milelvenihal c7 s1,umit 2

7/30/2019 MilelveNihal c7 s1,Umit 2

1/35

MLEL VENHALinan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisiISSN: 1304-5482

Cilt/Volume: 7 Say/Number: 1Ocak Nisan / January April 2010


2/35

MLEL VE NHALinan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi

Cilt/Volume 7 Say/Number: 1 Ocak Nisan / January April 2010ISSN: 1304-5482

Bu dergi uluslararas veri indeksi tarafndan taranmaktadr.

Sahibi / Owner

Milel ve Nihal Eitim, Kltr ve Dnce Platformu Derneiadna inasi Gndz

Yaz leri Sorumlusu /Legal RepresentativeYasin Aktay

Editr / Editorinasi Gndz

Editr Yrd. / Co-EditorCengiz Batuk

Hakan Olgun

Yayn Kurulu/ Editorial Board*Alpaslan Akgen, Ayaz Akkoyun, Yasin Aktay, Mahmut Aydn,

Cengiz Batuk, inasi Gndz, brahim Kayan, Hakan Olgun,Necdet Suba, Burhanettin Tatar

Danma Kurulu/Advisory Board*Baki Adam (Prof. Dr., A..); Mohd. Mumtaz Ali (Prof. International Islamic Univ. Malezya);Adnan Aslan (Do. Dr.,29 Mays .); Kemal Ataman (Y. Do. Dr., Uluda .); Mehmet AkifAydn (Prof. Dr., Marmara .); Ylmaz Can (Prof. Dr., O.M..); Ahmet akr (Yrd. Do. Dr.,

O.M..); Mehmet elik (Prof. Dr., Celal Bayar .); Waleck S. Dalpour (Prof. University of Maineat Farmington); smail Engin (Dr., Berlin); Cemalettin Erdemci (Do.Dr. Y.Y..); Tahsin Grgn

(Do. Dr., 29 Mays .) Ahmet G (Prof. Dr., Uluda .); Recep Gn (Y Do. Dr., O.M..);Mevlt Gngr (Prof. Dr., ..); mer Faruk Harman (Prof. Dr., Marmara .); Erica C.D. Hun-

ter (Dr., Cambridge Univ.); Mehmet Katar (Prof. Dr., A..); Mahmut Kaya (Prof. Dr., ..);Sadk Kl (Prof. Dr., Atatrk .); evket Kotan (Y. Do. Dr., ..); lhan Kutluer (Prof. Dr.,Marmara .); George F. McLean (Prof. Catholic Univ., Washington DC); Ahmet Yaar Ocak

(Prof. Dr., Hacettepe .); Jon Oplinger (Prof. University of Maine at Farmington); mer zsoy(Prof. Dr., Frankfurt Univ.); Roselie Helena de Souza Pereira ; (Mestre em Filofia-USP; UNI-

CAMP Brasil); Ekrem Sarkolu (Prof. Dr., S.D..); Hseyin Sarolu (Prof. Dr., ..); Bobby S.Sayyid (Dr. Leeds Univ.); Mustafa Sinanolu (Do. Dr., 29 Mays .); Mahfuz Sylemez (Prof.Dr. ..); Necdet Suba (Yrd. Do. Dr., Gazi .); Blent enay (Do. Dr., Uluda .); smail

Tapnar (Do. Dr. Marmara .); Cafer Sadk Yaran (Prof. Dr., OM); Ali Murat Yel (Do. Dr.,Fatih .); Hseyin Ylmaz (Do. Dr., Y .Y..); Ali hsan Yitik (Prof. Dr., D.E..)

* Soyadna gre alfabetik sra / In alphabetical order

Bask / PublicationLadin Ofset - stanbul, Temmuz 2011

2.Mat. Sit. 3 NB 15 Topkap stanbul / smail Tz 0212 501 24 18Ynetim Yeri / Administration Place

Milel ve Nihal Eitim, Kltr ve Dnce Platformu Dernei Akemsettin Mah. Fevzipaa Cad. Cem Palas Apt. No: 21/5, Tel: (0212)533 97 31 Fatih / stanbul

www.milelvenihal.org / www.dinlertarihi.com e-posta: [email protected]

Milel ve Nihalylda say olarak drt ayda bir yaymlanan uluslararas hakemli bir dergidir.Milel ve Nihalde yaymlanan yazlarn bilimsel ve hukuki sorumluluu yazarlarna aittir. Yaym

dili Trke ve ngilizcedir . Yaymlanan yazlarnbtn yayn haklarMilel ve Nihale ait olup,yayncnn izni olmadan ksmen veya tamamen baslamaz, oaltlamaz ve elektronik ortama

tanamaz.Yazlarn yaymlanp yaymlanmamasndan yayn kurulu sorumludur.


3/35

bu sayda4-6 Editrden

Makaleler

7-31

Hakan OLGUNRowan Williamsn eriat Sylemi Balamnda

Anglikan Kilisesinin Teoloji Krizi

33-59Ali Osman KURTYahudi Aydnlanma Hareketi: Haskala

61-93brahim Hilmi KARSLIKurnda Yahudi Din Adaml-Yahudi Geleneiyle Mukayeseli Bir alma-

95-136

Canan SEYFELOsmanl Devlet Salnamelerinde Hahambalk(1847-1918)

137-161Sleyman TURAN

Yeni Misyon Trendi: Ksa Sreli Misyonerlik

163-185Emir KUU

Gnostik Bilginin Varoluu Yorumu

187-208

Hammet ARSLANDinler Tarihi AratrmalarndaKonulu KarlatrmaYnteminin Kullanlmas:

Geoffrey Parrinderin almalarndan Baz rnekler

209-240

mit HOROZCUTecrb Aratrmalar Inda Dindarlk ve Maneviyat ileRuhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

Kitap Tantm ve Tenkitler241-247

248-250

251-255

256-260

Sevin Aslanova, Kutsal Sinodtan Rus Ortodoks Kilisesine

M. L. West, The Hymns of Zoroaster: A New Translation of theMost Ancient Sacred Texts

Bayram Ali etinkaya, lka Felsefesi Tarihi

Grbz Deniz, nsan Hrriyetinin Metafizik TemelleriMilel ve Nihal Geleneinden

261-271Mderris Muhammed Ali Aynlim ile Din Arasndaki atma


4/35

MLEL

VE NHALinan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi

cilt 7 say 1 Ocak Nisan 2010

Tecrb Aratrmalar IndaDindarlk ve Maneviyat ile

Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

mit HOROZCU*

Atf/: Horozcu, mit (2010). Tecrb Aratrmalar Inda Dindarlk ve

Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki, Milel ve Nihal,7 (1), 209-240.zet: Bu makalede lkemizde ve dnyada yaplm aratrmalar nda din-

darlk ve maneviyatn ruh ve beden sal zerindeki etkilerinin gsteri l-mesi amalanmaktadr. Aratrmalarn byk bir ksm, dindarlk ve sa-lk arasnda pozitif bir ilikinin varln ortaya koyarken, az saydakiaratrma, negatif bir ilikiyi veya ilikisizlii tespit etmektedir. Tmaratrmalar deerlendirildiinde dindarlk ve maneviyatn ruh ve bedensaln olumlu ynde etkiledii anlalmaktadr. Ruh salnn bir e-kilde bedensel salkla ilgili olduu, dindarlk ve maneviyatn beden sal-n ruh sal vastasyla etkiledii grlmektedir.

Anahtar Kelimeler: din, maneviyat, ruh sal, beden sal, tecrb aratr-ma.

Giri

Bilim dnyasnda zellikle son eyrek asrda, dindarlk ve mane-

viyatn insan sal zerinde etkili olduu kanaati yaygnlamak-

ta ve bilimsel dergilerde bu konuya ilikin yaynlanan aratrmala-

* Dr., stanbulniversitesi, lahiyat Fakltesi Din Psikolojisi Anabilim Dal.


5/35

mit HOROZCU

MLEL

VENHALinan kltrmitoloji

210

rn says her geen gn artmaktadr. Maneviyatn, nemli bilimsel

salk platformlarndan olan Society of Behavioral Medicinenin

yllk toplantsnda tartmaya alan 15 konudan biri olmas, bu

konuya olan bilimsel ilginin bir gstergesidir.12005tegerekleti-

rilen bir almada, maneviyat ile yaam kalitesi arasndaki ilikiyi

ele alan 371 yayna ulalmas, 2007de yaplan bir aratrmada ise

dini inan veya davran ile salkla ilgili eitli unsurlar arasnda-

ki ilikiyi ele alan 1200 almadansz edilmesi2 meselenin pop-

laritesini gzler nne sermektedir. Bu makalede konuya ilikin

yaplm almalara ve psikologlar tarafndan ortaya konulandncelere yer verilecek, bunlardan karlabilecek sonular ze-

rinde durulacaktr.

Dindarlk ve maneviyatn salk zerindeki etkileri denild i-

inde iki farkl aratrma sahasndan sz edilebilir. Bunlardan bi-

rincisi salt dindar olmann veya manevi duygulara sahip olmann

salad dolayl salktr. Buna dindarlk ve maneviyatn salk

zerindeki sbjektif etkisi diyoruz. kincisi ise, insanlarn yaratc-

ya kendisi veya bakalarnn sal iin dua etmesi neticesinde

elde edilebilecek ifa veya olumsuz dua (beddua) yaplrsa, ortaya

kabilecek olumsuz salk durumudur. Burada sz konusu olabi-

lecek etkiye ise objektif etki diyoruz. Bu makalede, dindarlk ve

maneviyatn yalnzca sbjektif diye nitelendirdiimiz etkileri ze-

rinde durulacaktr. Objektif etki ise bambaka bir saha olup, ms-

takil aratrmalar gerektirmektedir.3

Dindarlk ve Maneviyat

Dindarlk, dinle ilikili dnce davran ve tutumlar iine alan

geni kapsaml bir konudur. Bak alarna gre dindarlk kavra-

mna farkl anlamlar yklenebilmektedir. Zira mensubu olduu

1 K.S. Masters, Research o the Healing Power of Distant Intercessory Prayer:Disconnect Between Science and Faith Journal of Psychology and Theology,33(10), 2005, s.274.

2 Habib Tiliouine vd., Islamic Religiosity, Subjective Well-being, and HealthMental Health, Religion& Culture, 12(1), 2009, s. 55.

3 Nitekim tarafmzdan yaplan doktora tezi bu konuya hasredilmitir. Bk. mitHorozcu, Din Psikolojisi Asndan Dnyevi stek Dualar, .. Sosyal Bilim-ler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, stanbul, 2010.


6/35

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

MLEL

VE NHALinankltrmitoloji

211

dinin ibadetlerinden hibirini yapmad halde, sadece Tanrya

olan inanc ya da Tanryla arasndaki zel olduunu dnd

bir ba sebebiyle kendisini dindar addedebilen insanlar vardr.

Dier taraftan, dinin emrettiinden ok daha fazla ibadet yapma-

sna ramen, zihninden geirdii kk vesveselerden dolay bile

kendisini Tanrdan uzaklam ya da byk gnah ilemi bir

isyankr kabul edebilecek insanlara da rastlanmaktadr.

Kiisel dindarlklarn younluklar arasnda bir takm farklar

bulunurken, Erich Frommda olduu gibi, 4 herhangi bir dine men-

sup olmayan kimselerin, hatta Tanr tanmaz bir ateistin bile, ma-

nevi duygulara ve mistik eilimlere sahip olmas sz konusudur.

Bu durumda maneviyatn kapsamnn dindarln tesine getii-

ni, manevi olduu halde dini olmayan duygularn var olduunu

sylemek mmkndr. Maneviyatta dindarln aksine, mesela,

nceden belirlenmi davran ve pratikler bulunmayabilir. Dinde

objektif, gzlemlenebilir riteller ve emredilmi davranlar sz

konusuyken maneviyatn bunlar bnyesinde barndrmas zorun-

lu deildir.5

Gerek dindarlk gerekse maneviyatn ruhsal ve bedensel sa-l ayn mekanizma vastasyla etkiledii dncesinden hareket-

le, bu almada her ikisinin etkileri tek bir potada ele alnp deer-

lendirilmektedir. Bu anlamda, sadece slam dini veya bir baka din

deil,dier din ve geleneklerin yan sra, herhangi bir dine dhil

olmayan kimselere ait olabilecek manevi duygu durumlar da bir

arada hesaba katlmaktadr. nk asl olan, kiiye ruhsal adan

iyi olmasn (veya olumsuz unsurlar ieriyorsa kt hale gelmes i-

ni) salayacak motivasyonlar vermektir. Bu noktada tm dinlerin

ve maneviyat salayc oluum ve dncelerin bu tr bir alma

asndan deeri bulunmaktadr.

Dindarlk ve maneviyatn aratrmalara konu olmu ok say-

da unsurundan sz etmek mmkndr. Burada belli bir nem

sras gzetmeksizin bu unsurlardan bazlarn zikredelim.

4 M. Doan Karacokun, Ateist Bir Mistik: Erich Fromm, Ett yay., Samsun, 2006,ss. 151-160.

5 Tiliouine vd., agm., s. 60.


7/35

mit HOROZCU

MLEL


212

Dua ve meditasyon: Tarih boyunca tm dnyada insanlar,

kimi zaman bir istei, kimi zaman bir ikyeti, kimi zaman kr,

kimi zaman pimanlk ve tvbeyi ifade etmek, kimi zaman da yal-

nzca duygularn paylamak iin Tanrya dua etmektedir. Psikolo-

jik adan nemli bir davurum ve rahatlama imkn salayan

dua, ruh ve beden saln etkileyebilecei dnlen temel dini

unsurlardan biri olarak pek ok aratrmaya konu olmakta,6geliti-

rilen dindarlk leklerinin vazgeilmez elerinden birini tekil

etmektedir.7 Bir dua tr olarak kabul edilen meditasyon, eitli

dinlerde manevi ykseliin nemli bir paras durumundadr. Buuygulama kimi zaman da dini bir ibadet eklinin dna kp

sekler bir rahatlama egzersizi olarak karmza kmaktadr. Bilim

adamlar meditasyonun ruh ve beden sal zerindeki etkilerini

ok ynl olarak aratrmaya tabi tutmulardr.8

badethaneye devam: Kiinin psikolojik olarak rahatlamasn

ve sosyallemesi salayan unsurlardan birinin de ibadethanede

cemaat/grup halinde dzenli olarak yaplan ibadetlere devam et-

mek olduu dnlmektedir. Batda, bilhassa kiliseye devam

edenlerle etmeyenlerin ruhsal ve bedensel salklarnn karlat-

rld oksayda aratrma gerekletirilmitir.9

Kutsal Metin Okuma: Kutsal metin okuma, kimi zaman me-

tindeki ifadeleri anlama gayretinin tesinde bir ibadet ekli halini

alabilmektedir. Kuran- Kerimin anlama maksad gdlmeksizin

batan sona okunmas, bazen bunun topluluk halinde yaplmas

sz konusudur. Bu anlamda kutsal metinlerin okunmas, aratr-

malarda dindarln nemli gstergelerinden biri olarak yer a l-

maktadr.10

6 Horozcu, agt., s.159-165.7 Bk.: Steven Eric Krauss (Abbul-lateef Abdullah) vd., The Muslim Religiosity-

Personality Measurement Inventory (MRPI)'s Religiosity Measurement Mo-

del:Towards Filling the Gaps in Religiosity Research on Muslims , PertanikaJ.Soc. Sci. & Hum., 13(2), 2005, ss.131-145.

8 Horozcu, agt., s. 61-64.9 Tiliouine, vd., agm., s. 56.10 Russel H. Williams, An Emprical Investigation in to the Beneficial Effects Long

Distance Intercessory Prayer on Student Retention and Grade Point AverageYaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Spalding University, 2001, s. 95.


8/35


MLEL


213

Dini teslimiyet: Kaygy azaltan, ruh dinginlii salayan bir

unsur olarak deerlendirilen dini teslimiyet, dindarln nemli

gstergelerinden biri konumunda olmas nedeniyle akademik a-

lmalarda yer verilen sorulardan biridir.11

gdml ve d gdml dindarlk: gdml dindarl k-

ta tam bir teslimiyetle dine balanma ve dini ileri dier tm il e-

rin zerinde tutma sz konusu iken, d gdml dindarlkta teh-

like karsnda kiisel gvenlii salamak da dahil, dini olmayan

amalara ulamada dini kullanma ynelimi ve karclk sz konu-

sudur.12Dindarlktaki derece farkna da iaret edebilecek olan bu

kategorizasyonun, dindarln ruh ve beden saln etkilemesi

konusunda anlaml bir deiikliin habercisi olup olmad, ara-

trmaclarn ilgisini eken bir baka husustur.13

Olumlu Tanr imaj: nsanlarn Tanr hakkndaki dnce ve

inanlarnn onlarn duygu durumlarnda farkllklar yaratabilece-

i dncesinden hareketle, olumlu ve olumsuz Tanr imaj, salk

aratrmalarna konu olabilmektedir.14

Ruhsal ve Bedensel Salk

Dindarlk kavramnda olduu gibi, salk kavramnn da belirli bir

grecelilik tadn grebilmekteyiz. Mesela, belirli yalarda be-

lirli tansiyonlar olmas gerekenden yksek ya da alak kabul edi-

lebilirken, baz kimseler iin o tansiyon olduka normal olabilmek-

tedir. Ayn ekilde ruh salnn da standart bir tanmnn yapl-

masnn nnde de baz zorluklar bulunmaktadr. Mesela, dou-

tan iine kapank ve ekingen kimseler, bu durumlarn son derece

normal grp, tedavi olma gereini hibir zaman hissetmezken,

da dnk ve sosyal tipteki bir kimseyi, dnem dnem yaad

ekingenlik ve tedirginlik nbetleri derinden etkileyip rahatsz11 Jennifer L. Jacobson, An Exploratory Study Regarding the Effects of Praying

for Others on Physical and Mental Health in Older Adults, YaynlanmamDoktora tezi, Spalding University.

12 Bernard Spilka vd., A General Attribution Theory for the Psychology ofReligion,Journal for the Psychology of Religion, 24(1), 1985., ss. 11.

13 Gall vd.,A Longitudinal Study on the Role of Spirituality in Response to theDiagnosis and Treatment of Breast Cancer,J Behave Medicine, 32, 2009, s. 176.

14 Jacobson, agt., s.19.


9/35

mit HOROZCU

MLEL


214

edebilmektedir. nceki iin sradan olan bu durum, sonraki iin

sosyal fobidir ve derhal tedavi edilmelidir. Bir anlamda, belli bir

dereceye kadar, hastalklar kii veya yaknlar ikayeti oluncaya

kadar hastalk olarak kabul edilmemektedir. almamzda din-

darlk ve maneviyatn sbjektif etkileri ele alndndan, kiinin

ruhsal ya da bedensel ikayetlerinin dini veya manevi unsurlarla

giderilip giderilmediinin karar, tamamen insanlarn kendi znel

deerlendirmeleri gz nnde bulundurularak verilmektedir.

Dindarlk ve maneviyatn etkileri, ruh sal zerinde oldu-

u gibi beden sal zerinde de aratrlmaktadr. Beden salaratrmalar kapsamna, kalp ve damar sistemi hastalklar, her tr

kanser, romatoid artirit, alkol kullanm bozukluu, eitli ar ve

aclar gibi pek ok bedensel (bir ksmnn psikolojik ynleri de

bulunmakta) rahatszlk dahil olmaktadr. Ruh sal noktasnda

ise, dindarln etkileri belli bal alardan ele alnmaktadr. Bun-

lardan bazlarn yine nem sras gzetmeksizin zikredelim.

Mutluluk ve mutsuzluk: Dinin bireysel etkisi balamnda ele

alnan konulardan biri, kiinin kendini genel olarak mutlu hissedip

hissetmediidir.15

William James de ruhsal olarak iyi olma konu-sunda temel ayrm noktalarndan birinin, kiinin kendisini mutlu

hissedip hissetmemesi olduunu belirtmektedir.16Hayatn bir an-

lamnn bulunduu duygusuna sahip olmak, genel olarak mutlu

olmak; hayattan, benimsenen dinden memnun olmak, ruh sal-

nn iyi durumda olduunun belirtilerinden kabul edilmektedir. 17

15 A. Yapc ve H. Kayklk, Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg veKayg ile ilikisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Dergisi, 3 (9),s. 178.

16 W. James, The Varieties of Religious Experience, Collins, 1960, s. 163.

17 G.T. Reker gerek tek bana yapt gerekse arkadalaryla birlikte 1987 -1997yllar arasnda hayatn anlamnn kiinin gerek psikolojik gerekse fizyolojikdurumuna etkilerine dair gerekletirdii almalarda, hayatnda bir anlamnbulunduu duygusuna sahip olmann kiinin psikolojik ve fizyolojikdurumunu da etkilediini belirtmitir: Martha Gene Meraviglia, The MediatingEffects of Meaning in Life and Prayer on the Physical and Psychological

Responces of People Experiencing Lung Cancer, Yaynlanmam Doktora tezi,Texas University, 2001, ss. 49-50. Baka bir ifadeyle, kiinin hayatn belli biranlamnn olduuna dair kanaati glendike maruz kald stres katsays daazalmaktadr.


10/35


MLEL


215

Depresyon: Tm ruh hastalklar ierisinde en youn olarak

ikyet edilenlerinden biri olan depresyon, toplumda olduka

yaygn durumdadr.18Moral ve motivasyonla dorudan ilgisi bu-

lunan depresyon, dindarlk ve maneviyatla ilikisi en fazla aratr-

lan konularn banda gelmektedir.

Sosyalleme-zolasyon: Ruh salnn kaybedildiine iaret

eden temel gstergelerinden biri de kiinin toplumsal yaamdan

ekilerek izole olmasdr.19 Baka bir adan deerlendirildiinde

izole olmak ruh hastallarna kap aralayabilmektedir. Buna paralel

olarak sosyalleme de koruyucu zelliinin yan sra tedavi yn-

temleri arasnda yer almaktadr. Dini faaliyetlerin bir getirisi ola-

rak da deerlendirilebilecekolan sosyalleme ile dindarlk ve ma-

neviyat arasndaki ba da eitli aratrmalara konu olmutur. 20

Stres ve Stres Ynetimi: Pek ok ruhsal ve bedensel hastaln

nedeni olabilen stresle mcadelede dini inan, duygu ve davran-

larn rol bulunduu bilinmektedir.

ntihar: Ruhsal rahatszlklar srasnda yaanabilecek en

olumsuz ve en korkulan durumlardan biri, hastaln dayanlmaz

boyutlara ulaarak, akln devre d kalmasyla hastann intiharetmesidir. Hayatn getirdii bir takm zorluklar kimi zaman ruhsal

adan salkl insanlar bile intihara srklemektedir. Dindarlk

ve maneviyatn intiharla bir ekilde iliki ierisinde olup olmad

bilim adamlarnca aratrlmaktadr.21

lm Kaygs: lm, insanlar asndan nemli stres kaynak-

larndan bir tanesi durumundadr. Dinlerin de mensuplarna ver-

18 Nee Kocabaolu vd., Anksiyete ve Depresyonun ok Ynl likisi, Yeni

Semposium, 42 (4), 2004, s. 170.19 slamdaki itikafveya baz sufilerin 40 gnlne yaptklar halvet uygulama-

lar gibi, belirli sreler iin, isteyerek, bilinli ve kontroll bir ekilde bir yerekapanarak ibadet etme ile ruhsal rahatszlk neticesinde insanlardan kontrol d- bir ekilde uzaklama arasnda fark bulunmaktadr. Birincisi ruhsal rahatsz-lk deil bilinli bir tercihtir.

20 Bk.: Gall vd. agm., s.175.21 April Minatrea Lok, The Effects of Intercessory Prayer on the Psychological

Well-Being of College Students, Yaynlanmam Doktora Tezi, KansasUniversity, 2001, s. 2-3.


11/35

mit HOROZCU

MLEL


216

dii mesajlar arasnda lmle ilgili olanlarnn miktar olduka

fazladr. Dinlerin lme ykledikleri anlamn lm kaygsn art-

rp artrmad yahut azaltp azaltmad din psikolojisi aratrma-

larnn temel konularndan bir tanesidir.22

Anksiyete: Depresyona olduka yakn kabul edilen, kimi za-

man da depresyonla kartrlan ve en az depresyon kadar yaygn

olan anksiyetede, temelde kiinin kendisinin veya yaknlarnn

yaant ve geleceklerine ilikin kayglarnhkimiyeti sz konusu-

dur.23Bu rahatszlk, dindarlkla etkileimi en fazla aratrlan ko-

nulardan bir tanesi durumundadr.24

Dindarlk /Maneviyat- Salk likisi

Dindarlkla salk arasndaki ilikiyi gstermenin en kestirme yol-

larndan biri, konu hakknda deneysel aratrmalar ve anketler

yapmaktr. Nitekim lkemizde ve dnyada bu konu zerine ok

sayda bilimsel aratrma yaplmtr. lkemizdeki aratrmalar

anket ve mlakatlarla gerekletirilirken, Batda anket ve mlakat-

larn yan sra deney almalaryla da konuya k tutulmutur.

Ruhsal ve bedensel sal etkileyen dini ve manevi unsurlar

zerine yaplan aratrmalardan bazlar, dindarlk ve maneviyat

ile ruhsal ve bedensel salk arasnda olumlu bir iliki tespit et-

memitir. Az saydaki bu aratrmalardan daha sonra bahsedile-

cektir. Ancak ncelikle ok saydaki, dindarlkla salk arasnda

olumlu iliki tespit eden aratrmalar ve bunlarn sonularn orta-

ya koymak istiyoruz.

Ruh Sal Aratrmalar

2007 ylnda G. J. Morris ve T. McAdie tarafndan yaplan alma-

da Hristiyanlar, Mslmanlar ve herhangi bir dine mensup olma-

yanlar karlatrld. Basknlk, scaklk, hogr, yaam enerjisi

tama ve duyarllktan oluan, kiilie ait be faktr asndan

22 Bk: Murat Yldz, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmzniversite rencileri,Journal of Religious Culture, nr. 43b, 2001.

23 Kocabaolu vd., agm., ss. 168-17524 Bk: Catherine Elizabeth Kurek Wiegand, The Effects of Prayer on Anxiety and

Performance, Yaynlanmam Doktora Tezi, Purdue University, 2004., s. 25.


12/35


MLEL


217

yaplan karlatrmada, bu faktrlerin hibirinde sz edilen

grup arasnda herhangi bir fark gzlemlenmedi. Aratrlan bir

dier husus ise, genel olarak iyi durumda olma idi. Mslman ve

Hristiyanlar genel olarak kendini iyi hissetme konusunda herhan-

gi bir dine mensup olmayanlara oranla olduka yksek bir sonu

elde ettiler. 25Bu veri, herhangi bir dine mensup olanlarn, kendile-

rini kaygya sevkedebilecek konularda dinlerinden moral destei

aldnn bir iareti olarak kabul edilebilir.

Pargament, insanlarn karlatklar problemlerle baa kma-

larnda din ve maneviyatn nemli bir yeri bulunduunu dnr.Ancak, ona gre din ve maneviyatn sorunlarla baa kabilmeye

olan katksnn miktarn belirleyen husus, o kiinin genel olarak

problemleri karlama emasnda dinin ne kadar bir yer kaplad,

kiide ne kadar bir derinlie sahip olduudur.26 Nitekim

Pargamentin dncesine paralel bir ekilde, Fehring ve arkada-

lar (1997), yal kanser hastalarnda i gdmsel dindarlkla daha

yksek iyimserlik ve daha dk sknt arasnda pozitif bir iliki

tespit etmilerdir.27

Poloma ve Pendleton, 1990da Kuzey Amerika ve Avrupadagerekletirdikleri almada dindar kimselerin dindar olmayanla-

ra oranla daha yksek bir mutluluk ve yaam memnuniyeti sevi-

yesine sahip olduklarn tespit etmilerdir. Donovan ve Halpern

(2002), Helliwell ve Putnam (2005) da dini inanlara sahip kimsele-

rin, kendisini ateist olarak ifade edenlerden daha yksek bir yaam

memnuniyetine sahip olduklarn saptamlardr.28 Yine Poloma ve

25 G.J. Morris & T. McAdie, Are Personality, Wellbeing and Death AnxietyRelated to Religious Affiliation?, Mental Health Religion &Culture, 12(2), 2009,s. 115.

26 Gall vd., agm., s. 174.27 R. J.Fehring, J. F.Miller & C. Shaw, Spiritual Well -being, Religiosity, Hope,

Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping with Cancer,Oncology Nursing Forum, 1997, 4(24), ss. 661-67; Aie iftinin 20 kanser hastaszerinde yapt almada, hastalarn hastalkla mcadele en fazla bavurduk-lar merciin din olduu tespit edilmitir. Bu bulgu, Fehring ve arkadalarnnalmasn anlamada yardmc olabilir. Bk: Aie ifti, Hastalklarla Baakmada Dinin Rol, Kanser rnei, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi,Marmara niversitesi, stanbul 2007.

28 Tiliouine vd., agm. 56.


13/35

mit HOROZCU

MLEL


218

Pendletonun 1991de telefonla rastgele aradklar 560 yetikinle

rportaj yaparak gerekletirdikleri alma, meditasyon bata

olmak zere eitli dua uygulamalarnn29 genel hayat memnuni-

yeti, varolusal iyilik, mutluluk ve sahip olunan dinden memnuni-

yet zerinde olumlu etkisi olduunu ortaya koymaktadr. 30

Koenigin 1997deki almasna gre yine dindarlar dindar olma-

yanlara gre daha fazla hayat memnuniyetine, ayn aratrmacnn

1999daki almasna gre ise daha az depresif bir yaam tablosu-

na sahiptir.31 G. Christopher Ellison, 1991de yapt aratrmada

dini inanlara sahip kimselerde, daha yksek yaam memnuniyeti,mutluluk ve hayat etkileyecek travmatik hadiselerin olumsuz

sonularndan daha az etkilenme gzlemlemilerdir.32eitli ara-

trmaclar gelimi lkelerde yaptklar almalar sonucunda din-

dar insanlarn ve dindar toplumlarn dindar olmayan insan ve

toplumlara gre daha fazla hayat memnuniyeti ve iyi hale sahip

olduklarn ortaya koymulardr. Detayna inilecek olursa,

Donovan ve Halpern (2002), Ellison ve Levin (1998),33 Helliwell ve

Putnam (2005) kiliseye devam etmenin yaam memnuniyetini ar-

trdn tespit etmilerdir. 34

A. Loka gre, yaplan aratrmalar dua eden kimselerin sklk-

la hayatlarnda tatmin, anlam ve amallk duygusunu tecrbe et-

29 Dua trleri konusunda ayrntl bilgi iin bk: Horozcu, agt., s. 31-64.30 F. C.Collinns, The Use of Prayer and the Self-Reported Anxiety and

Depression of Retired Adults, Yaynlanmam Doktora Tezi, WaldenUniversity, 2003, ss. 50-53.

31 Harold G. Koenig, Religion and Psychiatric Norology and Treatment,Psychiatry and Religion: The Convergence of Mind and Spirituality, edt: James, K.

Boehnlein, ss. 169-183.32 C. Ellison, Religious Involvement and Subjective Well-being,Journal of Health

and Social Behaviour, 32, 1991, ss.. 80-99.33 C. G. Ellison, J.S. Levin, The Religion -Health Connection: Evidence, Theory,

and Future Directions, Health Education & Behavior, 25(6), 1998 (December), ss.700-720

34 Tiliouine vd., agm., s. 56.; lkemizde dindarln ruh ve beden sal zerinde-ki etkilerine dair yaplan aratrmalardan biri Asiye Acaboa tarafndan 2007yaplan almadr. Acaboa, Kuran kursu rencileri zerinde yapt al-mada dinin insanlarn mutluluunu olumlu ynde etkilediini tespit etmitir.Asiye Acaboa, Din-Mutluluk likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans tezi,Kahramanmara St mam niversitesi, Kahramanmara, 2007.


14/35


MLEL


219

tiklerini ortaya koymaktadr.35 F.M. Woodmansee, dua ile ruh sa-

l arasndaki ilikiyi aratrmak zere yapt almasnda Levin

bata olmak zere, bu alann nde gelen aratrmaclarnn al-

malarn deerlendirerek u sonulara ulamaktadr: (i) Dini inan

ve uygulamalar kiide gvenli bir kimlik duygusu meydana get i-

rir, anksiyete orann drr ve stres altndayken gerekli olan

esneklii artrr. (ii) Dini inan, lm de dhil hayatn eitli prob-

lemleri karsnda kiinin daha mantkl deerlendirmelerde bu-

lunmasn salayacak ama ve anlam duygusunu kazandrr. (iii)

Dini inan ve riteller iyimserlik, inanma ve arnma gibi olumluhislerin ortaya kmasna vesile olur. (iv) nan mensuplarnn

tekil ettii bir gruba olan ballk; kiide ait olma, gven duyma,

ihtiya zamannda sosyal destek bulma rahatlnn yan sra ba-

kalarna yardm etme imkn salar. (v) Dua, ritel ve ibadet gibi

uygulamalar kiiye Yce Gle birlikte olma hissi verir, bu da ona

bir i gr ve huzur hissi kazandrabilir. (vi) Pek ok inan, dzen-

li yaam biimi, alkanlk ve sorumluluk bilinci salar.36

Jacopson, 2002 ylnda, bakas iin yaplan duann, duay ya-

pann ruhsal ve bedensel sal zerindeki etkisini aratrd. 110

duac ve kolejin birinci snfnda okuyan 502 rencinin dhil o l-

duu almada, duaclar katlmc rencilerin yarsna alt ay

boyunca dua ettiler. Duaclarn daha derinden ve hissederek dua

etmeleri iin eitli nlemler alnd. Aratrma sonunda u bulgula-

ra ulald: (i) Dua edenlerin tamamnn zihinsel salklarnn yan

sra hayatlarna dair bir anlam ve amallk duygusunda iyileme

ynnde bir deiiklik sz konusu oldu. (ii) Deiiklikler yallar-

da genlerden daha fazla gerekleti. (iii) Hayata dair anlam ve

amallk duygusunun, duayla ruh sal arasnda bir vasta o l-

duu saptand.37

35 Lok, agt., s. 7.36 F. M. Woodmansee, Mental Health and Prayer: an Investigation of Prayer,

Temprament and the Effects of Prayer on Stress When Individuals Pray for

Others, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding University, Kentucky, 2000, ss.53-55.

37 Jacobson, agt.s. 79-81.


15/35

mit HOROZCU

MLEL


220

Schutz, 1979da duann zgven zerindeki tesirini aratrd

ift kr yntemli almasnda, duann z gven zerinde nemli

derecede olumlu etkisi olduunu tespit etti.38D. G. Richards szl

dua psikolojisi zerine 1990da yapt almada, yaanan dua

tecrbesinin younluunun (arpclnn) artmasyla hayatn

anlamna ilikin duygunun kuvvetlenmesi arasndaki pozitif ili-

kiyi saptamtr.39

Shuail ve Chaudhrynin (2004) Pakistanda yaklak 1000

Mslman zerinde yapt aratrmada, dindarlkla kiinin ken-

dini iyi hissetmesi arasnda pozitif bir ilikinin bulunduu ortayakondu. Cezayirde Abdulhalik ve Naceurun (2007) 244 kolej -

rencisi zerinde yaptklar aratrmada, dindarln fiziksel ve

ruhsal salkla, mutlulukla, yaam memnuniyetiyle ve iyimserlikle

gl bir ekilde pozitif; ktmserlik ve anksiyeteyle ise negatif

ilikili olduu saptand. Townsend ve arkadalar (2002) ise ok

daha ilgi ekici bir bulguya ulatlar. Onlara gre slami temelli

psikoterapi, sradan psikoterapiye oranla anksiyete ve depresyon-

dan ok daha hzl bir iyiletirme gcne sahiptir.40

M. Murphy ve S. Donovan, 1997de meditasyonun ruhsal vebedensel etkilerine dair yaptklar almada, 1931-1996 yllar ara-

snda gerekletirilenaratrmalar deerlendirdiler. Yaptklar bu

almada meditasyon ve benzeri rahatlama srelerini ieren uy-

gulamalarn akut ve kronik anksiyetelere engel olduunu saptad-

lar. Bu almada, ayrca, maneviyat eitimi alan kimselerin, alma-

yanlara gre dier insanlara kar daha fazla empati kurduklarn,

dier insanlarn meseleleriyle daha fazla ilgilendiklerini ortaya

koydular. 41

38 J.A.W. Day, A Developmental Study of the Effecst of Intercessory Prayer onFamily Relationships, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding University,Kentucky 2002, s. 7.

39 D. G. Richards, The Phenomenology and Psychological Correlates of VerbalPrayer.Journal of Psychology and Theology, 19, 1991, ss. 354-363.

40 Tiliouine vd., agm., s. 57.41 Judith T. Kuiper, The Experience of Practicing Centering Prayer: A Heuristic

Inquiry, Cincinaty niversitesi, Yaynlanmam Doktora Tezi, 2004, s. 21-22.


16/35


MLEL


221

Aratrmalar, kiliseye devam etmenin kiinin sosyal izolas-

yondan kp sosyallemesini, dolaysyla daha fazla sosyal destek

almasn salamaktadr. Bu anlamda Strawbridge ve arkadalar-

nn almas da (2001) dikkat ekicidir. Buna gre, haftalk olarak

ayinlere devam edenlerde ok daha fazla bir sosyalleme ve zaman

iinde gerekleen evlilikler de dhil, bireyler aras iliki miktarn-

da art sz konusu olmaktadr. Bu husus bilhassa kadnlar iin

olduka nemli bulunmutur. Bu aratrmann dikkat ekici bir

baka bulgusu da haftalk ayinlere devam edenlerde daha az dep-

resyon grlmesidir. 42engl, 2007de dindarlkla ruh sal ara-sndaki iliki zerine yapt aratrmada insanlarn dindarlk bo-

yutlarndan bilgi-ibadet ve tecrbe-etki boyutlarndaki artn

anksiyete oranlarnda azalma saladn, te yandan yine bilgi-

ibadet ynnn ve sosyal ynnn kiideki dmanca tavrlar

azalttn tespit etmitir.43 Yine, 2008de Gven tarafndan stan-

bulda 305 yetikin zerinde yaplan aratrmada znel dindarlk

algs ile depresyon dzeyleri arasnda anlaml negatif bir tespit

edilmitir. Buna gre znel dindarlk algs arttka depresyon

dzeyleri dmektedir.44

C. Chu ve H. E. Kleinin 1985te yaptklar almaya gre, i-

zofreni hastalna yakalanm kiilerin iyiletikten sonra tekrar

hastalanp hastaneye kaldrlmalar konusunda, kiliseye devam

edenler etmeyenlerden daha dk bir sonu ortaya koymular-

dr.45 R.L. Prospt ve arkadalar, 1992 ylnda yaptklar aratrma-

da, klinie bavuran depresyon hastalarndan tedavilerinde dini

ierik kullanlanlarda kullanlmayanlara oranla dahabaarl olun-

duunu tespit etmilerdir.46 D. A. Matthews ve arkadalarnn

42 Gall vd., agm., s.175.

43 engl, agt., 148.44 Hlya Gven, Depresyon ve Dindarlk likisi, Marmara niversitesi, Sosyal

Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2008, s. 123.45 C.Chu, H. E. Klein, Psychosocial and Environmental Variable in Outcome of

Black Schizophrenics,Journal of the National Medical Association, 77(10), 1985 ss.790-796.

46 L. Rebecca Propst et al., Comparative Efficacy of Rel igious and NonreligiousCognitive-Behavioral Therapy for the Treatment of Clinical Depression in

Religious Individuals, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(1),1992,ss. 94-103.


17/35

mit HOROZCU

MLEL


222

1998de, dini teslimiyetin ruh sal zerindeki etkilerine dair

yaptklar almada, bu konuda yaplm emprik aratrmalar

deerlendiler. Onlarn vardklar sonulara gre, dini teslimiyetin

ruh sal zerinde olumlu etkisi bulunmaktadr. 47 Mc. Koenig ve

Larsonun, Larson ve Larsonun, Smith ve arkadalarnn 2003te

yaptklar almalar ise dindarlk ve maneviyatn depresyon,

uyuturucu kullanm ve intiharn da iinde bulunduu ruh sal-

n ilgilendiren olumsuz durumlarn meydana gelme orann azal-

tc, hayat memnuniyetini ise artrc etkisinin olduunu gsterdi. 48

James ve Wells 2003te yaptklar aratrmayla duann kiinin

gnlk yaam olaylar karsnda salkl deerlendirmeler yap-

masn ve dncelerine eki dzen vermesini saladn tespit

etmilerdir. Onlar ayrca, dini uygulamalarn bilhassa stresli du-

rumlarda kiinin kendini daha iyi kontrol etmesini saladn

saptamlardr.49

Cooper, 2003te 50 psikoloji rencisi zerinde yapt deney-

le, maneviyat, dua ve meditasyonun stres ve zorluklarla mcade-

ledeki roln aratrd. Neticede bu tr manevi unsurlarn stresle

mcadelede nemli bir kiisel kaynak olabileceini tespit etti.50

Astin ise, yine 1997de yapt benzer bir almada, 28 kiiden

rastgele belirledii 14ne 8 hafta boyunca meditasyon yaptrd.

Geri kalan sekiz kii ise kontrol grubuna konuldu. Sz konusu 14

kiiden 12 tanesi sekiz haftalk srecin sonuna kadar meditasyon-

larndzenli olarak yapt. Deney sonrasndaki testte, meditasyon

yapanlar, yapmayanlara oranla ok daha az stres belirtisi,

anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, somatizasyon,

47 D. A. Matthews et al., Religious Commitment and Health Status: A Review ofthe Research and Implications for Family Medicine,Archives of Family Medicine,7, 1998, ss.118-124.

48 Jacobson, agt., s. 22-23.49 Marilyn Baetz, John Toews, Clinical Imlications of Research on Religion,

Spirituality, and Mental Health, Can J Psychiatry,; 54 (5), 2009, s. 294 .50 A.E. Cooper, An Investigation of the Relationships Among Spirituality, Prayer

and Meditation, And Aspects of Stress and Coping, Yaynlanmam DoktoraTezi, Wright Institude Graduate School of Psychology, 2003, s. 21.


18/35


MLEL


223

duygusallk, psikotiklik ve paranoid dncelilik belirtisi gster-

mitir.51

Dua konusunda nemli referans almalardan birine imza

atan S. OLaoire, 1997 duann anksiyete, depresyon ve karakter

zerindeki etkisine dair yapt aratrmada, dua eden kimselerin

olumlu skorlar elde ettiklerini, duayla geirilen zaman ne kadar

uzunsa, elde edilen faydann da o kadar ok olduunu saptad.52

F. C. Collinns, 2003 ylnda duann emekli olmu yallardaki

anksiyete bozukluu ve depresyon ile ilikisine dair bir almagerekletirdi. 295 yal emekli zerinde yapt almayla, duann

insanlarn ruh saln olumlu bir ekilde etkilediini tespit etti.

Derin dnme duas dndaki dua trlerinin (istek, samimi hitap,

trensel) de anksiyete ve depresyonun azalmasnda nemli bir

faktr olduu ise, aratrmann kayda deer bir dier bulgusu idi.53

Dua etmenin ve dual bir yaama sahip olmann ruh hastalklarnn

iyilemesinde nemli bir rol bulunmaktadr. 1957de Parkerve St.

Johns54 ve 1986da Griffith ve arkadalar tarafndan yaplan a-

lmalar, duann psikiyatrik rahatszlklarn azalmasnda olumlu

bir etkiye sahip olduunu gstermektedir.55

Schwarts ve arkadalar 2003 ylnda toplam 2016 Presbiteryen

Hristiyan zerinde yaptklar almada, bakalarna yardm etme

davrannn yardm almayla kyaslandnda akl saln daha

olumlu etkilediini saptamlardr. Musick ve arkadalar da

2003te yaptklar aratrmada benzer fayday gnll faaliyetlerin

meydana getirdiini, McCullough ve arkadalar 2004te krn

nevrotiklii azalttn tespit ettiler.56

51 Kuiper, agt., s. 21-22.

52 Sean OLaoire, An Experimental Study of the Effects of Intercessory Prayer at-a Distance on Self Esteem, Anxiety and Depression, Yaynlanmam DoktoraTezi, Institude of Transpersonal Psycholoy, California, 1993.

53 Collinns, agt., Collinnsin trensel duaya ilikin bulgularnn Poloma vePendletonunkilerden farkl olduu dikkat ekmektedir.

54 W. R. Parker, E. Dare, Prayer Can Change Your Life, Englewood Cliffs, Pretice

Hall inc., 1957.55 Griffith vd., Psychological Benefits of Spiritual Baptist "Mourning," II: An

Empirical Assessment,American Journal of Psychiatry 143, 1986, ss. 226-229.56 Baetz, Toews, agm., ss. 295-296.


19/35

mit HOROZCU

MLEL


224

V. B. Carson ve K. Hussun 1979da duann ve kutsal metin

okumann izofrenlerin tedavi ve eitimleri zerindeki etkilerini

bulmaya ynelik yaptklar almada, daha nce tedavi grmemi

20 Hristiyan izofren ve bunlara dua edip kutsal metin okuyan 20

salk rencisinden oluan bir ekip kullanld. Deney grubundaki

10 renci, on hafta boyunca 10 izofrenle ilgilendi. Her oturum

duabalayp duayla bitti. Dualar ve okunan kutsal metin blmle-

ri daha ok Tanrnn sevgisi ve bireylerin Tanrnn gzndeki de-

erine ilikin idi. rencilerden her oturumun sonunda hastalarn

tercih ettikleri bir konuda tartmalar istendi. Kontrol grubundaki10 renci ise yine on hafta boyunca 10 izofrene ierisinde dua ya

da kutsal metin okumalarnn bulunmad normal tedavi uygula-

d. Sonuta deney grubundaki hastalar fke ve saldrganlk ifade-

leri sergilemede olumlu gelimelerin yan sra, hayatlarnn deie-

cei konusunda umutlu hale geldiler ve somatik ikyetlerinde

azalma grld. Bu aratrmada elde edilen ilgi ekici verilerden

biri de, dua grubundaki rencilerde de nemli deiikliklerin

grlmesiydi. Mesela, bakalarnn sorunlarna kar daha hassas

hale geldiler.57

Azhar ve Varma (1994) tarafndan yrtlen klinik almada,

ciddi kayp yaam dindar 30 Malezyalda dini terapinin etkileri

incelendi. Deneklerin tamam ksa, sekler psikoterapi ve anti -

depresan tedavisi ald. Ancak alma grubundaki 15 denek buna

ilaveten konuyla ilgili dini meselelerin tartld ek bir psikotera-

piden geirildi. Alt ayn sonunda alma grubundaki denekler

kontrol grubuna nazaran anlaml ekilde daha fazla iyileme kay-

detti. Aratrmaclar, kayp yaayan ve yas srecinde olan yksek

dindarlk seviyesine sahip hastalarn, sekler tedavi programlarna

din psikoterapi eklendiinde daha abuk iyiletikleri sonucuna

vardlar. Ayn aratrmaclar Mslman hastalar zerinde yaptk-

lar almalarda da benzer sonulara ulatlar. 58

Alvardo ve arkadalar (1995), Martin ve Wrihtsman (1965)

ise, gl dini duygularn lm korkusunu azalttn tespit etmi-

57 Williams, agt., s. 95; ayrca bk: Dein, Littlewood, agm.,s. 41.58 engl, agt., s. 95.


20/35


MLEL


225

lerdir. Richman (1980) Katolik Karizmatikler, Hristiyan

Scientistler ve Bahaler arasnda yapt kyaslamada en yksek

lm kaygsna Katolik Karizmatiklerin sahip olduunu, en az

kaygnn ise Bahalere ait olduunu tespit etmitir.59 Bu bulgu da

farkl dinlerin ortaya koyduklar inan esaslar ve uygulamalarn

birbirinden farkl olabileceini, bunun da insanlarn ruhsal ve be-

densel salklarn etkileyebileceini gstermektedir.

Bergin, 1983te yapt meta-analiz almasnda, 1980lerde

yaplan almalar gzden geirmi, sz konusu almalardan

%23nn, dinin ruh salyla ortalamann altnda ilikili,%47sinin ise ortalamann zerinde ilikili olduunu, %30unun da

bir iliki olmadn ortaya kardn tespit etmitir.601989 yln-

da genel olarak dinin ruh sal zerindeki etkisini aratran E.M.

Crawford ve arkadalar, insanlarn ruh salklar zerinde dinin

olumsuz herhangi bir etkisinin olmayp, aksine olumlu etkilerinin

bulunduunu belirttiler.61

b- Beden Sal Aratrmalar

Ruh salyla beden sal arasnda bir ilikinin bulunduunun

ortaya konulmas, dindarln beden sal zerindeki etkileriniaklama konusunda nem arz etmektedir. nk dindarln

sal olumlu ya da olumsuz etkilemesinin kesin artlarndan biri,

ruhsal durumun bedensel durumu etkileyebilmesidir. Zira dinin

etkileri ancak psikolojik etki vastasyla ortaya kmaktadr.

Ruh salyla beden sal i ie girmi, karlkl olarak

birbirini etkileyen durumlardr. Ruhsal problemler bedensel prob-

lemleri beraberinde getirebildii gibi, bedensel problemler de ruh-

sal sorunlara yol aabilmektedir. zellikle insanlarn merkezi sinir

sistemindeki pek ok karmak alt sistem ve bunlarn vcuttakisalg sistemleri gibi dier alt sistemlerle olan etkileimi, kiinin ruh

saln derinden etkileyebilmektedir. Mesela, bir kortizol salgs-

59 G.J. Morris ve T. McAdie, Are Personality, Wellbeing and Death Anxiety Rela-

ted to Religious Affiliation?,Mental Health Religion &Culture, 12(2), 2009, s.115.60 engl, agt., s. 85.61 Williams, agt., s. 85.


21/35

mit HOROZCU

MLEL


226

nn depresyonla dorudan ilikisi tespit edilmitir. Yine hipofiz

bezlerinin ileyii depresyon ve anksiyete bozukluunun meydana

gelmesiyle yakndan ilikili olabilmektedir. te yandan, sosyal

nedenlere dayal olarak yaanabilecek ruhsal problemlerin bir ta-

km, mide sorunlar, kalp hastal, tansiyon, ba ars, barsak

ilev bozukluklar, cinsel problemler gibi pek ok bedensel rahat-

szla zemin hazrladbilinmektedir. Yine, an hastal ola-

rak nitelendirilen stresin hipokampal alanlar bata olmak zere,

beyinde nronal hasara sebep olduu deneysel kantlarla gsteril-

mitir. te yandan mzik dinlemek gibi rahatlatc eylemlerinpsikolojik saln yan sra beden saln da olumlu yn de etki-

ledii bilinmektedir. Yaplan aratrmalar, mesela mzik dinlettir-

menin cerrahi uygulamalarda, doumda, gebelikte, postoperatif

srete, ary azaltmada, yal bireylerde insomniada, kansere

bal olmayan kronik arnn azaltlmasnda etkili bir yntem ol-

duunu ortaya koymaktadr. zetle, bilhassa son yirmi ylda ya-

plan aratrmalar pozitif fiil ve duygularn sal olumlu ynde

etkilediini kesin olarak gstermektedir.

Dindarlk ve maneviyatn da insana, meydana getirdii bu

pozitif duygular vastasyla etki ettii anlalmaktadr. Nitekim

Gall ve Cornblattn (2002) yapt aratrma, meme kanserine ya-

kaland halde hayatta kalabilen baz kimselerin duygusal stresle-

rini azaltmada pozitif Tanr gibi manevi inanlarn kullandklarn

ortaya koymutur. Bu hastalkla ilgili olarak Feher ve Maly de

(1999) benzer sonulara ulamtr. Ai ve arkadalar da (1998),

kalp ameliyat olan kimselerin ameliyattan itibaren bir yla kadarki

srelerinde skntlarn atlatmada duann etkili olduunu sapta-

mlardr.62

L. C. Anwanyu, 1998de yapt, meditasyonun psikoterapiasndan yararllklarn aratrd tez almasnda, meditasyo-

nun stresle ilikili olan gerilim ve/veya anksiyete durumlar, yk-

sek tansiyon ve hipertansiyon, ar, ila kullanm zorunluluu gibi

62 Bkz. Gall vd., agm., s.175.


22/35


MLEL


227

eitli bedensel problemlerin tedavisinde ak ve net bir ekilde

etkili olduunu tespit etti.63

Affediciliin ise, hipertansiyona, kronik arlara, bir takm za-

rarl alkanlklara iyi geldii bulgusuna yaplan eitli aratrma-

larla ulalmtr. te yandan Vitvliet ve arkadalar ise kaslarda,

deride, kalp atlarnda elektromyelogram lmlerinde kindarl-

n yani affedici olmamann ruh ve beden saln olumsuz etki-

lediini tespit etmilerdir. Kiecolt-Glaser ve arkadalar da 2005te

kindarln vcudun byme de dhil evreye uyum salamasn

etkileyen hormonlarn ilevlerini bozduunu ortaya kardlar.

J.K. Zinn ve arkadalar, 1985te meditasyonun kronik arlar

zerindeki etkilerini aratrdlar. 90 kronik ar hastasna haftada

alt gn, gnde 45 dakika olmak zere toplam 10 hafta meditasyon

yaptrdlar. Bununla ilgili olarak haftada iki saat de ders verildi. Bu

hastalarn, mevcut arlarnn miktarnda, olumsuz beden grn-

tlerinde, ar dolaysyla ortaya kan hareket kstllklarnda,

huylarndaki bozukluklarda, anksiyete ve depresyon gibi psikolo-

jik rahatszlk semptomlarnda belirgin bir azalma ortaya kt.

Buna ek olarak, program ncesinde ila kullanan 39 hastann17sinin (%44) ila kullanmn azaltt, 11inin (%28i) ise ila

kullanmn tamamen sonlandrd gzlemlenmitir.64 D. A.

Throll, 1981de yapt almada, transandantal meditasyon ve

rahatlama egzersizlerinin ttn, alkol, ar kesici ve uyku ilac

kullanmnda azalma saladn saptad.65 Bu iki aratrma bir

lde ruh salyla beden sal arasndaki ilikinin varln

gstermeleri bakmndan nemlidir.

Levin ve Schiller (1987), McIntosh ve Apilka (1990), Williams

ve Sternthal 2007de dindar bir yaant srenlerin fiziksel olarak

daha salkl olduklarn vedaha uzun yaadklarnbeyan ettikle-

rini saptamtr. Williams ve Sternthal, bunlarn lmllkle de

63 Kuiper, agt., s. 21-22.64 Kabat-Zinn J, Lipworth L, Burney R. The Clinical Use of Mindfulness

Meditation for the Self-regulation of Chronic Pain, Journal of BehavioralMedicine, 8, 1985, ss. 163-190.

65 Kuiper, agt., s. 24.


23/35

mit HOROZCU

MLEL


228

gl bir ekilde ters orantl olduunun kesin olarak tespit edildi-

ini belirtmektedir.66 Yine, dindarln, G.K. Jarvis ve H. C.

Northcott (1987), W. J. Strawbridge ve arkadalar lmlerin azal-

masna (1997) olumlu etkisinin olduunu tespit etmitir.67

Culloughun 2001, Oman ve Thoresenin 2002de yaptklar ara-

trmalara gre kiliseye devam edenler devam etmeyenlere gre

ortalama daha uzun yaamaktadrlar.68 Flannelly ve arkadalar,

2002 ylnda din grevlileri ile sradan insanlarn lm durumlarn

karlatrmlardr. Gerek cinsiyet gerekse ya unsurlarn dikkate

aldklar aratrmada din grevlilerinin sradan insanlara gre%10-25 daha fazla hayatta kaldklarn tespit etmilerdir.69

T. H. Oxman, D. H. Freeman ve E. D. Manheimer, 1995te yap-

tklar benzer bir aratrmada, dininden memnun olan kiiler in

kalp ameliyat geirdikten sonra hayatta kalma konusunda, bu

duygudan mahrum olanlardan daha yksekbir skora sahip olduk-

lar sonucuna varmtr. Aratrmaclara gre, kiinin dinden elde

ettii g ve rahatlk ne kadar azalrsa, kalp ameliyat sonras lm

riski de o kadar artmaktadr.70

Orme-Johnson 1987de yapt aratrmada, salk sigortasbulunan dzenli transandantal meditasyon yapan 2 .000 kiiyle,

bunu yapmayan ayn sigortaya sahip 60.000 kiiyi karlatrd.

Aratrma sonucunda, gerek hastanede yatma, gerek ayakta tedavi

asndan, gerekse iyi ve kt huylu tmrler, kalp hastalklar,

enfeksiyonlar, zihinsel rahatszlklar, sinirsel bozukluklar gibi du-

rumlarn tamamnda transandantal meditasyon yapanlarn daha

salkl olduklar ortaya kt.71 Carrico ve arkadalar, 2006da

66 Tiliouine vd., agm., 56.67 Meraviglia, agt., 2001, s. 15, ss. 55-56.68 Lok,agt.,s. 2-3.69 Wiegand, agt., s. 29.70 Thomas E. Oxman, et al., Lack of Social Participation or Religious Strength and

Comfort as Risk Factors of Death After Cardiac Surgery in the Elderly,Psychosomatic Medicine, 57, 1995, ss. 5-15.

71 David Orme-Johnson, Medical Care Utilization and the TranscendentalMeditation Program, Psychosomatic Medicine, 49, 1987, ss. 493-507.


24/35


MLEL


229

yaptklar aratrmayla maneviyatn rinal kortisol drmek

suretiyle insan bedenine faydal olduu saptamtr.72

Harvardn nl psikoloji profesrlerinden David McClelland,

insandaki baklk sistemi zerine yapt bir aratrmada, iki

katlmc grubundan birine Rahibe Teresann hayatn ve faaliyet-

lerini anlatan bir film seyrettirirken, dierine iki yetikin arasnda-

ki ak anlatan bir film izletmitir. Her iki grup da izledikleri filmi

beenmilerdir. Ak filmi izleyen grubun, vcudu hastalklara

kar korumada nemli bir grevi olan T Hcresi faaliyetlerini

gzlemleyen aratrmac, bu hcrelerin faaliyetinde bir art gz-

lemlemedii gibi azalma da tespit etmitir. Fakat Azizenin hayatn

izleyen grubun baklk sisteminde gzle grlr bir iyileme

saptanmtr.73 Benzer ekilde, Koenig ve arkadalar 1997de, 74

Maselko ve arkadalar ise 2007de dini uygulamalarn baklk

sistemini de olumlu olarak etkilediini ortaya koydular.75

D.G. King 1990da ve Gartner, D.B. Larson ve G.D. Allen,

1991de yaptklar almalarda dini ballk ile salklln ilikili

olduunu belirtmilerdir.76 E. Idler ve S. V. Kasl,77yine dindarln

bedensel fonksiyon kayplarna (1997), Ellison ve Levin mide vebarsak rahatszlklarna (1998) ve A. Colantonio ve arkadalar

serebrovaskler rahatszlklara (1992) olumlu (iyiletirici) etkisinin

olduunu tespit etmilerdir. 78 Naci Kula, yapt aratrmada be-

densel engellilerin, yaam olduklar zorluklar amada dini baa

kma yntemlerine bavurduklarn saptamtr.79

G.W. Comstock ve K.B. Partridge, 1972 ylnda 19909 kii ze-

rinde, kiliseye devam etmenin sala etkilerini aratrdklar a-

72 Baetz, Toews, agm., s. 294.73 Woodmansee,agt., s. 59.74 Jacobson, agt., s. 22-23; ayrca bk: Welker, agt., s. 7.75 Baetz, Toews, agm. s. 294.76 Meraviglia, agt., 2001, ss. 15, 55-56.77 E. L., Idler, & S. V Kasl, Religion Among Disabled and Nondisabled Elderly

Persons I: Cross-sectional Patterns in Health Practices, Social Activities and

Well-being, Journal of Gerontology: Social Sciences,. 52, 1997, ss. 294305.78 Jacobson, agt., s. 2,23.79 Naci Kula, Bedensel Engellilik ve Dini Baa kma, Dem, stanbul 2005, s. 241.


25/35

mit HOROZCU

MLEL


230

lmalarnda vardklar sonuca gre, haftalk olarak kiliseye devam

edenler, devam etmeyenlere oranla, koroner damar rahatszl

dolaysyla %50, anfizem dolaysyla %56, siroz dolaysyla %74 ve

intihar dolaysyla %53 orannda daha az lmlerdir. te yandan,

1989da dindarlkla hipertansiyon arasndaki ilikiyi aratran J.S.

Levin ve H.Y. Wanderpool, dini nemseme, kiliseye devam etme

gibi faktrlerin hipertansiyon ve lm orann drmede nemli

bir etkisi olduunu ortaya koymutur. Bu aratrmaya gre dini

faktrler sigarann zararlar konusunda da etkilidir. Dini etkinlik-

lerde yer alan sigara iicilerinin dahi yksek salkllk gstermesi,dini etkinin sala zarar veren unsurlarn koyaca olaan snrla-

r da atn gstermektedir. 80

Alexander ve Duff (1991) da dindarln alkol kullanm bo-

zukluunun azalmasna olumlu etkisinin bulunduunu saptam-

tr.81 Dindarln alkol kullanmnn yan sra nikotin, uyuturucu

ve zararl ilalarn kullanmyla negatif bir iliki ierisinde olduu,

bir baka ifadeyle bu tr istenmeyen davranlarda azalma sala-

d tespit edilmitir.82 Keefe ve arkadalar (2001) ise, manevi

tecrbelerin romatoid artirid hastalarna zaman iinde pozitif bir

ruh hali kazandrd ve daha byk bir sosyal destek saladn

saptamlardr.83

nl Din psikologu Carl G. Jung, hayatnn ikinci yarsnda

karlat hastalarnn tamamnn problemlerinin dini olduunu,

salklarna da hayata dini bir bak elde etmek suretiyle kavutuk-

larn belirtir. Ona gre, hastalarnn her birinin hasta olma nedeni,

her dnemde yaamakta olan dinlerin mntesiplerine verdii eyi

kaybetmeleridir ve hibiri tekrar o bak kazanmadka tam olarak

iyileememitir.84

Dinin intihara kar olan tutumu, mit verici ve teselli edicizelliinin yan sra salad sosyal dayanma sayesinde intihar

80 Williams, agt., s. 71.81 Jacobson, agt., s. 22-23.; ayrca bk: Welker, agt., s. 7.82 Baetz, Toews, agm., s. 293.83 Gall vd., agm., s.175.84 Jung, Psychotherapists or Clergyden alntlayan, Woodmansee,agt., s. 29.


26/35


MLEL


231

vakalarnda azalma olmas son derece olasdr. Nitekim Yapc

(2007), dinin umutsuzluk duygusunu azaltc zelliinin intihar

da azalttn ortaya koymaktadr.85

Aratrmaclar Azhar ve Varma (1994), din-depresyon iliki-

sinde genetik ve aile ortam gibi geliimsel faktrlerin, dinin uyu-

turucu ve alkol gibi zararl madde kullanmn azaltan etkisinin,

dinin salad sosyal destein, din basa kma tarzlarnn, dinin

hastala ve ac ekmeye anlamyklemesini salayan bilisel er-

eve sunmasnn, tevik ettii zverili davranlarla dikkati kiinin

kendisinden dier insanlarn ihtiya ve sorunlarna kaydrmasnnetkili olabileceini ileri srmektedir.86

Sonu itibariyle ok sayda bilimsel aratrmann dindarlk ve

maneviyatn ruhsal ve bedensel salk zerinde olumlu etkileri

bulunduu ynnde gl veriler saladn grmekteyiz.87

Dindarlk ve Maneviyatn Salkla Olumsuz likisi

Dindarlk ile beden sal arasndaki ilikiyi tespit etmek zere

yaplan aratrmalarn tamamnn olumlu sonular verdii syle-

nemez. ok sayda alma arasnda birkann dindarln salk

zerinde olumsuz etkilerini ya da dindarlkla beden sal ara-

snda hibir iliki bulunmadn tespit ettiini grmekteyiz.

Olumsuz etkilerin tespit edildii almalardan birine Francis

Galton imza atmtr. O, aratrmann sonucunda, dual yaamn

sala faydasnn deil zararnn bulunduunu saptadn, nite-

kim kendilerine oka dua edilen aristokratlarn ksa mrl olma-

85 Asm Yapc, Ruh Sal ve Din, Psiko-sosyal Uyum ve Dindarlk, Karahan

Kitabevi, Ankara 2007, s. 315.86 engl, agt., s. 95.87 Bu makalenin yayma hazrlanmas esnasnda Prof. Dr. Mustafa Kyl tarafn-

dan, bu makaleyle hemen hemen ayn amala kaleme alnm bir makale yayn-lanmtr. Kyl de bu aratrmann sonularna paralel bulgulara ulamtr.Bk: Mustafa Kyl, Ruh ve Beden Sal le Din likisi zerine Yaplan Ara-trmalarn Bir Deerlendirmesi OMU lahiyat Fakltesi Dergisi, 28, 2010, ss. 5-36.


27/35

mit HOROZCU

MLEL


232

larnn bunun bir delili olduunu bildirmitir. 88 Dindar yaamn

olumsuz shhi etkilerinin tespit edildii bir baka almaya ise son

dnemde, Harold G. Koenig ve arkadalar imza atmtr. Onlarn

2001de yaptklar 16 almadanbir tanesi, dindarlk ve dini uygu-

lamalar ile hipertansiyon arasnda pozitif bir ilikiyi (dindarln

hipertansiyona sebep olduunu) saptamtr. lm oranlar konu-

sunda ise, Koenig ve arkadalar yaplan 101 almadan bir tane-

sinde, dini inancn lmle pozitif bir ilikisinin bulunduunu orta-

ya koymaktadr. Bu veri bir anlamda dindar yaamn beden sal

zerindeki olumlu etkilerini de teyid etmektedir. Zira 101 alma-dan yalnzca bir tanesi olumsuz sonulara iaret etmitir. Yine

Koenig ve arkadalarnn yaptklar almaya gre, eitli kilisele-

re devam eden kimselerde dindar olmayanlara gre daha fazla kilo

alma, baka bir ifadeyle kilo almnn kontrolnde daha dk bir

baar tespit edilmitir.89

Yapc ve Kayklk, niversite rencileri zerinde yaptklar

almada dindarlk ile z sayg ve kayg arasndaki ilikiyi incele-

diler. Elde edilen sonulara gre, i gdml ve d gdml di n-

darlkla z sayg ve kayg arasnda anlaml bir iliki tespit edile-

memitir. Genlerin dine nem verme seviyeleri, namaz klma,

oru tutma ve dua etme davranlar z sayg dzeylerini farklla-

trmamtr. Ancak znel dindarlk alglar ve znel dinsel bilgi

dzeyleri bu hususta anlaml farkllklar oluturmutur.90

88 Gregg Easterbrook ise, aristokratlarn mr konusunda Galtona itiraz ederek,liturjinin dua edilmesini istemesine ramen aslnda halkn aristokratlarsevmediini, hatta ktlkleri iin dua ettiklerini belirtmektedir. te yandan,

Easternbrooka gre, Galton azl bir din dmandr. Ayrca, Francis Galtonunyapm olduu alma, gerek o dnemdeki bilimsel alma artlarnn kalitesi,gerekse yntem kalitesi asndan bugnn ok gerisinde ve yete rsiz olarakdeerlendirilmektedir.Gregg Easternbrook, Can You Pray Your Way toHealth, http://www.beliefnet.com/story/69/story_6991_1.html; ayrca bk:Jacobson, agt., s. 32.

89 Jacobson, a.g.t, s.18-19.90 A. Yapc ve H. Kayklk, Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg ve

Kayg ile likisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Dergisi, 3 (9),ss. 177-206.


28/35


MLEL


233

Aratrmalar genellikle dindarlk ve maneviyatn ruh sal

zerinde olumlu etkilerinin bulunduunu ortaya koymaktadr.91

Ancak, yaplan emprik almalarn bir ksmnda dindarln ruh

sal zerinde olumsuz etkilerinin bulunduu sonucuna ulal-

mtr. E.L. Cowen dua ile dk zgven (1954), E. M. Pattison ve

arkadalar gnlk hayatta stres ynetimindeki baarszlk (1973),

C. M. Spellman ve arkadalar anksiyete (1971), O. Strunk saldr-

ganlk (1959), Koenig ve arkadalar depresyon (2001) arasnda

pozitif (rahatszl artrc) bir iliki tespit ettiler.92Dindarlk dze-

yi arttka lm korkularnda anlaml bir artn meydana geldi i-ni ortaya kayan Yldza (2001) gre bunun sebebi lmden sonraki

hayat, gnahkrlk duygusu ve lm annn iddeti konusundaki

inanlardr.93

Klinik psikolojisi aratrmacs D.R. Rickerhauser, doktorlarn

manevi durumlarnn ve dualarnn hastalarn iyilemesindeki rol

zerine yapt aratrmasna, krk ayr programdan 546 doktoru

dhil etti. Hastalarn hastanede kalma srelerinin ve ayakta tedavi

olan hastalarn yatan hastalara orannn baml deiken olarak

belirlendii aratrma sonunda, tedavi uygulayan doktorlarn ma-

nevi yaamlarnn ve dualarnn hastalarn salklaryla kayda

deer bir ilgisi tespit edilemedi.94

Dindarlk ve maneviyat sal nasl olumsuz etkiler?

Williams ve Sternthal (2007) dinin bir takm nyarglar, saldrgan-

l, yabanclatrmay, stresi, negatif dini tecrbeleri artrc zell i-

inin olabilmesi sebebiyle zararl da olabileceini belirtir.95 Yuka-

91 Baetz, Toews, agm. s. 292.92 John A. Astin, et al, The Efficiacy of Distant Healing for Human Immunodefi-

ciancy Virus- Results of a Randomized Trial,Alternative Therapies in Health andMedicine, December, November, 12(6), 2006, Health Module, s. 36.

93 Murat Yldz, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmzniversite rencileri, Journal of Religious Culture, nr. 43b, 2001. Yldzn birbaka tespiti ise, lm korkusunun da dindarl artrddr.

94 D. Ronald Rickerhauser, Prayer as a Treatment Modality in Patient Healthcare:Physcians Spiritual Beliefs and Religious Practices and their Relationship toPatient Health, Yaynlanmam Ykses Lisans Tezi, Texas Pan AmericanUniversity, 2004, ss. 22-31.

95 Tiliouine vd., agm., s. 57.


29/35

mit HOROZCU

MLEL


234

rda zikredilen baz aratrmalarn sonular, dindarln salk

zerindeki etkilerinin olumlu ya da olumsuz olmasn belirleyen

durumun ne olduu konusunda dnmemiz gerektiini gster-

mektedir. Belirli bir dinin ruh saln olumlu, bir bakasnn ise

olumsuz etkilediine dair verilere ve herhangi bir dini pozitif ya

da negatif kategoriye sokacak bulgulara ulalmadn syleyebili-

riz. Hatta bulgular nda dinlerin tamamnn ruhsal ve bedensel

sal arlkl olarak olumlu etkilediini kesin olarak syleyebi l-

mekteyiz. Ancak baz din mensuplarnn tadklar inanlar onlar

belli lde strese sokabilmektedir. Bu noktada Kirkpatrick veShavern 1990da dindarlkla ruh ve beden sal arasndaki ili-

kiye dair yaptklar almann sonular bizi konu hakknda daha

net bir fikir sahibi yapmaktadr. Aratrmaya gre, Tanrya pozitif

bir ekilde inanan kiiler, Onu daha ok bir cezalandrc olarak

grenlere oranla daha yksek hayat memnuniyeti ve daha dk

yalnzlk duygusu, depresyon ve anksiyete sergilemilerdir.96 Ben-

zer sonulara 1997de yapt almayla Kenneth Pargament de

ulamtr.97 te yandan, din-depresyon ilikisini inceleyen ara-

trmalarn meta-analizleri sonucunda dindarlk ile depresyon ara-

snda erisel bir ilikinin olduu tespit edilmitir. Buna gre, ardindar ve dindar olmayanlarda, depresyon belirti dzeyleri daha

yksek kmtr. 98

Ar olduu dnlebilecek olan dini davranlarda refe-

rans alnan kutsal metin ifadelerinin, o dinin mensuplarnn az bir

ksmnda bu tr uygulamalarn kayna olabilirken en azndan

byle olduu ifade edilirken-byk ounluunda ayn reaksiyo-

nu meydana getirmemektedir. Hristiyanlar iin ncildeki Hz

sann armha gerilme olay buna rnek gsterilebilir. Hristiyan-

larn byk ounluu iin zc bir olay olarak grlen ama

sadece anmak ve duygulanmakla kalnan armh olay, baz Hris-

tiyanlarda daha youn duygular uyandrmaktadr. Tarihte kimi

96 L.A. Kirkpatrick, P.R. Shaver, Attachment Theory and Religion: ChildhoodAttachments, Religious Beliefs, and Conversion, Journal for The Scientific Studyof Religion, 29(3), 1990, ss. 315-334.

97 Jacobson, agt., s.19.98 engl, agt., s. 95.


30/35


MLEL


235

mistiklerin bu tarihsel olay tpk Hz sann yaad gibi yaamak

ve ayn acy hissetmek iin kendilerini armha gerdirdikleri ve

eitli ikencelere maruz braktklar kaydedilmektedir.99 Bu du-

rumda insanlarn Tanrya pozitif ya da negatif balanmalarnn, ya

da ar dini inan ve eilimlere sahip olmann arka plannda din-

lerin bizzat kendilerinden ziyade bireysel zelliklerin yattn

anlyoruz.

Bu noktada konuyu aydnlatmak adna bir baka konuyu a-

mak gerekmektedir. Aslnda sradan sevin, korku, znt, hayret

ve sevgi gibi duygularn dini sevin, dini korku, dini hayret, dinisevgi gibi duygulardan bir fark yoktur. Hepsi ayn sinirsel altya-

pya dayanmaktadr. Sadece bir tanesinin yneltildii obje dini

iken dierininki din d (dinle ilgili olmayan) bir objedir. W. James

ve dier baz dnrlere gre, ilahi hazr bulunu gibi duygular,

esrarl mistik hisler, aslnda sradan duygularn st ste birikere k

organize olmu halinden baka bir ey deildir. Aratrmaclar

Saver ve Rabin de bu dnceye katldklarn ifade etmektedir.100

Bu durumda sradan ruhsal hastalklarn dini ruhsal hastalklarla

ayn olduunu syleyebiliriz. Mesela, mehdi ya da mesih olduu-

nu iddia eden bir izofrenin temel problemi dinden kaynaklanma-

yp, aksine o ahsn ruhsal yapsnn dayankszlyla ilgilidir.101

ayet kii dayanksz bir sinir yapsna sahipse, kk bir bask

unsuru bile onun bir ruh hastas olmasna neden olabilir. Kimi

zaman bu bask unsuru dini inanlar olurken, kimi zaman bir ideo-

loji, kimi zaman felsefe, kimi zaman ak, kimi zaman da gnlk

hayatn getirdii olaan bir problemdir. Bu nedenle baz insanlar

kendisinin yce glere sahip bir dindar olduunu, kimi zaman

soylu asil bir aileden geldiini zannedebilmektedir. Dissosiyatif

bozukluklarda olduu gibi, kiiyi gemi yaamnda etkileyen ve

99 Byle yapanlardan biri olan Susonun hikayesi iin bk.: W. James, The Varietiesof Religious Experience, Great Britain 1960, s. 302-305.

100 J.L. Saver, J. Rabin, The Neural Substrate of Religious Experience Journal ofNeuropsychiatry, 9(3), 1997, s. 499.

101 Mohamed Omar Salem and John Foskett, Religion and Religious Experiences,Spiritiuality and Psychiatry, Edtd: C. Cook, A. Powell, A. Sims, The Royal

College of Psychiatrists, London, 2009, s. 253.


31/35

mit HOROZCU

MLEL


236

daha sonra bilinaltna inen ve o farknda olmadan basklayan

unsur ne ise kii onunla ilgili bir kimlie brnebilmektedir.

Bu noktada dindarlktaki her tr arln ve sra d mistik

deneyimlerin de bir tr ruhsal rahatszlk olduunu ileri sren,

hatta dindarln bile ruh hastal olduunu ileri sren dncey-

le102

bizim dncemiz arasnda kaln izgilerin bulunduunu

belirtmemiz gerekir. Burada ifade edilmek istenen, insanlarn din-

darln stres verici, kayg uyandrc ynn tercih edip ona sar-

larak, mit veren ve kaygy azaltan ynlerini geri plana itmeler i-

nin aslnda kiisel karakter zelliklerinden kaynaklanddr. Ziragenel anlamda dindarlk ve maneviyat, yukarda aka gsterild i-

i gibi, ruhsal ve bedensel sal olumlu ynde etkilemektedir.

Sonu

Yaplan aratrmalar ve nemli psikologlarn kanaatleri incelendi-

inde, maneviyatn ve dindar yaantnn insanlarn fiziksel ve ru h-

sal salnda ve alkanlklarnda nemli bir etkisinin bulunduu,

genel olarak ruh ve beden saln olumlu etkiledii anlalmak-

tadr. Dinin insanlar alkol ve uyuturucu gibi zararl alkanlk-

lardan koruyan, insanlarn birbirlerine yaklatran, yardmlatranbylelikle bireysel ve toplumsal gvenlik salayan kurallar bu

durumun sebeplerinden bir tanesidir. Bununla birlikte, bu hayatn

bir anlam ve gayesinin olduu, insanlarn zerinde insanlar koru-

yan ve gzeten bir gcn bulunduunu bilmesi, lmden sonra

yeni bir hayatn balayacan, bu nedenle hakszla uramsa

adaletin yerine geleceini bilmesi kiiyi ruhsal ve dolaysyla be-

densel problemlere kar korumaktadr. Karlalan kk sknt-

lardan byk felaketlere kadar pek ok eyin aslnda kendisi iin

bir imtihan olduunu bilmek yahut bunlarn kaderin birer paras

olduunu dnmek phesiz kayg azaltc unsurlardr. teyandan dindarlk, dindeki bir takm ar unsurlarla ve bireysel

psikolojik dayanksz yapyla birletiinde ruh saln ve dolay-

syla bedensel sal olumsuz etkileyebilmektedir. Fakat fotora-102 Ayrntl bilgi iin bk: J. J.Lopez vd.. Religious Experience and

Psychopathology Religion and Psychiatry: Beyond Boundaries, edt: Peter J.Verhagen vd., John Wiley & Sons, 2010.


32/35


MLEL


237

fn btnne bakldnda dindarlk ve maneviyatn ruh ve beden

saln olumlu etkiledii sonucuna varyoruz.

KaynakaAcaboa Asiye, Din-Mutluluk likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans tezi,

Kahramanmara St mam niversitesi, Kahramanmara, 2007.

Astin John A., et al, The Efficiacy of Distant Healing for HumanImmunodeficiancy Virus- Results of a Randomized Trial, AlternativeTherapies in Health and Medicine, 12 (6) Kasm-Aralk 2006, HealthModule.

Baetz M., Toews J, Clinical Imlications of Research on Religion, Spirituality,and Mental Health, Can J Psychiatry, 54 (5), 2009

Chu C., Klein H.E., Psychosocial and Environmental Variable in Outcome ofBlack Schizophrenics,Journal of the National Medical Association, 77(10),1985, ss. 790-796.

Collinns F.C., The Use of Prayer and the Self -Reported Anxiety andDepression of Retired Adults, Yaynlanmam Doktora Tezi, Waldenniversitesi, 2003.

Cooper A. E., An Investigation of the Relationships Among Spirituality, Prayer

and Meditation, And Aspects of Stress and Coping, Y aynlanmamDoktora Tezi, Wright Institude Graduate School of Psychology, 2003.

ifti Aie, Hastalklarla Baa kmada Dinin Rol, Kanser rnei, Yayn-lanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, stanbul 2007.

Day J.A.W., A Developmental Study of the Effecst of Intercessory Prayer on

Family Relationships, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding niver-sitesi, Kentucky 2002.

Easternbrook Gregg, Can You Pray Your Way to Health,http://www.beliefnet.com/story/69/story_6991_1.html

Ellison C., Religious Involvement and Subjective Well-being, Journal ofHealth and Social Behaviour, 32, 1991, ss. 80-99.

Ellison C.G., Levin J.S., The Religion-Health Connection:Evidence, Theory,and Future Directions, Health Education & Behavior, yl: 25(6), 1998(Aralk), ss. 700-720.

Fehring, R. J.,et al., Spiritual Well-being, Religiosity, Hope, Depression, andOther Mood States in Elderly People Coping with Cancer, OncologyNursing Forum, 4(24), 1997, 661-667.

Gall T.L. et al. A Longitudinal Study on the Role of Spirituality in Response tothe Diagnosis and Treatment of Breast Cancer, J Behave Medicine, 32,2009.

Griffith vd., Psychological Benefits of Spiritual Baptist "Mourning," II: AnEmpirical Assessment, American Journal of Psychiatry, 143, 1986, ss.


33/35

mit HOROZCU

MLEL


238

226-229.

Gven Hlya, Depresyon ve Dindarlk likisi, Marmara niversitesi, SosyalBilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2008.

Horozcu mit, Din Psikolojisi Asndan Dnyevi stek Dualar, .. SosyalBilimler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, stanbul, 2010.

Idler E. L., & Kasl S.V, Religion Among Disabled and Nondisabled ElderlyPersons I: Cross-sectional Patterns in Health Practices, Social Activities

and Well-being,Journal of Gerontology: Social Sciences, 52, 1997, ss. 294305.

Jacobson J.L., An Exploratory Study Regarding the Effects of Praying forOthers on Physical and Mental Health in Older Adults, Yay nlanma-m Dok

tora tezi, Spalding University, 2002.James W., The Varieties of Religious Experience, Collins, Great Britain, 1960.

Kabat-Zinn J, et al, The Clinical Use of Mindfulness Meditation for the Self-regulation of Chronic Pain, Journal of Behavioral Medicine, 8, 1985, ss.163-190

Karacokun M. Doan, Ateist Bir Mistik: Erich Fromm, Ett yay., Samsun, 2006,ss. 151-160.

Kirkpatrick L. A., Shaver P.R., Attachment Theory and Religion: ChildhoodAttachments, Religious Beliefs, and Conversion, Journal for TheScientific Study of Religion, 29(3), 1990, ss. 315-334.

Kocabaolu Nee vd., Anksiyete ve Depresyonun ok Ynl likisi, YeniSemposium, 42 (4). 2004.

Koenig H.G., Religion and Psychiatric Norology and Treatment, Psychiatryand Religion: The Convergence of Mind and Spirituality, edt: James, K.Boehnlein, American Pschiatric Press, 2000.

Kyl Mustafa, Ruh ve Beden Sal le Din likisi zerine Yaplan Ara-trmalarn Bir Deerlendirmesi OMU lahiyat Fakltesi Dergisi, 28,2010,s. s5-36

Krauss S.E. (Abbul-lateef Abdullah) et al., The Muslim Religiosity-PersonalityMeasurement Inventory (MRPI)'s Religiosity Measurement Mo-

del:Towards Filling the Gaps in Religiosity Research on Muslims,Pertanika J. Soc. Sci. & Hum., 13(2), 2005, ss.131-145.

Kuiper J.T., The Experience of Practicing Centering Prayer: A HeuristicInquiry, Cincinaty niversitesi, Yaynlanmam Doktora Tezi, 2004

Kula Naci, Bedensel Engellilik ve Dini Baa kma, Dem, stanbul 2005.

Lok, A. Minatrea: The Effects of Intercessory Prayer on the PsychologicalWell-Being of College Students, Yaynlanmam Doktora Tezi, KansasUniversity, 2001

Lopez J. J. et al., Religious Experience and Psychopathology Religion andPsychiatry: Beyond Boundaries, edt: Peter J. Verhagen vd., John Wiley

& Sons, U.K. 2010.

Masters K.S., The Role of Religion in Therapy: Time for Psychologists to Have


34/35


MLEL


239

a Little Faith? Cognitive and Behavioral Practice, 17, 2010, ss. 393-400.

Matthews D. A. et al., Religious Commitment and Health Status: A Review ofthe Research and Implications for Family Medicine,Archives of FamilyMedicine, 7,1998, ss.118-124.

Meraviglia M.G., The Mediating Effects of Meaning in Life and Prayer on the

Physical and Psychological Responces of People Experiencing Lung

Cancer, Yaynlanmam Doktora tezi, Tekxas University, 2001.

Mohamed Omar Salem and John Foskett, Religion and ReligiousExperiences, Spiritiuality and Psychiatry, Edtd: C. Cook, A. Powell, A.Sims, The Royal College of Psychiatrists, London, 2009.

Morris G.J. ve McAdie T., Are Personality, Wellbeing and Death AnxietyRelated to Religious Affiliation?, Mental Health Religion &

Culture

, 12,2009.

OLaoire S., An Experimental Study of the Effects of Intercessory Prayer at-aDistance on Self Esteem, Anxiety and Depression, YaynlanmamDoktora Tezi, Insttude of Transpersonal Psycholoy, California, 1993.

Orme-Johnson D., Medical Care Utilization and the TranscendentalMeditation Program, Psychosomatic Medicine, 49, 1987, ss. 493-507.

Oxman T.E., et al., Lack of Social Participation or Religious Strength and

Comfort as Risk Factors of Death After Cardiac Surgery in the Elderly,Psychosomatic Medicine, 57, 1995, ss. 5-15.

Parker W. R., Dare E., Prayer Can Change Your Life, Englewood Cliffs, Pretice

Hall inc., USA, 1957.

Propst L.R. et al., Comparative Efficacy of Religious and NonreligiousCognitive-Behavioral Therapy for the Treatment of Clinical Depression

in Religious Individuals, Journal of Consulting and Clinical Psychology,60(1), 1992, ss. 94-103.

Richards D.G., The Phenomenology and Psychological Correlates of VerbalPrayer.Journal of Psychology and Theology, 19, 1991, ss.354-363.

Rickerhauser D. R., Prayer as a Treatment Modality in Patient Healthcare:Physcians Spiritual Beliefs and Religious Practices and theirRelationship to Patient Health, Yaynlanmam Ykses Lisans Tezi,Texas Pan American University, 2004.

Saver J. L., Rabin J., The Neural Substrate of Religious Experience Journal ofNeuropsychiatry, 9, 1997.

Spilka B. et al., A General Attribution Theory for the Psychology of Religion,

Journal for the Psychology of Religion, 24(1), 1985.

Tiliouine H. et al., Islamic Religiosity, Subjective Well-being, and HealthMental Health, Religion,& Culture, 12(1), 2009, ss. 55-74.

Williams Russel H., An Emprical Investigation in to the Beneficial EffectsLong Distance Intercessory Prayer on Student Retention and Grade

Point Average Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, SpaldingUniversity, 2001.


35/35

mit HOROZCU

MLEL


240

Wiegand C.E.K., The Effects of Prayer on Anxiety and Performance, Yayn-lanmam Doktora Tezi, Purdue University, 2004.

Woodmansee F.M., Mental Health and Prayer: an Investigation of Prayer,Temprament and the Effects of Prayer on Stress When Individuals Pray

for Others, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding niversitesi,Kentucky, 2000.

Yapc Asm, Ruh Sal ve Din, Psiko-sosyal Uyum ve Dindarlk, KarahanKitabevi, Ankara 2007.

Yapc A. ve Kayklk H., Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg veKayg ile ilikisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Der-gisi, 3(9), ss.177-206.

Yldz Murat, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmzniversite rencileri,Journal of Religious Culture, 43b, 2000.

The Relationship Between the Religiousness & Spiritualityand Mental & Physical Health

in the Light of Emprical Researches

Citation/: Horozcu, mit, (2010). The Relationship Between the Religious-ness & Spirituality and Mental & Physical Health in the Light of Empric-al Researches, Milel ve Nihal, 7 (1), 209-240.

Abstract: In this article, we inteded to show the effects of the religiosity andthe spirituality on mental and body health, in the light of researchs whichmade in Turkey and in the world. Most of the researchs show that there isa positive relationship between the religiosity and health. And, the re-seachers have found a negatif relationship or no relation in only a few re-search. If we consider all of the studies we can say that religiosity andspirituality have positive effects on physical and mental health. It is un-derstood that there is a relationship between body and mind, and due tothis relation religiosity and spirituality influence the body health throughthe mental health.

Key Words: religion, spirituality, mental health, body health, emprical research.

milelvenihal c7 s1,umit 2

Documents