นโยบายและยทธศาสตรการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน

โดยนายแพทยสมศกด ภทรกลวณชย

รองอธบดกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข18 มกราคม 2554

ณ โรงแรมหลยส แทรเวรน

สมองทไดรบไอโอดนอยางเพยงพอ

ไอโอดนส ำคญอยำงไร ?

ทมา: ขอมลจาก UNICEF

สมองทขาดไอโอดน

ชวยในการพฒนาระบบประสาทและเซลลประสาท โดยเฉพาะ

3 เดอนแรกของการตงครรภ

ภาวะขาดสารไอโอดนเพยงเลกนอยกสงผลกระทบตอระดบไอคว

(ท าใหระดบไอควต าลง10-15 จด)

สตปญญาและพฒนาการของเดกไทย

• จากการส ารวจไอควของคนไทย โดย สวรส. 2551-2552

พบไอควเฉลย 91 จด (ปกต 90 -110 จด)

• การส ารวจพฒนาการในเดกอายต ากวา 5 ป โดย

ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย พบพฒนาการสมวยลดลง

กลไกการขบเคลอน ระดบชาต

• คณะอนกรรมการขบเคลอนควบคมปองกน โรคขาดสารไอโอดน 4 ชด

• คณะกรรมการควบคมปองกน โรคขาดสารไอโอดนแหงชาต

คณะอนกรรมการขบเคลอนการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน

1. คณะอนกรรมการผลกดนนโยบายสการปฏบต

2. คณะอนกรรมการทบทวนการเสรมไอโอดนในเกลอ และผลตภณฑตาง ๆ

3. คณะอนกรรมการจดต งระบบเฝาระวง และตดตามการขาดสารไอโอดนในกลมเสยง

4. คณะอนกรรมการสอสารสสาธารณะ และผลกดนนโยบายสาธารณะ

สถานการณ โรคขาดสารไอโอดน

ตวชวด เปาหมาย ผลงาน• คามธยฐานไอโอดนในปสสาวะ หญงตงครรภ

150 ไมโครกรมตอลตร 142.4 (ป 2553 )

• ปรมาณไอโอดนในปสสาวะ หญงตงครรภนอยกวา 150 ไมโครกรมตอลตร

ไมเกนรอยละ 50 52. 4 ( ป 2553)

• ระดบ TSH ในทารกแรกเกด มากกวา 11.2 มลลยนตตอลตร

ไมเกนรอยละ 3 13.3 ( ป 2552)

• คณภาพเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอน

มากกวารอยละ 90 77.4 ( ป 2552)

• จ านวนชมชน / หมบานไอโอดน ทกชมชน / หมบาน (ประมาณ 76,000 แหง)

34 แหง (11 จงหวด)

สถานการณ โรคขาดสารไอโอดน

สถานการณโรคขาดไอโอดนในประเทศไทยคามธยฐานระดบไอโอดนในปสสาวะหญงต งครรภ

พ.ศ. 2553

คาปกต 2543 - 2549 = 100 ไมโครกรม/ลตร 2550 – 2553 = 150 ไมโครกรม/ลตร

ไมโครกรม / ลตร

พ.ศ.

ขอมลจากส านกโภชนาการ กรมอนามย

34.545.1 47.0 44.5

49.4

71.861.3 58.5 59.0

52.4

0

10

20

30

40

50

60

70

80รอยละ

ป

รอยละไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภ

รอยละไอโอดนในปสสาวะหญงต งครรภ <100 ไมโครกรม/ลตร (กอนพ.ศ.2550) และ <150 ไมโครกรม/ลตร (ต งแตปพ.ศ. 2550 ) เกนกวารอยละ 50 เปนพนทขาดไอโอดน

ปรมาณไอโอดนในปสสาวะหญงตงครรภ พ.ศ 2553

องคการอนามยโลก ก าหนดตวชวดภาวการณขาดสารไอโอดนระดบพนท พ.ศ. 2550 (2007) พนทท มสดสวนของหญงต งครรภทมคาไอโอดนในปสสาวะนอยกวา 150 g/L เกนกวารอยละ 50 เปนพนทขาดสารไอโอดน

ปรมาณไอโอดนในหญงต งครรภนอยกวา150 ไมโครกรมตอลตร มากกวารอยละ 75 ม 7 จงหวดไดแก สระแกว (85.7)อ านาจเจรญ(82.4) สระบร(79.3) ระยอง(79.0) หนองคาย(78.2)ชยนาท(77.4) จนทบร(76.4)

ปรมาณไอโอดนในปสสาวะหญงต งครรภ พ.ศ 2553มคามธยฐาน(median)= 142.4 g/L ปรมาณไอโอดนในหญงต งครรภนอยกวา 150 g/L รอยละ 52.4 g/L

มาตรการด าเนนการแกไขปญหาพนทขาดสารไอโอดนรนแรง

• ประเมนผลการด าเนนงานการควบคมโรคขาดสารไอโอดน

คนหาสาเหตและก าหนดแนวทางการแกไข

• ดแลก ากบการใหยาเมดเสรมสารอาหารส าคญทมสวนประกอบของไอโอดน

แกหญงตงครรภทกราย

• จดท าระบบเฝาระวง ตดตามประเมนผล อยางเครงครด

• รณรงค ประชาสมพนธ และสนบสนนการบรโภคเกลอเสรมไอโอดน

และผลตภณฑเสรมไอโอดนในพนท

รอยละของจ านวนทารกแรกเกดทมคา TSH มากกวา 11.2 mU/L in serum หรอมากกวา 5.0 mU/L in blood

13.515.3

21.619.6

13.5 15.213.3

03691215182124

2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552

รอยละ

ป

ระดบฮอรโมนกระตนตอมธยรอยด(TSH)ในเดกทารกแรกเกด

ขอมลจากกรมวทยาศาสตรการแพทย

คณภาพเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอนทไดมาตรฐาน

63.8 68.9 82.6 77.4

0

45

90

2549 2550 2551 2552

รอยละ

ป

คณภาพเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอนทไดมาตรฐาน

ขอมล : รณรงควนไอโอดนแหงชาต ส านกโภชนาการ กรมอนามย

คณภำพเกลอเสรมไอโอดนของครวเรอน ป 2552

14

คณภาพเกลอบรโภคเสรมไอโอดนของครวเรอน ( 30 ppm) อยางนอยรอยละ 90 เปนระดบทมความเชอม นวาประชาชน จะไดรบสารไอโอดนอยางท วถงและเพยงพอ

เกลอเสรมไอโอดนถวนหนา

• เกลอบรโภค / น าปลา / สารปรงรส• เกลออตสาหกรรมอาหาร / อาหารสตว • คณภาพโรงงาน / เกลอ• ทะเบยน อย. เกลอ

ระบบเฝาระวง ตดตาม ประเมนผล

• ไอโอดนในปสสาวะหญงต งครรภ / เดกเลก• TSH ทารกแรกเกด• คณภาพเกลอเสรมไอโอดน

แหลงผลตรานคาครวเรอน

• พฒนาการเดก

สรางกระแสสงคม

• สอสารใหผบรหาร• สอสารความเสยง• สอสารสาธารณะ• ภาค เครอขายสอ

การบรหารจดการ และสรางความเขมแขงภาคเครอขาย

• หนวยงานรฐ ภมภาค จงหวด /สสจ. / อสจ. / ปศจ. ฯลฯ• องคกรปกครองทองถน• ชมรมผประกอบการเกลอ• ชมชน / หมบานไอโอดน

วจย และปฏบตการ

• เฝาระวง Sentinel• ความสมพนธไอโอดน กบพฒนาการเดก

• มาตรการเสรม• คมอปฏบตงาน จงหวด / อปท. / อสม.

กรอบการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน พ.ศ. 2553 - 2555

นโยบายรฐบาลและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขในการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน

1. เกลอเสรมไอโอดนถวนหนา

(Universal Salt Iodization : USI)

2. การจายยาเมดเสรมไอโอดนใหหญงต งครรภทกรายตลอด

การต งครรภ

3. การเฝาระวงโรคขาดสารไอโอดนในหญงต งครรภ และ

ทารกแรกเกด

นโยบายรฐบาลและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขในการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน (ตอ)

4. การสมตรวจคณภาพเกลอบรโภคเสรมไอโอดน

- แหลงผลต/น าเขา

- รานคา

- รานอาหาร

- ครวเรอน

- ศนยพฒนาเดกเลก และโรงเรยน

5. การพฒนาชมชน / หมบานไอโอดน

6. การรณรงค ประชาสมพนธ “เพมไอโอดน เพมไอคว”

อยางสม าเสมอและตอเนอง

กรมอนามยด าเนนการแกไขปญหา โดยใชยทธศาสตร 6 ขอ ดงน

ยทธศาสตรท

1 การผลต และกระจายเกลอเสรมไอโอดนทม คณภาพ โดยการบรหารจดการทตอเนอง และย งยน

2 การจดท าระบบการเฝาระวง ตดตามและประเมนผลโครงการ

3 การสรางความเขมแขงใหกบองคกรปกครอง สวนทองถน พนธมตร และภาคเครอขาย เพอการมสวนรวม

4 การประชาสมพนธ รณรงค และการตลาด เชงสงคม เพอการบรโภคเกลอเสรมไอโอดนอยางตอเนอง

5 การศกษา วจย

6 การใชมาตรการเสรมในระยะเฉพาะหนา และมาตรการเสรมอน

ยทธศาสตรท 2การจดท าระบบการเฝาระวงตดตาม

และประเมนผลโครงการระบบเฝาระวงภาวะการขาดสารไอโอดนในประชาชนไทย

การเฝาระวงในคน

การเฝาระวงในเกลอ

การเฝาระวงในเกลอ

คณภาพเกลอเสรมไอโอดน

จดผลตเกลอเสรมไอโอดน

การควบคมคณภาพภายใน (โดยผผลต)

การควบคมคณภาพโดยเจาหนาทของรฐ

รานคา

ครวเรอน

ควบคมโดยเจาหนาทของรฐ

ควบคมโดยเจาหนาทรฐ,ผบรโภค, อสม., อย.นอย

สถานทผลตเกลอ รานคา ครวเรอน

กระจายสนคา ขาย

หญงตงครรภเดกแรกเกดเดกวยกอนเรยน

การควบคมคณภาพเกลอเสรมไอโอดนและเฝาระวงและตดตามการขาดสารไอโอดน

กลมประชากร

พฒนาการ TSH

ระดบไอโอดนในหญงตงครรภ

การด าเนนงานภาคเครอขาย• พฒนาชมรมผประกอบการเกลอเสรมไอโอดน

• พฒนาชมชน / หมบานไอโอดน

• ประชมภาคเครอขายใหความรวมมอในการเสรมไอโอดน ในผลตภณฑตาง ๆ ดงน

- บะหมก งส าเรจรป

- น าปลา

- ใสเกลอเสรมไอโอดนในขนมขบเคยว จ านวน 37 รายการ

- สมาคมผผลตอาหารสตวไทยใชไอโอดนเตมลงในอาหารไกเพอใหไดไขท มไอโอดน 50 ไมโครกรม/ฟอง

• ทดลองท าปลาราเสรมไอโอดน

ยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงใหกบองคกรปกครองสวน

ทองถน พนธมตร และภาคเครอขายเพอการมสวนรวม

เปาหมาย

ประเมนรบรอง “ชมชน/หมบานไอโอดน”

ยทธศาสตรท 4 การประชาสมพนธ รณรงค และการตลาดเชงสงคม เพอการบรโภคเกลอเสรมไอโอดนอยางตอเนอง

• จดงานวนไอโอดนแหงชาต 25 มถนายนทกป

ท งสวนกลาง และสวนภมภาค

• ประชาสมพนธการสงเสรมการบรโภคเกลอ

เสรมไอโอดน ผานสอโทรทศน วทย โดยทต

ยนเซฟ (คณธรเดช(เคน) วงศพวพนธ)

• จดมหกรรมรวมพลงประเทศไทย“เพมไอโอดน

เพมไอคว”

• จดพมพสอเผยแพร

ชนดของการบรโภคปรมาณ

(กรม/คน/วน)

อตราการใชเครองปรง (รอยละของครวเรอน

ท งหมด)

1. อาหารทปรงประกอบในครวเรอน 10.0

1.1 ผลตภณฑเครองปรงรส 8.0

- เกลอ 3.0 91.53

- น าปลา 2.6 96.39

- ผงปรงรส 0.4 61.60

- ซอ วขาว 0.4 64.59

- กะป 0.3 63.17

- อนๆ (ซอสหอยนางรม และซอสปรงรส) 1.3

1.2 อาหาร 2.0

2. อาหารปรงส าเรจ/อาหารวาง/อาหารนอกบาน 0.8

รวม 10.8

ปรมาณการบรโภคโซเดยมคลอไรดเฉลยของประชากรไทย พ.ศ. 2551

ยทธศาสตรท 5 การศกษาวจย

การศกษาวจยส ารวจการบรโภคปรมาณโซเดยมคลอไรดของประชากรไทย

ยทธศาสตรท 6การใชมาตรการเสรมในระยะ

เฉพาะหนาและมาตรการเสรมอนๆ

การเสรมไอโอดนในน าดม

ด าเนนการในโรงเรยน และหมบานทหางไกล

ยทธศาสตรท 6 (ตอ) การใชมาตรการเสรมในระยะ

เฉพาะหนาและมาตรการเสรมอนๆ

การจายยาเมดเสรมไอโอดนใหหญงต งครรภทกรายตลอดการต งครรภและใหนมลก 6 เดอน

การใชน าปลาเสรมไอโอดน

การบรโภคไขทมไอโอดน

ฯลฯ

สรปนโยบายกรมอนามยในการควบคมปองกนโรคขาดสารไอโอดน

1. การจายยาเมดเสรมไอโอดนใหหญงต งครรภทกรายตลอด

การต งครรภ

2. เฝาระวงโรคขาดสารไอโอดน โดยสมตรวจไอโอดนในปสสาวะ

หญงต งครรภ 300 ราย/จงหวด ตอเนอง 3 ป

(2553 – 2555 ด าเนนการในเดอนตลาคมของทกป)

3. สมตรวจคณภาพเกลอบรโภคเสรมไอโอดนในครวเรอน

300 ครวเรอน/อ าเภอ ปละ 2 คร ง (ธนวาคม, มถนายน)

4. พฒนาชมชน/หมบานไอโอดน

5. รณรงค ประชาสมพนธ “เพมไอโอดน เพมไอคว” อยาง

สม าเสมอและตอเนอง