nevsehir özellikleri

T.C.

NEVŞEHİR VALİLİĞİ

ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

İL ÇEVRE DURUM RAPORU

2012

NEVŞEHİR

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

A-COĞRAFIK KAPSAM

A. 1. Giriş 1

A. 2. İl ve İlçe Sınırları 5

A. 3. İlin Coğrafi Durumu 20

A. 4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 21

A. 5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 25

B -DOĞAL KAYNAKLAR

B. 1. Enerji Kaynakları 29

B. 2. Biyolojik Çeşitlilik

30

B. 3. Toprak 31

B. 4. Su Kaynakları 32

B. 5. Mineral Kaynakları 33

C- HAVA (ATMOSFER VE İKLİM)

C. 1. İklim ve Hava 35

C. 2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 39

C. 3. Atmosferik Kirlilik 40

C. 4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 40

D-SU

D. 1. Su Kaynaklarının Kullanımı 41

D. 2. Doğal Drenaj Sıstemlerı 42

D. 3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 42

D. 4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 42

D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 43

E-TOPRAK ve ARAZİ KULLANIMI

E. 1. Genel Toprak Yapısı 44

E. 2. Toprak Kirliliği 44

E. 3. Arazi 45

F-FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER

F.1. Ekosistem Tipleri 45

F. 2. Flora 46

F. 3. Fauna 47

F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümdeki Bilgilerin

İsteneceği Alanlar

53

G-TURİZM

G. 1. Yörenin Turistik Değerleri 70

G. 2. Turizm Çeşitleri 71

G. 3. Turistik Altyapı 71

G. 4. Turist Sayısı 74

G. 5. Turizm Ekonomisi 74

G. 6. Turizm-Çevre İlişkisi 74

H-TARIM VE HAYVANCILIK

H. 1. Genel Tarımsal Yapı 75

H. 2. Tarımsal Üretim 77

H. 3. Organik Tarım 81

H. 4. Tarımsal İşletmeler 81

ii

H. 5. Tarımsal Faaliyetler 81

I- MADENCİLİK

I. 1. Maden Kanununa Tabii Olan Madenler ve Taş Ocakları

Nizamnamesine Tabii olan Doğal Malzemeler

83

I. 2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 85

I. 3. Cevher Zenginleştirme 85

I. 4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 86

I. 5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla

Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları

86

J-ENERJİ

J. 1. Birincil Enerji Kaynakları 87

J. 2. İkincil Enerji Kaynakları 88

J. 3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı 88

J. 4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 88

K-SANAYİİ VE TEKNOLOJİ

K.1. İl Sanayiinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Buna Etkileyen

Etkenler

90

K. 2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 90

K. 3. Sanayiinin İlçelere Göre Dağılımı 91

K. 4. Sanayi Gruplarına Göre işyeri Sayıları ve İstihdam Durumu

92

K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 92

K. 6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 93

K. 7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı

93

L-ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME

L. 1. Altyapı 94

L. 2. Ulaşım 97

L. 3. Haberleşme 98

L. 4. İlin Plan Durumu 98

L. 5. İldeki Baz İstasyonu Sayısı 98

M-YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS

M. 1. Kentsel ve Kırsal Planlama 104

M. 2. Altyapı 107

M. 3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 108

M. 4 Sosyo-Ekonomik Yapı 111

M. 5 Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 112

M. 6. Nüfus 114

N- ATIKLAR

N. 1 Evsel Katı Atıklar 116

N. 2 Tehlikeli ve Zararlı Atıklar 117

N. 3 Özel Atıklar 118

N. 4. Diğer Atıklar 119

N. 5. Atık Yönetimi 120

N. 6 Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 120

N. 7 Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması Ve Aktarma

Merkezleri

120

N. 8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 121

N. 9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 121

N. 10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri

121

iii

O- GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM

O. 1. Gürültü 122

O. 2. Titreşim 124

P- AFETLER

P. 1. Doğal Afetler 124

P. 2. Diğer Afetler 125

P. 3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri

125

R- SAĞLIK VE ÇEVRE

R. 1. Temel Sağlık Hizmetleri 126

R. 2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 129

S. ÇEVRE EĞİTİMİ

S. 1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri 132

S. 2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 132

T- ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA

T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 132

T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli

Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi

133

T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarını Çevrenin Taşıma

Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlaması

133

T.4.Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 133

T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 133

iv

TABLOLAR

Sayfa No

Tablo A.1: Gölet bilgileri 23

Tablo B.1: Ortalama Güneşlenme Süresi ( Saat, dakika) 29

Tablo B.2: Dadağı-Arafa Kömür Özellikleri 29

Tablo B.3: Mera Çalışmaları 30

Tablo B.4: Baraj bilgileri 33

Tablo B.5: Metalik Maden Envanteri 34 Tablo C.1: Rüzgar bilgileri 36

Tablo C.2: Basınç bilgileri 36

Tablo C.3: Nem bilgileri 36

Tablo C.4: Sıcaklık bilgileri 37

Tablo C.5: Buharlaşma bilgileri 37

Tablo C.6: Yağmur bilgileri 37

Tablo C.7: Kar, dolu, sis ve kırağı bilgileri 37

Tablo C.8: Isınma Amaçlı İthal Kömürün Özellikleri ve Sınırları 39 Tablo C.9: Sanayi Amaçlı İthal Kömürün Özellikleri ve Sınırları 39 Tablo C.10 Yerli Kömürün Özellikleri ve Sınırları 39

Tablo F.1: Sahipli Hayvan Bilgileri 49

Tablo F.2: Sahipsiz Hayvan Bilgileri 50

Tablo F.3: Hayvan Hakları İhlalleri Hakkında Bilgiler 51

Tablo F.4: Göreme Tarihi Milli Parkı Coğrafi Durum 56

Tablo F.5: Sahanın Adı ve İdari Durumu 57

Tablo G.1: Bölgedeki tesis, yatak ve acenta sayıları 72

Tablo G.2: Turizm belgeleri konaklama tesisleri 73

Tablo G.3: Ziyaretçi sayısı 74

Tablo H.1: Genel arazi dağılımı 75

Tablo H.2: Ekilebilir Arazi Dağılımı

75

Tablo H.3: Önemli Tarım Ürünleri Üretim Bilgileri 75

Tablo H.4:Hayvansal Ürün Miktarları 76

Tablo H.5: Tarım Alet Makina Sayıları 76

Tablo H.6:Tarla Bitkileri Üretim Miktarı 77

Tablo H.7: Meyve Üretim Miktarı 78

Tablo H.8: Bağcılık bilgileri 79

Tablo H.9: Sebze Üretimi 79

Tablo H.10: Büyükbaş Hayvancılığa Ait Bilgiler 80

Tablo H.11: Küçükbaş Hayvancılığa Ait Bilgiler 80

Tablo H.12: Kümes Hayvancılığı Bilgileri 80

Tablo H.13: Arıcılık Bilgileri 81

Tablo I.1: Pomza kaynakları 83

Tablo I.2: Sanayi Madenleri Bilgileri 84

v

Tablo I.3: Linyit özellikleri 84

Tablo I.4: Jeotermal özellikleri 85

Tablo I.5: Kum ocakları bilgileri 85

Tablo L.1: Temiz Su Sistemi Bilgileri 94

Tablo L.2: Atıksu Sistemi Bilgileri 94

Tablo L.3: Yeşil Alan Bilgileri 96

Tablo L.4: Yol uzunlukları 97

Tablo L.5: Haberleşme şebeke bilgileri 98

Tablo L.6: Baz İstasyonları Bilgileri 99

Tablo M.1: Kadastro durumu 107

Tablo M.2: Anaokulu bilgileri 108

Tablo M.3: İlköğretim okul bilgileri 108

Tablo M.4: Ortaöğretim okul bilgileri 109

Tablo M.5: Pansiyon bilgileri 109

Tablo M.6: Nevşehir Üniversitesi öğrenci bilgileri 110 109

Tablo M.7: 2010 yılı nüfus dağılımı 114

Tablo M.8: 2010 yılınüfus yoğunluğu bilgileri

Tablo N.1 : Atık Kompozisyonu

115

116

Tablo N.2: Merkez İlçedeki kuruluşlardan toplanan tıbbi atık

miktarları

118

Tablo R.1: Sağlık Kurumlarının Sayısı 126

Tablo R.2: Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Bilgiler 127

Tablo R.3.: Zoonotik Hastalıklar 128

Tablo R.4: Aşı oranları 128

Tablo R.5: Bebek Ölümlerinin Yaşa göre dağılımı 129

Tablo R.6: Aile Planlaması Çalışmaları 129

Tablo T.1: 2010 yılında “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen

faaliyetler

133

vi

ŞEKİLLER VE GRAFİKLER

Sayfa No

Şekil A.1: Mantarkaya 8

Şekil A.2: Saruhan 12

Şekil A.3: Paşabağları 13

Şekil A.4: Derinkuyu yeraltı şehri 18

Şekil A.5: Güllüdere vadisi 28

Şekil F.1: Uçhisar Kalesi 58

Şekil F.2: Paşabağı peribacaları 61

Şekil G.1: Açıkhava müzesi 68

Şekil G.2: Fresk örneği 68

Şekil G.3: Zelve 69

Şekil G.4: Atlı doğa gezisi 71

Şekil G.5: Golf alanı 71

Şekil G.6: Balonlar 72

Grafik R.1: Bulaşıcı hastalık sayısı 127

vii

HARİTALAR

Sayfa No

Harita A.1: İl ve ilçe sınırları 5

Harita A.2: İl haritası 19

Harita A.3: Türkiye siyasi haritası 20

1

COĞRAFİK KAPSAM

A.1. GİRİŞ

Nevşehir, İç Anadolu Bölgesi’nde yer almakta olup, İlin sınırını doğuda Kayseri,

batıda Aksaray, güneyde Niğde ve kuzeyde Yozgat ile Kırşehir oluşturmaktadır.

Nevşehir ilinin yüzölçümü 5.386 km2dir.Kızılırmak vadisinin güney yamacına

kurulmuş olan İl merkezinin rakımı 1.150 m dir. İl, doğudan batıya doğru inildikçe çukurluğu

artan Kızılırmak vadisinin ikiye ayırdığı, güney ve kuzey bölgelerine doğru gidildikçe

yükselen bir konum arz eder.

Erciyes Dağı ile Hasan Dağının aktif birer yanardağ olduğu dönemlerde püskürttükleri

lav ve tüflerin milyonlarca yılda yağmur, rüzgâr, akarsular gibi etkenler yoluyla aşınması

sonucu oluşan ve şeklinden dolayı peribacası olarak adlandırılan, dünyada bu kadar yoğun

örneği olmayan oluşumlar, bölgemizde turizmi etkileyen en önemli doğal kaynaktır.

Peribacaları gibi ilginç jeolojik yapıların yanı sıra, kayalara oyulan yerleşim yerleri de ender

doğal ve kültürel merkezlerdendir.

Nevşehir, tarih ve doğanın iç içe geçerek, bütünsel bir güzellik sergilediği beldeleri ve

bölgede yaşamış uygarlıkların zenginleştirdiği kültürel birikimi ile Türkiye’nin eşsiz turizm

cennetlerinden biridir. Birbirinden güzel kaya kiliseleri, doğal güzellikleri, vadileri ve yeraltı

şehirleriyle bir açık hava müzesi durumundadır.

Dünyaca ünlü Türk düşünürü Hacı Bektaş-ı Veli ile Osmanlı döneminin ünlü

sadrazamlarından Damat İbrahim Paşa’nın bu bölgede yaşamış olmaları da kültür ve turizm

hareketlerinin olumlu yönde gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.

Yapılan kazılardan elde edilen bilgilere göre Nevşehir İli’nin M.Ö 3000 yıllarına kadar

uzanan bir tarihi olduğu anlaşılmaktadır. İlimiz tarih öncesi çağlardan beri yerleşmeye sahne

olmuştur.

Yer altı kaynakları bakımından zengin olan Nevşehir’in Acıgöl ve Derinkuyu

yörelerinde perlit; Avanos’ta kaolin, Gülşehir’de barit, tuz ve linyit bulunmaktadır. İlimiz

toprakları yer altı suları bakımından da zengin olup, Kozaklı ilçesinde kaplıcalar

bulunmaktadır.

A.1.1. Nevşehir’in Tarihi Gelişimi

Bölgede yapılan az sayıdaki prehistorik araştırmalardan neolitik (M.Ö. 7 bin)

dönemine ait yerleşmeler saptanmıştır. M.Ö.1600’lerde Hitit Krallığı’nın egemenliği altında

olan kente, M.Ö. 12 yüzyılda göç kavimlerinin, M.Ö. 7. yüzyılda Kimmer ve İskitlerin

saldırıları yaşanmıştır.

Nevşehir, M.Ö. 680-610 yıllarında Asur ve M.Ö. 610-550 yıllarında Med

egemenliğinin ardından Perslerin yönetimine girerek Kappadokia Satraplığı içinde yer

almıştır. M.Ö. 332 yılında Pers soylularından I. Ariarathes bağımsız Kappadokia Krallığı’nı

kurmuştur. M.S.17 yılında Roma İmparatorluğu’na katılan Nevşehir sonra, Persler, Sasaniler

daha sonra da Anadolu Selçuklu Devleti yönetimine girmiştir.

Bölge 1097 yılında Haçlıların eline geçmiştir. Daha sonra İlhanlı ve 1398’de

Karamanoğulları yöreye egemen olmuşsa da aynı yıl Sultan I. Bayezit Nevşehir’i Osmanlı

topraklarına katmıştır. 1402 yılında Bayezit’in Timur’a yenilmesiyle bölge Karamanoğulları

yönetimine geçmiş 1466’da da kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmiştir. 1954 yılında da

il olmuştur.

2

Nevşehir, ilk dönemlerde “Nyssa”, daha sonraki dönemlerde “Soandos Nisa” ve

“Muşkara” adları ile anılmıştır.İlinin en eski yerleşim yeri Gülşehir ilçesi Civelek

Mağarası’nda görülür. Yapılan kazılar sonucunda Eski Tunç Çağı’na (M.Ö. 3000–2000) ve

Assur Ticaret Kolonileri Çağı’na (M.Ö.2000–1750) ait eserler ele geçmiştir. Nevşehir

civarında bulunan çok sayıdaki höyüklerde özellikle Eski Tunç Çağı’na ait kalıntılar tespit

edilmiştir.

M.Ö. 2000–1750 yılları arasında Kuzey Mezopotamya’da yaşayan Assur tacirler

Anadolu’da ticari koloniler kurarak ilk ticaret örgütünü oluşturmuşlardır. Bu ticaretin merkezi

Kayseri Kültepe, Kaniş-Karum’dur. (Karum: Ticaretin yapıldığı pazaryeri, ticari

organizasyonun yapıldığı yer, liman, koy anlamındadır.) Belgelerde adı geçen ve yeri

saptanabilen karumlardan biri de Karum-Hattuş’tur (Boğazköy). Karumlardan daha küçük

pazaryerleri ise Wabartum olarak adlandırılmıştır. Nevşehir civarında sayısız wabartumlar

tespit edilmiş ancak bu yerleşim yerlerinde yazılı belge bulunamadığından yerleşimlerin

wabartum adları bilinememektedir.

M.Ö. II. binin başlarında Avrupa’dan Kafkaslar üzerinden gelerek Kapadokya

Bölgesi’ne yerleşen Hititler, daha sonra yerli halkla kaynaşarak imparatorluk kurmuşlardır.

Dilleri Hind-Avrupa dil grubundandır. Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy) olan Hititlerin önemli

şehirleri Alacahöyük ve Alişar’dır. Kapadokya Bölgesi’nde bulunan bütün höyüklerde

Hititlere ait kalıntılara rastlamak mümkündür.

Friglerin Orta Anadolu’nun önemli kentlerinin hemen hepsini yıkarak Hitit

İmparatorluğu’nu ortadan kaldırılmasından sonra Orta ve Güneydoğu Anadolu’da Geç Hitit

Krallıkları ortaya çıkmıştır. Kapadokya Bölgesi’ndeki Geç Hitit Krallığı ise Kayseri, Niğde,

Nevşehir’i içine alan Tabal Krallığı’dır. Bu döneme ait Gülşehir-Sivasa (Gökçetoprak),

Acıgöl-Topada, Hacıbektaş-Karaburna Köyü’nde Hitit Hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtları

bulunmaktadır.

Kimmerler’in Frig egemenliğine son vermesi sonucu Anadolu’da Medler (M.Ö. 585),

daha sonra da Persler (M.Ö. 547) görülür. Eski Pers dilinde “Katpatuka” olarak adlandırılan

Kapadokya bölgesi, ‘Cins Atlar Ülkesi’anlamına gelmekteydi. Persler, Zerdüşt dinine bağlı

olduklarından ve ateşi kutsal saydıklarından bölgedeki volkanları özellikle Erciyes ve

Hasandağı’nı kutsal saymışlardır.

Persler, Kapadokya’dan geçerek başkentlerini Ege’ye bağlayan, ‘Kral Yolu’nu

geliştirmişlerdir. Makedonya Kralı İskender M. Ö. 334 ve 332 de Pers ordularını arka arkaya

bozguna uğratarak bu büyük İmparatorluğu yıkmıştır.

İskender, komutanlarından Sabiktas’ı bölgeyi denetimi altına almakla görevlendirince,

halk buna karşı çıktı ve eski Pers soylularından Ariarathes’i kral ilan etti. I. Ariarathes (M.Ö.

332-322) Kapadokya Krallığı’nın sınırlarını genişletti.

M.S. 17’de Tiberius Kapadokya’yı Roma’ya bağlayarak bölgedeki kargaşaya son

verdi. Romalılar bölgeyi ele geçirdikten sonra batıya bir yol yaparak Ege’ye ulaşımı

sağladılar. Bu yol hem askerî hem de ticari açıdan önemliydi.

Bu sırada Anadolu’da yayılmaya başlayan ilk hristiyanların bir kısmı büyük

şehirlerden köylere göç etmeğe başladılar. Kayseri’nin önemli bir din merkezi haline geldiği

4. yüzyılda, kayalık Göreme ve çevresini keşfeden hristiyanlar, Kayseri Piskoposu da olan

Aziz Basil’in dünya görüşünü benimseyerek kayalar içinde manastır hayatını başlattılar.

2. yüzyıl sonlarında Kapadokya’da önemli sayıda hristiyan toplulukları

bulunmaktaydı. 3. yüzyılda kuvvetli şahsiyete sahip rahipler bölgeyi dini düşünce ve

yaşantının merkezi haline getirdiler. 4. yüzyılda Kapodokya üç büyük azizin (Kayseri

Piskoposu Büyük Basil, kardeşi Nyssalı Gregory ve Nazianuslu Gregor) memleketi olarak

bilinirdi. Bölge halkı Greko-Roma fikirlerinden ziyade İran’ın etkisi altında kalmıştır. Orta ve

Doğu Anadolu’da olduğu gibi Kapadokya da Bizans’ın ilk yıllarında sakin bir dönem

yaşamıştır. İmparatorluk sınırları Akdeniz havzasından Kafkaslara kadar uzandığı için

3

Kapadokya Bölgesi bu imparatorluğun merkezi haline geldi. Ancak 7. yüzyıldan itibaren

Persler tekrar Anadolu’yu istila ettiler ve Kayseri’yi işgal altında tuttular. Daha sonra

Kudüs’ü ele geçirdiler ve Hakiki Haçı Ctepsiphon’a taşıdılar (Ctepsiphon: Bağdat sınırları

içinde antik bir yerleşim yeri). Bunun üzerine İmparator Heraclius Anadolu’nun elde kalan

kısımlarını askeri eyaletlere ayırdı ve Kapadokya, askerî açıdan organize edildi. Orduda

hizmet edenlere topraklar verildiğinden toprağa sahip askerî aristokrat grubu ortaya çıktı.

Daha sonra imparator Heraclius kaybedilen toprakları geri alıp Hakiki Haçı Kudüs’e geri

götürdü. Ancak doğu eyaletlerinde askerî bir düzen bulunmadığından Araplar tarafından işgal

edildi. Kayseri 647 ve 726’da iki kez el değiştirdi. Derinkuyu ve Kaymaklı gibi düz ovalarda

yaşayan halk yer altı yerleşimini tercih ederek kendilerini savundular. Dağlık bölgelerdeki

kaya kiliseleri ve hücreler sığınak oldu.

Malazgirt Zaferinden sonra Bizans’ın elinde bulunan Anadolu’nun Fethi hareketi

içinde başta Kutalmışoğlu Süleyman Şah olmak üzere Artuk, Tutak, Danişmend, Mengücek,

Ebulkasım, Ebulgazi vb. Türkmen Beyleri yer almışlardı. Büyük Selçuklu Sultanı

Melikşah’ın ölümünden sonraki iktidar kavgası sırasında Doğu Anadolu’da Saltuklu,

Danişmend, Mengücek ve Artuklu Türkmen Beylikleri oluşmuştur. 1075 tarihinde

Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik merkez olmak üzere Nevşehir’in de içinde

bulunduğu Orta Anadolu, Güney Marmara, İç Ege ve Doğu Akdeniz Bölgeleri’nin geniş

bölümlerinde de Türkiye Selçukluları Devleti kurulmuştur. Aslında 1067’de Kayseri’yi

fetheden Türkmen Beyleri’nden Afşin Bey Kızılırmak’ın orta çığırı boyunca fetihlerine

devam ederek Nevşehir ve çevresini de Selçuklu toprakları içerisine katmıştı.

Süleyman Şah 1081 yılında Bizansla yaptığı antlaşma ile Anadolu’da egemenliğini

fiilen olduğu gibi hukuken de kabul ettirmiş, sultanlığını ilan ederek kudretli bir devlete sahip

olduğunu ortaya koyup Büyük Selçuklu Devleti ile olan sembolik bağlılığını sona erdirmiştir.

Türkiye Selçuklu Devleti’nin kuruluşu Süleyman Şah Antakya’ya düzenlediği ilk sefer

sırasında Ebul Gazi’yi (Hasan Bey ki Hasandağı bu zatın ismi ile anılır.) Kapadokya’ya vali

tayin eder.

Nevşehir Türkiye Selçukluları Dönemi’nde doğu-batı istikametinde birer menzillik

mesafede yapılmış kervansaraylarla ve bunlar arasındaki güzergahı izleyen ticaret yolu

üzerinde küçük bir yerleşim yeri idi. Bu yol batıda Ege kıyıları, Doğuda Orta Asya Türk

Dünyası ve Çin’e, Mezopotamyaya yönelen çok işlek, canlı bir ticari hayata sahip, kültür

köprüsü görevi de gören önemli bir yoldur. Özellikle I. Alaaddin Keykubat Döneminde (1217

-1230) bu yol üzerinde kervansaraylarla çok zengin yükler taşınarak doğu- batı, kuzey- güney

istikametinde iç ve dış ticaret canlılık kazanmış, Türkiye Selçukluları en parlak dönemlerini

yaşamıştır. Bu dönem ve sonrasında yapılan şifahaneler, aşevleri, yollar, köprüler, kaleler ve

külliyelerle Anadolu bayındır hale gelmiştir.

Türkiye Selçuklu Sultanı II. Keykavus ile IV. Rüknettin Kılıçarslan’ın birlikte saltanat

sürdükleri dönemde anlaşmazlığa düşünce IV. Rüknettin Kılıçarslan Ürgüp’e sığınmıştır.

Türkiye Selçuklu Devleti 1243 Kösedağ Savaşında mağlup olduktan sonra fiili idare

Moğollara geçmiş ve Sultanın yanında Moğol valileri tarafından yönetilmeye başlanmıştır.

Son Selçuklu Sultanlarından III. Alaaddin Keykubat da Moğol Hükümdarı Gazan Han’la

anlaşmazlığa düştüğünde Ürgüp yakınlarında sığındığı mağarada sıkı bir takiple yakalanmıştı.

II. Mesut son Türkiye Selçuklu Sultanı olarak Kayseri’de 1308’de ölünce Moğollar sembolik

de olsa Selçuklu tahtına kimseyi oturtmadılar. Anadolu’yu merkezden gönderdikleri valilerle

yönetmeyi sürdürdüler. Bu idari yetersizlik sonucunda Anadolu’nun çeşitli yerlerinde

beylikler ortaya çıktı. Osmanlılar, Karamanlılar, Menteşeoğulları, Germiyanoğulları gibi.

Türkiye tarihinde Anadolu Türk Beylikleri Dönemi başladı.

4

Beylikler Dönemi

Anadolu Selçuklu Devleti parçalanınca Moğalların Anadolu Valisi Timurtaş’ın daha

sonra da Eratna Bey’in egemenliğini taşıyan Nevşehir, 1381’de Kadı Burhanettin tarafından

ele geçirildiyse de 1397’de yöreye Karamanoğulları egemen oldular. Karamanoğulları

Nevşehir’in de içinde bulunduğu Orta Kızılırmak Konya Bölümü ve Anamur-Mersin

kıyılarına kadar Doğu Akdeniz’de egemenlik alanlarını genişlettiler. 1397’de Yıldırım

Bayezit Karaman İlini topraklarına katınca Nevşehir (Muşkara) Osmanlı Beyliğine dahil oldu.

Yıldırım Beyazıt’ın Konya’yı fethinden sonraki gelişmeleri anlatan Aşık Paşazade Tarihi’nde:

‘‘Etrafın şehirlerine haber vardı kim bu gelen padişah gayet adildir. Ve ol şehirlerden dahi

adam geldi kim hana gelip şehri tımar edin!. . . Aksaray’ı, Niğde’yi ve Kayseri’yi verdiler.

Develi, Karahisarı ve Uçhisarı cümlesini nevalisi ile teslim ettiler.” der. Ancak bu dönem

kısa sürdü. Yıldırım Bayezıt 1402 Ankara Savaşında Timur’a yenilince Karamanlı Beyliği

yeniden kuruldu. Bir ara Nevşehir Kadı Burhaneddin Beyliği egemenlik alanına dâhil

olmuştur.

Osmanlıları en çok uğraştıran bu beyliğe II. Bayezit 1487’de son verince Karaman

Beyliği’ne ait topraklarla beraber Muşkara da Osmanlı Devleti sınırları içine dâhil oldu.

Nevşehir ve yöresi Osmanlı idaresi altında bir süre barış içinde yaşadı. Özkonak’ta

Yavuz Sultan Selim’in Doğu Seferi sırasında yapılan köprü Nevşehir’deki Erken Osmanlı

yapısı olması açısından önemlidir.

Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktığında hazinenin gelirini arttırmak için yeni bir

arazi tahriri yaptırdı. İl yazıcılarının bir kısmı ürün miktarını ve tarla ölçümlerini fazla

göstererek vergileri arttırdılar. Bazı dirlik sahiplerinin toprağı ellerinden alındı. Bu durum

halk ve asker arasında hoşnutsuzluğa neden oldu. Ayrıca 1582’den başlayıp ardarda gelen

İran seferleri de Anadolu tımar düzenini bozmuştu. Sefere çağrılan dirlik sahiplerinden

bazıları ailelerini karışık ortam içerisinde bırakıp gidemeyeceklerini ileri sürerek yasalara

karşı çıkarak ‘Celâli’ oldular. Devlet isyanları güçlükle bastırabildi. Tüm bu olumsuzluklar

Nevşehir’de etkisini şiddetli şekilde gösterdi. Yöre halkı arzuladığı barış, huzur ve kalkınma

dönemini Damat İbrahim Paşa zamanında yaşamıştır.

Cumhuriyet Döneminde Nevşehir

Nevşehir Mondros Mütarekesi günlerinde 12. Kolordu’ya bağlı 11. tümenin denetim

alanı içindeydi. Karargâhı Niğde’de bulunan tümenin önemli silah ve cephane depolarından

biri de Nevşehir’de idi.

Kapadokya yöresi Milli Mücadele yıllarında Mütareke’nin belirlediği paylaşım

alanlarının dışında kaldığı için önemli bir olaya sahne olmamıştır. Bununla birlikte

Dellaczade Hacı Osman Efendi; Sivas Kongresi'ne Nevşehir delegesi olarak katılmış,

memleketinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nin şubesini kurmuş ve milli

mücadeleye katılımı sağlamıştır.

Milli Mücadele yıllarında Nevşehir’e ilişkin olarak anılması gereken bir başka gelişme

de Mustafa Kemal’in 22 Aralık 1919’da Hacıbektaş’a gelmesidir. Bektaşileri Milli

Mücadele’ye kazandırmak amacını güden Mustafa Kemal, Hacı Bektaşı Veli Tekkesi Çelebisi

Cemalettin Efendi ve tekke şeyhi Salih Niyazi Baba ile görüştü. Ülkenin içinde bulunduğu

durum uzun uzadıya ele alındı. Her iki Bektaşi önderi de Mustafa Kemal ile aynı düşüncede

olduklarını ve Milli Mücadele saflarına katıldıklarını açıkladılar. Bu Mustafa Kemal’in Sivas

Kongresi sonrasında kazandığı en önemli başarılarından biriydi. Bu görüşmeden sonra

Anadolu’nun her yanındaki Bektaşi Tekkeleri birer Kuvay-i Milliye karargâhı işlevi gördü.

Nevşehir Osmanlıların son dönemlerinde Niğde Sancağı’na bağlı bir kaza idi.

Cumhuriyetimizin ilanından sonra 1924’te Niğde yeni idari yapılanmada bir İl olarak ortaya

çıkarken Nevşehir de ilçelerinden biri oldu.

5

6429 sayılı yasa ile Nevşehir 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi. Kırşehir ve

Kırşehir’e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş (1945’te ilçe oldu.), Kayseri’ye bağlı Ürgüp

(1935’te ilçe oldu.), Niğde’ye bağlı Arapsun (1948’de Gülşehir adını aldı.) Nevşehir’in

ilçeleri haline getirildi. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos’a bağlı birer köy iken

birleştirilerek 1954’te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir’e bağlandı. Kırşehir 1957’de tekrar

İl yapıldı. Mucur ilçesi ile beraber Nevşehir’den ayrıldı. Daha önceleri Melegübü ismi ile

anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu 1 Nisan 1960’ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl

kasabası ise 4 Temmuz 1987’ de ilçe olmuştur.

A. 2. İL VE İLÇE SINIRLARI

Nevşehir İli, Merkez İlçe dâhil 8 ilçeye sahiptir. İlçeler; Acıgöl, Avanos, Derinkuyu,

Gülşehir, Hacıbektaş, Kozaklı ve Ürgüp’tür.

Harita A.1: İl ve İlçe Sınırları

Kaynak: http://harita.sitesi.web.tr

http://harita.sitesi.web.tr/

http://harita.sitesi.web.tr/b_50.jpg

6

A. 2. 1. Acıgöl

1914 yılında bucak merkezi, 1952 yılında kasaba olan Acıgöl, 1987 yılında kanunla

Nevşehir İli'ne bağlı bir ilçe olmuştur. Adı 1926 yılında, yakınında bulunan suyu acı gölden

dolayı Acıgöl olarak değiştirilmiştir. Daha önce Acıgöl “Dabada-Dobada-Topada” gibi

isimlerle anılmıştır.

Nevşehir İli'nin batısında yer alan Acıgöl, güneyden Derinkuyu İlçesi ve Aksaray İli,

kuzeyde Gülşehir, batıda Aksaray İli ve doğuda Merkez İlçe ile çevrilidir.

Nevşehir-Ankara Karayolu üzerinde bulunan Acıgöl İlçesinin merkezi Nevşehir’e 20

km. uzaklıktadır. İlçenin 5 belediyesi ve 8 köyü vardır. İlçe ekonomisi genelde tarıma dayalı

olup hayvancılık da önemli yer tutmaktadır.

Acıgöl’de tespit edilebilen en eski yerleşim M.Ö. VIII. yüzyıla aittir. Ağıllı köyü

yakınlarındaki Topada Geç Hitit Dönemi’ne ait Hitit hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtında

bölgenin siyasi durumu ve liderinin icraatları ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Nevşehir Müze Müdürlüğü’nün Kurugöl’de yaptığı kazılar sonucunda M.Ö. II. yüzyıla

ait taştan yapılmış lahitler içerisinde ve ölü küpleri içerisinde Arkaik Dönem’e ait lekithoslar

(koku şişesi), yüzük, fayanstan kolyeler ele geçmiştir.

Acıgöl’ün bir başka özelliği de yerleşim merkezinde yer alan yeraltı yerleşimidir. İki

tanesi orjinal olmak üzere üç girişi tespit edilebilmiştir. Orjinal olmayan üçüncü girişin her iki

tarafında kapı yüksekliğinde taşlar konulmuş, yatay tek taşla da (lento ) kapı desteklenmiştir.

Girişin uzantısında yer alan mekânlar bazalt taştan kemerli olarak yapılmıştır. Ancak 50–100

yıl öncesine aittirler. Gerek teknik, gerekse şekil açısından Özlüce ve Mazı Yeraltı Şehri’ne

benzerlik göstermektedir.

Henüz tam olarak temizlenmemiş olan yeraltı şehrinde büyük salonlar birbirlerine

tünellerle bağlanmıştır. Kısa bir koridor vasıtasıyla yeraltı şehrinin kaya oyma mekânlarına

ulaşılır. Girişteki kısa koridorun karşısındaki sürgü taşlı alan şehrin birinci orjinal girişi ve ilk

salonudur. Kısa bir koridorla ikinci büyük salona geçilir. Bu mekânda yer alan üç büyük niş

oturma ya da yatak odalarıdır. Bu kısıma giriş dar bir aralık vasıtasıyladır. Tavan kısımları iyi

oyulmuş beşik tonozlu gibidir. Burada havalandırma bacalarının yanı sıra haberleşme

delikleri de bulunmaktadır. Bu kısımdan üçüncü büyük salona geçiş dar, alçak, oldukça

kavisli bir galeri sayesindedir. Galeri boyunca kandil koymak için küçük nişler bulunur.

Küçük mekânın üç tarafında kaya kiliselerinin apsisleri gibi oyulmuş küçük odalar yeralır.

Buradaki havalandırma bacası diğerlerinden farklı olarak yukarıya doğru konik bir biçimde

daralmaktadır.

Bugüne kadar pek çok yeraltı şehrinin orjinal girişleri bulunamamıştır. Bilinenler ise

fazla bir özellik göstermezler. Acıgöl yeraltı şehrinin ikinci orjinal girişi Mazı yeraltı şehrinin

tam benzeri olup ustaca düşünülmüş bir örnektir. Girişin yan duvarları düzensiz taşlardan,

tavan kısmı ise düzgün, ince, uzun taşlardan örülmüştür. Aynı tip örgü sistemi civardaki ev

kapılarında da görülmektedir.

Tatlarin Kasabası

Acıgöl ilçesinin 10 km kuzeyinde yer alan Tatlarin kasabası, gerek yeraltı kenti ve

kiliseleri gerekse konut mimarisi ile Kapadokya Bölgesi’nin ilginç yörelerinden birisidir.

Tatlarin Kilisesi:

Acıgöl ilçesine bağlı olan ve Acıgöl’ün 10 km kuzeyinde yer alan Tatlarin kasabasının

kale olarak adlandırıldığı tepesinin yamacında yer alır.

İki nefli iki apsisli, beşik tonozlu olan kilisenin narteksi yıkılmıştır. Oldukça iyi

korunmuş olan fresklerdeki sahneler bantlarla birbirinden ayrılmıştır. Zeminde koyu gri,

tasvirlerde ise mor, hardal ve kırmızı renkler kullanılmıştır.

7

Sahneleri: Apsiste Meryem ve Çocuk İsa, Michael ve Gabriel; Konstantin ve Helena,

başkalaşım, İsa’nın cehenneme inişi, Kudüs’e giriş, İsa’nın çarmıha gerilmesi ve dokuz azizin

yanı sıra kiliseyi yaptıran kişinin portresi de yer almaktadır.

Tatlarin Yeraltı Şehri:

Nevşehir ili, Acıgöl ilçesinin 10 km kuzeyinde, Tatlarin kasabasının “kale” olarak

adlandırıldığı tepesinde yer alır. Yeraltı şehri ilk olarak l975 yılında tespit edilmiş, 1991

yılında ziyarete açılmıştır. Kale mevkiinde yeraltı yerleşimlerinin dışında kilise bulunmakta

ancak bunların büyük bir bölümü doğal nedenlerle yıkılmıştır. Asıl giriş kapısı yıkılmış olan

yeraltı şehrine batı yönündeki iki mekân sayesinde girilebilmektedir. Yeraltı şehri, oldukça

geniş alanlara yayılmış, ancak küçük bir kısmı temizlenebilmiştir. Halen iki katı

gezilebilmektedir. Mekânların büyüklüğü, erzak depolarının sayısının ve kiliselerin çokluğu

normal bir yeraltı yerleşiminden ziyade askeri garnizon ya da manastır yapısını akla getirir.

Girişten 15 muzunluğundaki kavisli bir koridor vasıtasıyla dikdörtgen planlı geniş bir

mekâna ulaşılır. Girişteki 1,5 mçapında ortası delikli bir sürgü taşı bu mekânın giriş çıkışını

kontrol altına alınmasını sağlamaktadır. Sağ taraftaki nişin içinden aşağıya doğru oyulan ve

halk tarafından “zindan” olarak adlandırılan mekânda üç iskelet bulunmuştur. Tuvaletin de

yer aldığı bu ana mekânın sağ tarafında kiler/mutfak bulunmaktadır. Bu alanın Roma

Dönemi’nde mezarlık alanı, Bizans Dönemi’nde de kiler olarak kullanılmış olması

gerekmektedir. Çünkü bu odadaki nişler, yöredeki Roma Dönemi kaya mezarlarındaki

-ölülerin yatırıldığı- nişlerden farksızdır. Ancak daha sonraki dönemlerde bu nişlerin tabanları

oyulmuş ve içine erzak konulmuştur.

İkinci girişte ahır yer alır. Daha önce erzak deposu olarak kullanıldığı şüphesiz olan bu

geniş mekân sütunlarla desteklenmiştir. Tabanında beş adet ambar bulunmaktadır. Tavan

kısmında yeraltı yerleşiminin başka mekânlarına ulaşılabilen havalandırma bacası yer alır.

Birinci büyük mekân ile ikinci büyük mekân dar bir koridorla birbirine bağlanır. Zikzak

biçimli bu koridorda tuzak ve bağlantıyı kesen sürgü taşı bulunmaktadır.

A. 2. 2. Gülşehir

Gülşehir, 1209 tarihinde Mengücükoğulları hâkimiyetinde iken, Selçuklular tarafından

işgal edilmiş ve “Arapsun” olan adı da o tarihte Gülşehir olarak değiştirilmiştir. Gülşehir

ilçesi, güneyde Nevşehir, kuzeyde Hacıbektaş, doğuda Avanos ve Merkez ilçeler, batıda

Kırşehir ve Aksaray illeriyle çevrilidir. Gülşehir ilçesinin Nevşehir kent merkezine uzaklığı

18 km. dir. İlçenin bir bucak, 5 kasaba belediyesi vardır.

Damat İbrahim Paşa’nın Nevşehir’e yaptığı imarı, bir başka Osmanlı Sadrazamı

Karavezir Mehmet Seyyid Paşa da Gülşehir’e yapmış, 30 haneli Gülşehir’i bir külliye ile

donatmıştır. Külliye; cami, medrese ve çeşmeden oluşmaktadır.

İlçede temel geçim kaynağı tarımdır. İlçenin sulak yerlerinde sebzecilik, meyvecilik;

sulak olmayan yerlerinde ise tahıl ve bağcılık tarımı yapılmaktadır. Bağlardan elde edilen

kaliteli ve yüksek bomeli yaş üzümleri şıra, sirke ve şarapçılıkta kullanılır.

Civelek Mağarası

Gülşehir’in 4 km doğusunda yer alan Civelek köyü yakınlarındaki mağara, sadece

Gülşehir’in değil aynı zamanda Nevşehir’in de en eski yerleşimidir. Mağara, köyün Gürlek

Tepe olarak adlandırılan tepesinde yer alır. Kalkerli bir yapıya sahip olan mağaraya 14 m

uzunluğunda aşağıya doğru uzanan bir galeri vasıtasıyla inilebilmektedir. Ana mekânı 22x11

m olan mağaranın tavan kısımlarında kalsit kristalden oluşan 5–15 cm arasında değişen

uzunluktaki sarkıtlar yer almaktadır. Nevşehir Müzesi ve İtalyan mağara bilimcileri ile

birlikte yapılan çalışmalarda mağara tabanında, özellikle göçen kaya parçaları arasında ve

galerilerde Kalkolitik Döneme (M.Ö. 5000–3000) ait, elde şekillendirilmiş tek kulplu

8

fincanlar, çeşitli boylarda çömlekler, dokumacılıkta kullanılan ağırşaklar, taştan ve kemikten

aletler ele geçmiştir. Ayrıca mağaranın çevresinde yapılan yüzey araştırmalarında da

obsidiyenden ve sileksten yapılmış aletler bulunmuştur. Mağara koruma altına alındığından

ziyarete kapalıdır.

Açık Saray Harabeleri

Nevşehir-Gülşehir yolu üzerinde, Gülşehir’e 3 km uzaklıktaki Açık Saray Harabeleri,

tüf kayalar içine oyulmuş sayısız mekânları, Roma Dönemi kaya mezarları, IX. ve X. yüzyıla

tarihlenen kaya kiliseleri ile önemli bir piskoposluk merkeziydi.

Açıksaray ve çevresi iklimin ve doğa olaylarının etkisi ile oluşan peribacalarına ev

sahipliği yapmaktadır. Ayrıca mantar şeklinde olan Mantarkaya bu bölgede bulunmaktadır.

Şekil A.1 : Mantarkaya

Kaynak:www.nevsehir.gov.tr

Halk arasında “ Hacı Bektaş Veli Mescidi” olarak adlandırılan mekânın mihrabının

günümüze kadar korunmuş ve İslami bir yapı olması açısından dikkat çekmektedir. Kareye

yakın planlı mescidin batı kesiminde yüksekçe nişler yeralmaktadır.

Aziz Jean (Karşı) Kilisesi

Gülşehir’in hemen girişinde yer alan ve iki katlı olan Aziz Jean Kilisesi’nin alt katında

kilise, şarap mahzenleri, mezarlar, su kanalı ve görevlilere ait mekânlar, üst katında ise

İncil’den alınmış sahnelerle süslenmiş bir diğer kilise yer almaktadır.

Alt kata ait kilise, tek apsisli, haç planlı, haç kolları, beşik tonozludur. Merkezi

kubbesi çökmüştür. Süsleme açısından direk ana kaya üzerine kırmızı aşı boyası ile stilize

hayvan, geometrik ve haç tasvirleri resmedilmiştir. Üst kattaki kilise ise tek apsisli ve beşik

tonozludur. Ana apsisteki resimlerin dışında oldukça iyi korunmuş olan kilise siyah bir is

tabakası ile kaplıydı. Kilisenin restorasyonu ve konservasyonu 1995 yılında Restoratör

Rıdvan İşler tarafından yapıldıktan sonra bugünkü haline gelmiştir.

İsa ve İncil siklusunu içeren kilisede sahneler, bantlar içinde frizler halindedir. Siyah

zemin üzerine sarı ve kahverengi renkler kullanılmıştır. Niş tonozlarında ve cephelerinde

bitkisel ve geometrik motifler tercih edilmiştir. Batı ve güney duvarında, Kapadokya

Bölgesi’nde oldukça nadir olarak resmedilen son yargı sahnesi yer alır. Kilise, apsisinde yer

alan yazıtına göre 1212 yılına tarihlenmektedir.

Sivasa Gökçetoprak Yeraltı Şehri

Yeraltı şehri, Gülşehir ilçesinin 35 km batısında yer alan Gökçetoprak köyü

yakınlarındadır. İlk kez 1989 yılında Fransız araştırma ekibi, 1991 yılından itibaren de İtalyan

asıllı Roberto Bixio ve Stefano Saj Commissione Nazionale Cavita Artificiali yeraltı

şehirlerinde çalışmalarda bulunmuştur.

Sivasa yeraltı şehri, bölgeye göre farklı bir jeolojik karaktere sahiptir. En altta

kızılımsı kahverengi renkte olan çamur taşı, üstünde kalınlığı 3–4 m’yi bulan aglomera (iri

9

taneli tüf) ve en üst kısımlarında da sert bir volkanik kayaç olan andezit kaya blokları

bulunmaktadır. Yeraltı şehri, çamur taşı ve aglomera formastasyonunun içine kazılmıştır.

Platonun yamacına oyulan yeraltı şehrinin girişi dar bir kaya bloğu vasıtasıyladır.

Henüz tam olarak temizlenmemiş ve ışıklandırılmamış olan yeraltı şehrinin iki katı tespit

edilebilmiştir. Her iki katında da büyük düzgün olmayan dikdörtgen mekânlar birbirlerine dar

ve uzun koridorlarla bağlanmıştır. Koridorların girişlerinde bulunan kapı taşları, dışarıda

kesilip içeriye getirilmişlerdir. Yeraltı şehrinin 1,5 km uzağında bulunan kaya bloklarının

üzerindeki izler bunu kanıtlayan en iyi delildir. Yeraltı şehrinin ikinci katında yer alan su

kuyusu 25 m derinlikte olup içinde halen su bulunmaktadır.

Gökçetoprak köyünün kuzey ve batı yamaçlarında da yöre halkı tarafından halen ahır,

depo ve samanlık olarak kullanılan çok sayıda yeraltı yerleşimleri bulunmaktadır.

Karavezir (Kurşunlu ) Camii

Karavezir Camii; ilçe merkezinde Karavezir Seyyid Mehmet Paşa tarafından 1780

yılında Mimar Ebubekir Halil Ağa’ya yaptırılan muhteşem kurşun kaplı bir

Camii’dir.Vakfiyesinden cami mimarının 8 akçe yevmiye ile çalışan Ebu Bekir Veledi Halil

Efendi olduğu anlaşılmaktadır.

Üç kapılı bir avluda yer alan Karavezir Camii, yaklaşık 400 m² bir alanı

kaplamaktadır. Osmanlı mimarisinin karakteristik özelliklerini taşıyan cami, iki renkli kesme

taştan yapılmış, kare planlı, ana mekânını kaplayan 11 m çapındaki kubbe dört kemer üzerine

oturtulmuştur. Kubbe dört sivri kemer ve köşelerde pandantifler ile beden duvarları üzerine

oturmuştur. Kubbe ağırlığını kısmen köşe kuleleri ve payeler, kısmen de kemerler taşır.

Kuzey cephesinde fazla simetrik olmayan 6 sütunun taşıdığı üç gözlü son cemaat yeri

bulunmaktadır. Üç kubbede de derinlemesine aynalı tonozla örtülüdür. Sütunlar birbirlerine

basık sivri kemerle bağlanmıştır. Son cemaat yeri kubbeleri, içten pandantiflerle, dıştan

kasnağa oturur. Kubbelerde yer yer nemden dökülmüş olmakla beraber kalem işi süslemeler

bulunmaktadır.

Giriş kapısı çerçevesinin üzerinde profilli barok üslupta mermer kitabe bulunmaktadır.

Yeşil zemin üzerine altın yaldızla işlenmiş madalyon şeklinde I. Abdülhamid’in tuğrası yer

alır. Tuğranın yan taraflarında siyah, yeşil, mavi renkte yağlı boya ile boyanmış birer demet

çiçek bulunmaktadır.

A. 2. 3. Hacıbektaş

1270 yılında Hacıbektaş-i Veli’nin yerleşmesiyle bir yerleşim birimi haline gelmiştir.

1541 yılına kadar Niğde İline bağlı bir köy iken, 1854 yılında belediye teşkilatını kurarak

Kırşehir'e bağlanmış, 1948 yılında Kırşehir'in bir ilçesi haline getirilmiş, 1954 yılında

Nevşehir'in il olmasıyla Hacıbektaş bir ilçe olarak Nevşehir'e bağlanmıştır. Hacıbektaş

ilçesinin Nevşehir il merkezine uzaklığı 47 km.dir. Hacıbektaş'ın bir ilçe belediyesi, 2 kasaba

belediyesi ve 28 köyü vardır.

Nevşehir-Kırşehir yolu üzerinde Nevşehir’e 45 km uzaklıkta olan Hacıbektaş İlçe

merkezinde yapılan kazılar sonucunda Eski Tunç Çağı, Hitit, Frig, Hellenistik ve Roma

Dönemi’ne ait ele geçen eserler, Hacıbektaş Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Hacıbektaş yakınlarındaki Karaburna köyü yakınlarında Topada ve Sivasa’da olduğu

gibi Geç Hitit Dönemi’ne ait Hitit hiyeroflifi ile yazılmış Karaburna kaya anıtı bulunmaktadır.

Bu yazıtta Kral Sapas’ın NIAS SAPAS ile yaptığı anlaşma ve bu anlaşmaya

uymadıkları takdirde Haran tanrısı Armas, tanrıçası Kumiapi ve Datti Kubaba’nın

aşağılayacağından bahsetmektedirler.

Hacı Bektaş-ı Veli Müzesi

Nevşehir İli Hacıbektaş ilçesinde Hacı Bektaş-ı Veli Külliyesi’nin 1. avlusunda girişin

sağındaki yapı 1959–1964 yılları arasında restore edilmiş, 16 Ağustos 1964 tarihinde

10

Etnografya Müzesi olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır. Müze, 1. avlu, 2. avlu ve 3.

Avlu bölümlerinden oluşmaktadır.

1. Avlu: Eskiden Nadar (At) avlusu da denilen bu bölüme, güneydeki anıtsal

görünümlü Çatal Kapı’dan girilir. Girişin hemen sağında 1902 yılında Tekke Postnişini

Feyzulla Dedebaba zamanında Sadrazam Halil Paşa’nın eşi Fatma Nuriye Hanım tarafından

yaptırılan ve üzerinde Mühr-ü Süleyman motifi bulunan Üçler Çeşmesi yer alır. Eskiden bu

avlu içinde günümüze kadar ulaşmayan; atevi, ekmekevi, hamam, tuvalet, mihmanevi,

çamaşırhane gibi bölümler bulunmaktaydı.

2. Avlu: Eskiden Dergâh Avlusu da denilen bu bölüme, üçgen alınlıklı ve sivri

kemerli Üçler Kapısı’ndan girilir. Bu avlu içinde sırasına göre sağda; Arslanlı Çeşme, aşevi,

Baba Köşkü, Tekke Camii, ortada; havuz, solda; mihmanevi, meydanevi, kilerevi ve

Dedebaba Köşkü gibi bölümler bulunmaktadır.

Arslanlı Çeşme: Klasik Mısır Sanatı tarzında İskenderiye mermerinden yapılmış olan

arslan yontusu, ünlü Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa soyundan Fatma Hanım tarafından, M.

1875 yılında Tekke’ye hediye babında gönderilmiştir. Arslanların içine yerleştirildiği esas

çeşme, M. 1554 yılında eski Silistre Valisi Malkoç Bali Bey hayrına yaptırılmıştır.

Aşevi Baba Köşkü:Protokolde, Dedebaba’dan sonra gelen Aşevi Babası’nın oturduğu

köşk, bugün Müze idaresi olarak hizmet vermektedir.

Aşevi:Kitabesinden M. 1560’ta Malkoç Bali Bey hayrına yaptırıldığı anlaşılan

aşevi’nde meşhur karakazan, halife kazanları ve diğer mutfak eşyaları sergilenmektedir.

Tekke Camii: M. 1834 yılında, Padişah II. Mahmut tarafından yaptırılan camii klasik

tarzda; içten kubbeli görünümüne rağmen dıştan kurşun kaplamalı ve basık külahlı olarak

inşaa edilmiştir. Güdük minaresi orjinal olmayıp restorasyon ürünüdür.

Havuz:Giriş kapısının tam karşısında bulunan havuzun kitabesinden anlaşıldığına

göre; 1906–1908 yılları arasında dönemin Beyrut Valisi’ nin (H. Rıfat Paşa) eşi Nazlı Hanım

tarafından yaptırılmıştır. Güney duvarı, üçgen alınlıklı olarak yapılmış olup; oniki dilimli

Hüseyni taç ile sonlandırılmıştır. Fıskiyesinde, Korinth tipi antik başlık kullanılmıştır.

Mihmanevi: Tekke faal iken, gelen konukların ağırlandığı bu bölüm, bugün müze

deposu olarak kullanılmaktadır.

Meydanevi: Tekke’nin en önemli bölümlerinden biri olup, kitabesine göre; M. 1367

yılında Sultan Murat tarafından yaptırılmıştır. Burada tarikata intisap etme yani ikrar verme

ve nasip alma törenleri yapılıyordu. Meydan Odası’nın rekonsrüksiyon olarak bingi

tekniğinde inşaa edilen tavanı ilgi çekicidir. Bu bölümde; oniki makamı simgeleyen postlar,

levhalar, Bektaşi Tahtı, müzik aletleri, tablolar, eski siyah-beyaz fotoğraflar, mühürler ve

diğer etnoğrafik eserler sergilenmektedir.

Kilerevi: İki katlı olan bu bölümün alt katı, eskiden Tekke kasası ve depo olarak; üst

kat ise, Dedebaba Köşkü olarak hizmet veriyordu. Şimdi ise Kütüphane deposu olarak hizmet

vermektedir.

3. Avlu: Eskiden Hazret avlusu da denilen bu bölüme, basık kemerli, yeşil kanatlı,

Altılar Kapısı’ndan girilir. Atatürk Köşesi, Pirevi, Balım Sultan Türbesi ve Hazire

bulunmaktadır.

Pirevi: Girişin tam karşısındaki bu yapı kompleksi, M. XIII.-XVI. yüzyıllar arasında

tamamlanmıştır. Girişin sağ ve sol yanında; Tekke’ye hizmet etmiş bulunan Dede ve

Babalar’ın mezarları bulunmaktadır. Akkapı denilen kapıdan, Orta Methal yani salona girilir.

Sağ tarafta; Tekke’nin çekirdeği sayılan ve Dervişlerin zikredip, olgunlaştıkları Çilehane

(kızılcahalvet) denilen hücre yer alır. Üstünde kitabesi bulunan, mütevazı bir kapıdan, Kırklar

Meydanı’na geçilir. Bu bölümde; Kırkbudak şamdan, Hz. Ali’nin el yazması Kur’an-ı

Kerim’den bir sure, İran Şahı’nın adağı ipek halı, bazı silahlar ve Bektaşi kültürüne ait bazı

etnoğrafik eserler sergilenmektedir. Meydanın doğusunda; Horasan Erleri, batısında

Çelebiler’in mezarları bulunmaktadır. Gökeşik de denilen mermer kapıdan Huzur-u Pir’e yani

11

Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli Türbesine girilir. Yapı Selçuklu mimarisi geleneğinde inşaa

edilmiş olup; kubbe ve duvarları kalem işi bezemelerle süslenmiştir. Yüksek tip sandukası

yeşil puşidelerle süslüdür. Türbe’nin üst kısmı; dıştan sivri külahlı ve kurşun kaplamalıdır.

Güvenç Abdal Türbesinde ise Güvenç Abdal, eşi Dünya Güzeli ve hizmetkârlarının

sandukaları bulunmaktadır. Türbe kemerli tonozla örtülü olup, restorasyon ürünü bezemelerle

süslüdür.

Balım Sultan Türbesi:Selçuklu mimarisi tarzında inşaa edilmiştir. Balım Sultan;

Dimetoka’daki Bektaşi Tekkesinde yetişmiş ve daha sonra merkez Tekke’ye gelerek,

Bektaşilik’e önemli hizmetlerde bulunmuştur. Bu nedenle de Bektaşilik’te Pir-i Sani (İkinci

Pir) olarak kabul edilir. Balım Sultan sandukasından başka Kalender Şah mezarının da

bulunduğu Türbe, ölümünden üç yıl sonra M. 1519’da; Yavuz Sultan Selim’in

komutanlarından Dulkadiroğulları Beyi, Şeyhsuvar Ali Bey tarafından inşaa ettirilmiştir.

Kubbe içi ve duvarları kalem işi bezemelerle süslü olan türbe içinde; şamdan, orijinal kapı ile

bazı levhalar sergilenmektedir. Türbenin önünde ise kutsal sayılan tarihi Dilek Ağacı

(Karadut-Morus Nigra) bulunmaktadır.

Hazire:Balım Sultan Türbesi’nin hemen yanında bulunan mezarlıkta, Tekke’ye

hizmette bulunan dervişler yatar. Hüseyni, Elifi ve Ethemi tipteki mezar taşı başlıkları, Türk -

İslam Sanatı’nın özgün eserlerindendir.

Diğer Müze ve Örenyerleri

Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi:Müzede, iki eser deposu, laboratuvar ve kütüphane

bulunmaktadır. Hacıbektaş arkeoloji ve etnografya müzesinin belli başlı eserleri arasında Eski

Tunç, Asur Ticaret Kolonileri, Hitit, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine aitçift

kulplu kaplar, kâseler, pişmiş topraktan ölü gömme küpleri gibi eserler bulunmaktadır.

Kadıncık Ana Evi:Velâyetname’de adı geçen ve Bektaşilik’te önemli sayılan bir

kişinin ikamet ettiği evdir. Müze Müdürlüğü’ne başvurulması halinde görevli sağlanarak

ziyaret edilebilir.

Bektaş Efendi Türbesi:M. 1603 yılında ölmüş olan Bektaş Efendi ile ilgili pek bir bilgi

yoktur. Kubbesi ve duvarları kalem işi bezemelerle süslü olan türbe, Selçuklu Kümbet

Mimarisi tarzında inşaa edilmiştir.

Çilehane-Deliklitaş: İlçenin 3km. doğusundaki Arafat Dağı’nda bulunan mağaradır.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin bu mekânda halvette bulunduğuna inanılır. Delikli taş da denilen

Çilehane en çok ziyaret edilen yerlerdendir. Mağarada insanın zorlukla geçebileceği ufak bir

delik vardır. Ayrıca, bu delikten geçenlerin günahlarından arındığı yönünde bir inanç da

vardır. Zemzem çeşmesi, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre ve Ozanlar Anıtları ile 5.000 kişilik

modern amfitiyatro bu tepede bulunmaktadır.

Beştaşlar: İlçenin 5 km kadar kuzeyinde; Çivril Köyü yakınlarında bulunmaktadır.

Jeolojik bakımdan önem taşıyan, beş adet dev boyutlu taş vardır. Taşların efsanesi,

Velayetname’de ayrıntılı olarak anlatılır.

Atatürk Evi: İlçe merkezinde bulunanÇelebiler ailesine aitevde; M. Kemal Atatürk,

22-23 Aralık 1919 tarihlerinde konuk edilmiştir. 1991 yılında ev kamulaştırılmış ve 2001

yılında da restore edilerek Müze-Ev olarak halkın ziyaretine açılmıştır.Müzede Atatürk ile

ilgili fotoğraf ve belgeler sergilenmekte olup, o günleri yansıtan eşyalarla düzenlenmiştir.

12

A. 2. 4. Avanos

Nevşehir’in 18 km kuzeyinde olan Avanos’un antik dönemdeki adı “Venessa”dır. Çok

sayıda çanak çömlek atölyesi bulunan ilçede seramik yapım geleneği Hititlerden beri

süregelmektedir. Kızılırmak’ın getirdiği kırmızı toprak ve milden elde edilen seramik çamuru,

Avanoslu seramik sanatçılarının elinde şekil almaktadır.

Avanos’u ikiye ayıran ve Anadolu’nun en uzun nehri olan Kızılırmak ve onun çevresi,

çağlar boyunca çok sayıda olaylara sahne olmuştur.

Avanos yakınlarında, Kızılırmak’ın hemen kenarındaki bir Roma mezarlığında ele

geçen mermerden lahit, Merkez Kapadokya Bölgesi’nde bugüne kadar ele geçen tek lahit

olması açısından ilginçtir. Lahit, 1971 yılında tesadüfen ortaya çıkmış, semerdam biçimindeki

kapağı kimliği tespit edilmeyen şahıslarca açılmış ve içindeki buluntular ne yazık ki

çalınmıştır. Ceset üzerinde yapılan patolojik ve paleoantropolojik araştırmalar sonucunda

lahitin, saçları kına ile boyanmış bir kadına ait olduğu anlaşılmıştır.

Zelve Avanos’a 5 km, Paşabağlarına 1 km uzaklıktaki Zelve, Aktepe’nin dik ve kuzey

yamaçlarında kurulmuştur. Üç vadiden oluşan Zelve Ören Yeri, peribacalarının en yoğun

olduğu yerdir. Vadideki peribacaları sivri uçlu ve geniş gövdelidir.

Uçhisar, Göreme, Çavuşin gibi kaya oyma mekânlardaki trogloditik yaşamın ne zaman

başladığı bilinmeyen Zelve, özellikle IX. ve XIII. yüzyılda hıristiyanların önemli yerleşim ve

dini merkezlerinden biri olmuş; aynı zamanda rahiplere ilk dini seminerler de bu yörede

verilmiştir. Yamaçların dibinde yeralan “Direkli Kilise” Zelve’deki manastır hayatının ilk

yıllarına aittir. Kilise süslemelerinde tercih edilen kabartma haçlar daha çok ikonoklastik

düşünce ile yakından ilgilidir. İkonoklastik Dönem öncesine tarihlenen Balıklı, Üzümlü ve

Geyikli Kiliseler vadinin önemli kiliselerindendir.

1952 yılına kadar iskân edilmiş vadide manastır ve kiliselerden başka yerleşim yerleri,

iki vadiye açılan tünel, değirmen, cami ve güvercinlikler bulunmaktadır.

Saruhan Avanos’ta XIII. yüzyıl Selçuklu Dönemi’ne tarihlenen Saruhan Kervansarayı ve

Alaaddin Camii bulunmaktadır.

Nevşehir’in Avanos ilçesinin 5 km güney doğusunda Ürgüp’ün ise 6 km kuzeyinde,

Damsa vadisinde yer alır. Han, doğu-batı bağlantısındaki Aksaray-Kayseri güzergâhındadır.

II. İzzettin Keykavus zamanında -belki de onun tarafından- 1249 yılında yaptırılan Saruhan

2.000 m² lik bir alanı kaplamaktadır.

Şekil A.2. Saruhan

Kaynak:www.fotografligezirehberi.com

13

Çavuşin

Göreme-Avanos yolu üzerinde, Göreme’ye 2 km uzaklıktadır. Çavuşin’deki Vaftizci

Yahya adına yapılan kilise bölgeye hâkim bir yerdedir. Muhtemelen V. yüzyılda yapılmış -

boyanmış- olduğundan bölgenin en eski kilisesidir. Kapadokya’da pek görülmeyen geniş

avlusu son yıllarda kayaların kopması sonucu yıkılmıştır.

Eski Çavuşin vadisindeki harabeler, hristiyan dervişlerinin ve topluluklarının yaşadığı

yerlerdi. Çavuşin’in hemen yanındaki Güllüdere’de beş kilise bulunmaktadır. Vadinin

yakınındaki Haçlı Kilise aynı zamanda müslüman Arapların akınlarına karşı savunma amaçlı

olarak da kullanılmıştır.

Paşabağları ve Aziz Simeon Hücresi

Göreme-Avanos yolunun sağında, yoldan 1 km içeridedir. Eskiden “Rahipler Vadisi”

bugün “Paşabağı” olarak adlandırılan bu alan, kendine özgü peribacalarıyla doludur. Çok

gövdeli ve çok başlı olan bazı peribacalarının içlerine şapel ve oturma mekânları oyulmuştur.

Üç başlı peribacalarının birinde Aziz Simeon adına yapılmış bir şapel ve inziva

hücresi bulunmaktadır. Dar bir baca vasıtasıyla ulaşılabilen hücrenin girişini antitetik haçlar

süslemektedir. İçinde ocak, oturma ve yatma mekânları ile ışık girmesini sağlayan pencere

aralıkları mevcuttur.

Şekil A.3. Paşabağları


V. yüzyılda Halep yakınlarında münzevi bir hayat sürdüren Aziz Simeon, mucizeler

yarattığı söylentileri çıkınca, halkın aşırı ilgisinden kaçarak önce iki metre yüksekliğinde bir

sütun üzerinde daha sonra 15 m yüksekliğinde bir sütun üzerinde yaşamaya başlar. Aziz

Simeon, aşağıya sadece müritlerinin getirdiği az miktarda yiyecek ve içeceği almak için iner.

Kapadokyalı münzeviler ise bir sütun yerine hazır buldukları peribacalarını oyarak

dünyevi hayattan uzaklaşırlar. Peribacasını aşağıdan yukarı doğru oyarak 10–15 m

yükseklikte kaya odalarda yaşar, kaya yataklarda yatarlar.

Çavuşin (Nicephorus Phocas) Kilisesi

Göreme-Avanos yolu kenarında, Göreme’ye 2,5 km uzaklıktadır. Oldukça yüksek tek

nefli, beşik tonozlu, üç apsisli olan kilisenin narteksi yıkılmıştır. 964/965 yıllarına

tarihlenmektedir.

14

Güllüdere (Aziz Agathangelus) Kilisesi

Çavuşin köyüne yaklaşık 2 km uzaklıktaki Güllüdere vadisinin en soldaki kolunda yer

alır. Vadinin hemen başlangıcında, solda dik bir yamaç üzerine yapılmıştır. Nef, dikdörtgen

planlı, düz tavanlı ve geniş tek apsislidir. VI-VII. yüzyıla tarihlenen mimariye IX.-X. yüzyılda

apsis ilave edilmiştir. Apsisteki iki ya da üç fresk seviyesi apsisin devamlı olarak boyandığını

gösterir. Madalyon içinde tahtta oturan İsa’nın sağında ve solunda yeralan İncil yazarlarının

sembolleri simetrik olarak resmedilmiştir.

Düz tavan, kabartma olarak yapılmış, ortada daire içinde haç, kenarlarda ise palmiye

motiflerinin arasında çelenk motifleriyle dekore edilmiştir. Bu şekilde haçı esas alan

dekorasyonlar daha çok İkonoklastik Döneme aittir. Kapadokya’da yaşayan halkın haça karşı

özel sevgisinden dolayı İkonoklastik Dönem sonrasında da sevilerek yapılan bir motiftir.

Çünkü haç Kudüs’teki “ Kutsal Haç”ı temsil etmekteydi.

Özkonak Yeraltı Şehri

Avanos’un 14 km uzağında yer alan yeraltı şehri, İdiş dağının kuzey yamaçlarına

volkanik granit bünyeli tüf tabakalarının oldukça yoğun olduğu yere yapılmıştır. Geniş

alanlara yayılmış olan galeriler birbirlerine tünellerle bağlanmıştır.

Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirlerinden farklı olarak katlar arası haberleşmeyi

sağlayacak çok dar ve uzun delikler bulunmaktadır. Düzgün oyulmuş odaların girişleri

kapatıldığında havalandırma da bu dar (5 cm) ve uzun deliklerle sağlanmıştır. Yine diğer

yeraltı şehirlerinden farklı olarak sürgü taşından sonra, tünel üzerine (düşmana kızgın yağ

dökmek maksadıyla) delikler oyulmuştur.

Özkonak yeraltı şehrinde Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehrinde olduğu gibi hava

bacası, su kuyusu, şırahane ve sürgü taşları bulunmaktadır.

Yeraltı şehrinde 10 oda, 4 büyük salon, 8 kuyu, 4 mezar, 3 havalandırma, sütunlar,

testiler ve duvara oyularak yapılan ip bağlama yerleri bulunmaktadır.

A.2.5 Ürgüp

Nevşehir’in 20 km doğusunda olan Ürgüp Kapadokya Bölgesinin en önemli

merkezlerindendir. Bizans Döneminde Osiana (Assiana), Hagios Prokopios; Selçuklular

Dönemi’nde Başhisar; Osmanlılar zamanında Burgut kalesi; Cumhuriyetin ilk yıllarından

itibaren de Ürgüp adıyla anılmıştır.

Ürgüp ve civarındaki ilk yerleşim Damsa Çayı’nın doğusundaki Avla Dağı etekleridir.

Yapılan yüzey araştırmasında çok sayıda obsidiyenden ve sileksten Paleolitik Döneme ait

aletler bulmuştur. Daha geç dönemlere ait Ürgüp kasaba ve köylerindeRoma Dönemi’ne ait

kaya mezarları vardır.

XI. yüzyılda Ürgüp, Selçuklular’ın önemli kentleri Konya’ya ve Niğde’ye açılan

önemli bir kale konumundaydı. Bu döneme ait iki yapı kentin merkezindeki Altıkapılı ve

Temenni Tepesi Türbeleri’dir. Bir anne ve iki kızına ait olan ve XIII. yüzyılda yaptırılan

“Altı Kapılı Türbe” altı cepheli, her cephesinde kemerli pencereli ve üstü açıktır. Ürgüp’ün

Temenni Tepesi’nde bulunan iki türbeden birinin, 1268 yılında Vecihi Paşa tarafından

yaptırılan ve halk arasında “Kılıçarslan Türbesi” olarak da anılan Selçuklu Sultanı IV.

Rüknettin Kılıçarslan’a, diğerinin ise III. Alaaddin Keykubat’a ait olabileceği

düşünülmektedir. Ancak araştırmacılara göre bu olasılıklar oldukça zayıftır.

1515 yılında Osmanlı topraklarına katılan Ürgüp, XVIII. yüzyılda Osmanlı Sadrazamı

Damat İbrahim Paşa’nın kadılık makamını doğduğu kent olan Nevşehir’e (Muşkara)

bağlaması nedeniyle ilk kez ikinci planda kalır. Ancak Paşa da Ürgüplüleri mağdur etmemek

için Nevşehir yakınlarındaki Kavak köyünden yaklaşık 20 km bir yeraltı yolu ile su getirtir.

Sokak ve meydanlara mermerden çeşmeler yaptırarak şiirlerini dönemin meşhur şairlerine

yazdırmış, kitabelerini de en iyi ustalara kazıtmıştır. Bu kitabeli çeşmelerin sadece bir kaçı

orjinal yerindedir.

15

Ürgüp’teki bir diğer önemli yapı da Rum Hamamı’dır. Rumca kitabesinden temelinin

1900’de atıldığı tüm halkın ortak çalışması sonucunda 1909’da tamamlandığı anlaşılmaktadır.

Şemsettin Sami 1888–1900 yıllarında yazdığı Kamus-ül Âlem adlı tarih ve coğrafya

ile ilgili eserinde Ürgüp’te 70 cami, 5 kilise ve 11 kütüphane olduğunu belirtir.

Ürgüp civarındaki Pancarlık, Üzengi ve Keşlik vadisi hem tarihi, hem de doğal

değerleri olan vadilerdir.

Ürgüp Müzesi

1971 yılında açılan müze, Ürgüp ve civarından ele geçen fosil örneklerinin dışında

Prehistorik, Eski Tunç Çağı, Hitit, Frig, Pers, Hellenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemi

eseri mevcuttur. Müzede ayrıca yörenin mahalli kıyafetlerinin, eşyalarının ve silahların

bulunduğu etnoğrafik seksiyon da bulunmaktadır. Ürgüp Müzesi’ne bağlı ören yerleri

Mustafapaşa (Sinasos) Aios Vasilios Kilisesi, Manastır Vadisi Kiliseleri, Yeşilöz

(AzizTheodor) Kilisesi ve Pancarlık Kilisesi’dir.

Aziz Theodore (Tağar) Kilisesi

Ürgüp ilçesiYeşilöz köyündeki kilise ‘T’ planlı, merkezi kubbelidir. (Kubbe

çöktüğünden camla kapatılmıştır.) Üst katta bulunan galeriye bir merdiven sayesinde

çıkılmaktadır. Bu nedenle Kapadokya kiliseleri içinde tek örnektir. Genelde resimleri iyi

korunmuş olan kiliseyi üç sanatçı kendi stillerine göre farklı zamanlarda süslemiştir. Aziz

Theodore adına yapılmış olan Tağar Kilisesi, XI-XIII. yüzyıllara tarihlenmektedir.

PancarlıkKilisesi

Ortahisar kasabasının güneyinde, Ürgüp-Mustafapaşa yolunun sağındaki Pancarlık

vadisindedir. Düz tavanlı, tek nefli ve tek apsislidir. Kilisedeki duvar resimleri daha çok yeşil

zeminlidir ve oldukça iyi korunmuştur. İlk bakışta kiliseyi iki farklı sanatçının farklı

zamanlarda boyadığı düşünülse de sahneler ve tüm yazılar ayrı ayrı incelendiğinde aynı

sanatçı tarafından süslendiği anlaşılmaktadır. Zengin İncil siklusunu içeren kilisede sahneler,

frizler halinde birbirini takip etmekte, frizin her iki yanını madalyonlar içinde aziz tasvirleri

sınırlamaktadır. Pancarlık Kilisesi XI. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.

Ürgüp/TaşkınpaşaCamii

Nevşehir, Ürgüp ilçesinin, Damsa köyü merkezinde yer alan Taşkınpaşa Camii,

Karamanlılar Dönemi’ne aittir. Bugün beyaz badana ile boyanması nedeniyle çirkinleştirilmiş

portali geometrik bezeli bordürlerle süslüdür. Kesme taştan inşa edilmiş cami, kıble yönünde

üç nefli, on bir tonozla örtülüdür. Kemerler mermer başlıklı payeler üzerine oturur. Camiinin

üzeri ise düz toprak damdır.

Halen Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde sergilenen cevizden kakma tekniğinde yapılmış

mihrabı, bugüne kadar kalan tek ahşap örnek olması nedeniyle önemlidir. Mihrabın

etrafındaki iki sıra bordür arabesk süsleme ve ayetlerle süslenmiştir. Mimberi ise büyük bir

özenle işlenmiş, Selçuklu Dönemi’nden beri Anadolu’da uygulanmaya başlanan kündekari

tekniğinde yapılmışlardır. Bir çatma tekniği olan kündekaride sekizgen, baklava ve yıldız

şeklinde olan ahşap parçalar birbirlerine iç içe geçerek bağlanmış, birbirlerine tutturmak için

çivi ya da yapıştırıcı kullanılmamıştır. Parçalar geçme olduğundan ahşabın kuruması

nedeniyle ayrılmalar ve çatlaklar oluşmaz.

Ürgüp/TaşkınpaşaTürbesi

Ürgüp’ün Damsa (Taşkınpaşa) köyü merkezinde yer alan, Selçuklu Beyi

Taşkınpaşa’ya ait türbe, dörtgen gövdeden sekizgen başlıklı çatıya dıştan pandantif şeklinde

üçgenlerle geçilir.

Türbenin mezar odasına doğu yönünde ve ‘L’ biçiminde birkaç basamaklı merdiveni

vasıtasıyla inilebilmektedir. Odanın ortasında sembolik olarak yapılmış taş sanduka bulunur.

16

Türbenin gövdesi ise düzgün kesme taşlardan inşa edilmiştir. Kuzey yönündeki portali,

geometrik motiflerle bezelidir. Portalin dışındaki cephelerde sadece pencerelerin üstünde

oldukça sade, geometrik süslemeler yer alır. Türbenin iç kısmı ise merkezi kubbelidir.

Duvarlarda kırmızı aşı boyası ile yazılmış dualar, ortada ise üç adet taş sanduka

bulunmaktadır.

Taşkınpaşa’nın hemen karşısında yer alan türbe ise Hızır Reis’e aittir. Aynı döneme

tarihlenen türbe baldaken tarzda inşa edilmiş, altıgen planlıdır. Türbeye iki taraflı basamaktan

oluşan merdivenle çıkılmaktadır. Türbenin ortasında ise mermerden yapılmış üzerleri

tamamen Arapça kitabe ve geometrik motiflerle süslenmiş üç adet taş sanduka yer alır.

Ürgüp/TaşkınpaşaMedresesi

Ürgüp-Soğanlı yolu kenarında, Ürgüp’ün 20 km güneyindeki Damsa (Taşkınpaşa)

köyündedir. Karamanoğulları’na ait medrese 22,60x23,85 m ölçülerindedir.

Portali, mescitteki mihrabı, kapı ve pencereleri düzgün kesme taşlardan duvarları ise

moloz taşlarla örülüdür. Üst örtüsü tamamen yıkılmış olmasına karşın girişin hemen

solundaki merdivenlerden en az iki katlı olduğu anlaşılmaktadır.

Batı taraftaki portalinde görülen zengin taş işçiliği klasik Selçuklu üslubundadır.

Portal, tamamen geometrik ve bitkisel motiflerle süslüdür. Girişin üstünde yer alması gereken

kitabesi kayıptır. Basık kemerli girişin hemen sağında medresenin mescidi bulunur. Mihrabı

portalde olduğu gibi zengin bitkisel motiflerle süslüdür. Üst kısım palmet dizileri, çift sıra

bordürü ise bitkisel motiflerle bezelidir. Dikdörtgen planlı, üzeri açık avlunun etrafında

birbirinden bağımsız mekânlar yer alır.

Ortahisar

Nevşehir-Ürgüp karayolu üzerinde, Ürgüp’e 6 km uzaklıktadır. Ortahisar Kalesi hem

stratejik hem de yerleşim amacıyla kullanılmıştır. Kalenin eteklerinde Kapadokya’nın

karakteristik sivil mimari örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca hemen hemen tüm vadilerin

yamaçlarına oyulan soğuk hava depolarında yörede yetişen patates ve elma, Akdeniz

Bölgesi’nden getirilen portakal ve limon saklanmaktadır.

Ortahisar vadilerinde son derece ilginç manastır ve kiliseler bulunmaktadır. Bunlar

Sarıca Kilise, Cambazlı Kilise, Tavşanlı Kilise, Balkan Deresi Kiliseleri, Hallaç Dere

Manastırı’dır.

ÜzümlüKilise

Ortahisar kasabasının batısındaki Kızılçukur vadisinin hemen başında, yoldan yaklaşık

1 km uzaklıktadır.

Üzümlü Kilise’nin bulunduğu peribacası, keşişlerin yaşadığı bir manastır kompleksi

gibi oyulmuştur. Peribacasının alt kısmında kilise, üst kısımda ise tavanında kabartma haç

bulunan bir mekân yer alır.

Kilise tek apsisli ve nefli ve kare planlıdır. Nefin arka kısmında mezar nişi

bulunmaktadır. Kilise’nin ithaf yazısında Stylite Nichitas’a ait bir yazıt bulunduğundan

dolayı bu kilise Aziz Nichitas Kilisesi olarak da anılmaktadır.

Düz tavanlı nef oldukça zengin bir bezeme ile dekore edilmiştir. Portakal renkli zemin

üzerine daire ve dörtgenlerden oluşan haç motifi, etrafında üzüm salkımları ve geometrik

motifler resmedilmiştir. Bordür ise içinde malta haçı bulunan madalyonlarla süslüdür. Kesin

olmamakla birlikte VIII. ya da IX. yüzyıla ait olabileceği düşünülmektedir.

Mustafapaşa

Ürgüp’ün 6km güneyinde yer alır. Mustafapaşa’nın batısında bulunan Gömede Vadisi

jeomorfolojik açıdan Ihlara vadisi’nin küçük bir benzeridir. Ihlara vadisi’nde olduğu gibi kaya

oyma kiliselere, barınaklara ve vadinin içinden geçen bir dereye sahiptir.

17

Mustafapaşa’daki önemli kilise ve manastırlar; Aios Vasilios Kilisesi, Konstantin-

Eleni Kilisesi, Manastır Vadisi Kiliseleri ve Gömede vadisi’nde Alakara Kilise ve Aziz Basil

Şapeli’dir. Ayrıca Osmanlı Dönemi’nde inşa edilmiş güzel taş ve ağaç işçiliği gösteren bir de

medresesi bulunmaktadır.

AzizBasilŞapeli

Mustafapaşa kasabasının yaklaşık 2 km batısında, Göreme vadisinin batı yakasındadır.

İki apsisli, dikdörtgen planlı ve düz tavanlı iki nefli şapel, iki sütunla desteklidir. Batı nefinin

duvarlarında üzeri kırmızı aşı boyası ile süslü yarı kabartma sütunlar ve aralarında nişler yer

alır. Doğudaki nef ise oldukça zengin geometrik ve bitkisel motiflerle dekore edilmiştir.

Gömede vadisi’ne bakan, kısmen yıkılmış kapısı olan bu nefin yanında kilise banisine ait

olabilecek bir mezar bulunmaktadır.

Doğu nefin apsisi herbirinde bir patriğin adı yazılı, etrafı palmetlerle çevreli üç malta

haçı ile süslüdür. Tasvirlerin yerine isimleri yazılı bu üç malta haçlarından ortadaki

Abraham’ı, diğerleri İsaac ve Yakup’u temsil etmektedir. Araştırmacılar bu malta haçlarının

cenneti ya da Golgota’ daki üç haçı sembolize ettiğini belirtmektedirler. Tavandaki büyük

boyutta, etrafı geometrik ve bitkisel motiflerle boyalı haç, kornişte yer alan yazıta göre Aziz

Konstantin’i simgelemektedir.

İkonoklastik düşünce ile ilgili bu motiflerin yanı sıra, apsisin ön cephesine iki önemli

aziz, Aziz Basil ve Nazianuslu Aziz Gregory resmedilmiştir. Aziz Basil Şapeli, bazı

araştırmacılara göre İkonoklastik Dönem’e (726-843) yada daha geç döneme

tarihlenmektedir.

MazıYeraltıŞehri

Antik adı “Mataza” olan Mazı köyü, Ürgüp’ün l8 km güneyindedir. Vadinin her iki

dik yamaçlarında Erken Roma Dönemi’ne ait kaya mezarları bulunmaktadır. Platoda ise çok

sayıda Bizans Dönemi’ne ait mezarlar yer alır.

Yeraltı şehrinin dört girişi tespit edilebilmiş, asıl giriş düzensiz taşlardan örülü bir

koridorladır.İç kısımdaki küçük oda, sürgü taşının rahat bir şekilde hareket etmesi için

yapılmıştır. Ayrıca sürgü taşının karşısında kapının tam olarak kapanması için bir girinti

bulunmaktadır. Böylece dışarıdan içeriye girmek imkansız hale gelmektedir. Girişin tam

karşısındaki sütunlu mekan ahırdır.Ahırların çok sayıda olması hayvansal üretimin bolluğunu

dolayısıyla refah seviyesinin yüksek olduğunu gösterir. Ahırların arasındaki mekan,

şırahanedir. Tavanda üzümleri aşağıya doğru dökmeye yarayan baca vardır.

Ahırlardan kısa bir koridor vasıtasıyla yeraltı şehrinin kilisesine ulaşılır. Bu mekanın

girişi sürgü taşı ile kapatılabilmektedir.Kilisede bulunan aşağıya doğru yaklaşık 20 m

derinlikteki su kuyusu, yeraltı şehrinin gerçek derinliğini göstermesi açısından önemlidir.

Kilise apsisinin karşısındaki küçük oyuk aynı zamanda gizli baca olup yeraltı şehrinin diğer

mekanlarına geçişi sağlar. Üst katlara geçiş gizli bacalar sayesindedir. Üst kat salonları ve

odaları birbirlerine dar, uzun tünellerle bağlanmıştır. Mazı yeraltı şehrinin genel özelliği alt

kat mekanlarının bağlantıları kısa pasajlarla, üst kat mekanlarının ise uzun, dar pasajlarla

sağlanmasıdır. Bu pasajların çoğu kapandığından dolayı yeraltı şehrinin ne kadar bir alana

yayıldığı bilinememektedir. Dini mekana sahip Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirleri

büyük alanlara yayılmıştır. Mazı yeraltı yerleşiminde de bir kilise bulunduğundan dolayı onlar

gibi geniş alanlara yayılmış olması olasıdır.

A. 2. 6. Derinkuyu

1927 yılında bucak merkezi, 1930 yılında kasaba olan Derinkuyu, 1960 yılında

Nevşehir'e bağlı bir ilçe olmuştur. İlk adı "Melegobi"dir. Hitit ya da Kapadokya dilinde “zor

geçim” anlamına gelen bir isimdir. Bugünkü adının Derinkuyu olmasının nedeni ise halkın

içme ve kullanma suyunu 60–70 m. derinlikteki kuyulardan temin etmesidir.

18

Bu ilçenin en önemli özelliği, yerin altına oyulmuş oldukça geniş alanlara yayılan

yeraltı yerleşimidir. Derinkuyu’da ayrıca yeraltı yerleşiminin güneyinde yer alan XIX. yüzyıla

ait ortodoks kilisesi ve Cumhuriyet Mahallesinde tüf kayaya oyulmuş Aya Meryeros

Manastırı da bulunmaktadır.

Derinkuyu Yeraltı Şehri

Bu yeraltı şehri 8 katlı olup, derinliği yaklaşık 85 m’dir. Bu yeraltı şehri, bir yeraltı

şehrinde bulunan tüm özelliklere sahiptir (ahır, kiler, yemekhane, kilise, şırahane v.s.). Ayrıca

2. katta misyonerler okulu bulunmaktadır. Geniş bir alan olan okulun tavanı, yeraltı

şehirlerinde pek rastlanmayan beşik tonoz ile örtülüdür. Salonun solundaki mekanlar, çalışma

odalarıdır.

Şekil A.4: Derinkuyu yeraltı şehri


Yeraltı şehrinin 3. ve 4. katlarından sonra merdivenle doğrudan doğruya derinlemesine

inilmekte ve 7. katta bulunan haç planlı kiliseye ulaşılmaktadır. Oldukça geniş olan bu mekan

sütunlarla desteklenmiş olup buradan uzanan dar, kavisli tünel bir mezarla son bulmaktadır.

Yeryüzü ile bağlantısı bulunan 55 m derinliğindeki havalandırma bacası, aynı

zamanda su kuyusu olarak da kullanılmaktadır. Alt kata kadar uzanan kuyulardan her kat

yararlanamaz, ayrıca istila anında zehirlenmeyi önlemek için bazı kuyuların ağzı yeryüzü ile

bağlantısızdır.

1965 yılında açılan Derinkuyu yeraltı şehrinin halen % 10’u gezilebilmektedir.

Derinkuyu ilçesine bağlı Suvermez ve Doğala köylerinde de henüz tam olarak araştırılmamış

yeraltı şehirleri bulunmaktadır.

Yeraltı şehirleri sadece Kapadokya bölgesinin jeolojik oluşumlarına özgü yapılar olup

diğer bölgelerde bu tür örneklere rastlanmamaktadır.

http://www.nevsehir.gov.tr/

19

Özlüce Yeraltı Şehri

Özlüce yeraltı şehri, jeolojik yapı ve mimari açıdan oldukça farklıdır. Yeraltı şehrinin

bünyesinde değişik renklerden oluşan tüfler bulunmaktadır. Tam olarak temizlenmemiş olan

bu yeraltı yerleşiminde kat sistemi yoktur, ancak oldukça geniş alanlara yapılmıştır.

Girişte bazalttan yapılmış, birbirine geçmeli iki kemerli mekan bulunmaktadır. Daha

sonra moloz taşlarla örülü 15m uzunluğunda bir geçitle asıl tüf kayaya ulaşılır. Bu koridorun

bitiminde 1,75 m çapında sert granit taştan yapılmış sürgü taşı bulunmaktadır.

Girişteki ana mekan, yeraltı yerleşiminin en geniş olanı olup, iki bölümden ibarettir.

Büyük mekanın sağında erzak depoları, solunda oturma odaları vardır. Galerilerin

kenarlarında hücre tipi odalar, tabanlarda ise tuzaklar yer alır.

A. 2. 7. Kozaklı

İlçe; 1954 yılında Hamamorta, Buruncuk, Bağlıca ve Kozaklı köylerinin birleşmesiyle

kurulmuştur. İlçede halen türbesi bulunan Kozoğlu adlı zat’ın kayalarla sıcak suyun etrafını

çevirip hamam yaptığı, hamamçevre köylerin ortasında olduğundan “hamamorta” adını aldığı

türbe taşlarındaki yazıtlardan anlaşılmaktadır. Bu taşlarda, ilçenin adının Kozoğlu adlı bu

şahıstan geldiği rivayet edilmektedir.

Harita A.2. İl haritası

Kaynak:www.kozakli.gov.tr

Nevşehir’in yaklaşık 100 km kuzeyinde yer alan Kozaklı’nın eski adı Hamamorta’dır.

Kozaklı civarında çok sayıdaki tümülüsler, Roma Dönemi’ne ait olup Nevşehir arkeolojisi

için önemli yer tutmaktadır.

http://www.kozakli.gov.tr/

20

Romatizmal hastalıklar, kireçlenmeler, kas hastalıkları, sedef, egzama, akne gibi cilt

hastalıkları, damar hastalıkları, yüksek tansiyon, diabet destek tedavisi, gut hastalığı destek

tedavisi, kronik idrar yolları hastalığı ve göz hastalıklarına destek tedavilerinde yoğun olarak

kaplıcaların etkisi bulunmaktadır.

Sağlık turizmi açısından önemli bir yere sahip Kozaklı kaplıcaları, Batı Alman

Kaplıcalar Birliği sınıflamasına göre sodyumlu, kalsiyumlu, klorürlü olup A ve C grubu şifalı

sular grubuna girmektedir. Su sıcaklığı 27 ile 93°Carasındadır.

Türkiye’nin en önemli termal sağlık merkezlerinden biri olan Kozaklı İlçesi’nde sağlık

turizmine yönelik hizmet veren 20 adet otel ve motel, 7.700 yatak kapasitesi ile hizmet

vermektedir. Özel hizmet veren kaplıcaların yanısıra Kozaklı belediyesine ait kaplıcalar da

bulunmaktadır.

Kozaklı’ya yaklaşık 7 km uzaklıktaki Kanlıca kasabasında Nevşehir bölgesinde sıkça

rastlanan yeraltı yerleşimi de bulunmaktadır.

A. 3. İLİN COĞRAFİ DURUMU

Nevşehir, İç Anadolu Bölgesi’nde 38º12’ ve 39º20’ kuzey enlemleri ile 34º11’ ve

35º06’ doğu boylamları arasında kalır. Konya kapalı havzasında kalan Derinkuyu ilçesi

dışında, bütünüyle Orta Kızılırmak Havzası’na giren Nevşehir, konum itibariyle Türkiye’nin

tam ortasında olup, yüzölçümü 5.467 km²’dir. Ülke topraklarının binde 7’sini kaplar.

Denizden yüksekliği 1.259 m’dir.

Harita A.3. Türkiye siyasi haritası

Kaynak:www.cografyasaati.com

İl alanı, yöresel açıdan, doğudan Kayseri’nin Yeşilhisar, İncesu ve Merkez,

kuzeydoğudan Yozgat’ın Boğazlıyan ve Şefaatli, güney, güneybatı ve batıdan Niğde,

Aksaray Merkez ve Ortaköy ilçesi ile çevrilidir. Yüzey şekilleri açısından ise, İlin doğusunda

Hodul dağı ve uzantıları, kuzeyinde Delice Irmak vadisi, güney ve güneybatısında Erdaş dağı

ve uzantıları vardır.

21

A. 4.İLİN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU

Nevşehir İl alanı, Orta Anadolu’da Erciyes, Melendiz ve Hasandağı gibi eski

yanardağların kül ve lavlarının birikmesiyle oluşmuş çok geniş bir plato üzerinde yer

almaktadır. Bu platoyu, ülkenin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak, doğu-batı doğrultusunda

ve derinliğine vadilerle sık bir şekilde parçalamıştır. İl merkezi Kızılırmak platosu adıyla

anılan bu geniş ve yüksek düzlüklerin batı yamaçlarında kurulmuştur.

Dağlar

Nevşehir İl alanında rastlanan yeryüzü şekillerinden en az ağırlıklı olanı dağlardır. İl

alanının % 18,5’ini kaplayan dağlar, genellikle Kızılırmak vadisinin kuzeyinde ve güneyinde

toplanmıştır. İldeki dağların asıl oluşum dönemi III. jeolojik zamandır. Alp kıvrımlaşması

sırasında Kuzey Anadolu ve Güney Anadolu dağları şekillenirken ortaya çıkan sıkışmalarla

Orta Anadolu’da yer yer yükselme çökmeler olmuştur. Çöken kesimde uzanan Nevşehir

toprakları, III. jeolojik zamanda (neojende) göl suları altında kalmıştır. Daha sonra yörede çok

yoğun volkanik ve tektonik hareketler oluşmuş, İl alanının büyük bir bölümü çıkan lav ve

tüflerle örtülürken bir yandan da yeni kırılmalar ve püskürmelerle yükselmiş böylece dağlar

oluşmuştur. İldeki başlıca dağlar şöyle sıralanabilir:

Erdaş Dağı

İlin güneybatısındaki bu dağ, Niğde topraklarında geniş ve yüksek kütleler oluşturan

Melendiz ve Hasandağı eteklerine dek uzanan Kızılırmak platosu üzerindedir. Aslında bir

yanardağ olan Erdaş kütlesi, Kızılcin, Ağıllı, Kurugöl, Doğala ve Çakıllı köylerinin arasını

doldurur. Eğimi genellikle % 20’nin üzerinde olan Erdaş dağında iklim çok sert geçer. Toprak

tabakasının sığlığı da bunlara eklenince, çıplak bir görünüm ortaya çıkar. 1.982

myüksekliktedir. Bu doruk aynı zamanda ilin en yüksek noktasıdır.

Hodul Dağı

İlin doğusunda yer alan Hodul dağı, Erdaş dağına göre daha düzenli bir sıra oluşturur.

Derinkuyu yöresinin doğusundan başlayan sıra, yer yer daralıp genişleyerek doğu ve

kuzeydoğu yönünde uzanır. Kuzey yönünde Kızılırmak’a karışan akarsuların açtığı vadilerle

derin bir şekilde parçalanan Hodul dağı, volkanik yapılıdır. En yüksek noktasının yükseltisi

1.949 molan bu dağ sırası, Erciyes yanardağından püsküren lav ve tüflerin birikmesiyle ortaya

çıkmıştır. III. Jeolojik zamanın sonlarıyla IV. Jeolojik zamanın başlarında iyice şekillenen

Kayseri-İncesu, Yeşilhisar çöküntü oluğuyla Erciyes kütlesinden ayrılarak bağımsız bir sıra

oluşturmuştur. Aynı zamanda Nevşehir-Kayseri sınırını oluşturan Hodul dağı, akarsu vadileri

ve çöküntü alanlarının yakınında % 20’nin üzerinde eğimli yamaçlara dönüşür. Hodul dağı

genellikle bitki örtüsünden yoksundur. Eteklere doğru bozuk ardıç, meşe, alıç, ahlat gibi ağaç

türleri ile bazı otsu bitkilere rastlanır.

Kızıldağ

İl alanının kuzeyinde Kozaklı yöresiyle Kızılırmak vadisini birbirinden ayıracak

şekilde doğu-batı doğrultusunda uzanan bu dağ, Erciyes dağından çıkan lavlarla tüflerin

Kızılırmak vadisi ile oyulmasından sonra bağımsız bir kütle durumuna dönüşmüştür. En

yüksek noktası 1.768 m ile Altıpınar köyünün doğusundaki kesimdedir. Yarı kurak kuşak

üzerinde yer alan dağ, bozkır bitkileri dışında doğal örtüden yoksundur.

Hırka Dağı

İl alanının kuzeyinde Gülşehir ile Hacıbektaş arasında yükselen bu dağ da yine

Kızılırmak vadisine parelel olarak doğu-batı istikametinde uzanır. En yüksek noktası 1.683 m

olan dağın zirveleri tamamı ile çıplak ve kayalık olup eteklerde bozkır bitkileri yanında

özellikle kuzey yamaçlarda meşe ağacının oluşturduğu orman toplulukları vardır.

Oylu Dağı

Nevşehir ilinin doğusunda yer alan bu dağda oluşum olarak diğerleri ile benzerlik

göstermektedir. En yüksek noktası 1.642 mile sivri tepedir. Uzun yıllar az eğimi olan

22

yamaçlarında ve üzerindeki geniş düzlüklerde tarım yapılmıştır. Bitki örtüsü olarak yine,

bozkır bitkileri meşe, ardıç, ahlât, alıç gibi ağaçlara rastlanır.

Aşıklı Dağ

Oylu dağı ile kuzey-güney istikametinde paralel konumda olan bu dağ, Nevşehir’in

güney-güneydoğu istikametinde Niğde yolu kenarında bağımsız büyük bir kütle halindedir.

En yüksek noktası 1.695 m olan Aşıklı dağ, volkanik bir birikimdir. Üzerinde yine meşe ve

ardıçlar yanında bozkır bitkileri vardır. Eteklerinde halen bağcılık devam etmektedir.

Kermil Dağı

Nevşehir ilinin doğusunda Uçhisar kasabası güneyinde yer alan dağ, Ürgüp yolu

kenarındadır. En yüksek noktaları 1.486 mile Beşik Kaya tepe ve 1.516 mile Çıplak tepedir.

Genellikle bitki örtüsünden yoksun olup, tüf tabakası açığa çıkmaya başlamıştır.

Uçhisar (Akdere Dağı)

Kermil dağının güneybatısında aynı silsile üzerinde olup yüksekliği 1.543 m’dir.

Tamamen bitki örtüsünden yoksundur.

Topuz Dağı

Ürgüp ilçesinin doğusundan başlayıp uzun bir silsile ile Hodul dağına doğru uzanır.

Çökek köyü üzerinde Topuzkara dağ olarak başlayıp güneydoğu istikamette Fakıd dağ,

Topuz dağ olarak Tekke dağına oradan da Hodul’a birçok tepe ile sıralanır. Ortalama rakımı

1.600 mcivarında olup birçok tepecikten oluşmaktadır. Üzerinde yer yer meşe toplulukları

yanında, ahlât, alıç, ardıç gibi ağaç türleri ve bozkır bitkileri vardır.

Ziyaret Dağı (İdiş Dağı)

İlin kuzey doğusunda Avanos’un kuzeyinde yükselen bu dağ silsilesinin güney ve

doğu kenarı Kızılırmak’a dayanır. En yüksek noktası 1.581 metre olan Ziyaret dağı ortalama

% 50 meyile sahiptir. Kızılırmak vadisine doğu-batı istikametindeki dağ silsileleri genelde

bitki örtüsünden yoksundur. Kuzey yamaçlarında Özkonak, Göynük kasabalarına doğru meşe

toplulukları vardır. Son yıllarda yapılan ağaçlandırmalarla bir miktar daha bitki örtüsü ile

kaplanmıştır. Bu dağların yanında İlin genel yapısını teşkil eden ve volkanik hareketler

sonucu oluşmuş kepez tabir edilen düz tepeler vardır. Bunlardan Nevşehir çevresinde

Akkepez, Karakepez, Ortakepez, Bucakkepez sayılabilir.

A. 4. 1. Nevşehir İli Platoları

İl alanının yarısından çoğu platolarla kaplıdır. III. jeolojik zamanın sonlarıyla IV.

Jeolojik zamanın başlarında ortaya çıkan kıvrılma-sıkışmalar ve volkanik hareketler

sonucunda, daha önce neojen gölleri altında olan İl alanı yükselmiştir. Doğudaki Erciyes,

güneyde ve güneybatıdaki Melendiz ve Hasandağı gibi yanardağlardan çıkan lavlar çevreye

yayılarak geniş platolar oluşturmuştur. Bu platolar, Kızılırmak tarafından ortadan yarılarak

günümüzdeki görünümünü kazanmıştır. Akarsuyun yöredeki önemi nedeniyle, İl

topraklarında platoların tümüne birden Kızılırmak platosu adı verilmektedir.

Kızılırmak Platosu

1.500 metreye kadar çıkan yükselti basamaklarına dizilmiş olan bu platolarda eğim

genellikle % 20’nin altındadır. Ancak akarsu vadileri yakınında eğimin % 20’nin üzerine

çıktığı görülür. Püskürük ana maddenin çözünmesi ile oluşan plato toprakları çoğunlukla pek

sığdır. Kış ve ilkbahar yağışlarını yeterince almadığı için, bu topraklar genellikle çıplaktır.

Bunun bir nedeni de yaz aylarının sıcak ve kurak geçmesidir. İlkbaharda yeşillenen ve çiçek

açan bozkır bitkileri, sıcakların bastırmasıyla kurur. Geniş platolara karşın, İlde zengin

otlakları olan yaylalar azdır. Buna bağlı olarak, geleneksel yöntemlerle yapılan hayvancılık

gelişmemiştir. Mera niteliği taşıyan düşük yükseltili platoların bir bölümünde, nadaslı kuru

tarım yapılmaktadır.

23

A. 4. 2. Nevşehir İli Akarsuları ve Göletleri

İlimiz toprak ve jeolojik bünyesinin sonucu olarak akarsu bakımından fakirdir.

Akarsular, faydanılamayacak kadar derinden akar. İlimizin belli başlı akarsuyu Kızılırmak’tır.

Kızılırmak

Nevşehir volkanik kütlesi önünden kuzeybatıya doğru yön değiştirerek akan tek

akarsudur. İki tarafta yükselen birisi volkanik, diğeri strüktüral yaylalar arasında serilen geniş

ve çıplak bir vadi içerisinde akar. Arazi yapısı bakımından bu yörede çok su kaybeder. Buna

karşılık kendisinin akışı üzerinde tesir yapabilecek kudrette beslenecek kol almaz. Değişik

topraklı yerlerden geçtiği için suyu daima bulanıktır. Derinden aktığı için de sulama ve diğer

işlerde pek fazla faydalanılamaz.

Göletler

İlimizde işletmedeki göletler, Kumtepe, Yalıntaş, Taşlıhöyük ve Özkonak göletleridir.

Göletlere ait bilgiler Tablo da verilmektedir.

Tablo A.1: Gölet bilgileri

Kumtepe Göleti

Göletin Yeri Nevşehir - Hacıbektaş

Akarsuyu Çaybaşı Deresi

Amacı Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1990

Gövde dolgu tipi Homojen Toprak Dolgu

Depolama hacmi 1,456 hm3

Aktif Hacim / Ölü Hacim 1,386 hm3/ 0,07 hm3

Yükseklik (talvegden) 22 m

Yükseklik (temelden) - m

Sulama Alanı 565 ha

Proje rantabilitesi 1,86

Yalıntaş Göleti

Göletin Yeri Nevşehir - Gürşehir

Akarsuyu Alaçoraközü deresi

Amacı Sulama




Ölü Hacim 0,617 hm3

Yükseklik (talvegden) 14,5 m

Yükseklik (temelden) 23,5 m



Taşlıhöyük Göleti

Göletin Yeri Nevşehir - Kozaklı

Akarsuyu Bardakçıözü Deresi

Amacı Sulama

İnşaatın(başlama-bitiş) yılı 1998



Aktif Hacim/ Ölü Hacim 1,720 hm3/ 0,92 hm3


Yükseklik (temelden) 25 m



Özkonak Göleti

Göletin Yeri Nevşehir - Avanos

Akarsuyu Kurt Deresi

Amacı Sulama

İnşaatın(başlama-bitiş) yılı 2001 -



Aktif Hacim/ Ölü Hacim 1,35 hm3/0,43 hm3


Yükseklik (temelden) 34,5 m



Kaynak: dsi.gov.tr

24

A. 4. 3. Nevşehir İli Vadi ve Ovaları

Nevşehir’de yeryüzü şekilleri açısından vadiler çok önemlidir. Volkanik lav tüflerden

oluşan kesimlerde, akarsular dar oluklar açmıştır. Vadiler dar ve dik olduğundan verimli

ovalar pek azdır. İlin en önemli vadisi Kızılırmak vadisi olup Göreme vadisi, Karacaören

vadisi, Damsa vadileri bu vadiye dikey inen vadilerdir.

Kızılırmak Vadisi

Orta Anadolu platolarının Nevşehir sınırları içerisinde kalan kesimleri, Kızılırmak

tarafından doğu-batı doğrultusunda derince yarılmıştır. Türkiye’nin en uzun ve önemli

vadilerinden biri olan Kızılırmak vadisinin Nevşehir’deki bölümü pek geniş değildir.

Yalnızca Avanos ve Gülşehir yörelerinde yer yer genişleyen vadide dar ovalar oluşmuştur.

Kızılırmak vadisine kuzeyden ve güneyden çok sayıda yan vadi açılır. Bu vadilerin tümü

akarsularca kazılmıştır. Bunlar, genellikle pek genişleme olanağı bulamadan Kızılırmak

vadisine açılır.

Kıyı Ovaları

Kızılırmak’ın kuzeyinde ve güneyinde, vadi tabanındaki doğu batı doğrultulu tarım

alanları Nevşehir’in kıyı ovalarıdır. Ancak bu taban topraklar, yalnızca iki yerde ova niteliği

kazanabilmektedir. Kızılırmak vadisinin genişlediği Avanos yöresinde, alüvyal ve kolüvyal

topraklarla kaplı geniş alanlar ortaya çıkmıştır. Yaklaşık 10 km boyunca uzanan kıyı ovası

pek geniş değildir. Bu ovanın genişliği 2-3 km dolayındadır. Avanos yakınında, güneyden

Kızılırmak vadisine açılan yan vadiler boyunca uzanır ve bu kesimde genişliği 6 km’ ye kadar

çıkar. Ovanın, alüvyal topraklarla kaplı asıl verimli kesimi de burasıdır. Küçük olmasına

karşın, İlin sanayi bitkileri ve yumru bitkileri üretimi açısından, ovanın önemi büyüktür.

Gülşehir yakınında, Kızılırmak vadisinin tabanı yeniden başlar ve yaklaşık 12 km

uzunluğunda, 2-4 km genişliğinde bir kıyı ovası oluşturur. Ovanın 2/3’ü alüvyal, kalan

bölümü de kolüvyal topraklarla kaplıdır. Bu kıyı ovasının doğu ucu, kuzeyden Kızılöz

deresinin, güneyden Sulusaray deresinin taşıdığı kolüvyal maddelerle dolarak bir miktar

genişlemiş durumdadır.

Kızılırmak vadisi, İl alanından çıkmadan yer yer genişlemekteyse de hiçbir yerde ova

sayılabilecek düzlükler oluşmamıştır. Nevşehir’in güneydoğu ucunda yer alan Derinkuyu

yöresi, Konya kapalı havzası içinde kalmaktadır. Yöreden, doğuya doğru açılan vadilerin

tabanları Derinkuyu yöresinde birleşerek geniş düzlükler oluşturmaktadır.

Derinkuyu Ovası

Nevşehir’in en büyük ovası olan Derinkuyu ovası, güneye doğru eğimli ve çok sayıda

küçük akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla kaplanmıştır. Akarsular yaz döneminde bütünüyle

kuruduğu için ovanın, yüzey sularıyla sulanması olanağı yoktur.

Ova Derinkuyu’dan Kuyulutatlar köyüne kadar yaklaşık 20 km uzanmaktadır. Orta

kesiminde genişlik 16 km’ye kadar uzanmaktadır.

Nevşehir’de bu ovalar dışında kimi taban topraklarda ve platolar arasında, genellikle

kuru tarım yapılan çok sayıda küçük düzlük vardır. Ova sayılabilecek kadar geniş

olmamalarına karşın, son yıllarda tarımda modern araçların kullanımının..artmasıyla,..bu

alanların önemi artmaya başlamıştır. ...

25

A. 5. JEOLOJİK YAPI VE STRATİGRAFİ

Nevşehir ve civarı, Premesozoyik-Paleozoyik birimleri, Kretase birimleri, Tersiyer

birimleri ve kuvaterner birimlerinden oluşmaktadır.

KAMAN GRUBU

Tamadağ Formasyonu: Fillat, serisit-kloritşist, kalkşist, mermer ve kuvarşistlerden

oluşmuştur. Hırkadağı, Akçataş Köyü, Özkonak kasabası civarında yüzeyler. Tahmini

kalınlığı 350 m kadardır. Üzerine gelen Tersiyer birimleriyle ilişkisi açılı uyumsuzdur.

Bozçaldağ Formasyonu: Hırkadağ, Ziyaretdağ, Büyükçaltepe, İsmailsivrisi Tepe,

Karpuztepe, Evlektepe ve Hüyüklütepe civarında yüzeyler. Gri-boz, beyaz, şeker dokulu, iri

kristalli mermerlerden oluşmaktadır. Tahmini kalınlığı 350 m kadardır.

Karadağ Graniti: Karadağ, İkizağıl mevkii, Akçataş ve Anapınar köyleri civarında

yüzeyler. Granit, granodiyorit, diyoritporfir, monzonit, lökogranit, siyenit, kuvarsporfir türü

kayaçlardan oluşmaktadır. Kradağ graniti, Tamadağ Formasyonunu keser ve bu formasyon

içinde sokulumlar halinde gözlenir.

Ayhan Formasyonu: Saytepe Üyesi: Reyhanlı Tepe ile Dadağı Köyü arasında 16 km

2 lik bir alanda

yüzeyler. Kötü boylanmalı, paralel katmanlı çakıltaşı, çamurtaşından oluşur.

Esefin Üyesi: Keçiağlat Tepe ile Kubaca Tepe arasında yüzeyler. Kumtaşı ve kumlu

marnlardan oluşmuştur.

Kubaca Üyesi: Devebaşı Tepe, Elmadere, Kubaca Tepe civarında yüzeyler. Silisli,

orta tabakalı kireçtaşı ile bitümlü şeyl ve kumtaşından oluşmaktadır.

İlicek Üyesi: Tabanda koyu renkli konglomera ve orta-ince tabakalı kumtaşlarından

oluşmuştur. İlicel-Çayır ve Karapınar Çiftliği arasında 20 km2 lik alanda yüzeyler.

Lalelik Üyesi: Kumtaşı, marn ve çörtlü kireçtaşından ibarettir. Gümüşyazı Köyü ile

Özkonak arasında 23 km2 lik alanda yüzeyler.

Altınpınar Formasyonu: Altınpınar, Akarca Köyü, Ağbayır Tepe mevkii, Sarılar ile

Belbarak Köyü arasında yüzeyler. Genelde fliş karakterli kaya birimlerinden oluşur. Boztepe

kireçtaşı üyesiyle yanal ve düşey geçişlidir.

Boztepe üyesi, gri-boz renkli, gevrek yapılı, orta tabakalı kireçtaşıyla temsil oluınur.

Kızılöz Formasyonu, Arafa Üyesi: Genel olarak linyitli, marn ve kumtaşından

oluşmuştur. Alemli Köyü ile İnek Deresi arasında yüzeyler.

Kızılöz Formasyonu: Kırmızı çakıltaşı ve kumtaşından oluşmuştur. Kütükçü,

Kuyulukışla, Alaoğlu çiftliği ve Çivril Köyü çevresinde yüzeyler.

Bozdağ Volkaniti: Volkanik breş, aglomera, lapilli ve tüf kayalardan oluşmaktadır.

Tuzköy Formasyonu: Kumtaşı-silttaşı-tüf arakatkılı ve çakıltaşından oluşmuştur.

Tuzköy ve doğusunda, Eskiyaylacık Köyü çevresinde yüzeyler.

Kızılkaya İgnimbiriti: Pembe, turuncu renkli, som, sert ignimbirit akıntısından

oluşur. Andezitik karakterli ve sütunsal yapılıdır.

Yüksekli Formasyonu: Çakıltaşı, çapraz tabakalı kumtaşı, miltaşı, tüf ve kumlu

tüfitten ibarettir. Killik, Belbarak, Engel, Çalış, Küpeli Dağı ile Düğer Köyleri civarında

yüzeyler.

Özkonak Üyesi: Pomzalı tüf çakıllı, gri-boz renkli, tüf özelliğinde kaya birimlerinden

oluşur. Yüksekli Formasyonunun diğer kayaçlarıyla geçişlidir.

Kuvaterner Birimleri

Kuvaterner yaşlı olarak Kızılırmak, Kızılırmak çakıltaşı, Gülşehir ve Kızıldağ

bazaltları ile Balkaya Traverteni ve günümüzde de oluşmaya devam eden alüvyon çökelleri

yer alır. Gülşehir ve Kızıldağ bazaltlar, olivin-bazalt, traki-andezit karakterlidir. Balkaya

traverteni, demiroksit damarlı, orta-kalın tabakalı ve gözeneklidir.

26

Yapısal Jeoloji

Nevşehir ve civarı, Hersiniyen ve Alp orojenezleri etkisinde kalmıştır. Tektonik

etkinlik nedeniyle yörede kıvrımlar ve faylar oluşmuştur. En önemli fay, Hırkadağı

güneyinde, Civelek-Gümüşkent arasında 20 km uzunluğundaki kırık hattıdır.Diğer belirgin

faylardan biride, Keçiağlat Tepe’den K-G doğrultulu uzanan, doğrultu atımlı sol yönlü faydır.

Kızılöz Formasyonu, Hırkadağı ile Yiren Dağı arasında bir çökelme havzası senklinali

oluşturmaktadır.

A. 5. 1. Metamorfizma ve Magmatizma

Kızılırmak boyunca 1 mkalınlığında kum, çakıl ve bloklardan oluşan bitkisel toprak

yer almaktadır. Bölgedeki kayaçlar asit ve bazik plütonlar halindedir. Asit ve bazik plütonlar

birbirleriyle grift vaziyette bulunurlar. Bazik plütonlar asit plütonlardan daha yaşlıdır.

Faaliyetler Üst Miyosen’de başlamış, Kuvaterner’de devam etmiş ve Erciyes’in

volkanizmasına ait bazalt, aglomera, volkan çakılları, volkan külü, tüf, ignimbirit, bims ve

volkan bombalarını meydana getirmişlerdir.

Volkanit faaliyet Üst Miyosen’de başlamış ve günümüzden yaklaşık bir milyon

öncesine kadar sürmüştür. Genç Tersiyer-Kuvaterner yaşlı volkanik faaliyetin ürünleri (lav

kubbeleri, lav akıntıları, volkan konileri, kraterler, volkanik tüf ve agromeralar) Nevşehir

dolaylarında yüzeylenmektedirler. Bölgede volkanik faaliyetin ürünleri olan lav ve tüfler

genellikleandezit, dasit ve riyodasitlerle alkalin özellikle bazalt trakit ve fonolitlerdir.

Nevşehir dolaylarındaki ufak çaplı kraterler, maarlar ve geniş alanlara yayılmıştüfler,

Göreme–Avanos yöresindeki peri bacası gibi oluşumlar, Orta Anadolu’daki bu genç volkanik

faaliyetin doğal anıt özelliği taşıyan ilginç örnekleridir.

Lav akıntıları volkanitler arasında en eski ve uzun süreli birimi oluştururlar. Kayaçlar

monoten görünümlü ve porfirik yapılıdırlar. Andezit domları üst miyosende ve ponsiyen yaşta

oldukları sanılmaktadır.

Kavak üyesi, ignimbrit karakterlidir. Açık kahverengi, beyazımsı renkli homojen

ignimbrit, ankelit ve pomza içermektedir. Kavak üyesinde beyaz-kirli beyaz renkli, andezitik

bileşenli, camsı tüfitli, köşeli parçacıklı pomza külü düzeyleri izlenmektedir.

Bölgede mesozoyik öncesi en yaşlı birim Kalkanlı dağı formasyonudur (PMk).

Silimanit–kuvars-şist, kuvars mikaşist, gnays, biyotit şist, amfibolit şistlerde oluşan ve

birbirleriyle geçişli bazen bantlı ve mercek yapılı olup gri, yeşilimsi, mavimsi renklerde ve sık

kıvrımlıdır. Bunlarada geçişli ve yaklaşık 300 mkalınlığa varan mermer, şist, gnays

ardalanması şeklinde Tamadağ formasyonu (Pmf) ile yaklaşık 250 metre kalınlığında orta

kalın tabakalı, iri kristalli mermerlerden oluşan Bozçaldağ formasyonu (Pmb) bulunmaktadır.

Üst kretase öncesi bölgeye yerleşen granit, granit porfir, granodiyorit,gabro, riyodasit

ve silisli kayaçlardan oluşan Ortaköy granotoidi (&o) ve bunları kesen gabro kayaları (W) ile

üst kretase yaşlı riyolit, porfirit, trakit, andezitlerden oluşan Kızıltepe volkanitleri (nk)

Tersiyer yaşlı birimler tarafından örtülmektedir.

Üst miyosen–Pliyosen yaşlı birimlerden Tuzköy formasyonu (Tt) sarı renkli, ince

tabakalı silt taşı, silistli kil taşı, kum taşı ve tüfit ardalanmalıdır. Kireçtaşı ve kil taşlarında jips

kristallerininde gözlendiği ve sünger taşından oluşan Kesiktepe üyesinin de (Ttk) ayrıldığı

birim 100 mkalınlığındadır ve Kızılöz formasyonu ile uyumsuzdur. Bu birim ile uyumlu

olarak beyazımsı–gri renkli çapraz tabakalı kumtaşı, çakıllı kumlu tüffit, miltaşı, kiltaşı ile

kabakumtaşı ve çakıl taşından oluşan ortalama 200 mkalınlığındaki yüksekli formasyonu

(Ty) bulunmaktadır.

Geniş bir alanda volkano-tortul şeklinde yüzeylenen Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı

Ürgüp formasyonu (Tü), aşağıdaki üyeler ile temsil edilmektedir.

27

Kavak üyesi (Tük): Açık kahve, beyazımsı renkli, homojen ignimbrit, ankelit ve

pomza içermektedir.

Haltarpınar üyesi (Tüh): Genelde lateritik toprak, kumlu, siltli, killi karışımlar

halindedir.

Sarımadantepe üyesi (Tüs): Masif ve kalın tabakalı ignimbritlerden oluşmuştur.

Damsa bazaltı (Tüd): Tabanda gözenekli olivin bazalt, üstte ise hiperten ve ojitce

zengin, gözenekli olivinsiz bazalt karakterindedir.

Cemilköy üyesi (Tüoc): Pomzalı volkano-tortul bir birimdir.

Tahar üyesi (Tüt): Orta-kalın tabakalı pembe renkli tüfit tabakalarından oluşmuştur.

Karadağ üyesi (Tük1 ): Nevşehir yapı taşı olarak tanınan tüfitik karakterli, kalın

tabakalı, karışık lahar çökelidir.

İncesu üyesi (Tüi): Gri, pembe renkli ignimbritik dasitik tüftür.

Ağıllı üyesi (Tüa): Aglomera, kumtaşı, kiltaşı ve tüfitten oluşmaktadır.

Salur üyesi (Tüs1 ): Kum, kumtaşı ve tüflü çakıltaşından oluşmaktadır.

Topuzdağ bazaltı (Tüt1): Alt düzeyleri olivinsiz, ojit ve hipeistence zengin, üst

düzeyleri olivin bazalt özelliğinde lav akıntısıdır.

Koşladağ üyesi (Tük2): Marnlarla başlayıp gölsel killi kireçtaşlarına geçen birimler

30 m kalınlığındadır ve Ürgüp formasyonunun üst düzeylerini oluşturur.

Kızılkaya ignimbriti (Tk1): Toplam kalınlığı 25 m’yi bulan andezitik karakterli

sütunsal yapılı olup üst seviyelere volkanik çakıllıdır.

Çataltepe bazaltı (Tüç): Genelde hipersten ojit, gri renkli, gözenekli bazalttır.

Kuaterner yaşlı birimler şu şekilde ayırtlanmıştır:

Lav parçası ve opsidiyence zengin camsı ve pomzalı Alacaşar tüfü (Qa), pumisce

zengin kumtepe külü (Qk), volkanik cam özelliğindeki Boğazköy obsidiyeni (Qb), Acıgöl

çevresinde görülen andezitik pomza, kül, temel kazıntı parçalarından oluşan piroklastik

bileşenli Korudağ andezitik camı/Qt1), üst seviyelerde obsidiyen içeren perlit yumrulu

Göllüdağ tüfü (Qg), teknesel çapraz tabakalanmanın sık görüldüğü çakıl, kum ve kil

çökellerinden oluşan Kızılırmak çakıltaşı (Qç), olivin bazalt özellikli Kızıldağ bazaltı (Qk2),

bazaltik andezit ve traki-andezit nitelikli Karnıyarıktepe bazaltı (Qk3), volkan bombası, kül

lapilli ve bazaltik cüruf konileri (Qc), sıcak yeraltısuyu çökeli olan kıvrımlı ve ince tabakalı

Hacıbektaş taşı olarak tanınan traverten (Qt), çoğunlukla Kızılırmak nehri boyunda

yüzeylenen yaklaşık 10 m kalınlığındaki çakıltaşı, kumtaşı ve milden oluşan eski alüvyon

(Qe) ile yamaç molozları (Qy) ve çakıl, kum, mil ve topraktan oluşan alüvyon (Qal) en

genç birimler olarak sınırlanmaktadır.

A. 5. 2. Tektonik ve Paleocoğrafya

Bölge, Hersiniyen ve Alp orojenezleri etkisinde kalmıştır. Tektonik hareketler

neticesinde yörede faylar ve kıvrımlar oluşmuştur. Faylar genellikle kuzeybatı-güneydoğu ve

kuzey-güney yönünde gelişmiştir. En önemli fay karaburç fayıdır. Faylanma bazaltların

teşekkülünden sonra olmuştur. Gidiş yönü K65B’dir ve yüksekli formasyonu (Ty), Tamadağ

formasyonuna (Pmt) göre alçalmıştır. Yaklaşık 20 km uzunluğunda ve 350 atımlıdır.

Kızılırmak’ın güneyinde Tuzköy’den batıya doğru K70B gidişli iki önemli fay daha

bulunmaktadır. Bunlarda düşey atımlı olup Tuzköy (Ty) ve Altıpınar (Ta) formasyonlarından

geçmektedir. Diğer belirgin faylardan biri de Gezenin köyü batısında Arafa üyesi (Tka) ile

Altıpınar formasyonu (Ta) arasında gözlenmektedir. D-B yönlü 50 m düşey atımlı ve 12 km

uzunluğunda olan bu fay, Kızılöz derede makas şeklini alarak KB-GD yönlü diğer bir fayla

kesişmektedir.

Altıpınar formasyonunu oluşturan kaya birimlerinin tabakaları tektonik etkinlik

nedeniyle değişik yönlere doğru eğimlenmişlerdir. Daha genç kaya birimlerinin

tabakalarındaki eğimlerinde ise bir terslik görülmemektedir.

28

Peribacalarının Oluşumu

Bölgedeki ilginç oluşumlardan biri olan “peri bacaları” erozyonun getirdiği tüf

tabakasının rüzgar ve sel sularının aşınımıyla oluşmuştur. Sel suları vadilerdeki çatlaklarda ve

sert kayalarda oluşan kopuklarda yolunu bularak yamaçlardan aşağı iner, inerken de vadide

bulunan sürüklenebilir maddeleri yanında götürür. Geride aşınmamış konik şeklinde bazalt

şapkalı şekiller ortaya çıkar.

Şapkalı peribacaları dediğimiz oluşumlar en çok Ürgüp yakınlarında görülür. Konik

gövde tüf ve volkanik kül den oluşurken şapka ise daha sert olan lahar veya ignimbritten

oluşmuştur.

Kapadokya’da şapkalılar, mantar şeklinde olanlar, sütunlar, sivri uçlular gibi çeşitli

peri bacaları vardır ve genelde Uçhisar, Ürgüp, Avanos, Şahinefendi, Soğanlı, Nevşehir ve

Kayseri’de görülür.

Bölgedeki bir diğer ilginç oluşum ise dalgalı yer şekilleri ve yağışların sonucu

oluşmuş vadi kenarlarındaki desenlerdir. Peribacalarının dışında vadi yamaçlarında yağmur

sularının oluşturduğu ilginç kıvrımlar bölgeye ayrı bir özellik katmaktadır.

Kapadokya Bölgesi’nde erozyonun oluşturduğu diğer peribacası tipleri ise, konili,

mantar biçimli, sütunlu ve sivri peribacalarıdır.

Vadilerde tortulaşma sonucu lavların ısı farkından kaynaklanan bir renk yelpazesi

oluşmuştur. Bütün bu yer şekilleri Uçhisar, Çavuşin, Güllüdere, Göreme, Meskendir,

Ortahisar, Kızılçukur ve Pancarlık vadilerinde görülebilir.

Şekil A.5: Güllüdere Vadisi

Kaynak:www.goremegezi.com

Milyonlarca yıl boyunca İç Anadolu platosunun dev volkanları patlamışlar ve

sonradan medeniyetin beşiği olacak bu topraklara lavlarını püskürtmüşler. Uygun iklim

şartları ve bereketli toprakları sayesinde dünyanın bilinen ilk medeniyeti 10.000 yıl önce

Konya yakınlarında Çatalhöyük’de kurulmuş. İnsanoğlunun 9.000 yıl önce Hasan Dağı’nda

gerçekleşen patlamayı resmettiği ilk manzara resmi burada bulunmuştur.

(A) COĞRAFİK KAPSAM, KAYNAKÇA

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü

www.harita.sitesi.web.tr

www.nevsehir.gov.tr

www.cappadociaonline.com

www.dsi.gov.tr

www.cografyasaati.com

www.goremegezi.com

http://www.harita.sitesi.web.tr/

http://www.cappadociaonline.com/

http://www.dsi.gov.tr/

http://www.cografyasaati.com/

29

B. DOĞAL KAYNAKLAR

B. 1. ENERJİ KAYNAKLARI

B. 1. 1. Güneş

Nevşehir Meteoroloji İstasyon Müdürlüğünde ortalama güneşlenme süresini ölçen

helyograf aleti bulunmakta olup, ortalama güneşlenme şiddetini ölçen aktinograf aleti

bulunmamaktadır.

Tablo B.1: Ortalama Güneşlenme Süresi ( Saat, dakika)

Ocak 2,5

Şubat 3,1

Mart 5,4

Nisan 7,6

Mayıs 7,8

Haziran 10,2

Temmuz 13

Ağustos 11,9

Eylül 10

Ekim 4,8

Kasım 6,1

Aralık 3,2

Yıllık Ortalama 7,1

Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü,2011

B. 1. 2. Su Gücü

Nevşehir İli sınırları içerisinde sulama amaçlı kurulmuş Damsa Barajı, Tatlarin Barajı

ve Ayhanlar Barajı mevcuttur. Ayrıca Avanos İlçesi Bozca Köyünde, Gülşehir İlçesi Tuzköy

Kasabasında ve Ürgüp İlçesi Sarıhıdır Köyünde toplam 3 adet barajın inşaatı devam

etmektedir.

B. 1. 3. Kömür

Gülşehir ilçesinde Dadağı-Alemli köyünde ve Gümüşyazı Köyünde kömür madenleri

bulunmaktadır.

Tablo B.2: Dadağı-Arafa Kömür Özellikleri İl : Nevşehir

İlçe : Gülşehir

Köy : Gümüşyazı

Mevki : Dadağı-Arafa

Pafta ve Koordinatları : K33-a3 Y:44 000-45 000 X:01 000-02 000

Genel Jeoloji : Sahanın temelinde metamorfik seri yer alır. Eosen yaşlı olması muhtemel,

kalker-marnlı seri içinde linyit zuhurları bulunmaktadır.

Cevher Minarelleri ve Parajenez : Linyit. Oligo-Miyosen yaşlı seri içinde yer alan kömür zuhurlarının

kalınlığı 80–90 cm. arasındadır.

Yatak Özellikleri ve Cevherleşme: Kimyasal bileşimi: Su %3,32;Kül % 19,38; S: % 6,05; AID: 5.000 Kcal/Kg; Rezerv 3 000 000 t.

Kaynak: MTA, 2011

B. 1. 4. Doğal Gaz

Nevşehir İli sınırlarında doğalgaz rezervi bulunmamaktadır.

B. 1. 5. Rüzgar

İlimizde rüzgar santrali bulunmamaktadır.

30

B. 1. 6. Biyokütle

İlimizde biyogaz kullanılmamaktadır. Ancak odun ve tezek yakacak olarak

kullanılmaktadır.

B. 1. 7. Petrol

İlimiz sınırlarında petrol rezervi yoktur.

B. 1. 8. Jeotermal Sahalar

Nevşehir termal olanaklar açısından büyük zenginlik taşımaktadır. Kozaklı ilçesindeki

kaynak 1050C’de olup kaplıca turizmi açısından çok büyük bir potansiyeldir. Ayrıca Ürgüp

ilçesinin 5km doğusunda “Ürgüp Kaplıcası” bulunmaktadır. Suyun ısısı 140C’dir. Sudan en

çok içme ve yarım banyo şeklinde faydalanılır. Deri hastalıkları için ise su banyosu ve

kaynağından az ilerisinde kükürtlü çamur banyosu yapılmaktadır.

Ilimizde çok sayıda hastalığı tedavi eden içmeler de bulunmaktadır. Bu içmelerin

başında Üzengi Çay İçmesi, Bahçeli İçmesi, Çorak ve Karakaya İçmeleri gelir.

Nevşehir’deki mevcut termal kaynağın sağlık sektörü içinde ele alınması ve bu sektöre

teşviklerin sağlanmasıyla, Kozaklı yabancı ve yerli turistler için önemli bir sağlık merkezi

olarak değerlendirilebilecektir.

B. 2. Biyolojik Çeşitlilik

Bölgede başlıca habitat tipi antropojen steptir. İnsan populasyonunun hızla artması ve

biyolojik faktörlere açık olması nedeniyle yaban hayatı arazi ve civarında çok fakirdir.

B. 2. 1. Ormanlar

Nevşehir Orman İşletme Şefliği sınırları içerisinde İlimizin toplam ormanlık alanı

7.315 ha. olup, bu alanın 3.593 ha kısmı verimli orman, 3.722 ha alanı ise bozuk orman

alanıdır.

B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları

Nevşehir Orman İşletme Şefliği sınırları içerisinde kavak, okaliptüs, söğüt, kızılağaç

gibi türler yetiştirilen tarım alanları bulunmamaktadır.

B. 2. 2. Çayır ve Mera

İlimizde toplam 71.624,3 ha mera alanı bulunmakta olup, toplam arazi varlığının %

12,2 sini teşkil etmektedir. Mevcut mera oranı yıllık yağış ortalamasının az oluşu ve

kontrolsüz otlatılma nedeniyle düşük seviyededir.

Tablo B.3:Mera çalışmaları

Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü,2010

İl Toplamı 71.624,3

Merkez 4.530

Acıgöl 3.773,5

Avanos 11.834,8

Derinkuyu 6.914

Gülşehir 14.910

Hacıbektaş 8.880

Kozaklı 10.820,8

Ürgüp 9.961,2

http://www.wikipedia.org/search-redirect.php?language=tr&go=Go&search=%3C%2Fem%3Emera%3Cem%3E

31

B. 2. 3. Sulak alanlar

İlimizden Türkiye’nin en uzun ırmağı olan Kızılırmak geçmektedir. Ayrıca İl

havzasının orta kesiminde Doğu-Batı doğrultusundaki Kızılırmak’ın kuzeyinde Kızılöz deresi

yer almaktadır. Bunların dışında 30’a yakın çay ve dere bulunmakta olup, İlimizin akarsu

yüzeylerinin toplamı 436 ha’dır.İlimizde doğal göl bulunmamaktadır.

B. 2. 4. Flora

Göreme Tepeleri, Dünya Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) tarafından

“Önemli Bitki Alanı (ÖBA)” olarak belirlenmiştir. Tarih öncesinden günümüze insan

yerleşimlerinin sürdürüldüğü bu alan, günümüzekadar ulaşan önemli step bitki topluluklarını

koruyabilmiş olup milli park sınırı içinde yaklaşık 650taksonun varlığı saptanmıştır.

Bunlardan 118i Türkiye’ye özgüdür (endemiktir). Göreme Tepeleri ÖBA’da ülke çapında 23

nadir bitki bulunur: Örneğin, Ferula halophila bu yöreden başka sadece TuzGölü ve Konya

çevresindeki tuzcul steplere özgü bir bitkidir. F. halophila aynı zamanda BernSözleşmesi Ek

Liste I’de de yer almaktadır. Ayrıca bu alan Bern Sözleşmesi kapsamında TehlikeAltındaki

Habitatlar arasındaki İran-Anadolu stepleri kapsamındadır. Diğer taraftan Dünya Mirası

Listesi’ne alınmış olan Göreme Tepeleri ÖBA, Milli Park olarak da koruma altındadır.

B. 2. 5. Fauna

a) Memeliler: Kurt (canis lupus), Tilki (Vulper vulper), Su tipi (Lutra lutra), Porsuk

(Meles meles), Sansar (Martes fonia), Tavşan (Lepus europeus)

b) Kuşlar: Keklik (Alectoris graeca), Bıldırcın (Coturnix), Güvercin (Culumba ivila),

Doğan (Falco sp.)

c) Sürüngenler: Kaplumbağa (Testudo graeca), Kertenkele (Lucerta viridus).

d) Balıklar:Yayın (Silurus gionis), Sazan (Cyprinus)

B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve

Diğer Hassas Yöreler

"Göreme Tarihi Milli Parkı”,30.10.1986 Tarih ve 86/ 11135 Sayılı Bakanlar Kurulu

Kararı ile Milli Park olarak ilan edilmiştir.

Pafta Konumu ( 1 / 25. 000 Ölçekli Paftalar):Göreme Tarihi Milli Parkı’nın alanı 4

adet 1 / 25. 000 ölçekli pafta üzerine oturmaktadır. Bu paftalar;

1- KAYSERİ K 33 c 1,



4- KAYSERİ K 33 c 4 dür.

B. 3. TOPRAK

B. 3. 1. Toprak Yapısı

İlimiz toprakları volkanik tüflerden meydana gelmiştir. Dolayısıyla geçirgen bir

yapıya sahiptir. Yapılan çalışmalarla Nevşehir tarım topraklarının %85’i tınlı, % 9’u killi-

tınlı, %2’si killi ve %4’ü kumlu bünyeye sahiptir.

İlimiz topraklarının Kozaklı, Gülşehir’in batısı, Derinkuyu merkez ve çevresi,

Avanos’un kuzey kesimlerindeki araziler 1., 2., 3. sınıfa giren arazilerdir ve her türlü tarıma

uygundur. Ürgüp ve çevresi ile Merkez ilçenin büyük bir kısmında 6. sınıf topraklar vardır.

32

Tarıma elverişli olmayan bu topraklar nedeniyle bu bölgelerde ancak vadi içinde ekim

yapılmaktadır.

Bütün bölgelerde toprakların verimi iklim şartlarına özellikle de yağışların durumuna

göre değişmektedir. Karakterleri itibarıyla toprak gruplarını aşağıdaki şekilde ayırmak

mümkündür:

GENEL ARAZİ DAĞILIMI :

ARAZİ VARLIĞI ALAN (Ha.) %

EKİLEBİLİR ARAZİ 352.218 65,5

ORMAN ARAZİSİ 7.056 1,3

ÇAYIR MERA 71.624 13,2

TARIMA ELVERİŞLİ OLMAYAN

ARAZİ 107.732 20

TOPLAM ARAZİ 538.630 100

Kahverengi Topraklar Orta Anadolu’nun yaygın toprak türü olan kahverengi topraklar İlimizin çok geniş

alanlarını kaplamaktadır. Organik madde ihtiva eden topraklarda tabii vejatasyon olarak orta

boylu çayır otları hakimdir. Fakat bu toprakların büyük bölümünde tahıl ekilmektedir.

Regosal Topraklar

İlimizde kahverengi topraklardan sonra en büyük toprak grubu regosol topraklardır.

Volkanik karakterli olan bu topraklara özellikle Ürgüp-Nevşehir yöresinde rastlanmaktadır.

Doğal vejetasyon çayır otları ve gevenler olmakla birlikte, eğimin elverişli olduğu kesimlerde

sebze tarımı yapılabilmektedir.

Kırmızı Kahverengi Topraklar

Genel özellikleri kahverengi topraklara benzer. Sıcak iklimin yol açtığı oksitlenme

nedeniyle kahverengi topraklar kırmızımsı bir renk almıştır. Bu toprakların büyük bir

bölümünde bağ-bahçecilik yapılmaktadır.

Kireçsiz Kahverengi Topraklar

Genel olarak kahverengi topraklarda üstte organik madde, altta ise kireç birikimi

görülür. Kireçsiz kahverengi topraklarise kalın bir üst tabaka ve kil birikimli bir alt tabakadan

oluşur. Doğal vejetasyon seyrek çalılardır.

Alüviyal Topraklar

Bu toprak türü kapladığı alan bakımından 5. sırada yer alır. Tarımsal açıdan çok

önemli olan bu genç topraklar yüzey sularının taşıdığı sedimentlerle oluşmuştur. Genellikle

sorunsuz ve verimli topraklardır.

Nevşehir’de bunlar dışında podzolik topraklar, organik topraklar, çorak topraklar ve

kahverengi orman topraklarına da rastlanır. Fakat bu gruplar çok küçük alanları kaplayan

önemsiz toprak türleridir.

B. 4. SU KAYNAKLARI

B. 4. 1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar

İlimiz için hesaplanan yıllık yer altı su kaynağı rezervi 133,14 hm3 olup, bu rezervin

34,28 hm3’ü içme ve kullanma suyu için tahsis edilmiştir. Bu miktarın 31,4 hm3’ü

33

Belediyeler tarafından, kalanı ise diğer yerleşimler tarafından kullanılmaktadır.İçme suyu

amaçlı kaynak araştırmaları devam etmektedir.

İlimizde Damsa, Tatlarin ve Ayhanlar Barajları bulunmakta olup, barajlara ait bilgiler

Tablo da verilmektedir.

Tablo B.4 : Baraj bilgileri

Ayhanlar Barajı

Barajın Yeri Avanos İlçesi

Akarsuyu Kızılöz Deresi

Amacı Sulama


Sulama alanı 1773 ha

Damsa Barajı

Barajın Yeri Nevşehir - Ürgüp

Akarsuyu Damsa Çayı

Amacı Sulama + Taşkın



Tatlarin Barajı

Barajın Yeri Nevşehir - Acıgöl

Akarsuyu Acısu Deresi

Amacı Sulama + Taşkın



Kaynak: www.dsi.gov.tr

B. 4. 2. Yeraltı Su Kaynakları

İlimiz kısmen veya tamamen Nevşehir-Gülşehir havzası, Misli havzası Mazı havzası,

Ürgüp havzası ve Develi-Yeşilhisar havzası içerisinde yer almaktadır. Söz konusu

havzalardaki en önemli akifer volkano sedimanter kökenli taneli birimlerdir.

B. 4. 3. Akarsular

İlimizden Türkiye’nin en uzun ırmağı olan Kızılırmak geçmektedir. Sivas İlinden

doğup Karadeniz’e (Bafra) dökülmektedir. Ayrıca İl havzasının orta kesiminde Doğu-Batı

doğrultusundaki Kızılırmak’ın kuzeyinde Kızılöz deresi yer almakta ve kuzey kesimin

sularının tamamına yakınını direne etmektedir. Bunların dışında 30’a yakın çay ve dere

bulunmakta olup, İlimizin akarsu yüzeylerinin toplamı 436 ha’dır.

B. 4. 4. Göller ve Göletler

Nevşehir’de doğal göl yoktur.İlimizdeki göletlere ait bilgiler Tablo A.1de

verilmektedir.

B. 5. MINERAL KAYNAKLARI

B. 5. 1. Sanayi Madenleri

Nevşehir İlinde ekonomik bakımdan önemli yeraltı kaynakları olup, bunların başında

perlit, linyit, tuz ve onix gelmektedir.

Perlit (Pomza)

Ülkemizde bulunan pomza sahaları içerisinde eniyi kalitede olan ve en fazla kullanım alanı

bulunan pomzalar İlimizde çıkarılmaktadır. Pomza ihracatının büyük bölümü İlimizden

yapılmaktadır.

İlimizde pomza maden rezervinin MTA pomza etüt arama çalışmaları sonucunda yüksek

olduğu belirlenmiştir. Yapı elemanları imalatında ve çeşitli sanayi dallarında kullanılan

pomzanın İlimizdeki rezervi 450.000.000m3tür.


34

Acıgöl, Ürgüp, Derinkuyu arasındaki bölgeden çıkarılmakta olup, önemli miktarlarda

ihraç edilmektedir. Derinkuyu ilçesi sahalarındaki orta kaliteli perlitlerin genleşme oranı 3,2-

4,5 arasında değişmekte olup, sahalarda toplam 320 milyon ton olarak jeolojik rezerv

belirlenmiştir.

Acıgöl perlit yatakları

İlçede çok sayıda perlit sahaları bulunmakta olup, yatakların toplam rezervi 450

milyon ton civarındadır.

Derinkuyu-Kayışkıran, Büyük ve Küçük Göllüdağ ve Bozdağ perlit yatakları

Orta kaliteli olan perlitlerin gevşeme oranı 4-4,5 arasındadır. Jeolojik rezerv 320

milyon tondur.

Tuz

Gülşehir ilçesine bağlı Tuz köyü yakınlarında ve Hırka dağının doğu yamaçlarından

kaya tuzu çıkartılır. Toplam rezervin 50.000.000 tonun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Tuzköy sahasındaki % 92 NaCl içerikli ve 75 milyon ton görünür, 96 milyon ton muhtemel ve

960 milyon ton mümkün rezerv belirlenmiştir.

Oniks

Hacıbektaş ilçesinde çıkarılan bu mermer türüne “Hacıbektaş taşı” da denmekte olup,

genelde süs eşyası yapımında kullanılır. Oniks taşı sarı, pembe, kırmızı, ve beyaz renklerde

olup, birkaç rengi içeren çeşitleri de bulunmaktadır. Üzerine çeşitli motifler işlenen ve

biçimlendirilen oniks taşı kişisel süs eşyası ve ev aksesuarı yapımında kullanılır.

Avanos Kaya hamamı mevkiindeki mermerlerin 1.000.000 ton üzerinde jeolojik

rezerv yatakları vardır. Merkez ve Avanos ilçelerinde zengin kil yatakları, kavlin toplam

rezervi 1.180.000 tona ulaşan kaolin yatakları mevcuttur. Ancak bu yataklar henüz işletmeye

açılabilmiş değildir. Ulaşımı kolay olan yataklar tuğla yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca

bunun yanında Nevşehir’e özel kepez adı verilen yapı taşları bol miktarda çıkartılıp

inşaatlarda kullanılmaktadır.

B. 5. 2. Metalik Madenler

İlimize ait metalik maden envanteri tabloda verilmiştir.

Tablo B.5: Metalik Maden Envateri

METALİK MADEN YATAK VE ZUHURLARI

1.1. Boyalı Manganlı Demir Zuhuru İl: Nevşehir

İlçe: Ürgüp – İncesu

Köy: Erdemisin, Boyalı, Karlık, Cemilköy, Akçaviran

Mevki: Olukderesi

Pafta: K 33-c2,c3

Genel Jeoloji: Sahada,Tesiyer volkanizmasına ait kayaçlar yüzeyler. Seri, altta aglomera ve tüfler ile başlar.Volkanizmanın kesikliğe

uğradığı dönemlerde marn,kil ve kalkerler gibi göl çökelleri gözlenir.Daha üstte olivinli – piroksenli bazalt,andezit ve ignimbritler izlenir. Cevher Mineralleri ve Parajenez: Psilomelan,Limonit 1.2. Avanos Boksit Zuhuru İl: Nevşehir

İlçe: Avanos Mevki: Başağılın Dölek – Yamanın Dağı Pafta ve Koordinatları: K 33-C1 Y: 59 000-61 000 X : 84 000-86 000

Genel Jeoloji: Sahanın K-KBsında Paleozoik yaşlı metamorfitler yüzeyler. Batısında ise, Ü.Kretase yaşlı granitler bulunur. G-GB’da

Kuvaterner yaşlı Acıgöl, Erciyes, Hasan Dağı volkanizmaları yer almaktadır. Oligosen’e ait konglomera ve kum taşları geniş alanlar kaplar. Bunun üzerine ise karasal kökenli çökeller gelir.

35

Cevher Mineralleri ve Parajenez: Diaspor, Kavolin

Yatak Özellikleri ve Cevherleşme: Asidik volkanik kayaçların alterasyonu ile oluşmuşlardır. Tektonik olaylarla ortaya çıkan sıcak sular ve yer altı-yerüstü sularının etkisi ile primer boksit oluşumları da gözlenir.

Kaynak: MTA Orta Anadolu II. Bölge Müdürlüğü, 2011

B.5.3. Enerji madenleri

Konu hakkında detaylı bilgi I.1.3 bölümünde verilmiştir.

B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler

İlimizde çok sayıda kum ve taş ocakları bulunmaktadır. Kum-çakıl hammaddeleri orta

kalitede olup, yaklaşık 20 milyon m3 mümkün rezerve sahiptir. Avanos, Gülşehir ve Ürgüp

ilçeleri kum-çakıl yatakları bakımından önem arz etmektedir.

(B) DOĞAL KAYNAKLAR, KAYNAKÇA


MTA Orta Anadolu II. Bölge Müdürlüğü

Tarım İl Müdürlüğü

Meteoroloji İl Müdürlüğü

www.dsi.gov.tr

www.mta.gov.tr

C. ) HAVA (ATMOSFER VE İKLİM)

C. 1. İKLİM VE HAVA

Nevşehir yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçen tipik karasal iklim

özelliklerini taşır. Konya kapalı havzasında kalan Derinkuyu ilçesi dışında, bütünüyle orta

Kızılırmak havzası’na girmektedir. Denizden yüksekliği 1.259 m dir.

Merkez ilçede sinoptik ve klima meteorolojik ölçümleri yapılmaktadır. Kapadokya

Havalimanında uçuş bilgileri için metar rasatları yapılmaktadır. Avanos ve Ürgüp ilçelerinde

ise sadece iklim çalışmaları için klima rasatları yapılmaktadır.

C. 1. 1. Doğal Değişkenler

C. 1. 1. 1. Rüzgâr Tablo C.1: Rüzgar bilgileri

Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) Aylık ve Yıllık Ortalamalar: Ocak ayı: 1,5 Şubat ayı: 2,0 Mart ayı: 1,8 Nisan ayı: 2,1 Mayıs ayı: 1,9

Haziran ayı: 1,7 Temmuz ayı: 1,8 Ağustos ayı: 1,9 Eylül ayı: 1,6 Ekim ayı: 1,6 Kasım ayı: 1,3 Aralık ayı: 1,9 ve Yıllık toplamda

Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn): 1,7 m/sn.

En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü ve Hızı : SSE 16,0 m/sn.

Ortalama Fırtınalı günler sayısı: Sadece Ocak ayında 1 gün fırtınalıdır. Yıllık toplamda fırtınalı gün sayısı: 1 gün’dür. Ortalama: 0,1 gün.

Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı ( Rüzgar Hızı saatte 10,8 ile 17,1 m/sec. arasında olan ): Ocak: 10, Şubat: 10, Mart: 6, Nisan: 4,

Mayıs: 5, Haziran: 7, Temmuz: 2, Ağustos: 2, Eylül: 1, Ekim: 3, Kasım: 4, Aralık: 7 gün ve Yıllık toplamda Kuvvetli Rüzgarlı Günsayısı:

61 Ortalama: 5,1 gün.

1. derece Hakim Rüzgar Yönü: SSW (Güneygüneybatı - Lodos ), 2. derece Hakim Rüzgar Yönü: SE ( Güneydoğu-Keşişleme) , 3.derece

Hakim Rüzgar Yönü: NNE ( Kuzey Kuzey Doğu- Poyraz) dir. Aylar İtibariyle rüzgarın hakim olduğu yönler ise; SSW (Güneygüneybatı -

Lodos ): 7 ay, SE ( Güney Doğu-Keşişleme) :3 ay, NNE ( Kuzeykuzeydoğu-Poyraz): 2 ay’dır.

Rüzgarların Esme Sayıları Toplamı: Ocak ayı: SE yönünden, Şubat ayı SE yönünden, Mart ayı: SSW yönünden, Nisan ayı: NNE

yönünden, Mayıs ayı: SSW yönünden, Haziran ayı: SSW yönünden, Temmuz ayı: NNE yönünden, Ağustos ayı: SSW yönünden, Eylül ayı:

SSW yönünden, Ekim ayı: SSW yönünden, Kasım ayı: SSW yönünden, Aralık ayı: SE yönündendir.

Mevsimlik hakim rüzgar yönü: İlkbahar : SSW , Yaz : SSW , Sonbahar : SSW , Kış : SE

Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2011


36

C.1. 1. 2. Basınç

Tablo C.2: Basınç bilgileri

Ortalama En Yüksek Basınç (hPa): 881,3

Ortalama En Düşük Basınç (hPa) : 870,9

Ortalama Buhar Basıncı (hPa): Ocak ayı: 4,7 - Şubat ayı: 4,8 - Mart ayı: 5,4 - Nisan ayı: 7,0 - Mayıs ayı: 8,9 -Haziran ayı: 10,5 -

Temmuz ayı: 11,1 - Ağustos ayı: 10,0 - Eylül ayı: 7,9 - Ekim ayı: 6,1 - Kasım ayı: 4,4 - Aralık ayı: 4,3 ve Yıllık Ortalama

Buhar Basıncı (hPa) : 7,1 hPa dır.


C.1. 1. 3. Nem Tablo C.3: Nem bilgileri

Aylık Ortalama Bağıl Nem Ocak ayı: 77,3 - Şubat ayı: 64,5- Mart ayı: 65,1 - Nisan ayı: 65,6 - Mayıs ayı: 61,5 - Haziran ayı: 56,3 -

Temmuz ayı: 42,0 - Ağustos ayı: 44,6 - Eylül ayı: 44,2 - Ekim ayı: 54,7 - Kasım ayı: 67,7 - Aralık ayı: 60,2’ dır.

Aylık En Düşük Bağıl Nem Ocak ayı: 52,3 - Şubat ayı: 40,8 - Mart ayı: 33,6 - Nisan ayı: 39,9 - Mayıs ayı: 38,7 - Haziran ayı: 34,2 -

Temmuz ayı: 21,1 - Ağustos ayı: 26,0 - Eylül ayı: 21,2 - Ekim ayı: 24,3 - Kasım ayı: 24,5 - Aralık ayı: 20,8 ‘ dir.

Nemin En az olduğu aylar : Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarıdır.

Nemin En fazla olduğu aylar : Ocak, Mart, Nisan ve Kasım aylarıdır.


C. 1. 1. 4. Sıcaklık

Tablo C.4: Sıcaklık bilgileri

Aylık Ortalama Sıcaklık (0C) : Ocak ayı: 0,5 - Şubat ayı: 1,0 - Mart ayı: 4,9 - Nisan ayı: 8,5 - Mayıs ayı: 13,2 -Haziran ayı: 17,5 -

Temmuz ayı: 23,3 - Ağustos ayı: 20,8 - Eylül ayı: 17,1 - Ekim ayı: 9,8 - Kasım ayı: 0,9 - Aralık ayı: 2,6 ve Yıllık Ortalama

Sıcaklık ( 0C) : 10,0 santigrat derecedir.

2011 Yılı Aylık Ortalama En Yüksek Sıcaklık ( 0C) : Ocak ayı: 4,0 - Şubat ayı: 5,2 - Mart ayı: 9,9 - Nisan ayı: 14,0 - Mayıs ayı:

18,8 -Haziran ayı: 24,0 - Temmuz ayı: 30,3 - Ağustos ayı: 28,2 - Eylül ayı: 24,6 - Ekim ayı: 16,3 - Kasım ayı: 5,2 - Aralık ayı:

6,6 ve Yıllık Ortalama En Yüksek Sıcaklık ( 0C) : 30,3 santigrat derecedir.

2011 Yılı Aylık Ortalama En Düşük Sıcaklık (0C) : Ocak ayı: -2,7 - Şubat ayı: -2,6 - Mart ayı: 0,7 - Nisan ayı: 3,9 - Mayıs ayı: 7,8 -

Haziran ayı: 11,1 - Temmuz ayı: 15,9 - Ağustos ayı: 13,1 - Eylül ayı: 10,0 - Ekim ayı: 4,5 - Kasım ayı: -2,6 - Aralık ayı: -1,3

ve Yıllık Ortalama En Düşük Sıcaklık ( 0C) : -2,7 santigrat derecedir. En Yüksek Sıcaklık, Günü ve Yılı : 37,1 0C , 30.Temmuz .2011

En Düşük Sıcaklık, Günü ve Yılı : -13,1 0C , 02.Şubat.2011

Günlük En Yüksek Sıcaklık Farkı 17,3 0C ‘dir.


C. 1. 1. 5. Buharlaşma

Sıcak ve kuru iklimlerde buharlaşma daha fazladır.Yıllık toplam buharlaşma miktarı

yıllık toplam yağıştan az veya fazla olabilir.

Ocak,şubat,mart, nisan ve aralık aylarında don olayından dolayı ölçümler

yapılmamaktadır.

Tablo C.5: Buharlaşma bilgileri

Aylık Ortalama Buharlaşma (mm) : Ocak ayı: 0,0 - Şubat ayı: 0,0 - Mart ayı: 0,0 - Nisan ayı: 0,0 - Mayıs ayı: 3,9 -Haziran ayı: 5,7

- Temmuz ayı: 7,8 - Ağustos ayı: 7,4 - Eylül ayı: 6,3 - Ekim ayı: 3,3 - Kasım ayı: 0,0 - Aralık ayı: 0,0 mm. dir.

Yıllık Ortalama Buharlaşma (mm) : 2,9 mm.


37

C. 1. 1. 6. Yağışlar

C.1.1.6.1. Yağmur

Tablo C.6: Yağmur bilgileri

Ortalama Toplam Yağış (mm) : Ocak ayı: 67,1 - Şubat ayı: 54,8 - Mart ayı: 26,5 - Nisan ayı: 56,8 - Mayıs ayı: 85,1 -Haziran ayı:

58,3 - Temmuz ayı: 6,2 - Ağustos ayı: 0,0 - Eylül ayı: 4,1 - Ekim ayı: 15,1 - Kasım ayı: 16,5 - Aralık ayı: 50,5

Günlük En Çok Yağış Miktarı (mm) : Ocak ayı: 18,4 - Şubat ayı: 11,3 - Mart ayı: 9,8 - Nisan ayı: 15,0 - Mayıs ayı: 28,5 -Haziran

ayı: 16,8 - Temmuz ayı: 6,1 - Ağustos ayı: 0,0 - Eylül ayı: 2,9 - Ekim ayı: 6,9 - Kasım ayı: 10,7 - Aralık ayı: 15,4 ve Günlük

En Çok Yağış Miktarı (mm) : 28,5 mm. Ekim Ayındadır.

Yağışın Mevsimlere göre dağılımı (mm): İlkbahar (Mart,Nisan,Mayıs): 168,4 mm. Yaz (Haziran,Temmuz,Ağustos,) : 64,5 mm.

Sonbahar (Eylül, Ekim,Kasım) : 35,7 mm. Kış (Aralık,Ocak,Şubat) : 45,1 mm.


C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı

Tablo C.7: Kar, Dolu, Sis ve Kırağı bilgileri

Kar Yağışlı Gün Sayısı : Ocak ayı: 12 gün, Şubat ayı: 4 gün, Mart ayı: 2 gün, , Kasım ayı: 2, Aralık ayı: 3 gün

Karla örtülü GünSayısı: Ocak ayı: 10 gün, Şubat ayı: 7 gün, Mart ayı: 2 gün, , Aralık ayı: 2 gün ve Yıllık toplamda Ortalama Karla

Örtülü Günler Sayısı:1,9 gündür.

En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : Ocak ayı: 20 - Şubat ayı: 19 - Mart ayı: 1 - Kasım ayı: 2 - Aralık ayı: 16 ve

Yıllık En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 20 cm. ve 31.Ocak.2011 ayındadır.

Don Gün Sayısı : Ocak: Ocak ayı: 24 gün, Şubat ayı: 19 gün, Mart ayı: 16 gün, Nisan ayı: 4 gün, Ekim ayı: 7 gün, Kasım ayı: 22 gün,

Aralık ayı: 17 gün ve 2011 Yıllık toplamda Donlu günler sayısı: 109 gün’dür.

Sisli Gün Sayısı: Ocak ayı: 1 gün, Şubat ayı: 1 gün , Kasım ayı: 2 gün, ve 2011 Yıllık toplamda Ortalama Sisli Günler Sayısı: 0,3

gün’dür.

Ortalama Dolulu Günler Sayısı: Şubat ayı: 1 gün, Nisan ayı: 1 gün, Mayıs ayı: 1 gün, Haziran ayı: 1 gün ve 2011 Yıllık toplamda

Ortalama Dolulu Günler Sayısı: 0,3 gün’dür.

Ortalama Kırağılı Günler Sayısı: Ocak ayı: 4 gün, Mart ayı: 2 gün, Ekim ayı: 1 gün, Kasım ayı: 10 gün, Aralık ayı: 1 gün ve 2011

Yıllık toplamda Ortalama Kırağılı Günler Sayısı: 1,5 gün’dür.

Dolunun En Yüksek Olduğu Aylar : Şubat, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında 1 er gün olmuştur.

Kırağının En Yüksek Olduğu Aylar: Kasım, Ekim, Aralık, Ocak ve Mart Ayları.


C. 1. 1. 7. Seller

Nevşehir’de ölçüm yapılan Meteorolojik veriler doğrultusunda sel olacak çok yoğun

yağış ( 50.0 mm. ve yukarısı yağış ) yoktur.

C. 1. 1. 8. Kuraklık

Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında yağış ortalamalarının en az kayıt edildiği

aylardır.

2011 Yılı Toplam Yağış Miktarı: 441,0 mm. olmuştur.

C. 1. 1. 9. Mikroklima

İl sınırları içerisinde Nevşehir Merkezde deniz seviyesinden 1.259 m. yükseklikte

bulunan istasyonun iklim verilerine göre değerlendirme yapıldığında, bulunulan bölge

itibariyle tipik karasal iklim özellikleri mevcuttur.

C. 1. 2. Yapay Etmenler

Baraj ve göletlerin iklime etkisi olmaktadır.

38

C. 1. 2. 1. Plansız Kentleşme

İlimizde belirgin göç olayı olmamakla birlikte, Ülkemiz ve İlimiz şartlarında tarım

kesimindeki girdi maliyetlerinin pahalı, ürünün ucuz olması nedeniyle uzun yıllardır devam

eden, yoğunluk arz etmeyen ve geçmiş yılların devamı niteliğinde özellikle İlimiz köylerinden

İstanbul’a göç olmaktadır. İlimizin fazla göç almaması nedeniyle ve İlimizdeki belediyelerin

tamamına yakınının imar planları bulunduğundan plansız kentleşme görülmemektedir.

1975 yılından günümüze kadar, Nevşehir sürekli göç veren bir İl durumunda

görünmektedir. 1980’li yıllarda dışarıya göçün hızı yavaşlamıştır. 1990’lı yıllara gelindiğinde

göç hızının arttığı görülmektedir. Ayrıca, bu hız İç Anadolu Bölgesi’nin hayli üzerindedir.

Bölgede iki tür göçten söz edilebilir, birincisi kırdan kente (İl ve ilçe merkezine), ikincisi

büyük kentlere doğru yaşanan göçtür.

C. 1. 2. 2. Yeşil Alanlar

Konu hakkında detaylı bilgi L.1.3. bölümünde verilmiştir.

C. 1. 2. 3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar

“06/06/2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Değişiklik:05/05/2009-27219) ile

hava kalitesi limit değerlerinin yıllar itibariyle azaltılması hedeflenmiştir. “Isınmadan

Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü (IKHKK) Yönetmeliği” 13/01/2005 tarih ve 25699

sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (Değişiklik: 17/03/2005-25758;

14/05/2007-26522; 07/02/2009-27134; 27/01/2010-27475).Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı,

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün 28.09.2010 tarih ve 2010/14 sayılı genelgesinde

Nevşehir İli ve tüm ilçelerinin II.(ikinci) Grup Kirlilik Derecesinde olduğu belirtilmiştir.

22.10.2010 tarih ve 68 sayılı Mahalli Çevre Kurul Kararında belirtilen 2010–2011 kış

sezonunda İlimiz Merkez İlçe ve diğer ilçelerde kullanılacak olan yakıt özellikleri şöyledir:

Tablo C.8: Isınma Amaçlı İthal Taş ve Linyit KömürüÖzellikleri

Toplam Kükürt (kuru bazda) : En çok. % 0,9 (+0,1 tolerans)

Alt Isıl Değer (kuru bazda) : En az 6400 Kcal/kg (- 200 tolerans)

Uçucu Madde (kuru bazda) : % 12-31 (+2 tolerans)

Toplam Nem (orijinalde) : En çok % 10 (+1 tolerans)

Kül (kuru bazda) : En çok %16 (+2 tolerans)

Boyut* (satışa sunulan) : 18-150 mm ( en çok ±% 10 tolerans)

* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu en az

10-18 mm olabilir.

Kaynak: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2011

Tablo C.9: Sanayi Amaçlı İthal Kömür Özellikleri

Alt Isıl Değer : 6000 kcal/kg (-500) (Orjinal)

Toplam Kükürt : % 1 (+%0.1 tolerans) (Kuru Bazda)

Uçucu.Madde : %36 (+%1.0) (Kuru Bazda)

Boyut : 0-50 mm


Tablo C.10: Yerli Kömür Özellikleri

Toplam Kükürt (kuru bazda) : En çok % 2,3

Alt Isıl Değer (kuru bazda) : En az 4200 Kcal/kg (-200 tolerans)

Toplam Nem (orijinalde) : En çok %30

Kül (kuru bazda) : En çok %30

39

Boyut *(satışa sunulan) :18-150 mm (18 mm altı ve150 mm üstü

için en çok % 10 tolerans)

* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.


C. 1. 2. 4. Endüstriyel Emisyonlar

Endüstriyel kirlilik yanlış yer seçimi ve atık gazların yeterli teknik tedbir alınmadan

havaya bırakılması sonucu meydana gelmektedir.

İlimizde endüstriyel emisyonlardan oluşan kirlilik yoğun yaşanmamaktadır. Küçük

sanayi bölgelerinde tesis ve işletmelerin kaliteli yakıt kullanmaları sağlanmaktadır. Bunun

yanında kaçak yanık yağ, eski lastik vb. yakılması önlenmektedir.

İlimizde emisyon çıkışı olan büyük fabrikalar Cimpor Yibitaş Çimento San. Ve Tic.

A.Ş.ye ait çimento öğütme tesisi ile Kireç ve Tuğla Kimya San. A.Ş.ye ait Erciyes Kireç

Fabrikasıdır. Her iki tesisinde emisyon ile ilgili izinleri vardır. Çimento fabrikasının elektro

filtresi bulunmaktadır.

C. 1. 2. 5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar

Motorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonlar hava kirliliğinde önemli bir etkendir.

Egzoslardan yayılan CO, NO, Hidrokarbonların ve Pb emisyonları hava kirliliğinin % 42’sini

oluşturmaktadır. Bir taşıt 10 dakikada, bir insanın ihtiyacı olan ortalama 15 m3

lük havayı

kullanılmaz hale getirmektedir.

İlimizdeki egzos emisyonu ölçüm istasyonları, yaptıkları ölçüm sonuçlarını

Müdürlüğümüze göndermektedirler. Ayrıca Trafik Şube Müdürlüğü ile birlikte denetimler

yapılmaktadır.

C. 2. HAVAYI KİRLETİCİ GAZLAR VE KAYNAKLARI

C. 2. 1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman

Fosil kökenli yakıtların yanmasıyla açığa çıkan kükürt, havada hemen oksidasyona

uğrar. Bu oksidasyon iki aşamada gerçekleşir:

S + O2 → SO2

SO2 + O → SO3

Ortamda herhangi bir katalizör madde bulunmadığı durumda,kükürt dioksit yavaş bir

reaksiyonla kükürt trioksite dönüşür. Budönüşüm ortamda oksijen, ozon veya hidrokarbon

serbestradikallerinin bulunması durumuna göre değişim gösterir.

İlimizde, Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı kapsamında Bakanlığımızın kurduğu hava

kalitesi ölçüm istasyonunda SO2 ölçümleri yapılmaktadır. C.2. 2. Partikül Madde(PM) Emisyonları

İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonunda Partikül Madde (PM) ölçümleri

yapılmaktadır.

C. 2. 3. Karbonmonoksit Emisyonları

İlimizde CO ile ilgili ölçümler yapılmamaktadır.

C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları

Atmosferde doğal gaz çevrimine girerek, nitrik asit oluştururlar. Nitrik asit ise asit

yağışına sebep olur.

40

Azot oksit emisyonları ile ilgili olarak İlimizde ölçüm yapılmamakta olup, herhangi

bir veri bulunmamaktadır.

C. 2. 5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları

İlimizde hidrokarbon ve kurşunile ilgili ölçümler yapılmamaktadır.

C. 3. ATMOSFERİK KİRLİLİK

C. 3. 1. Ozon tabakasının incelmesinin etkileri

Bu konuda akademik bir çalışma yapılamamıştır.

C. 3. 2. Asit Yağışlarının Etkileri

Bu konuda akademik bir çalışma yapılamamıştır.

C. 4. HAVA KİRLETİCİLERİNİN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ

C. 4. 1. Doğal çevreye olan etkileri

C. 4. 1. 1. Su üzerindeki etkileri

Kükürtdioksit suda hemen çözünen, sıcak ve soğuk suda hemen eriyen renksiz bir

gazdır. Atmosferde hızlı şekilde sülfirik aside dönüşmesinden dolayı, atmosferde kalış süresi

çok kısadır. Asitler genelde havada aerosoller halinde bulunurlar. Bu aerosoller kar, yağmur,

dolu gibi yağışlarla yeryüzünde birikirler. Kükürt emisyonu, azotdioksit emisyonu ve

atmosferik şartların etkinliği yağışın asidi tesirinin artmasına neden olur.

C. 4. 1. 2. Toprak üzerine etkileri

Hava kirliliğine neden olan gazlar ve partiküller, yağışlarla toprağa geçerek, toprak

kalitesini ve verimliliğini etkilerler.

Son yıllarda Danimarka’ da yapılan bir araştırmayla amonyak buharlaşmasının güneş

radyasyonuna maruz kaldığında atmosferdeki nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal

edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir. Yağmurun amonyum içeriği toprakta, su

havzalarında ve göllerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit

asite dönüştüğünde yağmurun asiditesini ayrıca 4 kat artırmaktadır

C. 4. 1. 3. Flora ve fauna üzerindeki etkileri

Hava kirletici gazlar asidik yağışlarla ormanlar üzerinde etkilerini gösterir. Ağaç

yapraklarındaki büyüme ve gelişmeyi engellerler. Bitkiler hava kirliliğinden üç şekilde

etkilenir.

Nekroz adı verilen yaprak dokusunun eğilip, bükülmesi.

Klorosis adı verilen beyazlanmalar veya diğer renklerdeki lekeler.

Büyüme bozulmaları.

Hayvanlarda kronik zehirlenmeler daha çok arsenik, kurşun, molibden vb.

kirleticilerin üzerine çökeldiği otların yenilmesi ile görülür.

C. 4. 1. 4. İnsan sağlığı üzerindeki etkileri

Havadaki kirletici madde konsantrasyonları vücut direncinin azalmasına, solunum

yolu rahatsızlıklarına, kalp ve dolaşım yolu rahatsızlıklarına, baş ağrısına neden olur. Yüksek

konsantrasyonlarda NO2 akciğerlerde ödem ve kanamalara neden olur. Özelikle yoğun trafikte

şoförlerin maruz kaldığı CO gazı, 50 ppm derişiminde bulunduğunda zaman kavramını

yitirme, 100 ppm de kalp ve dolaşım yetmezliği, 250 ppm de şuur kaybı ve 750 ppm de

ölümle sonuçlanır.

41

C.4.2.Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri Hava kirliliğinin eşyalar ve binalar üzerinde de etkisi vardır. Havada bulunan 0,3

mikron çapındaki ince toz tanecikleri eşyalar üzerine yapışarak renk değişimine ve kirliliğe

neden olur. Kükürtdioksit bakımından zengin atmosferde metaller çok hızlı şekilde

paslanırlar. Ozon ve diğer oksitleyici maddelerin ise kauçuk malzeme üzerinde parçalayıcı

etkisi vardır. Kirletici madde konsantrasyonları bina taşlarında, sanat eserlerinde aşınmaya ve

dış cephe kirliliğine neden olur.

(C) HAVA (ATMOSFER) ve İKLİM, KAYNAKÇA

Nevşehir Belediye Başkanlığı


Meteoroloji Genel Müdürlüğü

D-SU

D. 1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI

Nevşehir ilinde su kaynaklarının kullanım amacıiçme suyu ve tarımsal sulamadır.

D. 1. 1. Yeraltı suları

İlimizde içme ve kullanma suyu yeraltı sularından karşılanmaktadır. Nevşehir İlinin

yeraltı ve yerüstü su kaynakları sınırlıdır. Kuyularla yapılan mevcut içme suyu temin

çalışmaları, şehir merkezinin uzun vadeli ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Kullanılabilir

yeraltı suyu potansiyeli 133 hm3 olup, toplam su potansiyeli 2.700 hm

3 tür.

Nevşehir İli ve yakın çevresini kapsayan havzaların emniyetli işletme rezervleri tahsis

edilmiş durumdadır. Geriye kalan rezerv ağırlıklı olarak içmesuyu taleplerinin

karşılanmasında kullanılmaktadır. Ayrıca havzada yer yer aşırı çekimler nedeniyle kuyularda

15-25 m’lik düşümler gözlenmektedir.

Nevşehir Merkez içme suyu ihtiyacını Çardak ve çoğunlukla Gülşehir havzalarından

karşılamaktadır. Ancak İlimizin yoğun olarak içme suyu ihtiyacını sağladığı Gülşehir

havzasındaki rezervin tamamı tahsis edilmiştir.

Suların kontrolleri düzenli olarak Sağlık İl Müdürlüğü ve ilçelerdeki Toplum Sağlığı

Merkezleri tarafından yapılmaktadır. İlimizde yerleşim birimlerinin içme ve kullanma suları,

184 şebeke bölgesinde bulunan 83 kaynak ve 218 sondaj kuyusundan temin edilmektedir.

2010 yılında 1.682 adet bakteriyolojik, 642 adet kimyasal olmak üzere toplam 2.324

adet su numunesinde yapılan analiz sonuçlarına göre, bakteriyolojik numunelerin 647 adeti,

kimyasal numunelerin 91 adeti İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmeliğe uygun

değildir.

İçme ve kullanma sularında 8.295 adet bakiye klor ölçümü yapılmış, 6.985 adetinde

yeterli, 1.310 adetinde ise yetersiz klor olduğu tespit edilmiştir. Uygunsuzluk tespit edilen 49

şebekede ıslah çalışmaları yapılarak uygun hale getirilmiştir.

D.1.2.Jeotermal Kaynaklar

Kozaklı İlçesinde sıcaklığı 29 C0

ve debisi 10 s-1

olan jeotermal kaynak tespit

edilmiştir. Bu alanda yapılan sondajlarda 80-93 C0

arasında değişen sıcaklık, 275 s-1

debi ve

63,3 MWt güce sahip akışkan görünür hale getirilmiş ve ülke ekonomisine kazandırılmıştır.

Bunun dışında Acıgöl ve Avanos yörelerinde de sıcaklıkları 25 C0ile 27,5 C

0arasında değişen

jeotermal kaynaklar bulunmaktadır.

42

D. 1. 3. Akarsular

Bölgenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Kızılırmak Nehri potansiyeli 2.567

hm3/yıl, yüzey alanı 396 ha dır. Diğer yan derelerin yüzey alanları 40 ha dır.

D. 1. 4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar

İlimizde doğal göl yüzeyi bulunmamaktadır. Baraj ve göletler bulunmaktadır.

D. 1. 5. Denizler

İlimiz sınırları içerisinde deniz bulunmamaktadır.

D. 2. DOĞAL DRENAJ SISTEMLERI

Doğal drenajla genelde köylerimizde içme suyu olarak yararlanılmaktadır. Son

yıllarda yağışların azlığı ve yeraltı suyundan aşırı çekimler nedeniyle hemen hemen kuruma

aşamasına gelinmiştir.

D. 3. SU KAYNAKLARININ KİRLİLİĞİ VE ÇEVREYE ETKİLERİ

Doğal su kaynakları genelde yerleşim alanları içerisinde kalmasından kaynaklanan

kirlenmeye maruz kalmaktadır. Bunun yanında daha önemlisi bu kaynaklara yakın açılan

sondaj ve kesonkuyular nedeniyle yeraltı su tablasının daha alt seviyelere düşmesinden

kaynaklanan bir yok olmasürecine girmektedir.

D. 3. 1. Yeraltı Suları ve Kirlilik

Yeraltı suları son yıllardaki yağışların azlığı daha önemlisi bilinçsizbir şekilde yapılan

aşırı çekim nedeniyle her geçen gün daha alt seviyelere inmektedir.

Nevşehir-Derinkuyu yakınlarındaki 49616 nolu limniğraflı sondaj kuyusundaki yer altı

suyu seviyesi 100 m, Derinkuyu yakınlarındaki 57513 nolu limniğraflı sondaj kuyusundaki

seviyeler ise 55 m civarındadır. Özetle bölge genelinde yıllık yağışlara ve sondaj

kuyularından yapılan çekimlere bağlı olarak ortalama 15-25 m civarında düşümler

olmaktadır.

İlimizde DSİ 12. Bölge Müdürlüğü tarafından sondaj kuyularından kalite gözlem

amaçlı su örnekleri alınmaktadır.

D. 3. 2. Akarsularda Kirlilik

İlimizde yer alan Kızılırmak ve Karasu’nun geçtiği yerleşim alanları içerisinde atık ve

kanalizasyon sularının buralara boşaltılması nedeniyle hızlı bir kirlenme içerisindedir. Bunun

yanında Kızılırmak kenarında birçok çakıl ve kum ocağı mevcuttur.

D. 3. 3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik

Göletlerde yağışların azlığı ve göleti besleyen doğal kaynakların etrafında açılan

sondaj kuyularının artması nedeniyle rezervuarlarında düşme gözlenmiştir.

D. 3. 4. Denizlerde Kirlilik

İlimizde deniz bulunmamaktadır.

D. 4. SU VE KIYI YÖNETİMİ, STRATEJİ VE POLİTİKALARI

Doğal kaynakların korunması için bunların çevresinde koruma bantlarının çizilmesi ve

bu alanlar içinde kalan sondaj kuyularının kapatılması, denetimlerin sıklaştırılması

gerekmektedir. Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü’nün eski yıllarda drenajla içme suyu temin ettiği

43

köy sayısı günden güne azalmakta ve DSİ XII.Bölge Müdürlüğü yeraltı suyuna

yönelmektedir.

Kontrolsüzce açılan kuyu sayısının gün geçtikçe artması ve buralardan aşırı çekim

yapılması nedeniyle yeraltı su tablası hızlı bir şekilde aşağıya çekilmiştir.

Akarsuların özellikle Kızılırmak kenarında kıyı kenar çizgisi çalışmasının yapılması

gerekmektedir.

D.5. SU KAYNAKLARINDA KİRLİLİK ETKENLERİ

D.5.1. Tuzluluk

Konu hakkında detaylı çalışma yapılmamıştır.

D.5.2. Zehirli Gazlar


D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik


D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler


D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler


D.5.5.1. Siyanürler


D.5.5.2. Petrol ve Türevleri


D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller


D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği


D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği


D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği


D.5. 6. Çözünmüş Organik Maddeler


D.5.7. Patojenler


D.5.8. Askıda Katı Maddeler


D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği

Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu arasında 2002

yılında yapılan “Çevresel Radyoaktivitenin Belirlenmesi Amacıyla Türkiye Atom Enerjisi

Kurumu ile Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı Arasında Yapılacak İşbirliğine Dair Protokol”e

göre su ve toprakta olası bir kirlenmeye karşı yıllık radyoaktivite izleme çalışmalarına

başlanmıştır.

(D) SU, KAYNAKÇA

DSİ XII. Bölge Müdürlüğü

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden Tetkik ve Arama Genel

Müdürlüğü



44

E-TOPRAK ve ARAZİ KULLANIMI

E. 1. Genel Toprak Yapısı

İlimiz toprakları volkanik tüflerden meydana gelmiştir. Dolayısıyla geçirgen bir

yapıya sahiptir. Yapılan çalışmalarla Nevşehir tarım topraklarının %85’i tınlı, % 9’u killi-

tınlı, %2’si killi ve %4’ü kumlu bünyeye sahiptir. Tarım, mera, orman arazileri

bulunmaktadır.

Nevsehir bölgesinde karakterlerine göre 5 çesit toprak vardır. Bunlar kahverengi,

regosal, kırmızı kahverengi, kireçsiz kahverengi ve alüvyal topraklardır.

Kahverengi Topraklar:Orta Anadolu’nun yaygın toprak türünü oluşturan kahverengi

topraklar, Nevsehir’de de genis alanları kaplamaktadır. Bu toprakların büyük bölümünde tahıl

ekimi yapılmaktadır. Organik madde ihtiva eden bu topraklarda doğal vejetasyon, orta boylu

çayır otlarıdır.

Regosal Topraklar:Kahverengi topraklardan sonra en yaygın toprak grubudur.

Volkanik karakter taşıyan bu topraklara özellikle Ürgüp’de rastlanmaktadır. Doğal vejetasyon

çayır otları ve gevenler olmakla birlikte, eğimin müsait oldugu yerlerde sebze tarımı da

yapılabilmektedir.

Kırmızı Kahverengi Topraklar:Genel özellikleri itibariyla kahverengi topraklara

benzemektedir. Sıcak iklimin yol açtığı oksitlenme nedeniyle kahverengi topraklar kırmızımsı

bir renk almaktadır. Bu toprakların büyük bölümünde bağcılık ve bahçecilik yapılmaktadır.

Kireçsiz Kahverengi Topraklar:Kahverengi topraklarda genel olarak üstte organik

madde, altta ise kireç birikimi görülür. Kireçsiz kahverengi topraklar ise kalın bir üst tabaka

ve kil birikimli bir alt tabakadan oluşur. Dogal vejetasyon seyrek çalılardır.

Alüvyal Topraklar:Tarımsal açıdan çok önemli olan bu genç topraklar, yüzey

sularının taşıdığı sedimentlerle oluşmuştur. Genellikle sorunsuz ve verimli topraklardır.

Nevsehir’de belirtilen toprak türleri dışında, podzolik, organik, çorak topraklara ve

kahverengi orman topraklarına da rastlanılmaktadır. Fakat bunlar küçük alanları

kaplamaktadır.

E. 2. TOPRAK KİRLİLİĞİ

E. 2. 1. Kimyasal Kirlenme

E. 2. 1. 1 Atmosferik Kirlenme

Atmosferde bulunan SO2, florlu bileşikler, karbontozları gibi partikül maddeler ve ağır

metallerin toprakta meydana getireceği birikimler toprak kirliliğine yol açmaktadır. İlimizde

çevre kirliliğine yol açacak sanayi kollarının yaygın olmaması nedeniyle tarım arazilerini

tehdit edecek boyutta atmosferik kirlilik gözlenmemiştir.

E. 2. 1. 2 Atıklardan Kirlenme

İlimizde kentsel atıklar akarsulara boşaltılmaktadır. Birçok yerleşim biriminin arıtma

tesisi yoktur. Bu akarsuların sulamada kullanılmasıtarım arazilerinde çoraklaşmaya yol

açmaktadır.

E. 2. 2. Mikrobiyal Kirlenme

Tarım arazilerinde mikrobiyal kirlenme konusunda bir çalışmayoktur. Atık suların

sulama suyuna karışması mikrobiyal kirlenmeye neden olmaktadır.

45

E. 3. ARAZİ

E. 3. 1 Arazi Varlığı

Tarım il ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Hayvan varlığı açısından ise zengin

olmayan ilde tarımsal etkinlikler, hayvancılığa nazaran daha önemli bir yer tutmaktadır.

Toprakların büyük bir kısmı patates, pancar ve hububat yetiştirmeye müsaittir. Nevşehir'de,

tarımsal üretim denilince ilk üç üretim kolunu tahıllar, patates ve bağcılık oluşturmaktadır.

Çayır ve meralar hayvan yetiştiriciliği açısından önem arzetmektedir. Bölgenin arazi

varlığı içerisinde ormaklık araziler varlığı oldukça düşük bir paya sahiptir. İlçeler itibariyle

arazi dağılımına bakıldığında, Kozaklı ve Avanos’un ekilebilir arazi açısından daha şanslı

olduğu görülmektedir.

E. 3. 1. 1. Arazi Sınıfları

İlimizde Orta Anadolu’nun yaygın toprak türü olan kahverengi toprak grubunun III,

VII, VI ve IV arazi sınıfları çok geniş alanlarını kaplamaktadır.

E. 3. 1. 2. Kullanım Durumu

Nevşehir’de kuru tarım arazileri ile mera alanları geniş yer tutmaktadır. Kuru tarım

arazileri Kozaklı ve Hacıbektaş ilçelerinde, mera alanları ise Merkez, Avanos ve Gülşehir

İlçelerinde yoğundur.

Nevşehir’in tarımsal üretiminde en geniş ekim alanı tahıllara ayrılmaktadır. Toplam

tahıl üretiminde önemli pay buğdayın, endüstri bitkileri içerisinde ise patatesindir.

Endüstri bitkileri içerisinde en önemli pay patates üretimindedir. Endüstri bitkileri için

kullanılan ekim alanlarının önemli bir bölümünde patates üretimi yapılmaktadır.

E. 3. 2 Arazi Problemleri

Kuru tarım yapılan arazilerde yaşlık problemi vardır. Çayır-meralarda çoraklık ve

yaşlık problemleri görülmektedir. Ayrıca su erozyonu da kuru tarım, bağ bahçe ve çayır

meralarda görülen bir problemdir.

(E) TOPRAK ve ARAZİ KULLANIMI, KAYNAKÇA


İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

F-FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER

F.1. Ekosistem Tipleri

F.1.1. Ormanlar

F. 1. 1.1 Ormanların Ekolojik Yapısı

İlimiz sınırları içerisinde bulunan alanların jeolojik yapısı neojendir. Toprak yapısı

genellikle granit, grandiosit, sianit ve volkanik oluşumlardan meydana gelir. Dolayısıyla

geçirgen bir nitelik taşımaktadır, orta ve hafif bünyeli topraklardır.

İlin yıllık yağış ortalamasının az olması ve iklimin karasal olması nedeniyle ormanlar

yeterli gelişmeyi gösterememektedir. Bunun yanında bakı özellikleri de etkili olmaktadır.

Güney bakılarda nem oranının az olması sebebiyle başarı oranı düşüktür.

http://www.wikipedia.org/search-redirect.php?language=tr&go=Go&search=%3C%2Fem%3Emera%3Cem%3E

46

F.1.1.2. İlin Orman Envanteri

Mülkiyetleri açısından Nevşehir Orman İşletme Şefliği sınırları içerisindeki ormanlar

Devlet Ormanı statüsündedir. İlde, Orman Genel Müdürlüğü tarafından işletilen ormanlardan

orman ürünleri ve orman dışı ürünler üretilmemektedir. Orman Genel Müdürlüğü tarafından

işletilen ormanlardan orman ürünleri ve orman dışı ürünler üretilmemektedir.

Hakim ağaç türleri meşe, sedir, ardıç ve karaçamdır. Nevşehir İli ormanlarında artan

bir yapı gözlenmektedir. Bunun sebebi ilk olarak yapılan ağaçlandırma çalışmaları, diğeri ise

halkın orman üzerinde azalan baskısıdır.

F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları

Nevşehir İli ormanlarının sağladığı yararlar konusunda yapılmış bir proje yoktur.

Ancak; yapılan çalışmalar kapsamında, sahalar koruma altına alınarak yaban hayatının

korunması ve gelişmesine katkıda bulunulmuş, yöre halkına sosyo-ekonomik yönden katkı

sağlanılmış, yapılan çalışmalarla toprak, erozyona karşı koruma altına alınmış, toprak

verimliliğinin artmasına zemin hazırlanmıştır. Bunların yanında iklim üzerinde olumlu

etkileride bulunmaktadır.

F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları

Yıl içerisinde programa alınan orman kadastro çalışmaları bulunmamaktadır.2/B ile

orman sınırı dışına çıkartılan alan yoktur.Şimdiye kadar 2/B olarak orman sınırı dışına

çıkartılan alan miktarı 8,0 ha dır.

Tescili yapılmış orman alanı miktarı 8454,9 ha dır. Mevcut özel orman yoktur.

İnşaatların yapılmasında orman alanlarının tabii vasıflarının korunmasına özen gösterilir.

F.1. 2. Çayır ve Meralar

İlde bulunan çayır ve meralar genellikle zayıf sınıf meralardır. Ot verimleri düşük olup

ağır otlatma baskısı altında bulunmaktadır. Kaliteli ot oranı çok düşüktür. Karşılaşılan en

önemli problem düşük yağış ve ağır otlatmadır.

İlimizde çayır ve meraların amenajman planları yapılmış ve 15 Nisan-15 Ekim

tarihleri arasında otlatma yapılması, diğer zamanlarda meraların dinlendirilmesi planlanmıştır.

Mera Kanunu kapsamında Hacıbektaş İlçesi Çiğdem köylerinde ıslah projesi yürütülmektedir.

F.1.3. Sulak Alanlar

Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamındaki faaliyetler için, Kızılırmak

yakın çevresinde yapılmak istenen faaliyetlerle ilgili olarak yönetmelik gereği

Bakanlığımızdan izin alınması gerekmektedir.

F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.)

Yükseltinin az olması yağışı azaltmış ve bu durum step (bozkır) bitki örtüsünü

yaygınlaştırmıştır. Karasal iklim bölgesinde olan İlimizde step yani bozkır bilgileri görülür.

F. 2. FLORA

F.2. 1. Habitat ve Toplulukları

Nevşehir, karasal iklim bölgesinde yer alması nedeniyle bitki örtüsü step(bozkır)

özelliği..gösterir.:Başlıca..bitki..türleri..arasında..gevenler,:kekik..türleri,::buğdaygiller,kangal

vb. dikenler sayılabilir. Bunların yanısıra genel alanda çok büyük bir paya sahip olmasa da

47

bozuk meşe baltalıkları, bozuk ardıç toplulukları yörenin tahrip görmüş doğal orman örnekleri

arasında sayılabilir. Keza son yıllarda yapılan ağaçlandırma çalışmaları sonucu elde edilen ve

sedir, karaçam, akasya, akçaağaç, dişbudak, badem vb. türlerin plantasyonu ile elde edilen

sahaları da yeni habitatlara örnek olarak vermek mümkündür.

Yine akarsu boylarında yetişen kavak, söğüt, iğde, ceviz ağaçlarının oluşturduğu bitki

toplulukları ile tarım amaçlı yetiştirilen asma türleri kayısı, badem, elma, armut vb. meyve

ağaçlarının oluşturduğu alanları da bitki topluluklarına örnek olarak vermek mümkündür.

F.2. 2. Türler ve Populasyonları

Bozkır(step) bitki türlerinin hâkimiyetinde olan yörede, çayır otları,geven

türleri,kekikler, buğdaygiller, dikenler populasyonların yoğunluğunu oluşturmaktadır.

Bunların..yanında...meşe...türleri,alıç,ahlat,ardıç,karaçam,sedir,akasya,akçaağaç,dişbudak,

söğüt, ceviz, asma türleri...ve.kavak ağaçlarının oluşturduğu az yoğunluklu populasyonlardan

da bahsetmek mümkündür.

F. 3. FAUNA

Bölgede başlıca habitat tipi antropojen steptir. İnsan populasyonunun hızla artması ve

biyotik faktörlere açık olması nedeniyle yaban hayatı arazi ve civarında çok fakirdir.

F.3.1. Habitat ve Toplulukları

Yörenin tarih boyunca birçok kültürlerin etkisinde kalarak yoğun tahripler görmesi,

doğal kaynak tüketimindeki bilinçsizlikler, iklimsel ve antropolojik etkenlerle birçok hayvan

türü yok olmuş birçoğu da yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakılmıştır. Bu yüzden ciddi

manada bir habitattan bahsetmek şu an için mümkün gözükmemektedir.

Ancak Kızılırmak’ın İlin tam ortasından geçmesi ve bu ırmağa bağlanan birçok akarsu

çevresinde yaşayan canlı türlerinin oluşturduğu küçük habitatlarla yine dağlık kesimlerdeki

ormanlık alanlarda,meralarda,tarım alanlarında yaşayan canlı türlerinin oluşturduğu genel

manada bozkırın her ortamda görülen türlerinin habitat ve topluluklarından bahsetmek

mümkündür.

F.3.2. Türler ve Populasyonları

Nevşehir ilinin genel coğrafi yapısı; dağlar, yüksek platolar,vadiler, çöl tabir edilen

düzlükler ve Kızılırmak yanında diğer küçük akarsularla sulanabilen araziler olmak üzere çok

değişkenlik göstermektedir.Bu değişkenliklere paralel olarak yörede yaşayan türler ve

bunların populasyonlarında değişiklikler görülebilmektedir.En çok rastlanılan türler; keklik,

bıldırcın, güvercin, sığırcık, serçe, karga, baykuş, şahin, kartalgibi kuş türleri ile su

kenarlarına gelen ördek, kaz gibi türlerdir. Memeli türleri olarak; kurt, çakal, tilki, tavşan,

porsuk, vaşak, yaban domuzu gibi türlerden bahsetmek mümkündür. Keza sürüngenler,

kemirgenler vb. diğer türlere baktığımızda da yılanlar,kertenkeleler,tarla fareleri,

kaplumbağalar en çok rastlanılan türler olarak sıralanabilir.

Populasyonlarla ilgili ciddi bir çalışma elimizde mevcut olmamakla birlikte dengeli bir

populasyon yapısından bahsetmek mümkün değildir. Zaman zaman her bir türün lehinde ve

aleyhinde değişimler yaşanmakta olup özellikle kuş türlerinde ciddi azalmalardan bahsetmek

mümkündür.

48

F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları

Yasalar çerçevesinde çalışmalar sürdürülmekte olup 4915 sayılı yasa ile yaban hayatı

ve avcılık çalışmaları disipline edilmeye çalışılmakta 5199 sayılı 2004 yılında yürürlüğe giren

ve ülkemiz için yeni sayılan Hayvanları Koruma Kanunu’nca da diğer hayvanlarla ilgili

yaşama haklarına yönelik çalışmalar yürütülmektedir.

F.3.3.1. Evcil Hayvanlar

İlimizdeki evcil hayvanlara yönelik sağlıklı bir envanter çalışması mevcut

olmadığından çalışmalar yavaş yürümektedir.

F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar

Bazı ilçelerde hayvan barınağı bulunsa da, çoğu ilçede barınak bulunmamaktadır. Halk

kedi ve köpek beslemekte olup, aşılama vb. bakımları hayvan sahiplerince yapılmaktadır.

Tablo F.1:Sahipli Hayvan Bilgileri

Belediye Adı Mevcut Durum

Karahasanlı Kasabada sahipli 120 adet köpek ve 75 adet kedi bulunmaktadır.

Nar Belediyede kaydı bulunan 75 adet sahipli köpek mevcut olup, koruma altındadır.

Avanos Belediyenin kayıt altına aldığı sahipli 510 adet köpek ile 352 adet kedi bulunmaktadır. Hayvanlar için sahipleri tarafından aşılatma ve kısırlaştırma çalışmaları yapılmaktadır.

Gülşehir Kedi, köpek, tavuk ve hindi bulunmakta olup, sahipleri tarafından aşılatılmaktadır.

Suvermez Kasabada sahipli 250 köpek ve 120 kedi bulunmaktadır.

Sarılar Kasabada sahipli 15-20 köpek ve 50-60 kedi bulunmaktadır.

İnallı Kasabada sahipli 50-60 adet köpek, 40-50 adet kedi bulunmakta olup İlçe Tarım Müdürlüğü tarafından aşıları yapılmaktadır.

Göre Kasabada sahipli 150 köpek ve 500 kedi bulunmaktadır.

Ovaören 250 adet sahipli hayvan bulunmaktadır.

Kavak Kasabada sahipli 200 köpek ve 100 kedi bulunmaktadır.

Tuzköy Kasabada sahipli 100 köpek ve 80 kedi bulunmaktadır.

Kaynak: Belediye Başkanlıkları,2011

F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar

Hayvan barınağı bulunan ilçelerde hayvanlara aşılama, kısırlaştırma vb.

yapılmaktadır.

Tablo F.2:Sahipsiz Hayvan Bilgileri


Başdere Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Nar Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Gülşehir Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Hacıbektaş Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kızılağıl Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Ortahisar Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Topaklı Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Mustafapaşa Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Suvermez Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır. Kasabada sahipsiz 100 köpek, 60 kedi bulunmaktadır.

Merkez Barınakta 75 adet köpek bulunmaktadır. Tedavi ve aşılamaları yapılmaktadır.Ayrıca belediye sınırlarında

500 adet sahipsiz köpeğin kısırlaştırmaları, aşılamaları ve bakımları yapılarak işaretlenmiş ve alındıkları

ortama bırakılmıştır.

Sarılar Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Ovaören Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kurugöl Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

İnallı Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

49

Göre Belediyeye ait hayvan barınağı yoktur. Aşılamavb. Tarım İl Müdürlüğünce yapılmaktadır.

Karasenir Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Göreme Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Acıgöl Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Karahasanlı Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Karapınar Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Karaburna Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kavak Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kanlıca Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kalecik Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Yazihüyük Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kalaba Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Gümüşkent Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Tatlarin Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Karacaşar Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Özkonak Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Abuuşağı Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Tuzköy Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.

Kozaklı Belediyeye ait hayvan barınağı bulunmamaktadır.


F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar

Evcil hayvanlarla ilgili ciddi bir tehdit yoksa da bazı türlerin sayısında İl genelinde

geçmişe nazaran çok ciddi bir azalma söz konusudur.(özellikle at,eşek gibi) Keza yaban

hayatındaki kuş türlerinin (keklik,bıldırcın,toy,güvercin,üveyik vb.) sayılarında azalmalar

olup, gerekli denetimler yapılarak önlemler alınmaktadır.

F.3.3.3. Hayvan Hakları İhlalleri

Tablo F.3: Hayvan Hakları İhlalleri Hakkında Bilgiler


Yazihüyük Anonslarla hayvanlara karşı kötü muamele edenlere para cezası uygulanacağı bildirilmektedir. Kaçak ve usulsüz

avcılıkla ilgili olarak halkı bilgilendirmeye yönelik anonslar yapılmaktadır.

Karahasanlı Kaçak avlanmayı önlemek için anonslar yapılmaktadır.

Başdere Kaçak ve usulsüz avcılık hakkında çalışmalar yürütülmektedir. Uyarı levhaları asılmaktadır.

Avanos Usulsüz avlanmayla ilgili Avcılar Klübü tarafından av yasağı vb. önlemler alınmaktadır. Hayvan hakları ihlalini

önlemek için anonslar yapılmaktadır.

Acıgöl İlçede yaban havyanı olmaması sebebiyle avcılık yapılmamaktadır.

Karapınar İlçede yaban havyanı olmaması sebebiyle avcılık yapılmamaktadır. Belediyeye konu ile ilgili şikayet ulaşmamıştır.

Gülşehir İlçede hayvan hakları ihlali, kaçak ve usulsüz avcılık yapılmamaktadır. Belediyeye konu ile ilgili şikayet ulaşmamıştır.

Hacıbektaş Hayvan hakları ihlalini önlemek için anonslar yapılmaktadır.

Kızılağıl Usulsüz avlanmayla ilgili olarak Jandarma tarafından denetlemeler yapılmaktadır.

Topaklı İlçede av alanı bulunmamaktadır. Belediyeye konu ile ilgili şikayet ulaşmamıştır.

Mustafapaşa Belediyeye konu ile ilgili şikayet ulaşmamıştır. Av mevsimi tarihlerine avcılar uymaktadır.

Suvermez İlçede av alanı bulunmamaktadır. Belediyeye konu ile ilgili şikayet ulaşmamıştır.

Merkez Basın ve yayın yoluyla kamuoyu bilgilendirilmektedir.

Özkonak Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Ovaören Basın ve yayın yoluyla kamuoyu bilgilendirilmektedir.

Kurugöl Kaçak ve usulsüz avcılara izin verilmemektedir

İnallı Kaçak ve usulsüz avcılara izin verilmemektedir.

Göre Hayvan hakları ihlalini önlemek için anonslar yapılmaktadır.

Karaburna Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Kavak Basın ve yayın yoluyla kamuoyu bilgilendirilmektedir.

50

Kanlıca Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Kalecik Basın ve yayın yoluyla kamuoyu bilgilendirilmektedir.

Gümüşkent Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Ortahisar Konu ile ilgili olarak seminer verilmektedir. İlçede avcılık yapılmamaktadır.

Karacaşar Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Abuuşağı Kaçak avcılık yapılmamaktadır.

Tuzköy Basın ve yayın yoluyla kamuoyu bilgilendirilmektedir.

Sarılar Kaçak ve usulsüz avcılık hakkında çalışmalar yürütülmektedir. Uyarı levhaları asılmaktadır.


F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği

5199 sayılı yasa ile birlikte özellikle belediyelere çeşitli yükümlülükler getirilmiş

başıboş ve sahipsiz hayvanlar için barınaklar yaptırılması istenmiş olup periyodik olarak bu

barınaklar takip edilmektedir.Yine Valiliklerde kurulan Hayvan Hakları Kurulu ve hem İldeki

hem de ülke genelindeki gönüllü kuruluşlarla işbirliği planlanmaktadır.

F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümdeki Bilgilerin İsteneceği

Alanlar

F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar

F.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu

Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat

Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”

İlimiz sınırları içerisinde “Göreme Tarihi Milli Parkı” 30.10.1986 Tarih ve

86/11135 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Milli Park olarak ilan edilmiştir.

F.4.1.2. 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman

Bakanlığı’nca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı

Yerleştirme Alanları”

İlimizde 3167 sayılı kanun uyarınca ayrılmış Yaban Hayatı Koruma ve Yaban ve

Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları bulunmamaktadır.

F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.

Maddesinin “a - Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”,

“Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun İle

3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun

Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında

Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar

Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 12.11.1999 gün ve 1123

sayılı kararı ve “Kapadokya Bölgesi” sit irdeleme ve derecelendirme çalışmaları ile İlimizde

bulunan sit alanları belirlenmiştir.

F.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal

ve Üreme Sahaları

İlimiz sınırları içerisinde su ürünleri istihsal ve üreme sahaları bulunmamaktadır.

F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su Kirliliği

Kontrol Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de

Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar

51

İlimizde bulunan içme ve kullanma suyu kaynaklarının Su Kirliliği Kontrolü

Yönetmeliğinin 17., 18., 19., ve 20. maddelerince tanımlanan alanlar bulunmamaktadır.

F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava

Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme

Bölgeleri”

Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. maddesinde tanımlanan “Hassas

Kirlenme Bölgeleri” İlimiz sınırları içerisinde bulunmamaktadır.

F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu

Tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar

İlimizde “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” bulunmamaktadır.

F.4.1.8. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar

Nevşehir’de Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alan bulunmamaktadır.

F.4.1.9. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler

Bu bölüm F.1.1. Ormanlar başılığı altında incelenmiştir.

F.4.1.10. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar

İlimizin denize kıyısı yoktur.

F.4.1.11. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında

Kanunda Belirtilen Alanlar

İlimizde zeytin üreticiliği yapılmamaktadır.

F.4.1.12. 4342 Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar

Bu bölüm F.1.2. Çayır ve Meralar başığı altında incelenmiştir.

F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak

Yürürlüğe Giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar

İlimizde bulunan Kızılırmak “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”

kapsamındadır.

F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması

Gerekli Alanlar (**)


Yürürlüğe Giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma

Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli

Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri,

“Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”

İlimizde “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi”

uyarınca koruma altına alınmış alan bulunmamaktadır.


Yürürlüğe Giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barselona

Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar

İlimizde Barcelona Sözleşmesi uyarınca koruma altına alınan alan bulunmamaktadır.

52

F.4.2.2.1. 23.10.1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan

“Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde

“Özel Koruma Alanı” Olarak Belirlenmiş Alanlar

İlimizde “Özel Çevre Koruma Alanı” yoktur.

F.4.2.2.2. 13.9.1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler

Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100

Kıyısal Tarihi Sit” Listesinde Yer Alan Alanlar

İlimizin Akdeniz’e kıyısı bulunmamaktadır.

F.4.2.2.3.CenovaDeklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has

Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal

Alanlar

İlimizin Akdeniz’e kıyısı bulunmamaktadır.


Yürürlüğe Giren “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2.

Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan

“Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar

Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1.ve 2. maddeleri

gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından koruma altına alınan, İlimizde 177 envanter

numarası ile tescilli Kapadokya Bölgesi “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen

kültürel, tarihi ve doğal alan olarak bulunmaktadır.


Yürürlüğe Giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme

Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca

Koruma Altına Alınmış Alanlar

İlimizde “Özellikli Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak

Alanların Korunması Sözleşmesi” uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır.

F.4.3. Korunması Gereken Alanlar (***)

F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan

Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri

Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.)

İlimizi de kapsayan “Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Aksaray Planlama Bölgesi 1/100 000

Ölçekli Çevre Düzeni Planı”nda, Avanos, Çat, Göreme, Sulusaray, Uçhisar, Ürgüp,

Mustafapaşa ve Ortahisar; Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesinde kalmaktadır.

Çevre Düzeni Planı’nda Hacıbektaş, Gülşehir, Sarıhıdır, Narköy, Güvercinlik, Göre

yerleşimlerinde kentsel sit alanı; Gülşehir, Karacaşar, Göre, Acıgöl, Tilköy, Karaburna,

Ovaören, Aksalur, Topaklı yerleşimlerinde arkeolojik sit alanı; Mustafapaşa, Başdere

yerleşimlerinde doğal sit alanı gösterilmektedir.

Çevre Düzeni Planı’nda Gümüşkent, Kavak, Kaymaklı, Suvermez, Yazıhüyük,

Derinkuyu, Karaburna, Taşkınpaşa, Topaklı yerleşimlerinde jeolojik sakıncalı alanlar

gösterilmektedir.

http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/index.php?belediyeid=127468




53

Ayrıca Çevre Düzeni Planı’nda Gümüşkent, Karakaya, Kozaklı yerleşimlerinde

kaplıca bulunduğu gösterilmektedir.

F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması

Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa

Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf İle, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının

Tamamı

İlimizde özel mahsul plantasyon alanı bulunmamaktadır.

F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun

veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde

6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların

Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler İle

Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan

Sulak Alan Kalan Yerler

İlimizden geçen Kızılırmak Nehri “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”

kapsamındadır.

F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları

Nevşehir ili sınırları içerisinde korunması gereken alan olarak göller, akarsular ve

yeraltısuyu işletme sahaları bulunmamaktadır.

F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye

Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı

Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz

Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar

İlimizde benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşum olarak “Kapadokya

Bölgesi” yer almaktadır. Bu alana ilişkin özellikler F.5.1. Milli Parklar başlığı altında

incelenmiştir.

F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın

Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden

Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar

İlimizde 6831 sayılı Orman Kanununa tabii korunması gereken mesire yerleri

bulunmamaktadır.

F.4. HASSAS YÖRELER KAPSAMINDA OLUP (*) BÖLÜMÜNDEKİ

BİLGİLERİN İSTENECEĞİ ALANLAR

F. 4. 1. 1.Milli Parklar

1.Alanın Resmi Adı:

“ Göreme Tarihi Milli Parkı”

2. Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dâhil):

İç Anadolu Bölgesi’nde, İlimiz sınırları içerisinde yer almaktadır. Milli Park sahası

içerisindeki Ürgüp, Göreme, Çavuşin, Uçhisar, Ortahisar ve Zelve yerleşimleri, dünyaca ünlü

54

Kapadokya mimarisi ve sokak dokusunu sergileyen, geleneksel yaşamın muhafaza edildiği

yerleşim birimleri olup bölgenin doğal zenginliğinin yanında, kültürel zenginliğini ve

peyzajını da ziyaretçilere sunmaktadır. Yerleşimlerdeki arkeolojik alanlar bölgenin yüzyıllar

öncesine dayanan geçmişine ışık tutarken aynı zamanda bir araştırma ve eğitim alanı

özelliğine sahiptir.

Tablo F.4: Göreme Tarihi Milli Parkı Coğrafi Durum

COĞRAFİ

BÖLGESİ İL İLÇELER KASABALAR

KÖYLER

ORMAN

İÇİ

KÖYLER

ORMAN DIŞI

İç Anadolu

Nevşehir

1. Merkez 1. Göreme - -

2. Uçhisar -

-

2. Avanos

- 1. Aktepe (Zelve)

- 2. Çavuşin

3. Ürgüp 1. Merkez

- -

2.Ortahisar -

-


Göreme Tarihi Milli Parkı’nın alanı 4 adet 1/25.000 ölçekli pafta üzerine

oturmaktadır. Bu paftalar;

1- Kayseri K 33 c 1,



4- Kayseri K 33 c 4 dür.

3.Alanı:

3.1 Toplam Alan (km2)

Göreme Tarihi Milli Parkı’nın toplam alanı 95,72 km2

dir.

Turizm Alanı: Bakanlar Kurulunun 23.09.1997 Tarih ve 97/9985 Sayılı Kararı ile

Nevşehir ve Çevresinde Turizm Alanı daraltılmasına gidilmiştir. Yapılan bu düzenlemeye

göre Göreme Tarihi Milli Parkı’nın tamamı Turizm Alanı içerisinde kalmaktadır. Milli Park

alanı içerisinde Turizm Merkezi bulunmamaktadır.

Sit Alanları ( Doğal, Tarihi, Arkeolojik, Kentsel ): Gayrimenkul Eski Eserler ve

Anıtlar Yüksek Kurulunca, 10.07.1976 gün ve A-69 sayılı kararı ile Kapadokya Bölgesi için

belirlenen doğal sit alanlarının irdelenmesine yönelik Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Kurulunun 12.07.1998 gün ve 891sayılı öneri kararına istinaden yapılan

değerlendirmeler sonucunda benimsenip 12.11.1999 gün ve 1123 sayılı karar ekinde sunulan

1/25.000 ölçekli sit alanlarını gösteren haritaya göre Milli Park alanının tamamı sit alanları

içerisinde kalmaktadır. Milli Park alanı içerisinde, 1nci Derece, 2nci Derece ve 3ncü Derece

Doğal Sit Alanları, Kentsel Sit Alanları ve 1nci Derece Doğal Sit Alanı ve Arkeolojik Sit

Alanı bulunmaktadır.

3.2. Kara Yüzeyi (km2)

“ Göreme Tarihi Milli Parkı” 95,72 km2dir. Toplam 9.572 ha alanı kapsayan Göreme

Tarihi Milli Parkı’nın içerisinde ormanlık ve sulak alan bulunmamakla birlikte 7.359,64 ha

tarım alanı ve 1.264,05 ha kayalık ve çalılık alan bulunmaktadır. Bunlardan tarım alanları

toplam Milli Park alanının yüzde 76,89’unu kaplarken, kayalık ve çalılık alanlar toplam

alanın yüzde 13,21’ini kaplamaktadır.

55

3.3. Su Yüzeyi (km2)

“Göreme Tarihi Milli Parkı”sınırları içerisinde su yüzeyi bulunmamaktadır.

3.4. Kıyı Uzunluğu (m)

“Göreme Tarihi Milli Parkı” sınırlarının su yüzeylerine kıyısı bulunmamaktadır.

4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı:

Sahanın Adı ve İdari Durumu

OR

MA

N V

E S

U

İŞL

ER

İ

BA

KA

NL

IĞI

BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ŞUBE MÜHENDİSLİKLER

ORMAN VE SU İŞLERİ

8.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

ORMAN VE SU İŞLERİ NEVŞEHİR ŞUBE

MÜDÜRLÜĞÜ

Ürgüp ,Avanos ve Göreme Milli Park

Şefliği

30.10.1986 tarih ve 86/11135 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Milli Park olarak ilan

edilmiştir.

Milli Park, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı(UNESCO) tarafından

6.12.1985 tarihinde 357. sırada “Göreme Tarihi Milli Parkı ve Kapadokya’nın Kayalık

Alanları” adıyla Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Listesine alınmıştır. Ülkemiz bu listede

bulunan 9 yerden birisi durumundadır.

6. Yerleşimler ve Nüfusları:

Göreme Tarihi Milli Parkı sınırları içerisinde bir ilçe (Ürgüp), üç kasaba (Göreme,

Uçhisar, Ortahisar) ve iki adet köy yerleşimi bulunmaktadır. Bu yerleşim yerlerinin 2000 yılı

nüfus sayımına göre toplam nüfusu 37.774’dir.Bu alanlardaki toplam yapılaşma alanı 422,79

ha.’dır. Bu alan toplam milli park alanının yüzde 4,42’sine karşılık gelmektedir.

7. Sosyo-Ekonomik, Kültürel, Tarihsel Özellikler:

Sosyo-Ekonomik Yapı:

Milli Park içerisindeki seyir noktalarında yörenin kültürünü yansıtan ve yöre

insanlarınca sergilenen el sanatlarını görme, inceleme ve satın alma imkânı bulunmakta iken

Milli Parkın etki alanında bulunan Avanos yerleşiminde çömlekçilik sanatı ile ilgili bilgi

edinilebilmekte, bireysel uygulamalar gerçekleştirilebilmektedir. Başta Ürgüp ve Göreme

olmak üzere Milli Park sahası içerisinde bulunan turistik restaurant ve eğlence yerleri

bölgenin erişilebilirliğinin yüksek olması nedeni ile sadece Milli Park sahası içerisine değil,

tüm çevre İllere hizmet verebilmektedir.

Kültürel ve Tarihsel Özellikler

a) Tarihi Özellikler:

Anadolu’da yayılmaya başlayan ilk Hıristiyanların bir kısmı büyük şehirlerden köylere

göç etmeye başlamışlardır. Kayseri’nin önemli bir din merkezi haline geldiği 4. Yüzyılda

kayalık Göreme ve çevresi önemli bir merkez haline gelmiştir.

Alan; volkanik tüften oluşmuş ilgi çekici manzara yapısı içerisinde Bizans kilise

mimarisi ve dinsel sanat tarihinden önemli bir devri sergilemektedir.

Bölgenin özelliklerinden dolayı burada yaşayanlar savaşların etkilerinden, merkezi

idarenin otoritesinden uzak kalmayı başarabilmişlerdir. Ana ulaşım yollarına uzaklığı ve

engebeli bir alan olması, gizlenmek isteyen veya dini inzivaya çekilenler için uygun korunma

yeri olmuştur. Manastır hayatı 3. yüzyıl sonları ile 4. yüzyıl başlarında başlamış ve hızla

56

yayılmıştır. Manastırlar, kiliseler, şapeller, yemekhaneler ve keşiş hücreleri, depo ve şarap

yapım yerleri bulunan mekânlar oyulmuş, duvar resimleri ile süslenmiştir.

Arkeolojik Özellikler:

Milli Park sahası içerisindeki Ürgüp, Göreme, Çavuşini, Uçhisar, Ortahisar ve Zelve

yerleşimleri, dünyaca ünlü Kapadokya mimarisi ve sokak dokusunu sergileyen, geleneksel

yaşamın muhafaza edildiği yerleşim birimleri olup bölgenin doğal zenginliğinin yanında,

kültürel zenginliğini ve peyzajını da ziyaretçilere sunmaktadır.

İlk çağ medeniyetlerinden kalan izler arasında arkeolojik kazılar sonucu değerli

eserlerin bulunduğu höyüklerin önemli bir yeri vardır. Kapadokya’da ilk medeniyetlere ait

önemli izler yer altı şehirleri, tümülüsler, yazıtlar ve Kapadokya tabletleridir.

Bölgedeki kilise ve manastırların başlıcaları şunlardır:

Göreme Açık Hava Müzesinde bulunanlar; Tokalı Kilise, Rahibeler Manastırı (Kızlar

Manastırı), Yılanlı Kilise (Aziz Onuphrius Kilisesi), Elmalı Kilise, Aziz Basil Şapeli,

Karanlık Kilise, Rahipler Manastırı, Çarıklı Kilise, Aziz Bardam Şapeli, Aziz Catherine

Şapeli’dir.

Göreme Kasabası içerisindeki ve vadi içlerindeki kiliseler ise; Kadir Durmuş Kilisesi,

Yusuf Koç Kilisesi, El-Nazar Kilisesi, Saklı Kilise, Kılıçlar Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi

(Kuşluk Kilisesi), Aziz Eustathius Şapeli, Yamalı Kilise, Eğri Taş Kilisesi, Eski Bacak

Kilisesi, Teodorus Şapeli, Derphanion Kilisesi, Madolyon Kilisesi, Çift yüzlü şapel, Ağaçaltı

Kiliseleri, Manastır Sütunlu Kilise ve Ala manastır Kilisesi’dir.

Bölgedeki diğer önemli kilise ve manastırlar ise; Ürgüp-pancarlık kilisesi, Ortahisar

Üzümlü Kilise, Direkli Kilise, Haçlı Kilise,Çavuşin–Vaftizci Yahya Kilisesi, Büyük

Güvercinlik Kilisesi, Güllüdere Kilisesi, Zelve Kilisesi’dir. Ayrıca Uçhisar Kasabası

içerisindeki Uçhisar Kalesinin zirvesinde Bizans dönemine ait mezarlar bulunmaktadır.

Şekil F.1:Uçhisar Kalesi

Kaynak:Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2011

57

c- Mitolojik Özellikler:

Bölgede mitolojik özelliğe sahip pekçok efsaneden en bilineni Amaz Köyü Göçü’dür.

Amaz, Ürgüp’ün iki köyü olan Yeşilöz ve Taşkınpaşa köyleri sınırlarında bulunan bir

mevkinin adıdır. Burada kayadan oyma harabeler bulunmaktadır.

Geçmiş dönemde o mevkiide Amaz köylüleri yaşarmış bunlar oldukça fakir bir hayat

sürermiş. O zaman komşu köy olan Damsa (Taşkınpaşa) köyü zengin köyü imiş. Bir de

beyleri varmış. Bu bey Damsa’ya sürekli büyük binalar yaptırırmış. Yalnız bunların

inşaatında, Amaz köylülerini zorla çalıştırır haklarını vermezmiş, bu köylüler Damsa’daki

inşaatlarda çalışmaktan kendi işlerine bakamaz olmuşlar ve daha da fakirleşmişler.

Kendilerine yapılan bu denli haksızlığa daha fazla tahammül edemeyen Amaz köylüleri

oradan göç etmeye karar vermişler. Akşamdan göç hazırlıklarına başlamışlar. Sabah yola

çıkarkende canlı bir tavuğun tüylerini yolarak bir kalburun altına koymuşlar Damsa’lılara;

“sizde bizi bu tavuk gibi yoldunuz” demek istemişler. Sabah Amaz köylülerini işe götürmek

için gelen Damsa beyi kalburun altındaki yolunmuş tavuğu görünce yaptığı işin yanlış

olduğunu anlamış. Ama iş işten geçmiştir. Oradan göç eden insanlar Şam’a kadar giderler.

Burada Amaz isminde bir mahalle kurarlar.

d- Etnoğrafik özellikler:

I ) El Sanatları:

Kapadokya’nın tarihi ve doğal zenginliği çağlar boyunca bölge insanı tarafından doğal

malzemelerle yoğrulup bütünleşmiş ve sanata dönüşmüştür. Kültürel mirası canlı tutmasının

yanında ekonomik bir getirisi de olan el sanatları, çömlekçilik, halı (kilim) dokumacılığı,

Çulfa (kaba kumaş dokumacılığı), el yapımı bebek üretimi ve onyx taş işlemeciliğidir.

Dokumacılık

Ürgüp, Avanos ilçelerinde dokuma sanatının bir türü olan halıcılık oldukça gelişmiştir.

Bölge halıları “istar” tezgâhında dokunmaktadır. Geleneksel tarz halılarda üç boy halı tipi

görülmektedir. Bunlar :

Sedir Halısı ( ince uzun )

Taban Halısı ( uzun ve geniş )

Seccadelik Halı ( küçük boy )dan oluşmaktadır.

Halılar, renkler bakımından çevrede bulunan doğal ( kök ) boyalardaki renklerle

parelellik gösterir. En çok bulunan renkler yeşilin tonları, siyah, kahverengi, sarı ve vişne

rengidir.Motif olarak daha çok geometrik ve madalyonlu kompozisyonlar tercih edilir.

Motifine göre belli başlı halı adları olarak göbekli, manikli, yılan bahçesi gibi çeşitlerini

sayabiliriz.

Nevşehir Taşı

XIX.yüzyıl Nevşehir evleri, yamaçlara ya kayaların oyulması suretiyle ya da kesme

taştan inşa edilmişlerdir. Bölgenin tek mimari malzemesi olan taş, yörenin volkanik

yapısından dolayı ocaktan çıktığında yumuşak olduğundan çok rahat işlenebilmekte ancak

hava ile temas ettikten sonra sertleşerek çok dayanıklı bir yapı malzemesine dönüşmektedir.

Kullanılan malzemenin bol olması ve kolay işlenebilmesinden dolayı yöreye has olan taş

işçiliği gelişerek mimari bir gelenek halini almıştır.

II) Yöresel Yemekler:

Yemek çeşitlerine baktığımızda, kullanılan malzeme ağırlıklı olarak yörede yetişen

patates, buğday, mercimek, nohut, fasulye, kabak gibi ürünlerden oluşmaktadır. Damak zevki

olarak doyurucu özelliğe sahip bulunan un ve et ürünleri genel tercihlerdir. Geleneksel

58

Nevşehir mutfağında, işler iki mekân içerisinde yürütülmektedir. Birincisi tandırın ve ocağın

bulunduğu çardak (tandırevi), ikincisi ise malzemelerin bulunduğu kayıt damıdır.

Nohutlu yahni, ayva dolması, zerde, zerde pilavı, etli mantı, aside, tandır fasulyesi,

tarhana çorbası, gendime yemeği, köftür, bulgur, yufka ekmek yöresel yemeklerdir.

Ayva Dolması

Ayvanın kabukları soyulup, içi oyulduktan sonra kıyma orta kıyılmış bulgurla

doldurulur. Pişerken de su ve pekmez katılır.

Zerde

Su içinde iyice pişirilen pirinç üzerine toz şeker dökülerek karıştırılır.

Zerde Pilavı

Bol suda pişirilmiş pirinç üzerine eritilmiş tereyağı dökülerek iyice karıştırılır.

Önceden hazırlanan zerde, pilav üzerine dökülür.

Kayısı Yahnisi

Genellikle bitirgen denilen tatlı kayısıdan yapılır. Eğer kayısı tatlı değilse, pişirilirken

içine pekmez katılır. Parça et veya kıyma ile kayısılar, çömlekte pişirilir.

Dolaz

Bir tatlı çeşididir. Yumurta, un, su bulamaç haline getirilir. Isıtılmış olan yağ içine

karıştırılarak pembeleşene kadar pişirilir. Sonra lengere alınıp, üzerine pekmez dökülerek

yenilir.

Aside

Un ve yağ kavrulduktan sonra pekmezle karıştırılarak lengerlerle (yayvan tabak)

dağıtılır.

Gendime Yemeği

Bir tavanın içine tereyağı konulur, soğan ve salçası konularak kavrulur. Bu karışımın

içerisine yarması katılarak biraz daha kavrulur. Diğer yanda kurutulmuş kemik çömleğin

altına konulur. Kurutulmuş haldeki yarma da eklenip, üstü basa su ilave edilir ve çömleğin

ağzı kapatılarak tandırda pişer.

Köftür Yapımı

Yapılacak miktara göre un ayrılır. Bakır leğende karıştıra karıştıra içine üzüm şırası

ilave edilir. Bu hali ile ocağa konur. Karıştırmak suretiyle koyulaşıncaya kadar pişirilir. Daha

sonra geniş bir tepsiye boşaltılıp, orada iyice soğuyuncaya kadar bekletilir. Soğuduktan sonra

baklava dilimi şeklinde kesilir ve güneşte kurutulur.

III) Mahalli Kutlamalar: Yörede düğünlerde yapılan geleneksel kutlamalar vardır.

Bayrak Kaldırma: Bu tören ile düğünün olacağı topluma haber verilir.

Kız Başı Yakma ve Övülme (Kına Gecesi):

Bölgede kutlanılan Mahalli Diğer Özel Günler ise;

1) Ürgüp Bağbozumu Festivali ve Şarap Yarışması

2) Ürgüp İlçesi / Aksalur Kasabası Kiraz Festivali (20 Haziran)

3) Nevşehir Türkmen Sofrası Şöleni (21 Eylül)

4) Avanos İlçesi Uluslararası El Sanatları Festivali

FAALİYETLER:

Sosyal - Kültürel Faaliyetler:

Şenlikler:

Nevşehir Türkmen Sofrası Şöleni (21 Eylül)

Nevşehir’ in İl Oluşu (20 Temmuz)

Festivaller:

Ürgüp Bağbozumu Festivali (3 – 5 / 4 – 6 Ekim)

Ortahisar Limon Festivali ( Haziran)

Aksalur Kiraz Festivali (20 Haziran)

59

Avanos Festivali (Kapadokya El Sanatları ve Sanat Günleri) (18 Haziran, 25 Haziran,

13 Ağustos, 28 Ağustos, 10 Eylül tarihlerinde olmak üzere beş gün )

Diğerleri: Yarışmalar –Limon Festivali / Ürgüp Şarap Yarışması (2-6 Haziran)

IV) Yöresel Giyim Tarzı: Kadınlar şalvar giyip, başlarına yemeni takarlar. Erkekler

ise günümüze uygun giyinmektedirler.

e- Antropolojik Özellikler:

f- Sosyolojik Özellikler: Kapadokya bölgesi dil ve anlatım bakımından

İçAnadoluBölgesinin özelliklerini taşır. Yerel ağız gelişme sürecinde geçirilen yönetsel ve

toplumsal değişimlerden, bunların etnik yapıda doğurduğu karışımdan izler taşır. Halkın

kullandığı dil kurallı Türkçeden bölgesel ağız olarak farklılaşır. Halk dilinde 20 ünlü, 43

ünsüz harf tespit edilmiştir. Uzun ve kırık hava grubunda da yeralan türküler yöreye özgü

türkülerdir. Geleneksel halk oyunları sınıflandırmasında Kapadokya Türkiye coğrafyasında

halay grubunda yeralır.

Nevşehir yöresinin geleneksel söz kesme, nişan ve düğün gelenekleri şehir

merkezlerinde sürdürülmekte, bu gelenekler böylece devam ettirilmektedir.

Estetik Kaynak Değerleri:

Peyzaj Özellikleri:Bölge doğa olaylarının oluşturduğu pek çok peyzaj güzelliklerine

sahiptir. İki adet örenyeri kapsamında olan ve bünyesinde kilise, şapel, manastır ve diğer kaya

oyma yaşam mekânlarının topluca bulunduğu Göreme Açık Hava Müzesi Örenyeri ve Zelve

Örenyeri’dir. Yörede doğal aşınma sonucu ortaya çıkan ve yöre halkı tarafından savunma

amaçlı kullanılan ve doğudan batıya doğru yöre halkı tarafından adlandırılan Başhisar

(Ürgüp) Kalesi, Ortahisar Kalesi ve Uçhisar Kalesi bölgedeki önemli görsel kaynak

değerlerindendir.

Eskiden rahipler vadisi diyede bilinen Paşabağı ise bölgedeki peribacalarının bir

değişik formu olan bir gövdeli üç-dört başlı peri bacası tipi ile farklı bir görsellik

kazandırmaktadır.

Şekil F.2: Paşabağı peribacaları

Kaynak:Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2011

Güneşin batışının seyredildiği Ortahisar Kasabasında bulunan Kızılçukur mevkiindeki

jeolojik oluşumların yapmış olduğu renk cümbüşü ile gün batımında kızıla dönüşen vadi ayrı

bir görsel değerdir.

60

Çavuşin’de yöre taşlarından yapılmış kayalara oyulmuş evler köye farklı bir mimari

kazandırmıştır. Güvercinleri ile birlikte Kayalara oyulmuş güvercinlikleri bir başka değerdir.

Göreme Kasabası ve yakınlarında bulunan vadilerdeki farklı formlardaki peri bacaları

Göreme Açık Hava Müzesi yolu üzerindeki Göreme harabeleri vadi içlerindeki kaya

mekanlara oyulmuş kiliseler ise bir başka güzellik taşır.

Uçhisar Kasabası Güvercinlik Vadisindeki sıralı üç veya dört katlı güvercinlikler

bölgenin yine önemli kaynak değerlerindendir.

Ayrıca bölge içerisinde yeralan Kızılçukur, Güllüdere, Bağlıdere, Zemidere ve Kılıç

yürüyüş vadileri vadi içerisindeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların sergilendiği bir

açıkhava müzesi görünümündedir. Ayrıca bu vadilerde bölgeye has pek çok bitki türüne

rastlamak mümkündür.

8. Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel):

8.1. İklim Özellikleri

İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak bölümünde yer alan Nevşehir İli sınırları

içerisinde kalan Milli Park alanında karasal iklim egemendir. Yaz ayları sıcak ve kurak, kış

ayları soğuk ve yağışlıdır.

8.2. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler)

Milli Park alanındaki en önemli jeomorfolojik oluşumlar “Peribacaları”dır. Eski

kütleler üzerinde sert, büyükce kaya parçaları (bazalt ya da ignimbrit) varsa, sözkonusu

parçalar herbir piramidin üstünde bir örtü veya baş gibi yer alarak altındaki sütunu su

süpürmesine (aşındırma) karşı korurlar. Ancak bu sütun biçimlerinin meydana gelmesi için bu

sert kayaçların bulunması da şart değildir. Üstleri bir kaya parçası ile korunmuş bu sütunlara

“Peribacası” denir. Milli Park alanındaki en ilginç peribacaları göreme, Zelve, Paşabağı, Kızıl

Devrent (Periler Vadisi), Kılıçlar Vadisi, Güllüdere Vadisi, Bağlıdere Vadisi, Güvercinlik ve

ZemidereVadilerindedir. Bu yerlerdeki peribacaları biçim, renk ve boyutlar açısından

farklılıklar göstererek etkileyici görünümler oluştururlar. Gövdeleri konik ya da silindirik,

simetrik ya da asimetrik, tek ya da ikili–üçlü bileşik gövdeli, başlıklı ya da başlıksız olan

çeşitleri vardır. Birbirine benzeyen peribacaları aynı yerde toplanırken, farklı kesimlerde

topoğrafya koşulları değiştiğinden biçimleride değişmektedir.

Biçim açısından peribacalarının gösterdiği farklılıklar gövdeyi meydana getiren kayaç

türüyle yakından ilgilidir. Gövde tek bir kayaç türünden oluşuyorsa koni biçimini alır. Yatay

tabakaların bulunduğu alanlarda peribacaları genellikle düzgün ve silindirik bir gövdeye

sahiptirler. Tabaka eğimi ile yamaç eğimi arasında belirli bir açı bulunuyorsa asimetrik

gövdeli peribacaları gelişir. Tüfleri örten lav akıntılarının bulunduğu yerlerde aşınma

sonucunda bu sert ve dirençli tabakanın çatlaklar boyu incelmesi ve sonra da ana tabakadan

kopması ile başlıklı peribacaları oluşmuştur. Bu tiplere örnek vermek gerekirse; Bağlıdere

Vadisinde silindir gövdeli ve başlıklı, Paşabağı Mevkiinde simetrik koni biçimli ve bitişik

gövdeli iki-üç başlıklı, Ürgüp Çatalkaya mevkiinde ikisi bitişik üç adet koni biçimli ve

başlıklı peribacaları sayılabilir.

Milli Park alanındaki renk çeşitliliğide biçim çeşitliliğinden geri kalmaz. Beyaz, sarı,

pembe, gri, siyah gibi açıklı–koyulu renkler çevrede çok etkileyici bir renk yelpazesi

oluştururlar. Bu renk farklılığına neden olanda yöredeki kayaç türlerinin kimyasal

bileşimindeki farklılıklardır. Beyaz riyolotik tüflerin yaygınlaştığı alanlarda, eğer yüzeyde

dirençli tabakalar yoksa “badlands topoğrafyası” (kırgı bayır) dediğimiz keskin veya yuvarlak

sırtlı biçimler geniş sahalarda bembeyaz dalgalar halinde yayılır. Sarımsı–beyaz peribacaları;

ayrışmış riyolit tüflerin, kırmızı ve pembe renkli olanlar ise riyolotik tüflerin yayılma

alanlarında görülür. Devrent Vadisinde yaygın olan pembe renkli peribacaları bu

61

vadiye‘Pembe Vadi’ adının verilmesine neden olmuştur. Kırmızı renkli peribacalarının

bulunduğu bir başka vadi ise ‘Kızılçukur’ olarak adlandırılmıştır.

Milli Park alanı içerisindeki peribacaları dışındaki jeomorfolojik oluşumlardan bir

diğeride doğal görünümlerin toplu olarak çok iyi seyredildiği kaleler mevcuttur. Halkın kale

adına yakıştırdığı,aslında aşınım sonucu ortaya çıkan ignimbritlerden oluşmuş, bulunduğu

zeminden yaklaşık 50 m. kadar yükselen Ortahisar ve Uçhisar Kaleleri (Tanık tepeler )’dir.

Bu iki kaleye göre daha doğuda bulunan ve eski adı ‘Başhisar’ olan Ürgüp Kaleside sahanın

içerisinde yeralmaktadır.

8.3. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil)

Yöreye özgü jeolojik doğal biçimler Üçüncü Jeolojik Zamanın ikinci yarısında,

Neojen adına verdiğimiz dönemde ( yaklaşık 25 milyon yıl önce ) oluşmaya başlamıştır. Bu

değişik manzaranın hazırlanmasında önce yerkürenin iç güçleri etkisini göstermiştir. İyice

sertleşmiş durumdaki yer kabuğu derinlemesine kırıklarla yarılmaya başlamıştır. Yer

kabuğunun derinliklerinde bulunan ‘‘mağma” adını verdiğimiz yarı akıcı kızgın maddeler, bu

kırıkların araladığı yarıklardan dışarı çıkarak öncelikle Erciyes, Hasan Dağı ve Melendizler

gibi volkan konilerini oluşturmuşlardır. Yörenin coğrafi yapısının mimarları bu volkanlardır.

Bu üç volkanik dağın püskürttükleri maddeler için tek baca yetmemeye başlayınca

çevrelerinde ikincil koniler (parazit koniler) oluşmaya başlamış ve yörede küçüklü büyüklü

yeni kraterler meydana gelmiştir. Bu ikincil konilerde çeşitli volkanik maddeler püskürtmeye

devam etmişlerdir.

Volkan bacalarından püskürtülen lav ve tüflerin günümüzde kapladığı alanın genişliği

gözönüne alındığında, bunların yalnızca Erciyes, Melendiz ve Hasan Dağından çıkıp yayıldığı

düşünülemez. Bu nedenlede bugün aşınım ile ortadan kalkmış başka volkanik merkezlerde

bölgenin oluşumunda etkinlik göstermişlerdir.

Volkanların, Milli Park alanındaki bugünkü coğrafya manzarasını vermeleri

bacalarından ve yan bacalarından attıkları maddelerle gerçekleşmiştir. Volkanlar her zaman

aynı büyüklükte ve aynı katılıkta maddeler fırlatmazlar. Dışarı attıkları maddeler gaz halinde

(fümeral safhası) olduğu gibi katı (piroklastik maddeler) ve akıcı maddeler (lav) halinde de

olabilir. Coğrafyada “piroklastik maddeler” dediğimiz katı maddeler ya kül ya da daha büyük

parçalar (lapili, volkan bombası) halinde fırlatılır. Milli Park alanı ve çevresine yayılmaya

başlayan volkanik malzeme içinde küllerin ve lavların özel bir yeri vardır. Yörede alabildiğine

uzanan ve her köşede karşımıza çıkan bu iki öge, renklerindeki zıtlıkla da hemen dikkati

çekerler. Beyaz ve sarımsı küller “tüf” adını verdiğimiz yumuşak kayaçları meydana

getirirken yarı akıcı madde biçimindeki lavlarda sert ve koyu renkteki kayaçları

oluşturmuşlardır. Küller, volkan bacalarından kendilerini fırlatan ilk hızlarının etkisiyle

dağıldıkları gibi, rüzgârlarda bu dağılıma yardımcı olmuşlardır. Savrulan küller, o günkü

topoğrafyanın elverişli yerlerinde ve özellikle sığ göllerinde yatay tabakalar halinde üst üste

yığılmışlardır. Zamanla kalınlıkları yüzlerce metreye bulan bu kül katmanları altında eski

temel arazi kaybolmuştur. Bu tabakanın bünyesinde tüften başka; tüffit, ignimbrit, lahar,

volkan külü, kil, kumtaşı, marn, aglomera ve bazalt gibi jeolojik kayaçlarda bulunmaktadır.

Milli Park alanındaki yüzey biçimleri, jeolojinin iç güçlerini dış güçlerin

tamamlamasıyla daha da çeşitlenmiştir. Bu kez oluşan biçimlerin aşınma evresi başlamıştır.

Devamlı ve bol yağışların egemen olduğu “Pluviyal Dönemde” geniş ölçüde aşınma biçimleri

ortaya çıkmıştır. Aşınmayı kolaylaştırıcı coğrafya koşulları bu alanda bir araya gelmiştir.

Örneğin: Kızılırmak Vadisi ile eski yayla yöresi arasındaki kot farkı; yörede yazla kış,

geceyle gündüz arasındaki sıcaklık farkının tüf yüzeyinde meydana getirdiği aşınma; ilkbahar

ve ‘kırkikindi’ yağmurlarının sağanak halinde düşmesi ve doğal bitki örtüsünün step (bozkır)

görünümünde yani ormansız olmasıyöredeki jeolojik yapının oluşmasına katkıda

bulunmuştur. Plato yüzeyinden Kızılırmak’a doğru eğimli yüzey arazi üzerinde birbirine

62

paralel uzanan vadiler, önce aralarında birtakım keskin sırtlar meydana getirmişler, daha sonra

bu sırtlar yanlardan gelen daha küçük yarıntılarla koniler, piramitler ve sütunlar biçiminde

parçalanmıştır.

8.4. Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal

kaynaklarda dâhil)

Andezitik ve riolitik bileşimde olan ve bazı seviyelerinde breş aglomeraları ihtiva eden

volkanik tüfler içinde yüzeye yakın kısımlarda fazla yaygın olmayan, gelişmemiş ve

muntazam olmayan bir çatlak sistemi vardır. Tüflerin poroziteleri orta derecededir. Bunların

bünyevi ve permeabilitesi yoktur. Çatlakların bulunduğu zonlarda bu çatlak sisteminin tesiri

ile lokal permeabiliteleri vardır. Kalınlıkları yüzlerce metreye bulmaktadır.

Volkanik tüfler içinde bulunan çatlaklardan tüfler içine sızan yağış ve yüzey akış

sularının çok az bir kısmı bu gelişmemiş, yaygın olmayan ve derinlere inmeyen çatlak sistemi

içerisinde toplanarak, tüflerin yeraltı suyunu tutmalarını bir nevi akifer özelliği göstermelerini

sağlamaktadır. Bu sular, topoğrafyanın çatlakları kestiği müsait yerlerden çıkış gözleri

bularak çok küçük debili kaynaklar halinde yeryüzüne çıkarlar.

8.5. Toprak Yapısı

Milli Park alanındaki toprakların büyük bir bölümü regesol topraklardır. Bu topraklar

derin, pekişmemiş mineral depozitler üzerindeki genç topraklardır. A ve C horizonları

oluşmuştur. A horizonu esas olarak mineraldir. Zayıf oluşumlu, kaba bünyeli, sığ veya orta

derin A horizonu C horizonuna belirli bir geçiş yapmaz. Ana madde bağlantısız depozitler,

volkanik tüf ve küllerdir.

Göreme Kasabası ile Çavuşin Köyüne ait arazinin bir bölümünde Kolüviyal topraklar

mevcuttur. Yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş (A) C

profilli genç topraklardır. Özellikleri bakımından daha çok çevredeki yukarı arazi topraklarına

benzelerse de ana materyalde derecelenme ya hiç yok ya da yetersizdir.

8.6. Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri,

endemik ve tehdit altındaki)

Flora:

Milli Park alanındaki geniş kapsamlı flora çalışması, 1989–1990 yıllarında Gazi

Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri ile Ankara Ormancılık

Araştırma Enstitüsü Silvikültür Bölüm Başkanlığı’nın ortaklaşa çalışması ile

gerçekleştirilmiştir.

Yapılan bu çalışma kapsamında alandan 1151 farklı bitki örneği toplanmış ve neticede

tür ve tür altı düzeyde toplam 674 takson tespit edilmiştir. İran–Turan floristik bölgesine dahil

olan Milli Park alanındaki türlerin fitocoğrafi bölgelere dağılım oranları şu şekildedir: Bu

türlerin 200 tanesi İran-Turan, 35 tanesi Akdeniz (15’i Doğu Akdeniz), 24 tanesi Avrupa-

Sibirya fitocoğrafi bölgelerine aittir. Ayrıca bu türlerin 116’sı Türkiye için endemiktir.

Endemik olan 116 türün 87 tanesi İran-Turan, 5 tanesi de Doğu Akdeniz floristik bölgesine

aittir. Diğer 24 endemik tür ise Türkiye’de daha geniş yayılışlıdır.

Geniş anlamda Milli Park vejetasyonu İç Anadolu Step formasyonu içerisinde yer alır.

Bu formasyonun çoğu bitkileri otsu olmasına rağmen, alanda yer yer seyrek de olsa kuraklığa

ve tahribata dayanıklı bodur Juniperus oxycedrus (Ardıç), Amygdalus orientalis (Yabani

Badem), Crataegus spp. (birkaç Alıç türü), Rhamnus spp. (Cehriler) gibi ağaçlar ve çalılar da

vardır. Diğer odunsu türlere çevresine göre daha nemli ve ılıman vadi içlerinde bol miktarda

rastlanılmaktadır. Bunlardan bazıları; Populus tremula (Titrek Kavak), Salix spp. (Söğütler),

Viburnum opulus(Kartopu), Colutea cilicia (Patlangaç), Lonicera etrusca (Hanımeli), Syringa

spp. (Leylaklar) gibi türlerdir.

63

Milli Park alanına ve yakın çevresine özgü bölgesel endemik olan iki tür tesbit

edilmiştir. Bunlar Astracantha kırshirica ve Astracantha talassea (İki Geven türü)’dır. Ayrıca,

Allium nevsehirense (Nevşehir soğanı) ve Onosma decorticans’ın bilim dünyasına tanıtıldığı

ilk tip örnekleri Göreme’den toplanmıştır. Milli Park alanında yetişen ilginç bir türaltı

taksonda Scrophularia libanotica var. nevshehirensis’tir. İlk defa Derinkuyu’dan toplanarak

tanıtılan bu salgı tüylü, kırmızı çiçekli varyete sadece Nevşehir yöresinde yetişmektedir.

Ekim ve ark.., tarafından 1989 yılında Türkiye’nin tehlike altında nadir ve endemik

bitkilerinin IUCN Red Data Book kategorilerine göre yapmış olduğu sınıflandırma

kapsamında, Milli Park alanında tesbit edilen 116 endemik türün 2’si “V” yani önlem

alınmazsa zarar görebilir kategorisine, 21 tanesi de “R” yani dar alanda yayılış gösteren,

nadir fakat tehdit altında olmayan bitkiler kategorisine girmektedir. Diğer endemikler (93 tür)

ise “n” kategorisindedir. Yani bunlar için şimdilik herhangi bir tehlike sözkonusu değildir.

Göreme Tarihi Milli Parkı alanında daha önce toplama yapan botanikçilerden

başlıcaları şunlardır: P. H. Davis etc. al., F. Sorger, M. Koyuncu et. al., Roper, Alava, K.

Karamanoğlu, A. Baytop, McNeill, Coode ve Jones’dur. Bunlardan Türkiye Florası adlıeserin

editörü olan P. H. Davis 19 Haziran 1952de Dodds’la birlikte, 31 Ağustos 1957de Hedge ile

birlikte ve 30 Nisan 1966da da Doroty Lygon’la birlikte olmak üzere farklı senelerde ve birer

günlük sürelerde Göreme ve çevresinden toplama yapmıştır.

Fauna:

Milli Park alanı ve çevresinin asırlar boyunca devamlı olarak iskân görmüş ve

kullanılmış olması nedeniyle bir miktar kuş ve memeli türünün kaybolmasına, diğerlerininde

habitatlarının ve sayılarının büyük ölçüde azalmasına sebep olmuştur. Ayrıca Milli Park

alanının ve çevresinin step karekteri göstermesi de sahadaki faunayı sınırlayıcı önemli bir

etkendir.

Milli Park alanında 5 tür sürüngen, 11 adet memeli türü ve 20 adet de kuş türü tesbit

edilmiştir. Milli Park alanında sucul yaşamın makro göstergesi olarak ikiyaşamlılar 2 tür ile

temsil edilmektedir. Bunun nedeni ise, Milli Park alanı içerisinde daimi su bulunduran

kaynağının olmamasıdır.

9. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri

varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb.)

Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu:

Milli Park alanındaki arazinin büyük bir bölümünün mülkiyeti özel şahıslara aittir.

Arazinin diğer bölümü de hazine arazisine aittir. Bölgenin 7.359,64 ha tarım arazisidir.

Ulaşım Olanakları:

Göreme Tarihi Milli Parkı’na İstanbul’dan Ankara-Aksaray-Nevşehir yada Ankara-

Kırıkkale-Kırşehir-Nevşehir bağlantılı çift şeritli asfalt devlet karayolu ile ulaşılabilmektedir.

İstanbul-Nevşehir arasındaki yol mesafesi 730 km, Ankara-Nevşehir arasındaki yol mesafesi

ise 276 km.’dir.İstanbul’dan ayrıca sahaya 35 km uzaklıkta bulunan Uluslararası Tuzköy

Hava Limanına Türk Hava Yollarının haftada uyguladığı 2 gün tarifeli seferleriyle de ulaşmak

mümkündür.

Sahaya komşu olan İllerle bağlantılı yolların tamamı asfalt ve çift şeritli devlet

karayoludur. Komşu İllerin sahaya olan uzaklıkları ise; Aksaray’a 75 km, Kayseri’ye 102 km,

Kırşehir’e 93 km, Niğde’ye 76 km ve Yozgat’a 204 kmdir. Milli Park alanına; batı ve güney

yönünde Ankara-Adana karayolundan Niğdeya da Aksarayüzerinden veyaAnkara-Kayseri

karayolundan Kırşehir ve Hacıbektaş üzerinden, doğu ve kuzeydoğudan ise Kayseri'den

Avanos'a ya da Ürgüp'e gelen karayolu ile ulaşılır.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ankara

http://tr.wikipedia.org/wiki/Adana

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ni%C4%9Fde

http://tr.wikipedia.org/wiki/Aksaray

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kayseri

http://tr.wikipedia.org/wiki/Avanos

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Crg%C3%BCp

64

Ayrıca turizm aktivitelerinin canlandığı ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında

Uluslararası Tuzköy Hava Limanına yurt dışı bağlantılı charter uçuşları da mevcuttur.

Havayolu ulaşımı Nevşehir Tuzköy Havaalanı ve Kayseri Erkilet Havaalanı ile

sağlanabilmekte iken demiryolu ulaşımı Kayseri’deki TCDD istasyonundan

sağlanabilmektedir.

Ziyaretçiler Milli park içerisinde ve yakınındaki yerleşim yerlerinde bulunan (Ürgüp,

Göreme, Ortahisar, Uçhisar, Avanos’ta) çok sayıdaki otel ve pansiyonda

konaklayabilmektedirler.

Saha içerisinde yüz civarında turistik tesisin yanında, Milli Parklar Genel

Müdürlüğü’ne ait idare ve ziyaretçi binası olarak “ Göreme evi” adlı bir de tesis mevcuttur.

Fotoğrafçılık için ilginç bir peyzaj sergileyen Milli Park sahasında doğal ve

bozulmamış vadilerde düzenlenen yürüyüş güzergâhlarında yürüyüş etkinliklerinin yanında

binicilik ve kampçılık etkinliklerine yönelik hizmetler de sunulmaktadır. Balonla dolaşmak

için dünyadaki sayılı mekânlardan birisi durumundaki Milli Park sahasında özel balon

şirketlerince düzenlenen balon gezilerine katılmak mümkündür.

10. Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı Alanlar, vb.):

Göreme Tarihi Milli Park alanı içinde turizm baskısından dolayı sorunlarla

karşılaşılmaktadır. Karşılaşılan başlıca sorunlar şunlardır:

• Mülkiyet Sorunları

• Kaçak Yapılaşma

• Plansız Yapılaşma

• Çevre Kirliliği

Göreme Tarihi Milli Park alanı içerisinde özellikle Göreme ve Uçhisar yörelerinde

bulunan peri bacalarının insanlar tarafından kullanımı engellendikten sonra bakımsızlıktan

kaynaklanan çatlaklar ve yıkılmalar oluşmaktadır.

(F) FLORA-FAUNA HASSAS YÖRELER, KAYNAKÇA

Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Belediye Başkanlıkları

G.TURİZM

G. 1. Yörenin Turistik Değerleri

Nevşehir’in de içinde yer aldığı Kapadokya Bölgesi’nin sınırları antik dönemde

güneyde Kilikya, kuzeyde Karadeniz, doğuda Malatya ve Elazığ, batıda ise Konya’ya kadar

uzanmakta idi. Günümüzde ise Kapadokya denilince Nevşehir, Niğde, Akasaray, Kayseri,

Kırşehir illerini kapsayan bölge akla gelmektedir. Dar anlamda ise Kapadokya ile Nevşehir

özdeşleşmiştir.

Bölgemizde ilk yerleşmeler Gülşehir ilçesi, Civelek Köyü, Civelek Mağarası

buluntularına göre M.Ö. 7000 yıllarına kadar inmektedir. Sırası ile Neolitik, Kalkolitik ve

Tunç Çağlarını yaşayan bölgede M.Ö. 2200-1800 yılları arasında Asur Koloni Çağı, 1800-

1200 yılları arasında da Hitit hakimiyeti egemen olmuştur. Daha sonra Frigler, Lidya, Pers

Helen, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı idareleri tarafından yönetilmiştir. Kapadokya (Katpatuka) adı, tarihi kaynaklarda ilk kez Pers Kralı 1. Darius’un Krallığı

Döneminde, MÖ 516 yılında Behistun Kayalıklarına kazıttığı yazıtta geçmekte olup, Cins

(güzel) atlar ülkesi anlamına gelmektedir.

65

Kapadokya,erken devir hristiyanlarının sığındıkları önemli bir bölgedir. Roma

idaresinin baskısından kaçan hristiyanlar için erozyonların oluşturduğu engebeli vadiler

sığınak olmuş ve burada kayaların oyulması sonucu çok sayıda kilise, manastır, yemekhane

ve kaya mekanlar inşaa edilmiştir.

MS 330 yılında Roma İmparatorluğunun hristiyanlara dinsel özgürlük vermesi sonucu,

Kapadokya da dini faaliyetler daha da yaygınlaşmış ve 4. yy. sonlarında bölgede manastır

hayatı başlamıştır.

Bölge, 1080 yılında Konya’yı başkent yaparak Anadolu Selçuklu Devletini kuran

Süleyman Şah’ın, 1082 yılında Kayseri’yi fethetmesi ile birlikte, Selçuklu Devleti Sınırlarına

dahil olmuştur.13. yy.ın başlarında Hacıbektaş Veli, Horasan’dan gelerek, bugünkü

Hacıbektaş ilçesinin yerinde kurulu bulunan Sulucakarahöyük’e yerleşmiş ve İslamiyet’in

Anadolu da yayılmasında büyük pay sahibi olmuştur.

1515 yılında Osmanlı İmparatoru Yavuz Sultan Selim, Dulkadiroğulları Beyliğine

son verince Bölge de Osmanlıların egemenliğine girmiştir.

Ülkemizde eski eser bilincinin artması ve bölgemize turistlerin gelmeye başlaması ile

birlikte 1952 yılında Göreme Açıkhava Müzesi, daha sonra da Zelve Örenyeri, Kaymaklı ve

Derinkuyu yeraltı şehirleri temizlenerek ziyarete açılmıştır. Örenyerlerinin ziyarete açılması ve ziyaretçi potansiyelinin artması, günümüze kadar

gelebilmiş eserlerin korunmasını ve restorasyonunu gündeme getirmiştir.Bölgedeki kaya

kiliselerinin onarımına Kültür Bakanlığı ve ICCROM uzmanlarınca 1976 yılında Tokalı

Kilisenin restorasyonu ile başlanmıştır.

Göreme Vadisi, UNESCO tarafından 1985 yılında Dünya Kültür Mirasına dâhil

edilerek bölgenin korunmasına yönelik faaliyetlerin başlamasına yönelik çalışmaların hız

kazanmasına neden olmuştur. Geçen süre zarfında 18 adet kilisede yenileme çalışmaları

yapılmıştır.

G. 1. 1. Yörenin Doğal Değerleri

Bölgemizde Göreme vadisi, Açık Hava Müzesi, Kadirak Deresi, Kızılırmak kıyıları,

Ballıkaya, Üzengi Deresi, Damsa Barajı gibi tarihi ve doğal güzellikleri bulunmaktadır. Şekil G.1:Açık Hava Müzesi

Kaynak: Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü,2011

66

Ürgüp, Göreme, Uçhisar, Çavuşini, Ortahisar ve Göreme’de bulunan güvercinlikler ve

kaya oyma depolar yörenin bozulmamış kültürel özellikleri ve geleneksel kırsal yaşamını

yansıtan alanlar durumunda olup ziyaretçilerin ilgisini çekecek niteliktedir.

Milli parkın ilgi çekici manzara yapısını oluşturan peribacaları ve peribacalarının

oyulmasıyla yapılan kilise, şapel ve benzeri mekânların bulunduğu Göreme Ören Yeri, Zelve

Ören Yeri, Uçhisar Kalesi, Ortahisar Kalesi, Temenni Tepesi, Ürgüp-Kayakapı Mahallesi,

Çavuşini Kilisesi, Kızılçukur Seyir Alanı, Paşabağı Mevkii görülmesi gereken yerlerdir.

Ayrıca Kızıl Çukur, Bağlıdere, Güvercinlik, Kılıçlar, Meskendir, Güllüdere, Çallıdere

Zindanönü ve Zemi Deresi Vadileri peribacalarının ve kaya oyma mekânların arasında

bölgenin doğal güzelliklerinin yaşanabileceği yerlerdir.

Bölge özellikle Bizans Dönemi’nde yoğun bir yerleşmeye sahne olmuş, Göreme,

Ürgüp ve Ortahisar dinsel merkezler olarak gelişmiştir. Bu devirlerde çok sayıda kaya oyma

mekânlar, kiliseler, şapeller, yeraltı şehirleri inşa edilmiştir. Kaya kiliselerini süsleyen freskler

Kapadokya Bizans sanatının önemli ürünleridir.

Şekil G.2: Fresk örneği

Kaynak: Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü,2011

Avanos’ta çok sayıda çanak çömlek atölyesi bulunmaktadır. Kızılırmak’ın getirdiği

kırmızı toprak ve milden elde edilen seramik çamuru Avanoslu seramik sanatçılarının elinde

şekil almaktadır.

Ayrıca Kızılçukur, Güllüdere, Bağlıdere, Zemidere ve Kılıç yürüyüş vadileri vadi

içerisindeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların sergilendiği bir açıkhava müzesi

görünümündedir. Ayrıca bu vadilerde bölgeye has pek çok bitki türüne rastlamak

mümkündür.

Kozaklı civarında çok sayıdaki tümülüsler, Roma Dönemi’ne ait olup Nevşehir

arkeolojisi için önemli yer tutmaktadır. Acıgöl’de ise M.Ö. VIII. yüzyıla ait yerleşim tespit

edilmiştir.

G. 1. 1. 1. Konum

Turistik kaynaklar Merkez İlçe, Uçhisar Kasabası, Ortahisar Kasabası, Nar Kasabası,

Göreme Kasabası, Çat Kasabası, Kaymaklı Kasabası, Mazı Köyü, Ürgüp İlçesi, Mustafapaşa

Kasabası, Derinkuyu İlçesi, Avanos İlçesi, Çavuşin köyü, Özkonak Kasabası, Hacıbektaş

İlçesi, Gülşehir İlçesi, Acıgöl ilçesi, Tatlarin Kasabası merkez ve mücavir alanları

içerisindedir.

G. 1. 1. 2. Fiziki Özellikleri

Bölgenin jeolojik yapısı Orta Anadolu’daki Hasandağ, Güllüdağ ve Erciyes’in

püskürttüğü lav ve küllerin oluşturduğu yumuşak tabakaların milyonlarca yıl boyunca yağmur

67

ve rüzgar tarafından aşındırılmasıyla ortaya çıkmıştır. Peribacaları gibi ilginç jeolojik yapının

yanısıra, kayalara oyulan yerleşim yerleri ender doğal ve kültürel merkezlerdendir.

Vadi yamaçlarından inen sel suları ve rüzgârın tüflerden oluşan bu yapıyı

aşındırmasıyla “peribacası” adı verilen ilginç oluşumlar ortaya çıkarmıştır. Sel suları

vadilerdeki çatlaklarda ve sert kayalarda oluşan kopuklarda yolunu bularak yamaçlardan aşağı

inerken vadide bulunan sürüklenebilir maddeleri yanında götürür, geride aşınmamış konik

şeklinde bazalt şapkalı şekiller ortaya çıkar.

G. 1. 2. Kültürel Değerler

Göreme Açık Hava Müzesi, Zelve Örenyeri, Çavuşin Ören Yeri başlıca ören

yerleridir. Bölgede çoğunluğu kaya oyma olmak üzere 400 civarında kilise bulunmaktadır.

Şekil G.3 : Zelve

Kaynak:Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü,2011

Avanos Saruhan Kervansarayı, Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Hacıbektaş-ı

Veli Külliyesi, Gülşehir Karavezir Külliyesi, Ürgüp’ te II. Rükneddin-i Kılıçaslan Külliyesi

ve Medresesi en önemli Türk İslam eserleridir. İlimizin başlıca kültürel varlıkları vadiler, peri

bacaları, yeraltı şehirleri, ören yerleri, kiliseler, hisarlar, kaleler ve Türk İslam eserleridir.

Kapadokya denilince akla ilk olarak Göreme vadisi gelmektedir. Merkez İlçe, Avanos,

Ürgüp ilçeleri sınırları içinde bulunan 5 kasaba, 10 köy, 25 vadi, peri bacaları, kiliseler ve

doğal güzellikler Göreme Vadisini oluşturmaktadır.

Uçhisar, Ortahisar ve Başhisar aynı zamanda kale görevini yerine getiren büyük peri

bacalarıdır.

G. 2. Turizm Çeşitleri

İlimizde kültür, sağlık, termal, doğa yürüyüşü, atlı doğa yürüyüşü, inanç turizmi,

sportif amaçlı turizm, golf, balon, eğlence, kongre turizmi gibi turizm çeşitleri yapılmaktadır.

Kültür Turizmi: Bölgemizde kültür turizminin alt yapısını kaya oyma kiliseler

(Göreme Tokalı, Elmalı, Karanlık, Çarıklı, Çavuşin Nicephoras Phocas, Mustafapaşa Aios

Vasilios, Gülşehir St. Jean Kilisesi, Tatlarin Kiliseleri), yer altı şehirleri (Kaymaklı,

Derinkuyu, Özkonak, Tatlarin, Mazı), Hacıbektaş Veli Külliyesi, Kervansaraylar

(Ağzıkarahan, Sarıhan), Selçuklu ve Osmanlı Dönemine ait diğer dini ve kültürel yapılar

(Taşkınpaşa Camii ve Medresesi, Damat İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi, Gülşehir Karavezir

Camii ve Külliyesi) oluşturmaktadır.

68

İnanç (Din) Turizmi:En yaygın olan turizm türüdür. Özellikle Göreme Vadisi, Zelve

Vadisi, Gomeda Vadisi ve Açıksaray Vadisi kilise ve manastırlar açısından zengin vadilerdir.

Ayrıca Hacıbektaş İlçesindeki Hacıbektaş Veli Türbesi de her yıl yüzbinlerce ziyaretçinin

gezdiği önemli turizm merkezidir.

Trekking (Doğa Yürüyüşü):Kızılçukur, Gomeda, Çat, Meskendir, Güvercinlik

Vadileri doğa yürüyüşleri ile ziyaretçilere daha yakından tanıtılmaktadır.

Eğlence Turizmi: Turistler için bölgesel özelliklere dayalı olarak yapılmış kaya oyma

restaurantlar mevcuttur. 10 adet restaurantta “Türk Gecesi” adı altında çeşitli folklor

gösterileri yapılmaktadır. Bu restaurantların bazıları 800 kişiye aynı anda yemek verebilecek

kapasitededir. Türk Gecesi yapılan restaurant sayısı 10 olup, bunların 6 tanesi Avanos İlçesi,

2 tanesi Uçhisar, 1 adeti Kavak ve 1 adeti Mustafapaşa Kasabasındadır.

Ayrıca sema gösterileri de yapılmaktadır. Özellikle Sarıhan Kervansarayında sadece

sema gösterisi yapılmakta ve yöremize gelen yabancıların büyük beğenisini kazanmaktadır.

Termal Turizmi: Kozaklı İlçesinde bulunan termal kaynak kaplıca turizmi açısından

çok büyük bir potansiyeldir. İlçede turizm ve belediye belgeli 30 adet otel ve motelde toplam

6.000 yatak mevcuttur. Son yıllarda turizm yatırımcılarının gözdesi durumunda bulunan

ilçede oteller yapılmaktadır.

İlçede 1996 yılında yapımı tamamlanan ve atıl durumdaki 250 yatak kapasiteli Fizik

Tedavi ve Hidro Termal Sağlık Merkezi’nin tadilatıve kesin kabulü yapılmıştır.

Son yıllarda turizm yatırımcılarının gözdesi durumunda bulunan Kozaklı ilçesinde, 4

ve 5 yıldızlı otel yapımına başlanılmış olup, bunlardan 5 yıldızlı 864 yataklı Rosa Resort

Oteli, 180 yataklı 4 yıldızlı Buğra Termal Dadak Otel ve 324 yatak kapasiteli 4 yıldızlı Grand

Termal Oteli ile 1200 yatak kapasiteli Belediye Belgeli Assos Termal, 470 yatak kapasiteli

Belediye Belgeli Diva İbis Oteli işletmeye açılmıştır.

Atlı Doğa Turizmi: Önemli turizm etkinliklerinden birisi de atlı doğa turizmidir.

Bölgedeki doğa harikası vadiler gelen ziyaretçilere at sırtında gezdirilerek farklı bir turizm

etkinliği gerçekleştirilmektedir. Güzergâhlar Avanos, Mustafapaşa, Gomeda Vadisi, Zelve,

Paşabağları, Sarıhan, Zemi Deresi, Kılıçlar Vadisi, Çat Vadisi, Devrent Vadisi ile Aksaray

Güzelyurt (Geveri)’a kadar uzamaktadır.

Şekil G.4: Atlı Doğa Gezisi

Kaynak: nevsehir.gov.tr

Spor ve Golf Turizmi:Turistik tesislerin alt yapısı sportif faaliyetlerin yapılması ve

büyük organizasyonların gerçekleştirilmesi için yeterlidir. Özellikle ulusal ve uluslar arası

şampiyonalar ve bazı profesyonel lig futbol kulüplerinin kamp çalışmaları için, spor salonları,

çim sahaları ve diğer spor alt yapısı yeterlidir.

69

Golf turizmi açısından Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2004 yılı içerisinde yaptığı

çalışma neticesinde 4 bölgede (Avanos, Çat, Mustafapaşa, Uçhisar) uygun yerler tespit

edilmiştir.

Şekil G.5: Golf alanı

Kaynak: nevsehir.gov.tr

Balon Turizmi: Kapadokya Bölgesinin doğal güzelliklerinin daha iyi görülebilmesini

sağlayan balon turizmi gelişmiştir. Özellikle yabancı turistler tarafından tercih edilen balon

turizmi ile sabah erken saatlerde balona binilerek güneşin doğuşu ve doğan güneşin

peribacaları üzerinde meydana getirdiği çeşitli ışık oyunları havadan daha net

görülebilmektedir.

Bölgemizde balon turizmi ile ilgilenen 15 firma ve bunların elinde de uçmaya hazır

90’a yakın balon bulunmaktadır. Balonlar 1 defada 20 yolcuya kadar taşıyabilmektedir.

Yapılan uçuşlar neticesinde bir sezonda yaklaşık 150.000 kişi uçurulmuştur.

Şekil G.6:Balonlar

www.nevsehir.gov.tr

Kongre Turizmi: İlimizde yer alan 4 ve 5 yıldızlı otellerin salonları düzenlenecek

kongre, seminer, konferans ve panel gibi faaliyetlerin yapılması için uygun durumdadır.

70

Ancak kapasite olarak yeterli değildir. Özellikle kış aylarında kongre turizmi bölge turizmi

için önemli bir kaynaktır.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2002 yılında kongre turizmine hizmet etmek üzere

Ürgüp’te yaklaşık 1000 kişi kapasiteli Uluslararası Kongre merkezi inşaatına başlanmıştır.

Belediyesince inşaatın tamamlanması halinde Uluslararası Kongre Merkezi Ankara’dan sonra

İç Anadolu ve Kapadokya Bölgesinin yegâne Kongre Merkezi olacaktır. Ayrıca Nevşehir

Belediye Başkanlığı tarafından çok amaçlı Kongre Merkezi inşaatı yapılmasına başlanmıştır.

G. 3. Turistik Altyapı

Tablo G.1: Bölgedeki Tesis, Yatak ve Acenta Sayıları

Belediye Belgeli Toplam Tesis Sayısı 222

Turizm Belgeli Toplam Tesis Sayısı 45

Yatırım Belgeli Toplam Tesis Sayısı (Devam edenler) 10

Turizm İşletme Belgeli Restaurant Sayısı 4

Bölgedeki Toplam Yatak Sayısı 22.616

Turizm Seyahat Acentası Sayısı 85

Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,2011

Tablo G.2: Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri

Tesis Adı Yeri Sınıfı Oda Yatak

Dedeman Oteli Merkez ***** 349 734

Altınöz Oteli Merkez **** 120 248

PeriTower Oteli Merkez **** 125 270

Lykia Lodge Kapadokya Merkez **** 146 291

Viva Oteli Merkez ** 54 108

Seven Hotel Merkez ** 24 48

Dinler Tatil Köyü Merkez **** 79 158

Hotel Zümrüt Cappadocia Merkez ** 30 60

Yıltok Oteli Avanos *** 178 356

Avrasyo Oteli Avanos **** 126 258

Altınyazı Otel Avanos **** 105 237

Crystal Kaymaklı Hotel Kaymaklı ***** 157 315

Turist Hotel Cappadocia Göreme **** 79 164

Çiner Oteli Göreme *** 42 87

Anatolian Houses Göreme ÖZEL 19 58

Kaya Otel Göreme ÖZEL 51 94

Miras Otel Göreme ÖZEL 8 16

Termalya Otel Kozaklı *** 128 332

Yapısel Otel Kozaklı ** 58 120

Rosa Resort Termal Otel Kozaklı ***** 230 864

Dadak Termal Hotel Kozaklı **** 89 178

Grand Termal Otel Kozaklı **** 162 308

Museum Hotel Uçhisar ÖZEL 30 73

Ataman Uçhisar Kaya Otel Uçhisar ÖZEL 72 145

Taşkonaklar Uçhisar ÖZEL 14 28

Argos In Cappadocia Uçhisar ÖZEL 33 66

Kral Oteli Ürgüp ÖZEL 30 60

Alfina Oteli Ürgüp ÖZEL 26 52

Kemerli Ev Pansiyon Ürgüp ÖZEL 9 18

71

Dinler Oteli Ürgüp ***** 172 344

Perissia Oteli Ürgüp ***** 194 717

Arkadaş Otel Ürgüp *** 67 111

Taşsaray Oteli Ürgüp **** 189 378

Yunak Evleri Ürgüp ÖZEL 27 58

Selçuklu Evi Ürgüp ÖZEL 20 46

Yusuf Yiğitoğlu Konağı Ürgüp ÖZEL 14 30

Surban Otel Ürgüp ÖZEL 31 62

Vera Salaberina Ortahisar ÖZEL 6 12

Alkapris Ortahisar ÖZEL 5 12

Yeni Yükseller Otel Ortahisar *** 57 117

Burcu Kaya Oteli Ortahisar **** 82 166

C&H Kapadokya Inn Oteli Ortahisar **** 160 329

Gomeda Oteli Mustafapaşa **** 131 268

Lamia Pansiyon Mustafapaşa PANSİYON 5 10

Gül Konakları Mustafapaşa ÖZEL 19 45

TOPLAM :45 3752 8451


G. 4. Turist Sayısı

İlimizde ziyarete açık 5 adet müze, 13 adet örenyeri mevcuttur. 2011 yılında toplam

ziyaretçi sayısı 2.511.904 olup, 20.515.199 TL gelir elde edilmiştir. Tablo G.3: Ziyaretçi Sayısı

2011 YILI ZİYARETÇİ DURUMLARI

AYLAR

ZİYARETÇİ DURUMU

PARALI PARASIZ SATILAN MÜZE

KART

MÜZE KARTLI

ÜCRETSİZ

TURSAB

İNDİRİMİ

GENEL

TOPLAM

OCAK 13.194 8.004 1.014 3.024 24.901 50.137

ŞUBAT 12.489 11.970 2.149 6.799 44.907 78.314

MART 47.610 26.768 7.316 16.608 163.245 261.547

NİSAN 49.110 30.936 6.902 21.095 120.285 228.328

MAYIS 63.103 65.099 11.976 37.037 129.406 306.621

HAZİRAN 49.810 40.475 7.421 21.131 88.169 207.006

TEMMUZ 69.722 46.101 11.657 28.184 77.896 233.560

AĞUSTOS 66.961 207.821 5.255 15.179 90.223 385.439

EYLÜL 75.684 40.031 7.979 27.346 138.490 289.530

EKİM 60.072 20.648 6.343 27.140 135.752 249.955

KASIM 28.461 13.770 4.662 23.010 73.609 143.512

ARALIK 13.664 8.001 3.304 10.193 42.793 77.955

TOPLAM 549.880 519.624 75.978 236.746 1.129.676 2.511.904


G. 5. Turizm Ekonomisi

İlimizde yaşayan halkın % 30’u turizm gelirinden istifade etmektedir. Buna karşılık

turizmle ilgili işletmelerde çalışan personeller, ev pansiyonculuğu, yerel halk bölgemizde

bulunan otel, pansiyon, acenta, turistik eşya satıcılarında çalışarak turizmden gelir

sağlamaktadırlar. Bunun dışında bölgede tarımla uğraşan halk da yetiştirdiği sebze ve

meyveleri, beslediği büyükbaş ve küçükbaş hayvanları pazarlayarak turizm gelirlerinden

istifade etmektedirler.

72

G. 6. Turizm-Çevre İlişkisi

İl merkezi, ilçe ve beldelerimizde işyeri tabelalarının belirli bir standartta yapılmaması

nedeniyle görsel kirlilik, özellikle şehir merkezinde yolların dar, sürücülerin bilinçsiz ve araç

sayısına göre otoparkların yetersiz kalması nedeniyle gürültü kirliliği mevcuttur.

Ayrıca kurulma aşamasındaki turizm konaklama tesislerine ÇED Yönetmeliğinde

belirtilen oda sayısına sahip olmaları halinde, gerekli izinler aldırılmaktadır.

(G) TURİZM, KAYNAKÇA



nevsehir.gov.tr

H-TARIM VE HAYVANCILIK

H. 1. Genel Tarımsal Yapı

İlimiz genelinde 538.630 ha lık arazinin, % 65,5 i 352.218 ha arazi ekilebilir

özelliktedir. Buğday, patates, şeker pancarı, çerezlik kabak, bakliyat üretilmektedir. Ayrıca

bağcılık ve meyvecilik de yapılmaktadır.

Tablo H.1:Genel arazi dağılımı

Arazi varlığı Alan (ha) %

EKİLEBİLİR ARAZİ 352.218 65,5

ORMAN ARAZİSİ 7.056 1,3

ÇAYIR MERA 71.624 13,2

TARIMA ELVERİŞLİ

OLMAYAN ARAZİ 107.732 20

TOPLAM ARAZİ 538.630 100 Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2011

Tablo H.2: Ekilebilir Arazi Dağılımı

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2011

Ürün Kategorileri Alan (Da) %

Tahıllar 2.184.303 62,0

Endüstri Bitkileri 41.194 1,0

Baklagiller 63.685 1,0

Yem Bitkileri 53.476 1,0

Yumru Bitkileri 93.011 2,0

Yağlı Tohumlar 6.693 0,1

Sebze Ekilişleri 151.647 10,0

Bağ Sahası 182.787 5,0

Meyve Ağaç Sayısı 961.512 Adet 32.531 0,9

Nadas Alanı 588.198 14,0

Tarıma Elverişli Kullanılmayan Arazi 124.653 3,0

TOPLAM 3.522.178 100,0

73

Tablo H.3: Önemli Tarım Ürünleri Üretim Bilgileri

Cinsi Ekiliş Alanı (Da) Üretim (Ton) Ort. Verim (kg./Da.)

BUĞDAY 1.301.297 501.235 385,2

PATATES 77.510 321.302 4145,3

BAĞ 182.787 125.876,00 716,2

ŞEKER

PANCARI

41.132 251.058 6103,7

ÇEREZLİK

KABAK

139.062 10.945 78,7

BAKLİYAT 63.685 7.880 -


Ekiliş alanı olarak buğdaydan sonra en çok ekimi yapılan patatestir. Bağcılık Nevşehir

tarımında önemli bir yere sahiptir. Merkez, Avanos, Ürgüp, Gülşehir ve Acıgöl ilçelerinde

yoğunlaşmıştır.

Yaş üzüm Taskobirlik tarafindan, büyük kısmı özel şarap fabrikaları, sirke ve pekmez

imalathaneleri tarafindan alınmaktadır. Bir kısmı da iç piyasada ve komşu illerde sofralık

olarak tüketilmektedir. Çerezlik kabak üretimi Gülşehir, Acıgöl ve Merkez İlçeye bağlı

köylerde yoğun olarak yapılmaktadır.

İlimizde hayvancılık daha çok küçük aile işletmesi olarak yapılmakta olup, son

yıllarda destekleme çalışmaları ile büyük işletmeler kurulmaya başlanmıştır. Büyük ve küçük

baş hayvanlardan elde edilen sütün bir kısmı süt ve süt mamulleri üretim tesislerinde işlenerek

piyasaya sunulmaktadır.

Tablo H.4:Hayvansal Ürün Miktarları

Ürünler Yıllık Üretim Miktarı

(Ton, adet)

SÜT 114.753,5 ton

ET 2.863 ton

YAPAĞI 62 ton

YUMURTAA 214.426.875 adet

BAL 123,9 ton

BAL MUMU 2,7 ton Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2011

İlimiz tarımında ve hayvancılığında makinalaşma ileri bir safhada olup, tüm tarım

kollarında toprak işlemeden hasada kadar birçok işlem makina ile yapılmaktadır.

Tablo H.5: Tarım Alet Makina Sayıları

TARIM ALET-MAKİNE SAYILARI:2011 YILI

ALET MAKİNA ADET ALET MAKİNA ADET

Traktör 16.400 Derin kuyu Pompası 4.653

Biçerdöver 505

Seyyar Süt Sağım

Makinesi 4.796

Batöz (Sap döver

harman mak.) 1.270 Selektör 47

Mibzer 4.110

Kulaklı Traktör

Pulluğu 16.227

74

Kimyevi Gübre

Dağıtıcısı 10.344

Hayvanla ve Traktörle

Çekilen Ara Çapa

Makinesi 1.617

Sırt Pülverizatörü 13.035 Hayvan Pulluğu 980

Kuyruk Milinden

Hareketli Pülv. 7.928 Yağmurlama Tesisi 5.405

Motopomp (Elektrikli) 3.322 Balya Makinesi 51

Motopomp (Termik) 1.400 Mısır Slaj Makinesi 82


Patates

İlimizde 2011 yılında üretilen 321.302 ton patatesin büyük bir bölümü iç piyasada

tüketilmektedir. Ekiliş alanı olarak buğdaydan sonra en çok ekimi yapılan patates,Türkiye

üretiminin %10’unu teşkil etmektedir.

Bağcılık

Nevşehir tarımında önemli bir yere sahiptir. 182.787 da. bağ sahası Merkez, Avanos,

Ürgüp, Gülşehir ve Acıgöl ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Yaş üzümün büyük bir kısmı

Taskobirlik’e ait pekmez fabrikası, şarap fabrikaları, sirke ve pekmez imalathaneleri

tarafından alınmaktadır. Bir kısmı da iç piyasada ve komşu illerde sofralık olarak

tüketilmektedir.

Şeker pancarı

İlimiz 2011 yılı üretimi 251.058 ton olup, elde edilen ürünün tamamı Kayseri ve

Niğde bor şeker fabrikaları tarafından alınmaktadır.

Çerezlik kabak

Gülşehir, Acıgöl ve Merkez ilçeye bağlı köylerde ekimi yoğun olarak yapılmaktadır.

Üretim miktarı olan 10.945 tonun tamamı iç ve dış piyasada tüketilmektedir.

H. 2. TARIMSAL ÜRETİM

H. 2. 1. Bitkisel Üretim

H. 2. 1. 1. Tarla Bitkileri

H.2.1.1.1. Buğdaygiller

İlimizde 2011 yılında üretilen buğday miktarı 501.235 tondur. Bu miktarın % 45 i un

fabrikalarında değerlendirilmektedir.

H.2.1.1.2. Baklagiller

İlimizde toplam bakliyat üretimi 7.880 ton olup tüccarlar tarafindan alinip iç piyasada

tüketilmektedir.

H. 2. 1. 1. 3. Yem Bitkileri

İlimizde yem bitkilerinin ekim alanı 53.476 da’dır.

H. 2. 1. 1. 4. Endüstriyel Bitkiler

İlimizde 2011 yılında 251.058 ton şeker pancarı, 321.302 ton patates yetiştirilmiştir.

H. 2. 1. 2.Bahçe Bitkileri

H. 2. 1. 2. 1. Meyve Üretimi

75

32.531 da meyvecilik sahası, Gülşehir, Avanos ve Ürgüp ilçesi köylerinde

yoğunlaşmıştır. Ceviz, kayısı, zerdali, erik, elma (amasya ve starking cinsi), armut, kiraz gibi

meyve ağacı çeşitleri fazla olup, ekonomik değere haizdir.

Tablo H.7: Meyve Üretim Miktarı

Ürün Adı Meyvelik Toplam

Alanı (Dekar)

Meyve Veren

Ağaç Sayısı

Üretim

Miktarı

(Ton)

Sert Kabuklular 2.528 34.750 1.133,1

Badem 610 12.320 126,4

Ceviz 1.908 22.430 1.006,7

Antep fıstığı 10 - -

Taş Çekirdekliler 7.411 338.552 6.017,4

Erik 80 39.460 923,5

İğde 40 16.010 112,9

Kayısı 4.493 133.282 2.156,6

Kiraz 363 14.270 393,3

Şeftali 100 8.880 85,0

Vişne 635 22.900 470,8

Zerdali 1.700 103.750 1.875,3

Üzümsü Meyveler 117 5.520 361,9

Dut - 5.520 117,9

Çilek (örtüaltı dahil) 117 - 244,0

YUMUŞAK ÇEKİRDEKLİLER 8.853 574.647 7.993,1

Elma(Golden) 1.061 69.912 1.730,9

Elma(Starking) 1.344 86.755 1.754,3

Elma(Amasya) 3.402 163.110 1.509,3

Elma(Grannysmith) 421 7.775 115,0

Elma(Diğer) 1.437 84.325 1.489,1

Armut 898 128.570 1.079,8

Ayva 290 34.020 312,0

Muşmula - 180 2,7

TOPLAM TOPLU MEYVELİK

ALANI (da):

18.909


Ayrıca şaraplık bağ da fazla olup, özellikle Gülşehir ve Ürgüp İlçeleri ve köylerinde

bağ sahaları fazladır.

Tablo H.8: Bağcılık bilgileri

Bağ Cinsi Meyve Vermeyen Yaşta

Bağ Alanı (Dekar)

Meyve Veren

Yaşta Bağ Alanı

(Dekar)

Üretim Miktarı

(Ton)

Sofralık 950 57.800 39.541

Kurutmalık 740 67.000 38.769

Şaraplık 6.310 90.620 58.283

TOPLAM BAĞ ALANI (da) : 8.000 215.420 136.592,5


H. 2. 1. 2. 2. Sebze Üretimi

İlimizde ekim alanı açısından fasulye, sivri biber, sofralık ve salçalık domates, çerezlik

kabak, patlıcan, soğan ve ıspanak yetiştirilmesi fazladır.

76

Tablo H.9: Sebze üretimi

ÜRÜN ADI EKİM ALANI

(Dekar)

ÜRETİM MİKTARI

(Ton)

BAKLAGİL SEBZELERİ 631,00 448,10

Fasulye 631,00 448,10

MEYVESİ YENEN SEBZELER 145.655,00 33.128,50

Bamya 12,00 3,40

Biber(Dolmalık) 170,00 262,00

Biber(Sivri) 645,00 1.033,50

Domates (sofralık) 2.445,00 11.438,50

Domates (salçalık) 860,00 4.355,00

Hıyar (sofralık) 670,00 1.700,00

Hıyar (turşuluk) 60,00 110,00

Kabak (Çerezlik) 138.750,00 10.462,00

Karpuz 975,00 1.635,00

Kavun 655,00 1.211,50

Patlıcan 413,00 917,60

SOĞANSI YUMRU KÖK SEBZELER 545,00 516,30

Havuç 16,00 17,80

Sarımsak(Taze) 20,00 10,00

Soğan(Taze) 480,00 439,50

Kırmızıpancar 1,00 1,00

Yerelması 3,00 3,00

Bayır Turp 15,00 30,00

Kırmızı Turp 10,00 15,00

YAPRAĞI YENEN SEBZELER 313,00 432,90

Ispanak 139,00 155,40

Beyaz Lahana 41,00 105,00

Kırmızı Lahana 10,00 20,00

Göbekli Marul 33,00 58,00

Kıvırcık Marul 17,00 22,00

Pırasa 50,00 60,00

Nane 10,00 5,00

Maydanoz 13,00 7,50

TOPLAM SEBZE EKİM ALANI (da): 147.144,00


H.2.1.2.3. Süs Bitkileri

İlimizde süs bitkileri ekimi ve pazarlaması yapılmamaktadır.

H. 2. 2. HAYVANSAL ÜRETİM

İlimizde hayvancılık daha çok küçük aile işletmesi olarak yapılmakta olup, son

yıllarda bakanlığımız destekleme çalışmaları ile büyük işletmeler kurulmaya başlanmıştır.

H. 2. 2. 1. BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK

SIĞIR VARLIĞI 2011 yılı

SIĞIR IRKI

2 YAŞINDAN

KÜÇÜK

DANA,TOSUN

VE DÜVE

2 VE DAHA

YUKARI

YAŞTA

(İNEK)

2 VE DAHA

YUKARI YAŞTA

(BOĞA-ÖKÜZ)

TOPLAM IRKLARIN

ORANI (%)

SAF KÜLTÜR 15.093 13.101 567 28.761 45

KÜLTÜR MELEZİ 17.769 15.012 746 33.527 52,4

YERLİ 977 632 73 1.682 2,6

TOPLAM 33.839 28.745 1.386 63.970 100


77

H. 2. 2. 2. KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK

KOYUN - KEÇİ VARLIĞI 2011 yılı

CİNSİ

1 YAŞINDAN 1 VE DAHA 1 VE DAHA

TOPLAM

KÜÇÜK DİŞİ

YUKARI

YAŞTA

YUKARI

YAŞTA

VE ERKEK (DİŞİ) (ERKEK)

KOYUN 15.186 57.996 1.634 74.816

Koyun merinos 70 20 90

KIL KEÇİSİ 1391 4.788 220 6.399

TOPLAM 16.647 62.804 1.854 81.305


H. 2. 2. 3. KÜMES HAYVANCILIĞI (KANATLI ÜRETİMİ)

Tablo H.12: Kümes Hayvancılığı Bilgileri

CİNSİ ADEDİ

Tavuk 752.375

Hindi 4.965

Ördek 2.069

Kaz 2.473

TOPLAM 761.882 Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2011

H. 2. 2. 4. SU ÜRÜNLERİ

İlimiz Avanos İlçesinde 1 adet su ürünleri üretim tesisi olup yılda 10 ton sazan balığı

üretim kapasitesi ile çalışmaktadır.

H. 2. 2. 5. KÜRK HAYVANCILIĞI

İlimizde kürk hayvancılığı yapılmamaktadır.

H. 2. 2. 6. ARICILIK VE İPEKBÖCEKÇİLİĞİ

İlimiz genelinde ipekböcekçiliği ile ilgili herhangi bir çalışma yoktur. Arıcılık yapan

işletme sayısı 473, üretilen bal miktarı 111,97 ton, balmumu üretimi ise 895 kg dır. Balın

pazarlanması, genelde perakende olarak yapılmaktadır. Balmumunun değerlendirilmesi ise

petek imal eden işletmelere veya ilaç satan bayilere verilerek yeni petekle takas etmek

şeklinde olmaktadır.

İlimizde çiçek balı üretilmekte, çam balı üretilmemektedir. Organikarıcılıkla ilgili

herhangi bir çalışma yoktur. Bu konuda zaman zaman çiftçiler bilgilendirilmektedir.

Tablo H.13: Arıcılık Bilgileri

CİNSİ ADEDİ

Arıcılık

İlkel Kovan 299

Fenni Kovan 12.078

TOPLAM 12.377


78

H. 3. ORGANİK TARIM

İlimizde organik tarımın yaygınlaşması ve geliştirilmesi için çiftçi eğitim toplantıları

düzenlenerek, Merkez ve ilçelere bağlı köylerde üreticiler ve çiftçiler bilgilendirilmektedir.

Hem tüketicilere hem de yöredeki çiftçilere, organik tarımla üretilen ürün tüketiminin

özendirilmesi ve güvenli gıda konularında basın ve yayın aracılığıyla bilgi akışı

sağlanmaktadır. Özellikle organik tarım potansiyeli oluşturabilecek arazilerde ekim

alanlarının ve üretim miktarlarının arttırılması planlanmaktadır.

H. 4. TARIMSAL İŞLETMELER

H. 4. 1. KAMU İŞLETMELERİ

İlimizde tarımsal üretim yapan kamu işletmesi bulunmamaktadır.

H. 4. 2. ÖZEL İŞLETMELER

Büyük ve küçükbaş hayvanlardan elde edilen süt 114.753,5 tondur. Bu miktarın bir

kısmı süt ve süt mamulleri üretim tesislerinde işlenerek piyasaya sunulmaktadır. Geri kalan

kısmı süt, yoğurt, tereyağı ve peynir olarak değerlendirilip satılmaktadır.

H. 5. TARIMSAL FAALİYETLER

H. 5. 1. PESTİSİT KULLANIMI

Bağ küllemesinde toz kükürt 80-73-92-98 lik dozlarda, dekara 2-6-8 kg olarak 3

tekerrürle kullanılır. Bağ salkım güvesi için azinphos methyl 25 lik doz 200gr/100 Lt su,

parathion methyl 360 Gr/Lt 100gr/100 Lt suya kullanılır.

Patates böceği için imidochlorpid 100 kg tohum 30 g, azinphos methyl 25 Lik doz

200gr/100 Lt suya; patates mildiyösü için propineb 70 200 Gr/100 Lt suya, bakırlı ilaçlar 300-

500 garası 100 Lt suya; tahıllarda yabancı otlar için 2,4d dimethylamin 50 Ec dekara 160-200

g; hububatta sürme-rastık için; tohum ilaçlaması carboxin Wp 100 kg tohuma 150 g ilaç

kullanılır.

H. 5. 2. GÜBRE KULLANIMI

İlimiz tarımında ve hayvancılığında makinalaşma ileri bir safhada olup, tüm tarım

kollarında toprak işlemeden hasada kadar bir çok işlem makina ile yapılmaktadır. İlimizde

8.857 adet gübre dağıtıcısı bulunmaktadır.

H.5.3. Toprak Kullanımı

5403 sayılı Toprak Koruma Kanunu çerçevesinde hareket edilmektedir.

(H) TARIM, KAYNAKÇA

Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

79

I. MADENCİLİK

I. 1. Maden Kanunu’na Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler

NEVŞEHİR İLİ DOĞAL KAYNAKLAR POTANSİYELİ MADENİN CİNSİ İLÇE KÖY MEVKİ

METALİK MADENLER

Bakır Avanos ÇatalarkaçTepe

Manganez Ürgüp Boyalı, Karlık

ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER

Kaolen Avanos BeşağılınDölek

Oniks Ürgüp Sarıhıdır

Perlit Acıgöl Merkez (Güneydağ) (Kaleci T.), Karapınar Bld. (Korudağ),

Boğazköy (Kocadağ), Tepeköy,

Perlit Merkez AlacaşarKöyü

Perlit Derinkuyu KayırlıKöyü (Bozdağ), KömürcüKöyü (B.Göllü D, K.Göllü D.)

Pomza Derinkuyu Aşıklıdağ

Pomza Merkez ÜçhisarKöyü, KavakKöyü

Pomza Ürgüp Ortahisar

Tuz Gülşehir Tuzla

Kaynak: MTA, 2011

I. 1. 1. Sanayi Madenleri

Bölge jeolojisi nedeniyle endüstriyel hammaddeler açısından büyük bir enginliğe

sahiptir. Bölgedeki yoğun volkanik faaliyetler sonucunda oluşan valkanik ürünler,

Nevşehir’in önemli ekonomik zenginlikleri arasındadır. Bölgedeki yaygın volkanizma önemli

pomza, perlit, kaolen ve kum-çakıl yataklarının oluşumuna neden olmuştur.

Nevşehir’de sanayi madenlerinden barit, kaolen, kaya tuzu, kum-çakıl, kükürt

çıkarılmaktadır. Özellikle kum-çakıl ocakları yoğunluktadır.

Perlit yatakları Acıgöl İlçesinde olup, ilçedeki perlitlerin genleşme oranları 2,3 ile 16

arasındadır. Yatakların toplam rezervi 50 milyon ton civarındadır. Derinkuyu ilçesindeki

sahalrda toplam 320 milyon ton perlit jeolojik rezervi belirlenmiştir.

Avanos İlçesi kum-çakıl yatakları ve kaolen bakımından önem arz etmektedir. Kaolen

yatakları toplam görünür rezervi 1.325.000 ton, muhtemel rezervi ise 2.325.000 tondur.

İlçedeki kum-çakıl hammaddeleri ise orta kalitede olup, yaklaşık 20 milyon m3 mümkün

rezerve sahiptir.

Gülşehir ilçesindeki barit ve kayatuzu yatakları geçmiş yıllarda Tekel tarafından

işletilmiştir. Gülşehir-Tuzköy sahasındaki % 92 NaCl içerikli ve 75 milyon ton görünür, 96

milyon ton muhtemel ve 960 milyon ton mümkün rezerv belirlenmiştir. Ayrıca sahada zeolit

minerali varlığı tespit edilmiştir.

Gülşehir-Arafa sahasındaki %92,75 BaSO4 içerikli baritlerde ise 2.500 ton görünür

rezerv vardır.

80

POMZA

Ülkemizin önemli ve iyi kalitede pomza yataklarına sahip İlimizde, İl merkezi ve

Ürgüp İlçesinde çok sayıda işletilen ve işletilmiş pomza yatakları bulunmaktadır. Bu

yatakların toplam rezervi yaklaşık 450 milyon m3 civarındadır. Tekstil sektöründe kullanılan

iyi kalitedeki pomzaların büyük bir bölümü ilimizden karşılanıp ihraç edilmektedir.

Tablo I.1: Pomza kaynakları

Yatağın Bulunduğu Yer Rezerv (m3)

Görünür Muhtemel Mümkün

Merkez-Kavak Köyü 9.468.500 2.708.000 -

Merkez-Çardak Köyü 82.612.500 87.592.000 68.445.000

Merkez-Göre Köyü 7.226.500 6.688.000 -

Merkez-Kaymaklı Köyü 28.498.500 28.140.000 -

Merkez-Bağcalı Köyü 21.117.709 - -

Merkez-Taşlıbel Köyü 1.235.000 - -

Merkez-Aşıklıdağ Köyü 46.337.500 - -

Merkez-Güvercinlik Köyü 19.152.500 - -

Merkez-Bahçeli Köyü 1.199.750 - -

Merkez-Narköy 800.000 1.356.250 457.500

Ürgüp-Mustafapaşa Köyü 1.000.000 2.000.000 -

Ürgüp-Merkez 4.906.572 - -

TOPLAM 233.564.822 239.321.836 95.590.500

Kaynak: MTA, 2011

Tablo I.2:Sanayi Madenleri Bilgileri

Endüstriyel yatak ve zuhurları

Barit

Adres

: Gülşehir-Arafa sahası

Tenör

: % 92,75 BaSO4

Rezerv

: 2.000-2.500 ton görünür

Kaolen

Adres :

Avanos-Kayahamamı, Çakmaklı, Başağılın, Çakmakkaya sahaları

Tenör

: % 13-34 Al2O3, % 0,54-2,5 Fe2O3

Rezerv :

1.325.000 ton görünür, 2.325.000 ton muhtemel.

Kaya Tuzu (NaCl)

Adres :

Gülşehir-Tuzköy sahası

Tenör

: % 92 NaCl

Rezerv

: 75.046.649 ton görünür, 96.384.456 ton muhtemel, 959.411.250 ton mümkün

Kum-Çakıl

Adres

: Avanos Sarıhıdır Köyü

Kalite :

Orta

Rezerv

: 20.153.750 m3 mümkün

Kükürt (S)

Adres :

Ürgüp- (Sarıhıdır, Avcılar) sahası

Tenör

: % 0,55 – 43 S

Rezerv :

500 ton muhtemel

Adres

: Gülşehir (Cemel, Arafa) sahası

Tenör

: % 28 S

Rezerv

: 200 ton muhtemel

Perlit (Per)

Adres Acıgöl

Rezerv

: 450 milyon ton

Adres Derinkuyu-Kayışkıran, Büyük ve Küçük Göllüdağ ve Bozdağ

Rezerv

: 320 milyon ton

Kaynak:MTA,2011

81

I. 1. 2. Metalik Madenler

İlimiz metalik madenler yönünden öemli bir varlığa sahip değildir. Ürgüp İlçesinde

boyalı mangan demir zuhuru, Avanos İlçesinde boksit zuhuru bulunmaktadır.

I. 1. 3. Enerji Madenleri

Gülşehir-Arafa yöresinde 5.000 kcal/kg ortalama alt ısıl değerine sahip linyit sahası

bulunmakta olup, linyitin özellikleri Tablo I.3te verilmektedir.

Tablo I.3: Linyit özellikleri

Adres

: Gülşehir-Arafa sahası

Tenör

: % 92,75 BaSO4

Rezerv

: 3.000 ton mümkün

Nem Oranı % 3,32

Kül Oranı % 19,38

Kükürt Oranı % 6,05

Alt Isıl Değeri 5.000 Kkal/kg

Kaynak:MTA,2011

Jeotermal kaynak, yoğun olarak Kozaklı İlçesinde bulunmakta olup, kaplıca

tesislerinde, seralarda ve konutların ısıtılmasında kullanılmaktadır.Jeotermal kaynak, Acıgöl

ve Avanos İlçelerinde de bulunmaktadır.

Tablo I.4: Jeotermal özellikleri

Adres

: Kozaklı

Doğal çıkış sıcaklığı

: 29 C0

Doğal çıkış debisi 10 l/s

Sondaj sıcaklığı 80-93 Co

Sondaj debisi 275 l/s

Adres

: Acıgöl-Karacaören

Sıcaklık 27,5 C0

Debi 2,5 l/s

Adres

: Acıgöl-Sevincili

Sıcaklık 25 C0

Debi 0,01 l/s

Adres

: Avanos-Gölbağları

Sıcaklık 26,5 C0

Debi 0,1 l/s

Kaynak:MTA,2011

I. 1. 4. Maden Kanunu’na Tabi Olan Doğal Malzemeler

İlimizde pomza, taş, kum-çakıl, tuğla kiremit kili, mermer, kireç taşı, kaoleni dolomit

gibi madenlerle ilgili ocaklar bulunmaktadır. Bu ocaklar ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer

yönetmelikler çerçevesinde izinler almaktadır. Ocakların denetimi yapılmaktadır.

Avanos ve Gülşehir İlçelerinde kum ocakları, Merkez ve Ürgüp ilçelerinde pomza

ocakları yer almaktadır.

Tablo I.5 : Kum ocakları bilgileri

Ocak Sahibi Bulunduğu Yer Alan (m2)

Gülşehir Belediye Başkanlığı Gülşehir 99.837

Şarlılar İnş. Ürgüp İlçesi, Sarıhıdır Köyü 48.032

Hüseyin ÖDEMİŞ Gülşehir 38.080

Seltem A.Ş. Gülşehir 135.753

İlk-As İnş. Merkez 9.281

Kapadokya Mad. Ürgüp İlçesi, Sarıhıdır Köyü 22.415

82

Osman KORKMAZ Merkez İlçe, Çardak Köyü 29.850

Avanos Belediye Başkanlığı Avanos 18.991

Kaynak: İl Özel İdaresi,2011

I. 2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri

Taş Ocağı İşletmeciliği yapılan yerler volkanik tüf özelliğindedir. Pomza maden

ocakları yerleri iseandezitik, riyolitik ve dasitik volkanik erüpsiyon sonucu fışkıran gazlarını

ani olarak kaybetmeleri sonucu oluşan çok poroz volkanik lavlardır.

I. 3. Cevher Zenginleştirme

İlimizde cevher zenginleştirme tesisi bulunmamaktadır.

I. 4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri

Maden işletmeleri kazı faaliyetleri sonucunda alanların bozulması, araziye bırakılmış

olan dekapaj atık ve artıklarının çevreye olabilecek olumsuz etkileri söz konusu

olabilmektedir. İlimizdeki madencilik faaliyetleri Müdürlüğümüz tarafındandenetlenmektedir.

Ayrıca ilgili yönetmelikler gereği madencilikle ilgili faliyet sahipleri tarafından

“Doğaya Yeniden Kazandırma Planı” ile “Çevre Yönetim Planı” sunulmaktadır. Bu planlarda,

faaliyet ile bozulan arazilerin düzeltilerek yeniden kullanıma hazır hale getirilmesini

sağlayacak tedbirler ve işlemlerle ilgili taahhütler yer almaktadır.

I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan

Rehabilitasyon Çalışmaları

Madencilik faaliyetlerinin çevreye olabilecek olumsuz etkileri Çevresel Etki

Değerlendirmesi sürecinde kontrol altına alınmaktadır. “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen

projeler hakkında denetimler yapılmaktadır. Arazilerin tekrar eski haline getirilerek yeniden

kullanıma kazandırılması amacıyla yapılması düşünülen gerekli rehabilitasyon çalışmalarının,

faaliyetin sona ermesini beklemeden işletme aşamasındayken başlatılması konusunda uyarılar

yapılmaktadır. Ağaçlandırma çalışmalarına önem verilmektedir.

Çalışması biten ocaklar tespit edilip, rehabilitasyon ile ilgili yükümlülükleri faaliyet

sahibine bildirilerek önlem aldırılmaktadır.

I) MADENCİLİK, KAYNAKÇA

MTA Bölge Müdürlüğü


İl Özel İdaresi

J-ENERJİ

J. 1. Birincil Enerji Kaynakları

J.1.1. Taşkömürü

İlimizde taşkömürü rezervi bulunmamaktadır.

83

J.1.2. Linyit

İlimiz Gülşehir İlçesi Dadağı-Arafa Mevkiinde linyit rezervi bulunmaktadır. Kömür

kalınlığı 80-90 cm arasında değişmektedir. Kükürt oranı çok yüksek olması nedeni ile ısınma

amaçlı kullanılmamaktadır. Yalnızca sanayi amaçlı kullanılmaktadır.

J.1.3. Asfaltit

İlimizde rezervi bulunmamaktadır.

J.1.4. Bitümlü Şist

İlimizde rezervi bulunmamaktadır.

J.1.5. Hampetrol

İlimizde petrol rezervi bulunmamaktadır.

J.1.6. Doğalgaz

İlimizde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır.

J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)

Ilimizde rezervi bulunmamaktadır.

J.1.8. Orman

Ormanlık alan toplamı 7.315 ha olup, bu ormanların 3.356,5 ha kısmı koru ormanı,

3.958,5 ha kısmı baltalık ormandır.

J.1.9.Hidrolik

İlimizde Ürgüp İlçesi Sarıhıdır Kasabası, Avanos İlçesi Bozca Köyü ve Gülşehir İlçesi

Tuzköy Kasabasında hidroelektrik santraller bulunmaktadır.

J.1.10. Jeotermal

Termal turizm Kozaklı İlçesi’nde görülmektedir. İlçede bulunan kaplıca tesisleri, sera

ve yerleşim yerleri jeotermal kaynak ile ısıtılmaktadır.

J.1.11. Güneş

İnsanların birçok ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılabilen güneş enerjisi

yenilenebilir enerji kaynağıdır. Güneş pilleri, termal güneş santralleri, pasif güneş enerjisi

sistemleri konut ve işyerlerindeki güneş kolektörleri ile enerji elde etmek mümkündür.

Türkiye genelinde olduğu gibi İlimizde de güneş enerjisinin en yaygın kullanımı

ekonomik olması nedeni ile sıcak su ısıtma sistemleridir.

J.1.12. Rüzgâr

Atmosferde bol ve serbest halde bulunan rüzgâr yenilenebilir ve temiz bir enerji

kaynağıdır. Enerjinin depolanması başka bir enerjiye çevrilmesi mümkündür.

İlimizde yıllık ortalama rüzgâr hızı 1,8 m/sn, en hızlı esen rüzgar yönü SE ve hızı 20,2

m/sn dir. İlimizde rüzgâr enerjisinden faydalanmak için herhangi bir çalışma yapılmamıştır.

84

J.1.13. Biyokütle

Biyokütle organik maddelerin dönüşümü ile enerji eldesidir. Bitki, hayvan ve sanayi

atıkları kaynak olarak kullanılır.

İlimizde kırsal kesimlerde odun ve tezek yakılarak geleneksel biyokütle

kullanılmaktadır. İlimizde biyogaz üreten herhangi bir tesis bulunmamaktadır.

J. 2. İkincil Enerji Kaynakları

J. 2. 1. Termik Enerji

Termik santraller kömür, motorin, doğalgaz, fuel-oil, jeotermal enerji kaynaklarının

kullanılması ile elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir. İlimizde termik enerji santralleri

yoktur.

J. 2. 2. Hidrolik Enerji

Hidrolik santrallerde akarsuların gücünden yararlanarak elektrik enerjisi elde

edilmektedir. İlimizde Avanos İlçesi Sarıhıdır Köyünde ve Gülşehir İlçesi Tuzköy

Kasabasında toplam 3 adet hidroelektrik santrali bulunmaktadır.

J. 2. 3. Nükleer Enerji

Hızla tükenmekte olan petrole karşı alternatif olarak gösterilen ve atomun

parçalanması ile elde edilen nükleer enerji günümüzde en çok konuşulan enerji türüdür.

İlimizde radyoaktif minarelerle ilgili rezerv mevcut değildir. İlimizde nükleer enerji

santralleri yoktur.

J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi

Doğanın kendi evrimi içinde bir sonraki gün aynen mevcut olabilen enerji kaynağına

“yenilenebilir enerji” denilmektedir. Bugün yaygın olarak kullanılan fosil yakıtlar, yakılınca

biten ve yenilenemeyen enerji kaynaklarıdır. Oysa su, güneş, rüzgâr ve jeotermal gibi doğal

kaynaklar yenilenebilir olmalarının yanı sıra temiz enerji kaynaklarıdır.

İlimiz Kozaklı ilçesinde bulunan jeotermal kaynaklar konutların ısıtılmasında

kullanılmaktadır.

J. 3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı

İlimizde elektrik enerjisi tüketimi ağırlıklı olarak tarım sektöründedir. Daha sonra

sırasıyla konut ve hizmetler, sanayi ve ulaştırma sektörleri gelmektedir.

J. 4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar

Enerji tasarrufuiçin, ekonomik ömrünü tamamlamış alçak ve yüksek gerilim

şebekelerinin yenilenmesi, en az kayıpiçin şebekelerin güçlendirilmesi, trafo sayılarının

artırılması, daha kaliteli ve kesintisiz enerji verilebilmesi için havai hat şebekelerininin

yeraltına alınması çalışmaları yapılmaktadır. Sokak aydınlatmalarında tasarruflu ampul ve

armatörler tercih edilmektedir

Kaçak elektrik kullanımını önlemek için her ay ortalama 1.000 abonenin ölçü devreleri

ve tesisat kontrolleri yapılmaktadır. Bu kontrollerde öncelikli olarak gelen ihbarlar ve

ekiplerin yaptığı tespitler dikkate alınmaktadır. Genel tüketim oranında belirgin düşme olan,

85

daha önce kaçak elektrik kullanmış, elektriği kesildiği halde uzun süre açtırmayan abonelerle

ilgili kontroller yapılmaktadır. Rutin yapılan kontrollerle kaçak elektrikle mücadele

edilmektedir.

(J) ENERJİ; KAYNAKÇA

Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü

MEDAŞ Nevşehir Bölge İşletme Müdürlüğü

K-SANAYİ VE TEKNOLOJİ

K. 1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Buna Etkileyen Etkenler İlimiz ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Bölgenin doğal yapısı nedeniyle sit

alanlarının fazla olması sanayi sektörünün gelişmesini azaltmaktadır. İlde çok büyük ölçekli

fabrikalar yoktur ancak son dönemlerde organize sanayi bölgeleri kurulmakta ve sanayileşme

artmaktadır. Sanayi sektörü tarım, ulaştırma, haberleşme, ticaret ve inşaat sektörlerinden

sonra gelmektedir. Merkez İlçe, Boğaz Köyü, İlfat mevkiinde Nevşehir Sanayi ve Ticaret

Odası tarafından Özel Sanayi Bölgesi kurmak amacıyla yaklaşık 738.000 m2

lik alan İl Özel

İdaresi’nden satın alınmıştır. Sanayi bölgesinde 85 parsel bulunmakta olup, 50 adet firma

yatırıma başlamış, 36 adet firma faaliyete geçmiştir. Altyapının büyük bir kısmı

tamamlanmıştır.

Acıgöl İlçesinde bulunan Organize Sanayi Bölgesi 2006 yılında kurulmuştur. 160 hektarlık

alanda gıda imalatı ve yapı malzemesi üretim tesisleri ağırlıklıdır. 99 parselin 14 adeti

tahsislidir. Organize Sanayi Bölgesinde 2 tesis faaliyette bulunmaktadır.

K. 2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması İlimizde gıda, içki, çimento, inşaat, un, yem sektörlerinde firmalar yoğunluktadır.

Sanayi Sicil Belgeli Firmaların Dağılımı

MERKEZ İLÇE ACIGÖL

SEKTÖR İŞYERİ

SAYISI İSTİHDAM SEKTÖR

İŞYERİ

SAYISI İSTİHDAM

GIDA-İÇKİ 28 408 GIDA-İÇKİ 2 30

İNŞAAT 21 229 İNŞAAT

ÇİMENTO 4 49 ÇİMENTO

TEKSTİL - - TEKSTİL

TOPLAM 53 686 TOPLAM 2 30

AVANOS GÜLŞEHİR

SEKTÖR İŞYERİ


İŞYERİ

SAYISI İSTİHDAM


İNŞAAT 10 210 İNŞAAT 3 38

ÇİMENTO 2 48 ÇİMENTO

TEKSTİL 3 490 TEKSTİL


86

DERİNKUYU HACIBEKTAŞ

SEKTÖR İŞYERİ


İŞYERİ

SAYISI İSTİHDAM


İNŞAAT 1 4 İNŞAAT

ÇİMENTO ÇİMENTO

TEKSTİL TEKSTİL


KOZAKLI ÜRGÜP

SEKTÖR İŞYERİ


İŞYERİ

SAYISI İSTİHDAM


İNŞAAT İNŞAAT 3 33

ÇİMENTO ÇİMENTO

TEKSTİL TEKSTİL 1 203


Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü,2011

K. 2. 1. Sanayi Alanları İlimiz dahilinde Küçük Sanayi Siteleri ve Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır.

K. 2. 2. Küçük Sanayi Siteleri

İl Merkezinde 3 adet, Ürgüp, Avanos, Kozaklı, Hacıbektaş, Gülşehir, Acıgöl

İlçelerinde 1 adet Küçük Sanayi Siteleri mevcut olup, bu Siteler içinde toplam 1502 adet

işyeri bulunmaktadır.

SİTE ADI . YERİ : İŞYERİ SAYISI : AÇIKLAMA :

Nevşehir Küçük Sanayi Sitesi NEVŞEHİR 430 Faal

Lale Küçük Sanayi Sitesi “ 420 “

Metal İşleri Küçük Sanayi Sitesi “ 96 “

Ürgüp Küçük Sanayi Sitesi ÜRGÜP 160 “

Avanos Küçük Sanayi Sitesi AVANOS 88 “

Gülşehir Küçük Sanayi Sitesi GÜLŞEHİR 100 “

Aksan Küçük Sanayi Sitesi KOZAKLI 96 “

Hastım Küçük Sanayi Sitesi HACIBEKTAŞ 62 “

Acıgöl Küçük Sanayi Sitesi ACIGÖL 50 “

TOPLAM : 1502

87

K. 2. 3. Organize Sanayi Bölgeleri Nevşehir İlinde sanayi kuruluşları tarım ve toprağa dayalı olduğundan daha çok un, yem,

tuğla-briket üzerine yoğunlaşmıştır. Hammaddeye dayalı sanayi kuruluşları Avanos İlçesi

Mahmatlar, Kalaba, Topaklı kasabalarında yoğunlaşmıştır.

Merkez İlçe, Boğaz Köyü, İlfat mevkiinde Nevşehir Sanayi ve Ticaret Odası tarafından Özel

Sanayi Bölgesi kurmak amacıyla yaklaşık 738.000 m2

lik alan İl Özel İdaresi’nden satın

alınmıştır. Sanayi bölgesinde 85 parsel bulunmakta olup, 50 adet firma yatırıma başlamış, 36

adet firma faaliyete geçmiştir. Altyapının büyük bir kısmı tamamlanmıştır. Ayrıca Islah OSB

çalışmaları devam etmekte olup, tüzel kişilik kazanması halinde Sanayi yoğunluğunun bu

bölgeye kayacağı düşünülmektedir.

Acıgöl İlçesi İğdeli Mevkiinde Organize Sanayi Bölgesi 2006 yılında kurulmuştur. 160

hektarlık alanda gıda imalatı ve yapı malzemesi üretim tesisleri ağırlıklıdır. 99 parselin 14

adeti tahsislidir. İki tesis faaliyette bulunmaktadır. Ayrıca Avanos İlçesi Kalaba kasabasında

da Özel OSB yer seçimi yapılmış olup, henüz bir faaliyeti yoktur.

K. 3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı

Bölgemizin önemli bir kısmının sit alanı olması sebebi ile sanayi yavaş gelişmektedir.

Merkez İlçe, Avanos, Ürgüp ve Gülşehir İlçelerinde sanayi sektörü daha fazladır.

Merkez İlçe ve Avanos İlçesinde gıda sanayi ve inşaat sektörü yoğundur. Gıda sektöründe un

fabrikaları, meyve suyu, pekmez üretimi yapan işletmeler yer almaktadır.

Avanos İlçesinde tuğla ve kiremit fabrikaları da yoğunluktadır. Ürgüp, Avanos ve Gülşehir

İlçelerinde içki fabrikaları bulunmaktadır. Tekstil sektöründeki işletmeler Avanos,

Ürgüp ve Hacıbektaş İlçelerinde az da olsa vardır. Acıgöl, Derinkuyu, Hacıbektaş ve Kozaklı

İlçelerinde sanayileşme fazla yoktur. İlimizde ayrıca süs eşyası imalathaneleri de

bulunmaktadır.

K. 4. Sanayi Gruplarına Göre işyeri Sayıları ve İstihdam Durumu

K. 4. 1. Gıda, İçki ve Tütün Sanayi

Merkez İlçede 28 adet, Avanos İlçesinde 27 adet, Kozaklı ilçesinde 7 adet, Gülşehir

İlçesinde 8 adet, Ürgüp İlçesinde 7 adet gıda işletmesi bulunmaktadır. Ürgüp, Avanos ve

Gülşehir İlçelerinde içki fabrikaları bulunmaktadır. Merkez İlçede bakliyat depolama ve

paketleme tesisleri bulunmaktadır. Özellikle Avanos İlçesi’ne bağlı Mahmat Kasabasında un

fabrikalarının sayısı fazladır. İlimizde tütün sanayi tesisi bulunmamaktadır.

K. 4. 2. Dokuma, Giyim eşyası ve Deri Sanayi

Avanos İlçesinde 3 adet, Ürgüp İlçesinde 1 adet tekstil fabrikası bulunmaktadır. Deri sanayi

ile ilgili işletme bulunmamaktadır.

K. 4. 3. Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi

İlimizde orman ürünleri sanayi bulunmamaktadır. Mobilya sanayi küçük çapta

imalatla faaliyetini sürdürmektedir.

K. 4. 4. Kağıt-Kağıt Ürünleri ve Basım Sanayi

İlimizde 6 adet matbaa bulunmaktadır.

K. 4. 5. Kimya-Petrol, Kömür, Kauçuk ve Plastik Ürünleri Sanayi

İlimizde 1 adet tesiste, plastik malzemelerin geri dönüşümü ile boru üretimi

88

yapılmaktadır. Ayrıca 1 adet tesiste de plastik boru imalatı yapılmaktadır.

İlimizde kimya-petrol ile kauçuk ve plastik ürünleri sanayi bulunmamaktadır.

İlimizde kömür ocakları bulunmasına rağmen kömürle ilgili sanayi tesisi bulunmamaktadır.

K. 4. 6. Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi

İlimizde 10 adet tuğla fabrikası, 5 adet briket fabrikası, 1 adet kireç fabrikası ve 1 adet

çimento fabrikası mevcuttur.

Genellikle bims fabrikaları ve “Nevşehir taşı-Sarıtaş” denilen sarı renkli taşın kesim

ve işçiliği yapılan tesisler bulunmaktadır.

K. 4. 7. Metal Ana Sanayi

İlimizde 1 adet döküm fabrikası faaliyet göstermektedir. Ayrıca 1 adet tesiste metal

malzemeden boru ve profil üretimi yapılmaktadır.

K. 4. 8. Metal Eşya-Makine ve Teçhizat, Ulaşım Aracı, İlmi ve Mesleki Ölçme

Aletleri Sanayi

İlimizde metal eşya-makine ve teçhizat, ulaşım aracı, ilmi ve mesleki ölçme aletleri ile

ilgili sanayi tesisi bulunmamaktadır.

K. 4. 9. Diğer İmalat Sanayi

İlimizde oto yedek parça sanayi ve karoser ekipmanları imalatı yapan tesisler

bulunmaktadır.

K. 5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı

İlimizde bulunan sanayi tesislerinde genellikle gelişen teknolojiye ayak uyduracak

şekilde makine ve teçhizat kullanarak üretim yapılmaktadır. Son yıllarda kobilere uygulanan

teşvikler sayesinde firmalar aldıkları kredilerle makinelerini ve üretim teknolojilerini

yenilemektedirler.

K. 6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler

K. 6. 1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği

Sanayi tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğini en az düzeyde tutulabilmek için

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce Yönetmelik gereği emisyon ile ilgili izin alması gereken

tesislerin izin alması sağlanmakta ve izinli tesislerin denetimi yapılmaktadır.

K. 6. 2. Sanayi tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği

İlimizde atık sularını Kızılırmak Nehrine veren tesis bulunmamaktadır. Gülşehir

İlçesinde bulunan Kavaklıdere Şarapları A.Ş. ye ait şarap fabrikasında biyolojik atıksu arıtma

tesisi bulunmaktadır. Merkez İlçedeki Mey İçki fabrikasında da atıksu arıtma tesisi

bulunmaktadır.

K. 6. 3. Sanayi tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği

Sanayi tesisleri büyük oranda Belediye imar planlarında gösterilen sanayi bölgelerinde

bulunmaktadır. Bu nedenle toprak kirliliği büyük ölçüde önlenmiştir.

K. 6. 4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği

İlimizde genellikle Küçük Sanayi Siteleri bulunmaktadır. Gürültü kirliliğine etkileri yok

denecek kadar azdır.

89

K. 6. 5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar

İlimizde genellikle Küçük Sanayi Sitelerinde bulunan tesislerin atıkları çevreye zarar

vermeyecek şekilde kaplarda toplanarak, Belediye tarafından alınmaktadır.

Sanayi tesislerinde oluşan katı atıklar da sahada depolanıp, ilgili Belediyenin katı atık

depo sahasına bırakılmaktadır.

K. 7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı

İlimizde büyük endüstriyel kazalar için Acil Eylem Planı Müdürlüğümüz tarafından

2001 yılında yapılmıştır. Bu planda Nesteks Tekstil Fabrikası(faal değil), Yibitaş Çimento

Fabrikası (Cimpor Yibitaş Çimento Fabrikası), Anadolu Gaz LPG Dolum Tesisi, Taskobirlik

Şarap ve Sirke Fabrikası (faal değil), Döküm Fabrikası ve Tekel İçki Fabrikası (Mey Alkollü

İçkiler Fabrikası) vb. tesislerin acil durumlarda yapması gereken işlemler belirtilmiş ve konu

ile ilgili kişilerin açık kimlik ve adresleri belirtilmiştir.

(K) SANAYİ ve TEKNOLOJİ, KAYNAKÇA

Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü

L-ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME

L. 1. ALTYAPI

L. 1. 1. Temiz Su Sistemi

İlimizdeki temiz su sistemine ait bilgiler Tablo L.1de verilmektedir.

Tablo L.1: Temiz Su Sistemi Bilgileri


Yazıhüyük İller Bankası tarafından açılan 2 adet kuyudan 14 l/s, Bağlar mevkiindeki kuyudan 12 l/s su akmaktadır. Su sürekli

klorlanmaktadır.

Karahasanlı 1 adet kaynaktan içme suyu sağlanmaktadır. İsale hattı boruları PVC olup, toplam uzunluğu 38 km dır. İçme suyu

sertlik derecesi %12 olarak tespit edilmiştir.

Nar İçme suyu kapasitesi 15 lt/sn.dir. PVC ve asbest borudan oluşan şebeke mevcuttur.

Kalaba İçme suyu sondajla verilmektedir. Belli aralıklarla tahlil yapılmaktadır. Su borularının toplam uzunluğu 30 km dir.

Avanos Bozca köyündeki 3 kuyudan toplam 87 m³/sn su verilmektedir. İçme suyu arıtma tesisinde arıtılan su depolardan

şebekeye basılmaktadır. Dağıtım boruları plastik ve asbesttir. Bozca Avanos arası hat30 km , şehir içi 140 kmdir. Başdere 2 adet kuyudan su sağlanmaktadır. İsale hattı boruları PVCdir. İsale hattı 3 km, şebeke 35 km dir.

Acıgöl 4 adet kuyudan 50 l/s su verilmektedir. İsale hattı boruları PVCdir. Depolar sürekli klorlanmaktadır.

Gülşehir İçme suyu cazibe ile kaynak suyundan verilmektedir. İçme suyu alt yapısının % 95i tamamlanmıştır.

Hacıbektaş İçme suyu2 adet kuyudan sağlanmakta olup, sularda yüksek oranda nitrat tespit edilmiştir. Halk, çeşme suyu

kullanmamaları yönünde uyarılmaktadır. Su analizi yapılmaktadır. Yeni su kuyuları bulma çalışması yapılmış, bulunan yerlerin kamulaştırılması sürmektedir.

Ortahisar Kasabanın 3 adetsu deposu vardır. Şebeke ağının uzunluğu 10 km.dir. Aralıklı olarak klorlanmaktadır.

Topaklı İsale hattı boruları asbest olup, uzunluğu 12 km dır.

Mustafapaşa 4 adet kaynaktan sağlanmaktadır. Borular PVC ve asbesttir.

Suvermez 1 adet kuyudan su verilmektedir. Sağlık İl Müdürlüğünün aldığı numunelerde arsenik düzeyi sınır değerin altında çıkmıştır. (7,8 Ug/l). Klorlama yapılmaktadır. Mevcut şebeke 40 km olup PVC borulardır.

Kozaklı 4 adet kuyudan içme suyu temin edilmektedir. İsale hattı boruları PVC ve asbest olup, toplam uzunluk 54 kmdir.

Merkez Temiz su şebekesi 247.000 m., isale hattı 8.921m., isale terfi hattı 34.058 m. dir. 110 ve 160’lık PVC boru ile 150 ve 600 lük AÇB boru kullanılmaktadır.

Kaymaklı Temiz su kaynağıkapasitesi 24lt/sn. dir. Hat PVC boru olup yaklaşık 48.900 mdir.

Özkonak 15 kmlik isale hattı ile cazibeli olarak 5 adet depoya iletilmektedir.

Sarılar İçme ve kullanma suyu 12 l/s debi ile kuyudan sağlanmaktadır. Kıyu ile depo arası 3 km lik hattın boruları asbest, ana şebeke ise PVC dir.

Kurugöl İçme ve kullanma suyu 2 adet derin kuyudan elde edilmektedir. İçme suyu, kapasiteleri 10 Lt/Sn. İçme suyu hattı

uzunluğu depo içi hattı ile birlikte 24.205 m’dir.

İnallı İçme ve kullanma suyu 2 adet derin kuyudan elde edilmektedir. İçme suyu kapasitesi 15Lt/sn, İçme suyu hattı

uzunluğu depo içi hattı ile birlikte 25,215 Km’dir.

90

Göre İçme ve kullanma suyu 3 adet ortalama kapasitesi 9 Lt/sn olan kuyudan sağlanmaktadır. İrsale hattı 3 km’dir.

Karasenir 2 adet kuyudan içme suyu temin edilmektedir. İsale hattı 15 km, şebeke uzunluğu 20 km dir.

Abuuşağı 1 adet kuyudan su sağlanmakta olup, klorlama yapılmaktadır.

Göreme 5 adet kuyu bulunmaktadır. İçme suyu asbest borularla ulaştırılmakta ve şehir içi dağılımları plastik borularla yapılmaktadır. Ayda 2 kez Sağlık İl Müdürlüğünce ölçümleri yapılmaktadır.

Karapınar 2 adet kuyudan 30 l/ssu verilmektedir. Şebeke hattı boruları PVC’dir.Depolarda sıvı ve gaz klorlama sistemi

bulunmaktadır.

Karaburna Temiz su kapasitesi 35 lt/sn. olup, arsenik ve nitrat parametresi uygun değildir. Hat PVC boru olup, 3 km dir.

Kavak Temiz su kapasitesi 10 lt/sn. dir. Hat PVC boru olup, 55 km dir. Kanlıca 1 adet kuyudan su sağlanmakta olup, debisi 12 l/sn. dir. Borular PVC dir. Kuyudan çıkan su otomatik klorlama cihazı ile klorlanmaktadır.

Kalecik 2 adet kuyudan su ihtiyacı karşılanmaktadır. Her bir kuyunun debisi 14 l/s dir. İsale hattı 1,5 km olup, borular 10

atülük plastik borulardır.

Gümüşkent 5 adet kuyu bulunmaktadır. Borular PVCdir. Toplam şebeke 50 km dir

Tatlarin 1 adet kuyu olup, kapasitesi 30 l/s dir.

Karacaşar 2 adet kuyudan su sağlanmaktadır.

Tuzköy 2 adet kuyudan 7 km lik isale hattı ile su verilmektedir. İçme suyundaki arsenik oranının yüksek çıkması sebebiyle, 2010 yılında arsenik arıtma tessi yapılmıştır.

Kaynak:Belediye Başkanlıkları,2011

L. 1. 2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi

İlimizde ilçelerin çoğunda kanalizasyon bulunmakta olup, olmayanlar tamamlanma

aşamasındadır. İlimiz Merkez ilçenin kanalizasyon sistemi mevcuttur. Nevşehir Atıksu

Arıtma Tesisi, Nar Kasabası Burgaz Mevkiinde 40.000 m2 lik arazi üzerine kurulmuştur.

Arıtma sistemi, fiziksel arıtma sonrasında biyolojik arıtma yapan uzun havalandırmalı aktif

çamur sistemidir. Tesise gelen atık su; Nevşehir merkez ilçenin tamamından, Nar Kasabası,

Uçhisar Kasabası, Göre Kasabası, Çardak ve Güvercinlik köylerinden gelmektedir. Deşarj

yeri Karaağaç Deresi olup, bu dere 12 km sonra Kızılırmak Nehrine dökülmektedir. Yağmur

suları yarı ayrık sistemle tesise dâhil olmaktadır. 15.744 m3/ gün kapasiteli olan tesiste,

14.400 m3/gün atıksu arıtılmaktadır. Tesiste oluşan arıtma çamurları kurutulduktan sonra çöp

deponi alanına gönderilmektedir.

Ürgüp (Ürgüp-Ortahisar-Mustafapaşa ile ortak) ve Avanos (Uçhisar’ın bir kısmı,

Göreme ve Çavuşin ile ortak) İlçelerinde atıksu arıtma tesisleri vardır.

Kanalizasyon sistemi bulunmayan yerlerdeevsel atıksular fosseptikte

biriktirilmektedir.

TabloL.2: Atık su sistemi bilgileri


Acıgöl Yağmur sularını ayrı toplama sistemi bulunmamaktadır. Kanalizasyon sistemi 2006 yılında tamamlanmıştır.

İlçede kanalizasyon sistemine %98 oranında bağlantı yapılmıştır. İlçedeki toplam kanalizasyon uzunluğu 65.000 metredir. Arıtma sistemi için çalışmalar başlatılmıştır.

Karahasanlı Kasabadakanalizasyon sistemi yoktur. Fosseptik çukuru kullanılmaktadır. Kanalizasyon çalışmalarının proje

aşaması tamamlanmıştır.

Karapınar Kanalizasyon sistemi yapımına 2004 yılında başlanmış, tamamlanmaya çalışılmaktadır. Kanalizasyon sistemine %60 oranında bağlantı yapılmıştır.Toplam kanalizasyon uzunluğu 20 km dir.

Merkez Kanalizasyon için şebeke 419.040 m, kollektör hattı 10.421 m., şebeke muayene bacası 5.000 adet, kolektör

muayene bacası 204 adettir. Kanalizasyon borularında 200 lük ve 1000 lik beton borular kullanılmaktadır.Atıksu arıtma tesisi vardır.

Kalaba Kasabanın tamamında kanalizasyon sistemi yoktur. Yağmur suları toplanıp dereye verilmektedir.

Yazıhüyük Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Gümüşkent Kanalizasyon şebekesi mevcut olup, konutların %98i bağlıdır.

Hacıbektaş Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

İnallı Kanalizasyon şebekesinin %75i döşenmiştir. Acıgöl Belediyesi kanalizasyon sistemi kollektörüne bağlanacaktır.

Topaklı Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

91

Suvermez Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Özkonak Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Başdere Kanalizasyon şebekesi mevcuttur.

Karacaşar Kanalizasyon şebekesi mevcuttur.

Abuuşağı Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Kurugöl Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Ovaören Kasabada kanalizasyon sistemi yoktur.

Tuzköy Afet Konutlarının alt yapı çalışmaları kapsamında digger bölgelerde de kanalizasyon sistemi tamamlanmışır.

Avanos İlçede kanalizasyon şebekisi vardır. Şebeke uzunluğu 107 Km’dir. Atık su arıtma tesisi bulunmakta olup Kapasitesi 60 m³/sn dir.

Kaynak:Belediye Başkanlıkları,2011

L. 1. 3. Yeşil Alanlar

Mevcut yeşil alanlar bu gün için azdır. Yoğun konut alanları içinde büyük yeşil alanlar

ayrılamamaktadır. Dere yatakları çevresinde oluşturulan yeşil kuşaklar, yerleşme alanları

içinde ferahlık yaratacak doğal boşluklar olarak değerlendirilmiştir.

İlçelerde genellikle kayısı, elma, armut ağaçları bulunmaktadır. Karaçam, sedir çamı,

meşe, palamut ve akasya ile ağaçlandırma yapılmaktadır. Müdürlüğümüz tarafından yapılan

ağaçlandırma çalışmaları ile yeşil alanlar arttırılmaktadır.

Tablo L.3: Yeşil Alan Bilgileri

Belediye Başkanlığı Yeşil Alanlar (m2 ) Kişi Başı Yeşil Alan

Miktarı (m2 )

Yazihüyük 51.000 1

Başdere 30.000 15

Nar 33.800 13

Kalaba 30.000 53

Avanos 1.252.700 81

Acıgöl 12.000 1,6

Gülşehir 98.300 10

Hacıbektaş 464.400 87

Ortahisar 44.000 25

Mustafapaşa 643.000 314

Suvermez 189.971 42

Kozaklı 685.770 98,74

Merkez 984.100 11,62

Kaymaklı 11.500 11

Özkonak 50.000 60

Sarılar 30.600 22

Ovaören 17,500 7

Kurugöl 127,476 64

İnallı 135,550 54,30

Göre 500.000 -

Karasenir 36.000 -

Karahasanlı 8.888 5,4

Karapınar 2.000 0,7

Kavak 200.000 50

Kalecik 4.000 35

Gümüşkent 4.296 6

92

Tatlarin 35.000 7

Karacaşar 3.500 1,5

Tuzköy 80.000 15

Karaburna 84.537 24,15

Kızılağıl 3.429 4,64 Kaynak: Belediye Başkanlıkları,2011

L. 1. 4. Elektrik İletim Hatları

İl genelinde bulunan elektrik iletim hatlarının yeraltına alınması çalışmaları devam

etmektedir.

L. 1. 5. Doğalgaz Boru Hatları

İlimizde doğalgaz altyapı çalışmaları tamamlanmıştır.

L. 2. ULAŞIM

L. 2. 1. Karayolları

L. 2. 1. 1. Karayolları Genel

Karayolları Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir. T.C Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme

Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü’ne bağlı Karayolları 6. Bölge Müdürlüğü; Kayseri,

Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Niğde illerinin tamamını ve Sivas, Aksaray, Kırıkkale, Adana,

Malatya illerinin bir kısmını içerisine alan sorumluluk alanına Kayseri İl merkezinde bulunan

Bölge Müdürlüğü ve bölge ağında farklı noktalarda yer alan Şube Şeflikleri ve bakımevleri ile

hizmet vermektedir.

Yaz aylarında yol yapım, bakım ve asfalt çalışmaları, kış aylarında ise kar mücadelesi

çalışmaları bu merkezlerden yapılmaktadır.

Nevşehir İli sınırlarında 273 km’si il yolu, 238 km’si devlet yolu olmak üzere toplam

511km yol ağımız bulunmakla birlikte bunun 265 km’si bölünmüş yol olarak yapımı

tamamlanmış durumdadır.

Bölge Müdürlüğümüzce 2011 yılında yapılan Yatırım-Cari harcama miktarı 715

Milyon 221 Bin TL olup, bunun 46 Milyon 839 Bin TL’si Nevşehir İli yol ağı içindedir.Tablo

L.4:Yol uzunlukları

Devlet yolu (km) İl yolu (km)

238 273

Kaynak: Karayolları 6. Bölge Müdürlüğü,2011

L. 2. 1. 2. Ulaşım Planlaması

İlimiz Aksaray, Kayseri, Kırşehir, Niğde ve Yozgat illerine komşu olup Adana,

Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Konya, Trabzon ve Van

İllerine ulaşımlar yapılmaktadır.

L. 2. 1. 3. Toplu Taşıma Sistemleri

Kent içi taşımacılığın tamamı midibüslerle yapılmaktadır. Merkez İlçede toplam 74

midibüs faaliyet göstermekte olup, yakıt olarak motorin kullanılmaktadır. Bir midibüsün

günlük yakıt tüketimi 35 lt’dir. 74 aracın günlük tüketimi 2.590 lt’dir. Yıllık tüketim 945.350

lt’dir. Bir midibüsün yolcu kapasitesi 20 koltuk ve 30 ayakta taşıma olarak toplam 50 kişidir.

93

L. 2. 1. 4. Kent İçi Yollar

Merkez İlçede kent içi 9.230.500 m2lik yol alanının % 49,78’i tamamlanmıştır. 110 m

2

kişi başına düşen alandır.

L. 2. 1. 5. Araç Sayıları

Konu hakkında yazışma yapılmış ancak bilgi edinilememiştir.

L. 2. 2. Demiryolları

İlimiz Kozaklı İlçesinin Kanlıca ve Karasenir kasabalarından demiryolu

geçmektedir.Ulaştırma Bakanlığı, Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel

Müdürlüğü tarafından yapım ve işletilmesi planlanan Kayseri-Şefaatli Demiryolu Projesi;

İlimiz idari sınırlarından da geçmektedir. 107.613 km uzunluğunda planlanan demiryolu

hattının; yaklaşık 16 km’lik kısmı Nevşehir sınırları içerisindedir.

L. 2. 2. 1. Kullanılan Raylı Sistemler

İlimizde raylı sistem yoktur.

L. 2. 2. 2. Taşımacılıkta Demiryolları

İlimizde taşımacılıkta demiryolu ağı kullanılmamaktadır.

L. 2. 3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı

İlimizde deniz ve göl bulunmamaktadır. Kızılırmak nehrinde taşımacılık

yapılmamaktadır.

L. 2. 3. 1. Limanlar

İlimiz denize kıyısı bulunmadığından liman bulunmamaktadır.

L. 2. 3. 2. Taşımacılık

İlimizde deniz bulunmadığından deniz taşımacılığı yoktur.

L. 2. 4. Havayolları

İlimiz Gülşehir İlçesi’ne bağlı Tuzköy Kasabası’nda Kapadokya Havalimanı

bulunmakta olup, Nevşehir merkeze 27 km uzaklıktadır.

Havalimanında toplam 3500 m²'lik ortak kullanımlı, 700.000 yolcu/yıl kapasiteli iç ve

dış hatlar terminali mevcuttur.

L. 3. HABERLEŞME

Yerleşim merkezlerinde ihtiyaç duyulan yerlere yeraltı şebekesi yapma çalışmaları

devam etmektedir.

Tablo L.5: Haberleşme şebeke bilgileri

Yeraltı Güzergah Uzunluğu

(km) Havai Güzergah Uzunluğu (km) Yeraltı/Havai oranı

752 2.150 % 35

Kaynak: İl Telekom Müdürlüğü,2011

L. 4. İLİN PLAN DURUMU

Nevşehir’in mevcut imar planı 1966 yılında İller Bankası bünyesinde Yüksek Mimar

Nezihe Taner yönetiminde hazırlanmış ve halen uygulanmaktadır. Eski imar planı 1960 yılı

nüfusu 18.808 baz alınarak, 1990 yılı nüfusu 50.000 olacağına göre hazırlanmıştır.

94

İmar planının ana hatları ile uygulanmasına çalışıldığı halde, planda henüz

gerçekleşmeyen ana kararlar olduğu gibi, plan dışı gelişmeler oldukça dağınık olup, geniş

alanlar kapsamaktadır.

Uygulamaya paralel 152 plan değişikliği (20.9.1981 tarihine kadar) İmar ve İskan

Bakanlığı’nca onanmıştır. Nevşehir’de en önemli ve kent gelişmesini etkileyen plan

değişiklikleri, sanayi siteleri ile ilgili olanlardır. Kentin güney batısındaki bu yoğun iş

alanları, yeni konut alanlarını da bu yöne çekerek plan dışı gelişmelere neden olmuştur.

Nevşehir’de bu tür plan dışı gelişmelerle, mevcut yerleşmedeki eski plan kararlarını

bütünleştirmek ve 2000 yılı için saptanan nüfusun kentsel donatım ihtiyacı ile yeni yerleşme

kararları verilerek yeni bir plan üretilmesi, planlama amaçlarının başında gelmektedir.

L. 5. İLDEKİ BAZ İSTASYONU SAYISI

İlimizdeki baz istasyonlarına ait bilgiler tabloda verilmektedir. Yapılan ölçüm ve

denetimlerde baz istasyonlarının yönetmelik limit değerleri altında çalıştığı tespit edilmiştir.

Tablo L.6: Baz İstasyonları Bilgileri

Sıra SİSTEM ADRESİ

TURKCELL İLETİŞİM HİZMETLERİ A.Ş.

1 Avanos TV Vericileri tepesi Ada:54,Pafta:5,Parsel:1

2 TV Vericileri tepesi

3 Karşıdağ TV Vericileri tepesi

4 Yeni Mah. Otel Sokak Gümüşkent

5 Nevşehir Belediye Su Deposu Pafta:56, Ada:589, Parsel:78

6 Hacıbektaş Bulvarı TV Vericileri yanı

7 Dedeman Hotel Merkez

8 Göreme TV Vericileri

9 Büyük Burun Tepesi Kavak

10 TRT Vericileri Tepesi Kalaba

11 Acıgöl TV Vericileri

12 Bekir Ağa Mah. Zile yolu Kaymaklı

13 Aktop Gıda San. Tekstil arkası Aksalur

14 Mustafa Parmaksız Cad. NO:47 Pınar Apt. Merkez

15 İlicek Köyü/Hacıbektaş

16 Öz Yel Otel Bahçelievler Mah. No:20 Ortahisar

17 Yeni Mah. Kayseri Cad. Avlanmaz İşhanı Merkez

18 Başdere Beldesi Tepe başı Bayrak tepe mevkii

19 Göre Kasabası TV Vericileri tepesi

20 Camikebir Mah. Hastane Cad. Özkonak

21 Sulusaray Kasabası 6585 Parsel Dölek mevkii

22 Sümer Mah. Ödemişler Apt. No:2 Merkez

23 Neşet Ertaş Sk. Suvermez

24 2000 Evler Mah. Yetiştirme Yurdu yanı Merkez

25 Altıkapı Mah. Sarıhan Sokak Ürgüp

26 Türk Telekom İdiş RL İstasyonu Özkonak

27 Şahinefendi Kasabası

28 Ragıp Üner Mah. Zübeyde Hanım Cad. No:110 Merkez

29 Karlık Köyü

30 Yeni San. Sitesi Ek Bloklar Hurdalık yanı cami arkası

31 Karasenir Kasabası

32 Bağlıca Mah. Kaplıca Cad. Bozoğlan Tepesi

33 Mazıköy Eski TRT Vericisi Tepesi

34 Mazıköy Eski TRT Vericisi Tepesi L33B-02C Pafta 2931 parsel

35 Aksaray yolu 7. km Boğazköy İlfat Mevkii Merkez

36 Bahçeli Köyü Yeni Cami Ürgüp

95

37 Karahasanlı Kasabası

38 Hapishane yolu Oylu Dağı Göre

39 Aksaray Cad. No:2 Merkez

40 Bala Mah. Çilehane Mevkii Pafta:30 Ada:31 Parsel:92 Hacıbektaş

41 Nevşehir Kalesi güneyi Telsiz Rolesi yanı Merkez

42 Hacıbektaş Cad. Göbeldi Tepesi Karaburna

43 lİicek Kasabası Unsan Un Fabrikası

44 Duayeri Mah. Mehmet Akif Bulvarı No:1/C Ürgüp

45 Esentepe Mah. Ürgüp Cad. No:22 Merkez

46 Tatlarin Kasabası Su deposu 25 m güneyi

47 Fevzi Çakmak Mah. Yeşil hat yolu Abuuşağı

48 Özyayla Köyü L33A03B1A Pafta 144 ada 1 parsel

49 Göreme Otel - Göreme Kasabası

50 Yalçınlar Un Fabrikası Mahmat Kasabası

51 İstiklal Cad. Yavuz Sultan Selim Camii Karacaşar

52 Yavuz Sultan Selim Mah. Oğuzhan Cad. No:24 Sarılar

53 Ürgüp Girişi Yeni otogar yanı Ada no:231,Pafta:37,Parsel:39

54 Uçhisar Kasabası Belediye Binası

55 Güzelyurt Mah. Oğuzlar Gaznevi Cami Merkez

56 Sofular Köyü TRT Binası

57 Kıızılağıl Kasabası Habeş Camii yanı

58 Kurugöl Merkez Camii

59 Yeni Mah. Nisa Otel Merkez

60 Akarca Kasabası Küçükçal Tepesi

61 Yuva Köyü Ortabel Tepesi

62 Tuzköy Kasabası Belediye Koop. Evleri Gedikkaya tepesi

63 Çalış Köyü Tepesidelik Tepesi

64 Hacıhalilli Köyü Buzağılık Tepesi

65 Kalecik Kasabası J33C-06D pafta 131 ada 29 parseldeki harabe bağ

66 Kııratlıoğlu Mah. Yunus Emre Cad. Şerafettin Apt. No:67 Merkez

67 Yeni Mah. Kayseri Cad. Avlanmaz İşhanı Çatı katı

68 Avanos TV Vericileri tepesi

69 Ürgüp TV Vericileri yanı

70 Çayiçi Köyü Avea Baz İstasyonu yanı

71 Nevşehir-Aksaray Karayolu Alpet Petrol arkası

72 Yapraklı Seki mevkii Pafta:56 Ada:626 Parsel:2 Merkez

73 Nevşehir Belediye su deposu Merkez

74 Yeni Mah. Nisa Otel Merkez

75 Yeni San. Sitesi Ek Bloklar Camii arkası No:17 Merkez

76 Ovaören Köyü Belediye Çamlık alanı içi

77 2000 Evler Mah. Yetiştirme yurdu Belediye yeşil alanı Merkez

78 Cumhuriyet Meydanı İstiklal Mah. Su deposu yanı Çat Kasabası

79 Mustafa Parmaksız Cad. No:47 Pınar Apt. Merkez

80 Kapadokya Forum AVM BİNASI Bahçelievler Mah. Necip Fazıl Kısakürek Bulv. Merkez

81 Kapadokya Dedeman Hotel Merkez

82 Buruncuk Mah. Kaplıca Cad. Bozoğlan Tepesi Kozaklı

83 Kapadokya Forum AVM BİNASI Bahçelievler Mah. Necip Fazıl Kısakürek Bulv. Merkez

84 Aksaray Cad. No:2 Merkez

85 Güzelyurt Mah. Oğuzlar Gaznevi Camii Merkez

86 Güzelyurt Mah. Ragıp Üner 221 Sokak Belediye Otopark alanı Merkez

87 Mehmet Akif Ersoy Mah. TOKİ civarı 559 Sok. Ada:2188-2097 arasındaki park alanı Merkez

88 Güzelyurt Mah. Hastane civarı Sağlık parkı Ada: 1467 ve 1468 arasındaki alan

89 Topaç Köyü Su deposu yanı

90 TV Vericileri Çiğdem Sokak Merkez

91 Ortahisar Kasabası Koyunyolu mevkii Vodafone Kulesi

92 Karasoku Mah. Osmanlı Cad. No:82 Merkez

93 Niğde yolum1. km SHELL Hacıoğlu Tesisleri Merkez

AVEA İLETİŞİM HİZ. A.Ş.

1 Kuyulutatlar Kasabası Kale damı mevkii

96

2 Atatürk Bulvarı Uzay İş Merkezi Merkez

3 Yeni Kayseri Cad. No:2 Hotel Dilara Merkez

4 Kahveci dağ Mevkii Göre Kasabası

5 İmran Mah. Güllüce Sokak No:1 Eren Hotel Ürgüp

6 Bahçelievler Mah. Karaseki mevkii Merkez

7 Görçekli mevkii Turkcell kulesi yanı Göreme

8 Aşağı Mah. Çubuk Kümesi Uçhisar Kasabası

9 Şahin Tepesi Sofular Köyü

10 Güzelyurt Mah. Kızıltepe Mevkii 24. Cadde No:7 Merkez

11 Bahçelievler Mah. Saruhan Cad. TV Vericileri Merkez

12 Herikli Mah. Mustafa Parmaksız Cad. Koç Apt. No:27 Merkez

13 2000 Evler Mah. Cuma Pazarı yeri TT Arası Merkez

14 Yeni San. Sitesi 9. Blok Sanayi Camii Merkez

15 İbrahim Paşa Mah. Osman Gazi Sk. No:31 Merkez

16 İbrahim Paşa Mah. Karataş Mevkii Merkez

17 Kaya Cami Mah. Mehmet Ağa Sokak No:16 Merkez

18 Esentepe Mah. Ürgüp Cad. No:16 Merkez

19 Güzelyurt Mah. Ercan Sk. No:1 Merkez

20 Güzelyurt Mah. 24. Cad. No:5 Merkez

21 Niğde yolu TRT Kulesi yanı Göre Kasabası

22 Yukarı Mah. Badıntepe Mevkii Turkcell Telsim vericileri yanı Merkez

23 TV Vericileri yanı Sulusaray Kasabası

24 Aksaray yolu 6. km Goodyear bayii yanı Merkez

25 Görçeli Mevkii TV Vericileri Göreme

26 Oruç Reis Mah. Ertepe mevkii Aile parkı Gülşehir

27 Bala Mah. Çanaklık mevkii Hacıbektaş

28 Kayseri Cad. Almira Hotel Ürgüp

29 Fatih Mah. Karayazı mevkii su deposu yanı Ürgüp

30 TV Vericileri mevkii Telsim Turkcell istasyonları yanı

31 Ortahisar PTT Merkez Müdürlüğü

32 Orta Mah. Ragıp Üner Cad. Telsim Kulesi 13638 parsel Özkonak

33 Kıratlıoğlu Mah. Yunus Emre Cad. No:67 Merkez

34 Avuç Köyü

35 Evran Tepesi Tuzköy

36 Alaaddin Mah. Gül Veren Sk. No:25 Merkez

37 Bağlarbaşı Mah. Şirin Sokak Topaklı Kasabası

38 Yeniyaoan Köyü Hacıbektaş

39 Topaklı Kasabası RL

40 Karahasanlı Beldesi Turkcell kulesi yanı

41 Göztepe Mevkii Kaymaklı Kasabası

42 Lilimay Mah. Ayvalı Köyü Ürgüp

43 Kavak Köyü karşısı Turkcell kulesi mevkii

44 Su deposu yanı Sarılar Köyü

45 Bekdik Mah. Aksaray Cad. Netsek Karşısı No:37 Merkez

46 Üniversite yolu üzeri 5. km Yurtkur Kızyurdu karşısı Merkez

47 Gürcali Mevkii 3. pafta 9388 parsel Göreme

48 Fatih Mah. Mustafa Otel arkası su deposu Ürgüp

49 Karaözü Mah. 382 ada 57 parsel TV Vericileri Eğrim Tepesi Ürgüp

50 Ragıp Öner Mah. Vefa Küçük Cad. No:89 Merkez

51 Çayiçi Köyü Tepetarla mevkii Kozaklı

52 Memiş Bey Mah. Festival Sokak No:11 Merkez

53 Karasoku Mah. Osmanlı Cad. No:10 Merkez

54 Yenimahalle 11. sokak Pafta:24 Ada:16 No:5 Merkez

55 Çayırlı Mah. 478 Ada 13 parsel Acıgöl

56 Emek Mah. Saatçi Hoca Cad. Sağlayanlar Yapı Koop. No:49 Merkez

57 2000 Evler TOKİ İş Merkezi Merkez

58 Karapınar Bahçelievler Mah. 123 ada K33D22-A paftadaki tarla Merkez

59 Mehmet Akif Bulvarı No:3 Ürgüp

60 Tatlarin Kasabası Yuva yolu istikameti 1. km Vodafone kulesi

97

61 Karşıdağ Mevkii TRT Vericisi yanı Merkez

62 Derinkuyu İlçesi girişi Opet Benzinlik bahçesi

63 Kayseri Cad. Büyük Otel Ürgüp

64 Eski Otogar yeri Kapadokya AVM Merkez

65 Aksalur Kasabası VODAFONE ve TURKCELL Kulesi yanı

66 Atatürk Bulv. Uzay İş Merk. No:7 Merkez

67 İbrahim Paşa Mah. Osmangazi Sk. No:31 Merkez

68 2000 Evler Mah. Cuma Pazarı yeri Merkez

69 Dere Mah. Hafız İncekara Cad. No:69 Merkez

70 Esentepe Mah. Murat Sk. No:25 Merkez

71 Kapadokya Dedeman Hotel Ürgüp yolu 2. km Merkez

72 Asos Thermal Deluxe Hotel Kozaklı

73 Çat Kasabası Mezarlık girişi Vodafone Kulesi Çat Kasabası

74 Topaç Kasabası Turkcell kulesi yanı

75 İnallı Kasabası Su deposu arkası

76 Özyayla Köyü Turkcell Kule yanı Merkez

77 İş Bankası Derinkuyu Şubesi

78 Doğala Köyü Çakmak Mah. No:120 Derinkuyu

79 TT Binası No:8 Karacaşar Kasabası

80 TT Binası Göynük Kasabası

81 Vodafone Kulesi Gümüşkent Beldesi

82 Karasenir Beldesi

83 Başdere Kasabası TT Binası

84 Aksaray-Nevşehir yolu Merkez

85 Yapraklı Seki mevkii Yeni 2. mıntıka mah. Turkcell kule yanı

86 Beddik Mah. Karataş mevkii 1277 ada 7 parsel Merkez

87 Bahçelievler Mah. Sarıhan Cad. No:10 Ürgüp

88 Sarılar Kasabası Gültepe mevkii Hazine arazisi

89 Şahinefendi Köyü Pafta 433B05C

90 Karlık Köyü Karşıdap Tepesi Turkcell kule yanı Ürgüp

91 Çat Kasabası Vodafone kule yanı

92 Mazı Köyü Pafta:L33B-02B Parsel:350 (Vodafone kulesi yanı)

93 Mustafapaşa Belediye Su deposu yanı

94 Kayseri- Nevşehir yolu Bozca köy girişi (Vodafone kulesi yanı)

95 Yeni Mah. 11. Sokak No:5 Pafta:24 Ada:16 Parsel:18 Merkez

96 Baş Mah. Yeşilhisar Cad. No:2 Derinkuyu

97 Turist Otel Ürgüp

98 Mehmet Akif Ersoy Mah. Fevzi Çakmak Cad. No:151(Vodafone kule yanı) Merkez

99 Örnek Un Fabrikası Kalaba Kasabası

100 Karaburna Kasabası Yeni Mah. Hacı Bektaş Cad. Pafta:K.32B

VODAFONE TELEKOMÜNİKASYON A.Ş.

1 Göztepe Mevkii Belediye TV Antenler yanı Kaymaklı Kasabası

2 Atatürk Bulvarı Rasim Uzer İş Hanı No:74 Merkez

3 Kozaklı Kasabası Bozoğlan Mevkii

4 Nevşehir-Aksaray yolu üzeri Fatih Un Fabrikası Merkez

5 Özkonak Beldesi Belediye Mezarlığı

6 Oruç Reis Mah. Ertepe Mevkii Eski TV Vericileri yanı Gülşehir

7 Yeni Mah. Çağlayan Mevkii Gümüşkent Beldesi

8 Varol Dinlenme Tesisleri Derinkuyu girişi

9 Belediye TV Vericileri Karaseki mevkii Avanos

10 Dinler Otel Ürgüp

11 2000 Evler Mah. Karayazı mevkii 1964 ada 3 nolu parsel Merkez

12 Güzelyurt Mah. Ürgüp Cad. No: 59 Nuray Apt. Merkez

13 Ortahisar Kasabası Belediye su deposu

14 Göreceli tepesi Göreme

15 Güzelyurt Mah. Vefa Küçük Cad. No: 9 Gökçen Petrol arkası Merkez

16 TRT Vericileri yanı Göre

17 Mustafapaşa Belediyesi su deposu

18 Avanos TT Binası

98

19 Hacıbektaş PTT

20 Karşıdağ vericileri mevkii Merkez

21 Karahasanlı Kasabası Kartal Tepesi mevkii Ada:120 Parsel:59 Kozaklı

22 Kalecik Kasabası Belediye Hububat deposu yanı

23 MR Görüntüleme Merkezi Ticaret Borsası Karşısı No:19 Merkez

24 Yeni Mah. 11. Sokak No: 5 Pafta:24 Ada:16 Parsel:18 Avanos

25 Sümer Mah. Ahmet Dedeoğlu Sokak Karataş mevkii Merkez

26 Kıratlıoğlu Mah. Cengiz Topel Sokak Ada:2376 Parsel:14 Merkez

27 Hacıbektaş-Kırşehir Karayolu 2. km Viranbağları mevkii 26.30. Pafta 213 Ada 55 parseldeki tarla

28 Karasoku Mah. Nar Cad. No: 38 Merkez

29 Avuç Köyü Pafta: 2-3 Ada:14 Parsel:68 Hacıbektaş

30 Hacıhalili Köyü Beşiktepe Mevkii Gülşehir

31 Karaburna Kasabası Yeni Mah. Hacıbektaş Cad. Pafta:K.32b.15 Ada:108 Parsel:3

32 Yeni Mah. Hastane Cad. No: 18 Örnek Un Fabrikası Kalaba Kasabası

33 Sarılar Cad. Dedeoğulları Un Fabrikası Topaklı Kasabası

34 Toptancılar Sitesi Mustafa Parmaksız Cad. No: 50 Merkez

35 Fabrika Cad. No: 11 Ladin Mobilya Ürgüp

36 Mehmet Akif Ersoy Mah. Fevzi Çakmak Kaldırım mevkii 17-K pafta 2195 Ada 5 Parseldeki arsa


38 İbrahimpaşa Mah. Fatih Sk. No: 1 Merkez

39 Turkcell kule yanı Zeferium Fabrikası arkası Aksalur Kasabası

40 Bekdik Mah. Aksaray Cad. No:37 Ada:196 Parsel:30 Pafta:19-L-1 Merkez

41 Akpınar-Kuruağıl Karayolu 1,5 km Kozaklı

42 Doktor Sadık Ahmet Cad. Fatih Sokak Özsa Ekmek Fabrikası üzeri No:1 Merkez

43 Yenimahalle 11. Sk. No:5 Pafta:24 Ada: 16 parsel:18deki arsa Merkez

44 Güzelyurt Mah. Gökçen Petrol arkası Merkez


46 Bekdik Mah. Aksaray Cad. No:37 Ada:196 Parsel:30 Pafta:19-L-I Merkez

47 Ürgüp Dinler Otel

48 Yeni Mah. 11 Sokak No:8 Pafta:24 Ada:16 daki arsa Merkez

49 Kıratlıoğlu Mah. Cengiz Topel Sokak Ada:2376 Parsel:14 Merkez

50 Valilik Karşısı No:35 Nisa Otel Merkez

51 Atatürk Bulvarı Hacı Rasim Uzer İşhanı No:74 Merkez

52 Sarılar Belediyesi girişi Gürtepe mevkii

53 Mazı Köyü Kayabaşı Mevkii Pafta:L33B-02B Parsel:350

54 Bozca Köyü Bayramhacılı Baraj Şantiye alanı

55 Baş Mah. Şehit Ali Güven Cad. Dink Sokak Derinkuyu

56 20000 Evler Mah. Karayazı Mevkii Ada:1964 Parsel:3 Merkez

57 Başdere Köyü

58 Kavak Kasabası Ardıçlı Bayır Mevkii Parsel:1276

59 Kavak Köyü Turkcell-TRT Kulesi

60 Apak Ltd. Şti. Cips Üretim Tesisleri Acıgöl

61 Karahasanlı Kasabası Karşı Mah. Tepesi Mevkii Ada:120 Parsel:59daki arsa

62 Tatlarin Kasabası Girişi Turkcell Kulesi yanı

63 Karaözü Mah. Eğrim Mevkii Ürgüp

64 Tuzköy Kasabası Evran Tepesi Parsel:5880 Avea ve Turkcell İstasyonları yanı

65 Sümer Mah. Ali Efendi yolu Pafta:19.K.3 Ada:1458 Parsel:3 Merkez

66 Fabrika Cad. No: 11 Ladin Mobilya Ürgüp

667 Bozca Köyü Girişi Beşiktepe Mevkii

68 TV Verici Tepesi Avea Kulesi Sulusaray

69 Çat Kasabası Belediye Mezarlığı Girişi

70 Karasenir Kasabası Çorak Mevkii Ada:156 Pafta:J3B,17C Parsel:64

71 Hacıhalili Köyü Beşiktepe Mevkii Pafta:KB2B18D4C Ada:177 Parsel:4

72 Karaburna Kasabası Yeni Mah. Hacı Bektaş Cad. Pafta:K 32 B 15 Ada:108 Parsel:3

73 Avuç Köyü Pafta:2-3 Ada:14 Parsel:68

74 Karlık Köyü Turkcell kulesi yanı

75 Cumhuriyet Mah. Karşıdağ Sk. Ada:781 Avea ve Turkcell Kulesi arası Merkez

76 Boğaz Köyü Ada:12 Parsel:219 Özel San. Bölgesi Merkez

77 Kalaba-Topaklı Karayolu 4. km Erciyes Kireç Fabrikası karşısı Çalış Kasabası

99

78 Turist Otel Ürgüp

79 Dedeman Otel Merkez

80 Bağlarbaşı Mah. Kaş Sk. Pafta:K.33B-10C Ada:109 Mahmatlar Kasabası

81 Su deposu mevkii Acıgöl OSB

82 M.Akif Ersoy Mah. Fevzi Çakmak Cad. Garaj Sk. No:29 Merkez

83 Afet Evleri Mah. Stad Cad. Stadyum arkası Nar Kasabası

84 Çalış Kasabası Çallıgegik Mevkii Ada:221 Parsel:15

85 Şehit Ali Güven Cad. Dink Sk. No:12 Unfa Otel Derinkuyu

Kaynak: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Ankara Bölge Müdürlüğü, 2011

(L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME, KAYNAKÇA

Karayolları 6. Bölge Müdürlüğü

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Ankara Bölge Müdürlüğü

Belediye Başkanlıkları


İl Telekom Müdürlüğü

M-YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS

M. 1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA

M. 1. 1. Kentsel Alanlar

Doğal Güzelliklerin Kent Formuna Etkileri

M.1.1.1. Jeolojik Yapısı

Nevşehir ve civarı, Premesozoyik-Paleozoyik birimleri, Kretase birimleri, Tersiyer

birimleri ve kuvarterner birimlerinden oluşmaktadır. İl alanı, Orta Anadolu’da Erciyes,

Melendiz ve Hasandağı gibi eski yanardağların kül ve lavlarının birikmesiyle oluşmuş çok

geniş bir plato üzerinde yer almaktadır. Bu platoyu, ülkenin en uzun akarsuyu olan

Kızılırmak, doğu-batı doğrultusunda ve derinliğine vadilerle sık bir şekilde parçalamıştır.

İl merkezi Kızılırmak platosu adıyla anılan bu geniş ve yüksek düzlüklerin batı

yamaçlarında kurulmuştur.Neojen gölleri altındaki yanardağlardan çıkan lavlar, platoda,

göller ve akarsular üzerinde 100–150 m. kalınlığında farklı sertlikte tüf tabakaları

oluşturmuştur. Bu tabakanın içerisinde tüften başka tüffit, ignimbrit tüf, lahar, volkan külü,

kil, kum taşı, marn, aglomera ve bazalt gibi jeolojik kayaçlar bulunmaktadır.

Üst pliosenden başlayarak başta Kızılırmak olmak üzere akarsuların, göllerin ve hava

şartlarının bu tüf tabakalarını aşındırmaları nedeniyle bölge bugünkü halini almıştır.

M. 1. 1. 1. 2. Topoğrafyası

İl alanı, Orta Anadolu’da Erciyes, Melendiz ve Hasandağı gibi eski yanardağların kül

ve lavlarının birikmesiyle oluşmuş çok geniş bir plato üzerinde yer almaktadır. Bu platoyu,

ülkenin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak, doğu-batı doğrultusunda ve derinliğine vadilerle

sık bir şekilde parçalamıştır.

Bölgede bulunan orman alanları insan tahribatı sonucu nispeten tarıma uygun

olmayan, eğimin yüksek olduğu dağlık ve taşlık alanlara sıkışmıştır.

Orman alanları Nevşehir’in belli başlı dağlık alanlarında bulunmaktadır. Bunlar Erdaş

Dağı, Hırka Dağı, Hodul Dağı, Oylu Dağı, Topuz Dağı, Ziyaret Dağı ve bunların

uzantılarından oluşmaktadır.

100

M. 1. 1. 1. 3. İklim Özellikleri

Nevşehir İç Anadolu Bölgesi’nde 38o12ꞌve 39

o 20ꞌkuzey enlemleri ile 34

o 11ꞌve 35

o

06ꞌdoğu boylamları arasında kalır. Konya kapalı havzasında kalan Derinkuyu İlçesi dışında,

bütünüyle orta Kızılırmak havzası’na giren Nevşehir, yazları sıcak ve kurak,kışları ise soğuk

ve yağışlı geçen tipik karasal iklim özelliklerini taşır.

M. 1. 1. 1. 4. Genel Toprak Yapısı

İklim,topoğrafya ve ana madde farklılıkları nedeniyle Nevşehir İlinde çeşitli büyük

toprak gruplarına ait topraklara rastlamak mümkündür. Bunun yanında toprak örtüsünden

yoksun arazi tipleri de mevcuttur. İlimiz genelinde tarım, mera, orman arazileri

bulunmaktadır.

Alüviyal Topraklar

Bu topraklar akarsuların taşıdığı alüviyal ana materyalin ayrışması sonucu meydana

gelmiş genç topraklardır. Profil oluşumu tamamlanmamış, yer yer A-C Horizonlarına sahip,

derin ve verimli olan bu topraklar İlimizde Kızılırmak Vadisi ve diğer bazı akarsuların

kenarlarında ince bantlar şeklinde bulunmaktadır.

Hidromorfik Alüviyal Topraklar

Bu topraklar sık sık taşkınlara uğrayan, yüksek taban suyuna ve gleyleşmiş profile

sahip topraklardır.

Kolüviyal Topraklar

Genellikle dik eğimli yamaçların eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yer

çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerden taşınarak biriken materyallerin

ayrışması ile oluşmuş A-C Horizonlarına sahip genç topraklardır. Bu toprakların drenajları

iyidir. Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunları yoktur. Nevşehir ilinde çok değişik yerlerde görülen

kolüviyal topraklar 33.650 hektarlık bir alan kapsar.

Kireçsiz Kahverengi Topraklar

A B C Profilli topraklardır. A horizonu kahverengi, kırmızımsı kahverengi, grimsi

kahverengi olabilir. B horizonu kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir. B horizonu dâhil

solumun tamamına sulandırılmış asit damlatıldığında köpürmez. Solumdan yıkanan kireç C

horizonunda birikmiştir. Bu nedenle C horizonunun rengi daha açıktır. Bazen C horizonunda

kireç yumruları gözlenebilir. Bu topraklar iyi drenajlı ve verimli topraklardır.

M. 1. 1. 1. 5. Deprem Kuşağı

Nevşehir ve çevresi 3. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Kırşehir ve Kayseri

gibi bölgesel deprem sahalarının etkisinde kalabilir. En önemli fay, Hırkadağı güneyinde,

Civelek-Gümüşkent arasında 20 km uzunluğundaki kırık hattır.

M. 1. 1. 2. Kentsel Büyüme Deseni

Nevşehir nüfusunun % 30’u Merkez İlçede yaşamaktadır. 2010 yılında nüfus sayım

sonuçlarına göre merkez nüfusu 84.631 dir. Nüfusun büyük çoğunluğu yeni konut alanlarını

tercih etmektedir.

M. 1. 1. 3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları

İl genelinde belediyelerin imar planlarında bu planın projeksiyon nüfusunun ihtiyaç

olacağı alandan çok daha fazla bir alan gelişmeye konut alanı olarak açılmıştır.

101

Konut

Nevşehir’de konut yerleşme alanları yapılaşma yönünden iki ana grup olarak

belirlenmektedir. Bunların bir bölümü, Kale çevresinde dik eğimli eteklerde kentin eski

yerleşme alanları, diğeri ise planlı gelişme ile muntazam oluşmuş yerleşme alanlarıdır.

Kentin gelişmesinde ve şekillenmesinde, kent içinden geçen Aksaray-Kayseri

karayolu da etkili olmuştur. Bu aks üzerinde yer alan sanayi ve küçük sanatlar siteleri, konut

alanlarını da bu yönlere çekerek yol boyu gelişen bir kent yapısı ortaya çıkmıştır. Kentin

gelişmeye elverişli ve henüz boş alan bölgesi, Avanos yolu doğusunda, Göreme yoluna kadar

uzanan kısmıdır.

Ticaret

Nevşehir’de mevcut ticaret, eski imar planında ayrılan yerde gelişmiş ve alan

yetmediğinden ana yollar boyunca bir dağılım başlamıştır. Ayrıca, Aksaray yolunda kurulan

sanayi ve küçük sanatlar dolaylı olarak ticari faaliyetleri bu yöne çekmiş, gerek siteler içinde

gerekse bu bölgedeki ana yollar üzerinde iş yerleri gelişmiştir. Ayrıca mevcut pazar yerleri de

yetersiz duruma gelmiş, yeni pazarlama alanlarına gerek duyulmaya başlanmıştır. Kent için

gerekli, yeni toptancı hali ve hayvan pazarı yerleri seçilmiştir.

Sanayi

Nevşehir’de köklü bir sanayi gelişmemiştir. Dağınık olarak inşa edilmiş un fabrikaları

ve şarap fabrikaları kısmen korunmuştur.

M. 1. 1. 4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk

Nevşehir nüfusunun % 30’u Merkez İlçede yaşamaktadır. 2010 yılında nüfus sayım

sonuçlarına göre merkez nüfusu 84.631 dir. Nüfusun büyük çoğunluğu yeni konut alanlarını

tercih etmektedir.

M. 1. 1. 5. Kentsel Yenileme Alanları

Koruma Kurulunca onaylı koruma imar planı bulunan kentsel yerleşim alanlarında

mevcut planın hükümleri geçerlidir. İlgili idarelerce yapılan imar planı değişiklikleri için

Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu onayının alınması gereklidir. Mevcut

planlarda değişiklik yapılabilmesi için, hazırlanacak revizyon imar veya uygulama planlarının

Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ nun görüşüne sunulması gerekir.

M. 1. 1. 6. Endüstri Alanlarda Yer Seçimi

Endüstri alanları sanayi sitesi olarak İl merkezinde toplanmıştır. Ürgüp, Gülşehir,

Avanos, Hacıbektaş ve Kozaklı İlçelerinde küçük sanayi siteleri bulunmaktadır.

M. 1. 1. 7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar

Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onarım izni verilen

yapılar için Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 5.11.1999 gün ve 660,

661 sayılı ilke kararı geçerlidir.

Nevşehir Kültür veTabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından yapı izni verilecek

parsellerdeki yeni yapılaşmaların projelendirilmesinde, aşağıdaki koşullar geçerlidir.

a-Doğal çevre içinde yer alan yeni yapılaşmada doğal görünüm ve topoğrafyayı

zedelemeyen mimari çözümlerin geliştirilmesi esastır. Bu amaçla, yeni yapılaşmanın yakın

çevresiyle birlikte etüt edilerek, doğal yapıyla etkileşimini gösteren vaziyet planı ve silüet

çizimleri yanısıra, gerekli görüldüğünde, projenin maket veya 3 boyutlu gösterim

teknikleriyle takdimi istenir.

102

b-Geleneksel doku içinde yer alan yeni yapılaşmada, doku karekterini

zedelemeyenmimari çözümlerin geliştirilmesi esastır. Bu amaçla, yeni yapılaşmanın

bulunduğu yapı adası ve yakın çevresiyle birlikte etüd edilerek, mevcut dokuyla etkileşimini

gösteren vaziyet planı ve silüet çizimleri yanı sıra, gerekli görüldüğünde, projenin maket veya

üç boyutlu gösterim teknikleriyle takdimi istenir.

c-Yerel mimariyle dilbirliği (benzeşim) içinde bulunmak veya yerel mimariyle uyumlu

çağdaş yorumlara yönelmek olasıdır. Heriki durum içinde de ölçü, oran, biçim, üslup, inşaat

tekniği ve malzeme kullanımı bakımlarından çevreye aykırı olmayan, nitelikli çözümler

aranır. Yerel mimariyle uyumlu çözümlerin geliştirilmesinde, örnek alınan doku veya tekil

yapıdaki belirgin yapı, plan, kesitcephe özelliklerinin topluca dikkate alınması beklenir.

Dokunun önemli unsurları olan, avlu duvarlarıyla çevrili açık mekan (avlu, bahçe) düzeni ile,

yarı açık mekan (revak, arkat) tipolojilerinin sürekliliği gözetilir.

Pencere, kapı, cumba gibi ögelerin tasarımında, yerel mimarinin kütle

kompozisyonlarındaki dolu-boş ve çıkma oranları, açıklıkların gruplanış tarzları ve zemin ile

üst katlardaki düzen farklılaşmaları göz önüne alınır.

Çatı çözümlerinde yeni yapılaşmanın bulunduğu yörede egemen olan biçimlenme ve

malzemelerin kullanılması esastır. Yerine göre düz çatı mecbur olabileceği gibi, eğimli çatı

(beşik, kırma vb.) söz konusu olduğunda çatı arası ve cihannüma (Yıldızköşk, Sinekliköşk)

çözümlerine, kat alanının %15’ini aşmama koşuluyla gidilebilir.

Doku içinde yer alan yapılaşmada, bina cephe hattı ve bahçe duvarları, mevcut sınırı

izler. Mevcut yol güzergâhları ve özgün kaplama malzemesi değiştirilemez.

M. 1. 2. Kırsal Alanlar

Son yıllarda görülen nüfus artışı incelendiğinde Merkez İlçede kent nüfus artış

oranının, kırsal nüfus artış oranından fazla olduğu görülmektedir. Bu da Nevşehir’de

kentleşme eğiliminin arttığını ortaya koymaktadır.

1975 sayımlarından sonra kırsal kesimde, bu alanlardaki kuraklık, tarıma elverişli

toprağın sınırlı oluşu nüfusun azalmasınaneden olurken Nevşehir’de yeni açılan iş alanları bu

nüfusu çekmekte ve ilerisi için ümit verici gelişmeler izlenmektedir.

M. 1. 2. 1. Kırsal Yerleşme Deseni

İlimiz nüfusunun % 55i kentlerde % 45’i kırsal kesimde yaşamaktadır. Nüfusun

çoğunluğu tarımla uğraşmaktadır. Mevcut ekilebilir arazi çiftçi aileleri tarafından

işletilmektedir

M. 1. 2. 2. Arazi Mülkiyeti Tablo M.1: Kadastro durumu

İlçe Kırsal Alan Kadastrosu Kentsel Alan Kadastrosu

Merkez 9 33

Acıgöl 8 4

Avanos 11 8

Derinkuyu 6 4

Gülşehir 28 6

Ürgüp 20 24

Hacıbektaş 28 5

Kaynak: İl Kadastro Müdürlüğü,2011

103

M. 2. ALTYAPI

İlçelerin çoğunda kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. Kanalizasyonu olmayan

ilçelerde fosseptik kullanılmakta olup, kanalizasyon sistemi yapılma aşamasındadır. İl

genelinde kanalizasyonu olmayan köylerde çalışmalar devam etmektedir.

İlimizde kullanma suyu kuyulardan sağlanmaktadır. Genellikle isale hattı boruları

PVC dir. Bazı yerleşimlerde isale hattında asbest borular kullanılmaktadır.

İlimiz Merkez ilçede kanalizasyon sistemi mevcut olup, atıksu arıtma tesisi vardır.

Nevşehir Atıksu Arıtma Tesisi, Nar Kasabası Burgaz Mevkiinde 40.000 m2 lik arazi üzerine

kurulmuştur. Arıtma sistemi, fiziksel arıtma sonrasında biyolojik arıtma yapan uzun

havalandırmalı aktif çamur sistemidir. Tesise gelen atık su; Nevşehir merkez ilçenin tamamı,

Nar Kasabası, Uçhisar Kasabası, Göre Kasabası, Çardak ve Güvercinlik köylerinden

gelmektedir. Deşarj yeri Karaağaç Deresi olup, bu dere 12 km sonra Kızılırmak Nehrine

dökülmektedir. Yağmur suları yarı ayrık sistemle tesise dahil olmaktadır. 15.744 m3/ gün

kapasiteli olan tesiste, 14.400 m3/gün atıksu arıtılmaktadır. 400 ve 1000 lik kolektör

hattıyla tesise gelen atıksu 1200 lük boruyla ızgaralara girmektedir. Bu hattın uzunluğu 150

m dir. Tesiste oluşan arıtma çamurları kurutulduktan sonra çöp deponi alanına

gönderilmektedir.

M. 3. BINALAR VE YAPI ÇEŞITLERI

M. 3. 1 Kamu Binaları

Nevşehir’de, geniş saha isteyenler dışındaki resmi kurumlar genellikle sıkışık ve

yetersiz binalarda hizmet görmektedir. Resmi kurumların çoğu Hükümet Konağı’nda

bulunmaktadır.

M. 3. 2 Okullar

İlimizde 170 ilköğretim okulu, 47 ortaöğretim, 1 adet eğitim uygulama okulu, 7 adet

anaokulu, 8 adet özel eğitim okulu bulunmaktadır. İlçeler ile bağlı köy ve kasabalardaki özel

okullar da dahil olmak üzere okul sayısı Tablo M.2de, ilköğretim okul sayısı Tablo M.3’de,

ortaöğretim okul sayısı Tablo M.4’de, pansiyon bilgileri Tablo M.5’te verilmektedir.

Tablo M.2:Anaokulu bilgileri

İLÇE OKUL SAYISI

TOPLAM ÖĞRENCİ

SAYISI

Merkez 47 2.633

Acıgöl 16 503

Avanos 24 500

Derinkuyu 16 480

Gülşehir 22 465

Hacıbektaş 8 158

Kozaklı 9 328

Ürgüp 24 558

TOPLAM 166 5.625

Kaynak: İl Milli Eğitim Müdürlüğü,2011

104

Tablo M.3: İlköğretim okul bilgileri

İLÇE OKUL SAYISI

TOPLAM ÖĞRENCİ

SAYISI

Merkez 47 17.929

Acıgöl 17 3.642

Avanos 24 3.895

Derinkuyu 16 3.947

Gülşehir 25 3.115

Hacıbektaş 8 1.143

Kozaklı 11 1.922

Ürgüp 21 3.759

TOPLAM 169 39.352


Tablo M.4: Ortaöğretim okul bilgileri

İLÇE OKUL SAYISI TOPLAM ÖĞRENCİ SAYISI

Merkez 17 8.790

Acıgöl 2 300

Avanos 9 1.600

Derinkuyu 4 929

Gülşehir 4 828

Hacıbektaş 2 532

Kozaklı 4 625

Ürgüp 5 1.406

TOPLAM 47 15.010


Tablo M.5: Pansiyon bilgileri

İLÇE ADET TOPLAM ÖĞRENCİ

KAPASİTESİ

Merkez 5 562

Acıgöl - -

Avanos 3 420

Derinkuyu - -

Gülşehir - -

Hacıbektaş 1 250

Kozaklı 2 150

Ürgüp 3 276

TOPLAM 14 1.658


Nevşehir Üniversitesi’nde 6 adet fakülte, 8 adet meslek yüksekokulu, 2 adet enstitü

mevcuttur.

Tablo M.6: Nevşehir Üniversitesi Öğrenci Bilgileri

Okul İsmi Yerleşke Öğrenci

Sayısı

N.Ü. Güzel Sanatlar Fakültesi Hacıbektaş

0

N.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Merkez

1067

N.Ü. Eğitim Fakültesi Merkez

0

N.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Merkez

1361

105

N.Ü. Mimarlık Mühendislik Fakültesi Merkez

0

N.Ü. Turizm Fakültesi Merkez

355

N.Ü. Gülşehir MYO Gülşehir

441

N.Ü. Semra ve Vefa Küçük Sağlık Y.O. Merkez

230

N.Ü. Avanos MYO/ Avanos

99

N.Ü. Hacı Bektaş Veli MYO Hacıbektaş

586

N.Ü. İncekara MYO Merkez

36

N.Ü. Meslek Yüksek Okulu Merkez

1124

N.Ü. Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz MYO Ürgüp

300

N.Ü. Turizm İşlt. ve Otelcilik Y.O. Merkez

41

Sosyal Bilimler Enstitüsü Merkez

259

Fen Bilimleri Enstitüsü Merkez

93

Kaynak: Nevşehir Üniversitesi Rektörlüğü,2011

M. 3. 3 Hastaneler ve Sağlık Tesisleri

İlimizde toplam 5 adet devlet hastanesi, 64 adet sağlık ocağı, 8 adet özel sağlık

kurumu, 2 adet dispanser bulunmaktadır. İlimiz Merkez, Ürgüp ve Hacıbektaş ilçelerinde

devlet hastaneleri bulunmaktadır.

M. 3. 4 Sosyal ve Kültürel Tesisler

Nevşehir İli Ürgüp ve Hacıbektaş İlçelerinde Kültür Merkezi mevcuttur. Nevşehir

Gazi Stadı, Merkez’deki Damat İbrahimpaşa spor salonu (1500 kişi kapasiteli), Ticaret Lisesi

spor salonu (500 kişi kapasiteli), ilçelerde Ürgüp spor salonu (500 kişi kapasiteli ), Avanos

spor salonu (500 kişi kapasiteli), Hacıbektaş 60. yıl spor salonu (2500 kişi kapasiteli),

Gülşehir spor salonu ( 500 kişi kapasiteli ) bulunmaktadır. 1 adet tenis kortu faal durumdadır.

İlimizde 2 adet atış poligonu bulunmaktadır.Merkezde Gazi Stadı spor kompleksi içerisinde 2

ve 3 nolu çim futbol sahaları, ilçelerde Avanos, Ürgüp, Gülşehir, Derinkuyu olmak üzere 7

adet çim futbol sahası ve 103 adet toprak futbol sahası vardır. Gençlik ve Spor İl

Müdürlüğü’nün spor kompleksi içerisinde 1 adet tenis kortu faal durumdadır. Ayrıca İlimizde

Kapadokya Sporcu Kamp Eğitim Merkezi, Nevşehir Gençlik Merkezi ile Gülşehir İlçesi

Gençlik Merkezi bulunmaktadır.

Nevşehir Gençlik Merkezi ile Gülşehir Gençlik Merkezi’nde resim kursu, satranç

kursu, bilgisayar kursu, gençlik haftası kutlamaları, halk oyunları kursu, izcilik, fotoğrafçılık

kursu, kompozisyon ve şiir yarışmaları, gençlik şenlikleri, yaz spor kursları, ulusal ve merkez

gençlik kampları, zihinsel engelli gençlerin spor eğitimleri faaliyetleri yapılmaktadır.

M. 3. 5 Endüstriyel Yapılar

İlimizde Merkez ilçede 85, Ürgüp’te 9, Avanos’ta 40, Gülşehir’de 5, Kozaklı’da 4,

Ürgüp’te 8, Hacıbektaş’ta ise 2 adet sanayi sicil belgeli sanayi kuruluşu bulunmaktadır.

M. 3. 6 Göçer ve Hareketli Barınaklar

İnşaat şantiyesindeki barınaklar göz önüne alınmadığı takdirde İlimizde göçer ve

hareketli binalar bulunmamaktadır.

M. 3. 7 Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar

İlimiz genelinde çok sayıda otel bulunmaktadır. 4 adet 5 yıldızlı, 15 adet 4 yıldızlı otel

bulunmaktadır. Oteller Ürgüp, Kozaklı ve Merkez İlçede yoğundur. Ayrıca pansiyon ile özel

işletme belgeli tesisler de bulunmaktadır.

106

M. 3. 8 Bürolar ve Dükkânlar

Merkez İlçede 7 adet işhanı, 1 adet alışveriş merkezi bulunmaktadır.

M. 3. 9 Kırsal Alanda Yapılaşma Kırsal alanda bağ evleri ve mandıralar bulunmaktadır. Buralarda tarla, bağ ve

bahçelerde arazinin % 5 ini geçmeyecek şekilde yapılaşmaya izin verilmektedir. 2010 yılında

2 adet bağevi , 2 adet mandıraya yapı ruhsatı düzenlenmiştir.

M. 3. 10 Yerel Mimari Özellikler

19. yüzyıl Kapadokya evleri yamaçlara kayaların oyulması suretiyle ya da kesme

taştan inşa edilmişlerdir. Nevşehir ve yöresinin volkanik tüf ve lavlarla kaplı olmasından

ötürü, doğal yapı ve çevre koşulları sivil mimari etkilemiştir. Yörede taşın fazla ağacın az

oluşu, tüflerin kolaylıkla oyulabilmesi yapılanmayı tüflerin içerisine veya taş evlere

yöneltmiştir.

Eski evlerde kullanılan taş malzeme volkanik yapıdadır. Bu taşlar ocaklardan

çıktıklarında yumuşak ve çok rahat işlenebilir. Ancak hava ile temas ettiğinde

sertleşmelerinden ötürü sıkça kullanılmıştır. Kullanılan malzemenin bol olması ve kolay

işlenebilmesinden dolayı yöreye has olan işçiliği gelişerek mimari bir gelenek halini almıştır.

Bununla berber, ahşap yalnızca kapı ve dolap kapaklarında kullanılmıştır. Evlerinçoğunda

kapılar kemerlidir.

Kapadokya’da doğal yapı,çevre koşulları,savaş ve işgaller sonucu oldukça özgün bir

konut mimarisi ortaya çıkmıştır. Yeraltı şehirleri en özgün mimari unsurlardır. Yöresel

jeolojik malzeme olan tüfün kolayca işlenebilen bir madde olması sebebiyle dağ,tepe

yamaçları,peri bacaları oyularak ev biçimine sokulmuştur.Yamaçlara,kayalara ev yapma

geleneği bazı yörelerde hala devam etmektedir.Eski mağaralar,kaya evlerinin önemli kısmı

bugün limonluk,şaraphane,kiler yada turistik tesis (otel,bar,disko,lokanta) olarak

kullanılmaktadır. Bu tür konut mimarisi örneklerine Ürgüp, Ortahisar, Uçhisar, Göreme,

Çavuşin ve Avanos’ta rastlanmaktadır.Geleneksel konut türleri oyma,yarı oyma-yarı yığmave

yığma olmak üzere çeşitlenir.Taş evlerin içi yazın serin,kışın ise ılıktır.

İlimizde yerel mimari özellik olarak; yığma kargir, yöresel kesme taştan bahçeli,

içerisinde avlusu olan kışlık malzemenin depolandığı kilerli bir yapı tarzı var idi. Ancak hızlı

bir kentleşme ile birlikte bunun getirdiği çok katlı apartman mimarisinin yoğun olması

sebebiyle eski kent dokusunun tamamen bozulduğu gözlenmektedir. Artık sadece köylerde

eski tarz yapım şekli görülebilmektedir.

M. 3. 11 Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller

Yöresel mimari tarzın etkin yapı elemanı kesme taştır.Taş,en önemli yapı gerecidir ve

tümüyle yöreden sağlanmaktadır. “Yontu Taşı” denen yöresel taş türü beyaz,bej,açık

kahverengi tonlarda kolay işlenebilen bir taştır. “Kavak Kepezi” denen taş türü serttir,özel

çekiç ve kalemle düzeltilir. “Yapraklı Seki Taşı” sarıdır,oldukça serttir,özel çekiçle düzeltilir.

“Sulusaray Taşı” yumuşak bir taş türüdür ve beyaz renklidir. Bu taş,ısıyı koruduğundan

yapıların iç bölmelerinde kullanılır. Belli boyutlarda işlenen taşlar yapıların revaklı ön

yüzlerinde geometrik bir düzen içinde kullanılarak devinimli bir görünüm elde eder. Kesme

taşocakları Merkezİlçe Karayazı mevkiinde bulunmaktadır.

Bunun dışında bölgede bulunan pomza ocakları nedeniyle, hammaddesi pomza olan

briket imalatı her geçen gün artmış, Aksaray ve Niğde yolu üzerinde briket fabrikaları

açılmıştır. Bu malzeme gerek yörede, gerekse komşu iller ve diğer bölgelerde özellikle ses ve

ısı yalıtımı sağlaması ve ekonomik olması nedeniyle tercih edilmiştir. Tuğla hammadesi olan

107

toprağın Avanos ilçesi, Kızılırmak kenarında yoğun bulunması nedeniyle bu bölgede de tuğla

fabrikaları bulunmaktadır.

M. 4 SOSYO-EKONOMIK YAPI

M.4. 1. İş Alanları ve İşsizlik

İlimizde hizmet, sanayi ve tarım sektöründe istihdam sağlanmaktadır. 4.4500 adet

kayıtlı işsiz bulunmaktadır. Bu kişilere meslek edindirmek amacıyla kurslar açılmaktadır.

Web tasarımı, iş makineleri kullanımı, kaynakçılık, tesisatçılık, aşçılık vb. kurslara kursiyerler

devam etmektedir.

M. 4. 2 Göçler

Nevşehir’in aldığı göçte iş arama ve bulma, verdiği göçte ise hane fertlerinden birine

bağımlı durumlar etkilidir. Yurt dışına işçi olarak giden aileler vardır. Özellikle Avanos ve

Ürgüp ilçesi halkında işçi olarak yurt dışına giden aileler yoğunluktadır. Ankara-İstanbul ve

İzmir gibi büyük şehirlere çok miktarda göç olmaktadır.

M. 4.3 Göçebe İşçiler (Mevsimlik)

İlimizde turizm sektöründe göçebe (mevsimlik) işçi bulunmamaktadır. İnşaat sektöründe

göçebe işçiler çalışmaktadır. Bu göçebe işçilerin asıl ikamet yerleri; Boyabat (Sinop), Kavak

(Samsun), Kadınhanı ve Ilgın (Konya), İskilip ve Oğuzlar (Çorum), Aksaray ve Yozgat

İlleridir. Bu İllerden göçebe olarak Nisan ayında İlimize gelinmekte ve Eylül ayında tekrar

ikamet yerlerine dönülmektedir.

M. 4. 4 Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı

İlimizde, devlet hüküm ve tasarrufu altındaki alanlar ile tescilli alanların toplamı

482.328.359,54 m2 dir. Tescilli alan miktarı 356.725.566,73 m2dir. Devlet hüküm ve

tasarrufu altındaki alanlar 19.213.374,62 m2 dir.

M. 4. 5 Konut Yapım Süreçleri

Konut üretiminde ağırlıklı olarak kooperatifçilik ve yeni yeni hız kazanan yap-sat

şeklindeki konut üretimi görülmektedir. Kentin genelinde konut ihtiyacı karşılanmışgibi

görünsede gelişen ve büyümekte olan İlimiz için konut üretimi devam etmektedir. Bunun

dışında gerek il merkezinde gerekse ilçe merkezlerinde TOKİ tarafından konut ve işyerlerini

içeren projeler programa alınmış, bunların büyük bir kısmı tamamlanarak hak sahiplerine

dağıtılmıştır.

M. 4. 6 Gecekondu Islah ve Önleme Projeleri

İlimiz merkez ve ilçelerinde gecekondu türünde yapılaşma görülmemektedir. Daha

önce Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanarak imar planlarına işlenen gecekondu

önleme bölgeleri geçmiş yıllarda kaçak yapılaşmayı önleme amaçlı kooperatiflere tahsis

edilmiş, daha sonra ise bu alanlar sınırları içinde bulundukarı belediye başkanlıklarına

devredilmiştir.

108

M. 5 YERLEŞİM YERLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ

M.5. 1. Görüntü Kirliliği

2001 tarih ve 02 sayılı İl Mahalli Çevre Kurulunda alınan kararda özetle “İlimiz

hudutları dâhilinde karayolları veya diğer köy yolları güzergâhlarında, gerek görüntüsü

gerekse yapısı itibari ile çevre kirliliğine yol açan her türlü ilan ve reklam panolarının

belediye hudutları dâhilinde belediyelerce, belediye hudutları haricinde Karayolları, Köy

Hizmetleri, Emniyet Müdürlüğü ve Jandarma Komutanlığınca tespit edilerek kirlilik yaratan

levhaların kaldırılmasına ve bahsi geçen kuruluşlarca kaldırılan levhaların yeniden

konulduğunun tespiti halinde ilgililer hakkında gerekli cezai işlemlerin uygulanmasına”

denilmiştir.

Tabelalar konusunda alınan 28.07.2004 tarih ve 2004/06 sayılı İl Mahalli Çevre Kurul

Kararında “İlimizde görüntü kirliliğinin nedenlerinden biri olan tabelalar konusunda mevcut

uygulamanın devamına; eskiyen, bozulan levhaların yerine güncelleştirilmiş tabelaların

konulması, bakım ihtiyacı olanların bakımlarının ilgili belediyelerce yapılması” denilerek

tabelalar konusu gündeme taşınmış ve İlimiz genelindeki bu sorunun giderilebilmesi için bazı

kurum ve kuruluşlara görevler düşmüştür.Görüntü kirliliği ile ilgili değerlendirmeler ve

denetimler İl Mahalli Çevre Kurulu kararları çerçevesinde yapılmaktadır.

M. 5. 2 Binalarda Ses İzolasyonu

Binalarda ses izolasyonu ile ilgili, yürürlükteki kanun ve yönetmeliklerde herhangi bir

madde bulunmamaktadır. Ancak ısı yalıtımı zorunlu olduğundan özellikle cam yünü, yöresel

taş, ekstrüde polistren ve özellikle bims malzemeleri ısı yalıtımında kullanılmaktadır. Bu

malzemelerin istenilen düzeyden daha az ses yalıtımı özelliği bulunmaktadır. İlimizde de

inşaatlarda bu malzemeler kullanılmaktadır.

M. 5. 3 Hava Alanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları

İlimiz Tuzköy kasabasında havaalanı bulunmaktadır. Hava alanının Gülşehir ilçesine

uzaklığı 10 km, İlimize olan uzaklığı ise 27 kmdir. Hava alanı trafiği yoğun değildir. Gürültü

hakkında çalışma bulunmamaktadır.

M. 5. 4 Ticari ve Endüstriyel Gürültü

Konu hakkında herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

M. 5. 5 Kentsel Atıklar

Katı atıklar, mutfak artıkları, kâğıt, karton, plastik, cam ve metalden oluşmaktadır.

Katı ve hafriyat atıkları ile ilgili olarak Müdürlüğümüzce denetimler yapılmaktadır.

Katı Atıklar: Evsel atıklar genelde plastik çöp torbalarında biriktirilip, belediye

tarafından belirtilen muhtelif saatlerde araçlarla toplanmaktadır. Çöpler belediyelik yerleşim

yerlerinde belediyenin tespit ettiği alanlarda biriktirilmektedir.

Atıkların Bertaraf Edilmesi: Kentimizde üretilen çöpler merkezde Nevşehir

Belediyesi tarafından toplanarak şehir merkezine yaklaşık 8 km uzaklıkta bulunan Sulusaray

yolu İçmece mevkiinde bulunan katı atık deponi sahasında depolanmaktadır. Tesise

30.05.2003 tarihinde ÇED Olumlu kararı verilmiştir.Düzenli Deponi Alanı İnşaatı devam

etmektedir.

Atıkların geri dönüşümü ile ilgili olarak Nevşehir Belediye Başkanlığı ve Ürgüp

Belediye Başkanlığı tarafından pet, plastik, cam, metal vb. malzemelerin kaynağından

ayrıştırılıp toplanması çalışmaları yapılmaktadır. Bu şekilde evsel katı atıklar geri dönüşebilir

malzemeler ve organik atıklar olarak ayrı poşetlerde toplanmakta ve değerlendirilmektedir.

109

Sıvı Atıklar: Mülkiyeti Nevşehir Belediyesine ait 40.000 m2’lik alanı kaplayan atıksu

arıtma tesisi, Nar-Burgaz Mevkinde Nevşehir’e 4,5 km uzaklıktadır. Tesisten faydalanacak

yerleşimler Nevşehir Belediyesi (81.688 kişi), Göre Belediyesi (2.520 kişi), Uçhisar

Belediyesi (3.420 kişi), Nar Belediyesi (2.637 kişi), Çardak Köyü (1.947 kişi), Güvercinlik

Köyü (613 kişi) olarak toplam 92.825 kişidir.

Turizm sektörünün yoğun olduğu Avanos ve Ürgüp İlçelerinde arıtma tesisleri

kurularak faaliyete geçmiş olup tam kapasite ile çalıştırılmaktadır. Bu tesislerde biyolojik

arıtım yapılmaktadır.

Ürgüp Belediyesi atıksu arıtma tesisine Mustafa Paşa, Ortahisar Kasabası ile İbrahim

Paşa Köyünün kanalizasyonu bağlıdır. Göreme Kasabası kanalizasyonunun tamamı Uçhisar

Kasabası kanalizasyonunun bir kısmı Avanos Belediyesi atık su arıtma tesisine verilmektedir.

Bunun yanında Dedeman oteli, Ticaret Borsası et entegre tesisi, Cimpor Yibitaş

Çimento fabrikası ve MEY rakı fabrikası gibi bazı özel işletmelerde biyolojik arıtma tesisi

bulunmaktadır.

Hastane Atıkları: İlimiz genelindeki hastane ve benzeri sağlık kuruluşlarında tıbbi

atıkların tümü yönetmeliğe uygun torbalarda toplanmaktadır. İlimizde tıbbi atık yakma tesisi

mevcut değildir.

Hastane ve sağlık ocakları, diş hekimleri, eczaneler, özel kliniklerde açığa çıkan tıbbi

atıklar için günler belirlenmiş olup, tıbbi atıklar Kayseri İlinde bulunan sterilizasyon

ünitesinde bertaraf edilmektedir.

M. 5. 6.Binalarda Isı Yalıtımı

Binalardaki ısı kayıplarının azaltılmasına, enerji tasarrufu sağlanmasına ve

uygulamaya dair usul ve esasları düzenleyen Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği

bulunmaktadır. Bu Yönetmelik, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi

Kanunu kapsamındaki belediyeler dahil olmak üzere, bütün yerleşim birimlerindeki binalarda

uygulanmaktadır. Münferit olarak inşa edilen ve ısıtılmasına gerek duyulmayan depo,

cephanelik, ardiye, ahır, ağıl vb. binalarda bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanması zorunlu

değildir.

Isı yalıtımı uygulamasında yeni alternatifler geliştirilerek, ısı yalıtımında maksimum

verim ve buna bağlı olarak yakıt giderlerinde azalma ve hava kirliliğine de kısmen çözüm

üretilmektedir. Ayrıca yakıt giderlerinin fazla olması, ısı yalıtımı uygulandığında giderlerin

azalmasından dolayı vatandaşların ısı yalıtımına olan ilgisi artmaktadır. Bu nedenle tek satıhlı

pencerelerin sökülerek, ısı yalıtımlı cam kullanılarak çift satıha dönüştürüldüğü,

dışcephelerde mantolama ile eski ve yeni binalarda ısı yalıtımının uygulandığı görülmektedir.

İlimiz merkezinde özellikle yeni yapılan binalarda ısı yalıtımına büyük özen gösterilmekte

olup, projelendirme sırasında yalıtım dikkate alınmaktadır.

M. 6. NÜFUS

M. 6. 1 Nüfusun Yıllara Göre Değişimi

2007 yılında İl genel toplam nüfusu 280.058 iken, 2009 yılında 284.025 tir. 2010

yılında ise İl nüfusu 282.337 dir.

M. 6. 2 Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı

Tablo M.7: 2011 yılı nüfus dağılımı

Yaş grubu Toplam Erkek Kadın

0-4 21.407 11.061 10.346

05-09 22.320 11.348 10.972

10-14 25.027 12.710 12.317

15-19 22.978 11.660 11.318

110

20-24 20.003 9.516 10.487

25-29 22.449 11.428 11.021

30-34 22.574 11.374 11.200

35-39 20.703 10.598 10.105

40-44 18.837 9.570 9.267

45-49 18.891 9.336 9.555

50-54 15.343 7.684 7.659

55-59 14.090 6.877 7.213

60-64 11.588 5.389 6.199

65-69 8.979 3.953 5.026

70-74 7.478 3.175 4.303

75-79 5.514 2.428 3.086

80-84 3.354 1.314 2.040

85-89 1.324 439 885

90+ 388 95 293

TOPLAM 283.247 139.955 143.292

Kaynak: TUİK Bölge Müdürlüğü / Nevşehir

M. 6. 3 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları

Ürgüp’ün yüzölçümüne göre nüfusunun fazla olması, yoğunluğunun ilk

nedeniyse de arazi miktarına göre nüfusunun artma sınırına gelmesi, artış hızını

düşürmektedir. Hacıbektaş ilçesindeki nüfus azalışını da yurt dışına fazla işçi

göndermesi ve sanayi yönünden gelişmemesiyle açıklayabiliriz.

İlimiz Kapadokya bölgesi sınırları içerisinde olduğundan turizm sezonunda

yerli ve yabancı turistlerden dolayı gözle görülür bir yoğunluk meydana gelmektedir.

Bunun yanında hasat zamanı ilçelerimize genellikle güneydoğu illerimizden gelen

işçilerden dolayıda nüfus yoğunluğu olmaktadır.

TabloM.8: 2011 yılı nüfus yoğunluk bilgileri

İlçe Toplam İlçe

Merkezi

Köy Yüzölçümü

(km2)

Nüfus Yoğunluğu

(kişi/km2)

Merkez 120.605 88.170 32.435 535 226

Acıgöl 20.382 5.816 14.566 497 42

Avanos 34.725 12.497 22.228 997 35

Derinkuyu 21.957 10.678 11.279 445 49

Gülşehir 24.062 8.961 15.101 956 25

Hacıbektaş 11.638 5.075 6.563 697 17

Kozaklı 15.205 7.046 8.159 706 22

Ürgüp 34.673 19.219 15.454 563 62

Toplam 283.247 157.462 125.785 5.379 53

Kaynak: TUİK Bölge Müdürlüğ/Nevşehir

M. 6. 4 Nüfus Değişim Oranı

2010 yılında İl toplam nüfusu 282.337 iken 2011 yılı nüfusu 283.247 dir. 2010 yılına

göre nüfus değişim oranı 3.22 dir.

M.6.7. İşsizlik:

İlde, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz sayısı ve işsizlerin nitelikleri (vasıflı,vasıfsız)

hakkında bilgi verilecektir.

111

TABLO 1: 2011 YILI SONU İTİBARİYLE KİŞİSEL DURUMLARA GÖRE KAYITLI İŞSİZ SAYILARI:

Kayıtlı İşgücü Kayıtlı İşsiz

Sosyal Durum Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam

Normal 4453 2675 7128 3736 2487 6223

Özürlü 213 98 311 162 90 252

Eski Hükümlü 33 0 33 21 0 21

Terör Mağduru 0 0 0 0 0 0

Genel Toplam 4699 2773 7472 3919 2577 6496

(M)YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS, KAYNAKÇA





İl Milli Eğitim Müdürlüğü

Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü

Nevşehir Üniversitesi Rektörlüğü

İl Kadastro Müdürlüğü

Nevşehir Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğü

TUİK Bölge Müdürlüğü

N. ATIKLAR

N. 1 Evsel Katı Atıklar

İlimizde 34 adet belediyenin üye olduğu toplam nüfusu 208.531 olan Kapadokya İl

Özel İdareler ve Belediyeler Birliği bulunmaktadır.Katı atıklar için düzenlenen tartım

çizelgesine göre katı atıkların çoğunluğunu mutfak atıkları oluşturmakta olup, bu oran yaz

mevsiminde %78, kış mevsiminde %48’dir.

Nevşehir Belediyesi Kapadokya İl Özel İdareleri ve Belediyeler Birliği’nin üyesidir.

Birlik, Nevşehir Valisi Başkanlığında Nevşehir İl Özel İdaresi ve Merkez Belediyesi dahil

olmak üzere 34 belediyenin iştiraki ile kurulmuştur. Evsel katı atık bertaraf alanına Merkez

İlçe, Nar, Sulusaray Kasabaları ve Kapadokya İl Özel İdareleri Belediyeler Birliğine üye 34

adet belediyenin atıkları getirilmektedir.Katı atıklar, Nevşehir Belediyesi tarafından

toplanarakşehir merkezine yaklaşık 8 Km. uzaklıkta bulunan Sulusaray İçmece mevkiindeki

mülkiyeti Nevşehir Belediyesi’ne ait deponi sahasına bırakılmaktadır. Katı atık deponi sahası

için, 30.05.2000 tarihinde “ÇED Olumlu Kararı” verilmiş olup, katı atık alanı toplam 655.150

m2’dir. Katı Atık Düzenli Depolama Alanı inşaatı devam etmektedir.

Tablo N.1: Atık Kompozisyonu

Belediye/Birlik Adı İl Hitap Edilen Nufüs Atık Miktarı

(ton/yıl) Formu Dolduran Telefon

Nevşehir Belediyesi Nevşehir 84.631 36.500 2138283 EK–1. Tartım çizelgesi (Yaz

mevsimi)

Katı atık bileşenleri

Gelir Seviyeleri

Düşük Orta Yüksek Çarşı

Brüt Dara Brüt Dara Brüt Dara Brüt Dara

Mutfak atıkları 78 7 86 7 76 7 50 7

Kağıt 1 7 1 7 1 7 6 7

Karton 1 1 1 7 1 7 1 7

112

Hacimli karton _ _ _ _ _ _ _ _

Plastik 17 7 9 7 19 7 39 7

Cam 1 7 1 7 1 7 2 7

Metal 1 7 1 7 1 7 1 7

Hacimli metal 1 7 1 7 1 7 1 7

Atık elektrik ve elektronik

ekipman

_ _ _ _ _ _ _ _

Tehlikeli atık _ _ _ _ _ _ _ _

Park ve bahçe atıkları _ _ _ _ _ _ _ _

Diğer yanmayanlar _ _ _ _ _ _ _ _

Diğer yanabilenler _ _ _ _ _ _ _ _

Diğer yanabilir hacimli atıklar _ _ _ _ _ _ _ _

Diğer yanmayan hacimli atıklar _ _ _ _ _ _ _ _

Diğerleri _ _ _ _ _ _ _ _

Belediye/Birlik Adı İl

Hitap

Edilen

Nüfus

Atık

Miktarı

(ton/yıl)

Nevşehir Belediyesi Nevşehir 84.631 36.500

EK–2. Tartım çizelgesi (Kış

mevsimi)

Katı atık bileşenleri Gelir Seviyeleri

Düşük Orta Yüksek Çarşı

Brüt Brüt-kül Dara Brüt Brüt-kül Dara Brüt Brüt-kül Dara Brüt Brüt-kül Dara

Mutfak atıkları 48 1,3 42 1,3 53 1,3 26 1,3

Kağıt 2 1,3 2 1,3 3 1,3 16 1,3

Karton 2 1,3 1 1,3 3 1,3 8 1,3

Hacimli karton _ _ _ _

Plastik 6 1,3 9 1,3 10 1,3 11 1,3

Cam 1 1,3 3 1,3 2 1,3 1 1,3

Metal 1 1,3 1 1,3 1 1,3 1 1,3

Hacimli metal _ _ _ _

Atık elektrik ve elektronik

ekipman _ _ _ _

Tehlikeli atık _ _ _ _

Park ve bahçe atıkları _ _ _ _

Diğer yanmayanlar _ _ _ _

Diğer yanabilenler 4 1,3 8 1,3 5 1,3 3 1,3

Diğer yanabilir hacimli atıklar _ _ _ _

Diğer yanmayan hacimli atıklar _ _ _ _

Diğerleri _ _ _ _

Kül (toz, kum, taş dahil)* 36 Brüt kül oranıdır 34 Brüt kül oranıdır 23 Brüt kül oranıdır 34 Brüt kül oranıdır

113

N. 2 Tehlikeli ve Zararlı Atıklar

İlimizde tehlikeli ve zararlı atıklar konusunda Müdürlüğümüzce denetimler ve

çalışmalar sürdürülmektedir. Sanayi kuruluşlarına, tehlikeli atıkları Bakanlığımızdan lisans

almış firmalara vermeleri gerektiği hususunda uyarı ve bilgilendirme yapılmaktadır.

Tehlikeli atıklar ile ilgili yönetmeliklerde belirtilen şartları taşıyan firmalar ve taşıma

araçları ile ilgili olarak Müdürlüğümüze başvurular yapılmakta, uygun görülenler

lisanslandırılmaktadır.

Kontamine varil, plastik bidon ve tankların geri kazanım tesisine Bakanlığımız

tarafından Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında İşletme Lisansı verilmiştir.

Ayrıca Valiliğimizce anılan tesise ait yedi araca Tehlikeli Atık Taşıma Lisansı verilmiştir.

Hurda kablo ve yağlı kablo geri kazanım tesisine de Bakanlığımız tarafından Tehlikeli

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında geçici çalışma izni verilmiştir.

İlimizdeki tehlikeli atık üreten sanayi kuruluşlarına, bu atıklarla ilgili yönetim planı

oluşturmaları için yazışmalar yapılmış olup, tesisler tarafından sunulan yönetim planları

Bakanlığımıza gönderilmiştir.

N. 3 Özel Atıklar

N. 3. 1 Tıbbi Atıklar

İlimizdeki Kapadokya İl Özel İdareleri ve Belediyeler Birliğine üye olan 34 belediye

başkanlığının tıbbi atıkları toplama, taşıma ve bertaraf işi 5 yıllığına Turanlar Çevre

Teknolojileri Müh. İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti.ye verilmiştir. Birliğe üye tüm ilçe ve

beldelerdeki tıbbi atıklar Kayseri’deki sterilizasyon ünitesine gönderilerek bertaraf

edilmektedir. Tıbbi atıklar özel bir firma tarafından bir tıbbi atık aracı ile sağlık

kuruluşlarından alınmaktadır.

İlimiz genelindeki hastane vb. sağlık kuruluşlarında tıbbi atıkların tümü yönetmeliğe

uygun torbalarda toplanıp, geçici atık depolarında en fazla iki gün sürede bekletilerek firma

tarafından alınmaktadır. İlimizde 2005 yılından bu yana tıbbi atıkların toplanması, taşınması

ve bertaraf edilmesi için tıbbi atık üreticilerinden alınacak ücret Mahalli Çevre Kurul Kararı

ile her yıl belirlenmektedir.

Tablo N.2: Merkez İlçedeki kuruluşlarından toplanan tıbbi atık miktarı

Kurum-Kuruluş Atık Miktarı (kg)

Hastaneler (Özel ve Kamu) 134.763

Toplum Sağlığı Merkezi 1.214

Aile Hekimleri 3.704

Diş Hekimi/Doktor Muayene 3.019

Diğer kurumlar 1.085

TOPLAM 143.729

Kaynak: Nevşehir Belediye Başkanlığı, 2011

Hastane ve sağlık ocakları, diş hekimleri, eczaneler, özel kliniklerde açığa çıkan tıbbi

atıklar için günler belirlenmiş olup Merkez İlçe ve Merkez İlçeye bağlı belediyelerde tıbbi

atıklar pazartesi, çarşamba ve cuma günleri, diğer ilçelerde ise hergün toplanmaktadır.

İlçelerin bazılarında sağlık kuruluşu bulunmamakta (Karahasanlı, Kanlıca, Kalaba ilçeleri),

diğer ilçelerde aile hekimliği olarak hizmet veren Toplum Sağlığı Hizmetleri Tabipliği ile

114

sağlık ocağı bulunmaktadır. Birlik üyesi dışındaki belediyelerde tıbbi atıklar ayrı toplanıp

imha edilmektedir.

N. 3. 2 Atık Yağlar

İlimizde sanayi tesislerinden kaynaklanan sıvı yağların tespiti ve geri kazanımı ile

ilgili çalışmalar sürdürülmektedir.

Atık yağ üreticilerine, atık yağları lisanslı firmalara vermeleri bildirilmiş olup, atık

yağlarla ilgili Ulusal Atık Taşıma Formları Müdürlüğümüze gönderilmektedir.

N. 3. 3 Bitkisel ve Hayvansal Atıklar

İlimizde hayvansal atıklar ile ilgili yapılan şikayetlerde, yerinde inceleme yapılarak gerekli

kurum ve kişilere bilgilendirme ve ikazlar yapılmaktadır. İlimizde gübre vb. hayvansal

atıkların çevreye zarar vermeyecek şekilde depolanması için, Belediyelere ve şahıslara

uyarılar ve bilgilendirme çalışmaları yapılmaktadır.

Kurban kesimi ile ilgili olarak alınan kararlar, dikkat edilmesi gereken hususlar

belediyelere bildirilmektedir. Bayram süresince, oluşturulan komisyon ile birlikte denetimler

yapılmıştır.

N.3. 4.Pil ve Aküler

Atık akü teslimi yapıldığında, Ulusal Atık Taşıma Formları Müdürlüğümüze

gönderilmektedir. İlimizdeki belediyelere ve ilgili kurumlara yönetmelikle ilgili bilgilendirme

yapılmış olup, 2 adet Ulusal Atık Taşıma Formu sunulmuş ve 11.380 kg pil ve akünün lisanslı

firmalara teslimi sağlanmıştır.

N. 3. 5 Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller

İlimizde yakma fırınları bulunmamaktadır.

N. 3.6 Tarama Çamurları

Bu konuda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

N. 3. 7 Elektrik ve Elektronik Atıklar

Bu konuda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır

N. 3. 8 Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar

Bu konuda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

N. 4 Diğer Atıklar

N.4. 1.Ambalaj Atıkları

200 m2den büyük kapalı alana sahip toptan veya perakende olarak ambalajlı ürünleri

satan mağaza, market, süpermarket vb. alışveriş yerlerinin yükümlülükleri ve dikkat etmesi

gereken hususları hakkında bilgilendirme yapılmıştır.Ambalaj atıklarını piyasaya süren ve

ambalaj atıklarını üreten firmalar kayıt altına alınmıştır.Her yıl düzenli olarak “Ambalaj

Atıkları Veri Kayıt Sistemine” bildirim ve belegelendirmeler yapılmaktadır.Ambalaj Atıkları

Yönetmeliği kapsamında bir adet geri kazanım tesisi lisans almak üzere valiliğimize müracaat

etmiş olup süreç devam etmektedir.

Geri dönüşüme yönelik çalışma olarak, Nevşehir Belediye Başkanlığı ve Ürgüp

Belediye Başkanlığına ait vahşi depolama alanlarından, pet, plastik, cam, metal vb.

malzemelerin mevcut çöplerden ayrıştırılıp toplanması şeklinde yapılmaktadır. Ancak son bir

115

yıldır Nevşehir Belediyesi iki mahallede pilot uygulama olarak kaynağında ayrıştırma projesi

başlatmıştır.

Ürgüp ilçesinde ambalaj atıkları, katı atıklardan ayrı olarak özel bir araç ile

toplanmaktadır.

Merkez İlçe mücavir alan sınırlarında belediye tarafından ambalaj atıklarının

kaynağında ayrı toplanması çalışmalarına başlanmış olup, mayıs ayında ayrı toplama,

ayrıştırma, geri kazanım işi özel bir firmaya ihale edilmiştir. Tüm kamu kurumu ve okullara iç

mekân kutuları yerleştirilmiştir. Pilot mahallelerde konutlardan ayrı toplama çalışması

başlamış olup, poşetler dağıtılmaktadır. 1 adet araç ile tüm ambalaj atıkları toplanmaktadır.

Toplanan atıklar depoda gruplandırılarak geri dönüşüme gönderilmektedir. Halkı

biliçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.

N.4. 2.Hayvan Kadavraları

İlimizdeki hayvan kadavraları gömülerek bertaraf edilmektedir. Bu tür atık üreten

tesislerde geri kazanım yapılmamaktadır.

N.4. 3.Mezbaha Atıkları

İlimizde üç adet mezbahane bulunmaktadır.Değerlendirilebilir atıklar (bağırsak, deri

vs.) işlevine göre kullanılmaktadır.Kesim esnasında ortaya çıkan kan ise ayrı olarak tanklarda

biriktirilmesine rağmen rendering tesisilere gönderilememektedir.

Ürgüp ve Avanos İlçelerindekibelediyelere ait mezbahanelerin atık suları, belediye

atıksu arıtma tesisindearıtılmaktadır. Diğer mezbahanelerdeki biriken kanlar ise

gömülmektedir.

N. 5. ATIK YÖNETIMI

Ambalaj atıklarının toplanması ve geri kazanımı için Ürgüp Belediye Başkanlığı

tarafından atık yönetim planı sunulmuş ve onaylanmıştır.

Nevşehir Belediye Başkanlığı’nın Ambalaj Atığı Yönetim Planı onay aşamasında

olup, onaylandıktan sonra plana göre çalışmalar yapılacaktır.

N. 6 KATI ATIKLARIN MİKTAR VE KOMPOZİSYONU

Merkez ilçedeki katı atıklara ait tartım çizelgesine göre toplam atık miktarının büyük

çoğunluğunu mutfak artıkları oluşturmaktadır. Ağırlık olarak sırasıyla kül, plastik, kağıt,

karton, cam ve metal atıklar bulunmaktadır.

N. 7 KATI ATIKLARIN BİRİKTİRİLMESİ, TOPLANMASI, TAŞINMASI VE

AKTARMA MERKEZLERİ

İlimizde katı atık deponi alanı ile ilgili problemler bulunmaktadır. Depolama alanında

düzensiz depolama yapılmaktadır. Atıklar kaynağında ayrı toplanmamaktadır. Her tür atık

için ayrı taşıma aracı bulunmamaktadır. Transfer istasyonu bulunmamaktadır.

Nevşehir Belediyesinin çöpleri özel şirket tarafından toplanmaktadır.13 adet

sıkıştırmalı araç evsel atıkları hergün akşam belirlenen saatlerde alarak düzensiz depolama

alanına götürmektedir.


kaynağında ayrı toplanması çalışmalarına başlanmıştır. Pilot mahallelerde konutlardan ayrı

toplama çalışması başlamış olup, poşetler dağıtılmaktadır. 1 adet araç ile tüm ambalaj atıkları

toplanmaktadır. Toplanan atıklar depoda gruplandırılarak geri dönüşüme gönderilmektedir.

116

İlçelerde katı atıklar Belediyeler tarafından çöp toplama aracı veya traktörlerle

toplanmaktadır. Genellikle atıkların büyük miktarını kışın soba külü, yazın ise mutfak çöpleri

oluşturmaktadır. Atıklar yerleşim yerlerinde konteynırlarda biriktirilmekte ve belediye katı

atık depolama sahasında biriktirilmektedir. Belediyelerde çöp toplama araçlarının eski olması,

personelin kıyafet eksikliği gibi sıkıntılar bulunmaktadır. Atıkların geri dönüşümüne yönelik

sadece Merkez İlçe ve Ürgüp Belediye Başkanlıklarının çalışması bulunmaktadır.

N. 8. ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERI

N. 8. 1. Katı Atıkların Depolanması

İlimizde Merkez İlçeye 8 km. mesafedeki Sulusaray İçmece Mevkiinde bulunan evsel

katı atık bertaraf alanına Merkez İlçe, Nar, Sulusaray Kasabaları ve Kapadokya İl Özel

İdareleri ve Belediyeler Birliğine üye 34 adet belediyenin atıkları getirilmektedir.

Merkez ilçede bulunan düzenli depolama tesisinde, 2007 yılı başından 2026 yılı

sonuna kadar 20 yıllık ihtiyacı karşılayacak şekilde atıkların depolanması hedeflenmektedir.

Katı atık düzenli depolama tesisi çalışmaları 2005 yılında proje ihalesi ile başlamış olup, 2006

yılında idari binası yapılmıştır. Bugüne kadar Bakanlığımızdan 2.000.000 TL alınarak finanse

edilmiştir. 2010 yılında tekrar ihale yapılmıştır.

Düzenli depolama sahasının hücrelere bölünerek inşa edilmesi ve doldurulması

planlanmıştır. Taban sızdırmazlık kaplaması ve sızıntı suyu drenaj sistemi her hücre için ayrı

inşa edilecektir. İstenilen depolama yüksekliğine ulaşılıncaya kadar atıklar depolanacaktır.

İlk aşamada 1 nolu hücrenin inşa edilerek devreye alınması planlanmaktadır. Katı atık

düzenli depolama tesisi alanı 655.150 m2 olup, mülkiyeti Nevşehir Belediye Başkanlığı’na

aittir.

40.000 m2lik 1. lotun hafriyatı tamamlanmış olup, membran ve koruyucu tabaka

serilecektir. Kantar yerleştirilmiştir. Atölye binası, tekerlek yıkama ünitesi, sızıntı suyu

toplama havuzu, drenaj sistemi, trafo binası yapılacaktır.

İlçelerde katı atıklar, genellikle kasaba dışındaki açık alanda depolanıp, iş makineleri

ile üzeri toprakla kapatılmaktadır. Atıklarda ağırlık olarak kül ilk sıradadır.

N. 8. 2. Atıkların Yakılması

İlimizde Yönetmeliğe uygun yakma tesisi bulunmamaktadır.

N. 8. 3. Kompost

İlimizde kompost tesisleri bulunmamaktadır.

N. 9. ATIKLARIN GERI KAZANIMI VE DEĞERLENDIRILMESI

İlimiz Merkez İlçedeki katı atıkların geri kazanımı işi özel bir firmaya ihale edilmiş

olup, atıklar ayıklanarak değerlendirilmektedir.

Ambalaj atıklarının toplanması ve geri kazanımı için Ürgüp Belediye Başkanlığı

tarafından atık yönetim planı sunulmuş ve onaylanmıştır.


kaynağında ayrı toplanması çalışmalarına başlanmış olup, mayıs ayında ayrı toplama,

ayrıştırma, geri kazanım işi özel bir firmaya ihale edilmiştir. Tüm kamu kurumu ve okullara iç

mekân kutuları yerleştirilmiştir. Pilot mahallelerde konutlardan ayrı toplama çalışması

başlamış olup, poşetler dağıtılmaktadır. 1 adet araç ile tüm ambalaj atıkları toplanmaktadır.

Toplanan atıklar depoda gruplandırılarak geri dönüşüme gönderilmektedir.

117

N. 10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

İlimizde Kapadokya İl Özel İdareleri ve Belediyeler Birliğine üye 34 adet belediyenin

katı atıklarının Merkez İlçe Sulusaray İçmece mevkiinde katı atık deponi sahasında

biriktirilmesi planlanmaktadır. Düzenli depolama sahasının hücrelere bölünerek inşa edilmesi

ve doldurulması planlanmıştır. Taban sızdırmazlık kaplaması ve sızıntı suyu drenaj sistemi

her hücre için ayrı inşa edilecektir. İstenilen depolama yüksekliğine ulaşılıncaya kadar atıklar

depolanacaktır.

İlk aşamada 1 nolu hücrenin inşa edilerek devreye alınması planlanmaktadır. 40.000

m2lik 1. lotun hafriyatı tamamlanmış olup, membran ve koruyucu tabaka serilecektir. Kantar

yerleştirilmiştir. Atölye binası, tekerlek yıkama ünitesi, sızıntı suyu toplama havuzu, drenaj

sistemi, trafo binası yapılacaktır. Düzenli depolama sahasında alınacak önlemlerle, katı

atıkların yeraltı sularını kirletmesinin önüne geçilmeye çalışılacaktır.

Düzenli depolama sahası bulunmayan alanlarda çöp deponi alanları sızdırmasız

tabanlarla kaplı olmadığından yeraltı sularının ve toprağın kirlenmesi söz konusudur. Ayrıca

atıkların gelişigüzel biriktirilmesi koku problemi, haşerelerin artması gibi sıkıntılar

oluşturmaktadır.

(N) ATIKLAR, KAYNAKÇA



O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM

O. 1. GÜRÜLTÜ

O. 1. 1. Gürültü Kaynakları

Gürültü kaynakları, nicelik ve nitelik bakımından yaşam düzeyinin yükselişine paralel

olarak artmıştır. Bu nedenle gürültü, insanların sağlığını etkileyen çevre kirletici faktörler

arasında yer almaktadır.

İlimizde gürültü kaynaklarını karayolları, havayolları, inşaat makinaları ve sanayi

bölgeleri olarak gruplayabiliriz. Hava alanına iniş ve kalkışlar, inşaat makinaları, şehir içi ve

şehir dışı trafik yolları gürültü oluşturmaktadır.

O. 1. 1. 1. Trafik Gürültüsü

Karayoluna çıkan motorlu taşıtların susturucu veya ses giderici parçalar olmadan

trafiğe çıkması, araç üzerinde veya içinde korna veya ses çıkaran başka cihazlar gürültüye

sebep olmaktadır.

O. 1. 1. 2. Endüstri Gürültüsü

İlimizde endüstri gürültüsüne dair, Müdürlüğümüzde gürültü ölçüm cihazı

bulunmaması nedeniyle ölçüme dayalı çalışma yapılamamıştır. Sanayi kuruluşlarının sanayi

bölgelerinde toplanması ile, oluşacak gürültünün kontrolü ve azaltılması

sağlanabilinmektedir.

O. 1. 1. 3. İnşaat Gürültüsü

Diğergürültükaynaklarına göre, inşaat gürültüsü süreklilik göstermemektedir. İlimizde

inşaat gürültüsü belirlemeye yönelik çalışma yapılamamıştır.

O. 1. 1. 4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler

İlimizde bu konuda gürültü ölçüm cihazı bulunmaması nedeniyle çalışma

yapılamamıştır. Ancak, yerleşim yerlerinde yaşanan gürültü şikayetlerinde denetim yaparak,

118

gürültünün önlenmesi için önlem alınması gerektiği bildirilmekte ve önlem alınıp alınmadığı

kontrol edilmektedir. Şikayete konu olan yerleşim alanı, gürültü konusunda yetki devri

yapılan belediye başkanlığı sınırlarında ise, ilgili belediye başkanlığı konu hakkında

bilgilendirilerek, şikayete konu olumsuzluğun giderilmesi bildirilmektedir.

O. 1. 1. 5. Hava Alanları Yakınında Oluşan Gürültü

İlimizde Tuzköy İlçesinde hava alanı bulunmakta olup, hava alanı ve yakınındaki

gürültü seviyesi ile ilgili çalışma yapılamamıştır.

O. 1. 2. Gürültü ile Mücadele

Müdürlüğümüze yapılan gürültü şikayetlerinde durum tespit edilip, gürültünün

azaltılması amacıyla tedbirler alınması sağlanmaktadır.

O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri

O. 1. 3. 1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri

Nevşehir İlinde uygulanmakta olan imar planlarında gürültüye dönük yaptırımlar

bulunmamaktadır. Gürültü kirliliğinin en belirgin şekli trafik gürültüsüdür.

O. 1. 3. 2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri

Nevşehir ilinde trafik, sanayii ve turizm tesislerinden kaynaklanan gürültü kirliliği

konusunda bu güne kadar bir çalışma yapılmamıştır.

O. 1. 4. Gürültünün İnsanlar Üzerindeki Etkileri

O. 1. 4. 1. Fiziksel Etkileri

Gürültünün işitme sistemi üzerindeki etkisi; gürültü ile karşılaşma süresi, gürültünün

sürekli veya kesikli olması, kişinin yaşı, bireysel duyarlılık derecesi, iç kulağın fonksiyon

durumu, kulağın önceden geçirmiş olduğu veya mevcut olan hastalığına bağlı olarak değişir.

Gürültü belirli bir düzeyin üzerine çıktığı zaman iç kulak etkilenmekte ve işitme yeteneği tiz

seslerden başlayarak gerilemektedir. Gürültünün işitme kaybına sebep olduğu 1830’lardan

beri üzerinde durulan bir olaydır. Sabit ve kararlı gürültüler ile işitme duygusunun kaybolma

riski arasında sürekli bir bağıntı bulunduğundan bu kriter milletler arası düzeyde büyük

ölçüde kullanılmaktadır. Gürültü kulak zarında ve kalpte rahatsızlıklar yapabilir. Gürültünün

insanlarda baş ağrısı, alınganlık ve öfkeli davranışlar yaptığı kabul edilmektedir.

O. 1. 4. 2. Fizyolojik Etkileri

Vücut aktivitesinde değişiklikler kan basıncında artış, dolaşım bozuklukları,

solunumda hızlanma, kalp atışlarında hızlanma, ani reflekslerdir. Gürültünün en bilinen

etkileri, uykusuzluğa ve uykuya geç başlamaya neden olması, stresi artırmasıdır. Gürültüye

uzun süre maruz kalınması kalp atışlarında kan basıncında, solunumda, göz bebeğinde

değişiklik oluşturmakta, kandaki ürik asit ve lipit seviyelerini etkilemektedir.

O. 1. 4. 3. Psikolojik Etkisi

Davranış bozuklukları, öfkelenme, genel rahatsızlık duygusu, sıkılma gibi

rahatsızlıklar görülmektedir. Gürültü şiddeti arttıkça rahatsızlık, uyumsuzluk, uykuya geç

başlama, uyuyamama ve yorgunluk şikâyetleri artmaktadır.

O. 1. 4. 4. Performans üzerine Etkileri

Gürültünün; morali ve çalışma etkinliğini düşürdüğü, yorgunluğa neden olduğu

bilinmektedir. Fakat bu etkinin ölçülebilir olmaması nedeniyle direk ilişki gösterilmemekte ve

119

bir hipotez olarak ele alınmaktadır. İş veriminde azalma, konsantrasyon bozukluğu,

hareketlerin engellenmesi vb. rahatsızlıklar olmaktadır.

O. 2. Titreşim

Titreşim kaynakları olan madenler ve taş ocakları yerleşim bölgelerinden uzak olduğu

için halk sağlığını etkilememektedir. Tuzköy havaalanı Tuzköy kasabasına çok yakın

olmasına rağmen titreşime karşı alınmış herhangi bir tedbir bulunmamaktadır.

(O) GÜRÜLTÜ, KAYNAKÇA


P. AFETLER

P. 1. DOĞAL AFETLER

P. 1. 1. Depremler

İlimizin kuzeyi 3.derece, güneyi 4. derece deprem kuşağında olup günümüze kadar

hayatı olumsuz etkileyecek kayda değer deprem olmamıştır. İlimiz yakınında aktif bir fay

hattı yoktur.

P. 1. 2. Heyelan ve Çığlar

İlimiz ve çevresi jeolojik olarak volkanik tüf birimine sahiptir. Bu tüflerin dayanımı az

olduğundan ve su ile temasında zamanla ayrıştığından sıkça kaya düşmesi olayına

rastlanılmaktadır. Bu alanlar Bayındırlık ve İskân Bakanlığı teknik elemanlarınca etüt yapılıp,

yasaklı alanlar olarak ilan edilmiştir. İlimizde herhangi bir çığ olayı ile ciddi anlamda heyelan

olayına rastlanmamıştır.

Heyelan ve çığ ile ilgili olarak 2007 yılında Ürgüp ilçesi Temenni Tepesi mevkiinde

meydana gelen heyelan olayında 3 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 3 vatandaşımız da

enkazdan sağ olarak çıkartılmıştır. Bunun haricinde İlimizde başka herhangi bir heyelan veya

çığ olayı yaşanmamıştır.

P. 1. 3. Seller

İlimizde aşırı yağışlar nedeniyle geçmiş yıllarda Kaymaklı kasabasında sel meydana

gelmiş, selde can kaybı olmamıştır. Ancak, tarım ve ekim arazilerine zarar vermiştir.

P. 1. 4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları

Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, ülkemizde de ormanlarımız için en büyük

tehlike orman yangınlarıdır. İlimizde 08.08.2002 tarihinde orman yangını gerçekleşmiş olup,

9 hektarlık alan yanmıştır. Yanan alanın 7 hektarı tarım arazisi (anız), 2 hektarı orman

yangınıdır. Orman yangının 1 hektarı örtü yangını, 1 hektarı tepe yangını şeklinde

gerçekleşmiştir. Yanan ağaçlar meşe olup, meşcere tipi bozuk meşe baltalık tesisidir.

P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri

Bölgede karasal iklim tipi söz konusudur. Haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim ayları

rutubet ekonomisi açısından en kritik aylardır. Orman alanları iklim tipi yarı kurak

120

sınırındadır. Buna bağlı olarak vejetasyon tipi park görünümlü kurak mıntıka ormanları

içerisinde kalmaktadır.

Orman ağaçlandırma çalışmalarında toprak işleme zamanı kasım, şubat, mart, nisan,

mayıs aylarıdır. Dikim ayları ise kasım, aralık, mart, nisan aylarıdır.

P. 1. 6. Fırtınalar

İlimizde yıllık ortalama fırtınalı gün sayısı (hızı 17,2 m/sec dan fazla) 0,3’tür.

P. 2. Diğer Afetler

P. 2. 1. Radyoaktif Maddeler

Nevşehir İlinde radyoaktif madde kullanılmamaktadır.

P. 2. 2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar

Nevşehir İlinin denize sınırı yoktur.

P. 2. 3. Tehlikeli Maddeler

İlimizde tehlikeli maddelerle ilgili herhangi bir afet meydana gelmemiştir.

P. 3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri

Tüm ülkemizde afete ilişkin çalışmalar 7269 sayılı Yasa ve 88/12777 sayılı “Afetlere

İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik” hükümlerine göre İl

Afet ve Acil Durum Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Yapılan tüm çalışmalar “İl Afet

Planı” içerisinde yer almaktadır.

P. 3. 1. Sivil Savunma Birimleri

İlimizde mahalli mükelleflerden oluşan sivil savunma klavuzları ve servisleri mevcut

olup, buna ilaveten İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü bünyesinde Arama Kurtarma Ekibi

(10 kişilik kadro, 5 mevcut) donanımlı olarak mevcuttur. Ayrıca İlimizde planlamaya tabi

kurum, kuruluş ve müesseselerin sivil savunma servisleri mevcut olup, gerektiğinde bu servis

görevlilerine afetlerde görev verilmektedir.

P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri

2007/12937 sayılı “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” gereğince

kurum ve kuruluşlarınYangın Yönergesinin hazırlanması, kamu ve özel binaların kendi

yangın güvenliklerinin alınmasının sağlanması, bununla ilgili eğitimin yapılması, yangın

istatistiklerinin tutulması, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’nün görevi olup, yangın

önlemleri ile ilgili diğer yangın tedbirleri Belediye İtfaiye Teşkilatının görevidir.

2010 yılında İlimiz Merkez İlçede meydana gelen yangın olayına ve büyük arazi yangınlarına

itfaiye ekipleri ve İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ekipleri birlikte müdahale etmiştir.

P.3. 3. İlkyardım Servisleri

İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğübünyesinde mükellefiyet sistemine dayalı İlkyardım ve

Ambulans Servisi (56 kişi) ile Acil Kurtarma ve Yardım Ekibi içerisinde Sağlık Müdürlüğü

121

personellerinden oluşan ilkyardım ekibi bulunmaktadır. Bu ekiplerin eğitim ve tatbikatları

yapılmakta olup gerektiğinde ve istendiğinde 112 Acil Yardım hizmetlerine katılacaktır.

İlkyardım görevi Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı kuruluşlarda oluşturulan 112 Acil Yardım

Servisine aittir.

P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı

Afetzedeler ve mültecilerin yeniden iskânı için İl Özel İdaresi’nce İlimizde Tarım İl

Müdürlüğü’ne ait arazide yer tahsisi yapılması sağlanmıştır. Plan ve krokisi mevcuttur.

P.3.5 Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlar Arası Taşınımı İçin Alınan

Tedbirleri

Bu amaçlı bir plan bulunmamaktadır.

P.3.6Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar

Afetlere ilişkin olarak İl Afet Planı ve İl İcra Planları mevcut bulunup olası afet

durumlarında uygulamaya konulacaktır

Büyük endüstriyel kazalarla ilgili olarak İlimizde büyük endüstriyel sektör

bulunmadığından planlaması yapılmamıştır.

P. AFETLER, KAYNAKÇA

İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü

R. SAĞLIK VE ÇEVRE

R. 1. Temel Sağlık Hizmetleri

R. 1. 1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı

Ürgüp İlçesinde50 yataklı, Hacıbektaş İlçesinde10 yataklı ve Merkez İlçede 300

yataklı devlet hastanesi bulunmaktadır.

04.01.2010 tarihinde Aile Hekimliği Uygulamasına geçilmiştir. Sağlık kurumlarının

ilçelere göre dağılımı ile Tablo R.1’de verilmiştir.

Tablo R.1: Sağlık kurumlarının sayısı

İlçe Dispanser Aile Sağlığı Merkezleri

Merkez 2 12

Acıgöl - 3

Avanos - 4

Derinkuyu - 3

Gülşehir - 3

Hacıbektaş - 1

Kozaklı - 1

Ürgüp - 3

Kaynak:İl Sağlık Müdürlüğü,2011

R. 1. 2. Bulaşıcı Hastalıklar

Tablo R.2: Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Bilgiler

Hastalık İsimleri

122

Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü,2011


R.1.2.1. İçme, Kullanma ve Sulama Suları

İlimizde içme ve kullanma suyu ihtiyacı yer altı sularından karşılanmaktadır. Yer altı

suları derinkuyu yöntemiyle yeryüzüne çıkartılarak belirli bölgelerde yapılmış olan depolarda

toplanmakta daha sonra dağıtım depolarında klorlanarak şebeke kanalıyla sunulmaktadır.

Suların kontrolleri düzenli bir biçimde tüm yerleşim yerlerinin içme-kullanma sularından

bakteriyolojik ve kimyasal numuneler alınarak yapılmaktadır.

İlimizde büyük bir bölümü turistik tesislerde olmak üzere yüzme havuzları

bulunmaktadır. Bunların çoğu Kozaklı İlçesinde faaliyet gösteren kaplıca tesisleri bünyesinde

yer almaktadır.

Kaplıca tesislerinin sağlık açısından denetimi ile kaplıca suyunun kontrolleri ilgili

yönetmeliğe göre Sağlık İl Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Tamamı Kozaklı ilçesinde

bulunan 20 adet tesisten 18‘i Sağlık Bakanlığı’ndan İşletme İzni almış, 2sine de Tesis İzni

verilmiştir.

R.1.2.2. Denizler

Nevşehir İli’nin denize kıyısı bulunmamaktadır.

R.1.2.3. Zoonotik Hastalıklar

Tablo R.3.: Zoonotik Hastalıklar

HASTALIĞIN ADI VAKA

SAYISI HASTALIĞIN ADI

VAKA

SAYISI HASTALIĞIN ADI

VAKA

SAYISI

Kuduz Q Humması Teniasis

Brucellosis Sıtma Ascariasis

Leptospirosis 0 Toxoplazma 0 Trişiniosis

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

Bruselloz Hepatit A Hepatit B Hepatit C Kuduz riskli

temas

Grafik R.1: Bulaşıcı hastalık sayısı

Akut Kanli

İshal Bruselloz Hepatit A Hepatit B Hepatit C Kuduz Riskli Temas

Vaka Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm Vaka Ölüm

0 0 39 0 0 0 44 0 20 0 312 0

123

Antraks Ekinokokkosis 3 Shigellosis

Salmonellosis Sistiserkoz Tuleramie 7

Tüberkülosis Distamatosis Listeriosis

Uyuz Kala Azar Trichomoniasis

Chlamydiosis Leishmaniosis

TOPLAM 10


R.1.3. Gıda Hijyeni

05.06.2004 tarihli ve 25483 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

5179 Sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde

Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 23. maddesi çerçevesinde gıda

kaynaklı zehirlenme vakalarında gerekli olan epidemiyolojik çalışmalar İl Sağlık

Müdürlüğü’nce yapılmaktadır.

R. 1. 4. Aşılama Çalışmaları

Tablo R.4:Aşı Oranları

İlçe EFT O Yaş

Hedef Nüfus

DaBT-İPA-Hıb

3 (Doz)

HEP B 3 BCG

Merkez 1.972 2.186 2.181 3.418

Acıgöl 427 470 477 396

Avanos 438 491 473 434

Derinkuyu 404 407 407 377

Gülşehir 301 303 295 247

Hacıbektaş 113 111 113 89

Kozaklı 214 250 241 244

Ürgüp 416 442 414 287

TOPLAM 4.285 4.459 4.601 5.492


R.1.5. Bebek Ölümleri

2011 yılı bebek ölüm hızı binde 0,76 olup, bebek ölümlerinin yaşa göre dağılımı Tablo

R.5 te verilmiştir.

Tablo R.5: Bebek Ölümlerinin Yaşa Göre Dağılımı

Yaş Ölüm sayısı

0-7 gün 11

8-28 gün 8

29-365 gün 15


R. 1. 6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı

Konu hakkında bilgi edinilemiştir.

R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları

2011 yılında ücretsiz olarak aile planlaması malzemesi olarak 10.376 hap, 14.387

kondom verilmiş ve 3.175 enjeksiyon, 2.160 ria ve 231 tüp ligasyonu uygulanmıştır.

124

R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri

R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Hava kirlenmesinin sağlık etkilerinde görülen en önemli hedef solunum sistemi ve

özellikle akciğerlerdir. Kirletici maddeler toz veya gaz halinde insan sağlığını etkileyebilirler.

Bu etkiler başlıca 2 türden olabilir.

1. Kimyasal bakımdan aktif olmayan kirleticilerin dokuları çizerek ve aşındırarak

yaptığı etki. Bu gruba kristal yapısındaki silika (SiO2) ve asbest tozlarını dahil edebiliriz.

2. Kimyasal bakımdan çeşitli derecelerde aktif olan kirleticinin vücut dokularında

meydana getirdiği toksik etki. Bu gruba benzen, amonyum tuzları gibi maddeleri örnek

verebiliriz.

Sağlık etkileri açısından havadaki tozların tane irilik dağılımları çok önemli

olmaktadır. Özellikle 1-5 mikron, 0,1-1 mikron ve < 0,1 mikron çaplı tozların havadaki

konsantrasyonlarının dağılımlarının bilinmesi önem taşır.

Bazı kirleticilerin hangi miktarlarda ne gibi sağlık etkilerine sahip oldukları az çok

bellidir. Örneğin SO2’nin suda çok çözünen bir gaz olduğu için kolayca kan dolaşımına

girdiği bilinmektedir. Havada en çok rastlanan bu kirletici gaz, asit etkisi ile üst solunum

yollarında tahriş ve sayısı gittikçe artıp yenilmesi güçleşen solunum yolu enfeksiyonlarına

(faranjit, laranjit vb. ) neden olur.

Hava kirlenmesinin stres etkisi önemli bir faktördür.Solunan karbondioksit kandaki

oksijenin yerini alır ve kanla taşınan oksijen miktarının büyük oranda azalmasına neden olur.

Tepkilerin ağırlaşmasına, süregen bir yorgunluk ve uyku haline neden olmaktadır.

Kükürtoksitleri soluk borusunu ve akciğerleri olumsuz etkilemektedir. Geçici ve kalıcı

zedelenmelere yol açmaktadır.

Genellikle yaşlı ve kronik akciğer kalp hastalığı olan hastalar hava kirliliğinden

olumsuz etkilenmektedir.Bu etkilenme akciğerlerde zedelenme sonucu ortaya çıkan hafif

belirtilerden, söz konusu kişilerde ölüm oranının artımına kadar değişen etkiler

yapabilmektedir.

Geçici zedelenmelerden var olan kronik sorunların ağırlığının artmasına kadar değişen

bu etkilerin tek bir madde ya da kirletici öğe ile açıklanabilmesi mümkün

olmamaktadır.Bütün kirletici faktörlerin bir arada birbirine eklenen etkilerine bağlanmaktadır.

Hava kaynaklı kurşuna bağlı olarak zekâ geriliğine neden olmaktadır.Bu nedenle

benzinde bulunan kurşun tetraetilin azaltılması ve kullanımının yasaklanmasına yönelik

çabalar başlatılmıştır.Kurşun seviyeleri ile incelenen toplumun zekâ düzeyleri arasındaki ters

ilişki birçok çalışmada gösterilmiştir.

R. 2. 2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Su kirlenmesinin yaratacağı sonuçlar birçok önemli hastalık nedeni olabilmektedir.

Kanalizasyon suları ile kirlenen sularda bakteri ve virüs oranı artar. Tifo, dizanteri, hepatit,

kolera ve diğer bulaşıcı hastalıkların bu yolla yayılımına sebep olur.

İlimizde suların dezenfeksiyonunu 3 belediye tam otomatik (gaz klor ile), 31 belediye

yarı otomatik (sodyum hipoklorit ile) ve 10 belediye basit damlalıklı sistemle (kalsiyum

hipokloritle)sağlamaktadır. 133 köyün 39unda yarı otomatik, 92sinde basit damlalıklı sistemle

dezenfeksiyon yapılmaktadır.

Sağlık için uygun olmayan su, taşıdığı ve içerdiği birçok maddelerle çeşitli

hastalıkların nedeni olabilir. İçinde taşıyabildiği çözünmüş veya çözünmemiş inorganik

125

tuzlar, bakteriler, parazitler, virüsler ve bitkisel maddelerle birçok hastalığın gelmesine yol

açarlar.

a) Suda Eriyebilir, İnorganik Tuzların Neden Olduğu Hastalıklar: Sulardaki sülfat,

nitrat, endüstri atıklarından ya da çeşitli sebeplerle sulara karışan arsenik, kurşun, siyanür,

bakır, krom gibi birçok maddeler zehirlenme ve hastalıkların sebebi olabilmektedir.

b) Suda Erimeyen İnorganik Maddelerin Neden Olduğu Hastalıklar: İçme suyu

içerisinde süspansiyon halindeki ince kum diğer tanecikler barsak mukozasının tahrişi

suretiyle ishallere sebep olabilirler. Asbest elyafları da bu grupta incelebilir.

c) Sudaki Bitkisel Maddelerin Neden Olduğu Hastalıklar: Küçük yosunların içme

suyunda varlığına bağlı olarak ishalleri meydana getirdiği muhtelif yayınlarda

bildirilmektedir. Ayrıca özellikle şişeleme yapılan su teknolojisinde dolumdan bir süre sonra

sporlarından çıkarak çimlenebilen alglerden başka küf mantarları, maya mantarları patojen

olmasalar bile çok büyük problem teşkil ederler.

d) Suda Bulunan Özel Bakterilerin Neden Olduğu Hastalıklar: Su araçları ile

kolaylıkla geçebilecek en önemli ve en tehlikeli hastalık şüphesiz koleradır. Ayrıca hayvan

hastalıklarından antrax, salmonellose, burucellose, tuleremi, pasteurellose,toxoplasmosis,

leptospirosis, domuz kızılı, psittacosis, mantar hastalıkları gibi birçok hastalık etkenleri hep su

ile geçebilecek hastalık meydana getirmektedirler.

e) Su İle Geçebilen Virüslerin Sebep Olduğu Hastalıklar: Çocuk felci, Enfeksiyöz

hepatit, Enterisit, Şap hastalığı, Sığır vebası v.b.

R. 2. 3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Çöplerin tekniğine uygun bir şekilde uzaklaştırılmamaları halinde halk sağlığı ile ilgili

problemler ortaya çıkar. Katı atıklar yoluyla en az 20 tip hastalığın taşınıp bulaştığı

bilinmektedir.Çöplerden hastalık taşıyan en önemli iki faktör, sinekler ve farelerdir. Sinekler

çok çabuk ve fazla üreme kabiliyetine sahiptir. 1 dm3 çöpte2500 sinek üreyebilir ve bunlar,

dizanteri ve benzeri pek çok salgın hastalığı taşıyabilir.

Çöplerin halk sağlığı ile ilgili en tehlikeli yönü, belediyelerin, katı atıkların

planlanması sırasında sağlık tesirlerini gözönünde bulundurmamalarıdır.

R. 2. 4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

İlimizde gürültü kaynaklı olarak karayolları, havayolları, inşaat makinaları ve sanayi

bölgeleri adı altında gruplayabiliriz.

Karayoluna çıkan motorlu taşıtların susturucu veya ses giderici parçalar olmadan

trafiğe çıkması, araç üzerinde veya içinde korna veya ses çıkaran başka cihazların sebep

olduğu hava alanına iniş ve kalkışlarında, inşaat makinalarının etkisi, şehir içi ve şehir dışı

trafik yollarının düzensiz yerleşime bağlı sebepler olduğu görülmektedir.

Gürültünün insanlara olan etkileri, fizyolojik, psikolojik, sosyal durumlarına ve

eylemlerine bağlı olarak değişmektedir. Gürültü karşılıklı konuşma ile iletişimi ve

konsantrasyonu engelleme, dinleme ve algılama güçlüğü yaratma, uykuyu bozma, baş ağrısı

ve genel sıkıntılar oluşturma gibi olumsuzlukllara neden olmaktadır. Sürekli gürültüye maruz

kalma durumunda ise kalıcı duyma bozuklukları ortaya çıkmaktadır.

126

R. 2. 5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Pestisit etkilenimindeki kişilerde görülen kronik etkileşim sonuçları; kanser, doğum

defektleri, nörotoksisite, üreme ve fertilite üzerindeki istenilmeyen etkiler olarak sıralanabilir.

İlimizde pestisitler patates üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. Kimi zaman

çiftçiler tarafından bilinçsizce kullanılabilmektedir.

Pestisitlerin hedef alınmayan canlılar üzerindeki etkileri çok çeşitlidir. Bu etkileri

mutajenik, kanser yapıcı, hastalık yapıcı ve gelişmeyi durdurucu olarak sıralamak

mümkündür. Ekolojik dengenin bozulmasına da neden olan bu maddelerin uzun vadeli

etkileri olabilmektedir.

R. 2. 6. İyonize Radyasyondan Korunma

Ultraviyole ışınlarının temel kaynağı Güneş’tir. Elektrik ve kaynak arkları, ultraviyole

lambaları ve güneş lambası olarak bilinen ultraviyole lambalarının bu özelliği bulunmaktadır.

Güneş’ten dünyaya ulaşan ışın miltarı; koruyucu ozon tabakası, bulut durumu, mevsim, günün

saati, enlem, deniz düzeyinden yükseklik gibi durumlara bağlıdır. UV ışınları su, kar veya

kumdan yansıyarak etkili olabilir. Bu gibi durumlarda kar veya güneş körlüğü denilen

durumlar ortaya çıkar.

İlimizde insan sağlığını etkileyecekherhangi bir iyonize radyosyon problemi

bulunmamaktadır.

R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Konu hakkında İlimiz genelinde yapılmış çalışma bulunmamaktadır.

(R ), SAĞLIK VE ÇEVRE KAYNAKÇA

İl Sağlık Müdürlüğü


S. ÇEVRE EĞİTİMİ

S. 1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri

Çevre eğitimi; toplumun tüm kesimlerinde çevre bilincinin geliştirilmesi, çevreye

duyarlı, kalıcı ve olumlu davranış değişikliklerinin kazandırılması ve doğal, tarihi, kültürel,

sosyal ve estetik değerlerinin korunması, aktif olarak katılımın sağlanması ve sorunların

çözümünde görev alma olarak tanımlanabilir.

İlimizde çevre eğitimi ile ilgili olarak Müdürlüğümüz, Milli Eğitim Müdürlüğü ile

işbirliği yaparak okullarda faaliyetlerde bulunmaktadır. Öğrencilerin yaş gruplarına göre

hazırlanan çevre konulu ve atıkların geri kazanımı ile ilgili slâytlar, düzenli depolama ile

vahşi depolamanın farkının fotograf ve slâytlarla anlatılması vb. çalışmalar ile öğrencilere

bilgi verilmektedir.

S. 2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri

S. 2. 1. Çevre Vakıfları

Nevşehir Çevre Koruma Vakfı 1990 yılında kurulmuştur. Kurulduğu yılda okullar

arası çevre ile ilgili çeşitli yarışmalar düzenlenmiştir. Şu anda herhangi bir faaliyeti yoktur.

TEMA Vakfı Nevşehir Şubesi vardır. Ağaçlandırma çalışmaları mevcuttur. İktisadi ve

İdari Bilimler Fakültesine bağlı olarak Çevre Kulubü kurulmuştur.

127

S. 2. 2. Çevre Dernekleri

Nevşehir ilinde çevre dernekleri bulunmamaktadır.

S. 2. 3. Çevreyle İlgili Federasyonlar

Nevşehir ilinde çevreyle ilgili federasyonlar bulunmamaktadır.

S, ÇEVRE EĞİTİMİ, KAYNAKÇA

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2011

T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA

T. 1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi

Bilindiği gibi canlı yaşamının devam edebilmesi için hava, su ve toprak gibi doğal

kaynaklara ihtiyaç göstermektedir. İlimizdeki turistik tesislerin çokluğu nedeni ile su

kaynaklarımızın korunması yönünde yapılan çalışmalar aralıksız devam etmektedir.

İlimizde sürekli denetim programları yapılmakta mevcut çevre sorunları tespit edilerek

çevresel tahribatın önlenmesi için çalışmalar yapılmaktadır.

İlimiz Halk Sağlığı Laboratuarı tarafından SO2 ve partiküler madde ölçümleri

yapılmaktadır. Ayrıca İlimize ait Hava Kalitesi İzleme İstasyonu ile de SO2 ve partiküler

madde ölçümleri yapılmaktadır.

T. 2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,

Korunması ve Geliştirilmesi

İlimizde mevcut doğal kaynakların, ekolojik dengenin bozulmaması göz önünde

bulundurularak verimli kullanılması için gerekli tedbirler alınmaktadır. Çevre olacak zararın

en az seviyede kalmasına ve doğal yapının zarar görmemesine azami dikkat gösterilmektedir.

T. 3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarını Çevrenin Taşıma

Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlaması

Bölgemizin önemli bir kısmının sit alanı olması sebebi ile faaliyetlerin çoğunluğu

uygulanmamaktadır.

Müdürlüğümüz, çevreye olumsuz etkileri olabilecek faaliyetlerle ilgi olarak tüm

kurum ve kuruluşlara konu hakkındaki yönetmeliklere uygun olarak raporları hazırlatmakta,

gerekli tedbirleri aldırmakta ve denetimler yapmaktadır.

T. 4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması

Çevre bilincinin yaygınlaşması ile insanların kurallara uyması ve doğa tahribatının en

aza indirilmesi hedeflerimiz arasındadır.

T. 5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması

Konu hakkında İlimiz genelinde herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.

T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi

İlimizde Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamında değerlendirilen faaliyetlere

yönelik olarak Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği”

hükümleri doğrultusunda işlemler yapılmaktadır.

2011 yılında 33 adet “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilmiş olup, bu faaliyetlere ait

bilgiler Tablo T.1’de verilmiştir.

128

Tablo T.1: 2011 yılında ÇED Gerekli Değildir kararı verilen faaliyetler

Adres Faaliyet Sahibi Faaliyet

Avanos İlçesi, Sulu Sanayi bölgesi Mehmet Doğan Seher Tuğla Fabrikası Tuğla Üretim Tesisi

Gülşehir İlçesi, Tuzköy Kasabası Ömer BAĞCI Kil Ocağı

Gülşehir İlçesi, Abuuşağı Beldesi DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Pompaj Sulaması

Mazı Metin SERTKAYA Pomza

Avanos, Alaaddin Mah. Kapadokya Sedef Tarım Şarap Üretim Tesisi

Merkez İlçe, Kaymaklı Beldesi Galeri Kristal Tur. Paz. Ve Tic. A.Ş. Crystal Kaymaklı Hotel&SPA

Gülşehir İlçesi, Abuuşağı Beldesi DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Kum-Çakıl Ocağı ve Eleme Tesisi

Gülşehir İlçesi, Tuzköy Kasabası, Çakırcan Mevkii

Özpaylaşım Mad. Nak. İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti.

Kum-Çakıl Ocağı ve Eleme-Yıkama Tesisi

Acıgöl İlçesi, Tatların Kasabası İlk As Mad. Har. İnş. Nak. Ve Tic. Ltd. Şti. Bazalt Ocağı ve Kırma-Eleme (Konkasör) Tesisi

Derinkuyu İlçesi, Etembağı Mevkii Sabit Bims İnş. Pet. Oto. Tar. Nak. Ve Tic. Ltd. Şti.

Briket ve Asmolen Üretim Tesisi Kapasite Artışı

Merkez İlçesi, Sulusaray Kasabası Arka Mad. San. Ve Nak. Tic. Ltd. Şti. Bazalt Ocağı ve Kırma eleme Tesisi Kapasite Artışı

Avanos İlçesi, Bozca Köyü, Kızılırmak Nehri Mevkii Ares Elektrik Üretim Ltd. Şti. Dip Tarama Projesi

Avanos İlçesi, Göynük Köyü, Tepe Arası Mevkii Alişan Tavukçuluk Gıda San. Ve Tic. Ltd. Şti.

Tavuk Çiftliği Müştemilatı Tesisi ve Yumurta Paketleme Tesisi

Acıgöl İlçesi, Tatların Kasabası Serhat Mad. Pet. Oto. Tar. Ve İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti

Bazalt Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi

Derinkuyu İlçesi, Suvermez Kasabası Küpçüoğlu Mad. İnş. Tur. Nak. Bilg. Pet. Ür. Hay. Tar. Gıda Tem. Hiz. Teks. San. ve Ltd. Şti

Briket ve Asmolen Üretim Tesisi

Merkez İlçe, Boğazköy, Pehlivanbaşı Mevkii Şimşek Bims Oto. Nak. İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti.

I (a) Grubu Ariyet Malzeme Ocağı

Avanos İlçesi, Çalış Kasabası, Hırsızdamı Mevkii Mustafa HAMURCU Taş Ocağı İşletmesi

Gülşehir İlçesi, Tuzköy Kasabası Baten Enerji Üretimi A.Ş. Tuzköy HES Revize

Avanos İlçesi, Çalış Kasabası, Hırsızdamı Mevkii Sü-Ha Tur. Taş. Sey. Ac. Taah. İnş. Tic. A.Ş.

Konkasör Tesisi Kapasite Artırımı

Avanos İlçesi, Karaburun Mevkii Ahmet KAVAK

Tavuk Çiftliği Müştemilatı Tesisi ve Yumurta Paketleme Tesisi

Gülşehir İlçesi, Yeniyaylacık Köyü, Ozankaya Mevkii Seltem İnş. Nak. Ve Mad. San. Tur. Tic. A.Ş. Kum-Çakıl Ocağı

Avanos İlçesi, Yeni Mahalle, Kuşadası Mevkii Suhan Kapadokya Otelcilik ve Tur. Ltd. Şti. Otel Kapasite Artırımı

Gülşehir İlçesi, Gümüşyazı Köyü Hayri SÖYLEMEZ Yeraltı Kömür Ocağı Kapasite Artırımı

Merkez İlçesi, Sulusaray Kasabası Turanlar Çevre Tek. Müh. İnş. Taah. Ve Tic. Ltd. Şti.

Tıbbi Atık Sterilizasyon

Avanos İlçesi, Balkayası Tepe Mevkii Metin MERGEN Mermer (Traverten) Ocağı

Merkez İlçesi, Uçhisar Beldesi Tanrıver Gıda San. Ve Tic. Ltd. Şti. Pomza Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi

Merkez İlçesi, Özel Organize Sanayi Bölgesi Arıdil Dorse İmalat San. Ve Tic. Ltd. Şti.

Ahşap Kasa, Yarı Römork, Damperli Yarı Römork İmalatı Kapasite Artışı

Avanos İlçesi, Eski Kum Ocakları ve Hırsızdere Mevkii DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Kum Çakıl Ocağı

Avanos İlçesi, Karaburna Mevkii DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Kum Çakıl Ocağı ve Yıkama Eleme Tesisi

Merkez İlçesi, Sulusaray Beldesi, Karakepez Tepe Mevkii DSİ 12. Bölge Müdürlüğü

Bazalt Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi

Gülşehir İlçesi, Tuzköy Kasabası, Tuzla Mevkii Öz Bilgin Tuz Mad. San. İnş. Hayv. Tar. Nak. Tuz Ocağı ve Kırma Eleme

129

Gıda İth. İhr. Ve Tic. Ltd. Şti. Tesisi

Merkez İlçesi, Özel Sanayi Bölgesi Nevsaç Metal San. İnş. Nak. Ve Tic. Ltd. Şti. Boru ve Profil Üretim Tesisi Kapasite Artırımı

Avanos İlçesi, Sulu Sanayi bölgesi Mehmet Doğan Seher Tuğla Fabrikası Tuğla Üretim Tesisi


nevsehir özellikleri

Documents