monitoring stanu środowiska za pomocą analiz chemicznych

Monitoring stanu środowiska za pomocą analiz chemicznych

Lokalizacja

Lokalizacja

Pomniejszony plan miasta

Gryfice: woj. zachodniopomorskie, powiat gryficki, gmina Gryfice.

Miejsca poboru próbek gleby do analiz chemicznych

Legenda:Próbka I – spod szkoły LO Chrobry GryficePróbka II – z dopływu rzeki RegiPróbka III – z drogi szybkiego ruchu GryficePróbka IV – torowisko przy dworcu PKP GryficePróbka V – nielegalne wysypisko śmieci (Gryfice)Próbka VI – nielegalne wysypisko śmieci ( Płoty)

Plan miasta Gryfic i Płotów z naniesionymi punktami poboru próbek

VI

I

IIIII

IVV

Miejsca poboru próbek wody do analiz chemicznych

Legenda:Próbka I – z parku ( staw miejski)Próbka II – z kąpieliska miejskiegoPróbka III – z oczka wodnego w parkuPróbka IV – z rzeki Regi (odc. Gryfice)Próbka V – z rzeki Regi ( odc. Płoty)

I II

III

IV

V

Dokumentacja fotograficzna pobierania próbek gleby

Dokumentacja fotograficzna pobierania próbek wody

Zajęcia w laboratorium – chemiczna analiza

wody

Zajęcia w laboratorium – chemiczna analiza gleby

Analiza i opracowanie wyników badań gleby

Analiza i opracowywanie wyników badań próbek wody

Monitoring jakości gleb na terenie Gryfic i

okolic

G L E B A

Pojęcie gleby

Gleba jest to wierzchnia warstwa litosfery, powstała na skutek

działania wody, klimatu, temperatury oraz organizmów żywych. Jako warstwa czynna biologicznie, gleba

podlega ciągłym przemianom.

Poziomy gleby

Większość gleb składa się z kilku poziomów:

poziom próchniczy - tworzony jest przez rozłożone szczątki organiczne obumarłych roślin i zwierząt.

Poziom wymywania - powstaje w wyniku wymywania z niego łatwo rozpuszczalnych związków organicznych do niższej warstwy.

Poziom wmywania - tworzy się na skutek osadzania się związków organicznych przenoszonych przez przesiąkającą wodę w wyższego poziomu. Poziomy na przykładzie gleby brunatnej.

Poziomy gleby

Wybrane typy gleb

Właściwości fizyczne gleby

Zasadniczymi właściwościami fizycznymi są:

skład granulo-metrycznygęstość gleby porowatośćzwięzłośćplastyczność lepkośćpęcznienie, kurczenie

Czym są zanieczyszczenia gleb?

Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach.

Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb i gruntów zaliczamy:

związki organiczne - pestycydy, detergenty metale ciężkie – ołów, miedź, rtęć, kadm, arsen i inne sole - azotany, siarczany, chlorki

Przyczyny degradacji gleb

Przykłady degradacji gleb

Wyniki analiz chemicznych

GLEBY

Badanie zawartości próchnicy - metodyka badania

Pobierz próbkę gleby z poziomu próchnicznego, lekko ją zwilż i połóż na kartce papieru.

Oceń wzrokowo kolor i określ zawartość próchnicy posługując się danymi w tabeli.

Kolor Biały Jasnoszary Szary Ciemnosz

arySzaroczarny

Czarny

Zawartość próchnicy

Bardzo uboga

UbogaZawiera próchnicę

Próchniczna Bogata

Bardzo bogata

Wyniki badań

Próbka Kolor Zawartość próchnicy

I Szaroczarny Bogata

II Jasnoszary Uboga

III Szaroczarny Bogata

IV Ciemnoszary Próchnicza

V Czarny Bardzo bogata

VI Szaroczarny Bogata

Wnioski

Największa zawartość próchnicy występuje w próbce nr V, a najniższa w próbce nr II.

Niedobór próchnicy pociąga za sobą pogorszenie właściwości fizyko-chemicznych i biologicznych gleby. Zmniejsza się pojemność kompleksu sorpcyjnego gleby, pogarsza się struktura gleby, co skutkuje niższymi plonami i trudnościami w rozwoju systemu korzeniowego roślin.

Im wyższa zawartość próchnicy tym gleba jest bardziej żyzna

Najbardziej żyzną glebą jest gleba w pobliżu wysypiska śmieci w Gryficach, a najmniej żyzna jest gleba pobrana z okolic strugi.

Badanie wilgotności gleby – metodyka badań

Weź odrobinę gleby do ręki i zaobserwuj jak się zmienia pod wpływem zgniatania, formowania, nawilżenia i rozcierania. Wynik obserwacji porównaj z tabelą.

Zgniatanie próbki

Formowanie(w kształt kulki)

Nawilżanie próbki

Rozcieranie(w ciepłej dłoni) Wilgoć

Sypka Niespoista Silnie ciemnieje Nie jaśnieje Przesuszon

a Sypka Niespoista Zauważalni

e ciemniejePrawie nie jaśnieje Sucha

Sypka Plastyczna (poza piaskiem)

Nie ciemnieje

Wyraźnie jaśnieje Świeża

KleistaOdrobina wolnej wody wzgl. lekki połysk

Nie ciemnieje

Wyraźnie jaśnieje Wilgotna

Wolna woda

Rozpływa się, wzgl. ocieka wodą

Nie ciemnieje

Wyraźnie jaśnieje Mokra

Wolna woda Rozpada się Nie

ciemniejeWyraźnie jaśnieje

Bardzo mokra

Wyniki badań.

Próbka Zgniatan

ie próbkiFormowanie(w kształt kulki)

Nawilżanie próbki

Rozcieranie (w ciepłej dłoni)

Wilgoć

I Sypka Niespoista Silnie ciemnieje

Wyraźnie jaśnieje

Świeża

II Sypka Niespoista Nie ciemnieje

Nie jaśnieje

Przesuszona

III Sypka Niespoista Zauważalnie ciemnieje

Prawie nie jaśnieje

Sucha

IV Sypka Niespoista Nie ciemnieje


Sucha

V Kleista Plastyczna Silnie ciemnieje

Nie jaśnieje

Wilgotna

VI Sypka Plastyczna Zauważalnie ciemnieje


Świeża

Wnioski

Największa wilgotność gleby występuje w próbce V, gleba przesuszona znajdowała się w próbce II i III.

Wilgotność gleby decyduje o wszelkich procesach zachodzących w glebie, dlatego jej pomiar jest jednym z najistotniejszych problemów w meteorologii.

Wilgotność jest też bardzo istotna w badaniach gruntoznawczych, gdyż zależą od niej inne istotne (np. w geotechnice) parametry gruntów.

Badanie zawartości wapnia – metodyka badań

Pobierz próbkę gleby do płaskiego pojemnika. Zakropl rozcieńczonym kwasem solnym i obserwuj

reakcję. Porównaj wyniki obserwacji z danymi w tabeli i

określ stopień zawartości wapnia w glebie.Odczyn Opis

Brak musowania Uboga w wapno

Słabe, krótkie musowanie Lekko wapienna

Wyraźne przemijające musowanie Wapienna

Silne, utrzymujące się musowanie Silnie wapienna

Wyniki badań

Próbka Odczyn Opis

I Brak musowania Uboga w wapno

II Wyraźnie przemijające musowanie

Wapienna

III Wyraźnie przemijające musowanie

Wapienna

IV Słabe, krótkie musowanie Lekko wapienna

V Słabe Krótkie musowanie

VI Brak musowania Uboga w wapno

Wnioski

Próbka I pobrana z terenu szkoły LO Chrobry oraz VI pobrana z nielegalnego wysypiska śmierci w Płotach są najbardziej ubogie w wapno, natomiast próbka II pochodząca brzegu dopływu Regi oraz próbka III pobrana przy trasie szybkiego ruchu są bogate w wapno.

Rola wapnia sprowadza się nie tylko do regulacji odczynu gleby ale jest także ważnym mikroelementem niezbędnym do prawidłowej wegetacji roślin. Wchodzi w skład ścian komórkowych, zwiększa wytrzymałość roślin na wyleganie, uaktywnia też niektóre enzymy. Ułatwia przemieszczanie związków mineralnych w roślinie, zwiększa masę systemu korzeniowego.

Badanie pH gleby w pobranych próbkach – metodyka badań

Wsypujemy 10g wysuszonej gleby do butelki i wlewamy 25 ml. wody.

Zamykamy butelkę i wstrząsamy zawartością przez ok. 1 min.

Po opadnięciu ziemi na dno butelki ostrożne przelewamy roztwór do wysokości oznaczonej w próbce testowej „pH”.

Dodajemy 3 krople odczynnika i wstrząsamy zawartością.

Porównujemy barwy próbki diagramem i odczytujemy wynik.

Wyniki analizy pH w pobranych próbkach gleby

Wnioski: Odczyn lekko kwaśny posiada gleba w próbce nr I, II, VI.

Najbardziej zakwaszoną glebą jest gleba znajdująca się na wysypisku śmieci w Gryficach.

Odczyn obojętny posiada gleba w próbce nr IV i V. Odczyn zasadowy posiada gleba w próbce nr III pobranej przy

drogach szybkiego ruchu w Gryficach. Odczyn (pH) gleby nie jest czynnikiem ograniczającym wegetację

roślin w ekosystemach znajdujących się na terenie miasta.

Numer próbki

I II III IV V VI

pH gleby 6 6 9 7 7 5

Badanie zawartości NH4 w pobranych próbkach gleby metodyka

badań Wsypujemy 10g

wysuszonej gleby do butelki i wlewamy 25 ml. roztworu 1 ekstraktu glebowego.

Zamykamy butelkę i wstrząsamy zawartością przez ok. 5 min.

Filtrujemy próbkę używając: stojaka, papieru filtrującego i lejka.

Podstawiamy małą butelkę pod spód lejka.

Czekamy na przesączenie się filtratu do poziomu oznaczonego na 2 próbkach testowych.

Wyniki analiz zawartości amonów NH4 w pobranych próbkach gleby

Numer próbki

I II III IV V VI

Zawartość amonów

≥ 0,05

≥ 0,05

≥ 0,05

≥ 0,05

≥ 0,05

≥ 0,05

Wnioski: Zawartość amonów NH4ˉ w pobranych próbkach gleby

jest niska. Ziemię, która zawiera niskie stężenie amonów NH4

nazywa się „biedną" w azot. Przy zbyt małym stężeniu tych związków ziemię trzeba

nawozić lub okresowo uprawiać na niej rośliny żyjące w symbiozie z bakteriami nitryfikacyjnymi i azotowymi.

Badanie zawartości NO3 w próbkach gleby – metodyka badań

Dodajemy 2 łyżeczki pomiarowe odczynnika 1, zamykamy próbówkę i wstrząsamy zawartością.

Po rozpuszczeniu otwieramy probówkę i dodajemy 1 łyżeczkę pomiarową odczynnika 2.

Zamykamy probówkę i mieszamy zawartość przez ok. 1min.

Pozostawiamy probówkę na 10min, po czym porównujemy barwy roztworu z próbkami kolorów na diagramie.

Wyniki analizy zawartości azotanów NO3 w pobranych próbkach gleby

Wnioski: Zawartość azotanów NO3 w pobranych próbkach gleby

jest niska. Niska zawartość azotanów NO3 w glebie jest

korzystna, ponieważ nie prowadzi do powstania w glebie i roślinie toksycznych związków zwanych nitrozoaminami, które mogą wywoływać groźne choroby u ludzi i zwierząt (np. choroby nowotworowe).

Największą zawartość azotanów NO3 stwierdzono w próbce pochodzącej z wysypiska śmieci w Płotach.

Numer próbki

I II III IV V VI

Zawartość azotanów 0 0 0 0 0 5

Badanie zawartości fosforanu w próbkach gleby – metodyka badań

Do butelki z szeroką szyjką(250ml) dodajemy 20ml roztworu 2 ekstraktu , 80 ml wody destylowanej oraz 10 g wysuszonej próbki gleby wstrząsając zawartością energicznie przez 5min. Następnie do odfiltrowanej próbki dodajemy 10 kropli odczynnika 1 wstrząsając do czasu wymieszania zawartości.

Dodajemy 1 kroplę odczynnika 2 i pozostawiamy na 5 minut. Po upływie tego czasu otrzymujemy wynik.

Wyniki analiz: zawartość fosforanów w glebie

Wnioski: Zawartość fosforu we wszystkich próbkach jest bardzo niska i

mieści się w V klasie zawartości. Niedobór fosforanu w glebach kwaśnych niewapnowanych jest

czynnikiem ograniczającym wegetację roślin. By podnieść plony należy stosować nawozy zawierające jony

fosforanowe.

Numer próbki

I II III IV V VI

Zawartość fosforanów

(mg/l)0 0 0 5 0 0

Monitoring jakości wód na terenie Gryfic i

okolic

Woda naturalna

Woda naturalna jest roztworem wieloskaładnikowym bądź niejednorodną mieszaniną, składającą się z:

H2O,organicznych i nieorganicznych związków

chemicznych, rozpuszczonych gazów: ditlenku węgla, tlenu, azotu,

siarkowodoru, metanu, ditlenku siarki, wodoru i niektórych gazów szlachetnych.

Jakość wód naturalnych

O jakości wód naturalnych decyduje między innymi zawartość zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych, oraz obecność organizmów patogennych.

Klasyfikacja jakości wód

Klasa I – woda nadająca się do picia, do zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody do picia oraz do hodowli ryb łososiowatych.

Klasa II – woda nadająca się do hodowli innych ryb niż łososiowate, hodowli zwierząt gospodarskich oraz do rekreacji, uprawiania sportów wodnych i do urządzania zorganizowanych kąpielisk.

Klasa III – woda wykorzystywana w przemyśle oraz do nawadniania terenów rolniczych i upraw pod szkłem lub pod osłonami z innych materiałów.

Wody pozaklasowe – wody o bardzo dużym stężeniu zanieczyszczeń.

Przykładowe parametry jakości wód

zawartość tlenu rozpuszczonego,zawartość kationów wapnia i magnezu,zawartość soli kwasu fosforowego V

(fosforanów)twardość wody.

Twardość wody

Twardość wody określa ilość mydła potrzebna do wytworzenia piany.

Właściwość ta spowodowana jest przede wszystkim obecnością kationów wapnia i magnezu, ale także innych kationów np. żelaza, manganu, glinu, cynku.

Podział twardości wody

Twardość ogólna

Twardość węglanowa

Twardość niewęglano

wa

Podział twardości wody

Twardość węglanowa - spowodowana jest obecnością anionów

węglanowych (CO32-), wodorowęglanowych

(HCO3-) oraz wodorotlenowych (OH-) .

Twardość niewęglanowa – spowodowana jest obecnością innych

anionów niż aniony powodujące twardość węglanową.

Związki biogenne w wodzie Związki biogenne to

pierwiastki i sole mineralne potrzebne do rozwoju żywych organizmów (biogeny). Są to między innymi związki azotu i fosforu.

W ściekach miejskich znajdują się duże ilości biogenów. Odprowadzane do rzek i jezior zwiększają ich żyzność, powodując ich eutrofizację.

Wynikiem eutrofizacji jest masowy rozwój glonów, które obumierając i ulegając rozkładowi powodują wtórne zanieczyszczenie wód do wystąpienia procesów gnicia włącznie.

Wyniki analiz chemicznych

WODA:

Analiza chemiczna wody

Analiza chemiczna wody

to wynik badania lub oznaczanie składu chemicznego substancji w wodach, wykonywanych dla oceny jakości wody.

Oznacza się stężenia pierwiastków (lub jonów), podając wynik przeliczony na formę najczęściej występującą w wodzie.

Wyniki podawane są zwykle w mg/dm3 .

Badanie twardości całkowitej wody w próbkach – metodyka badań

Naczynie wielokrotnie przepłukano wodą przeznaczoną do badania.

Naczynie napełniono wodą w ilości 5ml.

Wkroplono odczynnik licząc krople, po każdej kropli mieszano przechylając naczynie aż gama kolorów przeszła od koloru czerwonego do zielonego.

Wyniki analizy twardości całkowitej wody

Wnioski: Woda twarda występuje w kąpielisku miejskim w Gryficach i w

rzece Redze na terenie Płotów, a woda miękka w stawku miejskim, oczku wodnym i Redze w Gryficach.

Kontrola twardości ogólnej daje orientację co do ogólnej zawartości soli w wodzie.

Solami decydującymi o twardości są sole potasowe i magnezowe. Zawartość ww. soli ma istotny wpływ na fizjologię ryb (pracę komórek i poziom magnezu we krwi).

Numer próbki I II III IV V

Twardość całkowita wody miękka twarda miękka miękka Twarda

Badanie twardości węglanowej wody w próbkach – metodyka badań



Wkroplono odczynnik licząc krople, po każdej kropli mieszano przechylając naczynie aż gama kolorów przeszła od koloru niebieskiego do żółtego lub od koloru żółtego do pomarańczowego.

Wyniki analizy twardości węglanowej wody


Twardość węglanowej wody

miękka średnia średnia miękka średnia

Wnioski:Woda miękka występuje w stawku miejskim w Gryficach i w rzece Redze na terenie Gryfic, a woda średnia w kąpielisku miejskim, oczku wodnym i rzece Redze w Płotach. Twardość węglanowa podlega okresowym wahaniom i rzutuje na podstawową równowagę kwasową względnie na zdolność wody do wiązania kwasów. Zbyt niska wartość może powodować gwałtowny spadek pH i wymieranie ryb, zbyt wysoka lub zbyt niska wartość wpływa niekorzystnie na wzrost roślin.

Badanie pH w próbkach wody – metodyka badań



Następnie dodano 4 krople odczynnika, zamieszano i odstawiono na 3 minuty.

Wyniki analizy pH wody

Numer próbki

I II III IV V

pH wody 7,6 7,4 7,4 7,4 7,6

Wnioski: Zarówno w próbce pochodzącej ze stawku miejskiego,

oczka wodnego, kąpieliska miejskiego, rzece Redze na terenach Gryfic, jak i Płot, woda wykazuje lekko zasadowy odczyn.

Badanie zawartości jonów amonowych w wodzie – metodyka

badań

Dwa naczynia miernicze płuczemy wodą przeznaczoną do badania, następnie napełniamy wodą w ilości 5ml.

Do jednej z próbek dodajemy odczynniki w następującej kolejności:

a. 4 krople odczynnika 1 i dobrze mieszamy

b. 4 krople odczynnika 2 i dobrze mieszamy

c. 5 kropli odczynnika, dobrze mieszamy

i odstawiamy na 15 minut. Obie próbki umieszczamy w bloku

komparatora, próbkę z dodatkiem odczynników umieszczamy na gładkim końcu a próbkę bez odczynników na naciętym końcu bloku komparatora.

Blok komparatora z próbkami przesuwamy na skali komparatora i odczytujemy zawartość amonu.

Wyniki analizy obecności jonów amonowych – metodyka badan

Numer próbki

I II III IV V

Obecność jonów

amonowych

0,25 0,25 0,25 0,25 0,5

Wnioski: Amon jest rozkładany przez bakterie nitryfikacyjne. Jego wysoka zawartość oznacza złą filtrację. Przy pH 7 i powyżej większa część amonu jest przekształcana w amoniak, który jest śmiertelnym zagrożeniem dla organizmów wodnych. Zawartość jonów amonowych w każdej z analizowanych próbek jest stosunkowo niewielka.

Badanie obecności jonów żelaza w próbkach wody – metodyka badań

Do dwóch wypłukanych wodą przeznaczoną do badania naczyń mierniczych wlewamy po 5 ml wody.

Do jednej z próbek dodajemy 5 kropli odczynnika Fe, mieszamy i odstawiamy na 5 minut.

Próbkę z dodatkiem odczynników umieszczamy w komparatorze, a próbkę bez dodatku odczynników na naciętym końcu komparatora.

Blok komparatora z obiema próbkami przesuwamy na skali aż kolor próbki z odczynnikiem odpowiadać będzie kolorowi pod próbką bez dodatku odczynników. Zawartość żelaza odczytujemy na nacięciu bloku.

Wyniki analizy obecności żelaza w wodzie

Wnioski: Zawartość żelaza w badanych próbkach bardzo się różni i waha

od <0,02 do 1,0. Największe stężenie jonów żelaza występuje w wodzie z rzeki Regi pobranej w miejscowości Płoty. Najmniejsze stężenie występuje w wodzie kąpieliska miejskiego i stawku w parku w Gryficach.

Dopuszczone stężenie jonów żelaza w wodzie wynosi 0,5 mg/l, w próbce nr V zostało ono przekroczona i wynosi 1,0 mg/l.

Woda w Redze w Płotach ma największe stężenie jonów żelaza. Jony te sprawiają, że woda ta ma nieprzyjemny smak i zapach. Duże stężenie jonów żelaza wywołuje zmiany w układzie krążenia kręgowców i bezkręgowców wodnych.


Obecność jonów żelaza (mg/l) <0,02 <0,02 0,05 0,4 1,0

Badanie zawartości fosforanów w pobranych próbkach wody

Probówkę oznaczoną symbolem PO4 napełniliśmy pobraną próbką wody do wysokości oznaczonej na probówce paskiem.

Dodaliśmy 10 kropli reagentu 1 z butelki oznaczonej symbolem PO4, potrząsając lekko wymieszaliśmy zawartość probówki.

Dodaliśmy 1 kroplę reagentu 2 z butelki oznaczonej symbolem PO4, potrząsając lekko wymieszaliśmy zawartość probówki.

Odczekaliśmy 5 minut i stawiając probówkę na odpowiednim kwadracie na arkuszu ze skalami kolorymetrycznymi, odczytaliśmy wartość badanego parametru.

Wyniki analizy zawartości fosforanów w pobranych próbkach wody

Wnioski: Zawartość fosforanów w badanych próbkach wody jest niska i

wskazuje na I klasę czystości wody. Stężenie fosforanów w I klasie czystości wody zawiera się w przedziale 0 – 0,2mg/l

Fosfor jest pierwiastkiem niezbędnym do życia i rozwoju roślin i zwierząt – jego brak w wodzie ogranicza wzrost roślin; aby nie dopuścić do eutrofizacji zbiorników przyjmuje się, że stężenie fosforu nie powinno przekraczać 1 mg/l.

Poziom fosforanów rośnie przy dużej ilości ryb, podawaniu nawozów, lub pokarmów bogatych w fosfor.


Zawartość fosforanów <0,02 0,05 0,1 0,05 0,2

Badanie zawartości azotanów w pobranych próbkach wody

Probówkę oznaczoną symbolem NO3 napełniliśmy pobraną próbką wody do wysokości oznaczonej na probówce paskiem.

Dodaliśmy 2 miarki reagentu z 1 butelki oznaczonej symbolem NO3, potrząsając lekko wymieszaliśmy zawartość probówki.

Dodaliśmy 1 miarkę reagentu 2 z butelki oznaczonej symbolem NO3, potrząsając przez 1 minutę wymieszaliśmy zawartość probówki.

Odczekaliśmy 10 minut i stawiając probówkę na odpowiednim kwadracie na arkuszu ze skalami kolorymetrycznymi, odczytaliśmy i oznaczyliśmy wartość badanego parametru.

Wyniki analizy zawartości azotanów w pobranych próbkach wody

Wnioski: Zawartość azotanów we wszystkich badanych próbkach wody

jest niska i wskazuje na I klasę czystości wód. Stężenie NO3 w I klasie czystości wody zawiera się w przedziale 0 – 5,0 mg/l.

Zwiększanie zawartości azotanów w wodach naturalnych może być wywołane ich spływem z pól nawożonych nawozami azotowymi, źródłem azotanów mogą byś również ścieki komunalne lub przemysłowe.


Zawartość fosforanów 0,025 0,1 0,5 0,5 0,4

Lokalizacja nielegalnych wysypisk śmieci

na terenie Gryfic

<MAPA>

Nielegalne wysypiska śmieci – wnioski i sugestie

Na naszym terenie znaleźliśmy 5 nielegalnych wysypisk śmieci. Jest to spowodowane lekkomyślnością ludzi, którzy swoje śmieci wyrzucają „gdzie popadnie”.

Nielegalne wysypiska śmieci wpływają negatywnie na stan gleby i wody w naszym otoczeniu.

Aby temu zapobiec powinniśmy podjąć działania edukacyjne zmierzające do podniesienia wiedzy i świadomości ekologicznej lokalnej społeczności.

Za wyrzucanie śmieci w miejscach do tego nieprzeznaczonych powinny obowiązywać dotkliwe kary, tereny te powinny być częściej monitorowane przez służby leśne, miejskie i policję.

Piknik młodych naukowców

monitoring stanu środowiska za pomocą analiz chemicznych

Documents