของผนงลาไสททาหนาทในการยอยและดดซม ทาให

การเจรญเตบโตลดลง แตในกรณทเปนรนแรงจะทาใหผนงลาไสอกเสบบวมซามโลหตครง และตาย

ในทสด (ปฐม, 2540)

พทยและคณะ (2546) ไดศกษา การทดสอบผลของสารสกดสมนไพร 3 ชนด ไดแก เมลด

สะแก เมลดนอยหนา และเปลอกขอย ทสกดดวยเมธานอลเขมขน 50% ตอ coccidia 2 ชนด คอ

Isospora suis ทกอโรคในสกรและ Eimeria tenella ทกอโรคในไกพบวามเพยงสารสกดเมลด

สะแกความเขมขน 32 มลลกรม/มลลลตร เทานนทมฤทธ oocysticidal activity ตอ oocyst ของ

Isospora suis โดยมผลทาใหอตราการ sporulation ลดลงอยางมนยสาคญ (P < 0.001) แตสาร

20

สกดเมลดนอยหนา และเปลอกขอย ไมมผลตอ oocyst ของ Isospora suis ทงนยงพบวาสารสกด

สมนไพรทง 3 ชนดนไมมฤทธ oocysticidal activity ตอ oocyst ของ Eimeria tenella

ววฒน (2546) ไดศกษา การเสรมขาผงในอาหารไกกระทง ทถกปอนดวยเชอบด และ

พบวาการเสรมขาทระดบ 6% ของสตรอาหารนน มผลทาใหคาคะแนนรอยโรคในไสตนของไกเนอ

นอยกวากลมทไมมการเสรมขาผงในสตรอาหาร

กงกานตและคณะ (2543) ไดศกษาการใชสมนไพร ไดแก เปลอกมงคด เปลอกทบทม และ

รางจด เปรยบเทยบกบการใชยา furazolidone ในการปองกนบดในไกกระทง พบวา ไกทไดรบพช

สมนไพรนน มอตราการตายตาและไมแตกตางจากกลมทมการใชยา และยงพบวารอยโรคทเกดขน

นน กลมทใชรางจดมคาคะแนนรอยโรคตากบการใชยา

Mwale et al. (2006) ไดทาการทดลองผลของ Aloe vera และ Aloe spicata ตอการ

ควบคมโรคบดในไกในหองปฏบตการ ซงทาการสมระดบของสารสกดทงสองทระดบ 0, 15, 30

และ 45% มกลมควบคมและยา sulphachlopy sodium monohydrate โดยทาการหยอดสารสกด

ลงใน Petri dishes ทมโอโอซสตของเชอบดระยะตดตอ นาไปอบทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เปน

เวลา 48 ชวโมง พบวา Aloe spicata ยบยงโอโอซสตระยะตดตอไดดกวา Aloe vera (P<0.05)

และสารสกด Aloe spicata และ Aloe vera ทระดบความเขมขน 30% และ 45% (ตามลาดบ) พบ

จานวนโอโอซสตนอยทสด อยางไรกตาม สามารถนาเอา Aloe ทงสองชนดมาใชในการควบคมโรค

บดในไกได โดยเฉพาะในฟารมเกษตรทมขนาดเลก

Elmusharaf et al. (2006) ไดทาการศกษาผลของการเสรม Mannanooligosaccharide

(mos) ลงในอาหารไกกระทงทไดรบเชอบด โดยทาการปอนเชอทอาย 1 วน พบวา สมรรถภาพ

เจรญเตบโต ปรมาณการกนได และอตราการเปลยนอาหาร นนไมมความแตกตางทางสถต

(P>0,05) ในทกทรตเมนต ซงการผสม mos ลงในอาหารสามารถลดการแตกตวของโอโอซสตและ

ทาใหรอยโรคของ E.acervulina ทเกดจากเชอบดนนนอยลง แตไมมผลตอ E.maxima และ

E.tenella

Youn and Noh (2001) ไดทาการศกษาสกดสมนไพร 15 ชนด ไดแก B.chinese,

P.koreana, U.macrocarpa, S.japonica, T.nucifera, Q.indica, T.japonica,

A.asiatica,G.japonica, M.azedarach, I.helenium, P.aviculare, S.flavescens, S.acutum,

A.annua เพอทดสอบการยบยง เชอบด E.tenella พบวามกเลอดในกลม S.flavescens และ

S.acutum นนพบการตกมกเลอดนอยทสด อตราการรอดในกลม U.macrocarpa (100%),

P.koreana, T.japonica, A.asiatica และ S.flavescens (90%) นนสงกวากลมควบคม (70%)

21

คะแนนรอยโรคในกลม U.macrocarpa หรอ P.koreana นนตากวาในกลมควบคม ซงในระหวาง

สปดาหแรกและสองหลงจากปอนเชอ พบวา นาหนกตวทเพมขนในกลมของ Q.indica,

S.flavescens และ S.acutum นนพบวาสงกวากลมควบคม สรป สารสกด S.flavescens นนใหผล

ในการยบยงดทสด รองลงมาคอ P.koreana, S.acutum, U.macrocarpa และ Q.indica

Hassan et al. (2008) ทาการศกษาผลของเสรม Guar meal ในอาหารไกกระทงทไดรบ

การปอนเชอบด E.tenell โดยทาการปอนเชอบดทอาย 10 วน โดยทาการปอนท 0.5 ml ซงมอย

5,000 โอโอซสต พบวากลมควบคมนนพบจานวนโอโอซสตตอกรมมากกวากลมอนๆ สวนอตราการ

ตายนนไมพบความแตกตาง นาหนกในกลมของไกทรบและไมไดรบเชอ นนพบวาการเสรม Guar

meal 0% นนสงกวากลมทไดรบการเสรม Guar meal 5% ทอาย 2 สปดาห สรป การเสรม Guar

meal 5% ในอาหารไกกระทงทไดรบการปอนเชอบดนนทาใหจานวนโอโอซสตลดลงและสามารถ

ปองกนการตกมกเลอด แตไมมผลตอนาหนกตวและอตราการเปลยนอาหารทอาย 11 วนหลงทา

การปอนเชอ

22

บทท 3

ระเบยบวธการวจย

3.1 การศกษาหาชนดของสมนไพรทสามารถควบคมโรคบดในไกเนอ

เนองจากการทดสอบกบเชอโปรโตซวในหองปฏบตการนนทาไดยาก ดงนนผศกษาจงได

ปรบกระบวนการศกษา โดยหาชนดของสมนไพรทสามารถควบคมโรคบดในไก โดยมขนตอนใน

การปฏบตการ แบงออกเปน 2 ขนตอน ดงน

ขนท 1 เกบรวบรวมสมนไพร

ทาการเกบรวบรวมสมนไพรไทยทจะนามาใชจากพนทจงหวดแพร ไดแก ฟาทะลายโจร

ขง ขา ไพล ดปล มาทาความสะอาด จากนนทาใหแหง โดยการหนสมนไพรเปนชนเลกๆ แลว

ทาการตากแหง หรออบไมเกนอณหภม 55 องศาเซลเซยส เพอปองกนการระเหยของนามนหอม

ระเหยในพชสมนไพร แลวทาการบดใหเปนผงละเอยด จากนนเกบสารตวอยางนาไปแชในตเยน

กอนนาไปใชทดลอง

ขนท 2 การนาพชสมนไพรไปใชทดสอบกบสตว

นาสมนไพรทรวบรวมไดไปผสมในอาหารเพอใชเลยงไกกระทงเปรยบเทยบกบการไดรบยา

กนบด ซงในการเลยงไกกระทงจะปรบสภาพการเลยงใหมความหนาแนนของไกตอพนทตาม

มาตรฐานทกาหนดไว และทาการปอนเชอบดซงเปนวคซนบดแบบชนดรวมโดยใหไกทางปากใน

ปรมาณ 1×104 โอโอซสตตอตวไก ศกษาลกษณะของมลทขบออกมาและคะแนนรอยโรคตาม

วธการของ Johnson and Reid (1970) อางโดย มานพ (2547) ซงในขนท 2 มการดาเนนงาน ดงน

วธการทดลอง

การเลยง และการจดการผทดลองใชไกกระทงอาย 11 วน (อาย 1-11 วน จะอยในชวงการ

กกซงจะใหอาหารพนฐานเหมอนกนทกกลมการทดลอง) โดยใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ

(Completely Randomized Design: CRD) จากนนทาการสมแยกลกไกใสกลมการทดลอง

ทงหมด 17 กลมการทดลอง รวมกลมการทดลองละ 3 ซาๆ ละ 5 ตว รวมเปน 255 ตว ระยะเวลา

การทดลอง 3 สปดาห โดยแตละกลมทดลองมรายละเอยดดงน

กลมการทดลองท 1 อาหารพนฐาน (ควบคม)

กลมการทดลองท 2 อาหารทมการเสรมยาตานบด Toltrazuril (1ml : 1000 ml)

กลมการทดลองท 3 อาหารทมการเสรมฟาทะลายโจร ทระดบ 2 เปอรเซนต

23



กลมการทดลองท 6 อาหารทมการเสรมขง ทระดบ 2 เปอรเซนต



กลมการทดลองท 9 อาหารทมการเสรมขา ทระดบ 2 เปอรเซนต



กลมการทดลองท 12 อาหารทมการเสรมไพล ทระดบ 2 เปอรเซนต



กลมการทดลองท 15 อาหารทมการเสรมดปล ทระดบ 2 เปอรเซนต



ตลอดระยะเวลาททาการทดลองไกจะไดรบอาหารตามกลมการทดลอง มการใหนาและ

อาหารแบบเตมท (ad libitum)

การเกบบนทกขอมล

1. ทาการบนทกนาหนกตวของไกกระทงเรมตน

2. นาหนกตวทเพมขนของไกกระทง (Body weight gain, BWG)

= จานวนตว

มตน นาหนกเร- ทายนาหนกสด

3. ปรมาณการกนอาหารของไกกระทง (Feed intake, FI)

=จานวนตว

(กรม)รทกน ปรมาณอาหา

4. ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนนาหนก (Feed conversation ratio, FCR)

= นทเพมขนาหนกตว

(กรม)รทกน ปรมาณอาหา

5. จานวนโอโอซสตของเชอบดในมลของไกกระทง

ในการศกษาจานวนโอโอซสตจะทาการเกบขอมลหลงจากทไกไดรบเชอบดไปแลว 9 วน

และเกบตอเนองไปเปนระยะเวลา 13 วน

24

วธการเกบจะเกบในชวงเชาเปนประจาทกวน นาใสถงใสทเขยนแตละกลมการทดลองลง

บนถง และทาการชงมลจานวน 1 กรม เขยมลลงในหลอดทดลอง (test tube) เทนากลนลงใน

หลอดทดลองใหปรมหลอด ตงทงไว 30 นาท ทาจนนาใส แลวใช ดรอปเปอร (dropper) หยอดลง

บนแผนฮมาชยโตมเตอร (Haemacytometer) นาไปสองดวยกลองจลทรรศน แลวทาการนบ

จานวนโอโอซสต

6. การใหคะแนนของมล โดยสงเกตจากมกเลอดทปนมากบมลอางตามวธการของ Youn

and Noh (2001) โดยมเกณฑในการใหคะแนนดงน

0 หมายถง ไมพบการเปนมกเลอด

1 หมายถง พบมกเลอด 1-25% ของมลทงหมด




7. คะแนนของรอยโรคของลาไส

เมอไกอายได 18 วน สมไกกลมละ 3 ตว (ซาละ 1 ตวของแตละกลมทดลอง) มาทาการผา

ซากดวการลาไสครงท 1 และเมออายได 32 วน ทาการผาซากดวการลาไสครงท 2 ตามวธของ

Johnson and Reid (1970) และ Conway and Mckenzie (1991) อางโดย มานพ (2547) แสดง

ในภาคผนวก

การวเคราะหขอมลทางสถต

ในการศกษาครงนผทดลองใชโปรแกรมสาเรจ Spss Version 13 ในการวเคราะหความ

แปรปรวน (Analysis of Variance) ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely

Randomized Design: CRD) และจะทาการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลม

การทดลองโดย Duncan Multiple Range Test

3.2 การศกษาการใชขาผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของไกกระทง

หลงจากทดสอบชนดของสมนไพรทเหมาะสมในการควบคมโรคบดจากการศกษาท 1

แลวจงนามาใชผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของไกกระทง ซงจะใชขาเปนสาร

สมนไพรในการทดสอบตอสมรรถภาพการเจรญเตบโต

25

วธการทดลอง

ใชไกกระทงทางการคา (Arbor acer) จานวน 300 ตว โดยจะเรมทาการทดลองเมอไก

อาย 1 สปดาห โดยแบงออกเปน 7 กลมตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely

Randomized Design : CRD) กลมการทดลองละ 5 ซาๆละ 10 ตว โดยใชพนท 8 ตว/ตารางเมตร

ใชแกลบเปนวสดรองพนโดยเททความหนาประมาณ 5 เซนตเมตร มการใหแสงตลอดเวลา โดยให

สตวทดลองไดรบอาหารทดลองดงตอไปน

กลมการทดลองท 1 อาหารทมการเสรมขาทระดบ 0 เปอรเซนต

กลมการทดลองท 2 อาหารทมการเสรมขาทระดบ 0.5 เปอรเซนต






ใหไกกระทงไดรบอาหารและนาแบบเตมท (ad libitum) ตลอดการทดลองโดยสตร

อาหารทใชปรบตามความตองการของไกกระทงตามมาตรฐาน NRC (1994) ซงแสดงดงตารางท

3.1 และ 3.2

การเกบบนทกขอมล

1. ทาการบนทกนาหนกตวของไกกระทงเรมตน

2. นาหนกตวทเพมขนของไกกระทง (Body weight gain, BWG)

3. ปรมาณการกนอาหารของไกกระทง (Feed intake, FI)

4. ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนนาหนก (Feed conversation ratio, FCR)

จากนนนาขอมลมาวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance) ตามแผนการ

ทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design; CRD) และจะทาการเปรยบเทยบ

ความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมการทดลองโดย Duncan Multiple Range Test โดยใช

โปรแกรมสาเรจรป Spss Version 13

26

ตารางท 3.1 สวนประกอบของวตถดบอาหารผสมและคณคาทางอาหารจากการคานวณ ทใชใน


สวนประกอบ กลม 1 กลม 2 กลม 3 กลม 4 กลม 5 กลม 6 กลม 7

ขาวโพดบด 51.3 50.9 50.75 50.3 49.7 49.3 49

กากถวเหลอง(46% CP) 33 33 33 33 33 33.1 33.1

ปลาปน 61 6.1 6.1 6.1 6.1 6.1 6.1 6.1

นามนรา 6.4 6.4 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

ไดแคลเซยม 0.85 0.85 0.85 0.85 0.85 0.80 0.80

หนเกรด 1.1 1.0 0.9 1.0 1.0 1.0 1.0

เกลอ 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.40

Premix 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75 0.80

ด-แอล เมทไธโอนน 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.2

ขา 0 0.50 0.75 1 1.5 1.75 2

คณคาทางโภชนะ (จากการคานวณ)

โปรตน 23.01 23.00 23.00 22.96 22.94 22.96 22.94

พลงงาน ทใชประโยชนได

(Metabolize energy; ME)

(Kcal/Kg)

3205.16 3202.48 3202.8 3201.5

6

3200.6 3203.3 3202.9

ไลซน 1.31 1.31 1.31 1.31 1.30 1.31 1.30

เมทไธโอนน 0.54 0.54 0.54 0.53 0.53 0.53 0.53

แคลเซยม 1.03 1.00 1.00 0.99 0.99 1.0 1.0

ฟอสฟอรส 0.45 0.46 0.46 0.46 0.46 0.46 0.46

27

ตารางท 3.2 สวนประกอบของวตถดบอาหารผสมและคณคาทางอาหารจากการคานวณ ทใชใน


สวนประกอบ กลม 1 กลม 2 กลม 3 กลม 4 กลม 5 กลม 6 กลม 7

ขาวโพดบด 59.29 57.43 57.18 56.63 55.8 55.58 55.28

กากถวเหลอง (46% CP) 27.5 29.3 29.3 29.5 29.6 29.6 29.6

ปลาปน 61 6.1 5 5 5 5 5 5

นามนรา 4.7 5.2 5.2 5.3 5.45 5.5 5.55

ไดแคลเซยม 0.30 0.45 0.45 0.4 0.4 0.4 0.4

หนเกรด 1.25 1.25 1.25 1.3 1.3 1.3 1.3

เกลอ 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35

Premix 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5

ด-แอล เมทไธโอนน 0.01 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02

ขา 0 0.50 0.75 1 1.5 1.75 2

คณคาทางโภชนะ (จากการคานวณ)

โปรตน 20.01 19.97 19.96 20.01 20.01 20.00 19.98

พลงงาน ทใชประโยชนได

(Metabolize energy; ME)

(Kcal/Kg)

3204.5 3203.7 3200.7 3200.6 3201.2 3200.7 3200.3

ไลซน 1.18 1.17 1.17 1.18 1.18 1.18 1.17

เมทไธโอนน 0.39 0.38 0.38 0.38 0.38 0.38 0.38

แคลเซยม 0.90 0.90 0.90 0.91 0.91 0.91 0.90

ฟอสฟอรส 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35

28

ภาพท 3.1 ไกกระทงทใชในการทดลอง โดยเลยงรวมในสปดาหแรก

ภาพท 3.2 การปอนเชอบดเขาไปในสวนของกระเพาะพก เมอไกอายได 9 วน

29

บทท 4

ผลการทดลอง

4.1 ผลของการใชพชสมนไพรไทยชนดตางๆในอาหารตอคะแนนของมล จานวนโอโอซสตในมล และลกษณะของรอยโรคบรเวณลาไส

4.1.1 ผลตอคะแนนของมล

จากการศกษาการใชสมนไพรไทยในอาหารไกกระทงทไดรบเชอบดตอคะแนนของมลโดย

วธการของ Youn and Noh (2001) ในระยะเวลา 13 วน (วนท 9 หลงจากไดรบเชอบด) นน พบวา

คะแนนของมลทง 17 กลมทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) โดย

กลมควบคม (T1) มคะแนนเฉลย 0.66 ขณะทกลมเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) มคะแนนเฉลย

เปน 0 กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ T5

ตามลาดบ) มคะแนนเฉลย 0.33, 0.33 และ 0.495 ตามลาดบ กลมทเสรมสารสกดขงทระดบ 2, 4

และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) ,มคะแนนเฉลย 0.33, 0.66 และ 0.33 ตามลาดบ

กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) มคะแนน

เฉลย 0.33, 0.66 และ 0 ตามลาดบ กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T12,

T13 และ T14 ตามลาดบ) มคะแนนเฉลยทงหมดเทากบ 0 กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4

และ 6 เปอรเซนต (T15, T16 และ T17 ตามลาดบ) มคะแนนเฉลย 0, 0 และ 0.66 ดงแสดงผลใน

ตารางท 8 ซงจะพบวาไกในกลมทเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมทไดรบขาทระดบ 2 และ

6% (T9 และ T11) กลมทไดรบไพลทระดบ 2 และ 4% (T12 และ T 13) และกลมทไดรบดปลท

ระดบ 2 และ 4% (T15 และ T16) มคะแนนเทากบ 0 ตลอดระยะการเลยง ซงแสดงวาไมมการปน

ของเลอดในมล ขณะทไกในกลมทไมไดรบการเสรมสารใด (T1) มคะแนนของมลในวนท 19 หลง

ทาการปอนเชอบดเทากบ 0.66 อยางไรกดลกษณะมลของไกทง 17 กลมการทดลองยงใหคะแนน

ของลกษณะมลอยในระดบตาคอพบมกเลอดคดเปน 1-25% ของมลทงหมด

30

ตารางท 4.1 คาคะแนนการเกดมกเลอดในมลไกทง 17 กลมทดลองทไดรบเชอบด

คะแนนการเกดมกเลอด (จานวนวนหลงจากทไดรบเชอบด)

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 เฉลย

T1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0.66 0 0 0.66

T2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T3 0 0 0.33 0 0 0 0 0.33 0 0 0 0 0 0.33

T4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0.33 0 0 0 0.33

T5 0 0 0 0 0 0 0.66 0.33 0 0 0 0 0 0.495

T6 0 0 0 0 0 0 0 0.33 0 0 0 0 0 0.33

T7 0 0 0 0 0 0 0.66 0 0 0 0 0 0 0.66

T8 0 0 0 0 0 0 0 0.33 0 0 0 0 0 0.33

T9 0 0 0 0 0 0 0.33 0 0 0 0 0 0 0.33

T10 0 0 0.66 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0.66

T11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T13 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T14 0 0 0.66 0 0 0 0.66 0.33 0 0 0 0 0 0.55

T15 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T16 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T17 0 0 0 0 0 0 0 0.66 0 0 0 0 0 0.66

หมายเหต 0 = ลกษณะมลปกต, 1 = มเลอดปนมลไมเกน 25%, 2 = มเลอดปนในมล 26-50%,

3 = มเลอดปนในมล 51-75%, 4= มเลอดปนมลมากกวา 75%

4.1.2 ผลตอจานวนโอโอซสต

หลงจากไดทาการปอนเชอบดแลว 9 วน กไดเกบสวนของมลไกมาทาการนบจานวนโอโอ

ซสต ซงแสดงผลในตารางท 9 พบวา ทอาย 9 วนหลงทาการปอนเชอบด พบวาไกกระทงในกลม

ควบคม ตรวจพบจานวนโอโอซสตมากทสด คอ 13.33x104cell/ml มความแตกตางอยางม

นยสาคญทางสถต (P<0.05) ขณะทกลมทใชยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟา

ทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงท

ระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ

6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

31

(T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16

และ T17 ตามลาดบ) คอ มคาเฉลยเทากบ 0.17, 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.50,

0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.17, 0.00 และ 0.00 (x104cell/ml)

ทอาย 10 วนหลงทาการปอนเชอบด พบวาไกกระทงในกลมควบคม ตรวจพบจานวนโอโอ

ซสตมากทสด คอ 3.33 x104cell/ml ซงสงกวาทกกลมอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สวน

กลมเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6

เปอรเซนต (T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6,

T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T12, T13 และ T14

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16 และ T17

ตามลาดบ) มคาเฉลยเทากบ 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.00, 0.33, 0.00, 0.00, 0.17, 0.00, 0.00,

0.00, 0.00, 0.00, 0.00 และ 0.00 (x104cell/ml)


ซสตมากทสด คอ 2.28 x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ขณะท







0.33, 0.00, 0.00, 0.17 และ 0.33 (x104cell/ml)


ซสตมากทสด คอ 2.83x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ขณะท






32


0.00, 0.17, 0.00, 0.00 และ 0.50 (x104cell/ml)


ซสตมากทสด คอ 2.00 x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สวนกลม

ทเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

(T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ)

กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรม

สารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16 และ T17 ตามลาดบ) นนมคาเฉลย 0.00,

0.17, 0.17, 0.00, 0.50, 0.17, 0.33, 0.17, 0.00, 0.33, 0.00, 0.17, 0.17, 0.00, 0.33 และ 0.00

(x104cell/ml)


ซสตมากทสด คอ 2.67x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สวนกลม

เสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

(T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ)

กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรม

สารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16 และ T17 ตามลาดบ) มคาเฉลยเทากบ

0.00, 0.17, 0.00, 0.17, 0.00, 0.00, 0.00, 0.17, 0.00, 0.00, 0.00, 0.17, 0.17, 0.00, 0.00 และ

0.00 (x104cell/ml)


ซสตมากทสด คอ 10.00x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ขณะท







0.00, 0.33, 0.33, 0.00 และ 0.17 (x104cell/ml)

33

ทอาย 16 วนหลงทาการปอนเชอบด พบวาไกกระทงในกลมควบคม ตรวจพบจานวนโอ

โอซสตมากทสด คอ 3.50x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) แตไม

แตกตางกบกลมทเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2 เปอรเซนต (T3) กลมเสรมสารสกดขงท

ระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต (T6 และ T7 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2 เปอรเซนต

(T12) และกลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 6 เปอรเซนต (T17) ซงมคาเฉลยเทากบ 1, 3.50, 1.83,

1.83 และ 2.17 (x104cell/ml) ตามลาดบ ขณะทกลมเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรม

สารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 4 และ 6 เปอรเซนต (T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขง

ทระดบ 6 เปอรเซนต (T8) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 4 และ 6 เปอรเซนต (T13 และ T14 ตามลาดบ) และ

กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต (T15 และ T16 ตามลาดบ) มคาเฉลยเทากบ

0.17, 0.67, 0.50, 0.17, 0.17, 0.17, 0.00, 0.33, 0.00, 0.50 และ 0.17 (x104cell/ml)


โอซสตมากทสด คอ 3.50x104cell/ml สงกวากลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ขณะท







0.17, 0.00, 0.17, 0.33 และ 0.67 (x104cell/ml)









0.00, 0.00, 0.33, 0.00 และ 0.00 (x104cell/ml)

34








ตามลาดบ) มคาเฉลยจานวนโอโอซสตเทากบ 0.00 (x104cell/ml)








ตามลาดบ) มคาเฉลยจานวนโอโอซสตของทกกลมเทากบ 0.00 (x104cell/ml)









0.00, 0.00, 0.33, 0.00 และ 0.00 (x104cell/ml)

จานวนโอโอซสตเฉลยตลอดระยะเวลา 13 วน พบวากลมควบคมมจานวนมากกวา

กลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยมคาเฉลยเทากบ 3.79 x 104 cell/ml ขณะท



35




ตามลาดบ) มคาเฉลยเทากบ 0.026, 0.180, 0.116, 0.104, 0.448, 0.268, 0.038, 0.129, 0.065,

0.090, 0.232, 0.090, 0.065, 0.141, 0.077 และ 0.295 (x104cell/ml) ตามลาดบ

ตารางท 4.2 ผลของสมนไพรตอจานวนโอโอซสตในไกกระทงทไดรบเชอบด

จานวนโอโอซสตทพบในมลหลงไดรบเชอในแตละวนหลงปอนเชอ (104)

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 เฉลย

T1 13.33a 3.33a 2.83a 2.83a 2.00a 2.67a 10.0a 3.50a 3.50a 1.00a 1.67a 1.67a 1.00a 3.79a

T2 0.17b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.17b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.026b

T3 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.17b 0.17b 0.17b 1.00a 0.83b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.180b



T6 0.00b 0.00b 0.00b 0.17b 0.50b 0.00b 0.83b 3.50a 0.17b 0.33b 0.00b 0.00b 0.33b 0.448b

T7 0.00b 0.33b 0.50b 0.33b 0.17b 0.00b 0.33b 1.83ab 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.00b 0.268b











หมายเหต a-b คาเฉลยทอกษรกากบไวในแนวตงแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

4.1.3 ลกษณะของรอยโรคบรเวณลาไส

การดลกษณะของรอยโรคทเกดขนในครงนแบงออกเปน 2 ชวงอาย คอครงแรกเมอไกอาย

ได 18 วน หรอหลงจากทไกไดรบเชอบดแลว 7 วน โดยดลกษณะรอยโรคทเกดขนสามสวนคอ

ลาไสเลกสวนตน ลาไสเลกสวนกลาง และ ไสตน ซงเปนรอยโรคทมกจะเกดขนจากเชอบด

E.acerculina, E.tenella และ E.necatrix ตามลาดบ ซงแสดงผลในตารางท

คะแนนรอยโรคทเกดขนบรเวณลาไสเลกสวนตน ซงเปนรอยโรคทเกดจากเชอ

E.acerculina พบวา คาคะแนนรอยโรคไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05)

36

ทง 17 กลมทดลอง โดยกลมควบคม (T1) กลมทเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสาร

สกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกด

ขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4

และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6

เปอรเซนต (T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

(T15, T16 และ T17 ตามลาดบ) นนมคาคะแนนเฉลย 1.05, 0.66, 0.28, 0.44, 0.11, 0.67, 0.27,

0.39, 0.83, 1.05, 0.50, 1.11, 0.61, 0.55, 0.55, 0.44 และ 0.61 ตามลาดบ

คะแนนรอยโรคทเกดขนบรเวณลาไสเลกสวนกลาง ซงสวนใหญเกดจากเชอ E.necatrix

พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยกลมเสรมสารสกดไพล 6% ม

คาคะแนนรอยโรคสงทสด คอ 1.44 แตไมแตกตางกบกลมควบคม ขณะทกลมเสรมสารสกดขงท

ระดบ 6% มคาคะแนนรอยโรคทตาทสดคอ 0 คะแนน สวนกลมควบคม (T1) กลมทเสรมยากนบด

Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ T5

ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงทระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต (T6 และ T7) กลมเสรมสารสกดขาท

ระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4

และ 6 เปอรเซนต (T12 และ T13) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15,

T16 และ T17 ตามลาดบ) นนมคาคะแนนเฉลย 1.39, 0.39, 0.50, 0.47, 0.22, 0.50, 0.28, 0.50,

0.94, 0.44, 0.78, 0.11, 0.89, 0.22 และ 0.33 ตามลาดบ

ผลตอคะแนนรอยโรคในสวนของบรเวณไสตน หรอจากเชอ E.tenella ในการผาลาไสครง

ท 1 พบวา คะแนนรอยโรคของกลมการทดลองทง 17 กลมการทดลอง ใหคะแนนไมแตกตางกน

ทางสถต (p>0.05) โดยกลมควบคม (T1) กลมทเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสาร


ขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4

และ 6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6

เปอรเซนต (T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

(T15, T16 และ T17 ตามลาดบ) นนมคาคะแนนเฉลย 1.39, 1.22, 0.22, 0.16, 0.33, 0.64, 0.72,

0.11, 0.28, 0.44, 0.44, 1.38, 0.77, 1.39, 0.55 และ 0.61 ตามลาดบ

37

ตารางท 4.3 คะแนนรอยโรคทประเมนจากลาไสไกกระทงทไดรบเชอบดครงท 1

คะแนนรอยโรคทเกดขน

ลาไสเลกสวนตน

ลาไสเลกสวนกลาง

และสวนปลาย

ไสตน

T1 1.05 1.39ab 1.39

T2 0.66 0.39abc 1.22

T3 0.28 0.50abc 0.22

T4 0.44 0.47abc 0.16

T5 0.11 0.22bc 0.33

T6 0.67 0.50abc 0.64

T7 0.27 0.28abc 0.72

T8 0.39 0.00c 0.11

T9 0.83 0.50abc 0.28

T10 1.05 0.94abc 0.44

T11 0.50 0.44abc 0.44

T12 1.11 0.78abc 1.38

T13 0.61 0.11c 0.77

T14 0.55 1.44a 1.39

T15 0.55 0.89abc 0.55

T16 0.44 0.22bc 0.72

T17 0.61 0.33abc 0.61

หมายเหต a-b-c คาเฉลยทอกษรกากบไวในแนวตงแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

ในการผาลาไสครงท 2 (ทอาย 32 วน) พบวาคะแนนรอยโรคทบรเวณลาไสเลกสวนตน

ในกลมควบคม (T1) และกลมทไดรบยากนบด Toltrazuril (T2) มคาสงกวากลมเสรมสารสกดขา

และกลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2 เปอรเซนต (T9 และ T12) อยางมนยสาคญทางสถต

(p<0.05) คอมคาเทากบ 1.39 และ 1.30 เทยบกบ 0.66 และ 0.57 ตามลาดบ สวนกลมเสรมสาร


ขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 4

38

และ 6 เปอรเซนต (T10 และ T11) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 4 และ 6 เปอรเซนต (T13 และ

T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16 และ T17

ตามลาดบ) นนมคาเฉลยเทากบ 1.01, 0.97, 1.21, 1.08, 1.05, 1.16, 0.99, 0.97, 1.16, 1.24,

1.13, 1.23 และ 1.06 ตามลาดบ

ลกษณะการเกดรอยโรคในสวนของลาไสเลกสวนกลางในการผาลาไสครงท 2 พบวา คา

คะแนนรอยโรคไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) โดยมคาอยระหวาง

0.46 – 0.95 ในกลมควบคม (T1) กลมเสรมยากนบด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟา

ทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงท

ระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2, 4 และ

6 เปอรเซนต (T9, T10 และ T11 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต

(T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T15, T16

และ T17 ตามลาดบ) คอ มคาคะแนนรอยโรคเฉลยเทากบ 0.80, 0.90, 0.65, 0.92, 0.75, 0.68,

0.75, 0.63, 0.81, 0.87, 0.46, 0.89, 0.87, 0.87, 0.95, 0.80 และ 0.67 (ตามลาดบ)

ลกษณะการเกดรอยโรคในสวนของไสตน ในการผาลาไสครงท 2 พบวา คะแนนรอยโรค

อยระหวาง 0.35 – 1.13 ซงพบวา คาคะแนนรอยโรคในกลมควบคม (T1) และกลมเสรมสารสกด

ดปลทระดบ 6 เปอรเซนต มคาสงกวากลมเสรมสารสกดขาทระดบ 6 เปอรเซนต อยางมนยสาคญ

ทางสถต (p<0.05) โดยมคาเทากบ1.06 และ 1.13 เทยบกบ 0.35 ตามลาดบ สวนกลมเสรมยากน

บด Toltrazuril (T2) กลมเสรมสารสกดฟาทะลายโจรทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T3, T4 และ

T5 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดขงทระดบ 2, 4 และ 6 เปอรเซนต (T6, T7 และ T8 ตามลาดบ)

กลมเสรมสารสกดขาทระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต (T9 และ T10) กลมเสรมสารสกดไพลทระดบ 2,

4 และ 6 เปอรเซนต (T12, T13 และ T14 ตามลาดบ) กลมเสรมสารสกดดปลทระดบ 2 และ 6

เปอรเซนต (T15 และ T17) คอ มคะแนนเฉลยเทากบ 0.47, 0.60, 1, 0.45, 0.73, 0.80, 0.67,

0.81, 0.80, 0.71, 0.72 และ 0.80 ตามลาดบ

ในสวนของอตราการตายหลงจากทาการปอนเชอบดนนพบวา กลมทไดรบไพลทระดบ

6 เปอรเซนตมอตราการตายสงทสดคอ 20 เปอรเซนต รองลงมาคอกลมทไดรบขงทระดบ 2

เปอรเซนต คอ 13.33 เปอรเซนต ขณะทกลมควบคม กลมทไดรบยากนบด ฟาทะลายโจรทระดบ 4

เปอรเซนต ขงทระดบ 4 และ 6 เปอรเซนต ขาทระดบ 6 เปอรเซนต ไพลทระดบ 2 และ 4

เปอรเซนต และดปลทระดบ 2 เปอรเซนต มอตราการตายเทากนคอ 6.66 เปอรเซนต แตในสวน

ของกลมทไดรบขาและดปลนนจะตายในวนท 2 และ 3 หลงทาการปอนเชอบด สวนกลมทไดรบ

39

ฟาทะลายโจรทระดบ 2 และ 6 เปอรเซนต ขาทระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต และดปลทระดบ 4

เปอรเซนตนนไมพบการตายเกดขน

ตารางท 4.4 คะแนนรอยโรคทประเมนจากลาไสไกกระทงทไดรบเชอบดครงท 2

คะแนนรอยโรคทเกดขน



และสวนปลาย

ไสตน

T1 1.39a 0.80 1.06ab

T2 1.30a 0.90 0.47bc

T3 1.01abc 0.65 0.60abc

T4 0.97abc 0.92 1.00ab

T5 1.21abc 0.75 0.45bc

T6 1.08abc 0.68 0.73abc

T7 1.05abc 0.75 0.80abc

T8 1.16abc 0.63 0.67abc

T9 0.66bc 0.81 0.54abc

T10 0.99abc 0.87 0.67abc

T11 0.97abc 0.46 0.35c

T12 0.57c 0.89 0.81abc

T13 1.16abc 0.87 0.80abc

T14 1.24ab 0.87 0.71abc

T15 1.13abc 0.95 0.72abc

T16 1.23ab 0.80 1.13a

T17 1.06abc 0.67 0.80abc

หมายเหต a-b-c คาเฉลยทอกษรกากบไวในแนวตงแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

40

4.2 ผลการศกษาการใชขาผสมลงในอาหารตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตของไกกระทง

4.2.1 นาหนกตวทเพมขน

นาหนกตวทเพมขนของไกกระทงทไดรบการเสรมขาผงผสมลงในอาหารทระดบ 0, 0.5,

0.75, 1, 1.5, 1.75 และ 2 เปอรเซนต พบวา ในชวงอาย 7-21, 21-42 และ 7-42 วน (ตลอดการ

ทดลอง) ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) โดยมนาหนกตวทเพมขน

ตลอดระยะการทดลองมคาเทากบ 1, 1622, 1589, 1574, 1654, 1556 และ 1559 กรม

ตามลาดบ (แสดงผลในตารางท 4.5)

4.2.2 ปรมาณการกนอาหาร

ปรมาณการกนอาหารของไกกระทงทไดรบการเสรมขาผงผสมลงในอาหารทระดบ 0, 0.5,

0.75, 1, 1.5, 1.75 และ 2 เปอรเซนต พบวา ในชวงอาย 7-21 ปรมาณการกนไดอยในชวง 825-

877 กรม/ตว และไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) โดยมคาเทากบ 877,

846, 825, 834, 827, 845 และ 835 กรม/ตว ตามลาดบ ปรมาณการกนไดในชวงอาย 21-42 วน

มคาอยในชวง 2789-2922 กรม/ตว และไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05)

โดยมคาเทากบ 2922, 2914, 2930, 2869, 2900, 2826 และ 2789 กรม/ตว ตามลาดบ

ปรมาณการกนไดตลอดการทดลอง (7-42 วน) พบวามคาอยในชวง 3624-3799 กรม/ตว

และไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) โดยไกในกลมทไดรบขาผงทระดบ 0,

0.5, 0.75, 1, 1.5, 1.75 และ 2 เปอรเซนต มปรมาณการกนไดเทากบ 3799, 3760, 3755, 3703,

3727, 3670 และ 3624 กรม/ตว ตามลาดบ (แสดงผลในตารางท 4.5)

4.2.3 ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนเนอ

ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนเนอของไกกระทงทไดรบการเสรมขาผงผสมลงใน

อาหารทระดบ 0, 0.5, 0.75, 1, 1.5, 1.75 และ 2 เปอรเซนตนน ไมมความแตกตางอยางม

นยสาคญทางสถต (p>0.05) โดยมคาเทากบ 0.44, 0.43, 0.42, 0.43, 0.44, 0.42 และ 0.43

ตามลาดบ

41

ตารางท 4.5 นาหนกตวทเพมขน ปรมาณการกนไดและประสทธภาพการใชอาหารของไกกระทงท

ไดรบขาทระดบตางๆ

ระดบของการเสรมขา (เปอรเซนต)

0 0.5 0.75 1 1.5 1.75 2

นาหนกตวทเพมขน (กรม)

ชวงอาย 7-21 วน 542 568 538 565 557 546 545

ชวงอาย 21-42 วน 1128 1053 1051 1009 1096 1010 1015

ชวงอาย 7-42 วน 1671 1622 1589 1574 1654 1556 1559

ปรมาณการกนอาหาร (กรม)

ชวงอาย 7-21 วน 877 846 825 834 827 845 835

ชวงอาย 21-42 วน 2922 2914 2930 2869 2900 2826 2789

ชวงอาย 7-42 วน 3799 3760 3755 3703 3727 3670 3624

ประสทธภาพการใชอาหาร

ชวงอาย 7-42 วน 0.44 0.43 0.42 0.43 0.44 0.42 0.43

42

บทท 5

วจารณผลการทดลองและสรป

5.1 วจารณผลการทดลอง จากการศกษาการใชสมนไพรไทยในการเพมสมรรถภาพการเจรญเตบโตและควบคมโรค

บดในไกเนอนน โดยในขนตอนแรกทาการศกษาหาสมนไพรทมฤทธในการยบยงเชอบด และ

สมนไพรทพบไดงายในทองถนถกเลอกนามาทดสอบ ไดแก ฟาทะลายโจร ขง ขา ไพล และดปล

โดยนาสมนไพรดงกลาวมาทาการอบดวยอณหภมไมเกน 60 องศาเซลเซยส แลวสกดโดยใช

แอลกอฮอร 50% แลวนาไปกลนโดยเครอง vacuum rotary evaporator จากนนเกบไวในตเยน

กอนนาไปใชในการทดสอบ ในเบองตนนนผทาการวจยจะทาการทดสอบฤทธสมนไพรใน

หองปฏบตการ แตเนองจากการเตรยม sporozoite ทาไดคอนขางยากในหองปฏบตการ ดงทพทย

และคณะ (2546) รายงานไววาขอจากดในการศกษาการใชสมนไพรไทยตานบดในหลอดทดลอง

คอการใชเชอ coccidian จากมลสตวนนมการปนเปอนของเชอตวอนดวย ซงถามการปนเปอนของ

เชอจลนทรยตวอนในขนตอนการทดสอบกจะทาใหเกดขอผดพลาดในการทดลอง ดงนนใน

การศกษาครงนจงนาสารสมนไพรทสกดแลวดงกลาวมาทดสอบในตวสตว ซงจากการศกษาการใช

สารสมนไพรทแตกตางกนตอการยบยงโรคบด โดยทาการเหนยวนาไกใหเกดการตดเชอบด โดยใช

วคซนโรคบดในปรมาณ 10,000 โอโอซสต/ตว ซงนบวาเปนระดบทกอใหเกดโรคได และทาการ

เหนยวนาเมอไกอายได 11 วน เนองจากในชวงแรกนนลกไกจะยงมภมคมกนจากแมผานทางไขใน

การปองกนโรคบด (Muangyai, 1991 cited by Tipakorn, 2002) จากนนหลงจากปอนเชอได 9

วนทาการวดคะแนนมล ปรมาณโอโอซสตในมล คะแนนรอยโรค จนกระทงไกมอาย 35 วน นน

พบวาในสวนของคะแนนมลนนไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทง 17 กลมทดลอง

แตมแนวโนมวาไกกระทงในกลมควบคม กลมทเสรมสารสกดขงทระดบ 4 เปอรเซนต กลมทเสรม

สารสกดขาทระดบ 4 เปอรเซนตและกลมทเสรมสารสกดดปลท 6 เปอรเซนต มคาคะแนนสงกวา

กลมอนๆ แตอยางไรกดคาคะแนนมลของการศกษาครงนมคาเฉลยสงสดเพยง 0.66 คะแนน ซงตา

กวาคาคะแนนมลจากการศกษาของ Youn and Noh (2001) ซงมคาคะแนนสงสดถง 3 คะแนน

เนองจากในการศกษาครงนใชเชอบดปอนใหกบไกในปรมาณ 10,000 โอโอซสตตอตวไก ขณะท

Youn and Noh (2001) ใชเชอบดในปรมาณ 100,000 โอโอซสตตอตวไก จงทาใหเกดการอกเสบ

รนแรง สงผลตอลกษณะมลทขบออกมานนเอง กลาวคอความรนแรงทแสดงออกมาของไกจะ

ขนอยกบปรมาณเชอทไดรบ (เชนทร, 2547)

43

เมอทาการตรวจหาปรมาณโอโอซสตในมลพบวา ไกกระทงในกลมควบคมพบปรมาณโอ

โอซสตเฉลยในมลมากกวาทกกลมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) ขณะทกลมทไดยากนบด

และ กลมทไดรบสมนไพรทกชนดและระดบทแตกตางกนไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05)

สาหรบกลมควบคมนนปรมาณโอโอซสตจะพบในปรมาณสงในชวงวนท 9 หลงจากทาการปอนเชอ

โดยพบในปรมาณ 13,300 โอโอซสต ซงตากวาท Youn and Noh (2001) ทรายงานไววาในกลมท

สงทสดพบ 166,000 โอโอซสต และพบในวนท 6 หลงทาการปอนเชอ ซงจากการศกษาหาปรมาณ

โอโอซสตในมลไกทไดรบเชอ จะเหนไดวาการใชสมนไพรสามารถควบคมปรมาณโอโอซสตของเชอ

บดในไกได

เมอพจารณาจากคะแนนรอยโรคทเกดขน โดยการผาตดลาไสครงท 1 ในวนท 7 หลงจาก

ไดรบเชอบด (ไกมอาย 18 วน) พบวา ในสวนของลาไสเลกสวนตนซงเปนรอยโรคทเกดจากเชอ

E.acerculina และสวนของบรเวณไสตน หรอจากเชอ E.tenella พบวาไมมความแตกตางกนทาง

สถต (p>0.05) แตในสวนของคะแนนรอยโรคทเกดขนบรเวณลาไสเลกสวนกลาง ซงสวนใหญเกด

จากเชอ E.necatrix ในไกกลมทไดรบขงในระดบ 6 เปอรเซนตมคาตาทสด และเมอทาการผาตด

ลาไสครงท 2 (ไกมอาย 32 วนหรอ 21 วนหลงจากไดรบเชอบด) เพอดคะแนนรอยโรคนน พบวา ใน

สวนของลาไสเลกสวนตนและไสตนนนมคาคะแนนรอยโรคแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

แตไมพบความแตกตางทางสถตในสวนของลาไสเลกสวนกลางและสวนปลายโดยในสวนของลาไส

เลกสวนตนนนไกในกลมทไดรบไพลทระดบ 2 เปอรเซนตมคะแนนตาสด ขณะทกลมควบคมมคา

คะแนนสงทสด ในสวนของคะแนนรอยโรคในสวนไสตนนนพบวาไกในกลมทไดรบขาทระดบ 6

เปอรเซนตนนมคาคะแนนตาทสด นอกจากนยงพบวาการใชฟาทะลายโจรในระดบ 6 เปอรเซนตก

ใหผลดเชนเดยวกน ขณะทไกในกลมทไดรบดปลทระดบ 4 เปอรเซนตมคาสงทสด ซงผลดงกลาว

สอดคลองกบทววฒน (2546) ไดรายงานไววา เมอใชขาผง 6 เปอรเซนตในอาหารมคาคะแนนรอย

โรคตากวากลมทไมไดรบการเสรม และกลมทไดรบการเสรมขาทระดบ 2 และ 4 เปอรเซนต ซง

สาเหตกอาจเนองมาจากในขามสารจาพวกนามนหอมระเหยจาพวก Cineole, Camphor และ

Eugenol สารเหลานมฤทธลดการบบตวของลาไส นอกจากน Eugenol ยงมฤทธชวยในการขบ

นาด ลดอาการอกเสบและยงชวยฆาเชอแบคทเรยไดอกดวย นอกจากนในขายงมสาร 1'-

acetoxychavicol acetate และ 1'-acetoxyeugenol acetate ซงชวยลดอาการอกเสบ (Anti-

inflammation) รวมถงมฤทธในการฆาเชอรา (สานกงานขอมลสมนไพร, มปป.) ดงท บญญตและ

คณะ (2550) รายงานวา ขามคณสมบตในการยบยงการเจรญเตบโตของเชอAspergillus flavus

44

ไดดกวาพชในวงศ Zingiberaceae เดยวกน ทใชในการทดสอบครงนไดแก ขง ขมนชน กระชาย

และเรวหอม จากผลดงกลาวจงทาใหคะแนนรอยโรคทเกดขนตากวากลมอนๆ

ในดานอตราการตายหลงจากทาการปอนเชอบดนน พบวา กลมทไดรบและไมไดรบ

สมนไพรรวมทงกลมทใชยากนบดมอตราการตายเกดขน แตอยางไรกดเมอพจารณาจะพบวาไกใน

กลมทไดรบขาทระดบ 2-6 เปอรเซนต มอตราการตายตากวากลมอนๆ ถงแมจะยงพบอตราการ

ตายทเกดขนในกลมทไดรบขาทระดบ 6 เปอรเซนตกตาม แตอตราการตายดงกลาวเกดขนหลงจาก

ททาการปอนเชอบดเปนเวลา 3 วน ซงปกตแลวยงเปนชวงทอยในระยะแบงตว ดงนนสาเหตการ

ตายดงกลาวไมนาจะเกดจากการไดรบเชอบด

จากการศกษาเบองตนของการนาสมนไพรทจะนามาใชในการยบยงเชอบด จงไดขอมลใน

การคดเลอกสมนไพรทจะนามาใช ไดแก ฟาทะลายโจร และขาเปนสมนไพรทนาสนใจ แตขาเปน

สมนไพรทพบไดในปรมาณสงในจงหวดแพรจงเลอกใชขา และจากการศกษาจะเหนวาการใชท

ระดบ 6 เปอรเซนต ไมมความแตกตางในดานการควบคมโรคบดกบทระดบ 2 เปอรเซนต ดงนนจง

เลอกใชในระดบตาคอ 2 เปอรเซนต

เมอนาขาผงมาใชเปนสารเสรมในการเพมสมรรถภาพการเจรญเตบโตในไกกระทง โดยใช

ขาผงทระดบ 0, 0.5, 0.75, 1, 1.5, 1.75 และ 2 เปอรเซนต พบวา ตลอดระยะการทดลองทไก

กระทงอาย 7-42 วนนน ในดานนาหนกตวทเพมขนนนไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทาง

สถต (p>0.05) แตมแนวโนมวาการใชในระดบ 1.75 และ 2 เปอรเซนต นาหนกตวทเพมขนจะมคา

ตากวากลมทไมมการเสรมและกลมทมการเสรมในระดบตา เชนเดยวกบปรมาณการกนไดและ

ประสทธภาพในการมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยพบวาไกกระทงใน

กลมทไมไดรบการเสรมขา มปรมาณการกนไดสงทสด ซงผลดงกลาวขดแยงกบสอดคลองกบ

ววฒน (2546) รายงานไววาไกกระทงกลมทไมไดรบการเสรมขาผงมแนวโนมแสดงนาหนกตวท

เพมขน และปรมาณการกนไดสงกวาไกกระทงในกลมทมการเสรมขาผง ซงกเปนผลมาจากขาม

เยอใยสง 12.21 เปอรเซนต สงผลใหกระบวนการยอยและการดดซมมประสทธภาพลดลง

(McDonald et al., 1995)

5.2 สรปผลการทดลองและขอเสนอแนะ การศกษาการใชสมนไพรไทย ไดแก ฟาทะลายโจร ขง ขา ไพล และดปล ในการควบคม

โรคบดนนพบวา ขาและฟาทะลายโจรมแนวโนมสามารถควบคมโรคบดในไกเนอได โดยเฉพาะบด

ไสตน โดยมผลทาใหปรมาณโอโอซสตทขบออกมาในมลมคาตากวากลมทไมมการเสรมสมนไพร

นอกจากนยงมผลใหคะแนนรอยโรคทเกดขน และเมอใชขาในแงของการเปนสารเพมการ

45

เจรญเตบโตนนยงใหผลไมดเทาทควร ถงแมจะใชในระดบตา (0.5%) ดงนนผลทไดออกมาจงเปน

ขอมลเบองตน ถงความเปนไปไดในการใชสมนไพรไทยในการเปนสารเพมการเจรญเตบโตและ

ควบคมโรคบดในไกเนอ ซงควรมการศกษาการใชขาในรปสารสกดแลวเสรมในระดบตาตอไป

46

บรรณานกรม

กงกานต บญสขา, จามกร วงศกาฬสนธ และปฐมพงศ สวสดวฒนากล. 2543. การศกษาการ

ใชเปลอกมงคด เปลอกทบทมและรางจดในการปองกนและควบคมโรคบดไสตนในไกเนอ.

วชาปญหาพเศษ ประจาปการศกษา 2543 คณะสตวแพทย มหาวทยาลยขอนแกน.

กฤตกา นรจต, 2548. คณสมบตของสารสกดจากพชวงศขง : อทธพลของวธการสกดตอการยบยง

การเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยและการเปนสารตานอนมลอสระ. วทยานพนธปรญญา

วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลยชวเคมมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา

ธนบร.

กศล คาเพราะ และ วรรณพร คาเพราะ. 2536. สมนไพรฟาทะลายโจรเพอการเลยงไกเนอ

(ปองกนโรคหลอดลมอกเสบ). สตวเศรษฐกจ, 11: 38-44.

เชนทร ผางนย. 2547. ผลของการเสรมใบฝรงและผลออนผงในอาหารตอสมรรถนะการผลต

คณภาพซากและการควบคมโรคในไกเนอ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาสตวศาสตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ฐานขอมลองคความร สมนไพรไทย. 2553. [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://dit.dru.ac.th/herb/Main.htm (วนทสบคนขอมล: 30 กรกฎาคม 2553).

ดปล. 2552. [ออนไลน]. แหลงทมา : www.panyathai.or.th/wiki/index.php/ดปล (วนทสบคน

ขอมล: 2 กมภาพนธ 2552).

เทอด เทศประทป, เลศรก ศรกจการ, จาตรนต กสพนธ, ฎลก วงเสถยร, ฉตรชย สารชย, สรรตน

หนม, สวรรณา เวชอภกล, วรศกด เชอมโนชาญ, ดารงณ ศานตอาวรณ, จกรพนธ ศร

ธญญาลกษณ, ประสทธ ธราวจตรกล และบรรยง คนธวะ. 2545. รายงานวจยฉบบ

สมบรณเรองการใชสมนไพรฟาทะลายโจรในการผลตไกเพอการสงออก. สานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย.

ธรรมศาสตร ศรสตยเสถยร. 2548. การใชสมนไพรฟาทะลายโจรและสารเคอรควมนอยดในไกเนอ.

วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสตวบาล ภาควชาสตวบาล

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ธดารตน ปลมใจ. 2534. ฤทธตานเชอจลนทรยของฟาทะลายโจร, กองวจยและพฒนาสมนไพร

กรมวทยาศาสตรการแพทย, กรงเทพฯ.

นนทนา ชออม, ศรวลย บญสข และพชราภรณ ภไพบลย. 2549. การตรวจสอบปรมาณแลคโตน

รวมในสมนไพรฟาทะลายโจรจากแหลงปลกตางๆ. ในการประชมทางวชาการของ

47

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 44 สาขาพช (ภาคโปสเตอร) วนท 3-5 กมภาพนธ พ.ศ.

2542 (หนา 534). กรงเทพฯ.

บงกช นพพล, ขวญเกศ กนษฐานนท, วสนต จนทรสนท และพทกษ นอยเมล. 2547. อตราสวนท

เหมาะสมของไพลในการเลยงไกลกผสมพนเมอง. รายงานโครงการวจยฉบบสมบรณ.

มหาวทยาลยขอนแกน.

บญญต สขศรงาม. 2527. เครองเทศทใชเปนสมนไพร เลม 2. โรงพมพอมรการพมพ, กรงเทพฯ. 72 หนา.

บญญต คนธา, ทรงศลป พจนชนะชย, ณฏฐา เลาหกลจตต และ อรพน เกดชชน. 2550. ผลการ

ยบยงของนามนหอมระเหยจากพชวงศขง 5 ชนดตอการเจรญเตบโตของเชอ Aspergillus

flavus. ว.วทยาศาสตรการเกษตร. 38(6): 29-32.

ปฐม เลาหะเกษตร. 2540. การเลยงสตวปก. ภาควชาเทคโนโลยการผลตสตว

คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยการพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

ปน จนจฬา ดารส ชาตรวงศ และวนย วาร. 2549. การศกษาการใชฟาทะลายโจรในอาหารตอ

สมรรถนะการเจรญเตบโตของไกเบตง: 1. ระยะไกเลกและไกรน. ในรายงานการเสนอ

ผลงานวจยการประชมวชาเสนอผลงานวจย (ภาคบรรยาย) ประจาป 2549 วนท 17

สงหาคม 2549 (หนา 379).

พทย กาญบตร, สาธร พรตระกลพพฒน, ประสาทพร บรสทธเพชร และสธดา จนทรลน. 2546.

การศกษาผลการตาน Coccidia ทกอโรคบดในไกและสกรของสารสกดสมนไพรไทย.

รายงานการวจย. คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ไพล. 2553. [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B9%84%E0%B8%9E%E0%B8%A5

(วนทสบคนขอมล: 2 กนยายน 2553).

ฟาทะลายโจร. 2552. [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_07_8.htm (วนทสบคนขอมล: 2

กมภาพนธ 2552).

มานพ มวงใหญ. 2547. โรคบดไก. บรษทโนวาตสจากด: กรงเทพฯ.

รชดาวรรณ พนพพฒน, สภาพร อสรโยดม, สวสด ธรรมบตร และพฒนา สขประเสรฐ. 2542. ผล

ของการเสรมสมนไพรฟาทะลายโจรในอาหารไกไข. ในการประชมทางวชาการของ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 37 สาขาสตว สาขาสตวแพทย วนท 3-5 กมภาพนธ

พ.ศ. 2542 (หนา 102-107). กรงเทพฯ

48

รชดาวรรณ พนพพฒน. 2543. ผลของการเสรมสมนไพรฟาทะลายโจรในอาหารไกกระทงและไก

ไข. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสตวบาล ภาควชาสตวบาล

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รงโรจน ธนาวงษนเวช และมานพ มวงใหญ. 2533. ประสทธภาพของยาไทรเมทโทพรม

รวมกบซลฟาควนอกซาลน โวเดยม ในการปองกนและรกษาโรคบดไสตนในไก. เวชสาร

สตวแพทย. 20(3): 447 – 460.

รงนภา มศรผอง. 2549. ผลของนามนไพลตอแรงตงตวของหลอดเลอดแดงเอออรตาทแยกจาก

กายของหนขาว. วทยานพนธเภสชศาสตรมหาบณฑต สาขาเภสชวทยา ภาควชาเภสช

วทยา คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ววฒน วรามตร. 2546. ผลของการเสรมขาผงในอาหารตอสมรรถภาพการผลต คณภาพซาก

และการควบคมโรคบดในไกเนอ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาสตวศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

สมภพ ประธาธรารกษ. 2543. “ไพล” จลสารขอมลสมนไพร. 17(2): 23-28.

สานกงานขอมลสมนไพร. ม.ป.ป.. สมนไพรทใชในงานสาธารณสขพนฐาน [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/index.asp (วนทสบคนขอมล: 20

พฤศจกายน 2552).

สธา วฒนสทธ, ยทธนา ศรวธนนกล และ อรณพร อฐรตน. 2548. ผลของการเสรมฟาทะลาย

โจรและใบฝรงตอสมรรถนะการเจรญเตบโตของไกกระทง. ฐานขอมลองคความรของ

เกษตรไทย. [ออนไลน]. แหลงทมา

http://pikul.lib.ku.ac.th/cgi- bin/agkb.exe?rec_id=084563

&database=agkb&search_type=link&table=mona&back_path=/agkb/mona&lang=

thai&format_name=TFMON (วนทสบคนขอมล: 20 กมภาพนธ 2552).

อรญา คาบวไหล. 2548. ผลของพชสมนไพรบางชนดตอการปองกนโรคบดในไก. วทยานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสตวศาสตร. เชยงใหม : บณฑตวทยาลย เชยงใหม.

Bhuiyan, Md.N.I., J.U. Chowdhury, and J. Begum. 2008. Volatile constituents of essential

oils isolated from leaf and rhizome of Zingiber cassumunar Roxb. Bangladesh J

Pharmacol. 3, 69-73.

Coccidia Life Cycle in Poultry. 2010. [online]. Available :

http://www.baycox.com/68/Coccidia_Life_Cycle.htm (วนทสบคนขอมล: 9 กนยายน

2553).

49

Combating resistance. 2010. [online]. Available :

http://www.thepoultrysite.com/cocciforum/issue2/81/combating-resistance

(วนทสบคนขอมล: 8 สงหาคม 2553).

Duffy, C.F., G.F. Mathis and R.F. Power. 2005. Effects of NatustatTM supplementation on

performance, feed efficiency and intestinal lesion scores in broiler chickens

challenged with Eimeria acervulina, Eimeria maxima and Eimeria tenella. Vet.

Parasitol. 130, 185-190.

Elmusharaf, M.A., H.W. Peek, L. Nollet and A.C. Beynen. 2006. The effect of in-

feed mannanoligosaccharide preparation (MOS) on a cocidiosis infection in

broilers. Animal Feed Science and Technology. 134, 347-254.

Hassan, S.M., A.K. El-Gayar, D.J. Cadwell, C.A. Bailey and A.L. Cartwright. 2008. Guar

meal ameliorates Eimeria tenella infection in broiler chick. Veterinary

Parasitology. 157, 133–138.

Jagetia, G.C., M.S. Baliga, P. Venkatesh, and J.N. Ulloor. 2003. Influence of ginger

rhizome (Zingiber officinale Rose) on survival, gluthathione and lipid

peroxidation in mice after whole body exposure to gamma radiation. Radiat. Res.

160, 584–592.

Johnson, J., and W. M. Reid. 1970. “Anticoccidial drug : Learning techniques in

battery and floor-pen experiments with chicken”. Experimental Parasitology.

28: 30-36.

Khattak, S., S. Rehman, H.U. Shah, W. Ahmad, and M. Ahmad. 2005. Biological effects

of indigenous medicinal plants Curcuma longa and Alpinia galanga. Fitoterapia.

76, 254–257.

Life cycle of coccidian. 2010. [online]. Available :

http://www.saxonet.de/coccidia/coccid02.htm (วนทสบคนขอมล: 1 สงหาคม 2552).

Mahady, G.B., S.L. Pendland, G.S Yun, Z.Z. Lu, and A. Stoia. 2003. Ginger (Zingiber

officinale Roscoe) and the gingerols inhibit the growth of Cag A+ strains of

Helicobacter pylori. Anticancer Res. 23, 3699–3702.

McDonald, P., R.A. Edwards., J.F.D. Greenhalgh and C.A. Morgan. 1995. Animal

Nutrition. Longman Scientific&Technical, Singapore. 607 pp.

50

Mwale, M., E. Bhebhe, M. Chimonyo and T.E. Halimani. 2006. The in vitro

studies on the Effect of aloe vera ((L.)) Webb. and Berth.) and aloe spicita (L. f.)

on the Control of Cocidiosis in Chikens. Intern J Appl Res Vet. Vol. 4, No. 2.

Naidoo, V., L.J. McGaw, S.P.R. Bisschop, N. Duncan and J.N. Eloff. 2008. The value of

plant extracts with antioxidant activity in attenuating coccidiosis in broiler

chickens. Vet. Parasitol. 153, 214-219.

NRC. 1994. Nutrient Requirememts of Poultry. [Online]. available: http://www.NRC.gov

(8 December 2008)

Oonmetta-aree, J., T. Suzuki, P. Gasaluck, and G. Eumkeb. 2006. Antimicrobial

properties and action of galangal (Alpinia galanga Linn.) on Staphylococcus

aureus. LWT. 39, 1214-1220.

Taroeno, J., J. Brophy, and J.H. Zwaving. 1990. Analysis of the essential oil of Zingiber

cassumunar Roxb. from Indonesia. Flavour and Fragrance Journal. 6(2): 161-

163.

Tipakorn, N. 2002. Effects of Andrographis paniculata (Burm.F.) Nees on performance,

mortality and coccidiosis in broiler chickens. Doctoral Dissertation. Doctor of

Agricultural Sciences of the Faculty of Agricultural Sciences. GEORG-AUGUST-

UNIVERSITY, GÖTTINGEN, GERMANY.

Youn, H.J., and J.W.Noh. 2001. Screening of the anticoccidial effects of herb extracts

against Eimeria tenella. Vet. Parasitol. 96, 257–263.

Zhang, G.F., Z.B. Yang, Y. Wang, W.R. Yang, S.Z. Jiang and G.S. Gai. 2009. Effects of

ginger root (Zingiber officinale) processed to different particle sizes on growth

performance, antioxidant status, and serum metabolites of broiler chickens.

Poultry Science. 88:2159-2166.

51

ภาคผนวก ก

การประเมนคะแนนรอยโรคจากลาไส

52

การอานรอยโรคของเชอบดในลาไสเลกและไสตนโดยวธของ มานพ (2547)

บรเวณทพบ

ชนดของเชอบด

คาคะแนนรอยโรค คาคะแนนรอยโรค


E. acervulina

0

+1

+2

+3

+4

- ไมปรากฏรอยโรค

- มจดขาวของโอโอซสตกระจายอยในสวนของลาไสเลกสวนตน

จดสขาวนจะเรยงอยตามขวางของลาไสเหมอนขนบนได จดน

อาจจะมองเหนไดทงดานในและดานนอกของสาไส และมไมเกน 5

จดตอ 1 ตารางเซนตเมตร

- จดรอยโรคเขามาอยใกลกน ผนงลาไสยงคงหนาปกต

- จดรอยโรคเขามาอยใกลชดกน ผนงลาไสมองดหนาขน

- จดรอยโรคเขามาอยรวมกน ทาใหผนงลาไสดานในเหนเปนสแดง

ลกษณะเปนขนบนได จะปรากฏชด ตรงสวนกลางของลาไส ผนง

ลาไสจะหนาขนมาก


E. necatrix

0

+1

+2

+3

+4

- ไมปรากฏรอยโรค

- มจดเลอดออกจดสขาวจานวนเลกนอย ปรากฏเหน

ดานนอกของลาไส ผนงลาไสดานในเสยหายเลกนอย

- จะเหนจดเลอดออกทผนงลาไสดานนอกมากขน ลาไส

ตรงกลางอาจจะพองเลกนอย

- จะเหนตรงเลอดออกจานวนมากอยในลาไส ผนงลาไส

ผนงลาไสดานนอก หยาบหนาและจะพบจดเลอดออก

หรอจดสขาวจานวนมาก ลาไสเลกจะพองจนถงสวนลาง

- มเลอดออกมากในลาไสจนทาใหเหนเปนสเกอบดา

ในลาไสม mucus เปนสแดงหรอนาตาล ลาไสพอง

ตลอดความยาว

ไสตน

E. tenella

0

+1

+2

+3

+4

- ไมปรากฎรอยโรค

- มจดเลอดออกจานวนเลกนอย กระจายอยบนผนง

ไสตน ไสตนผนงหนาปกต

- มจดเลอดออกเพมมากขน มเลอดออกอยางเหนไดชด

ทผนงของไสตน ผนงไสตนหนาขนเลกนอย

- มเลอดออกจานวนมาก หรอมกอนแขงปรากฏใน

ไสตน ผนงไสตนหนาขน มเลอดออกมาในอจจาระ

- ไสตนขยายใหญ ภายในมเลอดหรอแทงแขง ไมม

เนออจจาระทปกต

53

ภาคผนวก ข ภาพงานทดลอง

54

สมนไพรทใชในการทดลองไดจากพนทในจงหวดแพร

ขนตอนการสกดสมนไพรดวยแอลกอฮอร 50 เปอรเซนต

อาหารผสมสมนไพรทใชในการทดลอง ไกกระทงทางการคา

55

การประเมนรอยโรคในสวนลาไสเลกตอนตนและตอนกลาง

ลกษณะรอยโรคบดไสตน

ลกษณะโอโอซสตทปรากฎในมลไก

new รายงานผลการวิจัย มหาวิทยาลัย...

Documents