Namminersorlutik Oqartussat

Ilinniarnertuunngorniarfim-mik iluarsaasseqqinnermik nalilersuineqArlalinnut tunngasumik nalunaarusiaq

1

Februar 2014

IMARISAI

Aallaqqaasiut

Atuutilersitsinermi sulinerup killiffia naliliinerlu

Ilinniartitaanerup sannaa aaqqissugaaneralu

Tiguneqartartut, atugarissaarneq aalajangiussisimanerlu

Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisat

QUPPERNEQ

3

4

10

14

19

2

August 2012-imi GUX-iluarsaasseqqinneq nutaaq atulersinneqarpoq. Iluarsaasseqqinneq Kalaallit Nunaanni ilinniartitaanermi arlalinni

allannguuteqarfiuvoq. Ilinniartitaanermut, Ilageeqarnermut, Kultureqarnermut Naligiissitaanermullu Naalakkersuisoqarfik sinnerlugu

ilinniarnertuunngorniarfinnik iluarsaasseqqinneq Epinion-imit nalilersorneqarpoq. Nalilersuinermi iluarsaasseqqinnerup 2013-imi, 2014-imi aamma 2015-

imi atulersinnera naammassineqarneralu malinnaaffigineqassaaq.

Nalunaarusiami matumaniipput 2013-imi nalilersuinermit siullermiit inernerit pingaaruteqartut tamarmik eqikkarneri. Taakku saniatigut

ilinniarnertuunngorniarfinnut sisamanut tamanut immikkut nalunaarusiortoqarpoq kiisalu nalunaarusianut ilanngussat marluk immersukkatigut

apeqqutinut tamanut akissuteqartut pillugit tabellinik imaqartut.

Erseqqissaatigineqassaaq nalilersuinerup ilusutaa piumasarimmagu atuarfiit misigisaanik, misilittagaanik naliliineranillu isiginninnissaq taamaalillunilu

atuarfiit isaanniit iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnera isigineqarluni. Atuarfiit suliniutaat inatsisit oqaasertai nassuiaataalu aallaavigalugit

nalilersorneqarput, kisiannili iluarsaasseqqinnerup atulersinneranut atatillugu Naalakkersuisoqarfiup suliniutai pillugit nalunaarsukkat allat

ilanngunneqarnatik.

Tassani nalinginnaasumik pineqarput ilinniarnertuunngorniarfiit assigiinngitsorujussuit sisamat assigiinngitsunik piumasaqaateqartut atugaqartullu.

Taamaattumik erseqqissarneqassaaq nalunaarusiap matuma tamanut atuuttut erseqqissarmagit, atuarfiillu ataasiakkaat assigiinngisitaartumik

misissueqqissaarnerit atuarfinnut tunngasunik nalunaarusiani nassaarineqarsinnaallutik, tassani aamma periutsit sukumiinerusumik allaaserineqarneri

aamma nassaarineqarsinnaallutik.

Nalunaarusiaq imatut immikkoortulersorlugu aaqqissuunneqarpoq:

Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia: Atuarfiit aaqqissugaanerat atuutilersitsilluni sulinermik pingaarnersiuinerat kiisalu unamminartut nalinginnaasut misigisat

Ilinniartitaanerup sannaa aaqqissugaaneralu: Atuutilersitsilluni sulinerup aallartinnerani atuarfiit tamarmik pingaartissimasaat immikkoortut immikkut tassani

isiginiarneqarput – tunngaviusumik aallartinnermi ilinniarfiinilu ilinniartitaanerup sannaa, kiisalu atuartitsissutit pingasut nutaat

Tiguneqartartut, atugarissaarneq aalajangiussisimanerlu Tassani atuarfiit tigusisarnerat, atuanngitsoortarnerit naammassinnittullu procentii isiginiarneqarput,

kiisalu atuarfiit aalajangiussisimatitsinermi suliniutaat

Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisat: Nalilersuinermi periutsit nalunaarsukkanilu tunngavigisat naatsumik allaaserineri. Atuarfinni ataasiakkaani

nalunaarsukkanik katersinerit pillugit sukumiinerusumik allaaserinninnerit atuarfinnut tunngatillugu nalunaarusiani nassaarineqarsinnaapput.

3

Aallaqqaasiut

Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia

4

Ataatsimut isigalugu nalilersuinermi uparuarneqarpoq atuarfiit atuutilersitsilluni sulinermik ingerlatsileruttortut, tamannali aatsaat aallarteqqammerneqartoq.

Taamaattumik naatsorsuutigineqassaaq iluarsaaqqinnerup tamakkiisumik atulersissimanissaanut piffissaq ingerlaqqaassasoq. Allannguinernik

assigiinngitsorpassuarnik imaqartumik iluarsaasseqqinneq ataatsikkoortumik atuutilersinniarneqarnerani tamanna tupaallannanngilaq, tamatumali

erseqqissarpaa iluarsaasseqqinnerup atulersinnerani ataavartumik aallussisoqarnissaanik pisariaqartitsisoqartoq. Atuarfiit arlallit iluarsaasseqqinnermi

immikkoortut ataasiakkaaginnaat suliarinissaat manna tikillugu angumerisimavaat. Atuarfinni amerlanerni atuutilersitsineq immikkut pilersaarusiorluarluni

aallussisoqarneratigut qularnanngitsumik nukittorsarneqarsinnaavoq. Atuarfiit assersuutigalugu atuutilersitsinissamut aalajangersimasunik iliuuseqarnissamullu

sammisumik iluaqutaasumik pilersaarusiorsimasinnaapput, immaqa Naalakkersuisoqarfik peqataatillugu. Pingaarporli – atuarfinnit aamma

erseqqissaatigineqartutut – iluarsaasseqqinnermi immikkoortunik misilittagaqarnermik misilittagaqalernertik naapertorlugu iluarsiinissamut

naleqqussaanissamullu ingerlaavartumik inissaqartitsinissaq.

Atuutilersitsilluni sulinerup aaqqissuunnera

Atuarfinni atuutilersitsinermi sulinerup aqutseriaatsillu qanoq rektorinit aaqqissuussisoqarnerani annertuumik assigiinngitsoqarpoq. Taamaalilluni akisussaaffiit

aalajangiinissamullu piginnaatitsinerit qanoq annertutigisumik qanorlu agguarneqarsimaneri assigiinngitsorujussuupput, kiisalu atuutilersitsilluni sulinermi

ilinniartitsisut sulisullu allat qanoq annertutigisumik qanorlu peqataatissimanerini. Assersuutigalugu Nuuk, Sisimiut aamma GU Qaqortoq akisussaaffiit

agguarneri allallugit aaqqissuussisimasut, taakku assersuutigalugu Aasianni aamma NI Qaqortumi aaqqissugaannginnerullutik. Tamanna atuutilersitsilluni

sulinermi aamma aqutsisut sulisullu immikkut akisussaaffeqartut akornanni akisussaaffiit suliallu agguaannerini atuuppoq aamma sulisut assigiinngitsut

akornanni.

Quppernermi tullermi atuarfiit sisamat taakku atuutilersitsilluni sulinermik qanoq aaqqissuussinerat naatsumik allaaserineqarpoq.

5

Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia

Atuarfinni tamani iluarsaasseqqinnermi immikkoortorpassuit

pingaarnersiornissaat pisariaqarsimavoq, tassa aallaqqaataaniilli suut

tamarmik assigiimmik aallunneqarnissaat sapernarsimammat.

Nalilersuinerup nalinginnaasumik takutippaa atuarfiit siullermik

ilusilersorneqarneranut aaqqissuunneqarneranullu tunngasut

atuutilersinnissaat annerusumik isiginiarneqarsimasut,

assersuutigalugu tigusinissamut maleruagassat ilinniartitaanerullu

ilusilersornera.

Immikkoortut taakku ilai eqqarsaatigalugit atuarfiit taakkuninnga

pingaarnersiuinerat assortugassaasimanngilaq, tassa august 2012-imi

ilinniarnermik aallartittunut ilinniartunut

inissaqartitsisoqartussaammat.

Atuarfiit amerlanerit aamma ilinniartitsisoqatigiinnik atulersitsinissamik

pingaartitsinerannut pissutaasimavoq ilinniartitsilluni sulinermut

ilinniartitsisoqatigiit ilusilerneri sakkutut/oqalliffittut isigineqarneri.

Taakku atuutilersinnerili arlalinni aatsaat aallartisarneqalerput –

ingerlaasiusimasup ilinniartitsisoqatiigiinnut allanngortinnissaanut

sivisusinnaavoq.

Ilinniartitsinermut pingaartumik tunngasut soorlu allamiut oqaasiinik

ilinniartitsineq aamma kajumigisanik atuartitsineq siullermik

salliutinneqarsimanngillat.

Ilinniarnertuunngorniarfiit sisamat iluarsaasseqqinnermi

immikkoortut uku annerusumik aallussimavaat:

Tunngaviusumik ingerlatsinermi ilinniarnermilu sammivinni ilinniartitaanerup sannaa

Ilinniartitsissutit pingasut nutaat: Science, kulturilerineq aamma ilinniarnermi

periuseq

Tiguneqartussat pillugit maleruagassat

Ukiumi ilivitsumi najoqqutassamut ikaarsaarneq

Atuarfimmi ilitsersuussinermi sulianik nukittorsaaneq/atu-anngitsoortarnerit

appartinneri/aalajangiussimaneq

ilinniartitsisoqatigiit

Iluarsartuusseqqinnermi isiginiarneqannginnerusut:

Allamiut oqaasiinik ilinniartitsineq

Atuartumut sammisumik atuartitsineq

Immikkut aaqqissuussilluni ingerlataqarneq

Kajumigisamik atuartitsineq

Kulturilerineq

6

Atuutilersitsilluni sulinermi atuarfiit aallussinerat

Ataaniittumi iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanik atuarfiit qanoq aaqqissuussisimanerat naatsumik allaaserineqarpoq:

Nuuk: Iluarsaasseqqinnermi suliniutinut ataasiakkaanut ataatsimiititalianik kiisalu pisariaqartitsineq naapertorlugu ataatsimiititaliaagallartunik

aaqqissuussisoqarsimavoq. Assersuutigalugu ilinniartitsinermut ataatsimiititaliamik aamma atuanngitsoortarnerit pillugit ataatsimiititaliamik

pilersitsisoqarsimavoq. Atuutilersitsilluni sulinermut akisussaaffik taamaalilluni ataatsimiititalianut ataasiakkaanut inissinneqarsimavoq. Ukioq atuarfiusoq 2013-

2014 pillugu ”pingaarnertut pilersaarut” peqarpoq, tassani aqutsisuni suliat erseqqissumik agguarneqarsimallutik. Taannali iluarsaasseqqinnermut tunngasunik

akisussaaffinnut taamaallaat tunngasuunngilaq.

Sisimiut: Atuutilersitsinermi akisussaaffik tassa rektorimi, pisortap tulliani ilinniartitsinermilu siunnersortimi inissinneqarsimavoq. GUX Sisimiut 2013/14-

imut najoqqutaa allaaserineqarsimavoq, tassani aqutsisut sulisullu immikkut akisussaaffeqartut akornanni akisussaaffiit agguarneri takuneqarsinnaalluni.

Taannali iluarsaasseqqinnermut tunngasuni akisussaaffinnut taamaallaat tunngasuunngilaq.

Aasiaat: Iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanut akisussaaffik ilinniartitsinermi inspektorimut inissinneqarsimavoq. Inspektorit suliassaat

allaaserineqarsimapput, kisiannili nalinginnaasumik akisussaaffiit agguarneri imaluunniit atuutilersitsinissamut pilersaarut allaaserineqarsimanani.

Qaqortoq: GU-mi Rektori atulersitsinerup qularnaarnissaanut pingaarnertigut akisussaavoq. Akisussaaffiulli ilaa annertooq ataatsimiititalianut

assigiinngitsunut agguarneqarsimalluni, ilinniartitsisut atuutilersitsinissamut akisussaallutik. Ilinniartitsinermi inspektori iluarsaasseqqinnermi ilinniartitsinermut

tunngasut atulersinnissaannut akisussaavoq. NI Qaqortumi piffissami nalilersuinerup nalaani akisussaaffik aqutsisut kiisalu ilinniartitsinermi inspektorit

akornanni agguarneqarsimavoq.

7

Atuutilersitsilluni sulinerup aaqqissuunnera

Soorlu quppernerup siulianit takuneqarsinnaasoq atuarfiit assigiinngitsumik aaqqissuussisimapput. Aqutsisuni, siunnersuisoqatigiinni, ataatsimiititaliani allanilu

ingerlatani iluarsaasseqqinnermik sulinerup qanoq tunngaveqarneranik taamaallaat assigiinngitsoqanngilaq, kisianni aamma akisussaaffiliinermi paasinartumik

erseqqissumillu inissititerinermi. Taamaalilluni iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanut kiap piviusumik akisussaanera aamma atuutilersitsinissaq qanoq

ingerlanneqassanersoq atuarfinni ingerlataqartunut tamanut paasiuminartuunani. Peqatigisaanilli inissisimaffiit akisussaaffiillu erseqqissumik agguarsimaffiini

sulinermi pimoorussisoqarnerulluni ajunngitsumik aallaaveqartoqarpoq, aamma ingerlataqartut attuumassuteqartut, tassunga pingaartumik ilinniartitsisut

ilanngullugit, apeqqutini attuumassuteqartuni peqataatinneqartutut misigineranni.

Qitiusumik atuarfimmiit nalinginnaasumik ilinniarnertuunngorniarfimmut

KTI Sisimiut aamma NI Qaqortoq eqqarsaatigalugit oqaluttuarisaaneq misilittakkallu aallaavigalugit inuussutissarsiutiitgut ilinniarfinniit

ilinniarnertuunngorniarfinnut sangutikkiartorneqarsimapput. NI suli niuernermut tunngasunik taamaallaat ilinniarfiuvoq tassanilu unamminartoq tassaanerulluni

ilinniarfittut kinaassutsip ilusaatalu allanngortinnissai, allanngortitsisimannginnermut pissutaaqataapput ilinniartitsisoqatigiit, tunngaviusumik atuareernikkut

fagimik allannguisimannginneq il. Il.

Akerlianilli KTI Sisimiuni teknikkikkut ilinniagassallu allat neqeroorutigineqarput, taamaattumik unamminartut assersuutigalugu teknikkikkut

ilinniarnertuunngorniarfimmiit nalinginnaasumik ilinniarnertuunngorniarfimmut ikaarsaarnermi kinaassutsimut atanerulluni, tassunga ilanngullugu

assersuutigalugu ilinniarnerup sammivianik qinigassani teknikkikkut tunngasut qanoq annertutiginissaannik naliliineq. Allannguinerilli taakku

iluarsartuusseqqinnerup atulersinnissaa sioqqullugu aallartinneqarput taamaalillutillu iluarsartuusseqqinnermut ilaanerullutik.

8

Unamminartut nalinginnaasut: Aaqqissuussineq aqutseriaaserlu

Ilinniartitsisut taarseraanneri ataqatigiinnermut unamminartuuvoq

Atuarfiit tamarmik ilinniartitsisuminni taarseraannermik annertuumik misigisaqarput – taakkuli Aasianni annertunersaallutik, tassani aamma

misigineqarsimalluni ukiup atuarfiusup ingerlanerani ilinniartitsisut amerlanerit unissimallutik. Ilinniartitsisut immersukkatigut apersuinermi akissuteqartut 54

%-iisa akornanni 31 %-it maannakkut suliffitsik ukioq ataaseq inorlugu suliffigisimavaat aamma 28 %-it ukiuni 1-3-ni suliffimmiissimallutik (Nalunaarusiamut

ilanngussaq 2, tabel 4). Patajaatsumik suleqatigiinnermut tunngasuni, ilinniartut ilinniarneranni ataqatigiinnermut atuarfinnilu nalinginnaasumik

skemalersuinermut pilersaarusiornermullu naleqqiullugu unamminartuunerata saniatigut taarseraannerit iluarsartuusseqqinnerup atulersinneranut

naleqqiullugu imatut unamminartoqarput:

Ilinniartitsisut akornanni iluarsartuusseqqinnermut paasinninneq piginnittuunerlu pillugu annikinnerusumik ilisimasaqalernissaq

Assersuutigalugu ilinniartitsinerup ineriartortinnera suliniutillu nutaat pillugit ataqatigiinngitsoqarnera patajaatsoqannginneralu

Atuarfinni ilisimasat misilittakkallu uninngatinnissaannik qulakkeerinissap sapernarnera

Ataqatigiinnerlu peqatigisaanik atuanngitsoortartunik amerlasuunik unamminartoqarpoq (qupperneq 17-18 takuuk), ilinniartut ataasiakkaat ilinniarnerisa

ataqatigiinneranut unamminartoq.

Ilinniartitsisut piginnaasaat

Ilinniartitsisoqatigiinni taarseraannerujussuaq ilinniartitsisunik nutaanik tigusinissamut piareersaanissamullu annertuunik piumasaqaateqarpoq. Tamanna

pingaartumik ilinniartitsisunut qallunaanut nutaanut atuuppoq, assersuutigalugu allamiut oqaasiinik ilinniartitsinermi, kulturi tunngavigalugu atuartitsilluni

aamma kalaallit nunaanni pissutsit aallaavigalugit atuartitsilluni sulinermut ilinniarsimanngitsunut. Assersuutigalugu ilinniartitsisut taamaallaat 42 %-ii,

nammineq nalunaarput, allamiut oqaasiinik ilinniartitsineq tunngavigalugu atuartitsinissamut piareersarsimanatik (Nalunaarusiamut ilanngussaq 2, tabel53).

Nalilersuinerup takutippaa taaguutit taakku pillugit nalornisoqartoq. Pisut ilaanni immikkoortunik taakkuninnga naammattumik sulisoqannginneranut

pissutaanngilaq ilinniartitsisuni piumassuseqannginneq, kisiannili piviusumik suna suliarinerlugu taaguutip sumorpiaq tunngasuuneranik nalornissuteqarneq.

9

Unamminartut nalinginnaasut: Ilinniartitsisut taarseraanneri

Ilinniartitaanerup sannaa ilusaalu

10

Ilinniartitsisut, aqutsisut ilinniartullu ataasiakkaat misigipput ilinniartitaanerup

ilusaa nutaaq ilinniartitaanermik eqarnerusumik pilersitsisoq. Ilaatigut

tamanna atuarfimmut allamut nuunnissamik kinguneqarpat ilinniakkamik

allamik toqqaanissamut piviusumik periarfissaqarnersoq ilinniartitsisunit

ilinniartunillu arlalinnit apeqquserneqarpoq. Ilinniartitsisut ilai isumaqarput

ilinniartunut qinigassat ikinnerulersimasut, tassa maannakkut

atuartitsissutinik naammasseriikkat qinigassaqaleramik, nammineq

toqqakkamik atuartitsinermi ilanngussinissamut ilanngussinnginnissamillu

periarfissaqaratik.

Tunngaviusumik ingerlatsineq ingerlataqartunit tamanit ajunnginnerusutut

nalilerneqarpoq. Ilinniartut amerlanerussuteqartut isumaqarput

tunngaviusumik ingerlataqarneq ilinniarnertuunngorniarfimmik ajunngitsumik

aallartinnerusoq, ilinniakkap sammivissaanik toqqaanissamut

tunngavissiilluartoq aamma meeqqat atuarfianiit

ilinniarnertuunngorniarfimmut ikaarsaarneq oqinnerulersillugu.

Atuarfinni ataasiakkaani, soorlu NI Qaqortoq, tunngaviusumik ingerlatsinermi

suna siunertaanersoq ilinniartitsisut ilinniartullu akornanni

paatsuungassutigineqarpoq.

Ukiup siulliup ingerlanerani atuarfiit ilinniartitsissutini sammivinnik

assigiinngitsunik misilittagaqalersimapput tamannalu tunngavigalugu ukiumi

atuarfiusumi 2013/2014-imi iluarsaassisimallutik. Nuummi assersuutigalugu

ilinniakkami sammiviit iluarsaanneqarsimapput, taamaalilluni tamarmik

tuluttoorneq B-mut inissinneqarluni. 11

Ilinniartitaanerup sannaa ilusaalu

GU Qaqortoq:

•Pinngortitalerineq & peqqinnissamullu tunngasulerineq (atuaqatigiit katitikkat*)

•Oqaatsit/humanismi

•nalinginnaasoq/nutaaliorneq

NI Qaqortoq:

•Aningaasarsiorneq niuernerlu

Aasiaat:

•Nalinginnaasoq

•Oqaatsit aamma humaniora

•Pinngortitalerineq

•Nutaaliorneq

Nuuk:

•Nalinginnaasoq

•Nutaaliorneq

•Oqaatsit humanismi

•Inuiaqatigiilerineq

•Pinngortitalerineq

•Peqqinnissamut tunngasut

Sisimiut:

•Timersorneq qaqqami inuuneq

•Oqaatsit nipilersornerlu

•Sanaartorneq nukissiornerlu

•Ujarassiorneq aatsitassallu

•Pinngortitaq avatangiisillu

Atuarfinnit paasissutissat malillugit ukiumi atuarfiusumi 2012/2013-imi ilinniakkami sammiviit uku pilersinneqarsimapput:

*Klassi katitigaq tassaavoq ilinniakkanik sammiviit marluk katiterneri, tamarmik immikkut atuaqatigiittut naammattunik ilinniartoqanngitsut.

Atuartitsissutit taakku nutaat pingasut atulersinneranni atuarfiit qanoq

misigisaqarnerat assigiinngitsorujussuuvoq. Arlallit science misigingaat

unamminartuni annersaasoq, kulturilerineq allanut unamminartuuneruvoq,

tamatumunnga pissutaavoq iluarsartuusseqqinneq sioqqullugu atuarfinni

atuartitsissutit katitigaanerinut annertuumik atassuteqarnera.

Pingaartumik kulturilerneq ilaatigullu science ilinniartunit pitsaasutut

nalilerneqarput. Ilinniartut amerlanersaat aamma naliliipput ilinniarnermi

periuseq pillugu isuma ajunngitsuusoq, sumiiffinnili tamani suli

pitsaanerpaamik ingerlalernani.

Ilinniartut arlalissuit kulturilerinerup isiginninnera immikkut pitsaasutut

isigaat, kulturi pillugu taaguutinik paasinnillutik nunani allani kulturit

assigiinngitsut assersuutigalugit.

Taamaasilluni naliliineq tassaavoq ilinniarfinni amerlanerni science-ip

kulturilerinerullu ingerlanerat ajunnginnerulerlutillu pilersaarusiorluagaalersut,

ilinniarnermili periuseq sumiiffinni amerlanerni ilusissani suli

nassaarinngikkaa.

Taamaattorli – tupinnanngitsumik nalilersuinerup nalaani atuartitsissutit

taakku pingasut nutaat 1½-mik ingerlanneqaannartut – arlalinnik

unamminartoqarpoq, iluarsartuusseqqinnerup atulersinneranili atuarfinnit

aaqqinniarlugit sulissutigineqartunik. Tamanna quppernerup matuma

talerpiani takuneqarsinnaavoq.

Unamminartut uku atuarfinni tamani atugaapput:

•Iluarsartuusseqqinnerup atuutilernerani atuartitsinermi atortunik

peqannginneq imaluunniit killeqarneri.

•Sumiiffiit ilai atuartitsisinnaanermik piginnaasaqartunik

aamma/imaluunniit atortunik amigaateqarsimapput, siusinnerusukkut

atuartitsissummik eqqaanartumik ingerlatsisoqarsimanngippat.

•Atuartitsissutini siunertaq ilinniartitsisunut ilinniartunullu

erseqqissarneqarsimanngippat ilinniartut atuartitsissummut

soqutiginninngereersut kajumissuseqalersinnissaat sapernarsinnaavoq.

•Scienceimi tiimit aamma kulturilernermi ilinniartitsisut assigiinngisitaartumik

agguarneri (upernaakkut atuarnermut naleqqiullugu ukiakkut atuarnermi

tiimerpassuit)

•Science: Ilinniartitsisut sciencimut ilaasuni atuartitsissutini 1-2-ni

taamaallaat ilinniagaqarsimapput.

•Ilinniarnermi periuseq: Atuartitsissutip aaqqissuunnissaa

unamminarsinnaavoq, taamaalilluni ilisimasat sakkullu ilinniartunit

pigineqalerlutik, atuartitsissutini allani atorneqarsinnaasunngorlugit.

•Kulturilerineq: Atuartitsissutini allani – ajunngitsumik ajortumillu –

qaleriittoqarsinnaanera. Tamannali nukittussutsitut isigineqarpoq,

ataqatigiissaarneqarpata.

12

Atuartitsissutit nutaat pingasut - Science, kulturilerineq aamma ilinniarnermi periuseq

Ilinniartut akornanni immersugassatigut apersuilluni misissuinerup tikkuarpaa

2.g-imi ilinniartut tamarmiusut affangajaasa, 2.g-imi aallarteereenermi

qaammatit marluk-pingasut kingorna piffissap ilaani ilinniarnermi sammiviup

taarserneqarnissaa eqqarsaatigisimagaat. Taakkunaniittut GU Qaqortumit 30

%-imit GU Nuummi 56 %-imut allanngorarput.

Taakku pingajorarterutaat misigisimapput tamanna sapernartoq, quliusuniit

sisamat ilinniakkap sammivianik allanngortitsisimapput sisamararterutaasalu

erseqqinnerusumik tamanna misissorsimanagu. Kingumut atuarfiit akornanni

annertuumik assigiinngittoqarpoq, tassa assersuutigalugu Sisimiuni ilinniartut

tallimararterutaanit ikinnerusut misigisimallutik allanngortitsinissaq

ajornartoq, tamannalu GU Qaqortumi quliuppata sisamaasimallutik.

Atuarfiit ilaasa misigisimavaat ilinniakkap sammivianik allanngortitsineq

unamminartuusoq. Tamatumunnga ilaatigut pissutaavoq ilinniarnermi

sammiviit tamaasa pilersinnissaannut ilinniartut naammannissaat atuarfinniit

qularnaarneqarsinnaannginnera, ilaatigullu allamik toqqaanissamut atuarfiup

taarsernissaanut piviusumik periarfissaqanngimmat. Kingullertut taaneqartoq

ilinniartut ineqarfiinik naammattunik pisariaqartitsivoq kiisalu illoqarfinni

allani ilinniakkap sammivianik kissaatigineqartumik inissaqarnersoq.

Aqutsisut ilinniartitsisullu aamma misigisimapput tunngaviusumik

ingerlataqarluni klassini inuttut atassuteqarnerit pilersinneqartut ilinniakkap

sammiviata allanngortinnissaanut aporfiullutik, tassa ilinniartut

atuaqatigiinnissartik kissaatigimmassuk.

13

Ilinniartitaanerup sannaa ilusaaluTakussutissiaq 1. Ilinniakkavit sammiviata allanngortinnissaa kissaatigisimaviuk (2.g-mi atuartut kisimik okt./nov.imi aperineqartut)

Takussutissiaq 2. Aapiuppat ilinniakkap sammivia allanngortippiuk?

Tigusineq, atugarissaarneq aalajangiussisima-nerlu

14

Nalinginnaasumik misigineqarpoq – pingaartumik ilinniartitsisut ilinniarnermilu

siunnersortit akornanni – ukiuni kingullerni ilinniartuni allanngortoqarsimasoq.

Misigineqarpoq atuarfiit ilinniartunik assigiinngisitaarnerusunik tigusisartut,

ilinniartut atuartitsissutini piginnaasaat, ilinniakkani piginnaasaat

kajumissusiallu il.il. annertunerusumik assigiinnginnerullutik.

Tamatumunnga tunngavilersuutit assigiinngitsut atorneqarput:

Ilinniarnertuunngorniarluni ilinniartitaanermik aallartinniartut ukioqatigiit

nalinginnaasumik amerlanerulerlutik

Tigusinissamut maleruagassat nutaat: Inatsisitigut piumasaqaat

Tigusinissamut maleruagassat nutaat: Tigusinissamut misilitsinneq

Rektorinit arlalinnit uparuarneqarpoq atuarfik/ilinniartitaaneq ilinniartut

ilusaannut naleqqussarneqartariaqartoq paarlattuaniinngitsoq.

Iluarsartuusseqqinnermi ilinniartitsinikkut sakkussat nutaat tamatumunnga

naleqquttut tikkuarneqarput.

Ilinniartitsisulli akornanni ilaatigut pakatsisoqarpoq, ilinniartut tamaasa

kajumitsilerniarlugit unamminartoqartinniarlugillu ulluinnarni

unamminartoqartut.

15

Tigusinermi tunngavigisaqTakussutissiaq 3. 2013-imi isertut atuarfinnut tiguneqarnerinilu tunngaviinut agguarlugit. Nunani allani aamma DK-mi ilinniartut ilanngunnagit.

Tabellip talerpimmiittup takutippaa ukiuni 2009-miit 2013-mut

ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani naammassinnittut procentii.

Naammassinnittut procentii ukiumi aalajangersimasumi isertut

tunuliaqutaralugit naatsorsorneqarput. Tassani ersersinneqarpoq ilinniartunit

qanoq amerlatigisut naammassinnisimanersut imaluunniit ilinniakkamik

naammassinnissanersut naatsorsuutigineqarnersoq.

Missiliuisoqarpoq siusinnerusukkut ilinniartut ilinniarfinni pissusaat

tunuliaqutaralugu taamaattumillu allanngorartoqarneranik sunnertiasuulluni.

Assersuutigalugu atuaqatigiit ataatsit taamaatittui atuarfimmi tamarmik

naammassisaqartut procentianut sunniuteqarsinnaalluni. Tamatumunnga

pissutaavoq missiliuinermi kisitsisit annikitsuinnaat tunuliaqutaanerat.

Tabellip takutippaa naammassinnittut procentiat nalinginnaasumik

allanngorpianngitsoq annikitsumik qaffattarluni imaluunniit annikitsumik

appartarluni.

Sisimiut immikkoorput naammassisaqartut procentiat annertunerusumik

qaffakkiartorluni.

Naammassinnittut procentiata appasissup takutippaa ilinniartorpassuit

unitsitsiinnartartut. Oqaatigineqassaarli periuseq qangarnisaalaarmat.

Ilinniartoq ataaseq 2012-mi anisoq kingumut 2013-mi aallarteqqittoq

ilinniarnerminiit sivikitsumik unikaallattoq eqqarsaatigineqanngilaq, taannami

unitsitsivinngimmat.

16

Naammassinnittut procentiiTakussutissiaq 4. Naammassinnittut procentiat ilimagisaqTilgangs-

årNuuk Aasiaat Sisimiut Qaqortoq Total

2009 56% 50% 51% 57% 54%

2010 56% 55% 65% 43% 55%

2011 50% 58% 72% 61% 68%

2012 55% 57% 65% 56% 58%

2013 52% 58% 69% 59% 62%

Naammassinnittut procentiannut atatillugu pingaaruteqartoq tassaavoq

ilinniarnermik aallartittut ilinniartut 60 %-iisa missaannaat naammassinissaat

naatsorsuutigineqarmat.

Tamanna anguniakkanit illuatungilerneqarpoq, tassa 2012-mi anguniagaq

tassaammat naammassinnittut procentiat 56, taanna aamma 2017-imi

anguniagaavoq.

Atuarfinni atuanngitsoornernut procentit pillugit nalunaarsukkat

atorneqarsinnaanngillat. Akerlianilli takussutissiami talerpimmiittumi

oktobarip qaammataani atuanngitsoornerit agguaqatigiissinneri pillugit

atuarfiit nammineq paasissutissaataat tunngavigineqarput. Aammattaaq

malugineqassaaq ukioqatigiinni pingasuniit nalunaarsukkat ataatsikkoortillugit

tiguneqarmata, taamaalilluni ukioqatigiit assigiinngitsut pingasut pineqarlutik.

Assigiinngissummut taamaalilluni pissutaavoq ukioqatigiit pineqartut

akornanni assigiinnginnerit ukioqatigiinni taakku ineriartorneq pineqarnani.

Taamaattoqaraluartoq takussutissiami tikkuarneqarpoq:

Oktobarip qaammataa 2013-mi atuanngitsoornerit 1.g-mi 11,6 %-it aamma

20,7 %-it akornanniippoq, 2.-mi 12,5 %-it aamma 21,6%-it akornanniilluni

aamma 3.g-imi 11,3 %-it aamma 20,6 %-it akornanniilluni.

Atuanngitsoortarnerit 1.g-mi ikinnerupput, 2.g-mi qaffasinnerulaarlutik sulilu

3.g-mi qaffasinnerulaarlutik.

NI Qaqortoq atuarfinni kisiartaalluni 1.g-imut naleqqiullugu 2.g-mi aamma

3.g-mi atuanngitsoortunit appasinnerusumik procenteqarpoq

Atuarfinnit allanit Aasiaat agguaqatigiisillugu qaffasinnerusumik

atuanngitsoortut procenteqarput, tassanilu ukioqatigiinni tamani assigiilluni.

17

Atuanngitsoornerit

Nassuiaat. Maluginiarneqassaaq nangaassuteqartoqarmat assersuussinermi, marlunnik

peqqutertumik: Siullermik ilinniartitsisut nalunaarsueriaasiat assigiinngissinnaavoq – tassa

ilinniartoq peqanngitsillugu. Aappaattut atuarfiit pingasut ukioqatigiinni paasissutissanik

tigusisimapput, atuarfiillu marluk atuaqatigiinnit tigusisimallutik, kingornalu

ukioqatigiinnut allanngortillugit.

Takussutissiaq 5. Takkutinngitsoorneq pissutigalugu atuanngitsoornermi procenti agguaqatigiissillugu, oktober 2013

Atuarfiit nalinginnaasumik atugarissaarneq, atuanngitsoornerit

aalajangiussisimanerilu annertuumik isiginiarpaat, tassunga ilanngullugit

ilinniartut aamma ilinniartut ineqarfii inuunerat.

Atuanngitsoortarnerit akiorniarlugit unamminartoq nalinginnaasoq

tassaarpasippoq atuanngitsoornerup erseqqissumik kinguneqartinnissaa

kiisalu ataasiakkaat immikkut eqqarsaatiginissaannik

oqimaaqatigiisitsinissamik nassaarnissaq.

Ilinniartut namminneq atuanngitsoornermut tunngavilersuutaat

”inortuinermik”, ”kajumissuseqannginnermik” aamma

”sapernarpallaarneranik” annertuumik imaqarpoq. Tulliuvoq napparsimaneq

taamaalillugu tunngavilersuutini atugaanerpaalluni. Atuarfiit amerlanertigut

atuanngitsoorneq pillugu maleruagassaqaraluartut aamma

atuanngitsoornernut kinguneqartitsisoqartaraluartoq ilinniartut amerlanerit

misiginngillat maleruagassat erseqqissuusut aalajangersimasumillu

malitaqanngitsut.

Tulliuttumi atuarfinni atuanngitsoornermi aalajangiussisimaniarnermilu

suliniutit ilai eqqaaneqarput:

Aasianni ilinniartunut siunnersortitut atorfik pilersinneqarsimavoq,

ilinniartitsisut pineqartut atuaqatigiinnut pingasunut akisussaallutik.

Ilinniartunut siunnersortit atuanngitsoortarnerit immikkut isiginiassavaat

aamma politiitut pinnatik sungiusaasutut sulinerussallutik.

GU Qaqortup atuaqatigiinni inuusaaseq isiginiarneqarpoq, ilinniartut

atugarissaarnerat atuaqatiminnullu pisussaaffimmik misigisaqarnerat

siuarsarneqarluni. Sisimiuni atuagaqatigiinnut sungiusaasumik

atorfinitsitsisoqarsimavoq, atuaqatigiinni inuusaaseq suliarissallugu.

Sisimiuni atuarfimmi ilinniartut ineqarfiini inuuneq ilinniartut atuarfik

qimallugu inuunerannik isiginninneq qimallugu annerusumik ilinniartut

ilinniartut ineqarfiini atugarissaarnerannut akisussaaqataalernermut

nikittoqarsimavoq, tassunga ilanngullugu ilinniartunut

ilitsersuussisumik atorfinitsitsisoqarluni. Peqatigisaanik

ilaqutariinnik katsorsaanissamut innersuussinissamut

periarfissaqarluni.

Aasianni qanittukkut ilinniartut ineqarfiini ilinniartitsisut ilinniartut

ineqarfiini perorsaasunik marlunnik oqaasilinnik taarserneqarput,

ilaatigut ilinniartut ineqarfinni ilinniartut atugarissaarnerannik

qaffassaassasut. Peqatigisaanik ilinniartut ineqarfianni

imigassartoqqusaajunnaarneq eqqunneqarluni.

Sisimiuni atuarfiup suliassanik tunniussinngitsoorneq

atuanngitsoornertut isigalugu ilinniartunut piffissaqarneq

atorneqalersimavoq.

Nuummi aalajangiussisimanermik ataatsimiititaliamik

pilersitsisoqarsimavoq, aalajangiussisimanermik suliniutinut

akisussaasoq. 18

Atugarissaarneq, atuanngitsoorneq aalajangiussisimanerlu isiginiarlugit

Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisaq

19

Nalilersuineq sunniutinik nalilersuinertut aaqqissuunneqarpoq, suliniutit/iluarsartuusseqqinnerup qanoq sunniuteqarneranik – aamma sooq

misissueqqissaarneq isiginiarneqarluni. Uku isiginiarneqarsimapput:

Atuutilersitsineq: Suliniut pilersaarutaasutut atulersinneqarpa? Atuutilersitsineq qanoq nukittunerulersinneqarsinnaava, suliniutini anguniagaq

anguneqarsinnaalerluni?

Inernerit sunniutillu/anguniakkanik naammassinninneq: Inernerit sunniutillu suut suliniummi naatsorsuutigisatut kinguneqarpat?

Sunniut/pissutaasut ataqatigiinneri: Suliniummi immikkoortut suut inernernik sunniutinillu assigiinngitsunik kinguneqarpat, sunniutaallu

qanoq nukittorsarneqarsinnaappat?

Ilinniarnertuunngorniarfimmik iluarsaasseqqinnermik nalilersuineq piffissami ukiuni pingasuni ukiumoortumik uuttuinertut ingerlanneqarpoq. Uuttuineq

2013-mi ukiakkut aallartinneqarpoq, piffissap qiteqqunnerani 2014-mi uuttuisoqarluni ingerlatsinerullu siulliup kingorna naggataajusumik 2015-imi

uuttuisoqarluni.

Nalilersuinerup immikkoortuani siullermi pingaartinneqartoq tassaavoq atuutilersitsineq, annertusiartortumillu inernernut sunniutinillu

sangujartuaassalluni, iluarsartuusseqqinnermik atulersitsilluni sulinerup siuariartornera malillugu.

Oktober aamma november 2013-imi ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani misissuisoqarpoq. Ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani

ilinniartut ilinniartitsisullu tamarmik akornanni immersugassatigut apersuinerit katersorneqarput, kiisalu aqutsisut, ilinniartitsisut, ilinniarnermi

siunnersortit, ilinniartut ineqarfiini ilinniartitsisut/perorsaasut/nakkutilliisut ilinniartullu apersorneqarlutik.

Nalilersuineq taamaalilluni iluarsartuusseqqinnerup atuarfinni atuutilersinnissaanik aqutsisut ilinniartitsisullu sulinerannik tapersersuissaaq.

20

Nalilersuinermi periuseq

Nalunaarsukkat

USF datamiit nalunaarsukkani atortut ilanngunneqarput.

USF-imiit tiguneqartut ulloq 6. novembar 2013-imi Naalakkersusoqarfimmit

isumagineqarput.

2012 pillugu atuanngitsoornerit, naammassinnittut unitsitsiinnartullu pillugit

kisitsisit ulloq 31. decembar 2012-mi naatsorsorneqarput.

Malinnaaviginnilluni misissuineq

Atuarfiit ilaanni allatigut nalunaarsukkanik katersat assersuutigalugu

atuartitsinernik, ilinniakkerisarfinnik assigisaanillu malinnaaviginnilluni

misissuinernik ilaneqarput.

Malinnaaviginnillunili misissuinerit killeqarput, taamaattumik allatigut

nalunaarsukkanik katersat pillugit ataqatigiissitsinertut annerusumik

atorneqarlutik.

Immersugassatigut apersuilluni misissuinerit

Ilinniartut kiisalu aqutsisut sulisullu akornanni immersugassatigut

apersuilluni misissuineq ingerlanneqarsimavoq.

Katillugit ilinniartut 1018-it ilinniartitsisullu 76-it immersugassatigut

apeqqutit akissuteqarfigisimavaat, tassa akissuteqartut 77 %-iullutik aamma

54 %-iullutik.

Immersugassatigut apeqqutit annertuutigut pappiaranngorlugit

agguaanneqarlutillu katersorneqarput, sumiiffimmi ataatsimi web

atorneqarluni ilinniartitsisut akornanni akissuteqartut amerlatinniarlugit.

Apersuinerit pitsaassusillit

Ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani aqutsisunik, ilinniartitsisunik,

ilitsersuisunik, ilinniartut ineqarfiini sulisunik apersuisoqarsimavoq.

Siaruarsimasuunissaannik piumasaqarneq aallaavigalugu atuarfiit

suleqatigalugit paasissutissiisussat toqqarneqarput – sapinngisamik

assigiinngisitaarnernut arlalinnik sinniisoqartillugu.

Apersuinerit ilarujussui immikkut isiginiarneqartunik ingerlanneqarput,

tamannalu periutsikkut pissutsinillu peqquteqarluni.

21

Nalunaarsukkat tunngavigineqartut

SWEDENNORWAYAUSTRIA GREENLANDDENMARK