Yeni

MEB

müfredatına

uyumlu

11. SINIF

‘’SORU BANKASI’’

COĞRAFYA

Elif Doğu Gültekin

Akıllı Tahta

Uygulaması

Kararında

Anlatım

11. Sınıf Soru Kitabı / Coğrafya

KAOO-11.01MHK03

978-605-2387-67-2

Elif Doğu GÜLTEKİN

Erdem EREN

Necmi TOPAL

Mustafa KELEŞ

Münire Betül AYYILDIZ

Mehmet ESKİN

Acar Matbaacılık Promosyon ve Yayıncılık San. ve Tic. Ltd. Şti.Osman Gazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No.20 / 1Kıraç / Esenyurt / İSTANBUL tlf: 0 212 886 56 56

0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Hâlim Meriç İş Merkezi Kat 9

Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

ürün adı

ürün no

isbn

yazar

redakte

dizgi-mizanpaj

grafik tasarım

editör

yayın yönetmeni

baskı

iletişim

copyright ©

MERHABAÖğretmen ve öğrencilerimize müjde!

Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası sizin dilinizle konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okul-da veya serbest zamanlarınızda ders çalışmanın ötesinde, bir bilim dalına yönelik temel verileri zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız kitapları sizler için hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin ka-lıcı olduğunu göstermek istedik.

Soru bankasında üniteler iki ana bölümde ele alındı. Öncelikle öğrenme-nin daha kolay gerçekleşmesi için üniteler alt başlıklara ayrıldı. Böylece her alt başlıktan ve detaylarından soruların yer alması sağlandı. Ünite sonunda yer alan ve ünitenin tamamını kapsayan testlerin çözümü bu yöntemle daha kolay hâle getirildi.

Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “kısa ve özlü ola-rak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre birim birim oluşturuldu ve isimlendirildi. Her ünitenin sonuna “ETKİNLİK YAPALIM” bölümü konuldu. Bu bölüm, klasik sınavlara ve kısa cevaplı sorulara siz-leri hazırlamak içindir. Bu bölümden sonra coğrafya ile ilgili yeni ve ilginç bilgilerin yer aldığı “Haber Köşesi” sayfasına yer verilerek üniteler son-landırıldı.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta ve bilgisayar ortamlarında kullanılmak üzere dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

KİTABIMIZ I TANIYALIM

TEST SORULARI

58

1. Şehirler; idari, dinî, ticari, sanayi, ulaşım, iletişim, eğlence ve eğitim alanlarında hizmetler sunar. Herhangi bir şehrin hizmetine ihtiyaç duyan ve şehrin kendine çektiği bölgeye o şehrin hinterlandı denir.

İstanbulSamsun

HakkâriKonya

Artvin

Yukarıdaverilenaçıklamadikkatealındığında,haritadaişaretli illerden hangisinin hinterlandının diğerlerinegöredahagenişolduğusöylenebilir?A) İstanbul B) Samsun C) Artvin D) Konya E) Hakkâri

2. Sanayi şehirlerinin kurulup gelişmesinde sanayi faaliyetleri etkilidir. Bu şehirlerin ekonomik yapısında sanayi ürün-lerinin payı yüksek olup, çok sayıda fabrika ve buralarda çalışan işçi ve teknik elemanlar vardır. Yukarıda verilen açıklama dikkate alındığında, aşağı-dakişehirlerdenhangisininsanayişehirleri içindeyeraldığısöylenemez?

A) Kocaeli B) Elazığ C) Bursa D) Gaziantep E) Nevşehir

3. Bazı şehirlerde birden fazla fonksiyon bir arada bulunabilir.

Bursa Ankara

Antalya Adana

Rize

Bunagöre,yukarıdakiharitadagösterilenşehirlerdenhangisi çok fonksiyonlu şehirler arasında gösterile-mez?A) Rize B) Ankara C) Bursa D) Antalya E) Adana

4. Aşağıdakiyerleşmelerdenhangisiningelişiminenedenolanfaktördiğerlerindenfarklıdır?A) Batman B) MarmarisC) Zonguldak D) Seydişehir E) Soma

5. Aşağıdaki haritada Türkiye’de seyrek nüfuslanan yöreler-den bazıları taranarak gösterilmiştir.

Buna göre, taralı yerlerde nüfusun seyrek olmasınınasılnedeniaşağıdakilerdenhangisidir?A) Su kaynaklarının yetersiz olmasıB) Sıcaklık ortalamalarının düşük olmasıC) Önemli ulaşım yollarının uzağında kalmalarıD) Yer altı kaynaklarının az olmasıE) Tarım topraklarının verimsiz olması

6.

I

V

II

III IV

Türkiye’deki kıyı yerleşmelerinin bazılarında yaz dönemin-de nüfus artışları gözlenmektedir. Haritada numaralandırılarak gösterilen merkezlerinhangisinde bu dönemde meydana gelen nüfus artışıfarklıbirnedenebağlıdır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

TÜRKİYE'DE FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER / 3

ANLATIM

34

BÖLÜM02

1. Hindistan Başbakanı bir sözünde “Nüfus kontrolü bizim tüm

sorunlarımızı çözemez; ancak öteki sorunlarımız da nüfus

kontrolü olmadan çözülemez.” demiştir.

Bunagöre,aşağıdakiyargılardanhangisineulaşılamaz?

A) Hindistan halkı nüfus kontrol çalışmalarını kabul etme-

mektedir.

B) Ülkenin nüfus yapısı ile ekonomik sorunları arasında

yakın ilişki vardır.

C) Nüfusun kontrol edilmesi diğer sorunların giderilmesi

bakımından önemlidir.

D) Hindistan’da nüfus kontrolü için çalışmalar yapılmalıdır.

E) Nüfus kontrolünün yapılması, mevcut sorunların da çö-

züleceği anlamına gelmez.

2. Ülkelerde ya da bölgelerde uygulanan nüfus politikaları

bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olur.

Buna göre, gelişmekte olan bir ülkede nüfusun hızla

artması yönünde uygulanan bir nüfus politikasının

aşağıdaki sorunlardan hangisine neden olabileceği

savunulamaz?

A) İş gücü ihtiyacının karşılanamamasına

B) İç ve dış göçlerin hızlanmasına

C) Konuta duyulan ihtiyacın artmasına

D) Sağlık hizmetlerinin yetersiz kalmasına

E) Alt yapı yatırımlarının artmasına

NÜFUS POLİTİKALARI / 1

NÜFUS POLİTİKALARI VE TÜRKİYE'DE NÜFUSUN

GELECEĞİ

NÜFUS POLİTİKALARI

Nüfus, devletlerin birbirine karşı izledikleri siyaseti ve uluslararası

politikaları etkileyen önemli bir güçtür. Bir ülkenin kalkınabilmesi ve-

ya bir devletin varlığını devam ettirebilmesi için nüfus gereklidir. Bir

ülkenin, nüfusun niceliğini, niteliğini ve dağılımını etkileyen bilinçli

uygulamalarına nüfus politikası denir. Hızlı nüfus artışı gelişmekte

olan veya gelişmemiş ülkelerin kalkınmalarını zorlaştırırken, gelişmiş

ülkelerde nüfus artışının düşük olması bu ülkelerin geleceğini tehdit

etmektedir. Bundan dolayı ülkeler uyguladıkları nüfus politikalarıyla

nüfusun belli bir oranda artmasını hedeflemektedir.

Dünyada Uygulanan Nüfus Politikaları

➠ Nüfus artış hızını yükseltmek için uygulanan nüfus

politikası (Nüfusu hızla azalan Avrupa ülkelerinin uy-

guladığı nüfus politikası),

➠ Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik olarak uygulanan

nüfus politikası (Çin, Hindistan ve Endonezya gibi nüfus ar-

tış hızının fazla olduğu ülkelerde uygulanan nüfus politikası),

➠ Nüfusun nitelik ve niceliğini iyileştirmek amacıyla uygulanan

nüfus politikası (Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin nüfus po-

litikası)

Japonya'da, 1947 yılında nüfus artışı beklenenden fazla olunca Japon

hükümeti bu artış hızını düşürebilmek için 1948'de çıkardığı bir ya-

sayla sıkı bir aile planlaması başlatmıştır. Bu uygulamayla 1990'lı yıl-

larda nüfus artış hızı çok düşük seviyelere inmesi nedeniyle hükümet

ailelerin çok sayıda çocuk sahibi olmaları için teşvik kampanyalarına

başlamış fakat istenilen başarıya ulaşılamamıştır. Japonya, en yaşlı

nüfusa sahip ülkeler arasında yer almaktadır.

Çin, dünyanın en fazla nüfusa sahip ülkesidir. 1950'li yıllara kadar nü-

fusu güç olarak gördüğü için nüfus artışını teşvik etmiş ancak nüfus

artış hızı beklenenden fazla olunca 1979'da resmen ilan edilmeyen

tek çocuk siyaseti izlenmeye başlanmıştır. Çin, günümüzde tek çocuk

politikasından vazgeçmiştir.

Nüfus politikaları sonucu nüfus artış hızında meydana gelen değişimler

ülkelere göre farklı sonuçlar ortaya çıkarır.

Gelişmiş Ülkelerde Nüfus Artış Hızının Çok Düşük

Olmasının Sonuçları

➠ Nüfus miktarı azalır, yaşlı nüfus artar.

➠ Çalışma çağındaki nüfus ve genç nüfus azalır. Buna

bağlı olarak iş gücü açığı oluşur.

➠ Kadın ve erkek nüfus arasında oran dengesizliği meydana

gelir.

➠ Yaşam standardı yükselir ve kişi başına düşen millî gelir artar.

➠ Uzun vadede ülke nüfusu dinamizmini kaybeder.

Az Gelişmiş Ülkelerde Nüfus Artış Hızının Yüksek

Olmasına Bağlı Olarak Görülen Başlıca Durumlar

➠ İşsizlik oranı yükselir.

➠ Ekonomik kalkınma hızı yavaşlar.

➠ Köyden kente olan göç artar.

➠ Kişi başına düşen millî gelir azalır.

➠ Yer altı ve yer üstündeki doğal kaynaklar hızla tüketilir.

➠ Bağımlı genç nüfus oranı artar.

Ü N i T E B A Ş L I Ğ I

01DOĞAL SİSTEMLER

Neler Öğreneceğiz?

Biyoçeşitlilik

EnerjiAkışıveMaddeDöngüsü

SuEkosistemlerininDoğalSistemlerinİşleyişineEtkisi,

SuDöngüsü

ETKiNLiK CEVAPLARI

205

A. Etkinlik / Sayfa 122 (Do¤ru / Yanlı)D Y

1

2

3

4

5

6

7

D Y

8

9

10

11

12

B. Etkinlik / Sayfa 122 (Eletirme)

1 F 4 G 7 C

2 I 5 E 8 B

3 H 6 D 9 A

C. Etkinlik / Sayfa 123 (Boluk Doldurma)

1. teknocoğrafya2. yerel – bölgesel – küresel3. Roma4. köyler5. üretim – dağıtım6. arıcılık7. deniz8. hinterland9. düzensiz10. lüle taşı11. taşa ve toprağa dayalı12. azaltıcı

D. Etkinlik / Sayfa 123 (Yazılı Soruları)1. Türkiye'de nüfusun gelecekteki durumuna iliş-

kin projeksiyonlara göre nüfus piramidi arı ko-vanına dönüşmektedir. 2023 yılında 84 milyon civarı olması beklenen nüfusun 2050'ye kadar yavaşta olsa artacağı bu yıldan itibaren dura-ğanlaşacağı öngörülmektedir.

2. Nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar uygulayan ülkelerden bazıları Fransa, İngilte-re, Almanya, Japonya, Kanada, Danimarka, Norveç ve İsveç'tir.

3. Japonya, doğal kaynaklar yönünden fakir ancak teknoloji, sermaye ve iş gücü açısından zengin olduğu için dışarıdan aldıkları ham maddeleri işleyerek doğal kaynak açığını kapatmaktadır.

4. Tüketicinin tarım ve hayvan ürünlerine olan ilgisinin artması veya azalması üretim denge-lerini değiştirir. Örneğin 2007 yılında ortaya çıkan kuş gribi vakası, kümes hayvanlarına olan talebin azalmasına kırmızı et üretiminde ise artışların yaşanmasına neden olmuştur.

5. Tarımda verimi etkileyen faktörler şunlardır: • Sulama • Toprak bakımı • Gübreleme • Kaliteli tohum kullanımı • Zirai mücadele • Çiftçinin eğitimi • Makineleşme

6. Türkiye'de beslenen küçükbaş hayvan sayısı büyükbaş hayvan sayısından fazladır. Koyun ve keçi küçükbaş hayvan türleridir. Bozkırların geniş yer kapladığı alanlarda yaygın olarak kü-çükbaş hayvancılık yapılır. Van, Konya, Şan-lıurfa, Ağrı ve Muş koyun yetiştiriciliğinde önde gelen illerdir. Mersin, Antalya, Adana, Mardin ve Siirt'te kıl keçisi yetiştiriciliği; Ankara ve Si-irt'te tiftik keçisi yetiştiriciliği yapılmaktadır.

7. Herhangi bir sanayi tesisinin kurulması için ge-rekli olan faktörler şunlardır:

• Sermaye • Ham madde • İş gücü • Enerji • Ulaşım • Pazarlama Ham madde: Ham maddesiz üretim mümkün

değildir. Ham madde kaynaklarıyla sanayi ku-ruluşlarının birbirine yakın olması verimliliği artırır. Ancak bu durum her sanayi kuruluşu için zorunlu değildir. Bir ülkede çeşitli sanayi kollarının kurulup gelişmesi için gerekli tüm ham maddelerin o ülkede bulunmasına gerek yoktur. Birçok sanayileşmiş ülke ham madde ihtiyacını başka ülkelerden sağlamaktadır.

2. ÜNİTE Etkinlik Cevap Anahtarı

ETKiNLiK

170

Etkinlik YapalımA.Aşağıdaverilencümlelerdendoğruolduğunudüşündüğünüze"4"işaretikoyunuz.

D Y

1 Türk kültürünün ilk ortaya çıktığı bölge Anadolu'dur.

2 Bir ülkenin coğrafi konumu, o ülkenin kültürünü oluşturan maddi unsurlardandır.

3 Türkler Anadolu'ya gelerek Yunan kültürü, İslam kültürü ve İran – Pers kültürüyle komşu olmuştur.

4 Yazı, kültür ve medeniyetin yayılışında büyük etkisi olan ve tarihin başlangıcı olarak kabul edilen bir buluştur.

5 Kuzeybatı Avrupa ilk uygarlıkların ortaya çıktığı bölgelerden biridir.

6İlk kültür merkezlerinin doğdukları bölgeler hakkında araştırma yaptığımızda Mackenzie Nehri (Kanada) çevresi ile karşılaşmamız mümkündür.

7

Japonya enerji ve maden kaynaklarından yoksun olmasına karşın ileri bir teknolojiye sahipken, Nijerya sanayi-lerinin ihtiyaçlarını karşılayacak doğal zenginliklere sahip olmasına rağmen teknolojik açıdan geri olmasından dolayı gelişme hızı yavaştır.

8 Dünyada ticaretin en yoğun olduğu bölgeler Güney Yarım Küre'dedir.

9 ABD, Fransa ve İspanya dünya turizm geliri içinde payı yüksek olan ülkeler arasında yer alır.

10 Japonya, ABD, Avrupa ve Güneydoğu Asya dünyadaki önemli hizmet üretim ve pazar alanlarındandır.

11Birleşmiş Milletler, amaçlarını yerine getirebilmek için Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Uluslararası Adalet Diva-nı, Veraset Konseyi, Genel Sekreterlik, Ekonomik ve Sosyal Konsey gibi çeşitli organlar kurmuştur.

B.Aşağıdaverilenifadeleridoğrubiçimdeeşleştiriniz.

1 Türk kültürünün simgelerinden biri hâline gelen çiçek A Yellowstore

2 Üretimin ve ekonominin temel kaynağı B Din

3 14. ve 16. yüzyıllar arasında Orta Meksika yaşamış olan halk C Venezuela

4 İnsanları turizm faaliyetlerine yönelten faktörlerden biri D IMF

5 Dünyada ilk ve en eski ulusal park E Lale

6 Dünyanın önemli petrol üretici ülkelerinden biri F Aztekler

7 Uluslararası para fonunun kısa adı G Turizm

8 Bacasız sanayi H Ham madde

CEVAP ANAHTARI

203

2. ÜNİTE / Beşerî Sistemler

2. Bölüm

12

34

56

78

910

1112

1314

15

Nüfus Politikaları / 1

AA

CB

EA

Nüfus Politikaları / 2

BE

DE

DA

ED

CA

Nüfus Politikaları / 3

BC

DC

BA

AE

B

Türkiye'nin Nüfus Politikaları ve Nüfus Projeksiyonları / 1 EC

CA

BD

D

Türkiye'nin Nüfus Politikaları ve Nüfus Projeksiyonları / 2 CE

ED

AA

BA

EE

Genel Tekrar

CB

DA

CD

CE

AD

AD

3. Bölüm

12

34

56

78

910

1112

1314

15

Tarihsel Süreçte Şehirler / 1

AD

CC

DE

EE

B

Tarihsel Süreçte Şehirler / 2

DA

BD

BB

AD

ED

A

Şehirler ve Etki Alanları / 1

CE

EB

CC

DB

C

Şehirler ve Etki Alanları / 2

ED

DB

BC

AE

BE

CA

AD

Türkiye'de Fonksiyonlarına Göre Şehirler / 1C

CC

DD

AA

AC

Türkiye'de Fonksiyonlarına Göre Şehirler / 2A

CD

AE

EC

AB

EE

EE

Türkiye'de Fonksiyonlarına Göre Şehirler / 3A

EA

BC

ED

EA

DB

AE

E

Genel Tekrar

EA

CD

DC

BE

DC

ED

4. Bölüm

12

34

56

78

910

1112

1314

15

Türkiye'de Kır Yerleşmeleri / 1

DE

DB

EC

BC

Türkiye'de Kır Yerleşmeleri / 2

EB

CA

CC

DB

EB

EC

C

Genel Tekrar

EB

ED

CD

BC

AA

A

5. Bölüm

12

34

56

78

910

1112

1314

15

Üretim, Dağıtım, Tüketimi Etkileyen

Doğal ve Beşeri Faktörler / 1

EA

BE

CD

CE

Üretim, Dağıtım, Tüketimi Etkileyen

Doğal ve Beşeri Faktörler / 2

ED

AE

CE

BB

EA

DD

Üretim, Dağıtım, Tüketimi Etkileyen

Doğal ve Beşeri Faktörler / 3

CD

AA

ED

EC

BA

D

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Sektörlerinin Etkileşimi ED

EC

BA

AD

Doğal Kaynaklar ve Ekonomi / 1

BE

EE

DA

CC

A

Doğal Kaynaklar ve Ekonomi / 2

BD

BE

AC

CC

DB

Doğal Kaynaklar ve Ekonomi / 3

DC

DA

DC

DA

AB

D

Türkiye'de Doğal Kaynaklar ve EkonomiD

AB

EB

CC

CE

Genel Tekrar

DB

DD

CA

DD

DA

AD

AC

HABER KÖ ŞESi

200

Haber Köşesi

2012-16 yılları arasında dünyada geceleri ışıklarla aydınlatılan alanların yılda yüzde 2 arttığı tespit

edildi.Araştırmada NASA'nın geceleri ışık seviyesini ölçen özel radyometre uydusu kullanıldı.

Bilim insanları parlaklık seviyesindeki değişimin ülkeden ülkeye değiştiğini de ortaya koydu. ABD ve

İspanya gibi dünyanın "en parlak uluslarından bazılarının" parlaklıkları aynı seviyede kalırken Güney

Amerika, Afrika ve Asya'daki ülkelerde ışık kirliliği arttı.Parlaklık seviyesinin azaldığı yalnızca birkaç

ülke bulunuyor. Bunların arasında Yemen ve Suriye gibi savaş halindeki ülkeler de yer alıyor

'Mavi ışığı az kullanın'

• 2016 yılında Amerikan Tıp Derneği "kötü tasarlanmış ve yoğun LED ışıklarının zararlı etkilerini"

resmen tanıyarak toplumları mavi ışığın bol olduğu bu ışık türünün mümkün olduğunca nadiren ve

mavi ışığı az halde kullanmaya teşvik etti. Özellikle uyku halini başlatan melatonin hormonu mavi

ışığa karşı hassas.

• Nature dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma yapay ışıkların gece faal olan böceklerin polen yay-

ma faaliyetlerini azaltarak bitkilerin üremesini etkilediğini ortaya koydu.

• İngiltere'de araştırmacılar yapay ışığın yoğun olduğu bölgelerdeki ağaçların tomurcuklarını bir hafta

erken açtığını keşfetti.

• Bu yıl yapılan bir diğer araştırmada ise kentlerdeki ışıkların geceleri göç eden kuşların davranışlarını

"dramatik olarak değiştirdiğini" buldu.

IŞIK KİRLİLİĞİ:

PEK ÇOK ÜLKENİN GECESİ GÜNDÜZÜNE KARIŞTI

(Kaynak: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42104082)

İÇİNDEKİLER

01

02

ÜniteDOĞAL SİSTEMLER01 Bölüm: Ekosistem ve Madde DöngüsüBiyoçeşitlilik ........................................................................................................................... 10

Enerji Akışı ve Madde Döngüsü ............................................................................................ 16

Su Ekosistemlerinin Doğal Sistemlerin İşleyişine Etkisi, Su Döngüsü ................................. 24

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 28

Etkinlik Yapalım .............................................................................................. 30

Haber Köşesi .................................................................................................. 32

ÜniteBEŞERÎ SİSTEMLER02 Bölüm: Nüfus Politikaları ve Türkiye’de Nüfusun GeleceğiNüfus Politikaları ................................................................................................................... 34

Türkiye’nin Nüfus Politikaları ve Nüfus Projeksiyonları ...................................................... 40

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 44

03 Bölüm: Şehirlerin FonksiyonlarıTarihsel Süreçte Şehirler ....................................................................................................... 46

Şehirler ve Etki Alanları ......................................................................................................... 50

Türkiye’de Fonksiyonlarına Göre Şehirler ............................................................................ 54

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 60

04 Bölüm: Türkiye’de Kır YerleşmeleriTürkiye’de Kır Yerleşmeleri ................................................................................................... 62

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 66

05 Bölüm: Ekonomik Faaliyet TürleriÜretim, Dağıtım, Tüketimi Etkileyen Doğal ve Beşerî Faktörler ......................................... 68

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Sektörlerinin Etkileşimi .......................................................... 74

Doğal Kaynaklar ve Ekonomi ................................................................................................ 76

Türkiye’de Doğal Kaynaklar ve Ekonomi .............................................................................. 82

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 84

06 Bölüm: Türkiye’de Ekonomik FaaliyetlerTürkiye’nin Ekonomi Politikaları ........................................................................................... 86

Türkiye Ekonomisinin Sektörel Dağılımı ............................................................................... 88

Türkiye’de Tarım .................................................................................................................... 90

Tarımın Türkiye Ekonomisindeki Yeri ................................................................................... 96

Türkiye’de Hayvancılık .......................................................................................................... 98

Türkiye’de Ormancılık ............................................................................................................ 104

Türkiye’de Madenler ve Enerji Kaynakları ........................................................................... 106

Türkiye’de Sanayi .................................................................................................................. 112

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 120

Etkinlik Yapalım .............................................................................................. 122

Haber Köşesi .................................................................................................. 124

ÜniteKÜRESEL ORTAM:BÖLGELER VE ÜLKELER07 Bölüm: Uygarlıkların Ortaya Çıkışı, Ülkeler Arası Etkileşimİlk Kültür Merkezleri .............................................................................................................. 126

Kültür Bölgelerinin Oluşumu ve Türk Kültürü ...................................................................... 128

Medeniyetler Merkezi Türkiye .............................................................................................. 134

Küresel Ticaretin Üç Elemanı: Ham Madde, Üretim ve Pazar ............................................. 136

Dünya’nın Hızlı Gelişen Endüstrisi: Turizm ........................................................................... 146

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 154

08 Bölüm: Ülkeleri Tanıyalım, Küresel ve Bölgesel ÖrgütlerÜlkeleri Tanıyalım .................................................................................................................. 156

Küresel ve Bölgesel Örgütler ................................................................................................ 166

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 168

Etkinlik Yapalım .............................................................................................. 170

Haber Köşesi .................................................................................................. 172

ÜniteÇEVRE VE TOPLUM09 Bölüm: Çevre Sorunları, Doğal Kaynaklar ve ÇevreÇevre Sorunları ...................................................................................................................... 174

Doğal Kaynakların Kullanımının Çevresel Etkileri ................................................................ 178

Yenilenemeyen Kaynakların Tükenebilirliği ve Alternatif Kaynaklar ................................. 180

Arazi Kullanımının Çevresel Etkileri ...................................................................................... 182

Çevre Sorunlarının Oluşum ve Yayılma Süreçleri ................................................................. 184

03

04

Geri Dönüşüm ........................................................................................................................ 186

Genel Tekrar .......................................................................................................................... 188

Deneme Sınavı ...................................................................................................................... 190

Etkinlik Yapalım .............................................................................................. 198

Haber Köşesi .................................................................................................. 200

Cevap Anahtarı .................................................................................................................... 201

01 DOĞAL SİSTEMLERNeler Öğreneceğiz? Biyoçeşitlilik EnerjiAkışıveMaddeDöngüsü SuEkosistemlerininDoğalSistemlerinİşleyişineEtkisi,

SuDöngüsü

10

BÖLÜM01

1. Biyolojik çeşitliliğin en az olduğu biyomlardan biri kutup biyomudur.

I. Besin yetersizliği II. Düşük sıcaklık III. Suyun azlığı

durumlarından hangilerinin kutup biyomunda canlıçeşitliliğiniazalttığısöylenebilir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III

2. Her iklim kuşağında bulunan bitki örtüsü kendine özgü hayvan topluluklarını bünyesinde barındırır. Sıcak iklimlerin etkili olduğu alanlarda hayvanlarda tür sayısı soğuk iklim bölgelerine göre fazladır.

Bunagöre,hangibitkiörtüsündegörülenhayvançeşit-liliğidahaazdır?

A) İğne yapraklı orman B) SavanC) Ilıman çayır D) Tundra E) Tropikal orman

BİYOÇEŞİTLİLİK / 1

EKOSİSTEM VE MADDE DÖNGÜSÜ

BİYOÇEŞİTLİLİKLitosfer, atmosfer ve hidrosferden oluşan, dünyadaki tüm canlı orga-nizmaların bulunduğu yaşam alanına biyosfer denir. Canlılar toprak yüzeyinden 10 metre derinliğe ve 120 metre yüksekliğe kadar ya-şayabilmektedir. Biyosfer değişik habitatlardan meydana gelmiştir. Habitat, bir canlının yaşadığı ortama verilen addır. Biyoçeşitlilik; bir böl-gedeki türlerin, ekosistemlerin, ekolojik olayların oluşturduğu bütün-dür. Bu bütünün içinde uzun süreli etkileşime dayalı bir düzen vardır. Yeryüzünde benzer bitki ve hayvan topluluklarını barındıran bölgelere biyom adı verilir. Her biyomun kendine özgü bitki ve hayvan türleri var-dır. Biyomlar, karasal biyomlar ve su biyomları olmak üzere ikiye ayrılır. Karasal biyomlar genellikle bitki türüne göre, su biyomları ise suyun özelliklerine göre sınıflandırılır. Ekosistem, belirli bir bölgede yaşayan canlıların cansız çevreyle ilişkilerinin meydana getirdiği yapıdır.

Karasal biyomlar, iklim ve diğer fiziki koşullara göre değişik türlerden olu-şur. Bitki örtüsü ve hayvan türüne göre bazı karasal biyomlar şöyledir:

Karasal Biyomlar Bitki Örtüsü Hayvanlar

TundraYosun, liken, bodur bitkiler, çalılar

Kutup tilkisi, ren geyi-ği, misk öküzü, boz ayı

SavanYüksek boylu otlar, yer yer ağaçlar, çalılar

Zürafa, aslan, zebra, bizon, timsah, geyik

Tropikal Yağmur Ormanları

Sürekli yeşil kalabi-len yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar

Şempanze, yarasa, orangutan, fil, jaguar, leopar

İğne Yapraklı Ormanlar

Tayga ve boreal or-manlar

Vizon, vaşak, samur, kunduz, kurt, baykuş

ÇölSu tutabilen bitkiler (kaktüs vb.), çalılıklar

Deve, kertenkele, yı-lan, örümcek, akbaba

Kutup Bitki örtüsü yokKutup ayısı, penguen, fok, kutup tilkisi

ÇalılıkÇalılık ve bodur ağaçlar

Çakal, yabani koyun, keçi

ÇayırlarÇeşitli otlar (step, çayır)

Lama, bizon, zebra, geyik

Karasal Biyomlar Bitki Örtüsü Hayvanlar

Yaprak döken or-manlar

Sonbaharda yaprak döken orman, orman altı bitkileri

Kartal, ayı, sincap, gelincik

Dağ biyomu Dikey yönde değişir.Kartal, yırtıcı hay-vanlar

Su biyomları, tatlı su biyomları ve tuzlu su biyomları olarak incelenir.

Tuzlu su biyomları okyanus, deniz ve tuzlu su göl biyomları; tatlı su bi-yomları ise akarsu, göl, bataklık, baraj ve gölet biyomları olarak ayrılır. Bitki örtüsü ve hayvan türüne göre bazı su biyomları şöyledir:

Su Biyomları Bitki Örtüsü Hayvanlar

Deniz Biyomu Bitkisel planktonlarÇeşitli balıklar, midye, yengeç, ahtapot, bali-na, yunus

Tatlı Su BiyomuSazlıklar, kamış, nilü-fer gibi bitkiler, bitki-sel planktonlar

Balıklar, kurbağalar, solucanlar, bazı böcek türleri

Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen faktörler şunlardır:

I. Fiziki Faktörler: İklim, yer şekilleri ve toprak olarak incelenir. Yağışın fazla ve uygun sıcaklık şartlarının görüldüğü iklimler bitki örtüsü ba-kımından zengindir. Dağ sıraları ve uzanış doğrultuları, bakı, yüksel-ti ve eğim bitki ve hayvan topluluklarının dağılışını etkiler. Toprağın kimyasal özellikleri ve fiziksel yapısı bitki ve hayvanların yaşam alanı seçiminde etkili olur.

II. Biyolojik Faktörler: İnsanların gerçekleştirdiği birçok faaliyet doğal çevreyi değiştirmektedir. Ekosistemleri oluşturan canlıların birbiriyle olan ilişkilerine bağlı olarak da bir bölgedeki canlı türü çeşitliliği de-ğişmektedir.

III. Paleocoğrafya: Bitki ve hayvan türleri üzerinde bugünkü şartlarla beraber geçmiş dönemlerdeki çevre şartları da etkili olmuştur. Jeolojik dönemler boyunca yaşanan kıta kaymaları ve iklim değişiklikleri canlı-ların yeryüzüne dağılışını önemli ölçüde etkilemiştir.

11

3. Akdeniz ile Kızıldeniz arasındaki bağlantıyı sağlayanSüveyşKanalı’nın açılmasının aşağıdakilerdenhangi-sinenedenolduğusöylenemez?

A) Canlıların yayılış alanlarının değişmesineB) Daha önce bir arada bulunmayan türlerin birbiriyle etki-

leşmesineC) Yeni göç yolunun oluşmasınaD) Akdeniz’den Kızıldeniz’e tür geçişlerinin olmasınaE) Akdeniz’e özgü bitki ve hayvanların yaşam alanlarının

daralmasına

4. Aşağıdaki şekilde yeryüzündeki karasal ortamlarda ya-

şayan üç farklı hayvan türünün yayılış gösterdiği enlem aralıkları gösterilmiştir.

90°

90°

III. tür

II. türI. tür

60°

60°

30°

30°

0°

Bunagöre,aşağıdakilerdenhangisinekesinlikleulaşı-labilir?

A) III numaralı hayvanların yayılış alanını ot örtüsü belir-ler.

B) II numaralı hayvan türünün yeryüzündeki yayılış alanı daha geniştir.

C) I numaralı hayvan türü sıcak kuşakta yayılış gösterir.D) I numaralı hayvan türünde birey sayısı en azdır.E) II numaralı hayvan türü mevsime göre uygun yaşam

alanlarına göç eder.

5. Aşağıdakilerdenhangisibiyolojikçeşitliliğitehditedenbeşerîfaaliyetlerarasındagösterilemez?

A) Tarımda zirai ilaç kullanımıB) Sulak alanların kurutulmasıC) Mandıracılık yapılmasıD) Aşırı avlama ve toplama yapılmasıE) Yaylaların aşırı otlatılması

6. Grönland’da kuluçkaya yatan kuş türü sayısı 56 iken, bu sayı New York’ta 105, Kolombiya’da 1395’tir.

Budurumaşağıdaverilenetkenlerdenhangisininhay-

vanlardakitürsayısınıetkilediğinekanıtolur?

A) İklim özellikleriB) Yer şekilleriC) Ana karaya uzaklıkD) Küresel ısınmaE) Teknolojik gelişme

7. Biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olan toprakerozyonuaşağıdakiolaylardanhangisisonucuşiddet-lenir?

A) Eğimli yamaçlarda taraça yapılmasıB) Tarla arazilerinin nadasa bırakılmasıC) Kuru tarım alanlarında su kullanımının artırılmasıD) Orman alanlarının genişletilmesiE) Akarsu kenarlarında taşkın setlerinin yapılması

8. Aşağıdaki grafikte bazı bitki türlerinin yükselti basamakları-na göre yayılışı gösterilmiştir.

metre

A

BC

2500

2000

1500

1000

500

0

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşıla-

maz?

A) 500 metreden yüksek yerlerde A türü bitkilere rastlan-

maz.B) A türü bitkilerin yayılış gösterdiği yükselti aralığı daha

dardır.C) B türü bitkilerin yayılış alanında C türü bitkiler de yayılış

gösterir.D) A türü bitkilerde tür kayıpları daha fazladır.E) B türü bitkilerin yetişme üst sınırı 1500 metredir.

EKOSİSTEM VE MADDE DÖNGÜSÜ

12

1. Aşağıdaki şekilde Kuzey Yarım Küre’deki bir dağın kuzey ve güney yamaçlarındaki bitki türlerinin yayılışı gösterilmiş-

tir.

Deniz

Kuzey GüneyGeniş yapraklı ormanİğne yapraklı ormanBozkırAlpin çayır

Bunagöre,aşağıdakilerdenhangisineulaşılamaz?

A) Alpin çayır bölgesi ile bozkır bölgeleri farklı yükselti ara-

lıklarında bulunur.B) Dağın güney yamaçlarında soğuğa dayanıklı ağaçların

yayılış alanı daha geniştir.C) Dağın aynı yükseklikteki kuzey ve güney yamaçlarında

bitki türleri bakımından farklılıklar görülmektedir.D) Dağın güney yamaçlarında yağışın az, kuraklığın belir-

gin olduğu sahalar vardır.E) Dağın kuzey yamaçlarındaki bitki türleri yıl boyunca

yeşil kalır.

2. Aşağıdaki haritada Dünya üzerindeki bazı biyom alanları gösterilmiştir.

4

Ekvator

3

1

2

5

Bu bölgeler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisiyanlıştır?

A) 1. bölgede toprak çok nemli olduğundan ağaçların kök sistemi az gelişir.

B) 2. bölgede yer alan ağaçlar yıl boyu yapraklarını dök-

mezler.C) 3. bölgede suyun azlığı canlı yaşamını olumsuz etkiler.D) 4. bölgede düşük sıcaklık nedeniyle ağaçlar iğne yap-

raklıdır.E) 5. bölgede yalnızca etçil hayvanlar bulunur.

3. • Birçok çöl hayvanının rengi başka bölgelerdeki hay-

vanlara kıyasla daha açıktır. Bu hayvanların pek çoğu su ihtiyaçlarını bitkilerden temin eder.

• Çoğunlukla hareket hâlinde bulunan çöl kertenkeleleri sadece gölgede dinlenirler.

Yukarıdakibilgileregöreaşağıdakiyargılardanhangi-sineulaşılabilir?

A) Yaşam alanlarını kaybeden hayvanlar göç eder.B) Hayvanların yaşam alanlarına uygun yapısal ve davra-

nışsal özellikleri vardır.C) Hayvanların yaşam alanlarındaki sınırlayıcı etkenler

türlerinin azalmasına neden olur.D) Bir biyomdaki bütün hayvanların yapısal ve davranışsal

özellikleri aynıdır.E) Çöl biyomlarındaki hayvanların su tüketimi fazladır.

4.

III

V

Ekvator

II

IV

I

Yukarıdakiharitadaişaretlenenmerkezlerdenhangiiki-sindebitkitürleribirbirinedahaçokbenzerlikgösterir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve V E) IV ve V

5. Bir dağ yamacı boyunca yükseldikçe bitki türlerinin değiştiği ve belli bir yükseltiden sonra bitki örtüsünden yoksun alan-

ların başladığı görülür.

Bunagöre;

I. bütün dağ biyomlarında bitki örtüsünden yoksun alan-

ların aynı yükselti aralığında bulunduğu, II. yer şekillerinin yeryüzündeki bitki çeşitliliğini etkilediği, III. düşük sıcaklıklarda bitki çeşitliliğinin azaldığı, IV. dağ biyomlarında hayvan türlerindeki çeşitliliğin bitki

türlerindeki çeşitlilikten fazla olduğu

yargılarındanhangilerineulaşılabilir?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV

BİYOÇEŞİTLİLİK / 2

13

6. I. Benzer bitki ve hayvan türlerinin yaşam alanlarına ..................... denir.

II. ....................., canlıların değişen coğrafi koşullara uyum sağlamasıdır.

Yukarıda verilen I ve II numaralı ifadelerde yer alanboşluklaraaşağıdakilerdenhangisigetirilmelidir?

I II

A) Biyom EkosistemB) Biyosfer Madde döngüsüC) Biyom AdaptasyonD) Habitat BiyomE) Ekosistem Adaptasyon

7. Sanayileşmeye bağlı kirlilik, hızlı nüfus artışı ve şehirleşme dünya üzerindeki birçok bitki ve hayvan türünün yok olma-

sına neden olmaktadır.

2 3

4

1

5

Haritada gösterilen bölgelerden hangisindeki bitki vehayvan türleri yukarıdaki nedenlerden daha az zarargörmektedir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

8. Çöller, iklim koşulları nedeni ile fauna ve flora bakımından fakir ortamlardır.

Ekvator

IV

I

II

III

V

Bunagöre,haritadaişaretlialanlardanhangisindebitkivehayvançeşitliliğininenazolmasıbeklenir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

9. Aşağıdakilerdenhangisindebirbiyomobiyomdayaşa-

yancanlıtürüileyanlışeşleştirilmiştir?

A) Çöl biyomu – KaktüsB) Savan biyomu – AslanC) Tundra biyomu – Ren geyiğiD) Kutup biyomu – FokE) Tayga biyomu – Penguen

10.

Deniz1

2

35

4

Haritadagösterilenakarsuüzerindekinoktalardanhan-

gisindebiyolojikçeşitlilikenfazladır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

11. Van Gölü biyolojik çeşitliliğin en az olduğu göllerimizdendir.

BudurumVanGölü’nünaşağıdakiözelliklerindenhan-

gisiileaçıklanabilir?

A) Derinliğinin fazla olmasıB) Sularının sodalı olmasıC) Yüz ölçümünün geniş olmasıD) Su sıcaklığının düşük olmasıE) Üzerinde taşımacılık yapılması

12. Aşağıda dört ayrı biyomun özelliği verilmiştir.

– Düşük sıcaklığa dayanıklı bitkiler bulunur. – Yazları yağışlı, kışları kurak geçer. Yüksek boylu otlar

bulunur. – Kuraklığa dayanıklı bitkiler bulunur. – İlkbahar yağışlarıyla yeşerip yaz sıcaklarıyla kuruyan

ot toplulukları görülür.

Bu biyomlar arasında aşağıdakilerden hangisi yer al-

maz?

A) İğne yapraklı ormanlar biyomuB) Savan biyomuC) Step biyomuD) Çöl biyomuE) Kutup biyomu

14

BİYOÇEŞİTLİLİK / 3

1. Yeryüzünde farklı özelliklere sahip bitki ve hayvan türlerini bir arada barındıran bölgelere biyom denir.

Ekvator

III

III

IV

V

Buna göre, yukarıdaki Dünya haritasında numaralıalanlardan hangileri ile Türkiye’nin benzer biyomlarasahipolduğusöylenebilir?

A) Yalnız IV B) Yalnız V C) I ve II D) II ve III E) III ve IV

2. Coğrafi şartların değişmesi durumunda canlı türleri yeni or-tama uyum sağlar ya da uygun yaşam koşullarının olduğu ortamlara göç eder. Göç edemeyen ve uyum sağlayama-

yan canlıların nesli önce azalır sonra da yok olur.

Aşağıdakilerden hangisi sözü edilen duruma örnekolarakgösterilemez?

A) Orta kuşağın yarı kurak sahalarında yer yer antropojen bozkırlara rastlanması

B) Buzul döneminde sıcağı seven bitkilerin Ekvator’a doğ-

ru yer değiştirmesiC) Kuzey Yarım Küre’de kış mevsiminde kuşların güneye

doğru göç etmesiD) Açık renkli güvelerin Sanayi Devrimi'nden sonra koyu

renkli güveler olarak görülmesiE) Günümüzde dinazor ve mamut gibi canlılara rastlan-

maması

3. Nemli kıyı bölgelerinden iç kesimlere gidildikçe canlılarda tür sayısı azalmaktadır.

Aşağıdakilerdenhangisibudurumaörnekgösterilebilir?

A) Kutup ve tundra bölgesinin tür bakımından fakir olmasıB) Anadolu’da 3778 kadar olan endemik bitki türü sayısı-

nın Avrupa’da 2500 civarında olmasıC) Türkiye’deki bitki türlerinin büyük çoğunluğunun kıyı

bölgelerinde bulunmasıD) Adalardaki tür zenginliğinin adanın ana karaya uzaklığı

ile ters orantılı olmasıE) Engebeli alanlardaki tür sayısının düzlüklere oranla

fazla olması

4. Ekvatoralyağmurormanlarıdünyanınenzengindoğalyaşamalanlarıdır.Yeryüzündekibitkivehayvantürleri-nin%50–70'inibarındırdığıtahminedilenbubölgedetürzenginliğininfazlalığı;

I. nemliliğin ve yağışın yıl boyunca fazla olması, II. sıcaklık ortalamalarının yüksek olması, III. yer yüzeyinin engebesiz olması, IV. yerleşmelerin sınırlı olması

özelliklerindenhangileriyledahaçokilgilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV

5. Aşağıdakilerdenhangisibiyomlarlailgiliyanlışbirbil-gidir?

A) Her biyomun kendine özgü bitki ve hayvan türleri var-dır.

B) Savan biyomu Afrika Kıtası'nda geniş alanlarda yayılış gösterir.

C) Tundra biyomunda yayılış gösteren hayvanlar düşük sıcaklıklara dayanıklıdır.

D) Güney Amerika Kıtası'nda yayılış gösteren bütün bi-yomlara Kuzey Amerika’da da rastlanır.

E) Tropikal yağmur ormanı biyomunda bitki çeşitliliği fazladır.

6. Türkiye biyolojik çeşitlilik bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir.

Aşağıdakilerdenhangisibudurumunenönemlinedenigösterilebilir?

A) Canlıların göç yolları üzerinde bulunmasıB) Tarım faaliyetlerinin yoğun olmasıC) Yeryüzündeki ilk yerleşim alanlarından biri olmasıD) İklim çeşitliliğinin fazla olmasıE) Endemik bitkilerin koruma altına alınmış olması

7. Yerşekillerininveiklimözelliklerininetkisidikkatealı-nırsaaşağıdakiillerimizdenhangisindebitkivehayvantürlerindekiçeşitliliğinindahaazolacağısöylenebilir?

A) Rize B) Antalya C) Şanlıurfa D) Muğla E) Zonguldak

15

8. Su ekosistemleri ile ilgili aşağıda verilen bilgilerdenhangisiyanlıştır?

A) Gelgit etkisindeki akarsu ağızlarında biyolojik çeşitlilik fazladır.

B) Denizlerin ışık alan üst kısımlarında biyoçeşitlilik fazla-

dır.C) Okyanus ve denizlerin iklim üzerindeki etkisi fazladır.D) Akarsuların hızlı ve bulanık aktığı yerlerde biyolojik çe-

şitlilik azdır.E) Denizlerde mercanların oluşturduğu resifler canlı çeşit-

liliğini azaltır.

9. Yeryüzünde bitkiler çeşitli topluluklar hâlinde bulunur. Bu bitki topluluklarına orman, çalı ve ot gibi isimler verilir.

Ekvator

IIII

IV

V

II

Buna göre, yukarıdaki Dünya haritasında numaralıalanlardan hangilerinde orman topluluklarının dahagenişyerkapladığısöylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) III ve IV E) IV ve V

10. Su tutabilen bitkilerin bulunduğu; yılan, kertenkele,örümcek, yarasa gibi hayvanlara sıkça rastlanan birbiyomileilgiliaşağıdakilerdenhangisisöylenebilir?

A) Yıllık yağış miktarı fazladır.B) Kuraklık belirgindir.C) Sıcaklık ortalamaları düşüktür.D) Güneşlenme süresi azdır.E) Biyoçeşitlilik fazladır.

11. Aşağıdaki grafikte bir bölgedeki bazı hayvan türlerinin yük-

sekliğe bağlı olarak dağılışı gösterilmiştir.

Yükseklik (m)

Hayvan türü

4000

2000

3000

10000

A CB D

Bunagöre,aşağıdakiyargılardanhangisidoğrudeğil-dir?

A) Yükseklik arttıkça hayvan türü sayısı da artmaktadır.B) Sıcaklık isteği en fazla olan hayvan türü A’dır.C) D türünün yaşadığı bazı alanlarda B türü de yaşa-

maktadır.D) Düşük sıcaklığa en dayanıklı hayvan türü D dir.E) 3000 metreden sonraki yükseltilerde C türüne rastlan-

maz.

12. Biyomlarla ilgili inceleme yapan bir grup araştırmacı gittik-

leri yerde fil, şempanze, orangutan, yarasa, kaplan, jaguar gibi hayvanların yaşadığını; ormanların ise sürekli yeşil kalan geniş yapraklı, sık ağaçlardan meydana geldiğini görmüştür.

EkvatorIV

III

V

III

Buna göre araştırmacıların incelediği alan haritadanumaralandırılarak gösterilen merkezlerden hangisiolabilir?

A) I B) II C) III D) IV E) V