mokshdayini 3

2

Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:

svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [ svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]

ªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqw (mo(mo(mo(mo––––dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)

qIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwX ( kméXog )( kméXog )( kméXog )( kméXog )

tIkwkwrtIkwkwrtIkwkwrtIkwkwr pRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggé

3

qIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwXqIsrw AÎXwX ( kméXog )( kméXog )( kméXog )( kméXog )

dUsry AÎXwX myN pRBu ªI ÏÃx ny jIvn ky do mUlBUq is))))wñqoN kw vxén ikXw hYA swN$X inÃTw (zwn inÃTw) AOr kmé inÃTwA en do hI mwgoéN ùwrw mnuÃX jIvn mu#q ho skqw hY AQwéq` prmpd kI pRwi‚q, mo– kI pRwi‚q kr skqw hYA Awœmw ky Æv}p ko jwn lynw AOr bui)))) ko Awœmw myN iÆQr krnw AQwéq` Awœm inÃT ho jwnw Xh swN$X hYA sbsy phly es swN$X ky is))))wñq ko mu$X }p sy bqwXw gXw hY qwik mnuÃX Xh jwn sky ik mYN kOn hUÂ ? AOr es SrIr kI n¤vrqw ko jwn skyA asky bwd kmé kw is))))wñq bqwXw gXw hYA iks pRkwr eiñdRXwÂ }pI bYloN ko prmwQé ky KyqoN myN lgwkr Dmé kI KyqI krnI hYA swN$X AOr kmé donoN hI is))))wñqoN myN mUl {p sy Ek bwq AœXwiDk j{rI hY vh hY smqwA pRwxI mwZ myN smbui)))) rKnw, hr pRwxI myN as eé¤vr ko hI dyKnwA sBI pRwixXoN myN as eé¤vr kw hI ANS hY AQwéq` hr jIv myN jo Awœmw hY vh Ek hI hY AQwéq` prmwœmw kw hI ANS hYA dUsry AÎXwX ky 48 vyM ¤lok myN bVy hI Æpê {p sy khw gXw hY smœv Xog açXqysmœv Xog açXqysmœv Xog açXqysmœv Xog açXqy-smœv hI Xog hYA iksI pdwQé,

4

kmé, kméPl, ±Xi#q Awid myN koeé ivÀm Bwv kw n honwA AiBpRwX Xh hY ik swDn Xw mwgé swN$X kw ApnwAo Xw kmé kw prñqu vh Xog qb hI bn skygw jb smqw hogI, smbui)))) hogIA smbui)))) Ek EysI Xui#q hY, klw hY, Xog hY, ijsky ùwrw mnuÃX Awœm sw–wœkwr kr skqw hYA Awœmw kw prmwœmw sy imln ho skqw hYA Awœmw-prmwœmw Ek }p ho jwqw hYA smbui)))) Ek ndI hY jo qwl ko mhwswgr sy imlwqI hYA smœv ko pRw‚q kr lynw hI XogI bnnw hYA smbui)))) Xu#q swN$X XogI AOr smbui)))) Xu#q kméXogI donoN kI mNijl Ek hI hY ; Pl Ek hI hY ; vh hY kmébñDn sy mui#q, prmpd kI pRwi‚q, mo– kI pRwi‚qA prñqu Ajéun pRBu ªI ÏÃx kI vwxI ko ÆpÃt }p sy n smJny ky kwrx QoVy ivcilq sy ho jwqy hYNA dUsry AÎXwX ky 49 vyM ¤lok myN pRBu ªI ÏÃx ny khw Qw ik-“es smœv}p bui))))Xog sy skwm kmé AœXñq hI inµn ªyxI ky hYN, esilE hy Ajuén ! qU bui))))Xog kw hI AwªX gRhx kr ; #XoNik Pl ky hyqu bnny vwly AœXñq dIn hYN A” es pRkwr Ajéun ky ivcwr myN XhwÂ jo bui))))Xog khw hY esy hI pRBu ùwrw zwnXog khw gXw hYA AOr Xu)))) krny AQwéq` Apny kÄé±X kmé ko skwm kmé smJ rhy hYNA AOr skwm kmoéN ko AœXñq hI inµn ªyxI kw khw gXw hY prñqu iPr BI pRBu muJy Xu)))) krny

5

jYsy Gor kmé myN #XoN lgw rhy hYN ? bui))))Xog ko zwnXog AOr skwm kmé ko kméXog smJ lyny ky kwrx Ajéun ko pRBu ky vcn imly huE sy lgqy hYNA esilXy Ek ikÆm kw alwhnw sw dyqy huE pUC rhy hYN Ajéun ik hy pRBu ! Awp muJy ÆpÃt {p sy smJwny kI Ïpw kryN AOr myry k¬Xwx ky ilE ini¤cq {p sy Ek inxéX dyN qwik mYN vhI kr skUN [ Ajéun avwcAjéun avwcAjéun avwcAjéun avwc

^XwXsI cy^XwXsI cy^XwXsI cy^XwXsI cyœkméxÆqy mqw buiœkméxÆqy mqw buiœkméxÆqy mqw buiœkméxÆqy mqw bui))))jénwdén [ jénwdén [ jénwdén [ jénwdén [ qiœkN kméix Gory mwM inXojXis kySv ] 1 ]qiœkN kméix Gory mwM inXojXis kySv ] 1 ]qiœkN kméix Gory mwM inXojXis kySv ] 1 ]qiœkN kméix Gory mwM inXojXis kySv ] 1 ]

Ajéun boly-hy jnwdén ! Xid Awpko kmé kI Apy–w zwn ªyÃT mwñX hY qo iPr hy kySv! muJy BXNkr kmé myN #XoN lgwqy hYN ? ] 1 ]

±Xwimªyxyv vw#Xyn bui±Xwimªyxyv vw#Xyn bui±Xwimªyxyv vw#Xyn bui±Xwimªyxyv vw#Xyn bui)))) M mohXsIv my [ M mohXsIv my [ M mohXsIv my [ M mohXsIv my [ qdykM qdykM qdykM qdykM v v v v)))) ini>œX Xyn ªyXo ini>œX Xyn ªyXo ini>œX Xyn ªyXo ini>œX Xyn ªyXo····hmw‚nuXwm` ] 2 ]hmw‚nuXwm` ] 2 ]hmw‚nuXwm` ] 2 ]hmw‚nuXwm` ] 2 ]

Awp imly huE-sy vcnoN sy myrI bui)))) ko mwno moihq kr rhy hYNA esilXy as Ek bwq ko ini>q krky kihXy ijssy mYM k¬Xwxko pRw‚q ho jwåÂ ] 2 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jo sbky mnorQoN ko pUrw krny vwlw ho asy khw jwqw hY jnwdénA Ajéun kw mnorQ hY ik pRBu muJy ÆpÃt

6

{p sy Ek rwÆqw idKwXyN ijssy myrw k¬Xwx hoA esilE Ajéun pRBu ªI ÏÃx ko jnwdén kh kr sµboiDq krqy huE khqy hYN ik hy pRBo ! Agr Awp zwn ko hI ªyÃT mwnqy hYN qo iPr hy kySv ! muJy es BXNkr kmé myN #XoN lgw rhy hYN ? Ajéun hI nhIN bi¬k koeé BI mnuÃX ho, jo bwq asky mn ko ^Xwdw AnukUl idKweé pVqI ho, askI bui)))) kI gRiñQXwÂ BI asI bwq ko ^Xwdw pkVny kI koiSS krqI hYNA Ab Ajéun qo Xu)))) sy pICw CuVwnw cwhqy hYN esilE pRBu kI vwxI myN jo inÃkwmqw kw Bwv hY asy Ajéun kw miÆqÃk pkV hI nhIN rhwA swN$X kw mwgé bVw hI Awswn lg rhw hYA es mwgé sy n qo Xu)))) hI krnw pVygw AOr mo– kI pRwi‚q BI bVI AwswnI sy ho jwEgIA es pRkwr Ajéun kI jo es smX k¬pnw hY Xw Dwrxw hY TIk esI Dwrxw ko Apnw kr, pRBu kI vwxI ky mmé ko n smJ kr bhuq swry log kmé CoVkr sñXwsI ho jwqy hYNA piriÆQiqXoN v ijµmdwirXoN sy Gbrwkr swDuXoN jYsw ByÀ bnw lyqy hYNA vo log smwj ky Boly-Bwly logoN ùwrw sµmwn qo pw skqy hYN prñqu Swiñq, mo–, prmpd Xh anky bs kI bwq nhIN rhqI bi¬k kÄé±X pQ sy Bwgny ky kwrx pRÏiq ùwrw di&Vq ikXy jwqy hYNA jo sñq mhwpu{À K&Vy kI Dwr jYsy es mwgé pr cly hYN añhonyN hI pwXw hY prm sœX koA

7

kbIr, rivdws, nwmdyv, mIrw, ÆvwmI rwmÏÃx prmhNs, ÆvwmI ivvykwnNd jI jYsy mhwpu{ÀoN ky pRiq koeé pRmwx kI j{rq nhIN rhqIA Eysy mhwpu{ÀoN kI mUiqí/ Poto ko kuC dyr ÎXwn myN aqwrkr dyKyN ; kYsy rom-rom Awnñd sy pulikq ho jwEgwA Awj BI n jwny Eysy ikqny mhwpu{À/ sNq hYN ijnky dSén AœXwiDk Koj v pRBu Ïpw sy hI hoqy hYNA AÆquA es pRkwr pRBu kI vwxI ko jb qk hm mmé sy nhIN jwnygy qb qk hm BI pRBu ªI ÏÃx ky vcnoN ko imly july sy smJkr, iSkvy AOr iSkwXqoN, sNSX AOr BRm sy iGry rhyNgyA pRBu kI vwxI AQwéq` apdyS qo bVw hI ÆpÃt hYA kmI qo hmwry ân; ùwrw mnn n krny kI hoqI hYA jb hm ApnI bui)))) ky qké-ivqké bIc myN ly Awqy hYN qb hmyN as apdyS kw mmé smJny myN mui¤kl ho jwqI hYA AweE ! hm pRBu kI vwxI kw ân; ùwrw mnn kryNA iks pRkwr pRBu swN$X inÃTw AOr kmé inÃTw kw ivÆqwr pUvék ÆpÃt {p sy apdyS krygyNA Awp Apny ÆvBwv muqwibk iksI BI mwgé ko Apnwkr pRBu Ïpw sy es mnuÃX jIvn kw pUxéqXw lwB aTwkr mo– ko pRw‚q ho skyNgyA ªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI Bgvwnuvwc

lokylokylokyloky····iÆmiñùivDw inÃTw purw pRoËw mXwnG [ iÆmiñùivDw inÃTw purw pRoËw mXwnG [ iÆmiñùivDw inÃTw purw pRoËw mXwnG [ iÆmiñùivDw inÃTw purw pRoËw mXwnG [ zwnXogyn sw|`$XwnwN kmíXogyn Xoignwm` ] 3 ] zwnXogyn sw|`$XwnwN kmíXogyn Xoignwm` ] 3 ] zwnXogyn sw|`$XwnwN kmíXogyn Xoignwm` ] 3 ] zwnXogyn sw|`$XwnwN kmíXogyn Xoignwm` ] 3 ]

8

ªI Bgvwn boly-hy inÃpwp ! es lok myN do pRkwr kI inÃTw myry ùwrw phly khI geé hYA an myN sy swN$X XoigXoN kI inÃTw qo zwn Xog sy AOr XoigXoN kI inÃTw kméXog sy hoqI hY ] 3 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----Ab pRBu ªI ÏÃx Ajéun ky pR¤n kw smwDwn krqy huXy khqy hYN ik myry vcn imly-july sy nhIN hYNA bfy ÆpÃt qOr pr quJy donoN hI inÃTwAoN-swN$X inÃTw AOr kmé inÃTw ky sµbñD myN khw hYA phly quJy sNw$X kI dƒiê sy dUsry AÎXwX ky 18 vyM ¤lok myN Xu)))) krny AQwéq` piriÆQiqXoN sy n Bwgny ky ilE khw AOr iPr kmíXog kI dƒiê sy dUsry AÎXwX ky 49/ 50 vyM ¤lok myN Apnw kÄé±X jwnkr Xu)))) krny ky ilXy khwA AOr dUsry AÎXwX ky 39 vyM ¤lok myN quJy bfy hI ÆpÃt qOr pr bqlwXw Qw ik phly quJy swN$X ivÀXk apdyS idXw AOr Ab kmíXog ivÀXk apdyS sunA esilE myry vcn imly-july sy nhIN hYA es ssNwr myN do hI jIvn pRxwilXwÂ hYN, ijnkw mYnyN apdyS idXw hYA ijs pr clkr mnuÃX prmgiq ko pRw‚q krqw hYA Ek qo icñqnSIl ±Xi#qXoN ky ilE-vh hY zwn mwgé kI pRxwlI AOr dUsry

9

kmíSIl ±Xi#q ky ilE-vh hY kmíXog kI pRxwlIA en donoN pRxwilXoN myN mnuÃX kw AiDkwr hYA 1. swN$X inÃTwswN$X inÃTwswN$X inÃTwswN$X inÃTw-inÃTw sy AiBpRwX hY-iÆQiqA zwn pRwi‚q kI pUxé AvÆQwA es myN swDk Awœmw AOr prmwœmw myN koeé Byd nhIN mwnqw, Apny ko prmwœmw sy AiBñn smJqw hYA mn, eiñd®XwÂ, SrIr ùwrw hony vwlI smÆq ik®XwAoN myN kqwépn ky AiBmwn sy svéQw rihq ho jwqw hY AOr asky Pl myN Awsi#q rihq, kwmnw rihq ho jwqw hYA inrñqr prmwœmw ky Æv{p myN iÆQq rhqw hYA Xh swN$X inÃTw hYA es iÆQiq ko pRw‚q zwnI sb pRkwr ky ivkwroN sy rihq ho jwqw hY AOr svéZ smdƒiê ho jwqI hYA sNswr myN smBwv sy ivcrqw huAw ApnI bui)))) ko prmwœmw myN Atl iÆQq rKqw hYA eskI pUxéqXw isi)))) hony ko swN$X inÃTw khw jwqw hYA 2. Xog inXog inXog inXog inÃTwÃTwÃTwÃTw-es pRxwlI myN swDk as svéSi#qmwn, své±Xwpk, svéwDwr, sb ko pRyrxw dyny vwly jwnkr, smÆq pRwixXoN myN as prmwœmw ko hI dyKqw hY [ pRBu kI Awzw AOr ankI pRyrxw ky Anuswr smÆq kÄé±X kmé krqw hY AOr kwm-k®oD, loB sy rihq, rwg-ùyÀ sy rihq, suK-duK, gmIé-sdIé, hÀé-Sok, mwn-Apmwn myN sm rhqw hY, hmySw sñquÃt rhkr pRBu ky gux-nwm-lIlwXoN kw icñqn krqw huXw prihÄ kwXoéM myN kméSIl rhqw hYA

10

XogI kméPl kI AwkwN–w nhIN krqw AOr n hI kmoéN ky Pl myM mmqw Awsi#q v kwmnw hI rKqw hYA Apnw kÄé±X inBwqy huE kmoéM kI isi))))-Aisi)))) AOr asky Pl myN sm rhqw hYA XhI inÃkwm kméXog hYA eskI pirp#v AQwéq` pirpUxé iÆQiq ko Xog inÃTw khw jwqw hYA ªI md`Bgvd gIqw myN Bi#q kI inÃTw en donoN inÃTwAoN sy Alg nhIN khI geé ; #XoNik Xy donoN hI inÃTwEÂ Bi#q-prwXx hYNA Bwvnw Xwin Bi#q ky ibnw iksI BI inàw (iÆQiq) ko pRw‚q nhIN huAw jw skqwA Bi#q en donoN inàwAoN myN pirpUxé hYA swDn koeé BI ho smqw ko pRw‚q honw donoN hI inÃTwAoN myN j{rI hYA esilE hy inÃpwp Ajuén ! mYNny donoN hI inÃTwAoN kw Æv{p quJy bqlw idXw hYA Ab qU dono inÃTwAoN myN sy iksI BI inÃTw AQwéq` iÆQiq ko pRw‚q ho skqw hYA n kméxwmnwrµBwñnYÃkµXéN pu{Àon kméxwmnwrµBwñnYÃkµXéN pu{Àon kméxwmnwrµBwñnYÃkµXéN pu{Àon kméxwmnwrµBwñnYÃkµXéN pu{Ào····Çnuqy [ Çnuqy [ Çnuqy [ Çnuqy [ n c sññXsnwdyv isin c sññXsnwdyv isin c sññXsnwdyv isin c sññXsnwdyv isi)))) M smiDgçCiq ] 4 ]M smiDgçCiq ] 4 ]M smiDgçCiq ] 4 ]M smiDgçCiq ] 4 ] mnuÃX n qo kmoéN kw AwrµB ikE ibnw inÃkméqw ko Xwin kméXog inÃTw ko pRw‚q hoqw hY AOr n kmoéN ky kyvl œXwg mwZ sy swN$X inÃTw ko hI pRw‚q hoqw hY ] 4 ]

11

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----bfy hI mwimík AOr k®wiñqkwrI vcn hYN Xy pRBu ªI ÏÃx kyA eñhyN ghrweé sy smJ lynw Aiq j{rI hogwA zwn Xog AOr kmé Xog Xy donoN hI Awœm sw–wœkwr Xw mo– pRwi‚q ky swDn hYNA swN$X (zwn Xog) Xw kmé Xog donoN myN sy iksI BI mwgé pr clny vwlw swDk jb swDn krqy-krqy pUxéqw pRw‚q kr lyqw hY qo as pUxé iÆQiq ko khw jwqw hY inÃTwA swN$X inÃTw jo swN$X ky swDn ùwrw ho AOr kmé inÃTw jo kmé Xog ky swDn ùwrw hoA Awœm sw–wœkwr ky ilE pRBu ny Xh do hI pRxwilXwÂ/ is)wñq bqlwXy hYNA Anwid kwl sy hI en do mwgoéN ky isvw koeé qIsrw mwgé nhIN huAwA donoN hI pRxwilXwÂ Bi#q prwXx hYNA Bi#q ky ibnw dono myN sy iksI BI pRxwlI ùwrw swDk pirp#v/ pirpUxé iÆQiq qk nhIN phuÂc skqwA Ab pRBu ky en vcnoN ko smJyNA nYÃkµéXm� inÃkméqw�XoginÃTwA kmé Xog kI es iÆQiq ko swDk jb pRw‚q ho jwqw hY qb vh kmé krqw huAw BI kmoéN ky bñDn sy mu#q ho jwqw hY AOr Xh iÆQiq AwqI hY inÃkwm Bwv sy ÆvDmé pwln AQwéq` kÄé±X kmé krny syA pRBu khqy hYN:- n kméxwm` AwrµBwqn kméxwm` AwrµBwqn kméxwm` AwrµBwqn kméxwm` AwrµBwq`-ibnw kmé ikXy inÃkméqw kI iÆQiq ko koeé pRw‚q nhIN kr skqwA esilE Ajéun ! ÎXwn pUvék sun lo ik kmé bñDn sy mu#q hony kw apwX

12

(ijskw Pl mo– kI pRwi‚q hY) kÄé±X kmoéN ko œXwg dyny sy nhIN bi¬k anko inÃkwm Bwv sy krqy rhny sy hYA kmé krqy huE BI kmé bñDn sy mu#q rhnw, eskI Xui#q mYN quJy phly bqlw hI cukw hUÂ vh hY inÃkwm kméXog kI pRxwlIA Anwid kwl sy hI log Kws krky hmwry dyS Bwrq myN jhwÂ pr ÆvXM XoigXoN ky eé¤vr-pRBu ªI ÏÃx ny gIqw kw apdyS idXw, pRBu kI vwxI ky mmé ko n smJ kr Xh g¬qI krqy AwXy hYNA kmé ko œXwg dyny mwZ sy hI kmé bñDn sy mu#q honw mwn lyqy hYNA Eysw mwnkr kmoéN ko hI œXwg dyqy hYNA kmé ko œXwg dynw hI inÃkméqw mwn lyqy hYN AOr esy hI sñXwsA Xh nwsmJI Ek bImwr smwj ko jñm dyqI hYA jo BI v#qw, pRcwrk gIqw mwÂ kI Srx myN rhqy hYN AOr gIqw kw pRcwr krqy hYN añhyN pRBu kI es vwxI pr QoVw ^Xwdw jor dynw cwihEA BX-BRm, rwg-ùyÀ ky ibnw pRBu ky en vcnoN kw rhÆX Kolkr khnw cwihXyA es pRkwr pRBu khqy hYN ik mwZ kmoéN ko œXwgny sy qU zwnI nhIN ho jwEgw bi¬k jb zwnI ho jwEgw, Awœm inÃT ho jwEgw qo kmé Apny Awp CUt jwENgyA #XoNik kmé qyrw ÆvBwv hI bn jwEgwA es pRkwr Apny ÆvDmé AQwéq` kÄé±X kmé ko œXwg dyny kw quçC

13

ivcwr Apny mn sy inkwl dyA qU smJ hI n ik mYN kuC kr rhw hUÂ AQwéq` kqwépn ky Bwv sy rihq ho jwA AOr ÆvDmé kw pwln inÃkwm Bwv sy krA jb qU Apny ilXy kmé hI nhIN krygw bi¬k kÄé±X inBwny ky ilXy kÄé±X kmé krygw qo kmé bñDn sy mu#q ho jwEgwA XhI Xui#q qyry ilXy mui#q kw kwrx hogI, mo–dwiXnI hogI ] n hI ki>œn hI ki>œn hI ki>œn hI ki>œ––––xmip jwqu iqàœXkmíÏq` xmip jwqu iqàœXkmíÏq` xmip jwqu iqàœXkmíÏq` xmip jwqu iqàœXkmíÏq` AAAA kwXkwXkwXkwXíqy hŸv¤w: kmí sví: pRÏiqjYguíxY: ] 5 ]íqy hŸv¤w: kmí sví: pRÏiqjYguíxY: ] 5 ]íqy hŸv¤w: kmí sví: pRÏiqjYguíxY: ] 5 ]íqy hŸv¤w: kmí sví: pRÏiqjYguíxY: ] 5 ] in:sñdyh koeé BI mnuÃX iksI BI kwl myN –x mwZ BI ibnw kmé ikXy nhIN rhqw ; #XoNik swrw mnuÃX smudwX pRÏiqjinq guxoN ùwrw prvS huAw kmé krny ky ilXy bwÎX ikXw jwqw hY ] 5 ] qwœpXíqwœpXíqwœpXíqwœpXí::::----es bwq ko AçCI qrh sy smJ lo Ajéun ik mnuÃX kI ÆvqNZqw es bwq myN hY ik vh iks FNg sy kmé kryA mgr vh kmé hI n kry esmyN mnuÃX ib¬kul BI ÆvqNZ nhI hY bi¬k pRÏiq v pRÏiq ky qInoN guxoN ùwrw vh kmé krny ky ilXy mjbUr hYA Ek –x BI mnuÃX kmé ikE ibnw nhIN rh skqwA jYsy ndI Apny mUl ÆZoq sy inkl kr swgr myN jwkr iml jwqI hYA mUl ÆZoq sy swgr qk kI XwZw myN vh {k nhIN skqI asI qrh jIvn kI XwZw

14

BI kmoéN kw prvwh hY ; pYdw hony (jñm) sy lykr mƒœXu qk kI XwZw myN Ek –x BI kmé ikXy ibnw nhIN rh skqyA Awp swÂs qo rok skqy ho kuC smX ky ilXy prñqu kmé ko nhIN rok skqyA #XoNik swÂs kw roknw BI Ek kmé ho jwEgwA Awpkw sonw, jwgnw, aTnw, socnw, mnn krnw sb kmé hI qo hYNA es Xu)))) kI piriÆQiq myN jo qyry swmny qyrw ÆvDmé hY assy Bwg jwEgw, swDu bnkr iB–w mwÂgkr jIvn invwéh krygw qo iB–w mwÂgnw BI qo kmé hI hogwA esilXy Ajéun ! jb kmé ikXy ibnw mnuÃX jIvn sµBv hI nhIN AOr mnuÃX kmé krny ky ilXy pRÏiq ky guxoN ùwrw hI b)))) (mjbUr) hY qo #XoN n Apny kÄé±X kmoéN ko hI ikXw jwE ? es pRkwr Ajéun ! kmoéN ko inÃkwm kmé Xog kI Xui#q sy krny pr hI kmé bñDn sy Cutkwrw iml skqw hY jo quµhyN mo– kw AiDkwrI bnwEgI ; kmoéN ko œXwgny kI Bwvnw AQwéq` kmoéMy sy Bwgnw inrQék hY [ kmyéiñdRXwix sNXµX X AwÆqy mnsw Æmrn` [ kmyéiñdRXwix sNXµX X AwÆqy mnsw Æmrn` [ kmyéiñdRXwix sNXµX X AwÆqy mnsw Æmrn` [ kmyéiñdRXwix sNXµX X AwÆqy mnsw Æmrn` [ eiñdRXwQwiíñvmUFwœmw imŒXwcwr: s açXqy ] 6 ]eiñdRXwQwiíñvmUFwœmw imŒXwcwr: s açXqy ] 6 ]eiñdRXwQwiíñvmUFwœmw imŒXwcwr: s açXqy ] 6 ]eiñdRXwQwiíñvmUFwœmw imŒXwcwr: s açXqy ] 6 ] jo mUFæ bui)))) mnuÃX smÆq eiñdRXoN ko hTpUvék åpr sy rokkr mn sy an eiñdRXoN ky ivÀXoN kw icñqn krqw hY vh imŒXwcwrI AQwéq` dµBI khw jwqw hY ] 6 ]

15

qwœpXíqwœpXíqwœpXíqwœpXí::::----sçcw XogI hony ky ilXy iks swvDwnI AOr sqkéqw kI j{rq hY Ab qU muJ sy Xh sunA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mnuÃX hTpUvék ApnI eiñdRXoN ko ivÀXoN sy rok lyqw hY prñqu mn ùwrw icñqn añhIN ivÀXoN kw hI krqw rhqw hY ; Eysw mnuÃX imŒXwcwrI hoqw hYA jo vwÆqv myN qo dirdR ho prñqu bwhr sy TwT-bwT kw idKwvw kry ; DnI hony kw idKwvw kry ; BIqr pRym rs kI Ek bUÂd BI n ho AOr bwhr sy B#q khlwXy, pRymI khlwXy [ BIqr sy ABwv kw mwrw ho AOr bwhr sy bVw pRsñn idKny kI koiSS kry, vh mUFæ ±Xi#q imŒXwcwrI hYA esilE ÎXwn pUvék sunlo Ajéun ! mnuÃX kI vwÆqivk phcwn bwhrI ik®XwAoN sy nhIN hoqIA Asl bwq qo mn kI hYA Awj smwj myN Xh imŒXwcwr AœXwiDk bFæqw jw rhw hY jo AsñqoÀ, duK, sNqwp Awid #lySoN ko jñm dy rhw hYA Awm qOr pr bwhr sy logoN ko khqy sunw jwqw hY ik hmyN Dn kw koeé loB nhIN, hm koeé pd-pRiqÃTw pwny kI eçCw sy kwm nhIN krqy prñqu tyFæy rwÆqoN sy sNÆQw, smwj, dyS ko dwv pr lgwkr BI pd pwnw cwhqy hYNA bwhrI ±Xvhwr sy, BwÀxoN sy bVy-bVy dySB#q, syvk idKweé pVqy hYN prñqu mn sy Dn/ pd

16

Awid pwny ky ilXy #Xw kuC nhIN kr jwqyA dyS kI jVoN ko BI kwt fwlqy hYNA cIn ky mhwn dwSéink kn‡XUSIXs ny khw hY-“Ek pwgl kuÄy ky kwtny sy mnuÃX SrIr ko eqnw nukswn nhIN hoqw ijqnw Ek imŒXwcwrI ±Xi#q kw dyS, smwj, sNÆQw EvM mwnvqw ko hoqw hYA” ÆvwmI ivvykwnñd jI ko AmrIkw AOr XUrop myN jb log pUCqy ik #Xw Awpko Dn cwihE ? qo ÆvwmI jI khqy-hwÂ, muJy qo AœXwiDk Dn cwihEA Apny gu{ ky sñdyS ko swrI duinXw myN phuÂcwnw hY muJyA esy khqy hYN AÎXwiœmkqwA Ek bwq AOr ÎXwn myN rKnw Ajuín ! jo mnuÃX eiñdRXoN ko ivÀXoN ky syvn sy rokqw hY prñqu icñqn prmwœmw kw krqw hY vh swDk hYA ^XoN-^XoN siçcdwnñdGn prmwœmw kw Awnñd rs bFæqw jwqw hY ; mn v eiñdRXwÂ ivÀXoN ky pRiq Awsi#q rihq ho jwqI hYNA iPr asy hTpUvék eiñdRXoN ko rokny kI j{rq nhIN pVqIA DIry-DIry swDk sNXm mUiqí ho jwqw hYA sNq ho jwqw hY [

17

XiÆœviñdRXwix mnsw inXµXwrBqyXiÆœviñdRXwix mnsw inXµXwrBqyXiÆœviñdRXwix mnsw inXµXwrBqyXiÆœviñdRXwix mnsw inXµXwrBqy····juín [ juín [ juín [ juín [ kmyéiñdRXY: kmíXogmsË: kmyéiñdRXY: kmíXogmsË: kmyéiñdRXY: kmíXogmsË: kmyéiñdRXY: kmíXogmsË: s iviSÃXqy ] 7 ] s iviSÃXqy ] 7 ] s iviSÃXqy ] 7 ] s iviSÃXqy ] 7 ] ikNqu hy Ajéun ! jo pu{À mn sy eiñdRXoN ko vS myN krky Anws#q huAw smÆq eiñdRXoN ùwrw kméXog kw Awcrx krqw hY, vhI ªyÃT hY ] 7 ] qwœpéXqwœpéXqwœpéXqwœpéX::::----mn ùwrw eiñdRXoN ky ivÀXoN kw icñqn krqy huE hT pUvék bwhr sy kmyiíñdRXoN ko rokny vwloN ko imŒXwcwrI bqlwkr Ab pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mn ùwrw eiñdRXoN ko vS myN rKqw hY, ivÀXoN myN Awsi#q nhIN rKqw AOr eiñdRXoN ko prihq ky kwXoéN myN lgw dyqw hYN vhI mnuÃX ªyÃT hY, kmé XogI hYA #XoNik vwsnwEN, kwmnwEN mn myN hI apjqI hYNA jb mn myN qo vwsnw hY kuC pwny kI, sOñdXí dyKny kI, Dn, pd, pRiqàw, JUTI pRSNsw pwny kI prñqu eiñdRXoN ko jbrdÆqI rok rKw hY ; #XoNik bwhr sy œXwgI khlwEN, syvk khlwENA BIqr mn myN ^vwlw Bfæk rhI hY pRiqSoD kI prñqu bwhr sy imZqw, ApnwpnA qo Eysw imŒXwcwrI EvN FoNgI AOr BI ^Xwdw ASwñq, pIifq, du:KI AOr inrwS ho jwqw hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN jo mnuÃX mn ùwrw ivÀXoN sy Anws#q huAw, eiñdRXoN ko vS myN krky prmwQé ky kwXoéN myN lgwqw hY AQwéq` inÃkwm Bwv sy

18

kmé krqw hY vh kmé XogI ªyÃT hYA #XoNy ªyÃT khw hY asy pRBu ªI ÏÃx ny ? #XoNik asky smÆq kmé prihq ky ilE hony ky kwrx vh ini¤cNq rhqw hYA Eysy pRsñnicÄ kmé XogI ky ân; myN Pl kI AwkwN–w lyS mwZ BI nhIN rhqIA esilE vh isi))))-Aisi)))) myN sm rhqw hYA asy mwn-Apmwn, pd-pRiqÃTw, Xog-–ym kI koeé icñqw nhIN rhqIA pRwxI mwZ myN smBwv rKqw huAw ApnI eiñdRXoN {pI bYloN ko prmwQé {pI KyqoN myN lgwkr mn ùwrw prmwœmw kw icñqn krqw hYA Eysw kmé XogI mnuÃX ªyÃT hYA ivÀXI mnuÃX eiñdRXoN kw gulwm hony ky kwrx mjbUrI vS swrw jIvn n jwny iks-iks kI gulwmI krqw rhqw hY prñqu kméXogI mnuÃX eiñdRXoN kw mwilk ho jwqw hY AOr prmwœmw kI pRsñnqw ky ilXy, sdYv pRsñnicÄ, ÆvqñZqw sy kmé krqw hYA jo eiñdRXoN kw gulwm nhIN vh iksI kw gulwm nhIN ho skqwA eiñdRXoN v mn kw mwilk hI shI }p myN pUxé ÆvqñZ hY, dUsrw koeé nhINA ÆvqñZqw mnuÃX kw jñmis)))) AiDkwr hYA XhI apdyS hY pRBu ªI ÏÃx kw XhwÂ pr ik imŒXwcwrI mq bno, ÆvqñZqw sy jIAo AOr es ÆvqñZqw sy es lok myN BI Awñnd sy jIvn ibqwAogy AOr Añq myN XhI ÆvqñZqw quµhwry ilXy mo–dwiXnI hogI [

19

inXqM ku{ kmé œvM kmé ^XwXo hŸkméx: [ inXqM ku{ kmé œvM kmé ^XwXo hŸkméx: [ inXqM ku{ kmé œvM kmé ^XwXo hŸkméx: [ inXqM ku{ kmé œvM kmé ^XwXo hŸkméx: [ SrIrXwZwiSrIrXwZwiSrIrXwZwiSrIrXwZwip c qy n pRisp c qy n pRisp c qy n pRisp c qy n pRis))))Xydkméx: ] 8 ]Xydkméx: ] 8 ]Xydkméx: ] 8 ]Xydkméx: ] 8 ] qU SwÆZivihq kÄé±X kmé kr ; #XoNik kmé n krny kI Apy–w kmé krnw ªyÃT hY qQw kmé n krny sy qyrw SrIr-invwéh BI nhIN is)))) hogw ] 8 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé:-mnuÃX ky sBI kmé pRÏiq ky qInoN guxoN ky hI kwXé hYNA jñm-jñmwñqroN sy mnuÃX ny ijs ikÆm ky BI kmé ikXy hoqy hYN, vh sNÆkwr {p myN asky Añq:krx myN sNicq ho jwqy hYNA jYsy mnuÃX ky kmé hoqy hYN vYsy hI as ±Xi#q kw ÆvBwv ho jwqw hYA ijsy hm khqy hYN Amuk ±Xi#q kI pRÏiq #Xw hY ? ÆvBwv kYsw hY ? Xh ÆvBwv Eysy hI nhIN bn jwqwA Xh ÆvBwv bnqw hY, jñm-jñmwñqroN ky ikE gE kmoéN ky AwDwr prA kmé myN ijs gux kI pRDwnqw hoqI hY, vYsw hI kmé ho jwqw hYA Anwid kwl sy Awj qk mnuÃX ny ijqny BI kmé ikXy hoqy hYN an sb kmoéN kw jo incoV hY vhI askw ÆvBwv ho jwqw hYA Apny vxé, Awªm, ÆvBwv AOr piriÆQiqXoN ky Anuswr jo kmé SwÆZoN myN AQwéq` pRzwvwn pu{ÀoN ky AnuBv ùwrw kÄé±X bqlwE gXy hYN vh sBI SwÆZivihq kÄé±X kmé hI ÆvDmé hY AOr esy hI inXq kmé khw jwqw hYA

20

Awj mnovYzwink bçcoN ky ÆvBwv kw inrI–x krqy hYN ik bçcoN kI ÆvBwivk idlcÆpI ikDr hYA Agr koeé ÆvBwv sy ±XwpwrI hY qo asy Awp –iZX nhIN bnw skqy AOr n hI iksI –iZX ÆvBwv vwly ±Xi#q ko ±XwpwrIA Agr iksI kw ÆvBwv syvw kwXé krny kw hY Xw ÏiÀ krny kw hY qo asy Awp pRSwsn kI ijµmydwrI nhIN dy skqyA Agr Eysw krogy qo sb ivnwS ho jwEgwA jo jñm sy ÆvBwivk klwkwr hY vh synw kw jrnYl nhIN ho skqwA kmoéNnuswr hr iksI kw Apnw ÆvBwv hY ÆvDmé/ Ævkmé hYA Ek hI pirvwr/ mwÂ-bwp ky Ek bçcy kw ÆvBwv hkUmq krny jYsw hoqw hY qo dUsry kw mykYyinkl qo qIsry kw syvw kwXé myN qo cOQw ±Xwpwirk ÆvBwv vwlw ho skqw hYA pRBu khqy hYN-inXqM ku{ kméœvMinXqM ku{ kméœvMinXqM ku{ kméœvMinXqM ku{ kméœvM-hy Ajéun ! qU SwÆZivihq kÄé±X kmí kr AQwéq` ÆvDmé kw pwln krA kmé qo krnw hI pVygw, #XoNik ibnw kmé ikXy qo jIvn invwéh BI nhIN ho skqw qo iPr ÆvDmé kw hI pwln #XoN n ikXw jwE jo k¬Xwx krny vwlw hYA Apny ÆvDmé kw pwln kroA isPé eqnI sI bwq sy hI sñquiÃt nhIN hY gIqw kIA ªImd`Bgvd gIqw khqI hY ik Agr es lok AOr prlok myN Apnw k¬Xwx cwhqy ho qo jo quµhyN kwm sONpw gXw hY

21

AQwéq` jo quµhwrw ÆvDmé hY askI pwlnw kro prñqu aœÏê FNg sy kro, KUbsUrqI sy kro, AOr aœswh pUvék kroA mwnlo ik Awp iksI d‡qr myN kwm krqy hYN Xw dukwndwr hYN qo eDr qo d‡qr kw smX hY, bYTy BI d‡qr myN hI hYN prñqu dyK rhy hYN ik®kyt mYcA XhwÂ pr pRBu ªI ÏÃx swrI mwnv jwiq ky ilE Ek mhwn sNdyS dy rhy hYNN ik jo BI kmé Awp kryN asy shI FæNg sy kryNA jb mYc dyKyN qo AwpkI åjwé EvM ÎXwn kyvl mYc dyKny myN hI ho prñqu jb gIqw pFæyN qo pUxé hoS pUvék EvM pUxé ÎXwn kyiñd®q krky ân; ko gIqw myN aNVyl kr pFæyNA es FæNg sy Awp jo BI kwm kryNgy Awnñd ko pRw‚q hogyNA jhwÂ pr ijs ÆQwn pr BI bYTyN asy KubsUrq bnw kr bYTyN, PUl, pODy lgwEN jo Awpky pws Aw rhw hY dukwn, d‡qr Xw Gr pr, asmyN BI vhI Awœmw hY jo Awp myN hYA ijs BI kmé ko Awp kryN Agr asy aœÏê FæNg sy krny kI Awdq bnw logy qo jIvn kw Añdwj hI bdl jwEgwA muJy pRsNg Xwd Aw rhw hY-mhwrwj vyd±Xws jI AOr ªI gxyS jI kw [ mhwBwrq jYsw mhwgRNQ ijsmyN Ek lwK ¤lok hYN AOr ªI md`Bgvd gIqw BI pRBu ªI ÏÃx ùwrw mhwBwrq ky Xu) myN Su{ myN hI khI geé esilE gIqw jI ky Xy swq sO ¤lok BI mhwn gRñQ mhwBwrq sy hI ilE gE hYNA mhwrwj vyd±Xws jI

22

Bgvwn gxyS ko mhwBwrq gRñQ ko ilipv)))) krny ky ilE AwgRh krqy hYN [ gxyS jI ny khw-±Xws jI ! mYN es gRñQ ko ilipv)))) krqw hUÂ prñqu Awp bolqy clyN, bIc myN khIN {knw nhIN [ Ab ±Xws jI ny khw-lgwqwr Ek lwK ¤lok bolUN [ qo iPr gxyS jI, myrI BI Ek Sqé hY, Awp jo BI ilKyN asy smJ kr hI ilKyN [ mhiÀé vyd±Xws jI ¤lok bolqy cly gE AOr gxyS jI ilKqy cly gEA jb Ek ¤lok bwkI rh gXw qo mhiÀé ±Xws pUCqy hYN-hy dyv ! mYN bolqw clw gXw AOr Awp ilKqy cly gE, Ek bwr BI Awpny a¬twkr dubwrw nhIN pUCwA #Xw kwrx hY eskw ? gIqw ky es apdyS ky ilE gxyS jI mhwrwj kw Xh aÄr hmySw Æmrx rKny Xo©X hYA gxyS jI ny khw-“iksI ky dIE myN qyl km ho Xw bhuq ^Xwdw ; es bwq sy koeé Pké nhIN pVqwA #XoNik A–X B&Vwr qo iksI ky BI pws nhIN hoqw AQwéq` iksI ±Xi#q ky pws swmŒXé, Si#q AiDk hoqI hY AOr iksI ky pws kmA AsIimq Si#q qo iksI myN BI nhIN hoqI prñqu jo ±Xi#q ApnI Si#q ko sNXm pUvék, shI idSw myN pRXog kr jwqw hY vh ±Xi#q bVy sy bVw kwXé BI kr jwqw hYA mYNny ApnI Si#q ko, swmŒXé ko shI idSw myN lgwXw, pUxé åjwé smJny AOr ilKny myN lgw dI ; esilE Xh kwXé sµpñn huAw [” ÆvDmé kw pwln krqy-krqy

23

ApnI pUxé Si#q sy, åjwé sy, hoSpUvék kmé kryNA Awpky ±Xi#qœv myN pRsñnqw iKlygI, Swiñq AwEgI, ^Xwdw sñquln hogw, prmwQé ky kwXoéN myN slN©n ho skogyA ªI md`Bgvd gIqw ko pUxé åjwé-Si#q lgwkr pFæny, smJny kw pRXws kryNA AnuBv myN aqwryNA pRBu Awpky ân; myN aqrkr Awpko gIqw sunwEyNgyA ÏpXw Xh prI–x krky dyKyNA

XzwQwéœkméxoXzwQwéœkméxoXzwQwéœkméxoXzwQwéœkméxo····ñXZ lokoñXZ lokoñXZ lokoñXZ loko····XM kmébñDn: XM kmébñDn: XM kmébñDn: XM kmébñDn: AAAA qdQéN kmé kOñqyX muËs|: smwcwr qdQéN kmé kOñqyX muËs|: smwcwr qdQéN kmé kOñqyX muËs|: smwcwr qdQéN kmé kOñqyX muËs|: smwcwr ] 9 ] ] 9 ] ] 9 ] ] 9 ]

Xz ky inimÄ ikXy jwny vwly kmoéN sy Aiqir#q dUsry kmoéN myN lgw huAw hI Xh mnuÃX smudwX kmoéN sy bNDqw hYA esilXy hy Ajuén ! qU Awsi#q sy rihq hokr as Xz ky inimÄ hI BlIBwÂiq kqé±X kmé kr ] 9 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----XzwQéXzwQéXzwQéXzwQé====Xz+AQéXz+AQéXz+AQéXz+AQé-Xz ky inimÄ-prmwœmw ky inimÄ AQwéq` hr vh kmé jo prmwœmw ky ilXy, prmwœmw ky inimÄ ikXw jwqw hY, propkwr ky ilXy ikXw jwqw hY vh kmé-kmé bñDn sy mu#q hoqw hYA prñqu jb mnuÃX Apny ÆvwQé ky ilXy kmé krqw hY qo vh kmébñDn myN bND jwqw hYA kmé vhI hoqw hY prñqu Bwvnw ky Byd sy bñDn AOr mui#q, eqnw Añqr pV jwqw hYA XhI khnw cwh rhy

24

hYN pRBu ªI ÏÃx Ajéun ko ik es smX jo qyrw kÄé±X kmé hY Agr qU esy es Bwvnw sy krygw ik mYN Xu) jIqkr rw^X suK BogUÂgw qo kmé bñDn myN PÂs jwEgw, Agr es Bwvnw sy krygw ik muJy qo Apny ÆvDmé kw pwln krnw hY, mYN qo inimÄ mwZ hUÂ, mYN kqwé nhIN hUÂ, kqwé qo eé¤vr hYN qo kmé bñDn sy mu#q ho jwEgwA mYN AñXwX ky iv})))) lVUÂgw, sdwcwr kI pUxé ÆQwpnw ky ilE, nwrI ky sµmwn kI r–w ky ilE pRXwsrÄ rhUÂgwA BIÃm ipqwmh ny jo g¬qI kI, Xh pRiqzw krky ik mYN gÌI kI r–w k}Âgw ; mgr qU Eysw nhIN krygwA quJy gÌI kI r–w ky ilXy nhIN, Dmé kI r–w, ñXwX kI r–w ky ilXy lVnw hYA Apnw DnuÀ nwrI ky sµmwn kI r–w ky ilXy aTwnw hYA pRiqSoD ky ilXy Xu)))) nhIN krnw bi¬k Dmé kI r–w, swmwijk ñXwX ky ilXy quµhwrw jo kÄé±X bnqw hY –iZX hony ky nwqy qum vhI inBwAogyA es Bwvnw sy Agr Xu)))) krogy qo qum es ADmé ky p– myN KVy huE AQwéq` ADmé ky mwgé pr clny vwly duÃt logoN ko mwrkr BI qum eñhyN mwrny ky kmé sy Ail‚q rhogy ; quµhyN koeé pwp n hogw AOr n hI es Bwvnw sy ikXw gXw kmé, bñDn kw hyqu hoqw hYA qum iksI mnuÃX ko mwrny kw pRXws nhIN krogyA #XoNik iksI ±Xi#q ivSyÀ sy qo quµhyN ùyÀ rhygw hI nhINA quµhwrw

25

aÌy¤X, quµhwrI Bwvnw qo XhI hogI ik jo ADmé ky mwgé pr clkr, smwj myN AœXwcwr PYlw rhy hYN, nwrI kw Apmwn krky pRsñn ho rhy hYN, ankw ivnwS krnw hYA es pRkwr quµhwrI Awvwj, quµhwry sBI pRXws-Dmé kI r–w EvM ADmé ky iKlwP hoNgyA qum kul sy BI AOr ÆvBwv sy BI –iZX hoA gw&fIv DwrI Ajuén ! mhwn v Si#qSwlI Xo))))w ky {p myN iv¤v iv$Xwq ho esilXy smwj AOr Dmé kI r–w krnw quµhwrw kÄé±X hYA es Bwvnw sy ikXw gXw Xu)))) qyry ilXy Dmé Xu)))) ho jwEgwA AOr es Xu)))) myN AQwéq` Apny kÄé±X kmé/ ÆvDmé kw pwln krqy huXy Pl myN Awsi#q nhIN honI cwihEA #XoNik kmé krny myN qyrw AiDkwr hY, Pl myN nhINA es pRkwr inÃkwm Bwv sy ikXw gXw kmé, kmébñDn sy mu#q hoqw hYA esky Aiqir#q iksI BI qrh sy ikXw gXw kmé, kmébñDn kw hyqu hoqw hYA jñm mƒœXu ky c#kr myN Vwlny vwlw hoqw hYA esilXy Ajuén ! qU inÃkwm Bwv sy Apny ÆvDmé kw pwln kr, XhI Xui#q hY jo quJy bñDn sy mui#q kI Aor ly jwny vwlI hYA

shXzw: pRjw: sƒÃtvw purovwc pRjwpiq: shXzw: pRjw: sƒÃtvw purovwc pRjwpiq: shXzw: pRjw: sƒÃtvw purovwc pRjwpiq: shXzw: pRjw: sƒÃtvw purovwc pRjwpiq: AAAA Anyn pRsivÃXÎvmyÀ voAnyn pRsivÃXÎvmyÀ voAnyn pRsivÃXÎvmyÀ voAnyn pRsivÃXÎvmyÀ vo····iÆœvêkwmDuk` ] 10 ]iÆœvêkwmDuk` ] 10 ]iÆœvêkwmDuk` ] 10 ]iÆœvêkwmDuk` ] 10 ]

26

pRjwpiq czãczãczãczãw ny k¬p ky Awid myN Xzsihq pRjwAoN ko rckr ansy khw ik qum log es Xz ky ùwrw vƒi)))) ko pRw‚q hoAo AOr Xh Xz qum logoN ko eiçCq Bog pRdwn krny vwlw ho ] 10 ]

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----sƒiê ky AwrµB myN pRBu ªI kƒÃx (ªI hir ivÃxu) ny czãczãczãczãwjI kI sƒiê kI AOr iPr czãczãczãczãw jI ùwrw sBI vnÆpiqXoN EvM sBI pRwixXoN kI rcnw kIA shXzw: pRzw: shXzw: pRzw: shXzw: pRzw: shXzw: pRzw: sƒÃtvwsƒÃtvwsƒÃtvwsƒÃtvw----sBI pRwixXoN AQwéq` mnuÃX, pSu, p–I, dyvqw Awid sBI kI rcnw hI nhIN kI bi¬k an sb kI r–w ky ilXy añhIN ky swQ-swQ Xz kI rcnw BI kr dIA Xz sy AiBpRwX hY DmwénukUl kménIiqA inÃkwm Bwv sy ÆvDmé kw pwln krqy huE ijs Dmé ky AnuÃTwn sy pRwxI mwZ kw ihÄ ho vhI Xz hYA mnuÃX ko rcny ky bwd czãczãczãczãw jI ny khw-hy mnuÃXo ! mYnyN quJy jo Xh Xui#q dI hY Xh bVI AdBuq hYA es Xui#q ùwrw qum vƒi)))) ko pRw‚q hoAogy AOr Xh Xz quµhwry ilXy kwmDynu swibq hogwA AQwéq` AwnñdpUvék jIvn invwéh ky ilE AwpkI sBI j{rqoN ko pUrw krny vwlw hogwA es pRkwr czãczãczãczãw jI ny swrI sƒiê ko ÆQweé rKny AOr mwnv k¬Xwx ky ilE Xz kI rcnw krky Ek AdBuq Xui#q kw pRiqpwdn ikXw hY qwik mnuÃX smwj kyiñd®q, iv¤v kyiñd®q bnyA mnuÃX jo kuC BI

27

smwj v sƒiê ky ilXy krqw hY vh keé guxw hokr asy vwips iml jwqw hYA Awp kuEÂ ko hI lIijEA iksI kuEÂ myN sy ijqnw pwnI hm inkwlqy hYN, asmyN aqnw hI pwnI AOr Aw jwqw hYA jl pIny vwly kI qo ‚Xws buJI AOr kuEÂ kw pwnI qwjw AOr ÆvçC bnw rhwA sƒiê (rcnw) kw AQé hY-pRojy#SnA swrw czãczãczãczãw&V czãczãczãczãw jI ùwrw pRojy#tV hYA “Ek nUr sy sb jg apijXw kOn Bly kOn mNdy”“Ek nUr sy sb jg apijXw kOn Bly kOn mNdy”“Ek nUr sy sb jg apijXw kOn Bly kOn mNdy”“Ek nUr sy sb jg apijXw kOn Bly kOn mNdy”AAAA es pRkwr jgq myN khIN BI koeé BI Gtnw Gty askw Asr swry jgq myN hI pVqw hYA Agr Amyirkw myN pyV lgyN qo an pyVoN sy vwqwvrx isPé Amyirkw kw hI Su)))) nhIN hoqw bi¬k swry jgq kw hogwA Agr koeé PUl Bwrq myN iKlw hY qo askI KuSbU swrI duinXw myN PYlygIA Bwrq kI sImwAoN pr jwkr {k nhIN jwEgIA jhwÂ pr jo Gtnw GtqI hY askw Asr vhwÂ pr ^Xwdw AOr dUsrI jgh km qo ho skqw hYA prñqu pRBwv sb jgh hogwA jb kroVoN mIl dUr gRhoN kw pRBwv mnuÃX pr pV skqw hY qo #Xw esI pƒŒvI kw, dyS, smwj, Aws-pVos kw Asr nhIN pVygw ? pUxé {p sy pVygwA XhI pRÏiq kw inXm hY-jYsw qum dUsroN ky ilXy krogy, pRÏiq quµhyN assy ^Xwdw vwips kr dygIA esIilXy czãczãczãczãw jI ny mnuÃX ky swQ-swQ Xz kI BI sƒiê kIA qwik mnuÃX Apny hr kmé ko Xz kmé bnwE AOr bƒi)))) ko pRw‚q hoA

28

prihq ky ilE AOr inÃkwm Bwv sy kmé krky lOikk suK qo pRw‚q hogw hI AOr esky swQ-swQ Bwvnw Su)))) hony sy Añq:krx BI Su)))) hoqw hY AOr kmébñDn sy mui#q pRw‚q hoqI hYA

dyvwñBwvXqwnyn qy dyvw BwvXñqu v:dyvwñBwvXqwnyn qy dyvw BwvXñqu v:dyvwñBwvXqwnyn qy dyvw BwvXñqu v:dyvwñBwvXqwnyn qy dyvw BwvXñqu v:AAAA prÆprM BwvXñq: ªyX: prmvw‚ÆXQ ] 11 ]prÆprM BwvXñq: ªyX: prmvw‚ÆXQ ] 11 ]prÆprM BwvXñq: ªyX: prmvw‚ÆXQ ] 11 ]prÆprM BwvXñq: ªyX: prmvw‚ÆXQ ] 11 ]

qum log es Xz ky ùwrw dyvqwAoN ko añnq kro AOr vy dyvqw qum logoN ko añnq kryNA es pRkwr in:ÆvwQé Bwv sy Ek dUsry ko añnq krqy huE qum log prm k¬Xwx ko pRw‚q ho jwAogy ] 11 ]

eêwñBogwiñh vo dyvw dwÆXñqy XzBwivqw:eêwñBogwiñh vo dyvw dwÆXñqy XzBwivqw:eêwñBogwiñh vo dyvw dwÆXñqy XzBwivqw:eêwñBogwiñh vo dyvw dwÆXñqy XzBwivqw:AAAA qYdéÄwnpRdwXY™Xo Xo Bu|Ëy Æqyn Ev s: ] 12 ]qYdéÄwnpRdwXY™Xo Xo Bu|Ëy Æqyn Ev s: ] 12 ]qYdéÄwnpRdwXY™Xo Xo Bu|Ëy Æqyn Ev s: ] 12 ]qYdéÄwnpRdwXY™Xo Xo Bu|Ëy Æqyn Ev s: ] 12 ]

Xz ky ùwrw bFæwXy huE dyvqw qum logoN ko ibnw mwÂgy hI eiçCq Bog in¤cX hI dyqy rhNygyA es pRkwr an dyvqwAoN ky ùwrw idXy huE BogoN ko jo pu}À anko ibnw idXy ÆvXM Bogqw hY, vh cor hI hY ] 12 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jIvwœmw, prmwœmw sy iml sky, vh Apny Gr vwips jw skyA es aÌy¤X sy jIv ko mnuÃX kw jñm imlqw hYA jIv ky kmwénuswr asy Xh Avsr pRdwn hoqw

29

hYA es Avsr ko pRw‚q krky mnuÃX Apny jIvn myN prmwœmw kw sw–wœkwr kr skyA iksI BI mwgé pr (swN$X v Xog) clkr kmébñDn sy mu#q ho jwE AOr vYku&T Dwm myN pRvyS pw skyA esI aÌy¤X sy pƒŒvI kI sƒiê kI jwqI hY AOr es pƒŒvI ky vwqwvrx ky AnukUl hI asy SrIr pRdwn ikXw jwqw hY ijsy hm pwÂc BOiqk qÈvoN sy iniméq mnuÃX SrIr khqy hYNA mnuÃX ky jIvn invwéh ky ilXy pRÏiq ùwrw pƒŒvI pr lwKoN vÀoéN myN swDn jmw ikXy jwqy hYN jYsy koXlw, lohw eœXwidA esIilXy qo phly pƒŒvI pr vnÆpqI, pyV eœXwid kI sƒiê kI jwqI hY iPr pSu-pi–XoN kI sƒiê kI jwqI hYA jl ÆZoq ky ilXy ikqny hI AdBuq FæNg sy swgr AOr pvéq bnwXy gXyA pRÏiq ky inXmwnuswr, jhW pr hm KVy hYN TIk Ek sO pYNsT mItr kI åÂcweé pr Ek ifgrI sY¬sIXs qwpmwn km ho jwqw hYA smud® sy vwÃpIkrx hokr phwVoN myN pwnI bPé ky {p myN jmw rhqw hYA pRÏiq ky inXmwnuswr swrw swl bPé ipGlqI rhqI hY AOr nidXoN ky {p myN ÆvçC jl pRvwihq hoqw rhqw hYA vÀwé, vwÃpIkrx v nidXoN ky ùwrw swrI pƒŒvI v vwXum&fl jl qÈv sy pirpUxé rhqw hYA jl ùwrw pƒŒvI pr pyV-pODoN, PsloN v PUloN kI isNcweé hoqI hYA ikqny hI suñdr FNæg sy rcnw kI geé hYY prmwœmw ùwrwA AOr iPr sUXé svéZ pRkwS v åjwé pRdwn krqy hYN AOr cñd®

30

sBI vnÆpiqXoN myNy AOÀDIX gux v SIqlqw pRdwn krqy hYNA

vwXu, Ai©n, eñd®, v{x sBI dyvqw Apny-Apny kÄé±X kw pwln kr rhy hYN, jo-jo kÄé±X eñhyN sONpw gXw hYA sBI dyvqw Apny kÄé±X kw pwln krqy huE mnuÃX, pSu, p–I, vnÆpqI, pyV, Pl, PUl, AOÀiDXoN Awid kI puiÃt kr rhy hYNA Anwj, jl, vÆZ Awid mnuÃXoN ky apXog myN Awny vwlI sBI vÆquEÂ pRdwn kr rhy hYNA Xy pSu-p–I, jwnvr, pyV-pODy, nidXW Xy sb mnuÃX suK ky swDn {p ÆvXN ko smipéq ikXy rhqy hYNA es pRkwr Xy sb mnuÃXoN kI syvw myN hI qo smipéq hYN AOr mnuÃX jb es swrI sƒiê kw apXog krqw hY qo as sƒiê kI –iq BI qo hoqI hYA es –iq ko pUxé krny ky ilXy SwÆZoN ny pwÂc mhwXzoN kw ivDwn ikXw hYA sBI mnuÃXoN kw Xh ÆvDmé bn jwqw hY ik vh es mhwXz ky ùwrw sb kI pUiqé krqy rhyNA vh pNcXz hYN-§iÀ Xz, hvn Xz, AiqiQXoN kI syvw (mnuÃX Xz), ipqƒ Xz (ªw)))) AOr qpéx) AOr BUq Xz Xwin (sBI pRwixXoN ky ilXy Awhwr dykr ankI syvw krnw v r–w krnw)A AiBpRwX Xh hY ik mnuÃX sBI dyvqwAoN ky pRiq, ApnI sñqwnoN kw suK v k¬Xwx cwhny vwly Apny

31

ipÄroN, ijnsy zwn pRw‚q krqw hY an gu{ v §iÀXoN kI, smwj kI v hr pSu-p–I (pRwxI mwZ) ko suK phuÂcwny v ankI syvw AOr sur–w kw dwiXœv mnuÃX pr hI hY AOr Xh askw kÄé±X kmé AQwéq` ÆvDmé hYA pRBu khqy hYN ik jo mnuÃX Eysw nhIN krqw AQwéq` ÆvDmé kw pwln nhIN krqw bi¬k an sbkw apXog qo krqw hY prñqu eñhyN añnq krny ky ilXy koeé kmé nhIN krqw vh cor hI hYA Ïq%n AOr ÆvwQIé mnuÃXoN ko cor khkr pRBu ny pRqwVnw dI hY AOr swP sNkyq idXw hY ik Agr koeé mnuÃX sƒiê kI jo –iq hoqI hY asy pUrw nhIN krygw AQwéq` pRÏiq kw ivnwS krny myN lg jwEgw qo pRÏiq mwnv jwiq kw ivnwS kr dygIA mnuÃX mwqw-ipqw ùwrw poiÀq hoqw hY AOr mwqw-ipqw kÃt Jylkr BI Apny bçcy ko suK pUvék pwlny kw hr sµBv pRXws krqy hYN, ApnI swrI sµpiÄ BI asy dy dyqy hYN prñqu Agr koeé puZ/ puZI Xy sb kuC qo pRw‚q kr ly mgr ankI syvw n kryA jb syvw krny kw smX AwXy qo ApnI ijµmydwrI/ dwiXœv sy Bwg jwE AOr mwqw-ipqw ko iD#kwr dy qo vh Ïq%n hI qo hYA pRBu ny Eysy Ïq%n ko dyvqwAoN, pRÏiq v prmwœmw kw cor khw hYA AOr iPr Eysw cor pRÏiq v prmwœmw ùwrw di&Vq hoqw hYA

32

esilXy Awj kw mwnv du:K, sNqwp, rog, Sok, BX, BRm, kÃt Awid #lySoN sy pIiVq hYA Xh pRÏiq kw hI dNf hYA ABI BI hmyN Xh dNf bhuq km idKweé dy rhw hY #XoNik kuC dSk phly qk bhuq km mnuÃX Ïq%n QyA an mnuÃXoN AQwéq` hmwry ipÄroN ùwrw ÆvDmé kw pwln ikXw jwqw QwA as kwrx sy pRÏiq hmyN pUxé {p sy di&Vq nhIN kr rhIA jrw ivcwr kryN jb hmwrw dyS Bwrq ÆvqNZ huAw qo 48 pRiqSq BUim pr jNgl Qw AOr 6 dSkoN myN hI hmny Xh pRiqSq 4 qk sIimq kr idXwA #Xw XhI hmwrw ivkws hY ? bVy-bVy aÖogoN kw pRdUiÀq pwnI sqluj, ±Xws, rwvI, gNgw AOr Xmunw jYsI piv» v ÆvçC jl pRdwn krny vwlI nidXoN myN fwlnw Su{ kr idXwA nhroN ko p#kw kr idXw gXw AOr nIcy sy plwiÆtk ky ilPwPy Awid kI sqh jm geéA nqIjqn pwnI kw Æqr nIcy hI nIcy hoqw jw rhw hYA bVy-bVy srovroN ko imúI Vwl kr Br idXw gXwA AOr iPr Aw¤cXé kI bwq qo Xh hY ik Eysy ÏœX krky hm Apny ko bui))))mwn hony kw dwvw krqy hYN [ pRÏiq kw ivnwS krky hm Apny ko ivkisq EvM ivkwsSIl kh rhy hYNA pRBu ªI ÏÃx XhW pr Apny es apdyS ùwrw smÆq mwnv jwiq ko sqké kr rhy hYN ik “pRÏiq kw apXog krnw quµhwrw AiDkwr hY, mgr ivnwS krnw quµhwrw Apnw hI ivnwS hY [”

33

pRÏiq kw ivnwS krny sy qum Ïq%n hogyN, cor hogyN, AwœmGwqI ho jwAogyA esilXy pSu, p–I, pyV-pODy, Pl-Pul, srovroN v pivZ nidXoN myN bhqw huAw inmél jl Awid jo ik quµhwrI syvw myN sdYv smipéq hYN anky pRiq Apny dwiXœv ko smJo, ankw pwln v r–w kroA Apny ÆvDmé kw pwln krky Apny ipÄr, smwj v dyvqwAoN ko quÃt kroA Awpky ùwrw QoVw sw lOtwny sy Anñq guxw hokr Awpky pws vwips AwEgwA es pRkwr ÆvDmé Awcrx kw pwln krky suKpUvék rhogy AOr Apny vwÆqivk aÌy¤X (mo–) ko pRw‚q kr skogy ijsky ilXy quµhyN mnuÃX jIvn imlw hYA

Xzi¤wêwi¤n: sñqo muçXñqy svéiki¬bÀY:Xzi¤wêwi¤n: sñqo muçXñqy svéiki¬bÀY:Xzi¤wêwi¤n: sñqo muçXñqy svéiki¬bÀY:Xzi¤wêwi¤n: sñqo muçXñqy svéiki¬bÀY:AAAA Bu«jqy qy œvGM pwpw Xy pcñœXwœmkwrxwq` ] 13 ]Bu«jqy qy œvGM pwpw Xy pcñœXwœmkwrxwq` ] 13 ]Bu«jqy qy œvGM pwpw Xy pcñœXwœmkwrxwq` ] 13 ]Bu«jqy qy œvGM pwpw Xy pcñœXwœmkwrxwq` ] 13 ]

Xz sy bcy huE Añn ko Kwny vwly ªyà pu{À sb pwpoN sy mu#q ho jwqy hYN AOr jo pwpI log Apnw SrIr poÀx krny ky ilXy hI Añn pkwqy hYN vy qo pwp ko hI Kwqy hYN ] 13] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----khqy hYN n-bhqw pwnI rmqw XogIbhqw pwnI rmqw XogIbhqw pwnI rmqw XogIbhqw pwnI rmqw XogIAAAA jo bh rhw hY ndI kI qrh, Ek jgh sy dUsrI jgh clqw clw jw rhw hY zwn bwÂtqw huAw, Awnñd bWtqw huAw, pRsñnqw dyqw huAw vhI XogI hYA ÆvçC v inmél hYA pRBu ªI ÏÃx kh

34

rhy hYN ik jb qum Apny ÆvDmé kw pwln krqy huE Apny jIvn kI XwZw qX krqy jwAogy qo pRÏiq quµhyN bhuq kuC pRdwn krygI ; mgr es bwq kw ÎXwn rKnw ik jo BI quµhyN pRw‚q ho asy iqjOrI myN bNd krky mq rK lynwA esy Awgy bwÂtqy rhnwA ijqnw bWtogy assy bFækr Awpky pws AwXygwA XhI hY Awnñd pRw‚q krny kI AdBuq ksOtIA ^XoN hI Awpny asy rok kr rK ilXw, asI –x vh Awnñd sVnw Su} ho jwEgwA #XoNik jIvn kw Awnñd hI bWtny myN hY, sNgRh krky #Xw kBI iksI ny Swiñq/ Awnñd pRw‚q ikXw hY ? bi¬k ijqnw mnuÃX sNgRh krqw jwqw hY aqnw hI askI ihPwjq ky pRiq AiDk icNiqq hoqw rhqw hYA ÆkUl/ kwlyj ky smX myN mYN Putvwl Kylqw QwA Ek idn hm Apny koc ky swQ tYlIivjn pr P®wNs AOr eéNglYNV ky bIc mYc dyK rhy QyA P®wNs kI tIm cwr-do sy ivjXI hueéA sBI lVky khny lgy, dyKny myN qo eéNglYNV kI tIm mjbUq lgqI QI, mgr jIq gE P®wNs vwlyA P®Nws kI tIm kI ikÆmq kwm kr geéA koc swihb Ekdm QoVy k®oiDq Ævr myN boly-Xy ik®kyt nhIN hY-jo ikÆmq-ivÆmq lgw rKI hYA ikÆmq sIDI hY qo Sqk, ikÆmq swQ n dy qo bÄKA tIm hI P®Nws kI mjbUq hY, askI Xui#q dyKyN, #Xw AOr iks

35

bwq ky kwrx vo jIqy ? P®Nws kI tIm ky iKlwVI ky pws gyNd AwqI, asy Ek-dUsry ko dyny myN eéNglYNV kI tIm sy ^Xwdw byhqr v qyj QyA esIilXy vo jIqyA eéNglYNV kI tIm ky kuC iKlwVI gyNd rokkr, edé-igdé dyKny lg jwqy QyA XhI Xui#q hY Awnñd ko pRw‚q krny kI, jIvn ko suKmX bnwkr, Swiñq v Awnñd sy jIny kIA pRBu khqy hYN jo swDk ApnI kmweé ko, pRw‚q swDnoN ko smwj kI syvw, dird®oN v ABwvgRÆq kI syvw myN lgwqw hY, Dmé ky –yZ myN lgwqw hY; asky bwd vh jo gRhx krqw hY asy khw jwqw hY-XziSÃtwiSnwXziSÃtwiSnwXziSÃtwiSnwXziSÃtwiSnw: : : : AQwéq` pRSwdA jo Eysw pRSwd gRhx krqw hY Ajéun ! mwlUm hY asy #Xw kuC pRw‚q hoqw hY ? Ek qo askw icÄ hr smX Awnñd sy Brw rhqw hY ; dUsry svéiki¬bÀYsvéiki¬bÀYsvéiki¬bÀYsvéiki¬bÀY-asky jñm-jñmwñqroN ky sb pwp nÃt ho jwqy hYN ; AOr jIvn aprwñq asy asky invwéh ky ilXy swDnoN kI koeé kmI nhIN AwqI bi¬k bFæOqrI hoqI rhqI hY ; AOr jIvn myN ÆvDmé Awcrx kw pwln krny sy vh mo– ko pRw‚q krqw hYA prñqu jo isPé Apny ilXy hI socqw hY, Apny hI ilXy kmwqw hY AOr pRÏiq v smwj sy pRw‚q swDnoN ko Apny ùwrw kmwXw huAw smJqw hY AOr ankw sNgRh krky rKqw hY vh pwpI hYA Eysw pwpI jo kuC BI pRw‚q krqw hY asy ÆvXM hI gRhx krqw hY, ibnw iksI dUsroN myN bWtyA n dyvqwAoN kw ihÆsw, n ipÄroN kw, n

36

smwj kw, n gu} kw, n pSu-p–I kw ; qo mnuÃX jo BI gRhx krqw hY vh pwp hI gRhx krqw hYA pwp hI kmwqw hY AOr pwp hI Kwqw hYA Eysy AwdmI ko pRBu ny pwpI esIilXy khw hY ik vh smwj v pRÏiq ky ilXy qo g¬q kr hI rhw hY mgr Apny ilXy BI g¬q kr rhw hYA Awnñd sy ÆvXM BI vNicq rhqw hYA Eysw pwpI AwœmGwqI hYA Awp Ek kmry kI ijsmyN do iKVikXW hYN, Ek iKVkI ko bNd kr dyN qo #Xw hvw dUsrI iKVkI sy AwqI rhygI ? Awp asI hvw ko roky bYTy rhyNgyA vh quµhwrI sWsoN ùwrw dUiÀq hoqI rhygIA Agr dUsrI iKVkI hvw jwny ky ilXy Kol dyN qo Ek qrP sy hvw Aweé dUsrI qrP sy jw rhI hYA kmry ky ANdr hvw Su)))) v ÆvçC bnI rhygIA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik Awp jo BI prmwœmw sy, smwj sy, pRÏiq sy pRw‚q kr rhy ho, asy Awgy bWtqy rhoA XhI Awnñd hYA es Xui#q ùwrw Awpky jIvn myN Awnñd kI Dwrw kw pRvwh kBI nhIN tUtygwA AOr Agr rok kr bYT gE qo qum Apny Awp ky du¤mn ÆvXM hI ho jwAogy, AwœmGwqI v pwpI ho jwAogyA Apny jIvn myN lOikk v pwrlOikk suKoN sy vNicq hokr, du:K, sNqwp, BX, BRm, kÃt AOr #lyS myN PNsy rhogyA

37

AñnwÛviñq BUqwin pjéñXwdñnsµBv:AñnwÛviñq BUqwin pjéñXwdñnsµBv:AñnwÛviñq BUqwin pjéñXwdñnsµBv:AñnwÛviñq BUqwin pjéñXwdñnsµBv:AAAA XzwÛviq pjéñXo Xz: kmésmuÛv: ] 14 ]XzwÛviq pjéñXo Xz: kmésmuÛv: ] 14 ]XzwÛviq pjéñXo Xz: kmésmuÛv: ] 14 ]XzwÛviq pjéñXo Xz: kmésmuÛv: ] 14 ] kmé b®kmé b®kmé b®kmé b®ããããoÛvM ivioÛvM ivioÛvM ivioÛvM ivi)))) b b b bããããwwww––––rsmuÛvm` rsmuÛvm` rsmuÛvm` rsmuÛvm` AAAA qÆmwœsvégqM b®qÆmwœsvégqM b®qÆmwœsvégqM b®qÆmwœsvégqM b®ãããã inœXM Xzy p®iqiàq inœXM Xzy p®iqiàq inœXM Xzy p®iqiàq inœXM Xzy p®iqiàqm` ] 15 ] m` ] 15 ] m` ] 15 ] m` ] 15 ]

sµpUxé pRwxI Añn sy aœpñn hoqy hYN, Añn kI aœpiÄ vƒiê sy hoqI hY, vƒiê Xz sy hoqI hY AOr XzivihÄ kmoéN sy aœpñn hony vwlw hYA kmé smudwX ko qU vyd sy aœpñn AOr vyd ko AivnwSI prmwœmw sy aœpñn huAw jwnA essy is)))) hoqw hY ik své±XwpI prm A–r prmwœmw sdw hI Xz myN pRiqiàq hY ] 14-15 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----smÆq KwÖ pdwQé ijnsy iBñn-iBñn pRwixXoN ky SrIroN kI puiê hoqI hY askw vwck hY AñnAAAA AñnwÛviñq AñnwÛviñq AñnwÛviñq AñnwÛviñq BUqwinBUqwinBUqwinBUqwin-AQwéq` smÆq pRwxI Añn sy hI aœpñn hoqy hYNA AiBpRwX Xh hY ik smÆq pRwixXoN ky SrIr myN KwÖ pdwQoéN sy hI rj AOr qyj aœpñn hoqw hY AOr as rj AOr qyj Awid ky sNXog sy hI pRwixXoN kI aœpiÄ hoqI hY AOr anky SrIroN kw poÀx BI Añn ùwrw hI hoqw hYA es pRkwr sb pRwixXoN kw poÀx, aœpiÄ AOr vƒi)))) Añn ùwrw hI hoqI hYA AOr Añn kI aœpiÄ vÀwé sy hoqI hYA AQwéq` sBI ikÆm ky KwÖ pdwQoéN kI aœpiÄ myN jl hI sbkw AwDwr hY AOr jl kw AwDwr hY vÀwéA prñqu Xh vÀwé Xz sy hoqI

38

hY AOr Xz SwÆZivihÄ kmoéN sy aœpñn hoqw hYA pRBu khqy hYN ik Awp ùwrw ikE gE ÏœX qBI Xz bnqy hYN jb an ÏœXoN ky pICy AwpkI Bwvnw œXwg kI hogIA Awp syvw kr hI nhIN skqy jb qk Apny ÆvwQé ko nhIN œXwgw jwqwA ikqnw suñdr apdyS dy rhy hYN pRBu-ik Agr Awp iksI kI syvw krnw cwhqy hYN qo phly Awpko Apnw ÆvwQé œXwgnw hogwA AiBpRwX: Xh hY ik Ahm` Bwv AOr ÆvwQé ko œXwgkr ikXw gXw hr kmé Xz kmé bn jwqw hYyA Awp cwhy hvn Xz kryN, sNXm Xz kryN, sNkIqén Xz kryN, d®±X Xz kryN Awp ky ùwrw ikXw gXw vh kmé, Xz-kmé qBI bnygw jb Awp Ahm` SUñX hokr inÃkwm Bwv sy Xz kI AwhuiqXwÂ fwlyNgyA hy pRBo-qyrw hY quJy smipéqA jb Awp Apny ÆvDmé kw pwln inÃkwm Bwv v prihÄ ky ilE krqy hYN qo Awpky ân; kI Bwvnw pRBu ky Gr ini¤cq qOr pr pRvyS kr jwqI hYA smÆq dyvqw Awpky ùwrw ikE gE Xz kmé sy pRsñn hoqy hYN AOr sBI pRwixXoN ky ilXy pRsñnqw pRdwn krqy hYNA AOr Xh inÃkwm kmé khW sy aœpñn hoqy hYN ? pRBu khqy hYN Xh kmoéN myN inÃkwmqw AOr prihÄ kI Bwvnw vyd sy aœpñn hoqI hYA vyd kw AQé hY zwnA AQwéq` vh zwn jo siçcdwnñdGn (sq`+icd` (zwn) +Awnñd) prmwœmw sy pRw‚q hoqw hYA esIilE qo pRBu ny khw hY ik vyd ko qU

39

AivnwSI prmwœmw sy aœpñn huAw jwnA es pRkwr prmwœmw hr –x Xz kmé myN hI pRiqiàq hYNA AiBpRwX: Xh hY ik sƒiêck® kI iÆQiq Xz pr hI inBér hYA AOr Xz {p pRBu khqy hYN ik ÆvDmé myN hI mYN pRiqiàq hUÂA AQwéq` Xz {p ÆvDmé myN prmwœmw sdYv hI ivrwjmwn hYNA es pRkwr jo XogI Xz{p ÆvDmé kw Awcrx krqw hY vh sdYv XoigXoN ky eé¤vr pRBu ªI ÏÃx myN hI lIn rhqw hYA es pRkwr kméXog ko Apnw hI Æv{p bqlwkr pRBu ªI ÏÃx ikqnw hI mwimék, AdBuq, rhÆXmX apdyS dykr as pu{À kI AvÆQw kw vxén krqy hYN jo es sƒiêck® ky AnukUl n clkr Apny kÄé±X kmé kw pwln nhIN krqy [

EvM pRviqéqM ck®M nwnuvqéXqIh X: EvM pRviqéqM ck®M nwnuvqéXqIh X: EvM pRviqéqM ck®M nwnuvqéXqIh X: EvM pRviqéqM ck®M nwnuvqéXqIh X: AAAA AGwXuiriñd®Xwrwmo moGM pwQé s jIviq ] 16 ]AGwXuiriñd®Xwrwmo moGM pwQé s jIviq ] 16 ]AGwXuiriñd®Xwrwmo moGM pwQé s jIviq ] 16 ]AGwXuiriñd®Xwrwmo moGM pwQé s jIviq ] 16 ]

hy pwQé! jo pu{À es lok myN es pRkwr prµprw sy pRcilq sƒiêck® ky AnukUl nhIN brqqw AQwéq` Apny kÄé±X kw pwln nhIN krqw, vh eiñd®XoN ky ùwrw BogoN myN rmx krny vwlw pwpwXu pu{À ±XQé hI jIqw hY ] 16 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mnuÃX sƒiê ck® ky AnukUl nhIN clqw AQwéq` Apny ÆvDmé kw pwln nhIN

40

krqw, vh eiñd®XoN kw gulwm Apny bhumU¬X jIvn ko ±XQé hI gvw lyqw hYA askw jInw hI ±XQé hYA ApnI eiñd®XoN ko qƒ‚q krny ky ilE jo sdw hI ivÀX-BogoN myN Aws#q rhqw hY, iksI ky ihÄ-AihÄ kI prvwh nhIN krqw AQwéq` ijsny bWtnw nhIN sIKw, smipéq hony ky Awnñd ko nhIN jwnw, Eysy dubéui)))) mnuÃX ky hony sy sƒiê kI ±XvÆQw myN iv%n pVqw hY ijssy pRwxI mwZ ko du:K phuÂcqw hYA sƒiê myN du±éXvÆQw aœpñn krny vwlw mnuÃX pRÏiq ùwrw di&fq ikXw jwqw hYA Apny kÄé±X kmé kw pwln n krky, AwnñdpUvék jo mnuÃX ky jIvn kw vwÆqivk aÌy¤X hY k¬Xwx Æv{p prmwœmw ko pRw‚q krnw as sy vi«cq rh jwqw hY AOr Apny AmU¬X mnuÃX jIvn ko ±XQé hI Ko dyqw hYA es pRkwr hy Ajuén ! mYnyN quJy swry sƒiê c#kr kw apdyS ikXw hY qwik qyry kmé, Xz-kmé bn jwXyNA qU Apny ÆvDmé ky Anu{p jo BI kmé kry vh prihq AQwéq` pRwxI mwZ kI Blweé ky ilXy hI ho AOr es bwq kw Kws qOr pr ÎXwn rKnw ik jb BI qum kmé kro qo quµhwry Añq:krx myN AhNkwr kI Bwvnw lySmwZ BI nhIN honI cwihE AOr n hI eiñd®X BogoN kI koeé AwkwN–wA es pRkwr Xh Xz{p kmé quµhwry ilXy mo–dwXI bnygwA

41

prñqu eiñd®X qƒi‚q ky ilXy ikXw gXw kmé, pwpoN myN Dkylqw hY AOr mnuÃX kmoéN ky bñDn myN jkVw jwqw hYA es sNswr myN Alg-Alg XoinXoN myN Btkqw rhqw hYA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kw Xh mwimék v AdBuq apdyS Ajuén ko inimÄ bnwkr swrI mwnv jwiq ky ilXy hY, qwik pRœXyk ±Xi#q Apny ÆvDmé kw Awcrx inÃkwm Bwv sy krqw huAw, suK pUvék jIvn invwéh kr sky AOr ApnI swNswirk XwZw pUxé krky kmé bñDn sy mu#q hokr Apny vwÆqivk Gr (vYku&T Dwm) myN vwips jw skyA es pRkwr gIqw ky es Anmol EvM AwlOikk apdyS ko hm Apny Awcrx myN aqwryNA sƒiê ck® ko ÆQwXI rKny ky ilXy Apnw ^Xwdw sy ^Xwdw Xogdwn fwlkr Apny kÄé±X kmé ko inBwENA ^Xwdw sy ^Xwdw vƒ– lgwEN AOr vƒ–oN v PUloN ko lgwnw hI nhIN bi¬k pUxé {p sy añhyN sINcnw v sur–w pRdwn krnw BI hmwrw dwiXœv hYA nidXoN v nhroN kw pwnI BI inmél v ÆvçC bnw rhy, esky ilXy BI hmyN pRXwsrÄ rhnw hogwA Îvin pRdUÀx ijsky ivÀX myN, Kwskr hmwry dyS ky log AœXwiDk lwprvwh hYNA es Îvin pRdUÀx ko km krny myN Xogdwn fwlnw BI sƒiê ck® ky Añqgéq hI hY AOr BI bhuq ikÆm

42

ky Xz kwXé hYN ijnkw AnuÃTwn krky mnuÃX sƒiê kI –iq ko pUrw kr skqw hYA hvw, pwnI AOr Îvin pRdUÀx kry prySwnhvw, pwnI AOr Îvin pRdUÀx kry prySwnhvw, pwnI AOr Îvin pRdUÀx kry prySwnhvw, pwnI AOr Îvin pRdUÀx kry prySwnAAAA “vƒ “vƒ “vƒ “vƒ––––----Awropx” hY EkmwZ smwDwnAwropx” hY EkmwZ smwDwnAwropx” hY EkmwZ smwDwnAwropx” hY EkmwZ smwDwnAAAA XÆœvwœmriqryv ÆXwdwœmqƒ‚q> mwnv:XÆœvwœmriqryv ÆXwdwœmqƒ‚q> mwnv:XÆœvwœmriqryv ÆXwdwœmqƒ‚q> mwnv:XÆœvwœmriqryv ÆXwdwœmqƒ‚q> mwnv:AAAA

AwœmñXyv c sñquêÆqÆX kwXéM n ivÖqy ] 17 ]AwœmñXyv c sñquêÆqÆX kwXéM n ivÖqy ] 17 ]AwœmñXyv c sñquêÆqÆX kwXéM n ivÖqy ] 17 ]AwœmñXyv c sñquêÆqÆX kwXéM n ivÖqy ] 17 ] prñqu jo mnuÃX Awœmw myN hI rmx krny vwlw AOr Awœmw myN hI qƒ‚q qQw Awœmw myN hI sNquÃt ho asky ilXy koeé kÄé±X nhIN hY ] 17 ]

nYv qÆX ÏqynwQoé nwÏqynyh k>n nYv qÆX ÏqynwQoé nwÏqynyh k>n nYv qÆX ÏqynwQoé nwÏqynyh k>n nYv qÆX ÏqynwQoé nwÏqynyh k>n AAAA

n cwÆX svéBUqyÀ n cwÆX svéBUqyÀ n cwÆX svéBUqyÀ n cwÆX svéBUqyÀ ki>dQé±XpwªX: ] 18 ] ki>dQé±XpwªX: ] 18 ] ki>dQé±XpwªX: ] 18 ] ki>dQé±XpwªX: ] 18 ] as mhwpu{À kw es iv¤v myN n qo kmé krny sy koeé pRXojn hoqw hY AOr n kmoéN ky n krny sy hI koeé pRXojn rhqw hYA qQw sµpUxé pRwixXoN myN BI eskw ikNicñmwZ BI ÆvwQé kw sµbñD nhIN rhqw ] 18 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Ek qo vo log hYN jo eiñd®XoN ko ivÀX-BogoN ùwrw qƒ‚q krny myN lgy huE hYN ijs kwrx sy vy log Apny ÆvDmé sy ivmuK huE pVy hYN, añhyN isvwX eiñd®X suK ky kuC BI nhIN sUJqw ; pRBu khqy hYN vh pwpI hYN, ankw

43

honw n hony ky smwn hY, bi¬k n honw hI dUsroN ky ilXy ^Xwdw ihÄkr hYA prñqu dUsrI qrP Eysy zwnI mhwpu{À, sNq log hYN jo Awœminà hYNA ijnkI bui) Awœmw myN hI Atl iÆQq hYA anky ilXy koeé kÄé±X kmé bwkI nhIN rhqwA prñqu Eysy mhwœmw kuC n krky BI sb kuC krqy rhqy hYNA ankI apiÆQiq mwZ sy hI AnykoN kmé ho jwqy hYNA Eysy mhwœmwAoN ky kmé lok sNgRh ky ilXy hoqy hYNA log Eysy mhwœmwAoN ky AwdSé jIvn sy pRBwivq hokr kumwgé ko œXwgkr sumwgé ko Apnwqy hYNA jb iksI ky pirvwr sy koeé bUFw bujugé ApnI sNwswirk XwZw ko pUxé kr lyqw hY qo hm A#sr hI Xh khqy-sunqy AOr dyKqy hYN ik ankw qo Gr pr bYTy rhny kw hI pirvwr ko bhuq shwrw QwA es pRkwr jb Ek swDwrx pirvwr kw bujugé ibnw kuC kmé ikXy, pirvwr ky ilXy bhuq kuC kr dyqw hY qo #Xw Awœminà mhwœmw kw es smwj pr koeé Asr/ pRBwv nhIN pVqw hogw? esilE prmwœmw ky Æv{p myN hI inrñqr rmx krny vwly Awœminà mhwpu{À, idKny myN qo kuC BI kmé nhIN krqy, prñqu Eysy sNqjn n kuC krky BI sb kuC kr dyqy hYN A

44

qÆmwdsË: sqqM kwXéM kmé smwcwr qÆmwdsË: sqqM kwXéM kmé smwcwr qÆmwdsË: sqqM kwXéM kmé smwcwr qÆmwdsË: sqqM kwXéM kmé smwcwr AAAA AsËo hŸwcrñkmé prmwpnoiq pU{À: ] 19 ]AsËo hŸwcrñkmé prmwpnoiq pU{À: ] 19 ]AsËo hŸwcrñkmé prmwpnoiq pU{À: ] 19 ]AsËo hŸwcrñkmé prmwpnoiq pU{À: ] 19 ] esilE qU inrñqr Awsi#q sy rihq hokr sdw kÄé±X kmé ko BlIBwÂiq krqw rhA #XoNik Awsi#q sy rihq hokr kmé krqw huAw mnuÃX prmwœmw ko pRw‚q ho jwqw hY ] 19 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----pRBu ªI ÏÃx khqy hYN, hy Ajuén ! qU Apny ÆvDmé kw hI pwln krA esI myN qyrw k¬Xwx hYA pr ÎXwn rKnw, jo BI qU ÆvDmé {p kÄé±X kmé krygw qo an kwXoéN myN AOr an kmoéN ky Pl Æv{p smÆq BogoN myN qyrI Awsi#q n hoA #XoNik Awsi#q rihq ÆvDmé {pI Awcrx krny sy qU jIvn ky crm l—X ko AQwéq` prmwœmw ko pRw‚q ho jwEgwA pRBu ªI ÏÃx ny khw Awsi#q rihq hokr ; gIqw myN Awsi#q S‹d pr bhuq jor idXw gXw hYA #XoNik iksI n iksI FMg sy Ajéun kI ivÀX-BogoN myN, swNswirk pdwQoéN myN qink BI Awsi#q n rh jwEA #XoNik jb qk hmwrI bui)))) kmé v kméPl myN Aws#q rhqI hY, qo añhyN pRw‚q krny kI kwmnw BI asI –x pYdw ho jwqI hYA ijs kwrx sy hm in:ÆvwQé nhIN bn skqy AOr n hI koeé œXwg kr skqy hYNA prihq/ prmwQé ky kwXé AQwéq` ÆvDmé kw pwln krny ky ilXy ivÀXoN ky pRiq Awsi#q rihq honw Aiq AinvwXé hYA prñqu pRBu ky en qwiÈvk S‹d Awsi#q

45

rihq, Awsi#q hIn, Anws#q ky mmé ko smJny myN bhuq swry logoN, bi¬k ^Xwdwqr logoN ny bVI BwrI g¬qI kI hYA AwcwXé rjnIS ny gIqw dSén myN Ek jgh ilKw hY:-“XÖip Awp khNygy, gIqw sy ^Xwdw kuC BI nhIN pFæw gXw hY ; lyikn swQ hI mYN Xh BI khUÂgw ik gIqw sy km kuC BI nhIN smJw gXw hY [”

pRBu qo bVy hI ÆpÃt qOr pr kh rhyN hYN Awsi#q rihq hokr kÄé±X kmé krA gIqw myN kBI nhIN khw gXw ivr#q hokrA vwÆqv myN jo koeé BI vÆqu pdwQé/ pRwxI hmwry ÆvBwv ky AnukUl hoqw hY assy hm AwkiÀéq ho jwqy hYN AOr jo pRiqkUl hoqw hY assy hm ivkÀéx pYdw kr lyqy hYNA ivr#q honw cwhqy hYNA AnukUl ko pwny ky ilXy AOr pRiqkUl sy pICw CuVwny ky ilXy eçCuk rhqy hYNA AwmqOr pr mnuÃX en donoN ko hI jwnqw hYA prñqu Anwsi#q Ek qIsrI hI cIj hYA iksI BI vÆqu/ pRwxI ko pRw‚q krny ky ilXy n qo AœXwiDk cwh AOr ±Xwkulqw, asky pRiq AwkÀéx AOr n hI ivkÀéxA moh nhIN qo nPrq BI nhINA gIqw nPrq, ivri#q, adwsInqw kBI nhIN isKwqIA bi¬k iksI BI cIj ky pRiq koeé {K kw n honw hI Anwsi#q hYA Awsi#q ko ivri#q myN bdlnw koeé ^Xwdw kiTn nhIN hY ; prñqu Anws#q honw

46

Ek klw hY, Xui#q hY ; jIvn jIny kw Añdwj hYA jo gIqw isKwqI hYA ijsny Xh klw sIK lI, pRBu khqy hYN vo jIvn myN Awniñdq ho jwqw hYA asky kmé krny kw Añdwj hI bdl jwqw hYA mgr ivr#q honw koeé Awsi#q rihq honw nhIN hYA pRBu ªI ÏÃx kBI nhIN khqy ik qU jw, Bwg jw sNswr sy, nPrq kr duinXw sy AOr quJy prmwœmw iml jwEgwA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik qU psñd rihq ho jw, Awsi#q rihq ho jwA Awsi#q rihq hokr qU Apny ÆvDmé kw Awcrx kr, es XuiË sy qU sq`+icq`+Awnñd ko pRw‚q hogwA kméxYvkméxYvkméxYvkméxYv ih sNisi ih sNisi ih sNisi ih sNisi))))mwiÆQqw jnkwdX:mwiÆQqw jnkwdX:mwiÆQqw jnkwdX:mwiÆQqw jnkwdX:AAAA loks|`gRhmyvwip loks|`gRhmyvwip loks|`gRhmyvwip loks|`gRhmyvwip sµp¤Xñkquémhéis ] 20 ] sµp¤Xñkquémhéis ] 20 ] sµp¤Xñkquémhéis ] 20 ] sµp¤Xñkquémhéis ] 20 ] jnkwid zwnIjn BI Awsi#q rihq kmé ùwrw hI prm isi) ko pRw‚q huE QyA esilE qQw loksNgRh ko dyKqy huE BI qU kmé krny ko hI Xo©X hY AQwéq` quJy kmé krnw hI aicq hY ] 20 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jo rwjw zwn sy pirpUxé ho AQwéq` zwnI mhwœmw BI ho AOr rwjw BI-asy khw jwqw hY rwj§iÀA vwÆqv myN zwnI ky ilXy n hI koeé kmé hoqw AOr n hI zwnI jn iksI pRkwr ky BI kmoéN v kmé Pl myN mmqw v Awsi#q

47

hI rKqyA an ky sBI kmé lok sNgRh ky ilXy hI hoqy hYNA rwj§iÀ jnk qo AwœminÃT mhwpu{À Qy prñqu rwjw hony ky nwqy Apny kÄé±X kmé ko inÃkwmqw sy AOr Awsi#q rihq hokr inBwqy QyA añhyN kmoéN sy koeé pRXojn nhIN Qw iPr BI swmwñX jnoN ky sm– AwdSé pRÆquq krny ky aÌy¤X sy swry inXq kmé krqy QyA esilXy XhW pr rwj§iÀ jnk kI adwhrx dykr smJwXw gXw hY ik jnk jYsy rwjwAoN ny BI ÆvDmé kw pwln krny sy hI prm isi) ko pRw‚q kr ilXw QwA es pRkwr Ajuén! qum BI Apny k¬Xwx ky ilXy ÆvDmé kw pwln kroA XÖdwcriq ªyàÆqÄdyvyqro jn: XÖdwcriq ªyàÆqÄdyvyqro jn: XÖdwcriq ªyàÆqÄdyvyqro jn: XÖdwcriq ªyàÆqÄdyvyqro jn: AAAA s XœpRmwxM ku{qy lokÆqdnuvqéqy ] 21 ]s XœpRmwxM ku{qy lokÆqdnuvqéqy ] 21 ]s XœpRmwxM ku{qy lokÆqdnuvqéqy ] 21 ]s XœpRmwxM ku{qy lokÆqdnuvqéqy ] 21 ] ªyà pu{À jo-jo Awcrx krqw hY, AñX pu{À BI vYsw-vYsw hI Awcrx krqy hYNA vh jo kuC pRmwx kr dyqw hY, smÆq mnuÃX smudwX asI ky Anuswr brqny lg jwqw hY ]21] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----es aÌy¤X sy ik Ajuén Apny ÆvDmé ko jwnkr asy Apny Awcrx myN aqwr skyA Alg-Alg DrwqloN sy smJwny kI cyÃtw kr rhy hYN pRBu ªI ÏÃxA Ab Ek nE Añdwj sy, bfI hI ghrI bwq kh rhy hYN pRBu ik hy Ajuén ! jn swDwrx ko, swmwñX jnqw ko hmySw hI Ek Eysy nyqw

48

kI j{rq hoqI hY, mwgé dSék kI j{rq hoqI hY jo Apny ±Xvhwirk Awcrx ùwrw anko iS–w dy skyA jn swDwrx kw ÎXwn smwj ky ªyÃT pu{ÀoN kI qrP kyiñdRq rhqw hYA ªyÃT sy AiBpRwX hY jo iksI BI –yZ myN açc Æqr pRw‚q ikE huE hoN jYsy ipqw, gu{, rwj nyqw, smwj ky nyqw v Dwimék pRiqiniD eœXwidA ijs pRkwr vh Awcrx krqy hYN jn-swmwñX vYsw hI ankw Anusrx krqI hYA jYsw ±Xvhwr vo krqy hYN vYsw hI jnqw krny lgqI hYA es pRkwr ªyÃT ±Xi#qXoN kw Apny AwiªqoN ky pRiq mhwn aÄrdwiXœv bn jwqw hYA Agr koeé nyqw ÆvXM BRÃtwcwr myN il‚q hY qo vh iksI ko eémwndwr hony kw indyéS nhIN dy skqwA imÆtr #lIn ÆvgIéX rwjIv gwNDI jo ik Bwrq ky pRDwn mNZI Qy-Ek bwr añhoNny Xh bXwn dy idXw ik Bwrq myN BRÃtwcwr nIcy sy åpr qk hYA dyS myN Awñdoln huE, añhyN Apny es bXwn ko vwips lynw pfw AOr dobwrw khw ik dyS myN BRÃtwcwr åpr sy nIcy qk hY, jo ik duBwé©X hYA hm esy inXNiZq kryNgyA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo ªyÃT ±Xi#q hY asI kw Anusrx krqI hY Awm jnqwA AOr qum es bwq ko #XoN nhIN smJ rhy ho Ajuén ! ik qum es dyS ky ªyÃT ±Xi#q ho, kroVoN logoN kI ingwhyN Awp pr itkI hueé hYN AOr iPr Kws krky jo

49

pRSwsink AOr r–wœmk vgé (–iZX vgé) hY vh quµhwrw hI Anusrx krqw hYA hy BrqvNiSXoN myN ªyà Ajuén ! qum AnykoN mnuÃXoN ky AwdSé bn cuky hoA Agr qum Apny kmé sy muÂh moV logy, qo askI pRiqik®Xw jwnqy ho Blw #Xw hogI ? Eysw ivcwr krky inxéX lo AjuénA –iZX Dmé kw pqn ho jwEgwA log suri–q nhIN rhyNgyA lUt-KsUt bFæ jwEgIA nwrI jwiq v swDu pu{À AshwX mhsUs kryNgyA BRÃt v blSwlI log mnmwnw Awcrx kryNgy AOr eskw swrw dwiXœv qum pr hogwA AOr Agr qU Anws#q huAw, Apny kÄé±X kmé kw pwln krygw, qo sBI log jo qyry ko AwdSé mwnqy hYN vo BI vYsw hI kryNgyA es sy qyrw qo k¬Xwx hogw hI, qyry es kÄé±X pwln sy kroVoN logoN kw k¬Xwx ho jwEgwA AOr Xh sƒiê ck® BI AçCI qrh sy clqw rhygwA

n my pwQwéiÆq kqé±XN iZÀu lokyÀu ik«cn n my pwQwéiÆq kqé±XN iZÀu lokyÀu ik«cn n my pwQwéiÆq kqé±XN iZÀu lokyÀu ik«cn n my pwQwéiÆq kqé±XN iZÀu lokyÀu ik«cn AAAA nwnvw‚qmvw‚q±XM vqé Ev c kméix ] 22 ]nwnvw‚qmvw‚q±XM vqé Ev c kméix ] 22 ]nwnvw‚qmvw‚q±XM vqé Ev c kméix ] 22 ]nwnvw‚qmvw‚q±XM vqé Ev c kméix ] 22 ] hy Ajuén ! muJy en qInoN lokoN myN n qo kuC kÄé±X hY AOr n koeé BI pRw‚q krny Xo©X vÆqu ApRw‚q hY, qo BI mYN kmé myN hI brqqw hUÂ ] 22 ]

50

Xid hŸhM n vqyéXM jwqu kmé&XqiñdRq:Xid hŸhM n vqyéXM jwqu kmé&XqiñdRq:Xid hŸhM n vqyéXM jwqu kmé&XqiñdRq:Xid hŸhM n vqyéXM jwqu kmé&XqiñdRq:AAAA mm vœmwénuvqéñqy mnuÃXw: pwQé svéS: ] 23 ]mm vœmwénuvqéñqy mnuÃXw: pwQé svéS: ] 23 ]mm vœmwénuvqéñqy mnuÃXw: pwQé svéS: ] 23 ]mm vœmwénuvqéñqy mnuÃXw: pwQé svéS: ] 23 ] #XoNik hy pwQé ! Xid kdwicq` mYN swvDwn hokr kmoéN myN n brqUÂ qo bVI hwin ho jwE ; #XoNik mnuÃX sb pRkwr sy myry hI mwgé kw Anusrx krqy hYN ] 23 ] qwœpXqwœpXqwœpXqwœpXéééé::::----QoVw myrI qrP dyKo Ajuén ! #Xw muJ prmy¤vr ko en qInoN lokoN sy kuC pRw‚q krny Xo©X hY ? Xw iPr myry ilE kuC kÄé±X SyÀ hY ; Eysw hony pr BI mYN sdYv kmé SIl rhqw hUÂA Apnw kÄé±X inBwqw hUÂA mgr #XoN ? isPé loksNgRh ky ilEA Agr mYN Apnw kÄé±X kmé n k{Â qo log myry Awcrx kw Anusrx krqy huE kmé krnw bñd kr dyNgyA AOr sƒiê ck® gVbVw jwEgwA esilE mYN Apny kÄé±X ky pRiq hmySw swvDwn rhqw hUÂA mhwBwrq Xu)))) ky bwd XuiDiÃTr ky ân; myN Ek bwq bwr-bwr apjqI rhqI QI ik ªI ÏÃx ny hmwrw swQ dykr bVw BwrI apkwr ikXw hYA XÖip imZqw myN §x qo nhIN cukwXw jwqw iPr BI mYN Eysw #Xw k{Â jo ªI ÏÃx ky ilXy pRsñnqw Brw aphwr hoA hiÆqnwpur ky smRwt bnny ky 2 vÀé 6 mhIny aprwñq sUXé gRhx lgnw QwA pRwcIn kwl sy hI sUXé gRhx ky smX ku{–yZ myN czãczãczãczã srovr pr Ænwn krny kw ivDwn rhw hYA

51

mhwrwj XuiDiÃTr ny sUXé gRhx pr czã srovr myN Ænwn ky bhwny ùwirkwDIS pRBu ªI ÏÃx ko inmiñZq kr ilXwA AOr srovr kI Ek idSw myN ùwirkw sy AwE ùwirkwDIS AOr anky swQ AwE huE sBI AiqiQXoN ko Thrwny kw pRbñD ikXw gXwA dUsrI qrP vƒñdwvn myN sBI vƒjvwisXoN-nñd bwbw, mwqw XSodw, rwDw rwnI AOr sBI gop-goipXoN ko inmiñZq kr ilXwA srovr ky dUsrI qrP vƒj sy AwE AiqiQXoN ky ivªwm eœXwid ky ilE aicq pRbñD ikXw gXwA Ænwn ky bwd pirk®mw krqy huE pRBu ªI ÏÃx kI ByNt hoqI hY rwDw rwnI sy, XSodw mwqw v nñd bwbw syA as smX ªI ÏÃx ko vƒj CoVy lgBg swT vÀé ho cuky QyA imlqy hI mW XSodw ny pUCw-Ary kñhYXw ! #Xw quJy hmwrI Xwd kBI nhIN Aweé ? pRBu kI AWKoN myN AÂwsU Aw gE AOr khny lgy mW ! mYN sc khqw hUÂ mW ! jb sy vƒj CoVw hY Awj qk Eysw koeé idn nhIN jb mYNny Awp ko, vƒj ko, vƒjvwisXoN ky pRym ko Xwd n ikXw hoA prñqu mW ! mYN #Xw krqw ? myry swmny kwXé hI eqny Qy ik mYN vƒj myN vwips Aw hI n skwA sc khqw hUÂ mW ! jb sy mNYny vƒj CoVw hY, kBI Awrwm sy nhIN bYTw AOr hW mW, vƒj ky bwd qo mYNny kBI m#Kn BI nhIN KwXw AOr n hI bWsurI bjweéA swrw jIvn kméSIl rhw hUÂA

52

khqy hYN-vƒjvwsI ªI ÏÃx ky pRym myN pwgl sy ho gE AOr ªI ÏÃx, blrwm, suBd®w ko rQ pr ibTw idXw AOr anky GoVoN ko Kol idXwA sBI vƒjvwsI rQ ko KINcny lgy AOr vƒj ly gEA rwDw jI ko jo kwlI kµblI AOr bWsurI ªI ÏÃx jwqy smX pkVw gE Qy, vhI bWsurI pRBu ªI ÏÃx ny dobwrw bjweé AOr goipXoN v vƒjvwisXoN ky sNg Ek bwr pun: mhwrws rcweéA pRBu ªI ÏÃx, blrwm (dwå BYXw), AOr suBd®wA Bgvwn kI esI JÂwkI ky dSén hYN jgnnwQ purI myNA AOr esI Bwvnw ko pRkt krqI hueé Awj BI pRcilq hY Bgvwn kI rQ XwZwA es pRkwr XoigXoN ky eé¤vr Xogy¤vr Bgvwn ªI ÏÃx Apnw adwhrx dykr Ajuén ko ÆvDmé kw pwln krny kI Awzw dyqy hYNA

aœsIdyXuirmy lokw n kuXwéN kmé cydhm` aœsIdyXuirmy lokw n kuXwéN kmé cydhm` aœsIdyXuirmy lokw n kuXwéN kmé cydhm` aœsIdyXuirmy lokw n kuXwéN kmé cydhm` AAAA s|krs|krs|krs|krÆX c kqéw ÆXwmuphñXwimmw: pRjw: ] 24 ]ÆX c kqéw ÆXwmuphñXwimmw: pRjw: ] 24 ]ÆX c kqéw ÆXwmuphñXwimmw: pRjw: ] 24 ]ÆX c kqéw ÆXwmuphñXwimmw: pRjw: ] 24 ] esilE Xid mYN kmé n k}Â qo Xy sb mnuÃX nÃt-BRÃt ho jwEÂ AOr mYN s|krqw kw krny vwlw hoåÂ qQw es smÆq pRjw ko nê krny vwlw bnUÂ ] 24 ]

53

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----esilE Xid mYN kmé n k{Â qo log kÄé±X kmé krnw CoV dyNgyA log mnmwny kmé krny lg jwEyNgyA AOr jo qU kh rhw Qw ik en logoN ky mrny sy vxé-sNkrqw PYl jwEgIA qo sNkrqw as qrh sy nhIN PYlqI bi¬k ÆvDmé ky Awlop ho jwny sy PYlqI hYA jb smwj ky ªyÃT ±Xi#qXoN kw Awcrx ibgVny lgqw hY, qo añhIN kw Anusrx krqy huE jn swDwrx myN BI durwcrx PYlny lgqw hY ijsky PlÆv{p sNkrqw PYlny lgqI hYA sb log SwÆZoN myN khy gE Dmé ko CoVkr nE-nE Dmé/ sµpRdwX ApnI mjIé sy bnwny lgqy hYN, Ek-dUsry kI dyKw dyKI ÆvwQé prwXx huE lUtmwr, BRÃtwcwr v AwqNk PYlny lgqy hYA XhW qk ik Dmé ky nwm pr BI log ±Xwpwr krnw Su} kr dyqy hYNA ijsky PlÆv{p dYvI pRkop bFæ jwqw hYA jYsy ik BUcwl, sUKw, smud®I qUPwn, bwFæ eœXwidA smwj myN SwrIirk rog v ibmwirXW PYlny lgqI hYNA log Dn kmwny ky ilE bVy sy bVy jNgloN ko kwtny lgqy hYN, PlÆv{p mOsmoN myN ini¤cqqw nhIN rhqI AOr PslyN BI nÃt hony lgqI hYN, ijssy ik pRwxI mwZ ky ilE KwÖ pdwQoéN kw ABwv ho jwqw hYA es pRkwr Xid mYN kmé n k}Â qo EysI iÆQiq pYdw krny myN muJko hI kwrx bnnw pVygwA es dƒiê sy mYN kmoéN myN hI brqqw hUÂA qwik log myry Awcrx kw Anusrx krky Kud BI SwÆZivihÄ kÄé±X

54

kmoéN myN hI lgy rhyN AOr sƒiê ck® TIk FæNg sy clqw rhy qwik log suK suivDw sy Apnw jIvn invwéh krqy huE Apny prm l—X kI Aor AgRsr ho skyNA sËw: kmé&XivùwNso XQw kuvéiñq Bwrq sËw: kmé&XivùwNso XQw kuvéiñq Bwrq sËw: kmé&XivùwNso XQw kuvéiñq Bwrq sËw: kmé&XivùwNso XQw kuvéiñq Bwrq AAAA

kuXwéikuXwéikuXwéikuXwéiùùwNÆqQwsËi>kIÀuéloéks|`gRhmùùwNÆqQwsËi>kIÀuéloéks|`gRhmùùwNÆqQwsËi>kIÀuéloéks|`gRhmùùwNÆqQwsËi>kIÀuéloéks|`gRhm ] 25 ] ] 25 ] ] 25 ] ] 25 ] hy Bwrq ! kmé myN Aws#q huE AzwnIjn ijs pRkwr kmé krqy hYN, Awsi#q rihq ivùwn BI loksNgRh krnw cwhqw huAw asI pRkwr kmé kry ] 25 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----kmoéN myN Aws#q huE AzwnI jnoN sy AiBpRwX an logoN sy hY jo kmé qo SwÆZoN ky muqwibk hI krqy hYN AOr ankI ª))))w v pRym BI SwÆZoN myN hI hoqw hY prñqu aÌy¤X iksI kwmnw kI pUiqé krnw hoqw hYA iksI BI BOiqk vÆqu, pdwQé, Dn, puZ, ÆZI, mwn, pd-pRiqÃTw eœXwid kI pRwi‚q krnw hoqw hYA pRBu khqy hYN ik jo log (AzwnI jn) skwm kmoéN myN Aws#q huE hYN, vh ijs pRkwr kwm krqy hYN asI qrh sy hI vh log (zwnIjn AQwéq` jo BogoN ky pRiq Anws#q rhqy hYN) BI jn k¬Xwx ky ilE kmé kryNA jo skwm kmIéN hYN, vo log ApnI kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE bVI hI myhnq sy kwm krqy hYNA iks pRkwr Dn kw sNgRh ikXw jwE, BogoN ko kYsy pRw‚q ikXw jwE ;

55

swrw idn rwq icNiqq rhqy hYNA Eysy log miñdr BI jwEyNgy qo swNswirk BogoN ko pRw‚q krny kI AiBlwÀw syA AœXwiDk mWgoN kI sUcI lykr jwEyNgyA Bgvwn kI apwsnw BI kryNgy qo asmyN BI mWgyN hI BrI hoNgIA sNqoN ky pws BI jwEyNgy qo Dn-sµpiÄ Awid kI vƒi)))) ky aÌy¤X sy hI jwENygyA mgr kuC BI ho Eysy log myhnq bhuq krqy hYNA pRBu ny Eysy skwm kmoéN myN slN©n rhny vwloN ko AzwnI khw hYA AzwnI esilE khw #XoNik vy jwnqy hI nhIN prmwnñd AOr Swiñq khW sy pRw‚q hoqI hY? kYsy hoqI hY ? mgr ankI qpÆXw scmuc bVI hoqI hYA prñqu hoqI hY quçC PloN kI KwiqrA #XoNik Pl qo vwsnw ky AwDwr pr hI imlqw hYA jYsy koeé SwÆZivihÄ kÄé±X-kmé v AnuÃTwn ikXw jwEA AOr iPr Ek hI AnuÃTwn do Alg-Alg ±Xi#qXoN ùwrw ikXw jwEA Ek qo as AnuÃTwn ko Dn pRw‚q krny kI kwmnw ky aÌy¤X sy kry AOr dUsrw pRBu pRsñnqw ky ilEA isPé krnw hI kÄé±X hY Eysw jwnkrA qo asI kmé sy donoN ky PloN myN Anñq guxw kw Pké pV jwEgwA skwm kmIé, ijsny Dn ky ilE AnuÃTwn ikXw, vh Dn pRw‚q qo kr lygwA prñqu dUsrw kmé bñDn sy mu#q ho jwqw hY ijskw Pl prmpd kI pRwi‚q hYA esilE kmé vhI mgr Pl myN Anñq guxw PkéA

56

esilE skwm kmé krny vwloN ko AzwnI khw gXw hYA pRBu khqy hYN ik jo Anws#q hYN AQwéq` pRzwvwn v zwnIjn hYN ; an mhwpu{ÀoN ko swNswirk BogoN v pdwQoéN sy koeé pRXojn nhIN rh jwqwA vo mhwpu{À BI lok sNgRh ky ilE skwm kmIéXoN kI qrh hI myhnq kryNA lok sNgRh kw AQé hY-smwj v mwnvqw kI Blweé ky ilE ikXw gXw kméA es pRkwr Eysy Anws#q zwnIjn sNswr myNy Apny ùwrw inÃkwm kmé krky duinXw myN AwdSé ÆQwipq kryNA es pRkwr an logoN kw smwj, dyS, iv¤v v mwnvqw AOr swrI sƒiê ky pRiq #Xw dwiXœv hY, ijµmydwrI hY ; ijñhoNny jwnw hY sœX ko, jo bui))))jIvI hYN, pRzwvwn v pi&Vq hYN ; pRBu ªI ÏÃx kw Xh apdyS an sbky ilE hY [ n buin buin buin bui))))BydM jnXydzwnwM kmési|gnwm` BydM jnXydzwnwM kmési|gnwm` BydM jnXydzwnwM kmési|gnwm` BydM jnXydzwnwM kmési|gnwm` AAAA joÀXyœsvékmwéix ivùwñXuË: smwcrx` ] 26 ] joÀXyœsvékmwéix ivùwñXuË: smwcrx` ] 26 ] joÀXyœsvékmwéix ivùwñXuË: smwcrx` ] 26 ] joÀXyœsvékmwéix ivùwñXuË: smwcrx` ] 26 ] prmwœmw ky Æv{p myN Atl iÆQq huE zwnI pu{À ko cwihE ik vh SwÆZivihÄ kmoéN myN Awsi#q vwly AzwinXoN kI bui)))) myN BRm AQwéq` kmoéN myN Aª))))w aœpñn n kry ikNqu ÆvXM SwÆZivihÄ smÆq kmé BlI BWiq krqw huAw ansy BI vYsy hI krvwvy ] 26 ]

57

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----es pRkwr zwnI pu{ÀoN ko Apny ±Xvhwr sy Xw apdyS krqy smX es bwq kw ÎXwn rKnw cwihE ik jo pu{À kmé Pl ky hyqu SwÆZivihÄ kÄé±X kmé krqy hYN anky mn v bui)))) myN SwÆZoN v kmoéN ky pRiq koeé Aª))))w aœpñn n ho jwEA #XoNik Eysw hony sy vy log kmoéN ko hI œXwg dyNgy AOr SwÆZoN myN Aª))))w krny lgyNgyA Ek dm hI skwm kmoéN kI AœXwiDk inñdw v zwn kI bVI-bVI bwqyN n krny lg jwEN, jo ABI ankI smJ myN hI n AwENA bi¬k DIry-DIry asy askI AvÆQw sy åpr aTwqy huE, asky mn sy Awsi#q v kwmnwAoN kI BwvnwAoN ko htwEN AOr ª))))w pUvék kÄé±X kmoéN myN lgwE rKyNA qwik ankI ª))))w kmoéN myN v SwÆZoN myN bnI rhyA es dƒiê sy ÆvXM BI kÄé±X kmoéN ko krqw rhy AOr ansy BI krvwqw rhyA XhI apdyS hY pRBu kw XhW prA #XoNik Eysy log SwÆZivihÄ kÄé±X kmé qo krqy hI hYN AOr bVI ª))))w sy krqy hYNA Pké isPé eqnw hI hY ik añhyN as jIvn mu#q jIvn kw, as prm-Awnñd kw pqw mwlUm hI nhIN huAwA vh Apnw swrw suK eiñd®XoN kI qƒi‚q myN hI dyK rhy hYNA esIilE BogoN myN Aws#q rhqy hYNA ankI kmI kÄé±X kmoéN ko inBwny myN qo nhIN bi¬k as prm sœX ko AnuBv krny myN hYA qo iPr as kmI ko, Azwnqw ko hI dUr krnw cwihE ijsky

58

kwrx vh BogoN myN Aws#q rhqw hYA asy es FæNg sy as dukwn kw pqw bqlwEN AQwéq` Anwsi#q {pI vh Xui#q bqlwEN AQwéq` jo pRÏiq sy pRw‚q ikXw asy Awgy bWtny kI klw isKwEN, prñqu DIry-DIryA iks pRkwr es Xui#q sy mnuÃX jIvn myN Awnñd ko pRw‚q hoqw hYA Swiñq ko pRw‚q hoqw hYA XhW pr pRBu ªI ÏÃx ny iS–koN ky pRiq Ek mhwn apdyS idXw hYA es pRkwr ijn mhwpu{ÀoN kI bui)))) prmwœmw ky Æv{p myN iÆQr rhqI hY vh skwm kmé krny vwly mnuÃXoN ky pRiq Apnw ±Xvhwr Eysw n kryN ijssy ankI kÄé±X kmoéN sy v SwÆZoN sy ª))))w ht jwEA prñqu EysI koiSS jæ{r kryN ik ijs Anwsi#q ky kwrx, inÃkwmqw kw PUl myry ân; myN iKlw hY, ijskI Ku¤bU mYN inrñqr ly rhw hUÂ vh Ku¤bU DIry-DIry krky an BogoN myN Aws#q, skwm kmIéNXoN ko BI dyN qwik DIry-DIry anky ân; myN BI inÃkwmqw kw PUl iKl skNyA Anwsi#q kI Xui#q jwn skyNA prm sœX kw AnuBv kr skyNA

59

pRÏqy: ik®Xmwxwin guxY: kmwéix své¤w:pRÏqy: ik®Xmwxwin guxY: kmwéix své¤w:pRÏqy: ik®Xmwxwin guxY: kmwéix své¤w:pRÏqy: ik®Xmwxwin guxY: kmwéix své¤w:AAAA Ah|kwrivmUFwœmw kqwéhimiq mñXqy ] 27 ]Ah|kwrivmUFwœmw kqwéhimiq mñXqy ] 27 ]Ah|kwrivmUFwœmw kqwéhimiq mñXqy ] 27 ]Ah|kwrivmUFwœmw kqwéhimiq mñXqy ] 27 ] vwÆqv myN sµpUxé kmé sb pRkwr sy pRÏiq ky guxoN ùwrw ikE jwqy hYN qo BI ijskw Añq:krx Ah|kwr sy moihq ho rhw hY, Eysw AzwnI ‘mYN kqwé hUÂ’ Eysw mwnqw hY ] 27 ] qÈvivÄu mhwbwho guxkméivBwgXo: qÈvivÄu mhwbwho guxkméivBwgXo: qÈvivÄu mhwbwho guxkméivBwgXo: qÈvivÄu mhwbwho guxkméivBwgXo: AAAA guxw guxyÀu vqéñq eiq mœvw n s^jqy ] 28 ]guxw guxyÀu vqéñq eiq mœvw n s^jqy ] 28 ]guxw guxyÀu vqéñq eiq mœvw n s^jqy ] 28 ]guxw guxyÀu vqéñq eiq mœvw n s^jqy ] 28 ] prñqu hy mhwbwho ! gux ivBwg AOr kmé ivBwg ky qÈv ko jwnny vwlw zwnXogI sµpUxé gux hI guxoN myN brq rhyN hNY, Eysw smJkr anmyN Aws#q nhIN hoqw ] 28 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jIvn kw prm l—X hY ÆvXM ko jwnnw ; AwiKr mYN kOn hÂU ? eskw AnuBv krnw AOr jb Xh AnuBUiq ho jwqI hY qo mnuÃX prmwœmw myN hI rmx krqw hY, asI myN lIn rhqw hYA asky swry ÏœX prmwœmw kI pRsñnqw ky ilE hI hoqy hYNA jYsy vo krvwEN vYsy hI krny myN pRsñn rhqw hYA Awœm sw–wœkwr ikE huE XogI ko BlI BWiq zwn ho jwqw hY ik pRÏiq ky gux hI guxoN myN brq rhy hYN ; esilE vh kmé Pl myN kBI Aws#q nhIN hoqwA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx ky es mwimék apdyS ko mnn krnw v AnuBv krnw Aiq AinvwXé hY ik Xh jo ÏœX ho rhy

60

hYN anko krny vwlw kOn hY ? Ek hI vÆqu/ ÆQwn iksI ko ipRX lgqw hY AOr dUsry ko AipRXA koeé BRÃtwcwrI hY, durwcwrI hY qo koeé swDuA koeé eémwndwr hY qo koeé byeémwnA iksI kI Awsi#q ivÀXoN myN hY, BogoN myN hY qo iksI kI sœsNg myNA enky pICy kOn sI Si#q hY jo kwm kr rhI hYA AwiKr ±Xi#q hY kOn ? Agr sb kuC pRÏiq ùwrw hI hoqw hY qo mnuÃX es myN kr BI #Xw skqw hY ? #Xw mnuÃX kw pRXws kuC kwm BI krqw hY Xw nhIN ? koiSS krny myN ÆvqNZ hY BI Xw nhIN ? pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik vhI zwnI hY, mhwœmw hY jo es zwn ko qÈv sy jwn lyqw hY AQwéq` eskw AnuBv kr jwqw hYA qÈv kw AQé hY-Añqs sçcweé ko jwnnw, sœX kw AnuBv kr lynwA AweéXyA pRBu ky en qwiÈvk vcnoN ko pRBu Ïpw sy hm sb smJny/ jwnny kI koiSS kryNA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN:-“pRÏqy: ik®Xmwxwin guxYpRÏqy: ik®Xmwxwin guxYpRÏqy: ik®Xmwxwin guxYpRÏqy: ik®Xmwxwin guxY: kmwéix svéS:”kmwéix svéS:”kmwéix svéS:”kmwéix svéS:”AAAA vwÆqv myN sb pRkwr ky kmé pRÏiq ky qInoN guxoN ùwrw hI ikE jwqy hYNA gux sy AiBpRwX: hY Si#q, qwkqA prmwœmw kI iviBñn Si#qXoN myN sy pRÏiq BI prmwœmw kI Si#q hYA ijsy Aprw Si#q khw jwqw hYA AOr swrw jgq es Aprw Si#q

61

AQwéq` Aprw pRÏiq ùwrw hI pRkt hoqw hYA pRÏiq hI hr jgh kwXérÄ hY, XhW qk ik Xh mnuÃX SrIr, Awp, mYN, hm sb pRÏiq ùwrw hI iniméq hYNA prñqu prmwœmw kI Ek AOr pRÏiq hY, ‘cyqn pRÏiq’A ijsy prw-pRÏiq (jIv {pw) khqy hYNA es cyqn pRÏiq ùwrw hI swrw jgq Dwrx ikXw jwqw hYA Xh jo cyqn qÈv hY vhI Awœmw hYA Xh cyqn qÈv hI smÆq {p jV qÈv ko ±Xw‚q krqw hY AQwéq` es jgq kI aœpiÄ, ivkws, Dwirq honw cyqn qÈv ky sNXog sy hI hoqw hYA smÆq jgq myN asky sNXog ibnw kuC BI iniméq nhIN ho skqwA es pRkwr Xh cyqn qÈv (Awœmw) hI swry jgq ko Dwrx ikXy huE hYA pRBu ny khw BI hY ik “mYN ApnI ANS mwZ Si#q sy swry jgq ko Dwrx ikE huE hUÂA” Ab hm Xh jwn cuky hYN ik swrw jgq jo ±Xw‚q hY, asmyN jo kuC BI iniméq ho rhw hY, ivkws v pirvqén ho rhw hY, vh as cyqn qÈv ky kwrx hI hoqw hYA hmwrw SrIr BI jo Aprw pRÏiq ùwrw ±Xw‚q hY, vh jo BI kwm kr rhw hY, ijsy hm ijñdw kh dyqy hYN vh as cyqn qÈv ky ùwrw hI Dwirq hYA ijs BI vÆqu/ pRwxI/ pdwQé ko hm dyK rhy hYN jo giq myN hYN ; pyV, pODy, PUl, pSu, p–I en sb myN hI cyqnqw hYA ibnw cyqn qÈv ky koeé PUl nhIN iKl skqw, pyV bFæ nhIN skqwA

62

hr bIjæ myN cyqnqw hY AOr jb vh cyqn qÈv as ÆQUl Awkwr ko CoVkr clw jwqw hYA iksI dUsry gBé myN pRvyS krny ky ilE phlw SrIr CoVkr clw jwqw hY qo asy hm as SrIr kI mƒœXu kh dyqy hYNA vwÆqv myN mƒœXu as SrIr kI hoqI hY ijsy vh cyqn qÈv (jIvwœmw) CoVkr clw jwqw hYA pRÏiq ky 23 qÈvoN myN sy qIn qÈv mn, bui)))), AhMBwv swQ hI jwqy hYNA ijsy hm sU—m SrIr khqy hYNA Aq: Ab hm jwnyNgy pRÏiq ky gux v kmé ivBwg koA prmwœmw kI jV pRÏiq myN qIn gux hYN-swiœvk, rwjs, qwmsA Xy qIn gux-AQwéq` es Aprw pRÏiq ky BI qIn ivBwg hYNA Ek hY swiœvk-jo mnuÃX ko AÎXwiœmk añniq kI qrP ly jwqw hYA vwÆqivk zwn pRw‚q krwny myN pRvƒq krqw hYA Ek hY rwjs-rwjs gux vh hY jo mnuÃX ko sNwswirk pdwQoéN/ BogoN kI pRwi‚q ky ilE, añhyN pwny ky ilE dOV-DUp myN pRvƒq krqw hYA AOr qIsrw hY qwms-Xh AwlÆX AOr pRmwd dyqw hYA Xh Apny swNswirk suK ky ilE iniÀ)))) kmé krvwqw hY jYsy:-BRÃtwcwr, DoKw, dUsroN ko d:uK dynw eœXwidA AOr 23 qÈv hYN pRÏiq kyA pWc sU—m mhwBUq-(pƒŒvI, jl, vwXu, Ai©n AOr AwkwS), pWc zwn eiñdRXW-(nwk, kwn, AWK, rsnw AOr œvcw) pWc kmé eiñdRXW-(hwQ, pYr, vwxI, gudw AOr apÆQ) Ek hY Añq:krxA ijsky qIn ivBwg hYN-(mn,

63

bui)))) AOr AhMBwv) mn iksI BI ivÀX pr icñqn krqw hY, bui)))) in¤cX krqI hY AOr AhNBwv-Xy sb ko Apny ùwrw ikXw huAw mwnny vwlw hYA keé jgh pr Añq:krx myN icÄ ko BI Swiml ikXw gXw hY prñqu icÄ, mn/ bui)))) kw hI Bwg hony sy gIqw myN 23 hI qÈv khy gE hYNA pWc hYN eiñdRXoN ky ivÀXA jYsy AWKoN ùwrw iksI BI {p ko dyKw jwE-dƒ¤XA œvcw ùwrw ÆpSé ikXw jwE, kwn ùwrw S‹d sunnw, ij±hw ùwrw rs kw AwÆvwdn-(rs)A nwk ùwrw sUÂGnw (gñD)A {p, rs, gñD, sunnw AOr ÆpSé Xy pWcoN ivÀXoN sihq Xy pRÏiq ky 23 qÈv hYN Xwin apkrx hYN ijn pr Xy qIn gux kwXé krqy hYN ijnky ùwrw Xy swry kmé iniméÄ hoqy hYNA prñqu Awœmw kw en sy koeé sµbñD nhIN hYA mnuÃX kI Awœmw jb Ek SrIr CoVkr dUsrw SrIr Dwrx krqI hY qo vh vwÆqv myN sU—m SrIr hI (mn, bui)))), AhNqw) dUsrI Xoin gRhx krqw hYA es pRkwr eé¤vrIX Si#q kI jIvwNSw (jIvwœmw) mn, bui)))), AhNqw ky swQ-swQ hI rhqI hY jb qk mnuÃX (jIvwœmw) kmé bñDnoN sy mu#q hokr prmwœmw sy EkIkwr nhIN kr lyqw, Apny vwÆqivk Gr vYku&T Dwm myN pRvyS nhIN pw lyqwA Ab pRBu ªI ÏÃx smJwqy hYN ik jIvwœmw kmébñDnoN sy bñDqI iks pRkwr hY ?

64

“AhNkwrivmUFæwœmw kqwéhimiq “AhNkwrivmUFæwœmw kqwéhimiq “AhNkwrivmUFæwœmw kqwéhimiq “AhNkwrivmUFæwœmw kqwéhimiq mñXqy”mñXqy”mñXqy”mñXqy”-dyhAwœm bui)))) jo SrIr ko hI sb kuC mwnqw hY, Awœm qÈv kw ijsy Ahsws nhIN, jo pRÏiq ky apro#q bqlwE gE gux v qÈvoN ko nhIN jwnqwA ijskI mn AOr bui)))) AhNkwr ùwrw moihq ho jwqI hY vh AhNkwr sy iGry huE Añq:krx vwlw AzwnI pu{À smJ lyqw hY ik mYN kqwé hUÂA askw Xh mwnnw ik mYN kqwé hUÂ; sb kmoéN ko mYN hI krqw hUÂ; sb ÏœX myry hI ùwrw ho rhy hYN qo asky ùwrw kI geé XhI Avmwnnw asy kmébñDn myN PÂsw dyqI hYA jb qum hI ny ikE hYN qo Bugqo BI qum hIA SuB kro Xw ASuB-Bugqny qo pVNygy hIA es kqwépn kI AiBlwÀw aœpñn hoqI hYA AOr ^Xwdw #Xw khUÂ Ajuén ! Eysw AhNkwr sy iGrw huAw mnuÃX jb Apny ko kqwé mwn lyqw hY, en kmoéN sy Apnw sµbñD mwn lyqw hY qo asy en kmoéN kw Pl Bogny ky ilE bwr-bwr jñm-mƒœXu ky c#kr myN GUmnw pVqw hYA jYsy-jYsy vh kmé krqw hY, vYsI hI XoinXoN myN clw jwqw hYA sb kmoéN ko, ijn-ijn guxoN ky AwDwr pr krqw jwqw hY vh askw ÆvBwv bn jwqw hYA XhI mnuÃX kI pRÏiq hY, ÆvBwv hY ijsy hm mnuÃX kw ÆvBwv khqy hYNYNA prñqu Xh ÆvBwv Aprw pRÏiq kw hY, jo Añq:krx myN invws krqw

65

hYA prñqu dUsrI jo jIvwœmw hY vh essy inilé‚q hYA Awœmw-prmwœmw kw ANS hony sy prmwœmw ky hI Anu{p hYA Awœmw kw ÆvBwv k{xwmX hY, sœX, zwn AOr Awnñd sy BrpUr hYA vh mn, bui)))), AhNqw sy pry hYA mnuÃX kI mn/ bui) jb Apny ÆvBwv sy pRBwivq hokr AihÄ, durwcwr Awid krny ko qYXwr hoqI hY, in¤cX krqI hY qo BIqr sy Awœmw kw ÆvBwv asy rokqw hYA prñqu AhNkwr ivmUFæwœmw AQwéq` ijsny AhNkwr {pI pdwé Awœmw pr Vwl rKw hY vh askI Awvwjæ ko sunqw hI nhIN; AOr sunkr BI dbwqw rhqw hYA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo es gux ivBwg AOr kmé ivBwg ko qÈv sy jwn lyqw hY vh zwnI hY, mhwœmw hY AOr Eysw zwnI Xh jwnkr ik gux hI guxoN myN brq rhy hYN, vh an kmoéN kw kqwé nhIN bnqwA ÆvDmé ky Anuswr sb kuC krqw huAw BI ÆvXM ko kqwépn ky Bwv sy pICy htw lyqw hYA kÄé±X hY, pRBu krw rhy hYN, es mn sy, hwQoN sy AQwéq` en apkrxoN sy jo BI krvwEyN Xh ankI mjIéA vh Xu)))) krvwEyN, pyV lgvwEyN, PUloN kI bigXw myN kwm krvwEyN, KyqI krwEyN, syvw kwXé krwEyN, hkUmq krwEyN, ±Xwpwr krwEyN, mjædUrI krwEyN sb kuC asI kw hY; Xy anky apkrx hYN-enkw eÆqymwl krny kw hk BI qo asky mwilk ko hI hYA zwnI Eysw ivcwrkr

66

kqwé nhIN bnqwA esilE vh kmoéN myN Aws#q nhIN hoqwA kmé krqw huAw BI kmoéN sy Ail‚q rhqw hYA esilE Ajuén ! jærw ÎXwn sy sun ly AOr es zwn ko Apny jæhn myN ibTw ly ik kqwépn kw Bwv imtwny sy kmébñDn sy mu#q huAw mnuÃX prm sœX ko apl‹D ho jwqw hYA prmwœmw ko pRw‚q ho jwqw hYA Awnñd ko, prm Swiñq v A–X suK ko pRw‚q ho jwqw hYA pRÏqygéuxsµmUFw: s^jñqy guxkmésu pRÏqygéuxsµmUFw: s^jñqy guxkmésu pRÏqygéuxsµmUFw: s^jñqy guxkmésu pRÏqygéuxsµmUFw: s^jñqy guxkmésu AAAA qwnÏœÆnivqwnÏœÆnivqwnÏœÆnivqwnÏœÆniv))))o mñdwñÏœÆnivñn ivcwlXyq` ] 29 o mñdwñÏœÆnivñn ivcwlXyq` ] 29 o mñdwñÏœÆnivñn ivcwlXyq` ] 29 o mñdwñÏœÆnivñn ivcwlXyq` ] 29 ]]]] pRÏiq ky guxoN sy AœXñq moihq huE mnuÃX guxoN myN AOr kmoéN myN Aws#q rhqy hYN, an pUxéqXw n smJny vwly mñdbui)))) AzwinXoN ko pUxéqXw jwnny vwlw zwnI ivcilq n kry ] 29 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----kOn rhqy hYN Aws#q guxoN AOr kmoéN myN ? Aprw pRÏiq kI Xy qIn Si#qXW ikn pr pRhwr krqI hYN ? ªI ÏÃx khqy hYN ik jo ansy moihq ho jwqw hYA enky pRloBnoN myN Aw jwqw hYA essy bcny kw apwX Ek hI hY Ajéun ! vo hY Apny cyqn qÈv ko jwnnwA Awœmw mn, bui)))) AOr AhNqw sy pry hYA es Awœmw kw AnuBv krny ky ilE pRXwsrÄ rhnw cwihEA AOr swQ myN pRBu ªI ÏÃx

67

khqy hYN ik Xh A™Xws DIry-DIry AOr sucw{ FæNg sy kryNA mgr Xh swDnw krqy huE BI ApnI mYN ko bIc myN nhIN lwnw ik mYN Awœm qÈv ko jwnUÂgwA mgr jb qk hm Awœmw kw AnuBv nhIN krqy, pRÏiq ky gux hmwry åpr lgwqwr pRhwr krqy rhyNgyA es pRkwr pRÏiq sy lVweé nhIN krnI, ijÌ nhIN krnIA ijs pRkwr bhuq swry log pRÏiq sy hT krny lg jwqy hYNA hm ny vh œXwg idXw, vo CoV idXw Eysy Awp pRÏiq sy ivjX pRw‚q nhIN kr skqyA bi¬k ÆvXM ko jwnny ky ilE pRXwsrÄ rhyNA DIr-DIry ivÀXoN sy vYrw©X aœpñn hogw AOr Awp ÆvXM ko jwnny lgyNgyA AQwéq` Awœmw kw AnuBv kryNgy #XoNik jb qk Awp jbrdÆqI pRÏiq ky ivprIq kuC krnw cwhyNgy qo askw mqlb Xh huAw ik ABI BI Awp myN kqwépn kw Bwv hY, AhNkwr ABI mOjUd hY ; ‘mYN’ ABI geé nhINA esilE jb qk AhNqw, kqwépn kw Bwv mOjUd hY qb qk Awœmw kw AnuBv nhIN hogwA bi¬k jb jwn logy es prm sœX ko, iPr Apny ko iksI BI ÏœX kw kqwé nhIN mwnogy [ iPr qo Ek hI Bwv rh jwEgw----“krqy ho qum“krqy ho qum“krqy ho qum“krqy ho qum kñhYXw myrw nwm kñhYXw myrw nwm kñhYXw myrw nwm kñhYXw myrw nwm ho rhw hY [” ho rhw hY [” ho rhw hY [” ho rhw hY [” jbik es Awœm qÈv ko jwnny ky ilE hm sb ÆvqNZ hYN AOr esy jwn lyny ky bwd pRÏiq ky gux hm pr pRhwr nhIN kr skqyA

68

pRBu ªI ÏÃx khqy hYN-pRÏqy: pRÏqy: pRÏqy: pRÏqy: guxsµmUFw: s^jnqy guxkmésuguxsµmUFw: s^jnqy guxkmésuguxsµmUFw: s^jnqy guxkmésuguxsµmUFw: s^jnqy guxkmésu-jo log en guxoN ky pRvwh ky swQ bhqy Aw rhy hYN vo kmoéN myN hI Aws#q rhqy hYNA es qrh mñdbui)))) v AzwnI log pRÏiq ky guxoN ùwrw hI moihq huE hYNA moihq sy AiBpRwX hY-AwkÀéx, sµmohnA mnuÃX Dn, sOñdXé, sµpiÄ, pdwQoNé eœXwid ky pRiq jo sµmoihq hoqw hY AQwéq` AwkiÀéq hoqw hY vh pRÏiq ky guxoN ùwrw hI hoqw hYA pRÏiq ky gux mnuÃX ko AwkiÀéq krqy hYN AOr jo mnuÃX pRÏiq ky guxoN ùwrw ikE gE AwkÀéx ky ùwrw AwkiÀéq AQwéq` moihq ho jwqw hY, asky pRiq jwgƒq nhIN hoqw vh Azwn, Awsi#q, moh, du:K, sNqwpoN myN PÂsw rhqw hYA ÆvXM ko jwnny sy hI es sµmohn sy Cutkwrw pwXw jw skqw hYA AQwéq` sœX ko apl‹D huAw mnuÃX es pRÏiq ky guxoN sy moihq nhIN hoqwA Amyirkw myN Ek vwqwé ky dOrwn ÆvwmI ivvykwnñd jI sy pUCw gXw,“ÆvwmI jI, #Xw Awp vydwñq ky nwm pr logoN ko sµmoihq qo nhIN kr rhy ?” “sµmoihq AOr logoN ko ! qurñq ÆvwmI jI muÆkurwqy huE boly-nhIN, ªImwn jI, nhIN ! mYN qo logoN ko ivkiÀéq kr rhw hUÂA vh qo bycwry phly hI sµmoihq huE jw rhy hYN mwXw sy, ivÀX-BogoN syA mYN gorw hUÂ, kwlw hUÂ, mYN Xh hUÂ, vh hUÂ, Xh sb mwXw hY, Asq` hYA Awp Ek AsIm Awœmw hoA XhI Ek

69

vwÆqivk sœX hYA” es pRkwr jb mnuÃX dyh Awœmbui)))) huAw Xh mwn lyqw hY ik mYN Xh SrIr hUÂ es SrIr kI hI swrI sÄw hY qo vh pRÏiq ùwrw moihq hoqw hY AOr hr ÏœX kw kqwé bn jwqw hYA prñqu jwnw hY ijn zwinXoN ny prm sœX ko anky pRiq pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik vy log añhyN ivcilq n kryN ; AiBpRwX Xh hY ik zwnI pu{À skwm kmé krny vwloN ko es qrh ky apdyS n kryN ik kmoéN myN #Xw rKw hY ? bhuq myhnq krnI pVqI hY AOr iPr BI bñDn myN Vwlqy hYNA Eysy apdySoN sy ApnI kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE hI shI kÄé±X kmé krny vwly AOr SwÆZoN myN ª)w rKny vwly mnuÃXoN ko en apdySoN ùwrw SwÆZoN v kmoéN myN ankI {ic v ª))))w km n kryNA #XoNik Eysw krny sy an logoN kw pqn ho jwEgwA vo kmoéN ko BI CoV dyNgy AOr Bwgy huE swDu bn jwENgyA n sœX apl‹D hogw bi¬k kmé n krny ky kwrx ApnI iÆQiq sy BI igr jwENgyA zwinXoN ko cwihE ik vo skwm kmé krny vwloN sy asI qrh kmé krvwqy rhyN ijnsy SwÆZoN myN ankI ª))))w bnI rhy prñqu DIry-DIry es Awœm qÈv ky pRiq smJwqy rhyN ; DIry-DIry Pl kI AwkwN–w rKny sy iks pRkwr mnuÃX ÆvwQé prwXx hokr g¬q ÏœX BI kr jwqw hY ijssy smwj v sƒiê kI hwin hoqI hYA Dmé-ADmé ky

70

ivÀX myN smJwENA BogoN myN Awsi#q rKny sy iks pRkwr mnuÃX kw mn du:KI hoqw hY jbik prmwœmw ky icñqn myN #Xw Awnñd hYA DIry-DIry an mnuÃXoN kw vYrw©X jwgƒq krvwEM AOr Awœm qÈv kw zwn dyqy rhyNA qwik mnuÃX DIry-DIry kqwépn ky Bwv sy mu#q ho jwE AOr Awœmw kw AnuBv krny ky ilE A™Xws krny lgyA es pRkwr Dory-DIry BogoN ky pRiq vYrw©X jwgƒq kryNA es pRkwr Xh suñdr apdyS krny ky bwd pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko svéªyÃT ini¤cq swDn AQwéq` k¬Xwx ky ilE EkmwZ swDn bqlwqy huE Xu)))) ky ilE Awzw dyqy hYNA miX svwéix kmwéix sñnXÆXwÎXwœmcyqsmiX svwéix kmwéix sñnXÆXwÎXwœmcyqsmiX svwéix kmwéix sñnXÆXwÎXwœmcyqsmiX svwéix kmwéix sñnXÆXwÎXwœmcyqsw w w w AAAA inrw¤wIinémémo BUœvw XuÎXÆv ivgq^vr: ] 30 ] inrw¤wIinémémo BUœvw XuÎXÆv ivgq^vr: ] 30 ] inrw¤wIinémémo BUœvw XuÎXÆv ivgq^vr: ] 30 ] inrw¤wIinémémo BUœvw XuÎXÆv ivgq^vr: ] 30 ] muJ AñqXwémI prmwœmw myN lgy huE icÄ ùwrw sµpUxé kmoéN ko muJ myN Apéx krky AwSwrihq, mmqwrihq AOr sñqwp rihq hokr Xu)))) kr ] 30 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----AÎXwœm kw AQé hY czãA prmwœmwA ijskw icÄ AQwéq` mn v bui)))) inrñqr prmwœmw myN lgy rhNy AOr jo pUrI qrh sy prmwœmw ky Brosy ho asy khqy hYN:-AÎXwœmcyœsw:AÎXwœmcyœsw:AÎXwœmcyœsw:AÎXwœmcyœsw:----es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik hy Ajuén ! qU Apny icÄ ko muJ myN lgwE rK AOr Apnw

71

kÄé±X kmé kr prñqu an kmoéN ko muJy smipéq kr dyA qU Apny kqwépn ky Bwv ko imtwkr, eé¤vr hI kqwé hY vhI sb pRkwr kI Si#q pRdwn krky myry ùwrw, muJy inimÄ bnwkr sb kmé krw rhy hYNA Apny swry kmoéN ko muJ myN Apéx kr dyA mnuÃX jIvn kw sbsy Si#qSwlI AOr açcqm Awœmbl kw kwm hY-AwœmsmpéxAwœmsmpéxAwœmsmpéxAwœmsmpéxA Awœmbl sy pUxéqXw Brw huAw mnuÃX hI smpéx kr skqw hY; kmjor ±Xi#q nhINA #XoNik smpéx kw AQé hI hY AhNkwr AQwéq` mYN, kI mƒœXuA AhNqw sy mu#q honwA XhI kh rhy hYN pRBu ªI ÏÃx ik qU isPé Apny ÆvDmé kw pwln kr, Apnw kÄé±X kmékrA Xh sockr/ jwnkr ik mYN qo rQ hUÂ, rQI qum hoA mYN qo KwlI bWsurI hUÂ, esmyN Ævr qyry hYNA smipéq honw hI jIvn kI sbsy bVI Gtnw hYA smpéx kro Apny kmoéN ko AjuénA AOr sb AwSwAoN ko CoV doA jIq-hwr, mwn-Apmwn iksI BI ikÆm kI koeé AwSw n hoA AwmqOr pr bhuq swry log khqy qo jæ{r hYNA bwqyN qo smpéx kI krqy hYN prñqu swDwrxqXw dyKny myN AwXw hY ik ^Xwdwqr log jo smipéq hoqy hYN vwÆqv myN vo BI smipéq nhIN hoqyA smpéx kw Awnñd hI kuC AOr hYA miñdroN myN AwrqI krqy hYN hm log-

72

“ qn, mn, Dn sb vÆZ, sb kuC hY qyrw, qyrw “ qn, mn, Dn sb vÆZ, sb kuC hY qyrw, qyrw “ qn, mn, Dn sb vÆZ, sb kuC hY qyrw, qyrw “ qn, mn, Dn sb vÆZ, sb kuC hY qyrw, qyrw quJko Apéx, #Xw lwgy myrw]” quJko Apéx, #Xw lwgy myrw]” quJko Apéx, #Xw lwgy myrw]” quJko Apéx, #Xw lwgy myrw]” ABI qo Xh pRwQénw ky Ævr AçCI qrh sy khy BI nhIN hoqy-Ekdm mWgoN kI sUcI Bgvwn ky swmny rK dyqy hYNA“suK“suK“suK“suK----sµpiÄ Gr Awvy, kÃt imty qn kw”sµpiÄ Gr Awvy, kÃt imty qn kw”sµpiÄ Gr Awvy, kÃt imty qn kw”sµpiÄ Gr Awvy, kÃt imty qn kw”AAAA jb qn, mn, Dn asI kw hY qo iPr icñqw BI asI koA Awp #XoN prvwh krqy hYNA eDr smpéx AOr aDr ^XoiqiÀXoN ky c#kr kwtnw, ik kYsy Dn lwB ho, Swiñq ho, kÃt-#lyS imtyNA Xy kYsw smpéx hY ? esIilE qo pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik sb AwSwAoN ko CoVkr, “inémémo”“inémémo”“inémémo”“inémémo” sb pRkwr kI mYN AOr myrw AQwéq` ÆvwmIœv kI Bwvnw ko œXwgkr kmoéN ko Apéx kroA AOr ÎXwn pUvék sunlo Ajuén ! “ivgq^vr:”“ivgq^vr:”“ivgq^vr:”“ivgq^vr:” ivgq kw AQé hY-ibnwA ^vr kw AQé hY-buKwrA smpéx, qBI smpéx ho skygw jb sb pRkwr kI icñqwAoN sy rihq ho jwEgwA BIqr kI icñqwAoN sy rihq honw hI qo kméXog kw Æv{p hY AjuénA esilE qU Apny icÄ ko AwœmÆQ krkyy, smÆq pdwQoéN v pRwixXoN myN AwSwAoN ko CoVkr, ÆvwmIœv ky Bwv ko œXwgkr, sBI icñqwAoN sy rihq hokr Xu) kr AQwéq` Apny kÄé±X kw pwln kr AOr Apny swry kmé v kméPl muJmyN Aipéq kr dyA

73

Xy my mqimdM inœXmnuiqàiñq mwnvw: Xy my mqimdM inœXmnuiqàiñq mwnvw: Xy my mqimdM inœXmnuiqàiñq mwnvw: Xy my mqimdM inœXmnuiqàiñq mwnvw: AAAA ªªªª))))wvñqowvñqowvñqowvñqo····nsUXñqo muçXñqy qynsUXñqo muçXñqy qynsUXñqo muçXñqy qynsUXñqo muçXñqy qy····ip kméiB:ip kméiB:ip kméiB:ip kméiB: ] 31 ]] 31 ]] 31 ]] 31 ] jo koeé mnuÃXdoÀdƒiê sy rihq AOr ª))))wXu#q hokr myry es mq kw sdw Anusrx krqy hYN, vy BI sµpUxé kmoéN sy CUt jwqy hYN ] 31 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mMYny kméXog kw apdyS quJy idXw hY ; jo BI koeé mnuÃX esy ª))))w sihq AOr muJ myN doÀdƒiê rKy ibnw, esy Apny jIvn myN aqwrygw vh kmoéN kw Awcrx krqw huAw BI kmébñDn sy mu#q ho jwEgw AQwéq` Xh kméXog asky ilE mo–dwXI hogwA Xh Xog iksI ivSyÀ jwiq, dyS, sµpRdwX, vxé, Awªm, smwj, ilNg Xw ±Xi#q ivSyÀ qk hI sIimq nhINA esmyN mnuÃX mwZ kw AiDkwr hYA hr koeé mnuÃX es kméXog ky AnuÃTwn ùwrw prmisi)))) ko pRw‚q kr skqw hYA prñqu do ikÆm ky mnuÃX esky AiDkwrI nhIN ho skqyA Ek qo jo mnuÃX pRBu myN doÀdƒiê rKqw ho AOr dUsry ijsmyNN pUxé ª))))w n hoA #XoNik doÀdƒiê v ª))))whIn mnuÃX ùwrw es kméXog kw AnuÃTwn krnw qo Ek qrP rhw vo esy smJ BI nhIN skqyA Aq: es kméXog ùwrw Apnw k¬Xwx cwhny vwly swDkoN ko cwihE ik vo kBI BI doÀdƒiê n rKyN Aor ª))))w-Bi#q rKyNA

74

Xy Xy Xy Xy œvyqd™XsUXñqo nwnuiqàiñq my mqm` œvyqd™XsUXñqo nwnuiqàiñq my mqm` œvyqd™XsUXñqo nwnuiqàiñq my mqm` œvyqd™XsUXñqo nwnuiqàiñq my mqm` AAAA

svézwnivmUFwMÆqwiñvisvézwnivmUFwMÆqwiñvisvézwnivmUFwMÆqwiñvisvézwnivmUFwMÆqwiñvi)))) nêwncyqs: ] 32 ] nêwncyqs: ] 32 ] nêwncyqs: ] 32 ] nêwncyqs: ] 32 ] prñqu jo mnuÃX muJmyN doÀwropx krqy huE myry es mq ky Anuswr nhIN clqy hYN, an mUKoéN ko qU sµpUxé zwnoN myN moihq AOr nê huE hI smJ ] 32 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----sNswr myN koeé BI ±Xi#q cwhy ikqnw BI bVw #XoN n bn jwE, ikqnw BI pF-ilK jwE, pd-pRiqàw hwisl krly ; mgr jb qk vh AvzwkwrI rhqw hY AQwéq` ªyÃT ±Xi#qXoN, gu{, mwqw-ipqw v pRzwvwn ±Xi#qXoN kI Awzw kw pwln krnw nhIN sIKqw qb qk jIvn kI vwÆqivkqwAoN sy, sœX sy AniBz hI rhqw hYA askw jIvn swQék nhIN ho skqwA AvzwkwrI vhI hogw jo hr –yZ myN, ApnI bui)))) ky qké ùwrw jwnnw cwhygwA essy vh jIvn ky, sœX ky, prmwœmw ky rhÆX ko nhIN jwn skqwA pUxé {p sy Awzw kw pwln vhI mnuÃX kr skqw hY ijsky ân; myN ª))))w kw bIj ANkuirq hoqw hYA ª))))w sy hI doÀdƒiê smw‚q hoqI hYA ª))))w bui)))) ky qkoéN ùwrw iniméq nhIN hoqI Xh qo ân; sy apjqI hYA Awj mnuÃX iv¤vws qk hI sIimq hYA iv¤vws qo hY ik prmwœmw hY, Awœmw hY prñqu icÄ ky dUsry kony myMN

75

Aiv¤vws hY ik prmwœmw hY BI Xw nhINA Agr ª))))w hY es bwq myN ik prmwœmw hY, Awœmw hY ; sBI myN vhI Awœmw hY qo iPr mƒœXu kw Vr #XoN ? #XoNik hmny isPé iv¤vws krny qk hI sIKw hY-esIilE du:KI hYN, prySwn hYN, icNiqq hYNA prmwœmw ko qÈv sy jwnny ky ilE, asky rhÆX ko jwnny ky ilE ân; kI BUim pr ª))))w kw bIjæ nhIN PYNkwA ª))))w kw bIjæ jb ANkuirq hoqw hY qo mnuÃX khqw hY:---- “fUbny kw Vr gr ho qo iksy ho ; mYN BI qyrw,“fUbny kw Vr gr ho qo iksy ho ; mYN BI qyrw,“fUbny kw Vr gr ho qo iksy ho ; mYN BI qyrw,“fUbny kw Vr gr ho qo iksy ho ; mYN BI qyrw, k¤qI qyrI, swihl qyrwk¤qI qyrI, swihl qyrwk¤qI qyrI, swihl qyrwk¤qI qyrI, swihl qyrwAAAA”””” es pRkwr jñm-jñmwñqroN sy kmé bñDn myN PÂsw huAw mnuÃX kYsy es bñDn sy Cutkwrw pw sky ; pRBu ªI ÏÃx ny Ek Xui#q, kméXog {pI is))))wñq mnuÃX ko idXw hYA ijsmyN mnuÃX kmé BI krqw hY, AOr bñDn sy BI mu#q ho jwqw hYA jIvn mu#q rhqw huAw, prmpd kI pRwi‚q kr jwqw hYA ÏœX BI vhI-isPé mnovƒiq bdlnI hY, Bwvnw bdlnI hYA kqwépn kw Bwv n rhy ; eé¤vr hI kqwé hY, mYN qo askw XñZ hUÂ ; jYsw vo krwEN vYsw ikE jw rhw hUÂA AOr es kméXog myN pUxéqw kw Ek mNZ hY prihÄA mnuÃX jb es kméXog {pI apdyS (zwn) ko qÈv sy jwn lyqw hY qo asky ÆvBwv myN sb pRwixXoN ky pRiq smBwv ho jwqw hY ijssy asky swry kmé

76

prihÄ ky ilE hony lgqy hYNA qulsI dws jI mwns myN ilKqy hY:- “ ibnu ib©Xwn kI smqw Awveé “ ibnu ib©Xwn kI smqw Awveé “ ibnu ib©Xwn kI smqw Awveé “ ibnu ib©Xwn kI smqw AwveéAAAA koeé Avkws ik nB koeé Avkws ik nB koeé Avkws ik nB koeé Avkws ik nB ibnu pwveéibnu pwveéibnu pwveéibnu pwveéAAAA ª ª ª ª))))w ibnu Dmé nhIN hoeé w ibnu Dmé nhIN hoeé w ibnu Dmé nhIN hoeé w ibnu Dmé nhIN hoeé AAAA ibnu mih gND ik pwveé ibnu mih gND ik pwveé ibnu mih gND ik pwveé ibnu mih gND ik pwveé koeé]”koeé]”koeé]”koeé]”------------aÄrkw&VaÄrkw&VaÄrkw&VaÄrkw&V----89/2.89/2.89/2.89/2. AQwéq` qÈv zwn ky ibnw #Xw smBwv Aw skqw hY ? AwkwS ky ibnw #Xw koeé pol pw skqw hY ? ª))))w ky ibnw kÄé±X kmoéN kw Awcrx nhIN ho skqwA jYsy pƒŒvI ky ibnw #Xw koeé gñD pw skqw hY ? es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kw Xh apdyS jñm-jñmwñqroN sy Btky huE hm sbky ilE k¬XwxmX ho skqw hY jb hm pUxé ª))))w ky swQ eskw Awcrx kryNA Xh ª))))w hI hmwrI mnovƒiq ko jo ik Aprw pRÏiq ky qInoN guxoN ùwrw moihq hY, asy Awœmw kI qrP bdlygIA pRwr‹D vS Aweé bVI sy bVI boJ kI piriÆQiqXW BI hmyN PUl kI qrh lgyNgIA jIvn mu#q, jIvn jI kr prmpd kI pRwi‚q ho skygIA isPé QoVw sI Bwvnw bdl lyny sy jIvn kw Añdwjæ bdl jwEgw, jIny kI klw Aw jwEgIA #XoNik Su)))) icÄ sy pirªm krky prihq ky ilE ikE gE kÄé±X kmé pr eé¤vr (pRBu ªI ÏÃx) ApnI

77

psNdgI kI, pRsñnqw kI mohr lgw dyqy hYNA jb pRsñn pRBu kmé kI pIT pr pRym kw hwQ Pyrqy hYN qo vhW sOñdXé aœpñn hoqw hYA sOñdXé kw AQé hI hY pivZ ªm ko imlw huAw eé¤vrIX pRSwdA AOr jo mnuÃX myry es apdyS myN doÀdƒiê rKqy hYN vo “Acyqs`”“Acyqs`”“Acyqs`”“Acyqs`” AQwéq` an mnuÃXoN ko qU nÃt huAw hI jwn Xwin vh kmé bñDnoN ky c#kr myN PÂsy rhyNgy AOr mnuÃX jIvn kw lwB n aTwkr bwr-bwr pSu-p–I, kIt-pqNg Awid XoinXoN myN kmoéNnuswr Btkqy hI rhyNgyA

sdƒSM cyêqy ÆvÆXw: pRÏqyzwénvwnip sdƒSM cyêqy ÆvÆXw: pRÏqyzwénvwnip sdƒSM cyêqy ÆvÆXw: pRÏqyzwénvwnip sdƒSM cyêqy ÆvÆXw: pRÏqyzwénvwnip AAAA pRÏiqM Xwiñq BUqwin ingRh: ikM kirÃXiq ] 33 ] pRÏiqM Xwiñq BUqwin ingRh: ikM kirÃXiq ] 33 ] pRÏiqM Xwiñq BUqwin ingRh: ikM kirÃXiq ] 33 ] pRÏiqM Xwiñq BUqwin ingRh: ikM kirÃXiq ] 33 ] sBI pRwxI pRÏiq ko pRw‚q hoqy hYN AQwéq` Apny ÆvBwv ky prv¤w huE kmé krqy hYNA zwnvwn BI ApnI pRÏiq ky Anuswr cyêw krqw hYA iPr esmyN iksI kw hT #Xw krygw ] 33 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----hr jIv Apny ÆvBwv kw hI Anusrx krqw hYA mnuÃX ùwrw jñm-jñmwñqroN myN ikE gE kmé sNÆkwr {p myN asky Añq:krx (mn, bui)))), AhMBwv) myN sNicq ho jwqy hYNA vhI ÆvBwv ky {p myN pRkt hoqy hYN as ÆvBwv kw nwm hI pRÏiq hYA ndI ky pRvwh kI qrh jIvn kI XwZw

78

BI kmoéN kw pRvwh hY [ mnuÃX jñm sy mƒœXu qk kI XwZw myN Ek –x BI kmé ikE ibnw nhIN rh skqwA hT pUvék en kmoéN kw œXwg nhIN kr skqwA mnuÃX kw ÆvBwv ijs qrh sy askI bui)))) ko AwdyS dyqw hY vYsy hI mnuÃX ÏœX krqw rhqw hYA mn v bui)))) qInoN guxoN ky imiªq ÆvBwv ky Anuswr ApnI eiñdRXoN sy kwXé krvwqy hYN AOr iPr ikXw gXw kmé, kmé bñDn kw kwrk ho jwqw hYA en kmoéN ko mnuÃX rok qo nhIN skqwA prñqu hmwry BIqr Xh ÆvBwv AQwéq` Aprw pRÏiq hI nhIN bi¬k esy Dwrx krny vwlI prw-pRÏiq (Awœmw) BI hYA jo hmwrw vwÆqivk Æv{p hYA prñqu mnuÃX Apny ÆvBwv sy moihq huAw asI ky pRvwh myN bhqw clw jwqw hYA jbik mnuÃX sdguxoN ko, Awœm zwn ko, pRw‚q krny myN ÆvqNZ hYA Apny Æv{p kw zwn pRw‚q krny ky ilE hr mnuÃX ÆvqNZ hYA sNqoN ky sNg sy, ankI Srx myN jwkr, SwÆZoN ùwrw, ªI md`Bgvd gIqw kw mnn krny sy mnuÃX añhIN kmoéN ky pRiq Apnw njæirXw bdl skqw hYA pRBu ky apdySoN myN ª))))w rKny sy asky ân; myN swiœvkqw jwgƒq ho skqI hY ; Apny ÆvBwv kw DIry-DIry suDwr kr skqw hYA jYsy-jYsy kmé Xog kw Awcrx krny myN ª))))w hogI vYsy-vYsy ÆvBwv Su)))) hoqw jwEgw AOr ÏœX BI Su)))) hoqy jwENgy, #XoNik

79

hmwrw vwÆqivk Æv}p qo ÆvwBwivk hI Su)))) hYA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kI Srx gRhx krny sy hI ÆvBwv ko, kmoéN ky njæirE ko bdlw jw skqw hY AOr k¬Xwx ho skqw hYA pRBu khqy hYN ik zwnI pu{À BI jo lok sNgRh ky ilE kmé krqy hYN vy BI Apny ÆvBwv ky vS myN hoqy hYN prñqu zwnI myN kqwépn kw Bwv nÃt huAw hoqw hYA AOr kmé sNÆkwroN sy askw koeé sµbñD nhIN rhqwA ikñqu asky Añq:krx myN BI pUvwéijéq pRwr‹D ky sNÆkwr rhqy hYN AOr asI ky Anuswr vh zwnI pu{À BI mn, bui)))), eiñdRXoN ùwrw pRwr‹D Bogqy hYN AOr lok sNgRh ky ilE ibnw kqwé ky Bwv sy ik®XwEÂ krqy hYNA zwnI kI ik®XwEÂ AhNqw, mmqw, rwg-ùyÀ sy svéQw SUñX hoqI hYN esIilE zwnI kI ik®XwEÂ cyàw mwZ hYNA esIilE zwnI kI ik®XwXoN ko kmé nhIN khw gXw hYA es pRkwr pRBu khqy hYN ik hT pUvék kmoéN kw œXwg sµBv nhIN hY bi¬k kmoéN ko kqwépn ky Bwv sy rihq krqy rhnw hI EkmwZ apwX hYA

eiñdRXÆXyiñdRXÆXwQyé rwgùyÀo ±XviÆQqO eiñdRXÆXyiñdRXÆXwQyé rwgùyÀo ±XviÆQqO eiñdRXÆXyiñdRXÆXwQyé rwgùyÀo ±XviÆQqO eiñdRXÆXyiñdRXÆXwQyé rwgùyÀo ±XviÆQqO AAAA qXoné qXoné qXoné qXoné vSmwgçCyÄO hŸÆX pirpiñQnO ] 34 ]vSmwgçCyÄO hŸÆX pirpiñQnO ] 34 ]vSmwgçCyÄO hŸÆX pirpiñQnO ] 34 ]vSmwgçCyÄO hŸÆX pirpiñQnO ] 34 ] eiñdRXeiñdRXeiñdRXeiñdRX-eiñdRX ky AQé myN AQwéq` pRœXyk eiñdRX ky ivÀX myN rwg AOr ùyÀ iCpy huE iÆQq hYNA mnuÃX ko en donoN ky vS

80

myN nhIN honw cwihE, #XoNik vy donoN hI esky k¬Xwx mwgé myN iv%n krny vwly mhwn SZu hYN ] 34 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----ijs BI vÆqu/ pdwQé/ pRwxI/ Gtnw/ dƒ¤X Awid myN mnuÃX ko suK kw Ahsws hoqw hY AQwéq` asky ÆvBwv ky AnukUl hoqw hYN, vhI AçCw lgny lgqw hY AOr asy hI pwny myN Awsi#q hony lgqI hY ; esI ko rwg khqy hYNA AOr ijsmyN asy du:K kw Ahsws hoqw hY, asky ÆvBwv ky pRiqkUl hoqw hY ; assy ±Xi#q ko ùyÀ aœpñn hony lgqw hYA Bwgnw cwhqw hY assyA Gƒxw/ nPrq krny lgqw hY assyA AnukUl ko pRw‚q krny kI kwmnw AOr pRiqkUl ko imtw dyny, dUr rhny kI cwh aœpñn ho jwqI hY; es pRkwr mnuÃX rwg-ùyÀ ky c#kr myN PÂskr kmé bñDnoN myN jkV jwqw hY AOr jñm-mƒœXu {pI sNswr c#kr myN PÂsw rhqw hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Xy rwg-ùyÀ hI mnuÃX ky k¬Xwx mwgé myN iv%n fwlny vwly mhwn SZu hYNA es bwq ko AçCI qrh sy smJ lo Ajuén ! ik iksI BI vÆqu/ pdwQé/ dƒ¤X/ Gtnw/ Dn/ sµpiÄ myN suK nhIN hoqw, Xh qo ±Xi#q kI ApnI BwvnwAoN ky Anuswr pRqIq sw hoqw hYA Ek hI vÆqu/ ÆQwn/ Gtnw Xw pRwxI, iksI Ek ±Xi#q ko suK kw Ehsws krvwqI hY

81

qo dUsry ko du:K kwA jYsy Bwrq AOr pwikÆqwn kw ik®kyt mYc cl rhw ho qo Bwrq kI jIq pr Bwrq vwisXoN ko AOr Bwrq ky smQékoN ko qo suK kw Ehsws hogw AOr pwikÆqwn v pwikÆqwn ky smQékoN ko du:K kwA XhI nhIN bi¬k Ek hI vÆqu/ Ek hI pRwxI/ Gtnw Awid Ek hI mnuÃX ko piriÆQiqXW bdl jwny pr suK-pRd v du:K-pRd lgny lgqI hYNA jYsy:-pqNg aVwnw, ig¬lI fNfw, luk-imcweé Kylnw eœXwid bcpn myN qo bhuq hI suK-pRd lgqw hY prñqu jvwnI myN Xw jvwnI ky bwd buFæwpy myN nhINA phly Putvwl Kylqy huE CwqI, kNDoN, tWgoN Awid ky mÆsljæ bnwny ky ilE #Xw-#Xw krqy QyA mgr Awj hÂsI AwqI hYA esilE pRœXyk eiñdRXoN ky ivÀX myN rwg-ùyÀ donoN hI iCpy rhqy hYNA rwg-ùyÀ kw honw ±Xi#q ky ÆvBwv pr inBér krqw hYA es pRkwr esy AçCI pRkwr sy smJ lo Ajuén ! ik Xy rwg-ùyÀ hI mnuÃX ky k¬Xwx mwgé myN sbsy bVy SZu hYNA en SZuAoN ko prwjX dynI hY ensy prwijq honw nhIN, XhI k¬Xwx kw mwgé hYA #XoNik rwg-ùyÀ sy rihq mnuÃX eiñdRXoN AOr anky ivÀXoN myN ivcrqw huAw BI Añq:krx kI pRsñnqw ko pw jwqw hYA jb iksI myN rwg-ùyÀ nhIN rhqw qo ivÀX asy pRBwivq nhIN kr skqy AOr Eysw rwg-ùyÀ sy rihq mnuÃX sdw hI sNquê AOr pRsñnicÄ rhqw hYA

82

vh mYc BI dyKygw qo mYc ky byhqr FæNg ko dyKygwA jb jIq-hwr sy sµbñD n rhw qo Kyl kw Awnñd pUxéqXw pRw‚q krygwA jIvn myN Apny ÆvDmé kw pwln iks aœÏÃt FæNg sy ikXw jwE vh asI qrh sy krygw AOr ÆvDmé myN hI Awnñd mwnygwA jIvn myN kmoMé ky pRvwh myN bhqw huAw sdw hI pRsñn rhygwA esilE Ajuén! es rwg-ùyÀ ko AQwéq` jo qyry k¬Xwx myN iv%n fwlny vwly hYN Eysy mhwn SZuAoN kw nwS kr do AOr k¬Xwx ko pRw‚q hoA ªyXwñÆvDmoéN ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` ªyXwñÆvDmoéN ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` ªyXwñÆvDmoéN ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` ªyXwñÆvDmoéN ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` AAAA ÆvDmyé inDnM ªyX: prDmoéN BXwvh: ] 35 ] ÆvDmyé inDnM ªyX: prDmoéN BXwvh: ] 35 ] ÆvDmyé inDnM ªyX: prDmoéN BXwvh: ] 35 ] ÆvDmyé inDnM ªyX: prDmoéN BXwvh: ] 35 ] AçCI pRkwr Awcrx myN lwE huE dUsry ky Dmé sy guxrihq BI Apnw Dmé Aiq aÄm hYA Apny Dmé myN qo mrnw BI k¬Xwxkwrk hY AOr dUsry kw Dmé BX ko dyny vwlw hY] 35 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----XhW Dmé kw AQé ihñdU, muiÆlm, isK, eésweé Awid sy nhIN hYA Dmé kw AQé hY- ÆvDméA hr ±Xi#q kw Apnw-Apnw ÆvBwv hY, ±Xi#qœv hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik qU jo hY, vh ho jwA #XoNik mnuÃX prmwQé ky kwXoNé myN qBI lg skqw hY jb vh ÆvDmé kw pwln krqw hYA jb BI hm dUsry ky kmé sy pRloiBq hokr asI qrh kw honw cwhqy hYN vhIN jIvn kI BwrI BUl ho jwqI hYA swrw

83

jIvn du:KmX ho jwqw hYA jb ÆvDmé kw pwln hoqw Qw, duinXw bVy suK sy rhqI QIA Awj swrI ±XvÆQw gVbVw gXI hYA #XoNik hmny mnuÃX ky kmé kI kImq ko bdl idXw hYA kmoéN ko BI Cotw AOr bVw bnw idXwA km Xo©Xqw vwly kmoéN myN ^Xwdw Dn v sÄw hony lgI, Ætyts hony lgw AOr ^Xwdw Xo©Xqw vwly kmoéM ky ilE Dn km apl‹D hony lgwA ijsky pws sÄw hY, D#kw hY asI kw sµmwn ^Xwdw hony lgwA qo duinXw myN Kwskr hmwry dyS Bwrq myN syvw kwXoéN kI, tY#nIkl kwXoéN kI, AOr ±Xwpwr kI kImq km hony lgI AOr rwjnIiqk, puils, pRSwsink kwXoéN myN sµmwn AOr Dn ^Xwdw hony lgwA BOiqk suKoN kI AœXwiDk kwmnwEN rKny ky kwrx log en cIjoN sy pRloiBq hokr, jo vh hYN asy CoVkr, Ek dUsry ky kmé ko krny ky ilE Btkny lgyA jYsy Ek fw#tr/ eNjIinXr phly qo fw#tr hoqw hY iPr pRSwsink syvwAoN myN jYsy:-Aweé.E. Es, Aweé.pI. Es bnny kI cyàw krqw hYA mgr #XoN ? #XoNik Ek fw#tr AOr pRSwsink syvwAoN ky bIc bhuq bVI Kweé aœpñn ho geéA Em.fI.fw#tr AOr Em.eé.eNjIinXr kw Awdr-sµmwn AOr AwX, asky kwXé kI kImq mwmUlI sy pRSwsink AiDkwrI sy bhuq km rh geéA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Apny ÆvDmé myN rhoA fw#tr bnkr hkUmq myN jwAogy, n qo

84

fw#tr bn pwAogy AOr n hI hwkmA pIiVq ho jwAogy jIvn syA pRBu khqy hYN ik Agr qum ÆvBwv sy eNjIinXr ho qo eNjIinXr hI bno, asI sy quµhwry ân; myN Awnñd kI Ku¤bU PYlygIA qBI dUsroN ko Awnñd dy skogyA Awp jo BI hYN, mjædUr hYN, mYkyink hYN, ±XwpwrI hYN, jo BI Awp Apny ÆvBwv sy hYN, asy jwno AOr asy aœÏÃt FæNg sy kroA sb lok quµhwry kmé kI qwrIP kryN AOr assy sNquê hoNA pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik dUsroN ky kmé ko krny sy AçCw hY mOq (mƒœXu)A #XoNik dUsry kw kmé hr –x BX ko jñm dyqw hYA Awnñd/ suK kI ikrx BI nhIN iml skqIA esIilE Awj smwj kI duédSw ho geéA BOiqk suKoN ko pwny kI cwh myN mnuÃX dUsroN ky kmé krny myN lg gXwA bjwE suKoN ky du:KI ho gXw, jIvn Ek Gutn bn gXwA AQéhIn dIKny lgwA hr ±Xi#q adwisXoN sy iGr gXwA esky pICy Ek hI mUlmNZ hY jo pRBu ªI ÏÃx hmyN smJwny kI cyàw kr rhy hYNA ÆvDmé ko jwno, vhI kro, Awniñdq rhoA mgr Awj ky smwj myN swrI gVbVwht ky pICy do hI kwrx hYNA Ek qo kmoéN kI kImq myN AœXwiDk Añqr AOr dUsrw ±Xi#q kw BOiqk suKoN ky pRiq AœXwiDk Aws#q rhnw ; Xy do hI bwqyN pRloiBq krqI hYN mnuÃX ko ÆvDmé sy ivcilq krny myNA Ek pFæy-ilKy ikswn kw bytw dyKqw hY ik Amuk ±Xi#q

85

BI myrI hI qrh pFæw Qw Ab vkIlI kw DñDw krny lgwA vo qo Ek mhIny myN eqnw kmw lyqw hY ijqnw mYN Ek vÀé myN BI nhIN kmwqwA Dn ky isvwX smwj myN åÂc-nIc, sµmwn myN bFqI hueé KweéA AQé AOr sµmwn kw Añqr bF jwny sy hI Ek vgé dUsry vgé ko hIn v Cotw smJny lgwA esilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Apny Dmé kw, Ævkmé kw pwln kro ; asI myN AwpkI –mqwEN iCpI hYN, asI myN Awnñd iCpw hY ; ÆvDmé pwln myN hI k¬Xwx hY ; dUsry kw kmé BX ko dyny vwlw hYA Apny Dmé/ Ævkmé krqy huE mrnw BI k¬Xwx kwrk hYA dUsry ky Dmé myN hjæwroN swl jInw BI nrk hI hYA es pRkwr Ajuén ! Apny ÆvDmé ko jwno AOr Apny kÄé±X kmé kw pwln kroA esI myN quµhwrw k¬Xwx hYA

Ajuén avwcAjuén avwcAjuén avwcAjuén avwc AQ kyn pRXuËoAQ kyn pRXuËoAQ kyn pRXuËoAQ kyn pRXuËo····XM pwpM criq pU{À: XM pwpM criq pU{À: XM pwpM criq pU{À: XM pwpM criq pU{À: AAAA AinçCñnip vwÃxyéX blwidv inXoijq: ] 36 ]AinçCñnip vwÃxyéX blwidv inXoijq: ] 36 ]AinçCñnip vwÃxyéX blwidv inXoijq: ] 36 ]AinçCñnip vwÃxyéX blwidv inXoijq: ] 36 ] Ajuén boly--hy ÏÃx ! qo iPr Xh mnuÃX ÆvXM n cwhqw huAw BI blwq` lgwE huE kI BWiq ikssy pRyirq hokr pwp kw Awcrx krqw hY ? ] 36 ]

86

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----khqy hYN n ik sdgu{ ky pws jwAo, ankI Srx myN jwAo, qo bVI hI srlqw sy Ajuén kI qrh jwAoA #XoNik mnuÃX kw pR¤n, askI ijzwsw asky BIqr kI Kbr dyqI hYA sdgu{ asky pR¤n sy hI asky Añq:krx ko jwn lyqy hYN AOr askI ijzwsw kw smwDwn ho jwqw hYA Ajuén kw pR¤n hI bqlw rhw hY ik Ab Ajuén pRBu ky apdyS ko smJ cuky hYN, prñqu in¤cXwœmk bui)))) sy ABI PYslw lyny ky ilE qYXwr nhINA koeé rok rhw hY Ajuén ko ABI BI ÆvDmé kw pwln krny syA esIilE Ajuén ky BIqr ijzwsw pRkt ho rhI hY, ik EysI kOn sI Si#q hY jo mnuÃX ko n cwhqy huE BI pwp kmé myN pRvƒq krvw dyqI hY ? hy pRBu ! es bwq kw smwDwn kryN ik jb mnuÃX Apny ivcwr sy pwp kmoéN myN pRvƒq nhIN honw cwhqw, vh prmwQé ky mwgé myN lgny kI eçCw krqw hY qo vh pwp kmoéN ko krny ky ilE iks pRkwr KINcw clw jwqw hY ? mnuÃX n cwhqy huE BI pwp kmoéN kI Aor pyRirq #XoN hoqw hY ? jb mnuÃX sœkmoéN ko krny kI eçCw krqw hY qo iPr kOn hY ? EysI kOn sI Si#q hY jo assy jbrdÆqI pwp kmé krvw dyqI hY ? bVw hI mwimék, rhÆX Xu#q pR¤n hY Ajuén kwA Ab pRBu ªI ÏÃx Ajuén kI ijzwsw kw smwDwn krqy huE khqy hYNA

87

ªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI Bgvwnuvwc kwm EÀ k®oD EÀ rjoguxsmuÛv: kwm EÀ k®oD EÀ rjoguxsmuÛv: kwm EÀ k®oD EÀ rjoguxsmuÛv: kwm EÀ k®oD EÀ rjoguxsmuÛv: AAAA mhwSno mhwpw‚mw ivmhwSno mhwpw‚mw ivmhwSno mhwpw‚mw ivmhwSno mhwpw‚mw iv))))Xynimh vYirxm` ] 37 ]Xynimh vYirxm` ] 37 ]Xynimh vYirxm` ] 37 ]Xynimh vYirxm` ] 37 ] ªI Bgvwn boly--rjogux sy aœpñn huAw Xh kwm hI k®oD hY, Xh bhuq Kwny vwlw AQwéq` BogoN sy kBI n AGwny vwlw AOr bVw pwpI hY, esko hI qU es ivÀX myN vYrI jwn ] 37 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----kwm AOr k®oD, Xh pRkt Æv{p hYN, ivÆqƒq Æv{p hYN, rwg AOr ùyÀ kyA vwÆqv myN eiñdRXoN ky ivÀXoN, BogoN ky pRiq jo rwg (Awsi#q) hY, vhI bIjæ hYA as rwg {pI bIjæ sy hI kwm (kwmnwAoN) kw jñm hoqw hYA AOr iPr k®oD BI esI sy aœpñn hoqw hYA #XoNik jb vwsnwAoN kI pUiqé nhIN hoqI, piriÆQiqXW pRiqkUl idKweé pVqI hYN qo k®oD aœpñn hoqw hYA esilE es kwm AOr k®oD kI aœpiÄ rwg sy hI hoqI hYA AOr BogoN ky pRiq rwg pRÏiq ky rjogux sy Awqw hYA Xh asI kw kwXé hYA esilE pRBu ny es kwm ko mhwSnomhwSnomhwSnomhwSno-mhw+ASn AQwéq` svéB–I--sb kuC Kw jwny vwlw khw hYA ijs pRkwr Ai©n myN eéNDn Vwlny sy Ai©n Swñq nhIN hoqI bi¬k AOr BI bFæ jwqI hY ; TIk asI pRkwr kwmnwEÂ/ vwsnwEÂ BogoN ko Bogqy-Bogqy kBI qƒ‚q nhIN hoqI bi¬k mnuÃX ijqny AiDk Bog Bogqw hY

88

askI vwsnwEÂ AOr BI bFæqI jwqI hYN ijsy hm qƒÃxw khqy hYNA AOr jb iksI vwsnw kI pUiqé hony myN koeé AVcn Aw jwE qo Xh k®oD kw BXwnk {p Dwrx kr lyqI hY ; AOr moh jñm ly lyqw hYA ân; sy sNqoÀ {pI vn ko ajwV dyqI hY, ivvyk kw qo AwªX ÆQl hI ajV jwqw hY, DYXé kw nwmo-inSwn nhIN rhqw qo iPr as ân; myN Swiñq AOr Awnñd kw bIjæ kYsy ANkuirq ho skqw hY ? AOr Awgy khw hY--mhwpw‚mwmhwpw‚mwmhwpw‚mwmhwpw‚mw AQwéq` mhwn pwpI AOr vYirxmvYirxmvYirxmvYirxm` AQwéq` mhwn SZuA bVw hI rhÆX Xu#q apdyS kr rhy hYN pRBu ªI ÏÃx ik hy Ajuén ! mnuÃX ky n cwhny sy BI mnuÃX jb pwpoN myN pRvƒÄ ho jwqw hY qo esky pICy asky pRwr‹D nhIN hoqy AOr n hI eé¤vr Eysw krny ky ilE khqw hYA Xy qo mnuÃX kI kwmnwEN hYN es pRkwr Xy kwm mnuÃX kw vYrI ho jwqw hYA Xh jo mnuÃX suKoN kI AiBlwÀw sy BogoN ky pRiq rwg rKqw hY qQw añhyN hI pwny kI kwmnw krqw rhqw hY Agr vh ApnI es BUl, Azwnqw ko CoVkr prmwœmw ko/ A–X suK ko pwny kI kwmnw krly qo XhI kwm askw imZ ho skqw hY [ k¬Xwx ko pRw‚q ho skqw hY #XoNik prmwœm pRwi‚q kI AiBlwÀw kwmnw nhIN khlwqI [ es pRkwr sb AnQoéN kw mUl n cwhqy huE BI mnuÃX ko pwpoN myN lgw dyny vwlw Xh kwm v k®oD hY jo mnuÃX ky BogoN

89

ky pRiq rwg sy aœpñn hoqw hYA Ab Ajuén ky ân; myN Xh ijzwsw aœpñn hoqI hY ik mnuÃX jb pwp kmé krnw hI nhIN cwhqw qo iPr #XoN AOr kYsy mnuÃX pwpoN myN pRvƒÄ ho jwqw hY ? Ab en qIn ¤lokoN myN es ijzwsw kw smwDwn krqy hYN pRBu ªI ÏÃx [ DumynwivRXqy vihnXéQwdSoé mlyn c DumynwivRXqy vihnXéQwdSoé mlyn c DumynwivRXqy vihnXéQwdSoé mlyn c DumynwivRXqy vihnXéQwdSoé mlyn c AAAA XQo¬bynwvƒqo gBéÆqQw qynydmwvƒqm` ] 38 ] XQo¬bynwvƒqo gBéÆqQw qynydmwvƒqm` ] 38 ] XQo¬bynwvƒqo gBéÆqQw qynydmwvƒqm` ] 38 ] XQo¬bynwvƒqo gBéÆqQw qynydmwvƒqm` ] 38 ] ijs pRkwr DuEÂ sy Ai©n AOr mYl sy dpéx Fkw jwqw hY qQw ijs pRkwr jyr sy gBé Fkw rhqw hY, vYsy hI as kwm ky ùwrw Xh zwn Fkw rhqw hY ] 38 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----zwn koeé apli‹D nhIN hYA jYsy ik hm S‹doN myN, BwÀw myN kh dyqy hYN ik Amuk ±Xi#q qo zwn ko apl‹D ho gXwA zwnI ho gXw, sNq ho gXwA qo vh zwnI zwn ko khIN sy BI apl‹D nhIN krqwA zwn qo hr –x, sbsy smIp, sWsoN sy BI njdIk hmwry BIqr hI hYA jb hr iksI ky ân; myN AñqéXwmI prmwœmw AQwéq` siçcdwnñdGn invws krqy hYN qo eskw AQé #Xw huAw? siçcdwnñd kw AQé hI hY:-sœX+icd (zwn)+Awnñd [ hr mnuÃX/ pRwxImwZ ky BIqr ân; myN sœX, Awnñd AOr zwn mOjUd hYNA prñqu pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik mnuÃX kwmnwAoN ky

90

ùwrw as sœX, zwn, AOr Awnñd ko Fk lyqw hYA esky cwroN qrP kwmnwAoN kw/ vwsnwAoN kw Awvrx fwl lyqw hYA jYsy Ai©n DuEÂ ùwrw FkI rhqI hYA ml ùwrw, DUl ùwrw dpéx Fk jwqw hY qo asmyN kuC BI idKweé nhIN pVqw, jyr ùwrw gBé Fkw rhqw hY asI pRkwr sy mnuÃX kI vwsnwEÂ mnuÃX ky zwn ko Fky rKqI hYNA prñqu jb vwsnw {pI sIln km hokr DuAW km hony lgqw hY qo zwn {pI Ai©n pRkt hoqI hYA hY qo phly sy hI, prñqu vwsnwAoN kI sIln ny jo DuAW kr rKw Qw Ab vh DuAW imt gXw qo Ai©n idKweé dyny lgIA kbIr swihb khqy hYN- “sb AiDNXwrw imt gXw, jb dIpk dyKw mwNih“sb AiDNXwrw imt gXw, jb dIpk dyKw mwNih“sb AiDNXwrw imt gXw, jb dIpk dyKw mwNih“sb AiDNXwrw imt gXw, jb dIpk dyKw mwNihAAAA”””” dIpk zwn kw qo phly sy hI Qw, prñqu jb vwsnwAoN kw DuAW ht jwqw hY qo dIpk idKweé dyqw hYA AOr sb ANDyrw, Azwn imt jwqw hYA jb vwsnwEÂ imt jwqI hYN qo Añq:krx swP idKweé dyny lg jwqw hY dpéx kI qrh ; qo mnuÃX Apny vwÆqivk Æv{p ko jwn jwqw hYA Ab vh iksI vÆqu/ pRwxI/ Gtnw/ pdwQé kI pkV nhIN krqwA

91

AwvƒqM zwnmyqyn zwinno inœXvYirxw AwvƒqM zwnmyqyn zwinno inœXvYirxw AwvƒqM zwnmyqyn zwinno inœXvYirxw AwvƒqM zwnmyqyn zwinno inœXvYirxw AAAA kwm{pyx kOñqyX duÃpUryxwnlyn c ] 39 ]kwm{pyx kOñqyX duÃpUryxwnlyn c ] 39 ]kwm{pyx kOñqyX duÃpUryxwnlyn c ] 39 ]kwm{pyx kOñqyX duÃpUryxwnlyn c ] 39 ] AOr hy Ajuén ! es Ai©n ky smwn kBI n pUxé hony vwly kwm{p zwinXoN ky inœX vYrI ky ùwrw mnuÃX kw zwn Fkw huAw hY ] 39 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----kwm kBI qƒ‚q nhIN ho skqwA ijs pRkwr Ai©n myN eéNDn fwlny sy #Xw kBI Ai©n Swñq ho skqI hY ? bi¬k AOr BI bFqI jwqI hYA TIk esI qrh sy vwsnwEÂ ijqnI pUxé hoqI jwqI hYN aqnI hI bFqI jwqI hYNA pƒŒvI Br ky sBI jIvoN, mnuÃXoN Awid ky ilE ijqnI jæ{rqyN hYN añhyN pUrw krny ky ilE swDn BI pUxé mwZw myN apl‹D hYNA prñqu swry swDn imlkr BI cNd logoN kI qƒÃxw v $vwihSyN pUrI nhIN kr skqyA Awj jo hm khIN pr AœXwiDk grIbI, ABwv dyK rhy hYN vo pƒŒvI ky QoVy logoN ùwrw ^Xwdw BogoN ko Bogny sy hI hYA Awj duinXw ky 6 pRiqSq log 40 pRiqSq logoN ky swDnoN kw apXog kr rhy hYNA bwbw gwilb khqy hYN n:- “hjæwr $vwihSyN EysI, ik hr ek $vwihS py dm inkly“hjæwr $vwihSyN EysI, ik hr ek $vwihS py dm inkly“hjæwr $vwihSyN EysI, ik hr ek $vwihS py dm inkly“hjæwr $vwihSyN EysI, ik hr ek $vwihS py dm inklyAAAA bhuq inkly mbhuq inkly mbhuq inkly mbhuq inkly myry Armwn, lyikn iPr BI km inklyyry Armwn, lyikn iPr BI km inklyyry Armwn, lyikn iPr BI km inklyyry Armwn, lyikn iPr BI km inklyAAAA Kudw ky vwÆqy, kwby sy pdwé n aTw jæwilmKudw ky vwÆqy, kwby sy pdwé n aTw jæwilmKudw ky vwÆqy, kwby sy pdwé n aTw jæwilmKudw ky vwÆqy, kwby sy pdwé n aTw jæwilmAAAA khIN Eysw n ho, vo BI XhW kwiPr snm inklykhIN Eysw n ho, vo BI XhW kwiPr snm inklykhIN Eysw n ho, vo BI XhW kwiPr snm inklykhIN Eysw n ho, vo BI XhW kwiPr snm inklyAAAA

92

inklnw Ku¬d(Ævgé)sy, Awdm kw sunqy AwEN hYN lyikninklnw Ku¬d(Ævgé)sy, Awdm kw sunqy AwEN hYN lyikninklnw Ku¬d(Ævgé)sy, Awdm kw sunqy AwEN hYN lyikninklnw Ku¬d(Ævgé)sy, Awdm kw sunqy AwEN hYN lyiknAAAA bVy bVy bVy bVy by by by by----Awb{ Awb{ Awb{ Awb{ hokr, qyry kuæçcy sy hm inkly hokr, qyry kuæçcy sy hm inkly hokr, qyry kuæçcy sy hm inkly hokr, qyry kuæçcy sy hm inklyAAAA”””” eiñdRXwix mno buieiñdRXwix mno buieiñdRXwix mno buieiñdRXwix mno bui))))rÆXwiDàwnmuçXqy rÆXwiDàwnmuçXqy rÆXwiDàwnmuçXqy rÆXwiDàwnmuçXqy AAAA EqYivémohXœXyÀ zwnmwvƒœX dyihnm` ] 40 ] EqYivémohXœXyÀ zwnmwvƒœX dyihnm` ] 40 ] EqYivémohXœXyÀ zwnmwvƒœX dyihnm` ] 40 ] EqYivémohXœXyÀ zwnmwvƒœX dyihnm` ] 40 ] eiñdRXW, mn AOr bui))))--Xy sb esky vwsÆQwn khy jwqy hYNA Xh kwm en mn, bui)))) AOr eiñdRXoN ky ùwrw hI zwn ko AwçCwidq krky jIvwœmw ko moihq krqw hY ] 40 ] qqqqÆmwÈvimiñdRXw&XwdO inXµX BrqÀéB ÆmwÈvimiñdRXw&XwdO inXµX BrqÀéB ÆmwÈvimiñdRXw&XwdO inXµX BrqÀéB ÆmwÈvimiñdRXw&XwdO inXµX BrqÀéB AAAA pw‚mwnM pRjih hŸynM zwnivzwnnwSnm` ] 41 ]pw‚mwnM pRjih hŸynM zwnivzwnnwSnm` ] 41 ]pw‚mwnM pRjih hŸynM zwnivzwnnwSnm` ] 41 ]pw‚mwnM pRjih hŸynM zwnivzwnnwSnm` ] 41 ] esilE hy Ajuén ! qU phly eiñdRXoN ko vS myN krky es zwn AOr ivzwn kw nwS krny vwly mhwn pwpI kwm ko Av¤X hI blpUvék mwr fwl ] 41 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----gOmuK qo duinXw kw sbsy bVw v ÆvçC jl kw ÆZoq hY AOr gNgw kw bhnw Su{ hoqw hY Apny mUl ÆZoq gOmuK syA Xh ÆZoq qo hY Amƒq kw qo iPr swgr qk bhqy-bhqy dUiÀq #XoN ho jwqw hY ? kOn krqw hY esy dUiÀq ? khW sy Awkr imlqy hYN aÖogo ky gNdy pwnI ky nwly esmyN ? kOn AOr khW sy Br jwqI hY duégñD es Amƒq, ÆvçC v inéml jl myN ? as pRdUiÀq jl ko kOn

93

imlwqw hY en pivZ v ÆvçC jl sy BrI nidXoN myN ? iks ÆQwn sy Awkr imlqw hY Xh pRdUiÀq jl ? jb hm Xh sb jwn jwEyNgy añhyN roknw BI qo qBI sµBv hogwA Ab hm as pRdUiÀq jl ko pivZ nidXoN ky jl myN imlny sy rokyN Xw n rokyN Xh hmwrI ApnI ±XvÆQw pr inBér krqw hYA AiBpRwX: Xh hY ik SZu ko imtwXw qBI jw skqw hY jb Xh pqw ho ik SZu kOn hY ? khW rhqw hY ? AOr iPr ikqnw eskw bl hY ? XhI kh rhy hYN pRBu ªI ÏÃx ik hy Ajuén ! mnuÃX ky AwnñdmX, k¬XwxmX, AmƒqmX jIvn myN jo dugéñD PYlqI hY, vh ivÀX-BogoN ko Bogny kI vwsnwAoN ùwrw hI PYlqI hY ; qo Xy vwsnwEÂ khW invws krqI hYN ? iks FNg sy Xy mnuÃX kw pQ-BRÃt krky, prmpd kI pRwi‚q ky mwgé sy htwkr, mhwnrkoN myN ly jwqI hY ? iks FNg sy Xy vwsnwEÂ mnuÃX ky ivvyk ÆQl, sNqoÀ, Swiñq AOr Awnñd ky vn ko ajwV dyqI hY ? jo ÆvBwv sy hI pUxé ÆvqNZ hoqw hY asy iks pRkwr gulwm bnw dyqI hYN ? mnuÃX kI id±Xqw ko smw‚q krky dIn bnw dyny vwlI Xy vwsnwEÂ rhqI khW hYN ? phly Xh jwn lyNA cmn vwitkw myN rhny vwly p–I ko ajwV jNgl myN rhny ky ilE mjæbUr kr dyny vwlI Xy vwsnwEÂ qo hy Ajuén !

94

zwn AOr ivzwn ko BI nÃt kr dyqI hYNA pRBu khqy hYN ik Xy kwm/ vwsnwEÂ zwn AOr ivzwn ko nÃt kr dyqI hYN es bwq ko AçCI qrh smJ lyNA AiBpRwX: Xh hY ik jo zwnI hY ; AwœminÃT mhwpu{À hY asky zwn ko nê nhIN kr skqI vwsnwEÂA AñDkwr myN eqnw swmŒXé khW jo pRkwS ko Kœm kr dyA Xh bwq an swDkoN ky ilE khI geé hY jo zwn {pI dIpk ko pRkt krnw cwhqy hYNA Xy vwsnwEÂ anky mwgé myN cúwn bnkr KVI ho jwqI hYN ; zwn ko pRkt nhIN hony dyqIA AOr swDk ko en cúwnoN ky pwr jwnw hoqw hYA esIilE khw gXw hY ik Xh kwm zwn/ ivzwn kw nwS krny vwlw hYA AOr Ab hm Xh jwnyNgy ik es kwm EvM vwsnwAoN kw invws ÆQwn khW hY ? khW sy Xy ivÀw#q Jrny Awkr gNgw kI inéml Dwrw myN iml jwqy hYN ? mwnv SrIr en pWc qÈvoN sy iniméÄ hY-(pƒŒvI, jl, vwXu, Ai©n AOr AwkwS)A kmé AOr zwn eiñdRXW BI eñhIN qÈvoN ùwrw iniméÄ hoqI hYNA prñqu en pWcoN qÈvoN kI pWc qñmwZwEÂ hYNA jYsy:-vwXu kI qñmwZw hY-ÆpSé, Ai©n kI qyj, jl kI rs, pƒŒvI kI gñD AOr Å S‹d huAw AwkwS syA en pWcoN ky Su)))) sœv ky imlny sy Ek qÈv bnqw hY ijsy hm khqy hYN Añq:krxA Añq:krx myN jo sNk¬p-ivk¬p aTny kI vƒiq hY asy mn khw gXw hY AOr jo sdYv icñqn krqw rhyA in¤cX krny

95

kI vƒiq ko khw gXw hY bui))))A AOr bui)))) kI vh vƒiq ijsky ùwrw “mYN” aœpñn hoqw hY esy AhNqw khw jwqw hY ; AQwéq` mYN Xh SrIr hUÂ ; Amuk kwXé mYnyN ikXw hY ; mYN n hoqw qo Amuk kwXé sµpñn nhIN ho skqw Qw ; en vƒiqXoN ko khw jwqw hY AhMBwv/ AhNqwA dyh-Awœmbui)))) kw honw es AhM Bwv kw hI pirxwm hYA XhIN sy Su{ hoqw hY mYN AOr myrw kw AwfµbrA vwsnwAoN kw mUl ÆZoq hY dyhwœmbui))))A XhIN sy kwmnwAoN ky jæhrIly Æzoq inklqy hYNA pRBu khqy hYN ik eiñdXoN ko sNXm myN krky, es zwn AOr ivzwn kw nwS krny vwly mhwn pwpI kwm ko ini¤cq {p sy mwr fwlA mwr fwl sy AiBpRwX: hY smw‚q kr dyA Añq:krx sy kwm ko imtw dyA AQwéq` as bui)))) kI vƒiq ko bdl dy jo qyrI dyh qk sIimq hYA asky pwr dyKnw Su{ krA an vƒiqXoN kw {pwñqrx kr dyA vwsnwAoN ko hTpUvék kuclny ky ilE nhIN khwA {pwñqrx ky ilE kh rhy hYN pRBuA jYsy Ek hY pRÏiqA Agr esy kucl idXw jwE qo #Xw pYdw hogw ? ivÏiq AQwéq` ku{p pRÏiqA Agr pRÏiq ko {pwñqirq ikXw jwE qo iPr jo pYdw hoqw hY vh hY sNÆÏiqA as sNÆÏiq kI bwq kr rhy hYN pRBu ªI ÏÃxA kuclnw nhIN, mwZ eiñdRXoN kI vƒiqXoN kw {pwñqrx krny sy hI AiBpRwX: hY-kwm ko mwr VwlnwA eiñdRXoN {pI bYloN ko BogoN ky

96

mwgé sy htwkr DIry-DIry prmwQé kI KyqI myN lgwnwA ân; sy BogoN kI bjwX, prmwœmw kw icñqn krnwA bui)))) sy pry Awœmw kw icñqn krnw hI qo {pwñqrx hYA jb ân; sy prmwœmw kw mnn krnw pRwrµB krogy qo DIry-DIry ivÀXoN kw icñqn CUtqw jwEgwA kxé {pI apkrx Bjn sunny, pRBu ccwé sunny ky ilE v AWKyN pRBu kw ivgRh dyKny ky ilE aœsuk hoNgIA quµhwrw ân; sNqoN ky dSén, sNg krny ky ilE aœsuk hogwA DIry-DIry Añq:krx kI vƒiqXW bdlny lgyNgI qo Awp jwn jwENgy ik mYN Xh dyh nhIN Awœmw hUÂ, czã hUÂA myrw Æv{p Xh n¤vr dyh nhIN bi¬k mYN qo inœXÆv{p, inœXwnñd, prczã prmy¤vr kw ANS, prmy¤vr Æv{p hUÂA es pRkwr sy Añq:krx kI vƒiqXoN kw {pwñqrx hI eiñdRXoN ko vS myN krnw hY AOr kwm {pI SZu ko mwr Vwlnw hYA

eiñdRXeiñdRXeiñdRXeiñdRXwix prw&XwhuiriñdRXy™X: prM mn:wix prw&XwhuiriñdRXy™X: prM mn:wix prw&XwhuiriñdRXy™X: prM mn:wix prw&XwhuiriñdRXy™X: prM mn:AAAA mnsÆqu prw buimnsÆqu prw buimnsÆqu prw buimnsÆqu prw bui))))Xoé buXoé buXoé buXoé bu)))) y: prqÆqu s: ] 42 ]y: prqÆqu s: ] 42 ]y: prqÆqu s: ] 42 ]y: prqÆqu s: ] 42 ] eiñdRXoN ko ÆQUl SrIr sy pr XwnI ªyà, blvwn` AOr sU—m khqy hYN; en eiñdRXoN sy pr mn hY, mn sy BI pr bui)))) hY AOr jo bui)))) sy BI AœXñq pr hY vh Awœmw hY ] 42 ]

97

EvM bu EvM bu EvM bu EvM bu)))) y: prM bud`Îvw sNÆq™Xwœmwnmwœmn y: prM bud`Îvw sNÆq™Xwœmwnmwœmn y: prM bud`Îvw sNÆq™Xwœmwnmwœmn y: prM bud`Îvw sNÆq™Xwœmwnmwœmn AAAA jih SZMu mhwbwho kwm{pM durwsdm` ] 43 ]jih SZMu mhwbwho kwm{pM durwsdm` ] 43 ]jih SZMu mhwbwho kwm{pM durwsdm` ] 43 ]jih SZMu mhwbwho kwm{pM durwsdm` ] 43 ] es pRkwr bui)))) sy pr AQwéq` sU—m, blvwn AOr AœXñq ªyÃT Awœmw ko jwnkr AOr bui)))) ky ùwrw mn ko vS myN krky hy mhwbwho! qU es kwm{p dujéX SZu ko mwr fwl ] 43 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----dyh Awœm bui)))) ky kwrx mnuÃX Apny ko SrIr smJ lyqw hYA Xh SrIr hI mYN hUÂ AOr XhI myrw Æv{p hYA Eysw mwn lyny sy mnuÃX SwrIirk suKoN ky pICy Bwgqw rhqw hYA vwsnwAoN kI pUiqé krny ky ilE idn-rwq swrw jIvn boJw Foqw rhqw hYA n jwny iks-iks kI gulwmI krqw hYA BX, BRm sy pIiVq jIvn Br icNiqq rhqw hYA Xh jo qyry ân; myN dubélqw ny jñm ilXw hY, ijssy qU ivÀwdgRÆq huAw hY vh sb dyhwœmbui)))) ky hI pirxwm hYNA esilE qU Apny Awœm Æv{p ko jwn lyA Anñq Si#qXoN kw B&Vwr hY qyry BIqrA qum Anñq Si#qSwlI hoA mwilk ho, dws nhINA Apny jIvn kI XwZw ko ijDr cwho mof skqy hoA #XoNik es ÆQUl SrIr sy Aiq blvwn, Si#qSwlI hYN eiñdRXWA AOr eiñdRXoN sy Aiq blvwn hY mnA eiñdRXoN kI Si#q qo mn hI sy AwqI hYA Agr mn khIN Aor ho qo pws pVI cIjæ BI idKweé nhIN dyqIA Awpky pws bYTw koeé ±Xi#q bwqyN kr rhw ho qo Awpko askI

98

bwqyN sunweé nhIN dyqIA pqw hI nhIN clqw ik dUsry ±Xi#q ny #Xw khw hY ? gIqw pFæy jw rhy hYN prñqu #Xw apdyS idXw hY pRBu ny pqw hI nhIN clqwA esIilE qo khqy hYN ik gIqw kw, sNqoN ky vcnoN kw, SwÆZoN kw mnn kryN AQwéq` gIqw pFæyN qo mn sy, ân; kI AWKoN syA es pRkwr pRBu khqy hYN ik mn AœXñq blSwlI hY eiñdRXoN syA AOr mn sy blvwn hY bui))))A #XoNik jb qk bui)))) koeé inxéX nhIN dyqI qb qk mn kwm nhIN kr skqwA AOr bui)))) sy AœXñq pry hY AwœmwA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik hy Ajuén ! qU ApnI Si#q ko phcwnA qum Awœmw ho ; prm-Awœmw svéSi#qmwn prmy¤vr kI sñqwn ho ; asI kw ANS ho QoVw jwgo, aTo AOr jwno Apny Æv{p koA ijn eiñdRXoN ky, mn ky qum gulwm bny huE ho ; Xy sb qo quµhwry dws hYNA Xy qo quµhwry apkrx hYN Ajuén ! jIvn XwZw qX krny ky ilEA kTopinÀd myN bfw hI suñdr dƒÃtwñq idXw gXw hY- “AwœmwnM riQn ivi“AwœmwnM riQn ivi“AwœmwnM riQn ivi“AwœmwnM riQn ivi)))) SrIrM rQmyv qu SrIrM rQmyv qu SrIrM rQmyv qu SrIrM rQmyv quAAAA buibuibuibui)))) M qu swriQ iviM qu swriQ iviM qu swriQ iviM qu swriQ ivi)))) mn: pRgRhmyv c] (1 mn: pRgRhmyv c] (1 mn: pRgRhmyv c] (1 mn: pRgRhmyv c] (1----3333----3)3)3)3) eiñdRXwix ÎxwnwhuibÀéXW ÆqyÀu gocrwnèiñdRXwix ÎxwnwhuibÀéXW ÆqyÀu gocrwnèiñdRXwix ÎxwnwhuibÀéXW ÆqyÀu gocrwnèiñdRXwix ÎxwnwhuibÀéXW ÆqyÀu gocrwnÀAAA AwœAwœAwœAwœmyiñdRXm noXu#qM BoËy±XwhuménIiÀx:]” (1myiñdRXm noXu#qM BoËy±XwhuménIiÀx:]” (1myiñdRXm noXu#qM BoËy±XwhuménIiÀx:]” (1myiñdRXm noXu#qM BoËy±XwhuménIiÀx:]” (1----3333----4)4)4)4)

99

prmwcwXé Xmrwj nickyqw sy khqy hYN:-“qU Awœmw ko rQI AOr SrIr ko rQ jwn qQw bui)))) ko swrQI AOr mn ko lgwm smJA ivvykI pu{À eiñdRXoN ko GoVy bqlwqy hYN AOr ivÀXoN ko anky mwgé khqy hYN qQw SrIr, eiñdRX EvM mn sy Xu#q Awœmw ko Bo#qw khqy hYNA” es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo qyry SrIr {pI rQ kw swrQI hY, ijsny qyry jIvn kI XwZw kw mwgé qX krnw hY vh qyrI bui)))) hYA asI ky hwQoN myN hY mn {pI lgwm jo qyry eiñdRX {pI GoVoN ko iksI BI mwgé pr ly jw skqI hYA jo AivvykI mnuÃX hYN ; jo Apny swmŒXé ko nhIN jwnqy ankI eiñdRXW, ivÀXoN ky pRloBn myN Awkr mn ko pRloBn dyqI hYN AOr iPr mn bui)))) ko moihq kr lyqw hY AOr bui)))) Awœmw koA Eysw mnuÃX sNswr ck® myN hI PÂsw rhqw hYA prñqu hy Ajuén ! ijskw bui)))) {pI swrQI ivvykSIl hY asky ADIn eiñdRXW vYsy hI rhqI hYN jYsy ivvykI swrQI ky ADIn aÄm iSi–q GoVyA es pRkwr qU ApnI bui)))) kI forI prmwœmw ky hwQoN myN dy dyA AQwéq` bui)))) ko Awœmw myN iÆQq krA jb qU ApnI bui)))) ko prmwœmw ky hwQoN myN dy dygw ; asI myN iÆQq kr lygw qo qyrw kwm {pI SZu ÆvXM hI nÃt ho jwEgwA eiñdRXW {pI GoVy ivÀX-BogoN ky mwgé pr nhIN clyNgy bi¬k prmwQé ky mwgé pr clny lgyNgyA prmwQé ky mwgé pr clkr prmpd

100

ko pRw‚q ho jwEgwA jb ÆvXM ko phcwn kr ÆvDmé kw pwln krygw qo inÃkwmqw/ prihÄ kI sugñD qyry kmoéN sy Apny Awp ClkygIA Xh Sok-ivÀwd/ moh, BX, BRm, rwg-ùyÀ sb Kœm ho jwEyNgyA pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik bui)))) ky pry jo hY vh hY AwœmwA ivSwl mhwswgrA qyrI bui)))) AOr Awœmw ky bIc jo lhryN aT rhI hYN mhwswgr sy qU isPé añhIN ko dyK rhw hYA AQwéq` AhM Bwv myN gRÆq hY qyrI bui))))A swgr myN aqrny kI koiSS hI nhIN kr rhwA lhroN ky jærw pwr dyKA qU Anñq Si#qSwlI mhwswgr hYA jb qU lhroN ky pwr dyKnw Su{ kr dygw AhNqw ky pwr dyKny lg jwEgw qo Awœm-qÈv ko jwn jwEgwA qyrI bui)))) as Awœmw myN hI iÆQr ho jwEgIA iPr qU smœv ko pRw‚q ho jwEgwA es pRkwr pRBu ky muKwribñd sy inklI hueé “kméXog” {pI vwxI kw hmny mnn/ pTn ikXw AOr Ab hm pRvyS krqy hYN cOQy AÎXwX myNA jo kméXog kw hI ivÆqƒq Æv{p hYA kmé-Akmé-ivkmé kw Æv{p spÃtqw sy smJwXw gXw hYA sñXws kw vwÆqivk AOr ÆpÃt Æv{p jwnny ky ilE AwEyN Ab hm cOQy AÎXwX myN pRvyS kryN[ Å qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsuÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsuÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsuÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu czãczãczãczãivÖwXwN XogSwÆZy ivÖwXwN XogSwÆZy ivÖwXwN XogSwÆZy ivÖwXwN XogSwÆZy ªIÏÃxwjuénsMvwdy kméXogo nwm qƒªIÏÃxwjuénsMvwdy kméXogo nwm qƒªIÏÃxwjuénsMvwdy kméXogo nwm qƒªIÏÃxwjuénsMvwdy kméXogo nwm qƒqIXo·ÎXwX:] 3 ]qIXo·ÎXwX:] 3 ]qIXo·ÎXwX:] 3 ]qIXo·ÎXwX:] 3 ]

mokshdayini 3

Documents

hy jnwdn

klw hy

hy pl ek

hy vh hy kmbdn sy mui

esile hy ajun

ans hy aqwq

ko skwm

q ho skqw hy aqwq