Milli Gelirin BileşenleriMilli Gelirin Bileşenleri

Y = C + I + G + NXY = C + I + G + NXY = C + I + G + NXY = C + I + G + NX

Yurtiçi toplamTalep (GSYİH)Yurtiçi toplamTalep (GSYİH)

GSYİH’nın dört bileşeni:

Hanehalkı tüketim

harcamaları

Hanehalkı tüketim

harcamaları

Mal ve hizmetlere yapılan hükümet

harcamaları

Mal ve hizmetlere yapılan hükümet

harcamaları

Firmaların yatırım

harcamaları

Firmaların yatırım

harcamaları

Net ihracatNet ihracat

C = C = cc(Y- T) (Y- T) C = C = cc(Y- T) (Y- T)

Hanehalkı tüketimHanehalkı tüketimharcamalarıharcamaları

HarcanabilirHarcanabilirgelirgelir

C

Y-T

Tüketim fonksiyonunun eğimi MPC

C = C = cc(( Y

-T)

Y-T)

C = C = cc(( Y

-T)

Y-T)

Tüketimi Belirleyen FaktörlerTüketimi Belirleyen Faktörler

Kullanılabilir (Harcanabilir) GelirKullanılabilir (Harcanabilir) Gelir

Servet Servet

BekleyişlerBekleyişler

Demografik UnsurlarDemografik Unsurlar

O

Cd,

Y

Cd (=Y)

100 bin YTL

45° li45° lik doğruk doğru

100 bin YTL

Gelirde meydana gelen artış gelire bağlı Gelirde meydana gelen artış gelire bağlı tüketim harcamalarını da arttırmaktadır. tüketim harcamalarını da arttırmaktadır.

Gelirdeki, değişme ile tüketimdeki Gelirdeki, değişme ile tüketimdeki değişme arasındaki bu ilişkideğişme arasındaki bu ilişki marjinal marjinal tüketim eğilimitüketim eğilimi (MPC) (MPC) olarak olarak adlandırılmaktadır. adlandırılmaktadır.

Marjinal Tüketim EğilimiMarjinal Tüketim Eğilimi

Marjinal Tüketim EğilimiMarjinal Tüketim Eğilimi

Marjinal tüketim eğilimiMarjinal tüketim eğilimi (MPC) (MPC) tüketimdeki değişmenin gelirdeki tüketimdeki değişmenin gelirdeki değişmeye oranı biçiminde değişmeye oranı biçiminde tanımlanmaktadır:tanımlanmaktadır:

Tüketimdeki Değişme Tüketimdeki Değişme CCMPC=------------------------------ = -------MPC=------------------------------ = -------

Gelirdeki DeğişmeGelirdeki Değişme YY

Aylık gelirinizin, 1200 YTL/ay olduğunu

ve tüketim harcamalarınızın 1000 YTL/ay olduğunu varsayınız.

Şimdi gelirinizin 2700 YTL/ay

ve tüketim harcamalarınız 2000 YTL/ay

Gelirde 1500 YTL/ay artış.!

Tüketimde 1000 YTL artış

Marjinal Tüketim Eğiliminiz (MPC) =

1000/1500 = 2/3.

1500 YTL/ay

1000 YTL/ay

C ve Y arasındaki ilişkiyi gösteren doğru, tüketim fonksiyonu olarak adlandırılır.

C ve Y’nin bileşimlerinden oluşan doğru, gelir arttığında tüketimin nasıl değiştiğini gösterir.

MPC doğrunun eğimini gösterir ve burada “b” ile sembolize edilmiştir.

Doğrunun dikey ekseni kestiği nokta “a” ile sembolize edilmiştir.

a = 200 ve

b = 2/3 C = a + bY

C = 200 + 2/3 Y

45-derecelik doğru, gelir ve tüketim arasındaki fark olan tasarrufu verir. S = Y – C

45-derecelik doğru, gelir ve tüketim arasındaki fark olan tasarrufu verir. S = Y – C

Marjinal Tasarruf EğilimiMarjinal Tasarruf Eğilimi

Gelirdeki değişme ile tasarruflardaki Gelirdeki değişme ile tasarruflardaki

değişme arasındaki ilişki marjinal değişme arasındaki ilişki marjinal tasarruf eğilimi (MPS) olarak tasarruf eğilimi (MPS) olarak adlandırılmaktadır. adlandırılmaktadır.

(MPS) tasarruflardaki değişmenin (MPS) tasarruflardaki değişmenin gelirdeki değişmeye oranı şeklinde gelirdeki değişmeye oranı şeklinde hesaplanmaktadırhesaplanmaktadır . .

Marjinal Tasarruf EğilimiMarjinal Tasarruf Eğilimi

Tasarruftaki Değişme Tasarruftaki Değişme SSMPS=------------------------------ = --------MPS=------------------------------ = --------

Gelirdeki DeğişmeGelirdeki Değişme YY

S = Y – C, C yerine C = a + bY

S = Y – (a + bY)

S = Y – a – bY

S = – a + Y – bY

S = – a + (1 – b)Y

İspat:

C = a + bY

S = – a + (1 – b)Y

C + S = 0 + bY + (1 – b)Y

C + S = (b + 1 – b) Y

C + S = Y

C = a + bY

S = – a + (1 – b)Y

Eğer tüketim denklemini biliyorsanız tasarruf denklemini yazabilirsiniz.

Not:

C = 392.7 + 0.92Y

Tasarruf denklemi nedir?

S = -392.7 + 0.08Y

S = – a + (1 – b)Y

Örnek:

Ortalama Tüketim ve Tasarruf EğilimleriOrtalama Tüketim ve Tasarruf EğilimleriOrtalama tüketim eğilimi (APC) gelirin Ortalama tüketim eğilimi (APC) gelirin

tüketim amacıyla harcanan kısmını ifade tüketim amacıyla harcanan kısmını ifade etmekte veetmekte ve

TüketimTüketim C CAPC=----------- = ---------APC=----------- = ---------

GelirGelir Y Y

Ortalama tasarruf eğilimi (APS) gelirin Ortalama tasarruf eğilimi (APS) gelirin tasarrufa ayrılan kısmını ifade etmekte ve tasarrufa ayrılan kısmını ifade etmekte ve

TasarrufTasarruf S SAPS= ----------- = ---------APS= ----------- = ---------

GelirGelir Y Y

SORU (1)SORU (1)

Hükümetin faiz geliri üzerine daha yüksek Hükümetin faiz geliri üzerine daha yüksek oranda bir vergi koyduğunu varsayalım. oranda bir vergi koyduğunu varsayalım. Bu hareket, toplam tüketim fonksiyonu Bu hareket, toplam tüketim fonksiyonu üzerinde nasıl bir etki yaratabilir? üzerinde nasıl bir etki yaratabilir? Servetin getirisi artık daha yüksek Servetin getirisi artık daha yüksek oranda vergilenmektedir. Bu durumda oranda vergilenmektedir. Bu durumda hanehalkı daha az tasarruf edecek ve hanehalkı daha az tasarruf edecek ve tüketim harcamaları artacak, tüketim tüketim harcamaları artacak, tüketim fonksiyonu yukarıya kayacaktır.fonksiyonu yukarıya kayacaktır.

SORU (2) SORU (2)

Merkez Bankası’nın para politikası, Merkez Bankası’nın para politikası, ekonominin tüm sektörleri için kulllanılacak ekonominin tüm sektörleri için kulllanılacak kredi miktarını azaltmaktadır. Bu hareket, kredi miktarını azaltmaktadır. Bu hareket, toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?

Kredi miktarının azalması tüketimi Kredi miktarının azalması tüketimi azaltacağından tüketim fonksiyonu azaltacağından tüketim fonksiyonu aşağıya kayar.aşağıya kayar.

SORU (3) SORU (3)

Tüketici kredisinin taksitle ödeme koşulları, Tüketici kredisinin taksitle ödeme koşulları, 24 aydan 36 aya çıkartılmıştır. Bu durum 24 aydan 36 aya çıkartılmıştır. Bu durum toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?toplam tüketim fonksiyonunu nasıl etkiler?

Taksit miktarı artınca hanehalkı taksitle Taksit miktarı artınca hanehalkı taksitle alma konusunda daha istekli olacaklardır. alma konusunda daha istekli olacaklardır. Bu da tüketimi artıracak ve tüketim Bu da tüketimi artıracak ve tüketim fonksiyonu yukarıya kayacaktır.fonksiyonu yukarıya kayacaktır.

Yatırım Harcamaları (I)Yatırım Harcamaları (I)

Bir ekonomide, belli bir dönemdeki sermaye Bir ekonomide, belli bir dönemdeki sermaye mallarında yapılan artışlar ve bu artışların mallarında yapılan artışlar ve bu artışların gerçekleşmesini sağlayan harcamalar akımı gerçekleşmesini sağlayan harcamalar akımı yatırımdır. yatırımdır.

Yatırım, makine ve teçhizat, bina ve vb. gibi sabit Yatırım, makine ve teçhizat, bina ve vb. gibi sabit sermaye mallarında ve hammadde yarı mamul ve sermaye mallarında ve hammadde yarı mamul ve mamul stoklarında artış yaratmak için yapılır. mamul stoklarında artış yaratmak için yapılır.

Yatırım (I) = Sabit Yatırım (If) + Stok yatırımı (Is)Yatırım (I) = Sabit Yatırım (If) + Stok yatırımı (Is)

Gayri Safi Yatırım -Net YatırımGayri Safi Yatırım -Net Yatırım

Bir ekonomide belli bir dönemde Bir ekonomide belli bir dönemde gerçekleştirilen yatırımların toplam değerigerçekleştirilen yatırımların toplam değeri gayri safi yatırımıgayri safi yatırımı göstermektedir.göstermektedir.

Net Yatırım = Gayri Safi Yatırım – İkameYatırımNet Yatırım = Gayri Safi Yatırım – İkameYatırım

Bir ekonomide, gayri safi yatırım Bir ekonomide, gayri safi yatırım harcamaları yalnızca ikame yatırım harcamaları yalnızca ikame yatırım harcamalarından ibaretse, bu takdirde o harcamalarından ibaretse, bu takdirde o ekonomide sermaye oluşumu yönünde bir ekonomide sermaye oluşumu yönünde bir büyüme yok demektir. büyüme yok demektir.

Otonom YatırımOtonom Yatırım

Gelir ve tüketim düzeyinden bağımsız olarak Gelir ve tüketim düzeyinden bağımsız olarak gerçekleştirilen yatırımlar, gerçekleştirilen yatırımlar, otonom otonom yatırımlardır. yatırımlardır.

Otonom Yatırım

Y

I

50

Uyarılmış YatırımUyarılmış Yatırım

Gelir ve tüketim düzeyinden etkilenen Gelir ve tüketim düzeyinden etkilenen yatırımlardır. yatırımlardır.

UyarılmışYatırım

Y

I

Uyarılmış YatırımUyarılmış Yatırım

Uyarılmış yatırımların, gelirdeki artıştan hangi Uyarılmış yatırımların, gelirdeki artıştan hangi oranda etkileneceğini yatırım doğrusunun eğimi oranda etkileneceğini yatırım doğrusunun eğimi (marjinal yatırım eğilimi = (marjinal yatırım eğilimi = I / I / Y) ortaya koyar.Y) ortaya koyar.

UyarılmışYatırım

Y

I

Özel Yatırım - Kamu YatırımıÖzel Yatırım - Kamu Yatırımı

Kâr amacına yönelik olarak gerçekleştirilen yatırımlar özel yatırımlardır .

Kamu yararı sağlamaya yönelik yatırımlar ise kamu yatırımlarıdır.

Yatırımları Belirleyen Yatırımları Belirleyen FaktörlerFaktörler

Faiz oranıFaiz oranı

Beklenen KârBeklenen Kâr

Teknolojik DeğişimTeknolojik Değişim

Sermaye mallarının maliyetiSermaye mallarının maliyeti

Kapasite kullanımıKapasite kullanımı

I = I(r)I = I(r)

Yatırımharcamaları

reel faiz oranı

ReelFaiz oranı,

r

Yatırım Miktarı, I

Yatırım fonksiyonu, I(r)

Yatırım fonksiyonu yatırım miktarı ile reel faiz oranı arasındaki ilişkiyi gösterir.Faiz oranı borçlanılan fonların maliyetini gösterir. Bu nedenle, yatırımlar faiz oranına bağlıdır. Faiz oranları arttığında daha az yatırım projesi karlı olacağı için yatırım eğrisi negatif eğimlidir.

Nominal ve Reel Faiz Nominal ve Reel Faiz OranlarıOranları

Nominal Faiz Oranı : Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği Nominal Faiz Oranı : Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği normal getiridir.normal getiridir.

Reel Faiz Oranı: Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği Reel Faiz Oranı: Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği normal faiz oranından enflasyon oranının giderildiği faiz oranıdır.normal faiz oranından enflasyon oranının giderildiği faiz oranıdır.

1+İ1+İNN

İİRR =-------------------- - 1 =-------------------- - 11+g1+gPP

İİRR = reel faiz oranı = reel faiz oranıİİN N = nominal faiz oranı= nominal faiz oranı ggP P = enflasyon oranı= enflasyon oranı

Kamu kesiminin mal ve hizmet alımları için yaptığı harcamalardır. Kamu harcamaları genel bir eğilim olarak otonom oldukları varsayımı ile ele alınır. Bu genel eğilime uyularak burada da devlet tarafından mal ve hizmet alımları için yapılan harcamaların ülkedeki cari gelir düzeyinden bağımsız olduğu, yani kamu harcamalarının otonom olduğu kabul edilecektir.

Y

G

G

Kamu Harcamalarındaki artış

Kamu Harcamalarındaki azalış

Net ihracat ülkenin mal ve hizmet ihracatı ile mal ve hizmet ithalatı arasındaki farktır .

Net İhracat = X-M

YY İhracatİhracat İthalatİthalat Net İhracatNet İhracat

100100 3030 00 3030

200200 3030 2020 1010

400400 3030 6060 -30-30

500500 3030 8080 -50-50

600600 3030 100100 -70-70

800800 3030 140140 -110-110

10001000 3030 180180 -150-150

Marjinal İthal EğilimiMarjinal İthal EğilimiGelirdeki değişmeler karşısında ithalat Gelirdeki değişmeler karşısında ithalat miktarının hangi miktarda değiştiği miktarının hangi miktarda değiştiği marjinal marjinal ithal eğilimiithal eğilimi kavramı ile ifade edilmektedir . kavramı ile ifade edilmektedir . Marjinal ithal eğilimi (MPI) ithalattaki değişme Marjinal ithal eğilimi (MPI) ithalattaki değişme miktarının gelirdeki değişme miktarına oranıdır.miktarının gelirdeki değişme miktarına oranıdır.

İthalattaki Değişmeİthalattaki Değişme IMIMMPI = ------------------------- = ----------MPI = ------------------------- = ---------- Gelirdeki Değişme Gelirdeki Değişme YY

Toplam Harcama Toplam Harcama FonksiyonuFonksiyonu

AE=C+I+G+XAE=C+I+G+X

Toplam Planlanan Toplam Planlanan HarcamaHarcama

AE=C+I+G+XAE=C+I+G+X

Bir ekonomide tüm sektörler Bir ekonomide tüm sektörler tarafından satın alınmak tarafından satın alınmak istenilen reel GSYİH’ya toplam istenilen reel GSYİH’ya toplam planlanan harcama (AE) denir.planlanan harcama (AE) denir.

Toplam Harcama FonksiyonuToplam Harcama FonksiyonuYY CC II GG XX AEAE

100100 175175 2525 5050 3030 280280

200200 250250 2525 5050 1010 335335

400400 400400 2525 5050 -30-30 445445

500500 475475 2525 5050 -50-50 500500

600600 550550 2525 5050 -70-70 555555

800800 700700 2525 5050 -110-110 665665

10001000 850850 2525 5050 -150-150 775775

Denge Milli Gelir ve Denge Milli Gelir ve Harcama DüzeyiHarcama Düzeyi

EKONOMİDE DENGEEKONOMİDE DENGE

Her şeyin planlanana uygun Her şeyin planlanana uygun

seyretmesi nedeniyle ekonomik seyretmesi nedeniyle ekonomik

birimlerin kararlarını ve davranışlarını birimlerin kararlarını ve davranışlarını

değiştirmedikleri bir durumdur. değiştirmedikleri bir durumdur.

Makro Ekonomik Anlamda Makro Ekonomik Anlamda DengeDenge

Ülkedeki gelir ve harcamaların eşitlendiği Ülkedeki gelir ve harcamaların eşitlendiği

ve otonom harcamalar değişmediği sürece ve otonom harcamalar değişmediği sürece

bu noktadan ayrılma eğiliminin söz konusu bu noktadan ayrılma eğiliminin söz konusu

olmadığı bir durum olmadığı bir durum

Harcamalar ve GelirHarcamalar ve Gelir Toplam harcamaToplam harcama fonksiyonu çeşitli gelir düzeylerinde fonksiyonu çeşitli gelir düzeylerinde

planlanan harcamalarıplanlanan harcamaları ifade eder. ifade eder.

Bu aşamada Bu aşamada fiyatlar da sabitfiyatlar da sabit kabul edildiği için analizde kabul edildiği için analizde nominal ve reel büyüklükler birbirine eşit olmaktadır.nominal ve reel büyüklükler birbirine eşit olmaktadır.

Bir ekonomide gerçekleşen Bir ekonomide gerçekleşen fiili harcamalarfiili harcamalar her zaman her zaman geliregelire ve ve üretimeüretime eşittir, çünkü fiili harcama olarak ifade eşittir, çünkü fiili harcama olarak ifade edilen stok değişiklikleri de harcamaların içinde dahil edilen stok değişiklikleri de harcamaların içinde dahil edilmiştir. edilmiştir.

Yani stok değişimleri otomatik olarak yatırımları Yani stok değişimleri otomatik olarak yatırımları arttırmakta veya azaltmaktadır. arttırmakta veya azaltmaktadır.

Harcamalar ve GelirHarcamalar ve Gelir

Oysa ekonomide gerçekleştirilmesi planlanan Oysa ekonomide gerçekleştirilmesi planlanan toplam harcamalar her zaman GSMH'ya, yani toplam harcamalar her zaman GSMH'ya, yani gelire eşit olmayabilir. gelire eşit olmayabilir.

İşte dengenin nasıl oluştuğunun anlaşılabilmesi İşte dengenin nasıl oluştuğunun anlaşılabilmesi için cevap bulunması gereken soru için cevap bulunması gereken soru planlanan planlanan harcamalar gelire eşit değilse ne harcamalar gelire eşit değilse ne olacağıdırolacağıdır ?????? ??????

AE

450

500

500

GSMH (Y)

Toplam Harcamalar (Milyon YTL)

AE > Y Gelir Artar

AE< Y Gelir Azalır

DENGE MİLLİ GELİR

EE00

Denge GSMH Düzeyi (Milyon YTL)Denge GSMH Düzeyi (Milyon YTL)Toplam Toplam GelirGelir(Y) (1)(Y) (1)

Toplam Toplam TüketiTüketimm(C) (2)(C) (2)

PlanlanPlanlanmış mış YatırımlYatırımlararI (3)I (3)

Kamu Kamu HarcaHarcama- ma- larılarıG (4)G (4)

Net Net İhracatİhracatX (5)X (5)

Planlanmış Planlanmış Toplam Toplam HarcamalarHarcamalarAE (6)AE (6)

PlanlanPlanlanmamış mamış Stok Stok Değişim-Değişim-lerileriY-(AE) Y-(AE) (7)(7)

Denge Milli Denge Milli GelirGelir(Y=AE?) (8)(Y=AE?) (8)

100100 175175 2525 5050 3030 280280 -180-180 ArtmaArtma

200200 250250 2525 5050 1010 335335 -135-135 ArtmaArtma

400400 400400 2525 5050 -30-30 445445 -45-45 ArtmaArtma

500500 475475 2525 5050 -50-50 500500 00 DengeDenge

600600 550550 2525 5050 -70-70 555555 4545 AzalmaAzalma

800800 700700 2525 5050 -110-110 665665 135135 AzalmaAzalma

10001000 850850 2525 5050 -150-150 775775 225225 AzalmaAzalma

Denge GSMH DüzeyiDenge GSMH DüzeyiSöz konusu gelir düzeylerinde;Söz konusu gelir düzeylerinde; Toplam harcamalar > GSMH ise;Toplam harcamalar > GSMH ise;Ekonomide cari olarak üretilen mal ve hizmet miktarından Ekonomide cari olarak üretilen mal ve hizmet miktarından daha fazlasının satın alındığı anlamına gelmektedir. daha fazlasının satın alındığı anlamına gelmektedir. Böyle bir durumun ortaya çıkabilmesi ise ancak geçmişte Böyle bir durumun ortaya çıkabilmesi ise ancak geçmişte üretilen ancak satılmamış olan mal ve hizmetlerin satılması üretilen ancak satılmamış olan mal ve hizmetlerin satılması ile mümkün olabilir. ile mümkün olabilir. Dolayısıyla planlanan harcamaların GSMH'dan büyük Dolayısıyla planlanan harcamaların GSMH'dan büyük olması durumunda firmaların stokları azalacaktır. Stoklarda olması durumunda firmaların stokları azalacaktır. Stoklarda değişme, planlanan harcamaların GSMH'yı aşan kısmını değişme, planlanan harcamaların GSMH'yı aşan kısmını dengelemektedir. dengelemektedir. Stoklar azaldığı zaman, işletmeler ürettikleri ürüne yönelik Stoklar azaldığı zaman, işletmeler ürettikleri ürüne yönelik talebi karşılayabilmek için üretimlerini arttırırlar. Artan talebi karşılayabilmek için üretimlerini arttırırlar. Artan üretim ise GSMH'nın artması anlamına gelir. Buna göre, üretim ise GSMH'nın artması anlamına gelir. Buna göre, toplam harcamaların GSMH'dan fazla olması durumunda toplam harcamaların GSMH'dan fazla olması durumunda GSMH artmaya başlar. GSMH artmaya başlar.

Makro Ekonomik DengeMakro Ekonomik Denge

Toplam harcamaların (AE) GSMH’ya (Y) eşit Toplam harcamaların (AE) GSMH’ya (Y) eşit olduğu noktada belirlenir. olduğu noktada belirlenir.

AE = Y AE = Y

AE

450

500

500

GSMH (Y)

Toplam Harcamalar (Milyon YTL)

AE > Y Gelir Artar

AE< Y Gelir Azalır

DENGE MİLLİ GELİR

EE00

Denge Milli GelirDenge Milli GelirC =100 + 0.6YC =100 + 0.6YI=40 ise I=40 ise Denge Milli Gelir ?Denge Milli Gelir ? Y = C+IY = C+I Y = 100 + 0.6 Y + 40Y = 100 + 0.6 Y + 40 0.4 Y = 1400.4 Y = 140 Y = 140/0.4Y = 140/0.4 Y = 350Y = 350

Milli Gelir 1100 olduğunda toplam harcama neye eşittir ?

C = 100 + 0.8YI = 50G = 60

Milli Gelir 1100 olduğunda toplam harcama neye eşittir ?

C = 100 + 0.8(1100)C = 100 + 880C = 980

C + I + G = 980 + 50 + 60 = 1090

C = 100 + 0.8YI = 50G = 60

Milli Gelir 1100 olduğunda ekonomik denge sağlanmış mıdır?

Y = 1100

C + I + G = 1090

Y > C + I + G

1100 – 1090 = 10 birim planlanmamış stok fazlası var.

Tasarruf Yatırım Eşitliği Tasarruf Yatırım Eşitliği Yöntemi Yardımıyla Yöntemi Yardımıyla

Denge Milli Gelirin Denge Milli Gelirin BelirlenmesiBelirlenmesi

Tasarruf Yatırım Eşitliği Yöntemi Yardımıyla Tasarruf Yatırım Eşitliği Yöntemi Yardımıyla

Denge Milli Gelirin BelirlenmesiDenge Milli Gelirin Belirlenmesi

Denge noktasında toplam harcamalar milli gelire Denge noktasında toplam harcamalar milli gelire eşittir. eşittir.

Y = C + IY = C + I

Harcama yönünden daha önce de belirtildiği gibi Harcama yönünden daha önce de belirtildiği gibi

Y= C + S 'ye eşittir. Y= C + S 'ye eşittir. BuradanBuradanC+I = C+S yazılabilirC+I = C+S yazılabilir

I = SI = S

Denge Gelir ve Harcama Denge Gelir ve Harcama Düzeyindeki DeğişmelerDüzeyindeki Değişmeler

DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNDE DEĞİŞME VE ÇARPAN

To

pla

m H

arc

am

ala

r

o45

o

GSYİH

510

490

470

450

440

430

430 450 470 490 510

(C + Ig ) 0

(C + Ig ) 1

Ig0 Yatırım Düzeyinde Milli Gelir

Ig1 Yatırım Düzeyinde

Denge Milli Gelir

DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNDE DEĞİŞME VE ÇARPAN

YatırımlarYatırımlar I I00’dan (440) ’dan (440) I I11’ e (450) ’ e (450)

kadar arttığında, milli gelirkadar arttığında, milli gelir

470 milyar TL’den 490 milyar TL’ye 470 milyar TL’den 490 milyar TL’ye çıkmıştırçıkmıştır. . Milli Gelirdeki değişmeMilli Gelirdeki değişme ( (20 20 milyar TLmilyar TL) ) yatırımdaki değişmeden yatırımdaki değişmeden

((10 milyar TL10 milyar TL)) daha fazladır. daha fazladır.

ÇARPANÇARPANOtonomOtonom Harcamaların kendisinden daha büyük Harcamaların kendisinden daha büyük bir gelir yaratması çarpan veya çoğaltan etki bir gelir yaratması çarpan veya çoğaltan etki olarak tanımlanır.olarak tanımlanır.

Yatırımlardaki artış 10 milyar TL iken Y’deki artış Yatırımlardaki artış 10 milyar TL iken Y’deki artış 20 milyar TL ise;20 milyar TL ise;

Yaratılan Toplam Gelir 20Yaratılan Toplam Gelir 20

Çarpan = -------------------------------- = -------- = 2Çarpan = -------------------------------- = -------- = 2

Yatırımdaki değişme 10Yatırımdaki değişme 10

ÇARPANÇARPANΔΔY = k Y = k ΔΔI I

ΔΔYY

k =----------k =----------

ΔΔII

ÇARPANÇARPAN ΔΔYY

k = ---------- Y= C+ Ik = ---------- Y= C+ I

ΔΔI I ΔΔY = Y = ΔΔC + C + ΔΔI I

ΔΔI = I = ΔΔY – Y – ΔΔCC

ΔΔYY

k =---------- hem pay hem payda k =---------- hem pay hem payda ΔΔY’ye Y’ye

ΔΔY – Y – ΔΔC bölündüğündeC bölündüğünde

11

k = ---------k = ---------

1-c 1-c

ÇARPANÇARPAN

c + s = 1c + s = 1s= 1-cs= 1-c

11 k = ---------k = --------- 1-c1-c

11 k = ---------k = --------- ss

.9

.8

.75

.67

.5

10

5

4

3

2

MPC Çarpan

MPC ve Çarpan

KAMU HARCAMALARI ÇARPANIKAMU HARCAMALARI ÇARPANI((Transfer Harcamaları ve Vergi Gelirleri Analiz Dışı)Transfer Harcamaları ve Vergi Gelirleri Analiz Dışı)

Y1 Y2

ΔΔYY

ΔΔYY

ΔΔGGC+I

KAMU HARCAMALARI ÇARPANIKAMU HARCAMALARI ÇARPANI((Transfer Harcamaları ve Vergiler Analiz Dışı)Transfer Harcamaları ve Vergiler Analiz Dışı)

ΔΔYY

ΔΔY = kY = kgg x x ΔΔG G kkg g = --------------= --------------

ΔΔGG

ΔΔY = Y = ΔΔC + C + ΔΔG G

ΔΔC = c. C = c. ΔΔYY

ΔΔY = Y = c. c. ΔΔYY + + ΔΔGG

ΔΔG = G = ΔΔY-Y- c. c. ΔΔY Y

ΔΔG = G = ΔΔY (1-Y (1- c) ; c) ;

11

ΔΔY = ---------- x Y = ---------- x ΔΔGG

(1-(1- c)c)

TRANSFER HARCAMALARI ÇARPANITRANSFER HARCAMALARI ÇARPANI( Vergiler Analiz Dışı)( Vergiler Analiz Dışı)

Transfer Ödemelerinin (Transfer Ödemelerinin (Δ Δ TÖ), cTÖ), cΔ Δ TÖ kadarlık kısmı, toplam talepte TÖ kadarlık kısmı, toplam talepte artışa neden olur. Bu durumda kamu karcamaları çarpanında artışa neden olur. Bu durumda kamu karcamaları çarpanında ΔΔG G yerine yerine ccΔ Δ TÖ yazarak transfer ödemeleri çarpanı elde edilebilirTÖ yazarak transfer ödemeleri çarpanı elde edilebilir

11

ΔΔY = ---------- x Y = ---------- x ΔΔG G

(1-(1- c)c)

11

ΔΔY = ---------- x c Y = ---------- x c ΔΔTÖTÖ

(1-(1- c)c)

cc

ΔΔY = ---------- Y = ---------- ΔΔTÖTÖ

(1-(1- c)c)

Kamu Harcamaları, Vergiler ve Kamu Harcamaları, Vergiler ve Kullanılabilir GelirKullanılabilir Gelir

Vergilerin otonom olduğu, yani gelirden Vergilerin otonom olduğu, yani gelirden bağımsız olarak belirlendiği varsayımı bağımsız olarak belirlendiği varsayımı altında kullanılabilir gelir üç şekilde altında kullanılabilir gelir üç şekilde kullanılmaktadır: kullanılmaktadır: Yd =C+S+IMYd =C+S+IMBu eşitlikte yer alan kullanılabilir gelirinBu eşitlikte yer alan kullanılabilir gelirin Yd = Y-T şeklindeki tanımı yerine konulursa;Yd = Y-T şeklindeki tanımı yerine konulursa;

Y-T = C+S+IMY-T = C+S+IMY=C+S+T+IMY=C+S+T+IM

Kamu Harcamaları, Vergiler ve Kamu Harcamaları, Vergiler ve Kullanılabilir GelirKullanılabilir Gelir

Elde edilen eşitlik: Elde edilen eşitlik:

Y= C+S+T+IM Y= C+S+T+IM

Ülkede yaratılan toplam gelirin bir kısmı nın Ülkede yaratılan toplam gelirin bir kısmı nın devlete vergi olarak aktarıldığını (T), bir kısmının devlete vergi olarak aktarıldığını (T), bir kısmının yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerin satın yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerin satın alınması için kullanıldığını, yani tüketildiğini (C), alınması için kullanıldığını, yani tüketildiğini (C), bir kısmının ithal edilen mal ve hizmetlere bir kısmının ithal edilen mal ve hizmetlere harcandığını (IM) ve bir kısmının da tasarruf (S) harcandığını (IM) ve bir kısmının da tasarruf (S) edildiğini göstermektedir.edildiğini göstermektedir.

Vergi ÇarpanıVergi Çarpanı

ΔΔT kadarlık vergi alındığında milli gelirde T kadarlık vergi alındığında milli gelirde vergi çarpanı nedeniyle vergi gelirinden vergi çarpanı nedeniyle vergi gelirinden daha büyük oranda azalma meydana daha büyük oranda azalma meydana geldiğinden geldiğinden

ΔΔY = kY = ktt x x ΔΔT yazılabilirT yazılabilir

Vergi ÇarpanıVergi Çarpanı

Y2 Y1

ΔΔYY

ΔΔYY

ΔΔTTC+I-T

C+ID1

D2

Vergi ÇarpanıVergi Çarpanı

ΔΔY = kY = ktt x x ΔΔT T

Alındığını varsaydığımız Alındığını varsaydığımız ΔΔT kadarlık vergi alınmasaydı, T kadarlık vergi alınmasaydı, ancak c. ancak c. ΔΔT kadarı tüketime ayrılmış olacağından T kadarı tüketime ayrılmış olacağından

11

kkt t = - ---------- c = - ---------- c ΔΔTT

(1-(1- c) c)

cc

ΔΔY = - ---------- Y = - ---------- ΔΔTT

(1-(1- c)c)

KAMU BÜTÇESİKAMU BÜTÇESİ

Millet meclisi tarafından onaylanıp Millet meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.programdır.Amaç,Amaç,– Ekonomide büyüme, Ekonomide büyüme, – Tam istihdamTam istihdam– İstikrarİstikrar– Adil gelir dağılımını gerçekleştirmek.Adil gelir dağılımını gerçekleştirmek.

KAMU BÜTÇESİKAMU BÜTÇESİ

Kamu bütçesinde planlanan devlet Kamu bütçesinde planlanan devlet harcamaları (G)harcamaları (G)

Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri (T)(T)

EğerEğer

T=G ise, denk bütçeT=G ise, denk bütçe

T>G ise bütçe fazlasıT>G ise bütçe fazlası

T<G ise bütçe açığı söz konusudur.T<G ise bütçe açığı söz konusudur.

Denk Bütçe ÇarpanıDenk Bütçe ÇarpanıEğer devlet, bütçesinin açık vermesini istemez Eğer devlet, bütçesinin açık vermesini istemez ve kamu harcamalarında meydana gelen artışı ve kamu harcamalarında meydana gelen artışı tamamen vergilerle finanse etmeye karar verirse tamamen vergilerle finanse etmeye karar verirse ilginç bir durum ortaya çıkmaktadır.ilginç bir durum ortaya çıkmaktadır.

Bütçe açığına neden olmamak için devlet, kamu Bütçe açığına neden olmamak için devlet, kamu harcamalarındaki artışın tamamını vergileri harcamalarındaki artışın tamamını vergileri arttırarak finanse ederse gelirdeki degişmenin ne arttırarak finanse ederse gelirdeki degişmenin ne olacağının ortaya konması gerekmektedir.olacağının ortaya konması gerekmektedir.

Denk Bütçe ÇarpanıDenk Bütçe Çarpanı

Durumu görebilmek için her iki değişikliğin Durumu görebilmek için her iki değişikliğin çarpan etkisinin toplanması çarpan etkisinin toplanması gerekmektedir.gerekmektedir.

Buna göre kamu harcamaları ve Buna göre kamu harcamaları ve vergilerdeki değişimin gelir üzerindeki net vergilerdeki değişimin gelir üzerindeki net etkisi, hesaplanabilir. etkisi, hesaplanabilir.

Denk Bütçe ÇarpanıDenk Bütçe Çarpanı11 -c -c

Y = (---------------------)Y = (---------------------)G +(---------------------)G +(---------------------)TT 1-c 1-c 1-c 1-c

eşitliğinde eşitliğinde G = G = T olduğu sürece,T olduğu sürece,

1 -c1 -c

Y = [(---------------------)+ (---------------------)] Y = [(---------------------)+ (---------------------)] TT ss s syazılabilir. Yukarıdaki eşitlikte köşeli parantez içindeki ifade yazılabilir. Yukarıdaki eşitlikte köşeli parantez içindeki ifade sadeleştirilirse,sadeleştirilirse, ssY = [------------------------------]Y = [------------------------------]G elde edilir. G elde edilir. s s

Denk Bütçe ÇarpanıDenk Bütçe ÇarpanıBuna göre köşeli parantez içerisindeki değer Buna göre köşeli parantez içerisindeki değer 1'e eşit olacağı için,1'e eşit olacağı için,

G=G=T olduğu sürece T olduğu sürece Y=Y=G olmaktadır. G olmaktadır.

Köşeli parantez içerisindeki değer çarpan Köşeli parantez içerisindeki değer çarpan etkisini yansıttığına göre denk bütçe çarpanı, etkisini yansıttığına göre denk bütçe çarpanı, olarak elde edilir.olarak elde edilir.

Görüldüğü gibi, kamu harcamalarındaki artış Görüldüğü gibi, kamu harcamalarındaki artış tamamen vergilerle finanse edildiği zaman, tamamen vergilerle finanse edildiği zaman, gelir düzeyi kamu harcamalarındaki artışa eşit gelir düzeyi kamu harcamalarındaki artışa eşit miktarda artmaktadır.miktarda artmaktadır.