metaal magazine 5 - 2011
DESCRIPTION
Metaal Magazine is hét vakblad voor de metaal en brengt technische, actuele en praktijkgerichte informatie over metaalproductietechnieken. Metaal Magazine is een multimediaal merk, dat bestaat uit vakblad Metaal Magazine, de website www.metaalmagazine.nl en de gratis e-mail nieuwsbrief.TRANSCRIPT
metaalM A G A Z I N E
In dit nummer:
Overwegingen om te automatiseren
Zittend kleine series afkanten Freesmachine
voor grote werkstukken Spanningsarm trillen
Meerwaarde gegoten aluminiumdelen
Snelle levering bij Hermle De uitdaging
van de micrometer Specialistenwerk met
aluminium Giettechnologie op Gifa
Degelijke draaimachine
J a a r g a n g 4 9 | 5 - 2 0 1 1
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
01_Cover 16-05-11 10:04 Pagina 1
Maak nu voordelig kennis met Metaal Magazine
En meld u aan voor de gratis nieuwsbrief!
Laserpress kwaliteit
VAN HEYGHEN STAAL
Van Heyghen Staal n.v./s.a.I.Z. Durmakker - Westbekesluis 4
9940 Evergem (België)Tel. +32 9 257 06 19Fax +32 9 253 66 38
®
®
Residuaire spanningen in de plaat worden weggewerkt door onze exclusieve in-line quarto skinpass te combineren met correctieve vlakrichtmachines. Dankzij onze in-line quarto skinpass zijn onze platen niet alleen vrij van interne spanningen, maar hebben ze tevens een superieure vlakheid en bovendien ook kleinere diktetoleranties en een verbeterd oppervlakte-aspect.
Geïnteresseerd? Neem dan zeker een kijkje op onze website: www.vanheyghenstaal.be
LASERPRESS
gericht ZONDER skinpass
UNIEK IN EUROPA
Onze tweets op Twitter zijn een handige, ei-
gentijdse manier om het nieuws in de me-
taalbranche te volgen. Twitter is een inter-
netdienst waarbij gebruikers korte berichtjes
publiceren. Op http://twitter.com/Metaalma-
gazine krijgt u een indruk van onze bericht-
geving. Meld u ook aan voor Twitter en ‘fol-
low’ Metaal Magazine om steeds snel op de
hoogte te zijn van het metaalnieuws. Dus
twitter met ons mee vanaf uw pc of mobiele
telefoon.
Voorpagina:De foto op de voorpa-
gina illustreert dat je
ook moeilijk verspaan-
bare materialen op een
vijfassige machine met goed resultaat kunt ver-
spanen. Dit werkstuk is van het materiaal Inco-
nel 718 met een diameter van 150 mm dat uit
volmateriaal verspaand wordt. De totale be-
werkingstijd bedraagt 25 uur en 44 minuten
op een Yasda H40i horizontaal vijfassig bewer-
kingscentrum (foto: Yasda).
nieuws4 SMTCL geeft visitekaartje af
5 Centerpunt
6 Robotveiligheid in beeld
11 Marktimpuls
metaalbewerken12 Zittend afkanten
Toen er behoefte was aan een kantbank voor
niet-complexe buigingen aan kleine producten
in beperkte series, bleek de Safan E-Brake 35T
1250 in ‘Ergonomic’ uitvoering goed op de wen-
sen van Vencosteel aan te sluiten
metaalbewerken18 Productiviteit omhoog
Automatiseren in de metaalbewerking. Dat lijkt
een vanzelfsprekendheid. Toch eerst even na-
denken voordat naar de ‘automatiseringswin-
kel’ wordt gehold. In dit artikel overwegingen
en toepassingsvoorbeelden
bedrijvigheid20 Fors portaal
VDL Enabling Technologies Group merkt dat
klanten een toenemende behoefte hebben aan
steeds grotere systemen. Om daar op in te spe-
len heeft het bedrijf een vijfassige Matec-40 P
portaalfreesmachine aangeschaft, met een
werkbereik van 6000 mm x 4000 mm x 1500 mm
verbinden22 Spanningsarm trillen
Soms is er geen gloeioven aanwezig of de con-
structie of het te gloeien onderdeel is zo groot
dat spanningsarm gloeien niet mogelijk is.
Spanningsarm trillen kan dan meer op zijn
plaats zijn
metaalbewerken26 FMS-systeem met twee HMC’s
Eurotech in Venlo-Blerick heeft twee horizon-
tale bewerkingscentra (HMC) gekoppeld aan
een FMS-systeem. Op deze manier is het moge-
lijk om meerwaarde toe te voegen aan gegoten
aluminiumdelen
metaalbewerken28 “Weer praten over levertijd”
Volgens Dietmar Hermle kan zijn machinefa-
briek ook dit jaar weer flink groeien. Dit omdat
bij Hermle tijdens de crisis de voorraad opge-
bouwd is
metaalbewerken30 Micrometer
Om met nauwkeurigheden in het micrometer-
bereik uit de voeten te kunnen moeten de in-
vloed van temperatuur en trillingen volledig
worden beheerst. Drie machinebouwers gaan
de uitdaging van de micrometer te lijf
metaalbewerken36 Bewerking Al is specialistenwerk
Bij Sapa Profiles in Drunen wordt de kennis van
profielen gecombineerd met de kennis van au-
tomobielbouw
beurs38 Vier beurzen in één
De vakbeurzen Gifa, Metec, Thermprocess en
Newcast vinden deze zomer gelijktijdig plaats in
Düsseldorf. Metalen en hun verwerkingsproces-
sen vormen het platform voor het motto ‘Bright
World of Metals’
machine masterclass40 Degelijke machine
Sneller, groter en met meer vermogen, dat
waren de belangrijkste eisen die Machinefa-
briek Diepenmaat stelde aan de aanschaf van
een nieuwe draaimachine. Die eigenschappen
kwamen terug in de Puma 700LM van Doosan
productnieuws44 Metaalinnovaties op Hannover Messe
48 Terugkoppeling
48 Colofon
inhoud mei
(Advertentie)
Volg Metaal Magazine op Twitter
metaalM A G A Z I N E
In dit nummer:
Overwegingen om te automatiseren
Zittend kleine series afkanten Freesmachine
voor grote werkstukken Spanningsarm trillen
Meerwaarde gegoten aluminiumdelen
Snelle levering bij Hermle De uitdaging
van de micrometer Specialistenwerk met
aluminium Giettechnologie op Gifa
Degelijke draaimachine
J a a r g a n g 4 9 | 5 - 2 0 1 1
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 3
3x op uw deurmat voor maar 15 euro !
Mail uw gegevens naar [email protected]
03_Inhoud 16-05-11 12:20 Pagina 3
4 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
N I E U W S
30 procent. Gelet op stuksaantallen praat je
over veertigduizend tot zestigduizend machi-
nes, waarvan dus een aantal tussen de tiendui-
zend en twintigduizend stuks afgezet moeten
worden buiten China. De drie machines in Me-
tavak zijn vanuit Chinees perspectief de eerste
kwartiermakers. Vraag je aan Patrick Favoreel
en Yves van den Neucker waarom een Neder-
landse metaalbewerker de machines van SMTCL
zou moeten kopen, dan noemen ze twee rede-
nen. “Het zijn goede machines gebouwd met
Duitse en Japanse machineonderdelen en een
afnemer kan profiteren van een exportsubsidie
van de Chinese overheid.”
Bijvoorbeeld: aan de CNC-vlakbeddraaimachine
van het type CAK61186 die in Hardenberg ge-
toond werd, hangt een prijskaartje van pakweg
30.000 euro. Dit is een machine met 610 mm
draaidiameter en een afstand tussen de centers
N I E U W S
De Chinese machineleverancier SMTCL
(Shenyang Machine Tool Company)
toonde begin vorige maand tijdens
de Metavak 2011 in Hardenberg maar
liefst drie grote CNC-machines.
De geëxposeerde vlakbeddraaimachine,
het kruissledebewerkingscentrum en
de grote verticale draaimachine
onderstrepen de groeiambitie van
SMTCL in ons werelddeel.
SMTCL geeft visitekaartje af
‘We are no. 1’. Aldus een tekst op het bewer-
kingscentrum in Hardenberg. SMTCL claimt dit
omdat met pakweg achttienduizend mensen in
China per jaar 28.500 CNC-machines gebouwd
worden. Plus elke dag nog eens driehonderd
conventionele metaalbewerkingsmachines. Kijk
naar de CNC-omzet in geld dan zie je een be-
drag van circa 2,6 miljard Amerikaanse dollars.
Dat is goed voor een tweede plaats op de we-
reldranglijst. Van die omzet wordt ongeveer
6 procent gerealiseerd buiten China. Het bedrijf
in China heeft een omvang van 125 hectare. Dit
jaar wordt een uitbreiding in gebruik genomen
van 48 hectare. Dit met name voor de bouw van
hogere machines tot een hoogte van 15 m.
De Chinese overheid heeft SMTCL een ambitieus
groeidoel gegeven: in 2015 moet de omzet ver-
dubbelen boven de 5 miljard dollar en boven-
dien moet het exportaandeel gegroeid zijn naar
Kantoren in Utrecht en AntwerpenIn de Benelux zal SMTCL kantoren inrich-
ten in Utrecht en Antwerpen. Dit voor ser-
vice, ondersteuning en verkoop. Gepland
is een organisatie met acht tot tien men-
sen. Bovendien wordt momenteel hard ge-
werkt aan een Europees hoofdkantoor in
Frankfurt (D) met een oppervlakte van
7.000 m² met ondermeer een grote show-
room waar continu meer dan zestig machi-
nes getoond zullen worden. Bovendien
komt daar een Europese opslag (duty free)
met een capaciteit van driehonderd tot
vierhonderd stuks machines.
DOOR: REINOLD TOMBERG
De CNC-vlakbeddraaibank type CAK61186 met een Fanuc CNC-besturing die SMTCL presenteerde in
Hardenberg (foto’s: Reinold Tomberg)
Een verticale draaibank van het type VTC6070 met
een draaidiameter van 600 mm en een eigen massa
van 10.000 kg. SMTCL bouwt deze machines met een
maximale draaidiameter van 6 m
Het verticale kruissledebewerkingscentrum
VMC850P met Siemens 828D besturing met
dialoogprogrammering tijdens de Metavak 2011
van 1,86 m. Volgens Favoreel heeft een verge-
lijkbare bank bij een andere machineleverancier
een prijs die zeker 20.000 euro hoger is.
De afgelopen jaren heeft SMTCL belangrijke fa-
brikanten als Schiess, Burckhardt-Weber,
Homma, Kunming-Tos en andere leveranciers
overgenomen. Daarnaast werkt SMTCL met le-
veranciers van CNC-besturingen zoals Fanuc,
Siemens en Fidia. Met Fidia wordt een nieuwe
CNC-besturing ontwikkeld die onder de naam
Fiyang een alternatief is voor de besturingen
van Fanuc. Design en ontwerp van de machines
van SMTCL vinden in Duitsland plaats. In Duits-
land worden ook de prototypes gebouwd. <<<
04-05-06-09-10-11_Nieuws 16-05-11 12:21 Pagina 4
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 5
Voor de Esef 2012, die van 13 tot en met
16 maart plaatsvindt in de Jaarbeurs Utrecht is
77 procent van het begrootte oppervlakte van
13.000m2 ingetekend (stand 4 mei 2011). Sales &
accountmanager Irma Snieders is enthousiast
over hoe de zaken lopen. “We hebben in 2010
C E N T E R P U N T
150 Medewerkers heeft de Nederlandse toeleverancier
waar ik laatst op bezoek was. Een interessant bedrijf. Met
nieuwe machines en installaties en mooie producten.
35 Mensen op de werkvloer bij deze metaalbewerker
hebben via een uitzendbureau uit Midden-Europa hun
weg gevonden naar ons land. Pakweg één op de vijf. Het
bedrijf schat in dat het aantal buitenlandse werknemers
de komende jaren zeker niet zal dalen. Hoewel ik geen
enkele trek heb om een rabiaat conservatief pleidooi te
houden, zijn dit toch cijfers waar je kanttekeningen bij
moet zetten.
Honderdduizenden mensen in ons land staan als gevolg
van werkeloosheid langs de zijlijn. Ga er maar vanuit dat
de meesten er onvrijwillig staan. Ik ken niet zoveel happy
werklozen en ze worden zeker niet gelukkiger als ze ver-
volgens richting bijstand gaan. Toch lukt een Nederlands
bedrijf het niet om individuele mensen zonder werk aan
te nemen. Waarom niet?
Naar mijn mening hebben we de afgelopen periode het
recht op een uitkering meer op de voorgrond gezet dan
het recht op werk of scholing. Het zou zo moeten zijn dat
als iemand werkloos wordt, hij of zij recht heeft op een
volgende baan of op scholing voor een volgende loop-
baan. Dat moet voorop staan. Een uitkering zou moeten
worden beschouwd als een noodoplossing voor een paar
weken en niet als dé oplossing voor jaren. Bovendien
moet de match tussen vraag en aanbod op lokaal niveau
veel beter geregeld worden. Daarbij doel ik niet op de
populistische groeperingen in ons land die vinden dat
mensen in de bijstand maar sneeuw moeten gaan schui-
ven. Niet alleen omdat het buiten momenteel bijna
30 graden is, maar ook omdat recht op fulltime werk een
grondrecht én een -verplichting zou moeten zijn. Terug-
kijkend hebben overheid, vakbonden en werkgevers er
de afgelopen jaren een rotzooitje van gemaakt: mensen
van 57,5 jaar die nog volop in het arbeidsproces stonden
zijn met een WW-uitkering met aanvulling naar huis ge-
stuurd om al met 61 in de VUT te gaan. Een belediging
van het recht op werk van de mens.
Recht op werk
Reinold Tomberg
Een ABB IRB 6640 robot in Shanghai (CN) bezig met de productie van robotonderdelen. Zo lijkt het een
kwestie van tijd dat robots die robots maken elkaar gaan verbeteren en vervolgens een eigen leven gaan
leiden zoals in menig SF-film. Wordt vervolgd…
77 procent al ingetekend voor Esef 2012
‘I, robot’ komt dichterbij
Erns
t D
irks
en F
otog
rafi
e
een mooie beurs neergezet waar we, zeker ge-
zien de omstandigheden, heel erg tevreden mee
waren. 2012 Wordt het jaar van groei. Dat is nu
overigens al merkbaar. We zetten in op 13 pro-
cent meer ten opzichte van vorig jaar.” De editie
van 2010 was goed voor 30.634 bezoekers.
Net als in 2010 vindt de Techni-Show tegelijkertijd met de Esef plaats (foto Paul Quaedvlieg)
04-05-06-09-10-11_Nieuws 16-05-11 12:21 Pagina 5
N I E U W S
Om ongevallen te vermijden en onge-
wenste productiestops te voorkomen
heeft Fraunhofer in Ilmenau (D) een in-
telligent veiligheidsbewakingssysteem
in ontwikkeling. Het systeem waar-
schuwt voordat een situatie daadwer-
kelijk gevaarlijk wordt.
Het veiligheidsbewakingssysteem van Fraunho-
fer is een cameramonitoringsysteem dat aan de
hand van het in eigen huis ontwikkelde confi-
guratiesoftwareprogramma ‘Sim4Save’ de hoe-
veelheid en de posities van de camera’s bepaald.
Hiervoor wordt een 3D-model van de productie-
ruimte opgesteld waarin de gevaarlijke zones
van de robots zijn vastgelegd en waarin de
dode hoeken van de camera’s worden onder-
kend en aangepast. Doel van het systeem is vol-
gens Fraunhofer dat medewerkers al bij nade-
ring van een gevaarlijke zone in een vroeg sta-
dium gewaarschuwd worden zodat het afscha-
kelen door het betreden van gevaarlijke zones
kan worden voorkomen.
Bij het bepalen van de mogelijke gevaarlijke si-
tuaties die zouden kunnen optreden bestaat het
gevaar dat er situaties over het hoofd worden
gezien. Bij iedere verandering in de werkruimte
moet de situatie in zijn geheel opnieuw worden
bekeken en indien nodig worden aangepast.
De meest ideale veiligheidssituatie is een robot
die in zijn gehele draaibereik afgeschermd is en
waar bij benadering (door de afscherming te
verwijderen) de robot tot stilstand komt. Ook
bij benadering voor service en/of onderhoud
van een robot moet een robot spanningsloos
gemaakt kunnen worden. Dit moet zodanig ge-
regeld zijn dat de robot niet door derden achter
de rug om van de werkende onderhoudsmon-
teur weer onder spanning gezet kan worden.
Bij mechanische werkzaamheden (zoals bijvoor-
beeld het wisselen van een motor) moet om te
voorkomen dat een robot gaat bewegen door
zijn eigen massa, de robot mechanisch worden
beveiligd door de robot te fixeren door een
takel of een kraan.
Bij werkzaamheden aan bewegende robots (af-
testen) moeten veiligheidsfuncties overbrugd
worden (‘muting’). Daarbij dient men een dode-
mansknop in de hand te houden en moet de
robot zijn ingesteld op enkelvoudige afwend-
bare bewegingen/snelheden. Bij lage snelheid is
de impact van een treffen met een bewegende
robot kleiner en heeft de monteur ook meer tijd
om te reageren op een (onverwachte) bewe-
ging van de robot. Ook is het veiliger om niet al-
leen te werken. Een tweede persoon kan bij
dreigend gevaar ook de noodknop bedienen of
bij een ongeval hulp inschakelen en/of
verlenen. <<<
DOOR: JEROEN AALBERTS
Het robotveiligheidsbewakingssysteem van Fraunhofer is een cameramonitoringsysteem waarmee een 3D-
veiligheidszone ingesteld kan worden. Door vroegtijdig te waarschuwen voordat een onveilige situatie
ontstaat kan een mogelijke afschakeling worden voorkomen (foto: Fraunhofer)
Een degelijke fysieke afscherming is veilig en duidelijk:
om bij de robot te kunnen komen moet men bewust
deze hindernis nemen (foto: Paul Quaedvlieg)
Robotveiligheid in beeld
6 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Arbeidsinspectie noodzakelijkIn 2007 heeft de Arbeidsinspectie in de
metaalsector geconstateerd dat het per-
centage bedrijven met overtredingen
58 procent was. Traditiegetrouw liggen
de overtredingen vooral op het vlak van
afscherming en beveiligingsinrichtingen.
Initiatieven om de veiligheid op de ar-
beidsvloer te vergroten zijn dus belang-
rijk. Niet alleen om schade en/of persoon-
lijk leed te voorkomen, maar ook om bij
onderbrekingen door veiligheidsstops
deze zo kort mogelijk te houden. Behalve
stagnatie in de productie kan een onder-
breking ook betekenen dat een robot op-
nieuw moet worden ingesteld.
Dodelijk ongevalAfgelopen jaar is een 26-jarige onder-
houdsmonteur bij het afregelen van een
bewegende robot dodelijk getroffen. Om
de werkzaamheden uit te kunnen voeren
moest hij zich in de onveilige zone van de
robot begeven. De veiligheidsschakelaars
van de afscherming waren overbrugd
door een zogenaamde dummy sleutel.
Het aftesten van bewegende robots dient
te gebeuren in de modus T1: hierin is de
snelheid van de robot slechts 1/10 van zijn
gebruikelijke snelheid. De modus T1 was
in dit geval niet ingeschakeld en de mon-
teur was alleen aan het werk.
04-05-06-09-10-11_Nieuws 16-05-11 12:22 Pagina 6
THE SKY IS NO LIMIT.
ww
w.d
ymat
o.n
ly
tm
atn.no.o
ll
Voor een u i tgebre id o r iën te rend gesprek kunt u be l len met onze spec ia l i s ten 0318-550800 in [email protected] l
RÖ
DER
S T
EC a
t D
ymat
oS T
ECat
Dym
ato
In de ruimtevaartindustrie is precisie van het allerhoogste belang. Daarom gebruikt Carl Zeiss Jena GmbH alleen de beste CNC-machines. Ze kozen de Röders RXP500DS voor de productie van het ultra-nauwkeurige (2 µm) filterwiel in de James Webb Space Telescope die de beroemde Hubble ruimte-telescoop gaat vervangen.
Dymato levert het complete vijfassige programma van Röders in de Benelux.
11010286_RODER_ADV_191x130.indd 1 3/23/11 10:34 AM
Doosan bouwt voor iedere toepassing een specifieke machinelijn, zoals de Doosan Puma 700 serie draaimaDoosan bouwt voor iedere toepassing een specifieke machinelijn, zoals de Doosan Puma 700 serie draaima-
chines voor de bewerking van lange, zware assen in grote diameters. chines voor de bewerking van lange, zware assen in grote diameters.
De Doosan Puma 700 is leverbaar in draailengtes tot 5055 mm, draaidiameters tot 900 mm ø De Doosan Puma 700 is leverbaar in draailengtes tot 5055 mm, draaidiameters tot 900 mm ø
en 11 kW op de aangedreven gereedschappen.
Laat u eens uitgebreid informeren door één van onze specialisten. Laat u eens uitgebreid informeren door één van onze specialisten.
Altijd een passende oplossing voor uw verspanende productie
Doosan Puma 700 serie
Altijd een passende oplossing voor uw verspanende productie
0229 54 24 85 - [email protected] - www.dormac.nl
Een Doosan voor Xtra large en heavy cutting
Nu de economie in diverse sectoren aantrekt beraden toeleveranciers zich weer op strategische
investeringen voor de toekomst. Duidelijk is dat er in de markt een onmiskenbare accentverschuiving
plaatsvindt richting hoogwaardige en hittebestendige, maar moeilijk verspaanbare materialen zoals
titaan en Inconel, waarbij de luchtvaart en energiesector voorop lopen. Meer dan ooit is de juiste
machinekeuze van belang om op dit terrein met succes uit de voeten te kunnen.
Met YASDA succesvol moeilijkverspaanbare materialen te lijf
Bij het verspanen van materialen als titaan en Inconel worden extra hoge eisen
gesteld aan machine- en spilconstructie. Deze materialen zijn extreem taai en
veroorzaken een grote snijweerstand, waardoor frezen eerder gaan trillen. Dit
leidt in veel gevallen tot extreem korte standtijden van de gereedschappen. Het
zal duidelijk zijn dat de kwaliteit van de machine een eerste voorwaarde is om
bij deze moeilijk verspaanbare materialen toch een betrouwbaar en beheerst
bewerkingsproces te garanderen, samen met de ervaring van de leverancier.
De resultaten die YASDA op dit punt kan bieden zijn zeer overtuigend: bij testen
in onze fabriek met een 4R2 volhardmetaal bolkopfrezen in Inconel is gebleken
dat deze twee keer zo lang meegingen dan op machines van onze concurrenten.
Iedere verspanende toeleverancier kan snel uitrekenen wat een verlenging van
de standtijd van zijn gereedschappen met een factor twee betekent voor zijn
winstgevendheid.
Vijfassige H40iEr zijn veel vijfassige machines op de markt, maar het H40i tafel-op-tafel hori-
zontaal bewerkingscentrum van YASDA heeft een aantal buitengewone voorde-
len voor de bewerking van kleine en middelgrote producten uit moeilijk ver-
spaanbaar materiaal. De tafel-op-tafel constructie (zie afb. 1) zorgt ervoor dat het
zwaartepunt altijd in het centrum van de tafel ligt. Het zwaartepunt van de A-as
blijft in de grote basis van de B-as, waardoor een vloeiende beweging is gega-
randeerd, een voorwaarde voor het frezen van turbineschoepen en soortgelijke
producten met 3D gekromde oppervlakken waar simultaanbewerkingen aan de
orde zijn. Een belangrijk voordeel van de tafel-op-tafel constructie is eveneens
de grote ruimte die beschikbaar is rond de tafel, zodat de B-as met een zwenk-
bereik van 230° ruim gedimensioneerd kan worden. Daarbij heeft de H40i een
langere Z-as: de afstand van het zwaartepunt van de B-as tot de spilneus varieert
van 100 mm tot 785 mm. Deze grote ruimte levert voordelen op bij de spanenaf-
voer en het vermijden van botsingen. Het biedt de operator bovendien een beter
overzicht en maakt de weg vrij voor veel meer bewerkingsmogelijkheden met
bijvoorbeeld lange boor- en kottergereedschappen.
Turbinewielen en -schoepenHoogwaardige bewerkingen in titaan en Inconel komen bijvoorbeeld om de
hoek kijken bij het vervaardigen van schoepen en wielen voor hogedruk com-
pressoren van helikopters en kleine straalvliegtuigen. De gestelde eisen aan
dergelijke producten worden steeds hoger en dat is de reden dat ze uit één mas-
sief halffabricaat moeten worden vervaardigd! Dat is bij zulke moeilijk verspaan-
bare materialen een behoorlijke uitdaging. Dankzij recente ontwikkelingen op
het gebied van vijfassige CAD/CAM systemen is het berekenen van vloeiend
gekromde oppervlakken een stuk eenvoudiger dan voorheen. Ook het realiseren
van gladde oppervlakken met vijfassige machines is beter uitvoerbaar geworden
door nieuwe functies in besturingen die de leveranciers van CNC besturingssoft-
ware bieden. Zoals bijvoorbeeld opties voor automatische werkstukcontrole als
TCP (tool center point control).
Op de H40i zijn bijvoorbeeld turbineschoepen gemaakt in Ti-6Al-4V, gebruikma-
kend van R5, R3 en R2 bolkopfrezen (zie afb. 2). De bewerkingstijd per schoep
bedraagt 63min, voor 24 schoepen per turbinewiel komt dat neer op een totale
bewerkingstijd van 25 uur. De schoepen hebben een dikte van 3 mm, bij een
hoogte van 30 mm, tamelijk delicate producten dus die hoge toerentallen en een
grote stabiliteit vereisen. Omdat er sprake is van veelvuldige omkeer van bewe-
gingen geven direct-drive motoren voor de A- en B-as hier de beste resultaten.
Bij een klant worden op een H40i turbinewielen uit titaan vervaardigd, waarbij
het 150 uur kost om een compleet wiel vanuit volmateriaal te realiseren. Het is
duidelijk dat een dergelijke prestatie alleen gerealiseerd kan worden met een
machine die zich onderscheidt door een bijzonder stijve en stabiele constructie.
Waarbij we in dit verband onder meer wijzen op de dubbelkoloms ondersteu-
ning van de spilkop. Zelfs proeven met een nog taaier materiaal als Inconel zijn
inmiddels met succes uitgevoerd. We hebben hiervoor een vingerfrees van 10
mm en een bolkopfrees 8R4 gedurende in totaal 25 uur en 44minuten ingezet.
YBM 7TBij sommige producten uit titaan wordt niet alleen een hoge en constante nauw-
keurigheid gevergd, maar ook een hoog verspaningsvolume. Zoals een pasplaat
A D V E R T O R I A L
Afb. 1
08-09_SVM Vreestechniek 16-05-11 14:42 Pagina 8
voor het verbinden van koolstofvezel versterkte kunststoffen met grote kamers
(zie afb. 3). De eisen die aan de toleranties en oppervlaktekwaliteit worden ge-
steld zijn ondanks de grote afmetingen behoorlijk hoog. In dit soort situaties be-
wijst het YBM 7T horizontaal bewerkingscentrum met BT50 spil zijn klasse. Ge-
bruikmakend van een 630mm pallet is een haaksheid bereikt tussen wand en
bodem van de kamers binnen 3 μm. De oppervlaktekwaliteit is dusdanig dat de
klant na ingebruikname van de YBM 7T het napolijsten van de genoemde pro-
ducten uit titaan niet meer nodig acht.
De machines uit de YBM-serie hebben door en door geharde blokgeleidingen
(HRc 60). Een volledig contact van de geleidingsoppervlakken zorgt voor een
hogere dempingscapaciteit in vergelijking met de gangbare rollengeleidingen
op de gemiddelde HSC-freesmachines. Klanten hebben soms de neiging om al-
leen te kijken naar de specificaties van de spil, maar het is ook heel belangrijk
hoe andere basiscomponenten van een machine zijn ontworpen en vervaardigd!
H40i YBM 7T
Verplaatsing X / Y / Z 875 / 740 / 685 mm 950 / 800 / 800 mm
Verplaatsing A (rotatie) / B (kantelen) 360º / 230º (-185º ~ +45º) 360º / 230º (-185º ~ +45º)
Palletafmeting 400 mm x 400 mm 630 mm x 630 mm
Max. diameter van werkstuk Ø500 mm (Ø740 mm beperkt) Ø1000 mm (beperkt)
Max. tafelbelasting 200 kg 1200 kg
Spiltoerental en opname 20.000 min-1 BT40 BIG Plus 10.000 min-1 Conus nr.50 standaard (optie 6.000, 15.000 min-1)
Spilmotor AC18.5/22 kW (continu /15min.)
Gereedschapmagazijn 60 stuks (optie 120, 180, 240) 60 stuks (optie 120, 180, 240, 300, 360, 450)
Palletsysteem met laadstation 2 pallets (optie 12 of 24) 2 pallets (optie 3, 4, 5, 6)
IJlgang X / Y / Z: 50 m/min., X / Y / Z: 48 m/min.
A: 100 min-1, B 75 min-1 with DD motor (option)
CNC besturing FANUC FS31i-A5 FANUC FS31i-A5
Positioneer onzekerheid ‘A’ volgens ISO230-2 2.0σ < 0,004 mm (gemeten waarde) < 0,004 mm (gemeten waarde)
Volgens onze ervaring is de standaard 10.000 min-1 spil met een vermogen van
22kW en een koppel van 252 Nm (continu, 400Nm bij 25% ED) in staat om een
verspaningscapaciteit van bijna 2000 cm3 te bereiken in titaan, met slechts twee
hoekradiusfrezen van 25 mm. Nieuwe types hoekradiusfrezen van 20mm, met
koelgaten tussen de tanden, resulteren nog weer in een dramatische reductie van
ruwtijden met wel 50 procent vergeleken met standaard volhardmetaal hoekra-
diusfrezen van 25mm. Als optie is op deze machines ook een spil met 6.000 toe-
ren en een vermogen van 22kW verkrijgbaar, het koppel bedraagt in dit geval
398 Nm (continu) cq. 700 Nm (25% ED).
Nieuwe kantelkopOm de kracht van onze machines, zoals hoge stijfheid en stabiliteit, optimaal tot
hun recht te laten komen bij de bewerking van grotere werkstukken in moeilijk
verspaanbare materialen heeft YASDA een nieuwe kantelkop ontwikkeld voor
de YBM 10T (met 1000 mm x 1000 mm tafel) en de YBM 15T (met 1500 mm
x1500mm tafel). Door de kop van twee zijden te ondersteunen is YASDA erin ge-
slaagd om de mechanische stijfheid te verdubbelen.
Verder is de diameter van de spillager vergroot van 90 mm tot 110 mm en is de
spilneus verlengd. Daardoor is de stijfheid van de spil vergroot en is de toegan-
kelijkheid tot het werkstuk verbeterd. De positie van de Y-as geleiding is gewij-
zigd om een betere ondersteuning van de freeskop te bereiken. De gebruiker
heeft de keuze uit twee opties: een 30 kW spil met een toerental van 10.000 min-
1 en een koppel van 161Nm (continu) cq. 239Nm (25% ED), of een 22 kW spil met
een toerental van 6.000 min-1 en een koppel
van 398 Nm (continu) cq. 700 Nm (25% ED).
YASDA blijft zijn uiterste best doen om klan-
ten te bedienen die behoefte hebben aan
de meest betrouwbare machines en die
een duidelijke lange termijn visie heb-
ben op de hoogste nauwkeurigheid en
winstgevendheid. <<<
Yasushi Kimura
Düsseldorf Rep. Office
A D V E R T O R I A L
Afb. 2
Afb. 3
Adresgegevens voor informatie:Yasda Precision Tools K.K. | Fritz Vomfeldestrasse 34
40547 Dusseldorf Duitsland | www.yasda.co.jp
Vertegenwoordiging Nederland en België: SVM Freestechniek | Dragonder 49g | 5555 XZ Valkenswaard
Tel: 040-2040923 | Fax: 040-2047968 | Email: [email protected] | www.svmfreestechniek.nl
08-09_SVM Vreestechniek 16-05-11 14:42 Pagina 9
10 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Sterk als staal en zo vormbaar als kunststof
Met een bijzondere metaallegering van grote en kleine metaalatomen is het mogelijk om een
metaal zodanig rustig te laten afkoelen zonder dat het kristalliseert. De fabricage van deze le-
gering lijkt op de totstandkoming van glas: het metaal lijkt te ‘bevriezen’. Het materiaal dat
hierdoor ontstaat is zo sterk als staal en zo elastisch en vormbaar als kunststof. Complexe me-
talen voorwerpen kunnen met een spuitgiettechologie-achtige manier zoals bij kunststof ge-
maakt worden en hoeven ook niet te worden nabewerkt. De Saar-Universität in Saarbrücken
(D) experimenteert met verschillende legeringen om proefondervindelijk het materiaal met de
meest ideale eigenschappen te creëren (foto: Uwe Bellhäuser)
Positieve stemming Nevat-collectief
N I E U W S
5 - 9 juniConference on Steel on Cars
Salzburg (A)[email protected]
6 juniMaatschappelijk VerantwoordOndernemen
Rotterdamwww.hergebruik.nu
6 - 7 juniSafety Integrity Level (SIL)
Maarssenwww.iir.nl/industry/event
6 - 9 juniBlechexpo en Schweisstec
Stuttgart (D)www.blechexpo-messe.de
7 - 9 juniHausausstellung Behringer
Kichhardt (D)www.behringer.net
9 juniMachinerichtlijn hydrauliek
Noord-Hollandwww.feda.nl
16 en 23 juniMachinerichtlijn
Nieuwegeinwww.pkm.nl
28 juni - 2 juliGifa, Metec. Thermprocess enNewcast
Düsseldorf (D)www.messe-duesseldorf.de
29 juniLasertechnologie Solarzellen
Hannover (D)www.photonicnet.de
1 september14. Werkstofftechnisches Kolloquium
Chemnitzwww.wtk.tu-chemnitz.de
19 - 24 septemberEMO Hannover
Hannover (D)www.emo-hannover.de
27 - 29 septemberEurofinish
Gent (B)www.eurofinish.be
Net als de Duitse zusterorganisatie Argez meldt
ook het Nevat-collectief een positieve stemming
tijdens de Hannover Messe 2011. Volgens de
achterban van Argez is het niveau van voor de
crisis al weer bereikt, maar een waarschuwende
vinger geldt echter wel voor de hoge grondstof-
en energieprijzen, die de concurrentieverhou-
dingen en het rendement bij de ondernemin-
gen in de toeleverindustrie weer op scherp kun-
nen zetten. Volgend jaar zal Nevat weer op de
Hannover Messe met een collectief vertegen-
woordigd zijn.
Nijdra Groep uit Midden Beemster is winnaar van de Goldene Tulpe, een prijs voor de meest aansprekende
stand op de Hannover Messe in het Nevat-collectief. Dennis van Dijk, manager sales Nijdra Special Products,
Saskia Nije, directieassistent bij de Nijdra Groep en accountmanager Bart Clever ontvingen de prijs uit handen
van Oliver Frese, directeur van de Hannover Messe (foto: Nevat)
A G E N D A
Zie ook de meer uitgebreide
agenda op de site van Metaal Magazine:
www.metaalmagazine.nl
Metaalmanifestaties
04-05-06-09-10-11_Nieuws 16-05-11 12:22 Pagina 10
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 11
262 m lange luchtgedragen distributieband
Nieuwe rekstrookjes voor ruwe omgevingen
M A R K T I M P U L S
SMTCL uit China levert aan Botau in Waddinxveen een vlakbed-
draaibank van het type CAK61186 en een kruissledebewerkings-
centrum van het type
VMC850 (zie foto). SMTCL
(Shenyang Machine Tool
Company) is een leveran-
cier voor verspanende ma-
chines met een design- en
ontwerpafdeling in Fran-
furt (D).
Het derde spant dat over de openbare weg de Hoge Rijndijk geplaatst werd, is 48 meter lang en weegt
ruim 40 ton. Het hijsen van de spanten is in samenwerking met Wagenborg Nedlift gedaan (foto:
Oostingh Staalbouw)
Het Laser Zentrum Hannover (LZH) in Duitsland is druk met het ontwikkelen van lasergestructu-
reerde dunne-film rekstrookjes (TFSG), die rechtstreeks op het oppervlak van gereedschappenma-
chines, motoren, werkstukken of bijvoorbeeld lagers aangebracht kunnen worden. Lasergestruc-
tureerde rekstrookjes kunnen wor-
den gebruikt voor de exacte me-
ting van de krachten op kritische
punten bij complexe 3D-werkstuk-
ken en bij realtime meting van de
rek in machines, lagers of moto-
ren. Voordeel is dat de sensoren
robuust zijn en daarmee ook be-
stand zijn tegen hoge mechanische
en chemische belastingen en hoge
temperatuurschommelingen (foto:
LZH)
Van Hoorn Machining uit Veldhoven heeft een verticale band-
zaag van het type Kasto Verto A2 verkocht aan Reese Metaal-
bewerking uit Broek op Langedijk. De Verto A2 is een vrij com-
pacte zaagmachine van
2.365 mm x 1.350 mm x
1.765 mm (slechts 3 m²) en is
aangeschaft ter vervanging
van een horizontale band-
zaag en wordt gebruikt
voor kleine en middelgrote
series zaagwerk.
Bolk constructie in Haulerwijk maakt na een brand een nieuwe
start. Darley uit Eijsden heeft Bolk een kantbank met een pers-
kracht van 3.200kN en een werklengte van 6.200 mm geleverd.
De volledig CNC-
gestuurde kant-
bank staat vlak
op de vloer en
daardoor is er
geen apart fun-
dament noodza-
kelijk.
Landré uit Vianen levert een Mori Seiki NT 4200S draaifreescombi-
natie met Siemens 840D besturing aan Stodt Toekomsttechniek in
Hengelo (O). Met deze machine wil Stodt een automatiseringscon-
cept ontwikkelen in het kader van het Euregio project Grenzeloze
Machine- en Apparatenbouw (GMA) waarmee de technische, or-
ganisatorische en economische haalbaarheid van manarm flexibel
produceren in enkelstuks en zeer kleine series in West-Europa aan-
getoond kan wor-
den. Daarnaast kun -
nen toekomstige im-
plementaties bij be-
drijven versneld wor-
den door praktische
kennisoverdracht.
Om de Heineken fabriek in Zoeterwoude vanaf de Oude Rijn te bevoorraden met mout, heeft
Heineken een luchtgedragen distributieband van 262 meter laten aanleggen. De door Oostingh
Staalbouw uit Katwijk ontwikkelde en geconstrueerde distributieband zal de omgeving op jaar-
basis van 15.000 vrachtwagenbewegingen ontlasten.
04-05-06-09-10-11_Nieuws 16-05-11 12:22 Pagina 11
12 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Vencosteel in Eersel heeft onlangs zijn
zesde E-Brake kantpers van Safan
aangeschaft. Hoewel het bedrijf
vergaand geautomatiseerd is, blijft er
ruimte voor operatorbediende stand-
alone machines. Ergonomie is dan een
belangrijk aspect. Toen er behoefte was
aan een kantbank voor niet-complexe
buigingen aan kleine producten in
beperkte series, bleek de Safan E-Brake
35T 1250 in ‘Ergonomic’ uitvoering
goed op de wensen aan te sluiten.
DOOR: HANS KOOPMANS
Vencosteel produceert onder meer plaatwerk-
componenten voor het zusterbedrijf Vencoma-
tic (zie kader). Het bewerken van de plaatdelen
gebeurt op eigen machines; bijkomende bewer-
kingen zoals draaien, frezen en lakken worden
uitbesteed. De plaatdelen worden samen met
andere onderdelen van het systeem als bouw-
pakketten verstuurd. De Noord-Brabantse on-
derneming is zo’n metaalbedrijf dat door tijdig
te investeren in productieautomatisering ook
de komende jaren op het internationale speel-
veld kan concurreren met de lagelonenlanden.
Automatisering wordt daarbij gezien als een
belangrijke basisvoorwaarde. Een jaar of zeven
geleden ging een grootscheeps automatise-
ringsprogramma van start met kostprijsminima-
lisering als voornaamste motief. Een groot deel
van de productie geschiedt thans manarm en 24
uur per etmaal. Bewerkingen aan het plaatstaal,
zoals lasersnijden, knippen en ponsnibbelen,
zijn grotendeels geautomatiseerd, inclusief de
aanvoer van plaat en de afvoer en sortering van
bewerkte delen.
HandmatigHet kanten, legt bedrijfsleider Dolf Meijer uit, is
ten dele geautomatiseerd. Behalve een gerobo-
tiseerde kantbank beschikt de werkplaats over
een aantal kantbanken waarbij de operators
nog één op één samenwerken met de machine.
“Automatisering is nooit een doel op zich”, zegt
Meijer. “Als je een proces efficiënter en flexibeler
kunt uitvoeren door handmatige bediening, in-
Bij de E-Brake 50T 1250 Ergonomic zit de operator eerder ‘in’ de machine dan ervoor. De besturingskast kan
naar wens links of rechts van de machine geplaatst worden (foto’s: Safan)
Zittendkleine series afkanten
De kip en het eiVencosteel maakt deel uit van de Venco Groep; een groep bedrijven die opereren in de pluimveesector, waaron-
der Vencomatic, Prinzen Machines, Agro Supply en Rondeel. Al deze ondernemingen ontplooien activiteiten
rond het thema ‘diervriendelijke, efficiënte eierproductie’. Zo werd Rondeel in 2008 opgericht om een huisves-
tingsconcept voor leghennen te ontwikkelen en is Prinzen gespecialiseerd in machines en systemen voor het au-
tomatisch verzamelen en inpakken van eieren. Vencomatic groeide in drie decennia uit van een eenmansbedrijf
in een schuur tot een onderneming met meer dan tweehonderd medewerkers. Vencomatic is gespecialiseerd in
de ontwikkeling, fabricage en levering van huisvestingssystemen voor pluimvee. Vencosteel is een metaalpro-
ductiebedrijf en fungeert als toeleverancier voor de andere bedrijven binnen de Venco Groep en voor derden.
12-13_Vencosteel 16-05-11 12:23 Pagina 12
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 13
clusief het programmeren aan de machine,
waarom zou je dat dan anders doen? Veel van
de ongeveer drieduizend componenten die we
hier maken zijn vrij klein en worden in beperkte
series geproduceerd. Denk aan vierkante plaat-
delen van 10 mm bij 10 mm tot 500 mm bij 500
mm en seriegrootten van tien stuks tot 2500
stuks. De meerwaarde van automatisering is dan
klein, vooral als je kiest voor ergonomische ma-
chines waarbij de productiviteit nauwelijks ge-
remd wordt door de ingebouwde veiligheden.”
Vencosteel koos bij de recent afgeronde inves-
teringsronde voor de elektromechanisch aange-
dreven E-Brake kantpersen van Safan. Als Meijer
gevraagd wordt die keuze toe te lichten, noemt
hij naast de productiviteit en betrouwbaarheid
ook de energiebesparing, de geringe onder-
houdsbehoefte vanwege de niet-hydraulische
bekrachtiging en de gemakkelijke gereedschap-
wisseling van het E-Brake concept. Vencosteel,
dat ook nog een hydraulische Safan kantpers in
huis heeft, heeft inmiddels zes E-Brakes in be-
drijf: één met een perskracht van 150 ton en een
werklengte van 3 meter, vier van 100 ton/3
meter en de recent aangeschafte 35 ton/1250
mm kantbank.
VerstelbaarDit laatste type is geleverd in de ‘Ergonomic’ uit-
voering. Tijdens de afgelopen plaatbewerkings-
beurs EuroBlech 2010 presenteerde Safan dit
concept in een nog kleinere uitvoering als pri-
meur, de E-Brake B 20T 850, qua omvang en pers-
kracht een machine aan de onderkant van het E-
Brake spectrum. Eerder al werd de iets grotere
35T 1250 in een ergonomische uitvoering uitge-
bracht. Bij deze uitvoering zit de operator ge-
deeltelijk ‘in’ de machine en is omgeven door een
oplegtafel. Het voetpedaal is geplaatst in een uit-
sparing onder de onderbalk. De zitpositie kan
aan de wensen van de operator worden aange-
past. Vooral bij het buigen van grote series is het
een voordeel om zittend te kunnen werken. Bij
een andere werksituatie - een ander product of
andere operator - kunnen niet alleen de zitposi-
tie en voetensteun worden aangepast, maar is
ook de oplegtafel in drie delen verstelbaar. Daar-
naast kan de oplegtafel geheel of gedeeltelijk
omlaag geklapt worden, zodat de operator
staand kan buigen. Ten slotte is de oplegtafel
eenvoudig van de machine af te nemen en is de
kantpers inzetbaar voor het grotere plaatwerk.
M E T A A L B E W E R K E N
n
Meijer: “Bij ons werken de mensen meestal ach-
ter dezelfde machine, zodat we van al die flexi-
bele instelmogelijkheden in de praktijk weinig
gebruikmaken. Onze E-Brake 35T 1250 Ergono-
mic wordt meestal gebruikt voor kleine produc-
ten zoals beugels met een tot drie zettingen. De
operator geeft aan dat het werk minder ver-
moeiend is en we hebben de indruk dat de pro-
ductiviteit, afhankelijk van het producttype, iets
hoger ligt. Maar het ging ons er in de eerste
plaats om het werk te verlichten.” <<<
De buigafdeling van de plaatwerkerij omvat inmiddels zes E-Brakes van Safan, waaronder een Ergonomic-uitvoering
Bedrijfsleider Dolf Meijer bij een volièresysteem voor leghennen, waarbij legnesten, zitstokken, voer- en
drinklijnen en mestbanden in een geheel zijn geïntegreerd. Alle plaatwerkdelen worden bij Vencosteel
vervaardigd. Assemblage geschiedt op locatie van de klant
Succesvol aandrijfprincipeAlle uitvoeringen binnen het E-Brake pro-
gramma werken met de door Safan ont-
wikkelde servomechatronische aandrij-
ving. Op het vaste frame en de beweeg-
bare bovenbalk bevindt zich een aantal
rollen, waarover een aandrijfriem loopt.
De riem wordt op- en afgewikkeld door
een aandrijfmotor. Wanneer de riem
wordt afgewikkeld, trekken de losse rollen
de buigbalk naar de matrijs toe. Omdat
meerdere rollenparen naast elkaar zijn ge-
plaatst, wordt de buigkracht gelijkmatig
over de buigbalk verdeeld en is bombe-
ring niet nodig. De mechatronische aan-
drijving werkt zonder hydraulische olie.
Een ander voordeel ligt in het lage ener-
gieverbruik. Daarmee zijn volgens Safan
besparingen tot 50 procent vergeleken
met hydraulische kantpersen mogelijk.
12-13_Vencosteel 16-05-11 12:23 Pagina 13
14 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Automatiseren en metaalbewerking gaan hand in
hand. Maar juist omdat het zo vanzelfsprekend is,
vergeten we af en toe om een stapje terug te zetten
en eerst even na te denken voordat we naar de
‘automatiseringswinkel’ hollen. In dit artikel wat over-
wegingen en wat toepassingsvoorbeelden in foto’s.
Dat er in de metaalbranche een enorme be-
hoefte is aan productieautomatisering, blijkt bij
elk bezoek aan metaalbeurzen. Er is een enorm
aanbod aan pallets, palletwisselsystemen, ro-
bots, gereedschap- en werkstukmagazijnen,
nulpuntspansystemen, manipulatoren voor
werkstukken en gereedschappen, flexibele pro-
ductiesystemen enzovoort. Het is een vrije
markt, dus als er geen afzet voor zou zijn, zou
het niet geëxposeerd worden. Zeker nu niet, nu
we ons uit de diepe recessietrog omhoog wor-
stelen. Als je het enorme automatiseringsaan-
bod in combinatie ziet met technische ontwik-
kelingen als meerspillige machines, meerassig
bewerken en het compleetbewerken dan heeft
de metaalbranche meer op te lossen dan alleen
het vraagstuk van ‘Qual der Wahl’. Het is meer
dan het kopen van wat hardware, het gaat om
het inzicht tot welk type metaalbedrijf je onder-
neming behoort. Aan de ene kant van het spec-
trum zie je de OEM’ers in een vijfploegendienst
met grote series producten met een grote mate
van voorspelbaarheid. Alhoewel bijvoorbeeld
de automotive-industrie, tóch het schoolvoor-
beeld voor massafabricage, de laatste jaren be-
hoorlijk buikpijn heeft gehad van de schomme-
lingen in de vraag naar auto’s. En dus met de
pieken en dalen in de bezettingsgraad. Aan de
geheel andere kant zie je de jobber in dagdienst
met zijn universele machine die vanmiddag om
vier uur nog niet weet welk werk er morgen op
de machine komt. Als die jobber met ‘wisse-
lende contacten’ een enorme cel koopt met nul-
puntsspansystemen en een stevige robot in het
midden verklaren we hem voor gek. Dat doen
we ook als een automobieltoeleverancier achter
elk bewerkingscentrum nog een mannetje zou
hebben staan. Dus iedereen voelt wel aan dat
niet elke automatiseringsoplossing bruikbaar is
voor elke metaalonderneming, maar hoe kom
je nu tot de juiste afwegingen.
Bezettingsgraad verhogenEen eerste overweging is dat de gehele infra-
structuur rondom of op een machine niets meer
of minder is dan een hulpmiddel om de uitein-
delijke bezettingsgraad en dus de productiviteit
van een metaalbewerkingsmachine te verho-
gen. Dit moet het vertrekpunt zijn en niet een
wens om ook te willen werken met bijvoor-
beeld een nulpuntspansysteem of een ander
technisch hoogstandje. Als de effectiviteit niet
Bij de verticale draaimachines van Emag functioneert de hoofdspil tevens als een pickup-manipulator voor het
laden en lossen van de werkstukken. Een bandje voert de werkstukken af en aan (foto: Emag)
Omsteltijd is doorslaggevend
Automatiseringverbetert productiviteit
DOOR: REINOLD TOMBERG
14-15-16-19_Ladenenlossen 16-05-11 12:24 Pagina 14
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 15
verbetert, heeft automatiseren geen zin. Tenzij
bijvoorbeeld ergonomische overwegingen een
rol spelen. Een manipulator voor het laden en
lossen van een machine om een kapotte rug te
voorkomen vindt je misschien niet meteen
terug in de spiltijd, maar wel in je ziektever-
zuim. Productiviteit en efficiency zijn dus de
sleutelwoorden en vormen de leidraad bij de
berekeningen bij investeringen en terugver-
dientijd. Afhankelijk van behoefte, wensen en
mogelijkheden kan gekozen worden voor een
manarme of een -loze productie. Automatise-
ring biedt immers de mogelijkheid om extra
productie te creëren buiten de werktijd.
Een volgende overweging is dat de wens naar
het verhogen van de productiviteit zich open-
baart in een tijd waarin de levenscyclus van pro-
ducten steeds korter wordt. En dat bovendien
het aantal productvarianten toeneemt. Dus
meer verschillende producten die in kleinere se-
ries bewerkt worden. Dit vereist in elk geval een
hogere flexibiliteit van automatiseringssyste-
men. En het reduceert de afschrijfmogelijkhe-
den van de automatisering. Dit laatste is weer
op te vangen door modulaire systemen te ge-
bruiken die ook, of delen ervan, inzetbaar zijn
bij volgende series producten.
Verder groeit in de metaalbranche de wens
naar productiesystemen die meer bedrijfszeker
zijn. Dit ook om te komen tot meer spiluren. In
toenemende mate zie je dat metaalbewerkers
garanties eisen voor het inzetbaarheidspercen-
tage van een machine. Een automatiseringssys-
teem is een extra schakel, dus een extra fout-
kans. Dat betekent dat de eisen aan bedrijfsze-
kerheid op een hoger niveau komen te liggen.
Ook omdat de nauwkeurigheidseisen van werk-
stukken ook steeds naar een hoger niveau
schuiven. Wordt er gewerkt met een geautoma-
tiseerde bewerkingscel dan is er een belangrijke
functie voor het benodigde ‘cel management
systeem’ weggelegd. Deze zal moeten zorgen
voor een betrouwbare en flexibele productie-
planning. De inzetbaarheid, gebruiksvriende-
Het Nederlandse bedrijf Teqq heeft voor drie-assige, verticale freescentra een automatiseringsoplossing
ontwikkeld waarbij een grijper in de hoofdspil de werkstukken haalt uit een magazijn en positioneert in de
machineklem (foto: Reinold Tomberg)
Een oplossing van Chiron waarbij een robot de handling van twee machines verzorgt. De robot is voorzien van
verschillende grijpers. De werkstukken worden gepositioneerd in een rasterplaat (foto: Reinold Tomberg)
M E T A A L B E W E R K E N
QRM: Investeer in een extramachineVeel kosten in een bedrijf worden veroor-
zaakt door de lange doorlooptijden. Vol-
gens de filosofie van Quick Reponse Ma-
nufacturing (QRM ) zou een bedrijf zich
bij investeringen veel meer moeten rich-
ten op het verkorten van de orderdoor-
looptijd. Om de doorlooptijd te verkorten
kan het bijvoorbeeld slim zijn om te inves-
teren in een extra machine, ook al is de
gemiddelde bezettingsgraad van de be-
staande machines nog geen 100%. QRM
kent vier stappen: de werkvloer moet niet
in lijn maar in productiecellen worden
verdeeld, in een productiecel krijgt één
team de verantwoordelijkheid om afge-
ronde producten of delen van producten
te maken, de mensen in het team moeten
via training zoveel mogelijk taken kunnen
uitvoeren zodat ze elkaar waar nodig
kunnen ondersteunen en medewerkers
moeten er continu op gebrand zijn om de
doorlooptijd in de productie te verkorten
(bron: www.logistiek.nl).
>>>
14-15-16-19_Ladenenlossen 16-05-11 12:24 Pagina 15
16 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
lijkheid en toepasbaarheid binnen de eigen pro-
ductie zijn hierbij belangrijke parameters.
Bij productieautomatisering kan gekozen wor-
den voor een product- of machineafhankelijke
insteek. Bij grote series zal de productinsteek de
overhand hebben. Bij enkel- en kleinseriefabri-
cage zal de machine het uitgangspunt zijn voor
de automatisering.
Hoeveelheid assenRondom productieautomatisering spelen een
aantal praktische vragen. Als je verspaant is het
van belang of je drie-, vier- of vijfassig bewerkt.
We hebben het in deze kolommen al vaker ge-
schreven: er wordt veel gesproken over vijfas-
sers, maar de ervaring leert dat in de dagelijkse
praktijk van de metaalbranche in de meeste ge-
vallen er van de vijf beschikbare assen maar drie
CNC-gestuurd simultaan werken. Meestal de
drie lineaire assen. En dat de andere twee assen,
de rotatie- en de zwenkas, alleen ‘maar’ als stel -
assen gebruikt worden. De échte situatie in me-
taalland is dus 3+2 in plaats van vijfassig simul-
taan. De vierde en vijfde as worden bijvoor-
beeld ingezet om bij meerzijdige bewerkingen
in dezelfde opspanning boringen onder een
hoek óf twee hoeken te kunnen maken. De
vraag moet dus beantwoord worden of je auto-
matiseert voor je drieassig werk dat het meeste
voorkomt of dat je ook de laatste 10% van je
productie, het vijfassig werk, helemaal gaat au-
tomatiseren. Voor de complexiteit van je auto-
matisering maakt het heel wat uit of je kiest
voor drie- of vijfassig.
Ook de bewerkingstijd per werkstuk heeft een
enorme invloed. Praat je over korte bewerkings-
tijden met veel omsteltijden of juist over lange
tijden met veel omstellingen. Of ben je een toe-
leverancier en weet je het niet: vandaag lang en
morgen kort. Bij korte bewerkingstijden moet
je snel wisselen om toch voldoende spiltijd te
krijgen. Bij langere bewerkingstijden heeft de
wisseltijd op zich minder invloed.
Een mooi voorbeeld van de eerste situatie, korte
bewerkingstijden, zie je bij kunststof-spuitgiet-
machines die dunwandige verpakkingen spui-
ten. Daar schieten manipulatoren met een hoge
snelheid de spuitgietmachine in om de tijd dat
de spuitgietmatrijs open staat zo kort mogelijk
te houden. Trek je dit beeld door naar bijvoor-
beeld een snel boor- en tapcentrum. Wil je dit
automatiseren bij werkstukken met een korte
bewerkingstijd, dan moet je de werkstukken
snel kunnen positioneren en weer afvoeren. Het
liefst meervoudig. Anders staat de machinespil
te veel stil.
OmstellenDat brengt ons meteen bij een volgend punt:
het spannen en positioneren van de producten.
De inzet van een robot is maar een gedeelte van
de oplossing. Net zo doorslaggevend voor het
succes van de automatiseringsoplossing is het
gebruikte spanmiddel en een snelle positioneer-
mogelijkheid in dit spanmiddel. Het is zichtbaar
dat opspan- en wisselinrichtingen voor geauto-
matiseerd werk intussen uitgroeien tot een ma-
chine op zich. Het is complexe machinebouw
met besturings- en bewakingsfuncties die op
een machinebed opgenomen worden en in de
machinebesturing verknoopt worden.
Ook de omsteltijd van de machine bij een pro-
ductwisseling is een doorslaggevende parame-
ter bij automatisering. Als een machine relatief
lang stil staat ten opzichte van de productietijd,
dan kan het wel eens zinvol zijn om eerst de
wisseltijden te optimaliseren en dan pas te stre-
ven naar een verdere automatisering. De tijd die
ligt tussen twee productieseries kan door een
kritische benadering van alle handelingen vaak
met tientallen procenten worden gereduceerd.
Een Smed-analyse kan behulpzaam zijn. Het
principe van Smed (Single Minute Exchange of
Dies) is de stilstandtijd van de machine tussen
twee productieseries zo kort mogelijk te maken,
zie ook kader. Dit kan door handelingen te eli-
mineren, ze onafhankelijk te maken van de ma-
chine, zodat ze uitgevoerd kunnen worden ter-
wijl de machine draait of met hulpmiddelen en
organisatieaanpassingen die machinestilstand
tot een minimum beperken. Bij het onafhanke-
SMED: In zeven stappen sneller omstellenSingle Minute Exchange of Die (SMED) is een methode voor het efficiënt omstellen van een
productieproces. Er zijn zeven basisstappen: observeer de huidige methode, scheiding van in-
terne en externe omstelactiviteiten, converteer interne activiteiten naar externe activiteiten,
stroomlijn de overblijvende interne activiteiten, stroomlijn de externe activiteiten, documen-
teer de nieuwe procedure en herhaal deze methode (bron: Wikipedia).
Een kleine palletwisselaar van Hermle die naar behoefte handmatig voor of naast het bewerkingscentrum
geschoven kan worden. De toegankelijkheid van de machine bij handmatig werk blijft op die manier
gewaarborgd (foto: Reinold Tomberg)
Automatisering gevoeliger voor verstoringen
14-15-16-19_Ladenenlossen 16-05-11 12:24 Pagina 16
www.thebrightworldofmetals.com www.gmtn.de
Eén datum – vier beurzen – één locatieBeleef vier eersteklas vakbeurzen voor de gieterij, metallurgie, thermoprocestechniek op één locatie en met één toegangskaart.
Wereldwijd de nummer één beurs voor deze branches: een veelvoud van synergie, connecties en netwerken – en dat allemaal op één beurs. Welkom in Düsseldorf!
The Bright Worldof Metals.Düsseldorf, Germany 28 June – 02 July 2011
Informatie in Nederland:
Fairwise bv
Verlengde Tolweg 2a
2517 JV Den Haag
tel: 070-3501100
fax: 070-3584061
email: [email protected]
gif1102_AZ-GIF_91x257.indd 1 25.02.2011 19:30:28 Uhr
CERATIZIT Nederland B.V. Bergrand 224 4707 AT RoosendaalTel. : +31 (0) 165 55 08 00 E-mail [email protected]
Gerijpte oplossing voor exotische Materialen.
Premium Gereedschappen en Premium snijstoffenvan CERATIZIT voor veeleisende componenten uit high-tech legeringen.
Kieskerig zijn is de moeite waard!
Titanium, Superlegeringen, Hoogvaste, Roestvrije Stalen.
ONZE KENNIS, UW SUCCES kijk voor meer informatie op
www.eisma.nl/industrialmedia
Duidelijke (s)taal!
Niet alleen de grootste voorraad Poedermetallurgische kwaliteiten, maar tevens in Precisie & Voorgeslepen gereedschapsstaal 5000 voorraad afmetingen.
Matrijs/Stempelhuizen volgens tekeningGefreesd 5000 x 2300 mmKom geslepen 7000 x 1250 mm
De Corantijn 18, 1689 AP ZwaagT 0229 - 279 279 F 0229 - 295 529E [email protected] I www.4steel.nl
Het sterkst in bewerkt
Gereedschapsstaal Poeder Metallurgisch Nikkel/Titaan1.2379 1.2436 ASP 2023® CPM® 10V Alloy 200/2011.1730 1.2842 ASP 2030® CPM® 9V Alloy 600/6251.2510 1.2083 ASP 2005® CPM® 3V Alloy K-5001.2343 1.3343 ASP 2053® CPM® Rex 76 Alloy 4001.2738 1.2316 ASP 2060® CPM® Rex M4 Grade I / II / V
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 19
M E T A A L B E W E R K E N
lijk maken van bewerkingen van de machine zal
wel kritisch gekeken moeten worden naar de
toepassingsmogelijkheden en de externe, aan-
sturing hiervan. Vanzelfsprekend spelen de se-
rieaantallen van de productie ook een doorslag-
gevende rol. Voor seriegrootte één kennen wij
geen passende automatiseringssystemen. Af-
hankelijk van productgrootte en -toepassing
praat je al snel over enkele tientallen producten
om zinvol te kunnen automatiseren. Wel is het
zichtbaar dat moderne CNC-besturingen met
bijvoorbeeld voorgeprogrammeerde cycli ook
enkelstukswerk krachtig kunnen ondersteunen
om te komen tot acceptabele doorlooptijden.
Aan- en afvoerAanvoer, opslag en afvoer van werkstukken ver-
eist bij een geautomatiseerde productie ook
meer aandacht. Wat is het nut van bijvoorbeeld
een geautomatiseerde lasersnijmachine die in
een onbemande ploeg snijdt, als vervolgens de
mensen in de dagdienst grote problemen heb-
ben om gesneden werkstukken en restmateriaal
uit elkaar te pulken. Oftewel, automatiseren is
breder dan de machine zelf. De logistiek in het
productieproces zal ook op een hoger niveau
moeten komen. Een juiste automatisering
chine voldoende vloeroppervlak of ruimte is om
de extra logistieke taken te kunnen uitvoeren.
Een geautomatiseerd proces, zeker in manarme
of manloze diensten, is ook veel gevoeliger
voor verstoringen. Om die reden zal de bewa-
king van een geautomatiseerd proces op een
hoog niveau moeten liggen. Denk bij verspa-
nende machines aan het waarborgen van
spaanvorming en -afvoer, het regelen van de
temperatuur van de koelsmeeremulsie, het be-
waken op afstand van machines met camera’s,
tagging om gereedschappen te identificeren,
SMS-alert bij storingen en dergelijke. Dit is
noodzakelijk om 100% profijt van de automati-
sering te kunnen halen.
Kijk bij automatisering ook of de flexibiliteit van
het bestaande productieproces aangepast
wordt en of de inzetbaarheid wel mogelijk is in
het bestaande proces.
Bij automatisering zal de belasting van de werk-
voorbereiding stijgen. Er verschuift als het ware
productietechnologie vanaf de werkvloer naar
de werkvoorbereiding. Om echter te voorkomen
dat het aantal fte’s van de werkvoorbereiding te
veel groeit, zal ook de werkvoorbereiding zelf
geautomatiseerd moeten worden (zie ook Me-
taal Magazine nr. 5/2010, pag. 28 en 29). Boven-
dien zal het scholingsniveau van werkvoorberei-
ding en werkvloer op een hoger niveau moeten
komen. Deze learning curve, waarin veel kennis
zal worden opgedaan, vraagt zowel van het per-
soneel als de gehele firma tijd en inzet om tot
een goed einde te kunnen komen. <<<
Dit artikel is mede gebaseerd op een presentatie van Alfred
van Meegen van Teqq
De robot van de Pro-Loader van BMO Automation. Goed zichtbaar is de rasterplaat voor het positioneren van
de werkstukken. De robot kan laden met werkstukken openen en sluiten (foto: Reinold Tomberg)
Een robot in een cel van Cellro bezig met de handling van verspanende gereedschappen. Bij automatisering
moet de bewaking van gereedschappen naar een hoger niveau (foto: Reinold Tomberg)
maakt het mogelijk om optimaal productieor-
ders te plannen en, geautomatiseerd, uit te voe-
ren. De benodigde producten worden aan de
juiste machine aangeleverd, en na bewerking
weer teruggeplaatst in de vooraf opgegeven po-
sitie. Met meteen de vraag of er rondom de ma-
14-15-16-19_Ladenenlossen 16-05-11 12:25 Pagina 19
20 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Als tier-one supplier merkt VDL Enabling Technologies Group (VDL-ETG) in Almelo dat klanten een toenemende behoefte
hebben aan steeds grotere systemen. Om daar op in te spelen heeft het bedrijf recentelijk een vijfassige Matec-40 P
portaalfreesmachine aangeschaft, met een werkbereik van 6000 mm x 4000 mm x 1500 mm. “Qua bewerkingsmogelijkheden
hebben we daarmee een forse sprong gemaakt”, zoals manager techniek Roelof Engberts zonder overdrijving aangeeft.
DOOR: JAN OONK
De Matec-40 P
bezig met de bewerking
van een vacuümkamer.
Dankzij het nulpuntsspansysteem
met vast pennenpatroon en hydraulische
klemming kunnen ook grote werkstukken snel en
nauwkeurig worden omgewisseld (foto: VDL-ETG)
Fors portaalvoor grotere systemen
20-21_VDL 16-05-11 12:25 Pagina 20
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 21
Bij de Matec-40 P beweegt het portaal langs het
vaste bed met behulp van tweezijdige kogelom-
loopspillen, terwijl de spil de Y- en Z-beweging
voor zijn rekening neemt. In combinatie met de
volledig bestuurbare roteer- en zwenkmogelijk-
heden van de universele kop (C-as ± 180º, B-as ±
95º) resulteert dat in vijfassige bewerkingsmo-
gelijkheden. Naast het grote werkbereik voor
Roelof Engberts een voorwaarde, om zoveel
mogelijk bewerkingen te kunnen doen in één
opspanning en zo min mogelijk om te hoeven
spannen. “Zowel uit oogpunt van efficiëntie als
nauwkeurigheid betekent dat winst.”
Als andere afweging noemt Engberts het rela-
tief hoge toerental van 8.000 min-1 van de uni-
versele spil, waardoor de machine (met een ver-
mogen van 38 kW) bij uitstek geschikt is om een
brede range aan materialen te bewerken. Bij de
keuze heeft naar zijn zeggen ook meegespeeld
de positieve ervaringen met twee eerdere lang-
bedfreesmachines van Matec, dat in ons land
wordt vertegenwoordigd door Limas in Neer.
Het formaat van het bed leent zich zowel voor
het bewerken van grote producten als meer-
dere kleinere producten, zodat met de machine
volcontinu gewerkt kan worden. VDL-ETG
maakt gebruik van een nulpuntsspansysteem,
zodat producten buiten de machine kunnen
worden opgespannen en, dankzij het vaste pen-
nenpatroon met hydraulische klemming, snel
en nauwkeurig kunnen worden omgewisseld.
Het maakt het ook mogelijk om bij volbezetting
zonder problemen uit te wijken naar andere
machines. Om een ongestoorde 24/7 productie
te garanderen is de Matec-40 P uitgerust met
een meettaster voor de werkstukken en een la-
sersensor voor de controle van het gereedschap
op positie en breuk. “Bij alle nieuwe machines
die uitgevoerd zijn met meervoudige pallets en
24/7 moeten draaien wordt gebruikgemaakt
van het Soflex jobmanagementsysteem”, geeft
Engberts aan. Dit systeem houdt in de gaten of
de juiste gereedschappen in voldoende mate
aanwezig zijn om de onbemande uren te over-
bruggen. De Matec-40 P is overigens voorzien
van twee meerijdende gereedschappenmaga-
zijnen aan beide zijden van het portaal (2 x 60
posities).
VooruitstrevendAls tier-one supplier is VDL-ETG actief in het top-
segment van de markt, waar complete mecha-
tronische systemen worden gevraagd, variërend
van productie-units tot handling- en meetsyste-
men. Afnemers zijn daarbij vooral te vinden bin-
nen de (internationale) halfgeleider-, elektroni-
sche en medische industrie, sectoren als ruimte-
vaart en defensie en binnen de opkomende so-
larindustrie. Als voorbeelden noemt Engberts
machines voor het snijden en de handling van
wafers, zoals de waferstage waarin de grote uit-
gangswafers worden gepositioneerd om te
worden belicht en die plug-and-play wordt ge-
leverd. De frames en vacuümkamers daarvoor
(uit vol materiaal of uit dik gelast plaatmateri-
aal) worden bewerkt op de Matec-40 P.
In alle gevallen gaat het om modules en machi-
nes waaraan de hoogste eisen qua nauwkeurig-
heid en procesbeheersing worden gesteld. “De
klant wil foutloos produceren en vraagt daarbij
honderd procent betrouwbaarheid, want stil-
stand kost veel geld”, aldus Engberts. “Daarom
denken we in de ontwerpfase mee over de
maakbaarheid van de machines, om later een
optimale kwaliteit te kunnen realiseren. Mee-
denken over de inrichting van processen, daar
ligt onze expertise.”
Bij dergelijke hoogwaardige producten hoort
een even hoogwaardig machinepark en dat be-
tekent ‘een vooruitstrevend investeringsbeleid’,
zoals Engberts het formuleert. Hoewel veel
wordt uitbesteed is het uitgangspunt om de
kerncompetenties binnen het maaktraject en de
kennis daarvan in eigen huis te hebben. Binnen
het machinepark van VDL-ETG zijn dan ook alle
basistechnieken terug te vinden, van lasersnij-
den, kanten en robotlassen tot frezen en
draaien. Met een sterke focus op 24/7 productie.
“De machines moeten de klok rond kunnen
Manager techniek Roelof Engberts voor een lasersnijmachine voor het
snijden van wafers. “Meedenken over de inrichting van processen,
daar ligt onze expertise” (foto: Jan Oonk)
B E D R I J V I G H E I D
VDL-ETGETG (Enabling Technologies Group) in Almelo maakt deel
uit van de VDL-Groep. Naast de vestiging in Almelo be-
schikt ETG ook nog over productielocaties in Eindhoven,
Singapore en China. Inkoop (het beheer van het toeleve-
ringsnetwerk), engineering en verkoop horen daarbij tot
de gemeenschappelijke kerncompetenties. De vestiging
in Almelo telt zo’n vijfhonderd medewerkers en opereert
als ‘tier-one global contract manufacturing partner’ sterk
internationaal. Voor meer informatie zie
www.vdletg.com
Met meettaster en lasersensor
draaien.” Vandaar het accent op machines met
wisseltafels en magazijnsystemen en het iden-
tieke nulpuntsspansysteem voor het hele ver-
spanende machinepark. Recent is ook geïnves-
teerd in laserlassen, terwijl binnenkort eveneens
een nieuwe stofvrije montageruimte in gebruik
wordt genomen. <<<
Pluspunten Matec-40 P voor Roelof Engberts- Het grote bewerkingsbereik, waardoor
ingespeeld kan worden op de trend
naar grotere producten.
- De vijfassige bewerkingsmogelijk heden,
dankzij de volledig bestuurbare roteer-
en zwenkbewegingen van de kop.
- Het relatief hoge toerental van 8.000
min-1, waardoor een brede range aan
materialen efficiënt bewerkt kan wor-
den.
20-21_VDL 16-05-11 12:25 Pagina 21
22 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
DOOR: T. LUIJENDIJK EN A.M. GRESNIGT
Wie gelaste, gesmede en gegoten constructies
moet nabewerken kent het probleem van het
vrijkomen van inwendige spanningen of rest-
spanningen. Het evenwicht in de inwendige
spanningen wordt verstoord door de machi-
nale bewerking en dit resulteert in onge-
wenste vervormingen en extra machinale be-
werkingen. Inwendige spanningen kunnen
ook nadelig zijn voor de vermoeiingseigen-
schappen van de constructie. Naast spannings-
arm gloeien zijn er nog verschillende andere
methoden om de inwendige spanningen te
verminderen. Welke methode het meest ge-
schikt is hangt af van het doel en van de be-
schikbare mogelijkheden. Spanningsarm trillen
wordt voornamelijk toegepast om vervormin-
gen bij het machinaal bewerken tegen te
gaan. Het doel is om de inwendige trekspan-
ningen en drukspanningen zo veel mogelijk te
verminderen. Om de vermoeiingslevensduur
van gelaste constructies te verbeteren kunnen
de inwendige trekspanningen op kritieke
plaatsen worden omgezet in inwendige druk-
spanningen door middel van hameren (pee-
nen). (Zie eerdere artikelen in Metaal Maga-
zine, 2008 nr. 9, 2009 nrs. 1 en 3). Peenen is
weinig zinvol als het doel is vermindering van
ongewenste vervormingen. Immers, de bewer-
king is alleen lokaal en de invloed betreft al-
leen een dunne laag aan het oppervlak. Boven-
dien blijven grote inwendige spanningen be-
staan.
Inwendige spanningen kunnen ook verlaagd
worden door de constructie zo te belasten dat
op de plaatsen van de hoge inwendige span-
ningen plastische vervormingen optreden. In
de praktijk gebeurt dit bij de eerste keer belas-
ten. Soms wordt bij op vermoeiing belaste con-
structies de belasting de eerste keer zo groot
mogelijk gekozen om een zo groot mogelijke
vermindering van inwendige spanningen (rest-
spanningen door het lassen) te bereiken. Als
het doel is het beperken van vervormingen bij
machinaal bewerken, dan is het aanbrengen
van een grote belasting meestal niet goed mo-
gelijk. Spanningsarm trillen kan dan meer op
zijn plaats zijn.
Verlaging inwendige spanningSpanningsarm trillen wordt ook aanbevolen
voor het terugbrengen van lasspanningen voor
grote dikwandige lasconstructies. De leveran-
ciers van de apparatuur voor het spanningsarm
trillen claimen een verlaging van de inwendige
spanningen op een niveau dat ongeveer verge-
lijkbaar is met het spanningsarm gloeien. Uit
een in 1993 door de afdeling Civiele Techniek
van de TU Delft uitgevoerd literatuuronderzoek
bleek echter geen eenduidigheid in het verla-
gen van het niveau van de inwendige spannin-
gen. In het daarop volgend onderzoek, dat in
samenwerking is gedaan met het Fraunhofer In-
stitut für Betriebsfestigkeit in Darmstadt (D),
Hier wordt de kop van een cutterzuiger spanningsarm getrild met de SRE Formula 62 apparatuur (foto’s: Exotech)
Spanningsarmtrillen tegen vervorming
De meest bekende methode om de inwendige
spanningen van gelaste, gesmede en gegoten
constructies terug te brengen is spanningsarm gloeien.
Spanningsarm gloeien voor stalen en gietijzeren
onderdelen vindt bij relatief hoge temperaturen
plaats, temperaturen van circa 550°C tot 680°C.
Om deze temperaturen te halen is een gloeioven
nodig. Echter soms is er geen gloeioven aanwezig of
de constructie of het te gloeien onderdeel is zo groot
dat spanningsarm gloeien niet mogelijk is.
Spanningsarm trillen kan dan meer op zijn plaats zijn.
22-23-25_Spanningsarm 16-05-11 12:26 Pagina 22
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 23
bleek echter dat het spanningsarm trillen in de
meeste gevallen geen merkbare invloed had op
de vermoeiingssterkte van een tweetal gelaste
staalsoorten met een treksterkte van respectie-
velijk 510 MPa en 690 MPa. Daarvoor was de
vermindering van de restspanningen niet groot
genoeg. In een tweetal afstudeeronderzoeken
van het Hoger Technisch Instituut Oostende is
de verlaging van de inwendige spanningen ge-
meten. Uit eigen ondervinding is gebleken dat
na spanningsarm trillen bij bewerken van gego-
ten, gesmede en gelaste constructies, de vervor-
mingen bij machinaal bewerken aanzienlijk
minder zijn, dan wanneer er niet getrild wordt.
Dit is bevestigd in een groot aantal publicaties.
Om die reden wordt het spanningarm trillen
vaak vervormingsarm trillen genoemd.
Bij het spanningsarm trillen wordt eerst gezocht
naar de frequenties waarbij de constructie gaat
resoneren. Vervolgens wordt de constructie bij
iedere resonantiefrequentie gedurende enige
tijd getrild. In deze publicatie wordt kort inge-
gaan op de techniek van het resonantie trillen
ter beperking van de vervormingen bij het ma-
chinaal bewerken. Geen aandacht zal verder be-
steed worden aan een mogelijke verbetering
van de levensduur van een op vermoeiing be-
laste constructie.
PrincipeHet principe van het verlagen van de inwendige
spanningen via spanningsarm trillen berust op
het opwekken van vervormingen in de con-
structie door het in resonantie brengen van de
te behandelen constructie. Een (gelaste) con-
structie zal afhankelijk van zijn massa en geo-
metrie (stijfheid) een bepaalde resonantiefre-
quentie hebben. Wat er gebeurt als een gelaste
constructie in resonantietrilling wordt gebracht,
kan goed met het marcheren van soldaten over
een brug geïllustreerd worden. De in pas lo-
pende soldaten kunnen ondanks hun geringe
gewicht ten opzichte van het gewicht van de
brug de brug heftig laten bewegen als de pas-
frequentie overeenstemt met de eigen trillings-
frequentie van de brug. Bij elke stap (krachtim-
puls) van de soldaten gaat de brug steeds hefti-
ger bewegen en als de soldaten niet uit de pas
zouden lopen, zou de brug zo heftig kunnen
gaan trillen dat er breuk optreedt (bij een goed
ontworpen brug is de stijfheid zodanig dat de
eigen frequenties buiten het bereik liggen van
wat voetgangers kunnen produceren). Bij span-
ningsarm trillen zijn geen grote krachten nodig
en is er maar weinig energie nodig om een con-
structie heftig te laten trillen als de frequentie
van de wisselende belasting overeenstemt met
de eigen trillingsfrequentie. Van dit principe
wordt gebruikgemaakt bij het spanningsarm
trillen.
Werking en opbouwHet hiervoor gebruikte trillingsapparaat wordt
verbonden met de te behandelen constructie.
Het apparaat tracht de constructie in trilling te
brengen door de trillingsfrequentie geleidelijk
op te voeren. Daarbij neemt de energie die in
de constructie wordt gebracht met toenemende
frequentie toe. De amplitude of uitwijking van
de aan de gelaste constructie opgelegde trilling
zal toenemen als de frequentie daarvan in de
buurt komt van de eigen frequentie. De groot-
ste amplitude treedt op bij de eigenfrequentie
van de constructie om bij nog hogere frequen-
ties weer af te nemen. Een constructie heeft
echter niet één eigenfrequentie maar meer-
dere. Bij het trillen worden deze achtereenvol-
gens afgelopen om alle delen van de gelaste
constructie te belasten. Met het trillingsappa-
raat worden dus eerst de eigenfrequenties van
de te behandelen constructie bepaald, waarna
bij een iets lagere frequentie gedurende enige
tijd wordt getrild. De te behandelen constructie
moet wel bestand zijn tegen het heftige trillen
rond de eigenfrequenties. Het trillen mag om
die reden niet te lang duren om schade te voor-
komen. Het spanningsarm trillen is niet opgeno-
men in een NEN-norm, wel wordt spanningsarm
trillen genoemd in de Amerikaanse normonder-
deel AWS D14.1 als mogelijkheid tot beperking
van de vervormingen na lassen. In deze norm
wordt echter ook gesteld dat het spanningsarm
trillen niet het spanningsarm gloeien kan ver-
vangen.
Geometrie belangrijkVoor het spanningsarm trillen hebben fabrikan-
ten van de hiervoor gebruikte apparatuur richt-
lijnen opgesteld. Voor een optimaal effect van
het spanningsarm trillen moeten deze richtlij-
nen ook opgevolgd worden. Voor een juiste uit-
voering van de behandeling is de geometrie van
de constructie van belang, is de plaatsing van de
apparatuur essentieel en naast de toegepaste
trillingsfrequenties ook de tijdsduur van de be-
handeling. Fabrikanten van trillingsapparatuur
hebben de laatste jaren de maximum frequen-
tie steeds verder opgevoerd om het effect te
verbeteren en de tijdsduur van de behandeling
te verkorten. Bij hogere frequenties treden ho-
gere harmonische trillingen op en die zorgen
voor meer locale effecten.
Herverdeling inwendige spanningHet klinkt wat vreemd dat slechts een geringe
energietoevoer voldoende zou zijn voor het
verlagen van de residuele of inwendige span-
ningen. Echter, de inwendige spanningen in een
gelaste constructie kunnen opgelopen zijn tot
aan de rekgrens van het materiaal. Om een
plastische vervorming te bewerkstellingen moe-
ten de rekken verder toenemen. Dat kan door
het aanbrengen van extra (buig)vervormingen.
Door het resoneren kunnen die vervormingen
worden bereikt met een relatief klein apparaat
en betrekkelijk weinig energieverbruik. Een ge-
ringe plastische vervorming zal nadat de belas-
ting is weggenomen tot lagere inwendige span-
ningen leiden. Dit is de gebruikelijke verklaring
voor het verlagen van het inwendige spannings-
niveau in een constructie. Op de plaatsen met
plastische vervorming wordt de spanning na
ontlasten kleiner. Deze plaatsen bevinden zich
meestal aan de buitenzijde van de constructie,
waar de grootste buigspanningen optreden. Dit
is gunstig met het oog op het machinaal bewer-
ken. De leveranciers van de apparatuur hebben
Gelast wiel met aanpassing van de voetplaat van het
trillingsapparaat
V E R B I N D E N
Ingebrachte energie (E) en trillingsamplitude (A) van
de te behandelen constructie >>>
22-23-25_Spanningsarm 16-05-11 12:26 Pagina 23
MACH4METALMETALWORK INGMACHINERY
Wanted Heavy Machinery
www.mach4metal .com Wanted you surplus machinesTel . 0031 (0)316-247123 Fax . 0031 (0)316 - 247956 info@mach4metal .com
PEDDINGAUS 160 T
PEDDIMASTER 100 / 160 HL = 150 x 18 mm – Ø 31 x 25 of Ø 90 x 8,5mm, Uitladintg 510 mm, 2 werk stations
gereedschapen!
BEYELER PR4 - 2500
BEYELER CNC KANTBANKBouwjaar 1993, Euro 3 besturing,
zetlengte 2,550 x 65 ton Y1/Y2/X/Z assenDigitaal, bril, voeding boven sup-
port, _ klauw, TOP !!
GEKA PONS KNIP 110 T
HYDRACROP 110 SD – 97”Bouwjaar 1997 L = 152 x 13 Ø 40 x 20
mm – Uitlading 610 mm, 2 werk stations
CNC TANDWIEL LC 752
6 ASSEN CNC TANDIEL Afwikkel frees machine,
Diam. 750 mm x modul 16 (10)Verkeerd in top staat !!!
SCHAUBLIN 180 CCN
CNC DRAAIBANK – 1997 “Draai. Ø 360 x 650 tdc Turret met 8
positie’s en spantang inrichtingincl.vele toebehoren
FEHLMANN PICOMAX 80
CNC BOOR FREES MACHINEHeidenHian TNC 426 bouwjaar 1997 –
gereedschap wisselaar Vermogen 10 kw div. opname
TOS SU 125 CNC X 3000
CNC DRAAIBANK – 2003 “ Ø 1250 x 300 Tdc HeidenhaiN Manuel
plus – incl. 2 x bril – Mot. Tegen center -boorbar
KI-HEUNG KNC -1000 U
KI-HEUNG KNC-U 1000 2100/1250/1050, iso 50 HH iTNC 426,
a2 Bi-Rotary headTafel 2500 x 900 x 13,000 Kg
CNC ZAYER KF 2200
CNC BEDFREEZER - 1992 1900/1000/1000, iso 50 HH iTNC
355 Universal headTafel 2200 x 1000 x 10,000 Kg
VDF BOEHRINGER DUE
DUE 500 – 560 VOORRAAD Draaiend op voorraad div. due’s –
3 assen Digi. voeding op alle 3 assen,erg mooie!
HAEUSLER 3000 X 32
HYDR. 4 ROLLENWALSWals lengte 3,200 mm – Dikte walzen =32 mm / aanbuiging 22 mm Optische
uitlezing /29t
LVD 4000 X 320 TURBO
KANTBANK HOEKMEET SYS2007 CNC Cadman, Laser safe, Hydr. Klemming, opleg Armen,
hoek meet systeem
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 25
V E R B I N D E N
overigens nog allerlei andere verklaringen en
claims waarom spanningsarm trillen zo efficiënt
zou zijn. In de praktijk blijkt dat ondanks de dis-
cussies over de werking dat een behandelde
constructie bij mechanisch bewerken minder
vervormd dan wanneer deze geen trillingsbe-
handeling heeft ondergaan. Daar gaat het uit-
eindelijk om. Het spanningsarm trillen rond de
resonantiefrequenties mag om beschadiging
van de constructie te voorkomen niet te lang
duren en de richtlijnen van de fabrikant van ap-
paratuur moeten strikt opgevolgd worden. Ver-
der wordt, om beschadiging van de constructie
en de ondergrond te voorkomen en ook ver-
schuivingen te vermeiden, de constructie voor
het trillen op rubberen blokken geplaatst.
Spanningsarm gloeienIn de inleiding is al opgemerkt dat niet altijd een
gloeioven beschikbaar is, waarin de gelaste con-
structie gegloeid kan worden. De constructie is
vaak te groot en/of de gloeioven kan de ge-
wenste temperatuur niet halen. Ook hoeft de
constructie niet verplaatst te worden en kan de
behandeling ter plekke uitgevoerd worden. Een
ander voordeel van het spanningsarm trillen is
dat er geen ongewenste oxidatie van de con-
structie optreedt. De behandeling vindt immers
bij haltemperatuur plaats. De behandeling
heeft geen invloed op de mechanische eigen-
schappen van het materiaal. Hardheid, sterkte
en taaiheid worden niet beïnvloed. De vervor-
mingen die vooral op kunnen treden bij het
spanningsarm gloeien treden niet op bij het
spanningsarm trillen. Verder kan het spannings-
arm trillen ook gedaan worden na reparaties
aan beschadigde constructies.
De sterkte van een materiaal is afhankelijk van
de temperatuur en bij spanningsarm gloeien zal
het inwendige spanningsniveau nooit hoger
kunnen zijn dan de rekgrens bij de gekozen
gloeitemperatuur. Hoe hoger de temperatuur,
des te lager de inwendige spanningen. Dit is
een van de voordelen van het spanningsarm
gloeien en is gunstig voor de vermoeiings-
sterkte. Voor stalen constructies zal het span-
ningsarm gloeien weinig effect hebben op de
sterkte van het materiaal, maar door de gloei-
behandeling zal de taaiheid toenemen. De tril-
behandeling zal echter geen effect hebben op
de sterkte en taaiheid en daarmee ook niet op
de vermoeiingseigenschappen van de construc-
tie. Behalve als het te heftig en te langdurig
wordt gedaan. Veel langer dan nodig zal geen
effect hebben op de restspanningen. Duidelijk
is wel dat het trillen de dimensionale stabiliteit
van de constructie vergroot en de vervormingen
van de gelaste constructie bij mechanisch be-
werken sterk reduceert. Dit wordt ook beves-
tigd in het normonderdeel AWS 14.1. Daar staat
letterlijk dat spanningsarm trillen de dimensio-
nale stabiliteit vergroot, maar ook dat span-
ningsarm trillen niet kan dienen als vervanging
voor spanningsarm gloeien. In welke mate
spanningsarm trillen de vormstabiliteit vergroot
wordt in het normonderdeel niet vermeld. Voor
meer informatie wordt verwezen naar de leve-
ranciers van deze apparatuur.
Voorbeelden Het spanningsarm trillen kan toegepast worden
voor bijna alle metalen, waaronder alle staal-
soorten (constructiestaal, machinestaal, gereed-
schapsstaal en ook roestvast staal), maar ook
nikkellegeringen. Ook gegoten onderdelen uit
gietijzer, brons, aluminiumbrons evenals gelaste
aluminiumconstructies kunnen ermee behan-
deld worden. De methode is niet geschikt voor
de materialen met een hoge taaiheid zoals
lood, zilver en goudlegeringen.
De methode van spanningsarm trillen wordt
toegepast bij gelaste tandwielkasten. Dimensi-
onale stabiliteit is daar van groot belang omdat
de tandwielkast uit een boven- en onderkast
bestaat die op elkaar geplaatst moeten worden.
De methode wordt ook toegepast bij onder-
meer zwaar belaste aandrijfassen, voor gelaste
wielen, gelaste machineframes en gesoldeerde
boorkoppen. <<<
Referenties:
J. de Back en A.M. Gresnigt (TU Delft). Influence on stress relie-
ving by vibration as compared to post weld heat treatment on
the fatigue behaviour of repaired welds. ECSR-Contract
7210/KD/118 en 608 (1993).
Schelde ExotechSchelde Exotech in Vlissingen is distributeur van de SRE
Formule 62 apparatuur voor de Benelux en Frankrijk.
Tevens kunnen de experts van Schelde Exotech spannings-
arm trillen in de eigen werkplaats in Vlissingen of op lo-
catie bij de klant. Schelde Exotech is opgericht in 1998 en
ontstaan uit AKF Goes, Schelde Boiler Division en Schelde
MT-Products. Met de specifieke kennis van deze drie
bedrijven worden klanten bediend in de chemische en
petrochemische industrie, krachtcentrales, verrijkt ureum
faciliteiten en onderzoeksinstituten. Sinds 2009 is Schelde
Exotech onderdeel van de VE Group (www.ve-groep.nl).
Voorbeeld van een gelaste constructie voor spanningsarm trillen
22-23-25_Spanningsarm 16-05-11 12:26 Pagina 25
26 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Eurotech in Venlo-Blerick heeft twee
horizontale bewerkingscentra (HMC)
gekoppeld aan een FMS-systeem.
Op deze manier is het mogelijk om
flexibel, ook bij kleinere series, door
middel van verspanende bewerkingen
meerwaarde toe te voegen aan
gegoten aluminiumdelen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
De vormautomaat in de HWS-Mouldingline van
de aluminium-zandgieterij van Eurotech heeft
als maximale boxafmeting 1010 mm x 925 mm
x 350/300 mm. HWS is een afkorting voor Hein-
rich Wagner Sinto; de leverancier van de gietlijn
die sinds 2006 in Venlo operationeel is (zie ook:
Metaal Magazine juli/augustus 2006, pag. 26-27,
ook als PDF te downloaden op de site www.me-
taalmagazine.nl). Die maximale afmeting van
pakweg een meter in het vierkant bij een
hoogte van 650 mm (300 mm voor boven- en
onderkast plus overvormen met 50 mm extra) is
het maximale volume dat bij Eurotech beschik-
baar is voor vormzand met daarin de afge-
vormde holtes voor het gietwerk.
Geert van de Kerkhof en Jack Mommen (respec-
tievelijk managing director en manager machi-
ning & assembly bij Eurotech Aluminium Cas-
tings) vertellen dat die afmetingen uitgangspunt
zijn geweest bij de investering in de Okuma be-
werkingscentra en het Fastems FMS-systeem
(Flexible Manufacturing System). “Wat je kunt
gieten, moet je ook kunnen bewerken.” Met
daarbij de kanttekening dat de meter in vierkant
van meer dan een halve meter hoog, natuurlijk
niet het maximale gietvolume is: binnen die
‘kubus’ moet het vormzand mét de gietdelen
passen. Vanuit dat uitgangspunt is gekozen voor
het bewerkingscentrum Okuma Space Center
MA-600HB. Eurotech had al twee van deze ma-
chines in gebruik, één in Venlo en één bij het zus-
terbedrijf Pezag in Tsjechië. Tegelijkertijd met de
investering in het Fastems FMS-systeem is in
Venlo een tweede MA-600HB aangeschaft.
Samen met de al aanwezige Okuma is deze ge-
koppeld aan het nieuwe FMS-systeem. Dit auto-
Een kijkje op de werkvloer in de verspanende afdeling van Eurotech in Venlo. Rechts een van de twee Okuma
bewerkingscentrums die aan het Fastems FMS-systeem gekoppeld zijn (op de achtergrond). In het midden een
van de twee wisselstatios waar pallets met opspanningen en werkstukken in en uit het magazijn gaan (foto’s:
Ruud Slaats/Eurotech)
“Mooie spanenafvoer”
FMS-systeem met twee HMC’s voor Al gietwerk
26-27_Eurotech 16-05-11 12:27 Pagina 26
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 27
matiseringssysteem is zodanig uitgelegd dat ook
nog een derde bewerkingscentrum aangesloten
kan worden. De nieuwe Okuma en het systeem
van Fastems zijn eind april in gebruik genomen.
De levering is als ‘turn key’ verzorgd door Gelder-
blom uit Houten.
HorizontaalDe MA-600HB is een vierassig, horizontaal be-
werkingscentrum. “Horizontaal omdat je dan
een mooie spanenafvoer hebt”, aldus Jack
Mommen. Eurotech giet en bewerkt hoofdza-
kelijk de aluminiumlegeringen Al356, Al239,
Al233 en Al226. De bewerkingscentra werken
met een palletafmeting van 630 mm x 630 mm
en kunnen een massa van 1500 kg via het pal-
letwisselsysteem transporteren en opnemen in
de machines. De 1500 kg is de eigen massa van
de pallet plus de massa van de opspanning én
natuurlijk de werkstukmassa. Een Space Center
als de MA-600HB is een indrukwekkende ma-
chine: het benodigde vloeroppervlak is pakweg
20 m2. Bij twee van de machines naast elkaar
met daarachter het systeem van Fastems krijg je
een indrukwekkend geheel. Het eigenlijke ma-
gazijn heeft een capaciteit voor 66 pallets die
zijn opgeslagen op drie etages in het magazijn.
De hoogte van de palletplaatsen verschilt per
etage. De meest volumineuze pallets (de pallet
dus met de hoge opspanningen en producten)
staan bovenin in het magazijn.
285 GereedschappenOpvallend bij de twee Okuma bewerkingscen-
tra in Venlo zijn de twee grote gereedschapma-
gazijnen langs de machines die elk een capaci-
teit hebben voor 285 stuks gereedschappen. De
opmerking dat er ongetwijfeld reservegereed-
schappen bijzitten vanwege het onbemande
verspanen, wordt weerlegd door Mommen.
“De gereedschappen die erin zitten hebben we
nodig. Er zijn geen zustergereedschappen op-
genomen. De mogelijkheid tot het gebruik van
zustergereedschappen is aanwezig en zal naar
behoefte ingezet worden. Onze filosofie is dat
het systeem zowel in de bemande als onbe-
mande ploegen altijd in staat moet zijn om on-
bemand te draaien. De operators hebben we in
de bemande ploegen nodig voor het laden en
lossen van de pallets en voor het gereedschap-
wisselen en niet om het verspaningsproces over-
eind te houden. Daarom gaan we bij het verspa-
nen niet tot het uiterste van de mogelijkheden.”
Om goed onbemand te kunnen werken zijn de
bewerkingscentra voorzien van Renishaw meet-
systemen voor de gereedschappen en de werk-
stukpositie. Van alle gereedschappen wordt de
gereedschaplengte gemeten en na een aantal
verspaningen ook de gereedschapslijtage. Met
het werkstukmeetsysteem wordt bijvoorbeeld
als uitgangspunt voor een verspaning het mid-
delpunt van een gegoten kamer opgezocht en
vastgelegd als uitgangspunt voor het verspa-
ningsproces.
De derde Okuma in Tsjechië heeft een capaciteit
van zestig gereedschappen. De verklaring hier-
voor is dat deze machine meer ingezet wordt
voor massafabricage en bovendien niet gekop-
peld is aan een Fastems FMS-systeem. Bovendien
is voorseriewerk een focus in Venlo (flexibel in
kleinere series wel repeterend) en gaat de aan-
dacht in Tsjechië meer uit naar seriematig werk.
Tot slot: in vergelijking met verspanen is gieten
een snel proces. Met een takttijd van bijvoor-
beeld 1,5 min is het bij Eurotech mogelijk om
grote aluminiumdelen te gieten. Vervolgens is
een verspaningstijd van zeg 20 min tot 30 min
op een bewerkingscentra voor het maken van
alle boringen, vlakjes en contouren geen uit-
zondering. Als je dan weet dat het nabewerken
een middel is voor Eurotech om waarde toe te
voegen, dan zal die derde machine er ook wel
snel komen. <<<
Kenmerkend voor het verspanen op een horizontale machine is de
veelal verticale positionering van de werkstukken op de opspanning
op pallet. De opspanningen zijn meestal meervoudig; bijvoorbeeld
viervoudig of tweemaal drievoudig. De pallet kan roteren om de
B-as van de machine. Voor sommige werkstukken is omspannen nodig
om alle zijden te kunnen bewerken
M E T A A L B E W E R K E N
Open huisHet is wellicht kort dag, maar het nieuwe
Fastems FMS-systeem van Eurotech met
de twee Okuma bewerkingscentra is in
actie te zien op zondag 29 mei in Venlo-
Blerick.
EurotechEurotech Aluminium Castings in Venlo is
een onderdeel van de Eurotech Group.
Andere bedrijven binnen deze groep zijn
Pezag in Tsjechië en uitzendbureau Tech-
work. Als 100 procent toeleverancier is
Eurotech actief op het gebied van het
zandgieten van aluminium, het verspa-
nend bewerken van gietdelen, ontwikke-
ling en assemblage van machines en mo-
dules. In Venlo werken 150 mensen.
De Fastems automatiseringsinstallatie is meer dan
30 m lang en bijna 6 m hoog. Bovendien enkele
meters diep, want naast de opslag van de pallets,
moet tussen het palletmagazijn ook nog een
beladingsrobot kunnen rijden tussen de palletwissel-
stations van beide machines, een tweetal in- en
uitvoerstations en de opslag van de pallets in het
magazijn
26-27_Eurotech 16-05-11 12:27 Pagina 27
28 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Dankzij voorraden die op peil zijn, is
het leveren van machines voor Hermle
geen enkel probleem. Bovendien zijn
tijdens de crisis de relaties met
toeleveranciers niet verziekt en is er
geen personeel ontslagen. Verder
scoren de nieuwe machines van Hermle
goed in de markt. Een zonnige
impressie opgedaan tijdens de
jaarlijkse ‘Hausausstellung’.
DOOR: REINOLD TOMBERG
‘Hermle kan groeien’. Als je letterlijk vertaalt,
doet Dietmar Hermle als ‘Sprecher des Vor-
stands’ precies wat op zijn visitekaartje staat. Hij
spreekt. Of beter gezegd: hij geeft onomwon-
den zijn mening. Hermle is de eigenzinnige CEO
van Maschinenfabrik Berthold Hermle AG. Tij-
dens de jaarlijkse Hausausstellung in Gosheim
(D) benut hij altijd de persconferenties om al
stoeiend met het aanwezige journaille stevige
uitspraken te formuleren. Het is een genot om
hem aan te horen (en aan te sporen). Volgens
Dietmar Hermle kan zijn machinefabriek on-
danks de huidige leveringsproblemen voor ma-
chineonderdelen en -besturingen ook dit jaar
weer flink groeien. Dit omdat bij Hermle tijdens
de crisis de voorraad opgebouwd is. “De slechte
tijden hebben wij benut om onze magazijnen
weer vol te krijgen. Wat moet je anders met je
geld? Naar de bank brengen? Daar heeft het
nauwelijks rendement.” Hermle weet dat in de
ogen van adviseurs het hebben én het aanhou-
den van een grote voorraad een doodzonde is.
Zeker als het minder gaat. Dan moet je immers
volgens de excel-terroristen de kosten drastisch
reduceren. Maar hij heeft lak aan die wijsheden.
“Al die analytici hebben de crisis niet kunnen
voorspellen, het herstel gaat nu veel sneller dan
iemand ooit voorspeld heeft en wanneer de vol-
gende crisis komt, kunnen ze mij ook niet ver-
tellen.” Om die reden heeft Dietmar Hermle
geen enkele boodschap aan de mening van ad-
viseurs en bankiers. Hij heeft een eigen visie.
“Wij hebben tijdens de crisis onze toeleveran-
ciers beschermd en ze niet gekweld met kortin-
gen en scherpere leveringsvoorwaarden. Wij
zijn onze relaties trouw gebleven. Daar plukken
we nu de vruchten van. Want ga er maar vanuit,
dat de komende periode heel wat rekeningen
Dietmar Hermle is ‘Sprecher des Vorstands’ van Maschinenfabrik Berthold Hermle AG. Verwacht echter niet dat
hij die ‘Aktiengesellschaft’ (AG) koestert aan zijn hart. “Een beursnotering is een volledig verkeerde
ondernemingsvorm voor een metaalmachinefabriek. Beschouw het maar als een ‘Altlast’ uit het verleden. Ik
mag me regelmatig laten uitschelden door een aandeelhouder met zes of acht aandelen. Maar liever dat, dan
dat ik naar de banken moet” (foto: Reinold Tomberg)
“Bankonafhankelijk en adviseurresistent”
Dietmar Hermle: “Weer praten over levertijd”
28-29_Hermle 16-05-11 12:27 Pagina 28
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 29
vereffend gaan worden. De toeleveranciers zijn
het zware juk van de uitbesteders waar ze
onder heen moesten echt niet vergeten.”
Dankzij de voorraden die op peil zijn en de
goede band met de toeleveranciers kan Hermle
nu bij een markt die weer volop in beweging is,
bewerkingscentra in standaarduitvoering leve-
ren met een levertijd van zes tot acht weken.
“Onze klanten praten niet meer over prijzen,
maar weer over levertijden.”
Heel uitgesproken is Hermle over bedrijven die
de catastrofe in Japan nu al gebruiken om niet
te kunnen leveren. “Dit is het alibi van zoge-
naamde managers die niet geleerd hebben van
voorgaande crisissen in de machinebouw. Er
waren al volop leveringsproblemen voordat de
ramp in Japan plaatsvond. Je moet je nu niet
gaan verschuilen.”
Geen ontslagen“Wij gooien er geen mensen uit.” Ook in het
diepste dal van de crisis, in 2008, heeft Hermle
geen mensen ontslagen. In Gosheim wordt ge-
werkt met het concept van de ‘ademende fa-
briek’. Verkoop je veel machines, dan moet je
harder en langer werken en ontstaat er een plus
aan gewerkte uren. Dit tegoed aan uren wordt
vervolgens weer afgebouwd in die perioden dat
de markt minder machines wil of kan afnemen.
Hermle verwacht wel dat de cycli tussen hoogte-
en dieptepunten in de markt korter bij elkaar
komen te liggen. Bovendien zullen de cycli gelet
op hoogte- en dieptepunt feller zijn. Dus harder
hollen en heftiger stilstaan. “Dit komt omdat
onze politici en bankiers zich bemoeien met
zaken die ze helemaal niet begrijpen. Dit zal
een volgende crisis nog erger maken.”
Trouw aan zijn medewerkers en als antwoord
hierop een hoge loyaliteit van hen richting on-
derneming ziet Hermle dan ook als een mecha-
nisme om je te beschermen tegen de grillen van
de overheid en de financiële markten. “Mensen
willen graag bij ons werken. Bovendien hebben
wij het aantal leerlingen die we opleiden kun-
nen uitbouwen.” Eind 2010 werkten er 827
mensen voor Hermle. Tien meer dan eind 2009.
En die mensen kan Hermle nu allemaal inzetten
om snel machines te leveren.
Want er moet geleverd worden. Kijk je naar de
omzet van Hermle dan zie je voor 2010 een be-
drag van 187 miljoen euro. In 2009 was dit 127
miljoen. Dus een plus van 47%. Kijk je naar het
orderboek dan zie je bij de ‘Auftragseingang’
een groei van 104% van bijna 100 miljoen euro
naar circa 204 miljoen. Bij deze cijfers plaatst
Hermle de kanttekening dat een deel van de
groei het gevolg is van een inhaaleffect. “Er zijn
projecten bij die al twee jaar bij ons bekend
zijn.” Bovendien maakt Hermle winst. In 2010
bedroeg het zogeheten ‘Jahresüberschuss’ meer
dan 18 miljoen euro, een stijging van +173% in
vergelijking met 2010.
“We willen natuurlijk wél geld verdienen”, be-
nadrukt Hermle, “want dan zijn we bankonaf-
hankelijk en adviseurresistent en kunnen we
onze eigen neus volgen.” De koers voor zijn on-
derneming stemt Hermle daarbij af in samen-
spraak met zijn klanten en medewerkers.
Samen met statistieken van de markt geeft dit
volgens hem een goed beeld voor een produc-
tieplan voor een periode van pakweg twaalf
maanden.
Kijk je naar de cijfers van Hermle dan is het op-
vallend dat pakweg de helft van de huidige
omzet gerealiseerd wordt met nieuwe machine-
typen die vanaf 2008 ontwikkeld zijn. Denk aan
machines als de C 50, C 60, C 42 en C 22. Een bij-
zonder wapenfeit: in de donkere jaren van de
crisis machines ontwikkelen en vernieuwen
waarmee je nu bij een fel aantrekkende markt
volop kunt scoren. <<<
M E T A A L B E W E R K E N
Automatiseren op 2 m2
Voor de bewerkingscentra C 20 en C 30 heeft Hermle een robotcel ontwikkeld: de RS 05. Dit
is een compacte cel met een oppervlak van 2 m2, waarvan de robot een transportmassa van
5 kg kan verplaatsen. Het bijbehorende magazijn kan tot op zestien pallets in een paternos-
tersysteem werkstukken opnemen. De robot wisselt de werkstukken (foto: Hermle)
Palletwisselaar voor C 42 UPVoor het bewerkingscentrum C 42 UP, dat
vorig jaar gepresenteerd is, heeft Hermle nu
een palletwisselsysteem ontwikkeld: de PW
850. Dit systeem kan werken met drie tot zes
pallets in het afmetingenbereik van 400 mm
x 400 mm tot 630 mm x 630 mm (diameter
500 mm tot 800 mm) (foto: Hermle)
FotoreportageOp de site www.metaalmagazine.nl is
een fotoreportage geplaatst van het be-
zoek van Metaal Magazine aan de Haus-
stellung 2011 van Hermle in Gosheim.
28-29_Hermle 16-05-11 12:27 Pagina 29
30 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
De trend naar miniaturisering, de hogere eisen die worden gesteld aan de betrouwbaarheid en
efficiëntie van eindproducten: het maakt het onontkoombaar dat de lat qua toleranties en
oppervlaktekwaliteit bij het verspanen steeds hoger komt te liggen. Om met nauwkeurigheden
in het micrometerbereik uit de voeten te kunnen moeten met name de invloed van temperatuur
en trillingen volledig worden beheerst. In onderstaand artikel drie machinebouwers (Röders,
Mikron en Makino) en de wijze waarop zij de uitdaging van de micrometer te lijf gaan.
DOOR: JAN OONK
Als we het hebben over nauwkeurigheden in
het micrometerbereik dan gaat het over ‘ein
hochkomplexes Thema’, zoals area sales mana-
ger Markus Anderten van Röders TEC aangaf in
zijn lezing tijdens de demoweek bij zijn Neder-
landse vertegenwoordiging Dymato in Veenen-
daal. Want de micrometers laten zich niet zo
makkelijk temmen. Wil men een dergelijk nauw-
keurigheidsniveau bereiken dan gaat het om
een samenspel van machineconstructie, aandrij-
vingen, beheersing van temperatuur en trillin-
gen, machinebesturing en software (inclusief
compensatiemogelijkheden) tot en met de toe-
gepaste gereedschappen. Op elk niveau gaan de
kleinste details meespelen. De grootste boos-
doeners die de nauwkeurigheid bedreigen zijn
zonder twijfel thermische invloeden en trillingen
en het is daarom een eerste vereiste om die in de
hand te houden. Dat begint al met de machine-
constructie, die letterlijk de basis vormt voor de
thermische en mechanische stabiliteit van een
machine. Meestal wordt gekozen voor een por-
taalconstructie waarbij de spil de dwars- en
hoogtebeweging voor zijn rekening neemt en
het bed de lengtebeweging. Omdat het portaal
met de spindel in dit geval niet hoeft te bewe-
gen kan dit zwaar worden uitgevoerd, zodat de
maximale stijfheid wordt bereikt. Als gewichts-
compensatie voor de Z-as werkt Röders daarbij
met een wrijvingsloze vacuümbalg en Mikron
met een veer in plaats van de gangbare oliege-
vulde (en temperatuurgevoelige) cilinders.
Vijfassige bewerkingen worden mogelijk ge-
maakt via een in het bed geïntegreerde draai-
De dynamische en thermische eigenschappen van
polymeerbeton in vergelijking met gietijzer (bron:
Mikron)
Temperatuuren trillingen in het gareel
De machines van Röders zijn uitgerust met een externe
(gekoelde) wervelstroomsensor die de spin-
dellengte bewaakt (foto: Röders)
30-31-33-35_Micro 16-05-11 12:28 Pagina 30
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 31
kanteltafel, meest met robuuste schouderop-
hanging. Bij Mikron is sprake van een B-as,
waarbij de kanteling plaatsvindt rond de Y-as.
Bij Röders van een A-as met kanteling rond de
X-as. Dus in het verlengde van de X-as, zodat de
lengtebeweging niet voor ongewenste zwen-
kingen kan zorgen.
Meningen verdeeldOok het constructiemateriaal van het frame
(met name het bed) is van belang in verband
met de trillingsdemping en de thermische uit-
zettingscoëfficiënt, al zijn de meningen op dat
punt verdeeld. Mikron past bij al haar machines
mineraalversterkt polyester (doorgaans aange-
duid als polymeerbeton, de Duitsers spreken
van Mineralguss) toe. Volgens René van der
Peet van GF Agie Charmilles (waar Mikron een
onderdeel van is) heeft polymeerbeton een ho-
gere trillingsdemping en een lagere uitzettings-
coëfficiënt en hij verwijst daarbij naar meetgra-
fieken. “Bovendien kan met polymeerbeton
compacter worden gebouwd om dezelfde stijf-
heid en stabiliteit te krijgen. Dat betekent dus
minder kosten.”
Bij Makino wordt alleen gietijzer toegepast als
constructiemateriaal. “Het gebruik van poly-
meerbeton is bij Makino uit den boze”, laat
André Verburg van importeur Produtec weten.
Niet zozeer het materiaal op zich blijkt het pro-
bleem. “Maar je kunt niet de hele machine uit
polymeerbeton construeren, je hebt ook giet-
ijzer nodig. En de combinatie van die twee ma-
terialen geeft een heel complex thermisch ge-
drag. Als alles uit gietijzer bestaat kun je de
thermische effecten bijna tot nul nivelleren.”
Röders gebruikt bij de kleinere machines giet-
ijzer, bij de grotere machines polymeerbeton.
Volgens Röders zijn de dempende eigenschap-
pen van polymeerbeton weliswaar beter dan
van gietijzer, maar zijn de mechanische eigen-
schappen wat minder en is er meer materiaal
nodig om dezelfde sterkte te krijgen. “Bij gro-
tere machines is dat geen issue, maar bij kleine
machines, waar wordt gestreefd naar een zo
compact mogelijke constructie, is dat een na-
deel”, legt Theo Coffeng van importeur Dymato
uit. “Vandaar dat Röders hier gietijzer gebruikt.”
KoelingEen zo constant mogelijke temperatuur, dat is
de beste aanpak om ongewenste warmte-in-
vloeden te voorkomen. Om die reden worden
alle warmtegenererende elementen in de ma-
chines ook actief gekoeld, waarbij het dan
vooral gaat om de spindel en de aandrijvingen
met hun magneten en motoren.
Bij Makino worden rotor, lagers en stator van de
spindels via één oliecircuit thermisch gestabili-
seerd en dat zorgt er volgens Verburg voor dat
er geen ‘groei’ optreedt. “Omdat er geen axiale
groei hoeft te worden opgevangen kan de voor-
spanning van het lagerpakket bij de spilneus
maximaal worden ingesteld”, legt hij uit. “Daar-
door krijgen we een extra stijve spilneus en is
een minimale slingering gewaarborgd.” Dat is
uiteraard gunstig voor de levensduur van de ge-
reedschappen (volgens Verburg kan de bespa-
ring op gereedschappen wel oplopen tot meer
dan 30 procent), terwijl het ook mogelijk wordt
om met hele fijne en fragiele freesjes te werken.
Hij noemt wat dat betreft voorbeelden van
freesjes met een diameter van 0,05 mm waar in
de hightech industrie al mee wordt gewerkt.
Bij Röders worden zowel de kogellagers als de
mantel van de spil gekoeld, de laatste om
warmte-uitstraling naar de kolom te voorko-
men. Toch wordt de spindellengte hier nog
extra bewaakt door een externe (en gekoelde)
wervelstroomsensor. “Je hebt niet alleen te
maken met temperatuureffecten, maar ook
met vervormingen als gevolg van mechanische
krachten”, verklaart Coffeng. “Die ondervang je
op die manier eveneens.” Met name bij de in dit
segment gebruikelijke hoge toerentallen is dit
volgens hem relevant.
Digitaal wegpoetsenBij Mikron wordt de spindelbehuizing gekoeld,
terwijl de olienevel waarmee de spindellagers
worden gesmeerd wordt gebruikt voor de in-
terne koeling van de spindel. Als voordeel van
de nevelsmering noemt Van der Peet meteen
dat geen ophoping van vet optreedt aan de la-
gerranden, zoals bij vetsmering. Er is sprake van
een meelopende mathematische tabel aan de
hand waarvan continu wordt gecorrigeerd voor
de thermische uitzetting van de spil. De eventu-
ele groei van de spindel wordt verdisconteerd in
de gereedschapmeting en als een geïnte-
greerde grootheid ‘digitaal weggepoetst’. In de
besturingssoftware van Heidenhain is een ITC-
module (Intelligent Thermal Control) opgeno-
men waarmee de machinegeometrie automa-
tisch wordt gekalibreerd voor temperatuurver-
schillen. Zodoende hoeft ook bij het traag op-
warmende polymeerbeton niet gewacht te
worden tot de evenwichtsituatie is bereikt bij
het opstarten van de machine en het effect van
pallet- en gereedschapwisseling wordt mini-
maal. Bij vijfassige machines worden met be-
hulp van een meettaster en een referentievlak
ook de afwijkingen in de draai/kanteltafel ge-
corrigeerd.
Bij Makino worden ook het bed en frame ge-
koeld, terwijl de machines volledig geïsoleerd
zijn, ook aan de onderzijde vanwege de trek
over de vloer. Als optie kunnen zowel bij Ma-
M E T A A L B E W E R K E N
Een zo constant mogelijke temperatuur
Lineaire aandrijvingen vormen de stand der techniek als hoge nauwkeurigheid is vereist, vanwege hun
dempend vermogen (foto: Röders)
30-31-33-35_Micro 16-05-11 12:28 Pagina 31
Als u het draait om :
- Precisie - Snelheid - Betrouwbaarheid
En met een uitstekende prijs-prestatie verhouding
OUDE REIMER B.V. Hilversum www.oudereimer.nl
035-6460820
De productiviteit van uw freesbank verhogen zonder hoge investeringen?Dat kan nu, met de innovatieve Integrated Product Handler van TEQQ
> Korte terugverdientijd> Operationeel in een werkdag> Korte omsteltijden> Gebruikt geen vloeroppervlak
WWW.TEQQ.NL
Speciaal voor kleine tot middelgrote series
WW
W.TEQQ.NL VERNIEUWD!
meer video’s, uitleg
en testimonials
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 33
kino als Röders de machines ook worden uitge-
rust met een ‘aircosysteem’ voor de bewerkings-
ruimte. Bij Mikron wordt de temperatuur van
de werkruimte beheerst via het klimatiseren van
de koelemulsie.
Lineaire aandrijvingenHet voorkomen van trillingen en de demping
daarvan zijn andere voorwaarden om tot een zo
nauwkeurig resultaat te komen. Vandaar dat bij
deze machines in het topsegment zonder uitzon-
dering wordt gewerkt met lineaire aandrijvingen.
Door het ontbreken van mechanische contacten
bieden deze een veel hogere dynamiek dan de
traditionele kogelomloopspillen en een betere
demping (dus lager trillingsniveau). Het ontbre-
ken van mechanische contacten betekent meteen
dat minder warmteontwikkeling en geen slijtage
optreedt. Bovendien is minder energie nodig; vol-
gens Anderten van Röders ligt het energiever-
bruik 12 procent (bij dezelfde cyclustijden) tot 20
procent (bij dezelfde kwaliteit) lager. Voor wat
betreft de roterende bewegingen wordt bij de
nieuwste typen zonder uitzondering gebruikge-
maakt van directe torquemotoren.
Om de maximale demping te garanderen wordt
bij Makino gewerkt met brede blokgeleidingen
waarbij de sledes over de volledige slag in de
geleiding blijven. Een bijzonderheid bij de
nieuwe dynamische iQ300 van Makino is daarbij
dat de lineaire motoren haaks staan op de
slede. Volgens Verburg biedt dat voordelen bij
het opstarten van een beweging (bij kogelom-
loopspillen zouden we spreken van slipstick),
waardoor tevens minder omkeereffecten optre-
den. Dat laatste is bijvoorbeeld doorslaggevend
bij de productie van lenzen.
HydrostatischNog een stapje verder qua nauwkeurigheid
gaan de hydrostatische geleidingen. Röders past
deze toe bij haar RHP-serie, waarop het frezen
wordt gecombineerd met coördinatenslijpen.
“Die combinatie scheelt niet alleen een extra lo-
gistieke handeling maar ook in slijptijd”, geeft
Coffeng aan. “Omdat je niet hoeft om te span-
nen kun je op deze machines veel dichter tot de
eindmaat frezen.”
Makino past bij haar grotere machines semihy-
drostatische geleidingen toe, met name de
MCD- en MCF-serie en de nieuwe T2 en T4 voor
de bewerking van titaan. De (blok)geleidingen
zijn hier in compartimenten verdeeld, waarbij
ongelijkmatigheden worden gecompenseerd
met behulp van door servomotoren geregelde
luchtdrukvariaties. Het vergt wel de nodige re-
kencapaciteit van de software om vibraties op
deze manier realtime te corrigeren en door
Fanuc is daarvoor dan ook een speciale nieuwe
processor ontwikkeld. Het systeem komt het
best tot zijn recht bij moeilijke materialen als ti-
taan, waar de bewerkingsprocessen relatief
traag zijn. Daar is de behoefte ook het grootst.
Hoge toerenDe drang naar hogere nauwkeurigheid en een
gladder oppervlak hangt onvermijdelijk samen
met het streven naar hogere toerentallen van
de spil. Het nieuwste 200DS bewerkingscentrum
van Röders haalt bijvoorbeeld al een maximaal
toerental van 60.000 min-1 op de nieuwe 200DS,
de iQ300 van Makino komt tot 45.000 min-1. Bij
de HSM- en XSM-serie, uit de ‘high speed’ klasse
van Mikron, reiken de mogelijkheden tot 54.000
min-1.
Een hoger toerental betekent niet alleen dat
met fijnere gereedschappen kan worden ge-
werkt, maar ook met lagere snijkrachten. Daar-
door blijft het trillingsniveau beperkt en het
mes snijdt wat dat betreft aan twee kanten.
Mits de rondloopnauwkeurigheid wordt be-
heerst en vibraties effectief worden gedempt.
Naast de constructie van de spindel heeft dat di-
rect te maken met de kwaliteit van het gereed-
schap en de opname daarvan. Volgens Verburg
zijn spantangen hier veel te onnauwkeurig en
komen alleen krimpopnames in aanmerking.
Overigens merkt Verburg op dat die rondloop-
nauwkeurigheid nog een onderschatte parame-
ter is. “Vaak wordt peperduur gereedschap ge-
bruikt, zonder dat de rondloopnauwkeurigheid
bekend is. Dat speelt met name bij kleine frees-
jes. Als je een frees toepast van 0,1 mm en de
M E T A A L B E W E R K E N
De LED-industrie is een voorbeeld van een bedrijfstak
waar de hoogste eisen worden gesteld aan nauw-
keurigheid en oppervlaktekwaliteit (foto: Makino)
Micrometer laat zich niet makkelijk temmen
Enigszins overdrevenTheo Coffeng van Dymato vindt het be-
lang dat wordt gehecht aan de thermi-
sche uitzettingscoëfficiënt van machine-
materialen enigszins overdreven.
“Je moet zorgen dat de temperatuur
constant blijft”, luidt zijn oordeel.
Lineaire motor op een HSM-machine van Mikron, met dubbel uitgevoerde geleiding (foto: Mikron)
30-31-33-35_Micro 16-05-11 12:28 Pagina 33
Ergonomisch, milieuvriendelijk en verhoogde productiviteit. De nieuwste Integrex i en j series omvatten de meest geavanceerde technologieën, Mazak-kwaliteit en ondersteuning.
Bezoek onze totaal vernieuwde showroom te Houten tijdens de officiële opening op 8 & 9 juni 2011.
NIEUW INTEGREX i-300S
Voor informatie:
Yamazaki Mazak Nederland B.V.Peppelkade 54, 3992 AK HOUTENTel.: 030- 634 40 30 Fax: 030-634 40 [email protected]
ww
w.m
azak
.eu
Tijdens deze opening nodigen wij u tevens uit op het Mazak-Iscar seminar:leer de productiviteit en rentabiliteit op uw werkvloer te verbeteren !
AANKONDIGING
13124 Yamazaki Adv. Samen Sterk Metaalmagazine.indd 1 26/04/11 09:32
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 35
rondloopnauwkeurigheid bedraagt minder dan
0,02 mm dan zijn de verhoudingen zoek. Dat
functioneert niet.”
Intelligente softwareAls het gaat om trillingen en temperatuureffec-
ten, de grootste boosdoeners die de nauwkeu-
righeid ondermijnen, is voorkomen zonder
meer beter dan genezen. Maar niet alles is vol-
ledig uit te bannen en dan moet de software
bijspringen om ongewenste invloeden te com-
penseren. Ook op dat punt reiken de mogelijk-
heden steeds verder.
Zo wordt bij Makino door sensoren de afwijking
van de spilpositie gemeten als gevolg van de op-
tredende snijkrachten. Vervolgens zoekt de ma-
chine zelf naar een dusdanig toerental waarbij
een optimum kan worden bereikt tussen maxi-
male snijdiepte en minimaal trillingsniveau. Dat
is wat Makino noemt de ‘automatic spindle
technology’, Verburg spreekt van ‘het anti-shut-
ter concept’. “Het trillingsniveau en de afwij-
king van het gereedschap hangt onder meer af
van het toerental en de lengte van de frees.
Toerental en voeding worden automatisch en
realtime aangepast om buiten het kritische ge-
bied te blijven.”
Bij Mikron is de besturingssoftware van de ‘high
speed’ machines voorzien van een APS-module.
APS staat voor Advanced Process System en
daarbij wordt (met behulp van sensoren) het vi-
bratieniveau tijdens het bewerkingsproces
zichtbaar gemaakt. Zo kan worden beoordeeld
of de verspaning qua voedingssnelheden, snij-
diepte en toerentallen in het juiste gebied
plaatsvindt en de informatie kan ook worden
gebruikt bij het selecteren van de meest ge-
schikte gereedschappen. Overigens komen vol-
gens Van der Peet de meeste trillingen niet uit
de spindel, maar uit de opspanning en het bed.
Om die reden maakt Mikron gebruik van het
opspanconcept van System 3R met VDP (vibra-
tion damped palletisation).
Spline interpolatieOok de software van Röders bevat een module
waarmee de machine automatisch zoekt naar
het optimale toerental. De operator geeft het
gewenste toerentaltraject op waarna de ma-
chine zelf (ook hier weer dankzij de nodige sen-
soren) binnen dat traject het specifieke toeren-
tal selecteert met het laagste vibratieniveau.
Overigens is Röders de enige die in de vorm van
het RMS6-pakket haar eigen besturingssoft-
ware heeft ontwikkeld, omdat men destijds (zo
rond 1990) het bestaande aanbod onvoldoende
vond qua snelheid en haalbare kwaliteit. Als
kracht van dit pakket noemt Coffeng dat het
heel specifiek is ontwikkeld voor HSC-frezen.
Voor de aansturing van de machines wordt ge-
bruikgemaakt van een 32 kHz processor, waarbij
de freesbaan elke 0,03 ms wordt gecontroleerd
en eventueel bijgestuurd. Dat geeft, met name
bij gekromde oppervlakken uiteraard, een gro-
tere nauwkeurigheid en vooral een gladder op-
pervlak dan de gangbare 8 kHz of 16 kHz pro-
cessors.
Tot dit RMS6-pakket behoort onder meer ook
de mogelijkheid van ‘spline interpolatie’, waar-
bij de wat hoekige puntencurve uit het CAM-
pakket weer wordt vertaald in de oorspronke-
lijke vloeiende kromme uit het CAD-model. Een
ander element is de optimalisatie van de ge-
reedschapbaan bij de overgang tussen twee ge-
reedschappen. Normaliter geeft dat een kleine
oneffenheid omdat er bij twee gereedschappen
van verschillende afmeting sprake is van een
ander krachtenspel. Het is niet direct van in-
vloed op de nauwkeurigheid, maar wel op de
oppervlaktekwaliteit.
Voor wie twijfelt aan het belang van bepaalde
argumenten of het belang daarvan is de beste
proef op de som natuurlijk de bewerking van
concrete producten. Dan wordt ook meteen
duidelijk hoe een machine daadwerkelijk uit de
bus komt in een specifieke situatie. <<<
M E T A A L B E W E R K E N
Meer informatie:www.dymato.nl
www.gfac.com
www.produtec.nl
Op de HSM-machines van Mikron wordt de positie
van het gereedschap bepaald met behulp van
stroboscopische opnames. Onregelmatigheden als
gereedschapslijtage, aanklevende spanen en
uitzetting van de spindel worden zo ‘digitaal
weggepoetst’ (foto: Mikron)
Weergave van ‘spline interpolatie’, waarbij bij 3D-
vormen de hoekige puntencurve uit het CAM-pakket
weer wordt vertaald in de oorspronkelijke vloeiende
kromme uit het CAD-model (bron: Röders)
Voorbeelden van microbewerkingen die binnen handbereik komen wanneer de effecten van temperatuur en
trillingen optimaal worden beheerst:
a. het boren van een gatenpatroon in 40 mm dik staal met een hardheid van 60 HRc. De boordiameter bedraagt
2 mm, de nauwkeurigheid van de gatdiameter ligt binnen 0 → 5 µm
b. Het graveren van letters met een afmeting van 0,2 mm in een pennetje met een kopdiameter van 1 mm. De
gereedschappunt heeft een diameter van slechts 0,03 mm (bron: Makino)
30-31-33-35_Micro 16-05-11 12:29 Pagina 35
36 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Sapa Profiles in Drunen investeert fors in een aantal Mill 3000 CNC-bewerkings -
centra van Chiron. Een positief gevolg van de groei en het aantal nieuwe orders in
de automotive markt. Ferrari, Audi en Jaguar zijn enkele van de grote concerns
die de weg naar Drunen hebben gevonden.
Denken we aan auto’s en aluminium, dan komt
bij de meeste mensen al gauw de naam Audi
bovendrijven. Maar tegenwoordig zit er in bijna
elke auto of vrachtwagen iets van aluminium,
bij de één iets meer dan de ander. Alleen zit het
vaak verstopt in het chassis of achter de bekle-
ding en zien we het vaak niet. Daarbij komt ook
nog eens de opkomende markt van nieuwe
elektrische of hybride aangedreven voertuigen,
waarbij lichte constructies een grote rol spelen.
Aluminium heeft een aantrekkelijke combinatie
van unieke eigenschappen, zoals laag gewicht,
grote sterkte en corrosiebestendigheid. Daarbij
is het gemakkelijk te vervormen en te bewerken
en kan het, in profielvorm, ook heel sterk zijn.
Deze zorgen ervoor dat aluminium een veel ge-
kozen metaal is. Veel van deze eigenschappen
zijn ook nog eens van belang bij het werken aan
een duurzame samenleving. Men noemt alumi-
nium niet voor niets het groene metaal.
ProfielvormBij Sapa Profiles in Drunen wordt de kennis van
profielen gecombineerd met de kennis van au-
Mill 3000 in het kortDe Chiron Mill 3000 is een CNC-pendelbewerkingsma-
chine met als basis een vierassige opstelling en een X-
verplaatsing van 3 m. De Mill 3000 machines bij Sapa zijn
voorzien van tweemaal een vierde as (één voor elke be-
werkingsruimte). Ook heeft elke machine een separate
wisselaar voor het inwisselen van een cirkelzaag. De
operator kan profielen opspannen of gerede producten
weghalen terwijl de machine aan de andere zijde ge-
woon doorgaat met productie. De zwenkkop gaat tot
20.000 min-1, wat belangrijk is bij de verspaning van alu-
minium. De werkruimte van de Mill 3000 machines is
3000 mm (X) bij 840 mm (Y) bij 630 mm (Z).
specialistenwerkBewerking Al is
36-37_Sapa 16-05-11 12:29 Pagina 36
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 37
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG
tomobielbouw. Zo’n 80 procent van de produc-
ten die de afdeling Fabrication verwerkt, is au-
tomotive gerelateerd. De engineers van Sapa
zitten dan ook vaak al in een vroeg ontwerpsta-
dium bij de klant. Er wordt meegedacht vanaf
ontwerp tot en met het halffabrikaat. “Een alu-
miniumprofiel kun je niet zomaar gaan bewer-
ken”, legt René Bronkhorst, Senior Automotive
Engineer bij Sapa Profiles uit. “Om het te kun-
nen bewerken moet het profiel goed opgespan-
nen zijn en mag het op de posities waar je het
gaat klemmen niet doorbuigen of vervormen.
Dat vergt inzicht in de profielvorm en de com-
plexe opspantechniek in combinatie met het
slim verspanen van de profielvorm.” Als voor-
beeld laat Bronkhorst een branderhuis van een
cv-installatie zien, waarmee hij meteen laat zien
dat niet alles bij Sapa in Drunen automotive ge-
relateerd is. “Qua profielvorm is dit een uniek
product. Een aantal holtes maakt straks onder-
deel uit van het leidingsysteem. Daarbij komt
dat bepaalde wanden nodig zijn voor de stabi-
liteit tijdens het bewerken, maar dat deze wan-
den als een van de laatste bewerkingen worden
weggefreesd. De wanden of verstevigingribben
zitten niet in het eindproduct van de klant,
maar wij ontwerpen deze wel in de vorm van de
extrusiematrijs. Daarin zit onze expertise.”
OpspannenTijdens een rondleiding door de Fabrication af-
deling van Sapa Profiles zien we de complexe
opspanningen van de aluminiumprofielen. “De
profielen worden hydraulisch en/of pneuma-
tisch geklemd”, legt Bronkhorst uit. “Daarbij
worden de profielen gepositioneerd op de refe-
rentiepunten. In de automobielindustrie wordt
vaak gebruikgemaakt van RPS punten (Refe-
rence Point System). Wij gebruiken deze punten
in de opspanmal om het product tegen aan te
klemmen.”
Voor de productie van een nieuw type hybride
voertuig, dat voor een groot gedeelte uit alumi-
nium bestaat, investeert Sapa Profiles momen-
teel fors in nieuwe CNC-machines. In totaal zijn
er onlangs drie nieuwe Mill 3000 Chiron pendel-
machines besteld en de eerste hiervan is pas
geïnstalleerd. Als de laatste twee machines ook
zijn geïnstalleerd staan er in totaal acht door
Oude Reimer te Hilversum geleverde Chiron
machines. Vijf zijn er van het type Mill 3000 en
verder staan er nog een FZ15W, een vijfassige
FZ15S en een FZ18L. Bronkhorst: “De machines
worden op een bepaalde manier zodanig in de
productiehal gepositioneerd zodat de logistiek
van de verschillende producten vloeiend langs
de machines loopt. Wij streven ernaar dat een
profiel in één keer wordt opgespannen en be-
werkt.” Daarom zijn de Mill 3000 machines
voorzien van een zwenkkop en twee vierde
assen.
Ervaringen uitwisselenAlle vijf de Mill 3000 machines zijn voorzien van
vibratiesensoren. Bronkhorst: “Het verspanen
van aluminiumprofielen kan soms voor proble-
men zorgen. Vaak ontstaan er hoge resonanties
en trillingen, daarom loopt iedereen in de pro-
ductie ook met oorbescherming. Maar soms is
de constructie van een onderdeel dusdanig, dat
bepaalde uitstekende delen van een profiel
kunnen gaan vibreren. De vibratiesensoren in
de spindel registreren dit en stoppen de ma-
chine om onnodige schade aan de hoofdspil van
de machine voorkomen.”
“De keuze voor de Chiron machines is niet zo-
maar genomen. Bij een Sapa locatie in Hongarije
is ook gekozen voor de machines van Chiron.
Daar staan zelfs vijftien Chiron machines. “Dat
heeft alles te maken met uitwisselbaarheid”,
zegt Bronkhorst. “Doordat we allemaal met de-
zelfde machines, CNC-besturingen en opspan-
ningen werken, kunnen we data veel eenvoudi-
ger uitwisselen. Enkele keren per jaar vinden er
uitwisselingen plaats waar we alle ervaringen
qua aluminiumverspaning met elkaar delen.
Daar worden we allemaal beter van.” <<<
M E T A A L B E W E R K E N
Sapa GroepSapa Profiles Nederland is onderdeel van
Sapa AB, een internationale groep die is
gespecialiseerd in het ontwikkelen, pro-
duceren en verkopen van hoogwaardige
aluminiumproducten. Sapa Profiles is
marktleider en met vertegenwoordigin-
gen in meer dan twintig landen en vijf-
tienduizend werknemers is Sapa een we-
reldwijde leverancier die goed is uitgerust
om zowel lokaal als internationale klan-
ten van dienst te kunnen zijn.
Sapa Profiles heeft in Nederland drie ves-
tigingen: Drunen, Harderwijk en Hooge-
zand. Klanten die beleverd worden
komen uit de markten transport, auto-
motive, bouw en eindverbruikers zoals
producenten van verlichting en ladder-
bouwers. Frames voor zonnepanelen is
een opkomende markt. Het machinepark
in Nederland bestaat onder meer uit vijf
extrusiepersen, twee anodiseerlijnen, een
verticale poedercoatlijn, een Prototype
shop en een groot aantal bewerkingsma-
chines voor het uitvoeren van alle verspa-
nende bewerkingen.
� Het bewerken van aluminiumprofielen is specialistenwerk (foto’s: Sapa)
René Bronkhorst, Sapa Profiles: “Bewerken van
aluminiumprofielen vergt inzicht in profielvorm en
complexe opspantechniek” (foto: Paul Quaedvlieg)
Aluminiumprofielen zijn een prima basis voor
complexe producten
36-37_Sapa 16-05-11 12:29 Pagina 37
38 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Metalen en hun verwerkingsprocessen, met name gieten en warmtebehandelingen, vormen het platform voor
de ‘Bright World of Metals’. Dit is het motto voor de vakbeurzen Gifa, Metec, Thermprocess en Newcast die deze
zomer plaatsvinden in Düsseldorf (D) van 28 juni tot en met 2 juli.
Giettechnologieop Gifa en Newcast
Een indrukwekkend staaltje giettechniek: het met vijf gietpannen tegelijk gieten van een groot onderdeel van een 50.000 tons metaalbewerkingspers midden
vorig jaar bij Siempelkamp Giesserei in Duitsland. In totaal werd in één keer 283 ton vloeibaar ijzer met een temperatuur van 1350oC gegoten in de gietvorm die
vervolgens vier weken afkoeltijd nodig had. De Gifa en de Newcast staan in het teken van deze staaltjes giettechniek (foto: Siempelkamp/Bdguss)
EcometalsOnder de vlag ‘Ecometals’ presenteert Messe Düsseldorf tijdens de vier beurzen innovaties van
de exposanten op het gebied van energie- en grondstofeffectiviteit. Alle exposanten zijn uit-
genodigd deel te nemen. De bedoeling is dat ze een beschrijving leveren van hun producten,
voorzieningen of technische oplossingen die een zuiniger omgang met energie en grondstof-
fen bewerkstellingen.
38-39_Gifa 16-05-11 12:30 Pagina 38
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 39
Gifa is de internationale vakbeurs voor de gie-
terijwereld. Deze beurs vindt nu voor de
twaalfde keer in Düsseldorf plaats. Metec is de
internationale metallurgievakbeurs, nu voor de
achtste keer in Düsseldorf present. Thermpro-
cess is de internationale vakbeurs voor thermi-
sche procestechnologie, waarvoor Düsseldorf
inmiddels al meer dan veertig jaar de stand-
plaats is. Newcast is de internationale vakbeurs
voor precisiegietwerk. Newcast is de laatste toe-
voeging aan het kwartet en wordt in 2011 voor
de derde maal aan de Rijn georganiseerd.
Samengevat: de gehele technologische diversi-
teit van gieterij en gietwerk, metallurgie en
thermische procestechnologie.
Gifa De gieterijvakbeurs Gifa met ongeveer acht-
honderd exposanten wordt in Düsseldorf ge -
organiseerd sinds 1956 en heeft zich sinds die
tijd ontwikkeld tot een centraal forum voor de
gietwereld om informatie uit te wisselen en or-
ders te plaatsen. Gifa trok in 2007 meer dan
51.000 bezoekers uit 84 landen. De gebieden
die de beurs bestrijkt variëren van complete gie-
terijen, gietmachines (inclusief drukgietmachi-
nes), het maken van modellen en mallen, indus-
triële automatisering, meten en testen, milieu-
maatregelen en afvalmanagement. Verder
neemt de presentatie van de uitrusting van
smelterijen, het realiseren van vormen en ker-
nen, behandeling en regeneratie van vorm-
zand, het legen van de mal, oppervlaktebehan-
deling en andere nabehandelingen een belang-
rijke plek in binnen het Gifa tentoonstellings-
portfolio (www.gifa.com).
NewcastIn 2003 besloot Messe Düsseldorf een vierde
beurs te lanceren, parallel aan en in aanvulling
op de drie andere beurzen: de nieuwe beurs
Newcast. Dit gieterijevenement presenteert een
breed palet aan gietproducten, van minuscule
precisiecomponenten voor de medische wereld
tot scheepsmotoren van vele tonnen per stuk.
Newcast dekt voornamelijk drie specialisaties af:
ferrogieterijen (ijzer, staal), non-ferro metaal-
gieterij (aluminium, zink, koper, magnesium,
nikkel en andere non-ferro metalen) en dien-
sten (contractgieterijen of aanbieders van ge-
specialiseerde ICT-oplossingen). Newcast blijkt
vooral aantrekkelijk voor vaklieden uit de auto-
motive sector. Met 20 procent vormen zij de
grootste groep bezoekers. Om de innovatie-
kracht van gieterijen te benadrukken nam
Messe Düsseldorf in 2007 het initiatief voor de
internationale Newcast-Award. Innovatieve
gietproducten in drie categorieën dingen mee:
de beste functie-integratie, de beste vervanging
voor een andere productietechniek en beste
giettechnische oplossing (www.newcast.com).
Metec Metec is een evenement voor de metallurgische
industrie. De beurs maakt sinds 1979 deel uit
van het Düsseldorfse kwartet van metaalvak-
beurzen. De bezoekers van de Metec komen uit
staalfabrieken en walserijen (www.metec.de).
B E U R S
Veel fora en congressenRond de vier beurzen van de ‘Bright World of Metals’ wordt een aantrekkelijk omlijstend pro-
gramma aangeboden, dat een internationale insteek heeft en alle informatie ook Engelstalig
aanbiedt. Het programma bestaat uit de ‘European Metallurgical Conference (EMC) 2011’ die
zich op vaklieden uit alle vier de industrietakken richt. Verder is er de ‘Gifa Treff’ en het ‘Tech-
nical Forum’ van de World Foundrymen Organization (WFO) samen met het Bundesverband
der Deutschen Gießerei Industrie (Bdguss) voor het Gifa-publiek. De ‘InSteelCon’ van het Staal-
instituut VDEh gaat over nieuwe ontwikkelingen in de metallurgische procestechnologie. Het
‘Newcast Forum’, legt de verbinding tussen gieterijprofessionals en afnemers van gietdelen.
Het wordt georganiseerd door Bdguss. Andere manifestaties in Düsseldorf zijn het ‘Thermpro-
cess-symposium’, de tentoonstelling van Fogi en het ‘Feuerfest-Kolloquium’ van de VDMA.
Bright World of Metals
Tickets online zelf printenDe vier beurzen van de ‘Bright World of
Metals’ presenteren zich in de hallen 3, 4,
5 en 7 en 9 tot en met 17 op het beurster-
rein in Düsseldorf. Op de grootste beurs
van de vier, Gifa, tonen de exposanten in
de hallen 10 tot en met 13 en 15 tot en
met 17 hun brede scala aan gieterijtech-
nologie. Voor Newcast is een deel van hal
13 en hal 14 gereserveerd. Thermprocess
bezet hal 9 en een deel van hal 10. Hal 7
is de onderzoekshal en in de hallen 3 tot
en met 5 draait het met Metec om metal-
lurgie. De vier beurzen zijn van 28 juni tot
en met 2 juli 2011 dagelijks open van
10.00 uur tot 18.00 uur. Dankzij het
nieuwe online-ticketsysteem van Messe
Düsseldorf kan de bezoeker de entree-
kaart gemakkelijk thuis of op het werk
printen. Ook kunnen de bezoekers al bij
de heenreis richting het beursterrein de
tickets als vervoersbewijs voor de bussen
en railverbindingen in het Rhein-Ruhr-ge-
bied gebruiken, in een straal tot 40 kilo-
meter rond Düsseldorf. Verder biedt
Messe Düsseldorf tickets online goedko-
per aan dan aan de kassa: een dagkaart
kost op internet maar 40,00 euro, de kas-
saprijs is 50,00 euro. Een passepartout
kost 100,00 euro, de kassaprijs is 120,00
euro (www.gmtn.de).
ThermprocessDe zwaartepunten in het aanbod van Therm-
process liggen op het vlak van de industriële
warmtebehandeling en thermische processen
voor ijzer en metaal. Verder presenteren de ex-
posanten bouwelementen, gereedschappen,
equipment en hulpstoffen. Voorbeelden zijn
kleppen en ventielen, bouwmaterialen voor
ovens, gasbehandeling, smeltbehandelingscom-
ponenten en pompen. Procesgeïntegreerde vei-
ligheidsvoorzieningen en ergonomische werk-
plekken komen eveneens aan bod, net als op-
lossingen die energie en grondstoffen besparen
(www.thermprocess.de).
Dit artikel is een bewerking van een artikel van de beursorgani-
satie Messe Düsseldorf. Het gehele artikel is te vinden op de site
van Metaal Magazine: www.metaalmagazine.nl
38-39_Gifa 16-05-11 12:30 Pagina 39
40 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
“Veel degelijkheid voor een
aantrekkelijke prijs”, dat is de ervaring
van directeur Eduard Diepenmaat van
Machinefabriek Diepenmaat in Neede
met de Puma draaimachines van
Doosan. “De machines passen wat dat
betreft ideaal bij ons marktsegment.”
Volgens Dormac CNC Solutions in De
Goorn, dat Doosan in Nederland
vertegenwoordigt, komt deze
prijs/prestatieverhouding met name tot
zijn recht in het gebied van de grotere
draaidiameters, tussen ruwweg 350
mm en 800 mm.
DOOR: JAN OONK
“Sneller, groter en met meer vermogen”, dat
waren de belangrijkste eisen die Eduard Die-
penmaat stelde toen bij Machinefabriek Die-
penmaat de aanschaf van een nieuwe draaima-
chine aan de orde kwam. Die eigenschappen
vond hij allemaal terug in de Puma 700LM van
Doosan. De machine heeft een draaidiameter
boven het bed van 1030 mm en de lengte tus-
sen de centers bedraagt 3200 mm. Diepenmaat:
“De markt vraagt steeds grotere werkstukken,
daar ligt voor ons de uitdaging. Met de Puma
700LM hebben we op dat punt duidelijk meer
mogelijkheden gecreëerd.”
De hoofdspil op de machine heeft een vermogen
van 45 kW (piekvermogen gedurende 30 min) en
de torquemotor is drietraps geschakeld om over
het hele bereik de optimale prestaties te kunnen
leveren. Het koppel bedraagt 6605 Nm en het
toerental kan oplopen tot 1.500 min-1. De turret
telt twaalf (aangedreven) gereedschapposities.
De aangedreven gereedschappen hebben een
vermogen van 11 kW, voor Diepenmaat vol-
doende om ook echt aanvullende freesbewer-
kingen uit te kunnen voeren. De takttijd be-
draagt slechts 0,25 s, al is dat bij het forse draai-
werk zoals dat bij Machinefabriek Diepenmaat
aan de orde is minder relevant. Een afweging die
voor Diepenmaat ook heeft meegespeeld zijn de
goede ervaringen met een kleinere Puma 350 die
eerder werd aangeschaft. “Deze machine functi-
oneert al negen jaar heel betrouwbaar en zon-
der problemen. Alle lampjes doen het nog.” Dat
bewijs van degelijkheid van de Zuid-Koreaanse
machinebouwer gaf uiteindelijk de doorslag bij
de keuze voor de Puma 700LM.
Meehanite“Doosan staat bekend om zijn degelijke kwali-
teit en onderscheidt zich met name in het seg-
Bij Machinefabriek Diepenmaat telt de turret vier aangedreven gereedschappen. Het vermogen van 11 kW is
voldoende om de benodigde aanvullende freesbewerkingen uit te kunnen voeren (foto: Jan Oonk)
Degelijkheid voor aantrekkelijke prijs
40-41-43_MasterclassPuma 16-05-11 12:30 Pagina 40
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 41
ment van de grotere draaidiameters vanaf pak-
weg 350 mm tot 800 mm”, aldus commercieel
directeur Joost Verschure en rayonmanager Stef
Koldewijn van Dormac. De basis daarvoor ligt
volgens hen letterlijk in het fundament van de
machine, het machineframe dus. Het 45º schuin-
bed is vervaardigd uit één blok Meehanite giet-
ijzer (vanwege zijn goede dempende eigen-
schappen) en voorzien van zware verribbingen.
Die ribben zorgen niet alleen voor mechanische
sterkte, maar ook voor een betere warmteaf-
voer en dus geringere temperatuureffecten.
Hoofd- en tegenspil zijn uitgerust met een dub-
bele rij cilindrische rollagers. De cilindrische
vorm zorgt daarbij voor een groot raakvlak en
stijfheid, wat met name bij zwaardere werk-
stukken van belang is.
Ook het zadel van de turret is vervaardigd uit
Meehanite gietijzer. De turret zelf, met BMT-op-
name, is zwaar geconstrueerd om ook hier het
maximum aan stijfheid te bereiken.
DegelijkDankzij deze degelijke machineconstructie kan
er ook bij grotere werkstukken ‘flink gas wor-
den gegeven’, zoals Diepenmaat het noemt,
zonder dat de nauwkeurigheid en oppervlakte-
kwaliteit in het gedrang komen. Doosan noemt
voor de rondheid bijvoorbeeld een haalbare to-
lerantie vanaf 2,5 micrometer. De stabiliteit en
het lage trillingsniveau zorgen ook voor een
goede oppervlaktekwaliteit, met als gunstige
consequentie dat minder nabewerking nodig is.
“Uiteindelijk gaat het altijd om de prijs/kwali-
teitverhouding en het prijsniveau van de Puma
past bij de marktsegmenten waarvoor we wer-
ken”, zo vat Diepenmaat het samen. “Dat is wat
de machine moet doen: goede draaiprestaties
leveren voor een redelijke prijs en op dat punt
kunnen we met de Puma 700LM uitstekend uit
de voeten.”
Naast de degelijkheid van de machine zelf
noemt hij als afweging ook de ondersteuning
die vanuit Dormac wordt geboden. “Zij zijn
voor ons het aanspreekpunt. Met name als de
continuïteit aan de orde is gaat de kennis en on-
dersteuning die de machineleverancier kan bie-
den meewegen.” Die kennis en kunde noemt
Het machineframe vormt de basis voor de stijfheid en stabiliteit van de Puma draaimachines. Het 45º schuinbed
is vervaardigd uit een blok Meehanite gietijzer en voorzien van zware verribbingen (foto: Doosan)
De XLY-typen van de Puma draaimachines zijn uitgevoerd met een extra Y-as van 200 mm (foto: Doosan)
M A C H I N E M A S T E R C L A S S
Afwegingen van Diepenmaat- De kwaliteit en betrouwbaarheid zijn
belangrijke uitgangspunten bij de
keuze voor een machine. Wat dat be-
treft waren de ervaringen met een eer-
dere Puma-machine belangrijk.
- Naast het merk en type van de machine
is de leverancier van belang, zij zijn het
eerste aanspreekpunt bij problemen.
- De prijs/kwaliteitverhouding moet aan-
sluiten bij het marktsegment waarvoor
de machine wordt ingezet.
Succes dankzij combinatie van mogelijkhedenIn 1974 was het Henk Diepenmaat die de basis legde voor
Metaalbedrijf Diepenmaat Neede. Inmiddels heeft de
tweede generatie hier de scepter overgenomen in de per-
soon van zoon Jelle Diepenmaat. Constructiewerk staat
centraal bij Metaalbedrijf Diepenmaat, met het accent op
tankbouw en zware machinedelen. De mogelijkheden
omvatten daarbij het hele scala van snijden, zagen, knip-
pen, zetten en walsen tot en met hoogwaardig laswerk
onder Euronorm- en ASME-keur en het afmonteren op lo-
catie. Metaalbedrijf Diepenmaat Neede heeft pas nog een
nieuwe hal in gebruik genomen (40 m x 45 m en 10,5 m
hoog, met een hijscapaciteit van 50 ton) en geïnvesteerd
in een nieuwe plasmasnijmachine voor buizen en kokers.
Machinefabriek Diepenmaat werd in 1987 opgericht
onder leiding van Eduard Diepenmaat als toeleverancier
van klein- tot middelgroot draai- en freeswerk. Het gaat
daarbij om draaidiameters tot 1 m en lengtes tot 3 m. Ook
langere producten worden wel bewerkt, zoals masten met
een lengte van 19 m, waarbij dan gebruik wordt gemaakt
van twee floortype bedfreesmachines in serie. Naast de
twee genoemde Puma-machines heeft het bedrijf recen-
telijk ook geïnvesteerd in een freesmachine van Sachman.
Een derde loot aan de stam is Alfa Tech, dat zich richt op
het ontwerp en de engineering van asfaltcentrales. Voor
de concrete realisatie daarvan, van onderdelen tot en met
de assemblage (inclusief besturing en elektronica), worden
het Metaalbedrijf en de Machinefabriek ingeschakeld.
“Een groot deel van ons succes ligt in de combinatie van
mogelijkheden die we kunnen bieden”, zegt Jelle Diepen-
maat over de samenwerking tussen de bedrijven. Voor
meer informatie zie www.machinefabriekdiepenmaat.nl.
>>>
40-41-43_MasterclassPuma 16-05-11 12:31 Pagina 41
Als gerenommeerd topmerk werkt TRUMPF continu aan nieuwe ontwikkelingen en vooruitstrevende oplossingen. Of het nu gaat om lasersnijden, pons/nibbelen, kanten,
laserpijpsnijden of laserlassen: met de technologie van TRUMPF weet u zeker dat u moderne, geavanceerde techniek in huis haalt. En die houden we up-to-date door
met onze dienstverlening steeds een stap verder te gaan. Zo bent u verzekerd van een investering waar u vandaag, morgen en overmorgen uw voordeel mee kunt doen.
technologieTRUMPF:
van morgen
TRUMPF Nederland B.V. Postbus 837 7550 AV Hengelo Tel: 074 - 249 84 98 Fax: 074 - 243 20 06 e-mail: [email protected] www.nl.trumpf.com
Innovatie van generatie op generatie.
Verschure ook als een van de speerpunten bij
Dormac. Dat strekt zich uit van de advisering en
opleiding tot service en onderhoud. “Meer dan
tweederde van onze personeelsbezetting be-
staat uit ondersteunend personeel”, meldt hij
ter onderstreping.
Extra Y-asQua formaat is de Puma 700LM bij Machinefa-
briek Diepenmaat de middenmoter uit de serie
die ook de 600- en 800-typen omvat. Alle machi-
nes kunnen in verschillende uitvoeringen wor-
den geleverd, tot lengtes van zelfs 5050 mm tus-
sen de centers bij de XLM-uitvoeringen. Ook
een extra Y-as van 200 mm (de XLY-typen) hoort
tot de mogelijkheden. De machines kunnen
naar wens en behoefte worden uitgerust met
een 32i-T besturing van Fanuc of een 828 Solu-
tion Line besturing van Siemens. Een robotbela-
ding hoort eveneens tot de opties. De mogelijk-
heden beperken zich wat dat betreft echter tot
werkstukgewichten van maximaal 1000 kg.
Voor Machinefabriek Diepenmaat, waar regel-
matig werkstukken tot 7300 kg tussen de cen-
ters hangen, om die reden minder interessant.
Doosan past het beschreven constructieprincipe
ook toe bij de nieuwe Puma 2100, 2600 en 3100
machinelijn voor het kleinere segment, die de
oudere 240-, 300- en een aantal 400-types ver-
vangt. Het gaat dan ruwweg om klauwplaatdia-
meters tussen 20 mm en 30 mm. Volgens Ver-
schure en Koldewijn noodzakelijk om bij de
snelheden en versnellingen die tegenwoordig
gebruikelijk zijn het trillingsniveau in de hand
te houden. Daarbij is ook nog eens sprake van
een accentverschuiving naar wat Verschure ‘pit-
tiger materialen’ noemt, waarvoor meer koppel
en hoger vermogen nodig is. “Het krachtenspel
is toegenomen en dat vraagt om verbeterde
machineontwerpen. Bovendien kunnen de ge-
reedschappen steeds meer, en ook daar moet je
als machinebouwer op inspelen.”
Meer draagvlakOok bij deze kleinere machinetypen zijn de mo-
gelijkheden verruimd wat betreft afmeting en
dus massa van de werkstukken. Om die reden is
het bed bij deze nieuwe serie niet onder een
hoek van 45º geplaatst, maar onder een hoek
M A C H I N E M A S T E R C L A S S
Ervaringen andere Puma-gebruikersBij Ledder Metaaltechniek in Ermelo wordt sinds 2001 een Puma 700LM (met een lengte van 3.200 mm
tussen de centers en een vermogen van 45 kW) ingezet bij de bewerking van onder meer kabeltrommels en
zuigers met diameters tussen 500 mm en 850 mm. Op zoek naar een grote en stabiele draaimachine gaf het
prijsniveau van de Puma de doorslag, laat directeur Hendrik Ledder weten. Vanwege die stabiliteit had Ledder
ook een voorkeur voor een schuinbedmachine, omdat de krachten daarbij beter worden verdeeld. De betere
spanenafvoer is voor hem een gunstige bijkomstigheid. “Het is een goede keuze geweest”, stelt hij tien jaar
na dato vast. “De machine draait nog steeds super en op het punt van stabiliteit en nauwkeurigheid heeft de
machine zich volop bewezen. Afgezien van het vervangen van V-snaren heeft de machine al die jaren storings-
vrij gedraaid.” Vanwege de goede ervaringen is begin 2008 een tweede Puma 700M aangeschaft in kortere
uitvoering, maar met een hoger vermogen van 65 kW.
Bij Heerbaart Jongman in Hengelo (Ov) is acht jaar geleden een eerste Puma 400C aangeschaft met een
klauwplaat van rond 500 mm, in 2008 is daar een Puma 700LM bijgekomen. “Om grotere afmetingen te kun-
nen bewerken en vanwege het hogere vermogen op de Z-as”, zoals directeur Ton Heerbaart aangeeft. Dankzij
dat hogere Z-as vermogen is het bedrijf in staat om gaten te boren met een diameter van 240 mm tot een
diepte van 1 m. Samen met gereedschappenleverancier Horn is het gereedschappenarsenaal uitgebreid met
een speciale beitelplaat om banen te kunnen steken met een diepte van 50 mm tot 200 mm. In die zin wordt
de machine dagelijks volop op de proef gesteld, waarbij het oordeel van Heerbaart zonder meer positief uit-
valt. “De machine is heel stabiel en heeft een laag trillingsniveau. We hebben nog geen negatieve dingen kun-
nen ontdekken.” Ook de toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid noemt hij als pluspunten. Doelend op
het prijsniveau spreekt hij van ‘een economisch heel verantwoorde machine.’
Verspaningstechniek Timmermans in Oudenbosch heeft sinds eind 2008 de beschikking over een Puma
700LM. “Het was voor ons de meest geschikte machine voor een acceptabele prijs”, zegt directeur Arjan Tim-
mermans over de afweging om te kiezen voor deze draaimachine. Hij noemt daarbij met name de stabiliteit
van de machineconstructie en het zwaar uitgevoerde bed als pluspunten. De machine wordt sindsdien breed
ingezet. “Van aluminium tot gietijzer en RVS en van een gesmeed ringetje met een diameter van 700 mm tot
grote walsen met een lengte van 3 m”, geeft hij als indicatie. De ervaringen zijn daarbij ‘uitermate goed’, waar-
bij Timmermans zowel doelt op de machine zelf als op de back-up van Dormac. Mede door de degelijke fun-
dering voldoet de stabiliteit aan de verwachtingen en, afgezien van wat kleine problemen met bijvoorbeeld
kabelgoten, hebben zich sinds de aanschaf geen storingen voorgedaan.
van 30º. Verschure: “Daardoor ontstaat er auto-
matisch meer draagvlak en een bijkomend
voordeel is dat er tegelijk meer ruimte wordt
gecreëerd voor de turret en zijn gereedschap-
pen.” De geleidingen van turret en tegenspil
zijn eveneens verbreed om meer stabiliteit te
bereiken. Volgens Doosan is de statische stijf-
heid bij deze nieuwe generatie met een factor
drie verbeterd en zijn er op deze machines
rondheden van 0,5 micrometer en oppervlakte-
ruwheden van Ra 0,11 micrometer haalbaar.
Voor meer informatie zie www.dormac.nl.
Machinefabriek Diepenmaat heeft inmiddels
een Puma 2600 aangeschaft, met een draaidia-
meter van 780 mm boven het bed, een lengte
tussen de centers van 1280 mm en een vermo-
gen van 22 kW. Deze machine draait sinds eind
maart volop mee in de productie. <<<
De Puma 700LM bij Machinefabriek Diepenmaat.
“Goede draaiprestaties voor een redelijke prijs”
(foto: Jan Oonk)
De hoofdspil is eveneens vervaardigd uit Meehanite
gietijzer en voorzien van ribben. Deze zorgen niet
alleen voor mechanische sterkte, maar ook voor een
betere warmteafvoer (foto: Doosan)
“Flink gas geven”
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 43
40-41-43_MasterclassPuma 16-05-11 16:01 Pagina 43
44 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
De Hannover Messe 2011 vond plaats
van 4 tot en met 8 april. Hal 2 was zoals
altijd ingericht voor allerlei noviteiten
en ontwikkelingen op het gebied van
Research & Development. De meeste
universiteiten en ontwikkelinstituten
laten hier zien waar ze mee bezig zijn.
Op de stand van de Technische
Universiteit Chemnitz (D), kwamen we
twee interessante noviteiten op
metaalgebied tegen.
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG
Metaalinnovatiesop Hannover Messe
Het ‘onronddrukken’ is een bewegend alternatief voor het dieptrekken
Hier zijn de gelakte voorkant van een aluminium/ aluminium en de achterzijde van een aluminium/ kunst -
stofverbinding te zien, die middels vlak-clinchen met elkaar verbonden zijn (foto’s: Paul Quaedvlieg)
De wetenschappers van de afdeling ‘Virtuele
Productietechniek’ van de Technische Universi-
teit Chemnitz (D), hebben het clinchen verder
ontwikkeld tot vlak-clinchen. Het nieuwe proces
heet vlak-clinchen, omdat één kant van de ver-
bonden materialen na het clinchen volledig vlak
is. Hierdoor hoeft de zichtzijde niet meer nabe-
werkt te worden en kan ook worden gelakt.
Het nieuwe principe is niet alleen geschikt voor
meer verschillende materialen, ook wordt de in-
zetbaarheid veel breder. Op de Hannover Messe
2011 werden ondermeer een vlak-clinch verbin-
ding tussen metaal en kunststof, maar ook kar-
ton met karton getoond. Lijm is overbodig. Dit
komt ondermeer door de geringe trekbelasting
in het proces. Nieuw binnen het vakgebied van
clinchen is het maken van kunststof/metaalver-
bindingen. De wetenschappers hebben de ver-
binding van metaal met kunststof verder geop-
timaliseerd, waardoor in de nabije toekomst
nieuwe trends, zoals met name voor lichte,
sterke constructies, toegepast kunnen worden.
“Ook het mechanisch verbinden van hout, glas-
vezelversterkte kunststof en hoge sterkte staal
(CPW800) is met behulp van dit principe al suc-
cesvol uitgevoerd”, zegt Ulrike Beyer, weten-
schappelijk medewerkster van de afdeling Vir-
tuele Productietechniek. “Daarbij is het nieuwe
verbindingsproces zeer effectief. De gereed-
schappen zijn universeel inzetbaar en het proces
kan op nagenoeg elke hydraulisch, pneumatisch
of elektrisch aangedreven pers toegepast wor-
den. Doordat de fijnafstelling van stempel en
matrijs vervalt, zijn ombouwtijden veel korter.
Het proces zelf heeft korte takttijden.”
UnrunddrückenEen andere interessante ontwikkeling van de
Technische Universiteit Chemnitz was het pro-
duceren van niet ronde vormen uit plaatmate-
riaal. De Duitsers spreken van ‘Unrunddrücken’.
Het vervormen gebeurt hierbij met NC-ge-
stuurde rollen, die het plaatmateriaal over een
meedraaiende doorn drukken. Het machine-
concept hiervan bestaat uit een hoofdspil voor
de rotatie van de doorn en een twee-assenstel-
sel (X,Y) voor de radiale en axiale verplaatsing
van de drukrollen. Bij dit proces wordt wel het
materiaal dunner, naarmate er meer vervormd
wordt. Is het belangrijk dat tijdens het verplaat-
sen van de drukrollen de materiaaldikte tussen
de doorn en de drukrollen nagenoeg gelijk
blijft, dan zijn meerdere doornen met tussen-
vormen nodig. Volgens de wetenschappers
moet dit proces gezien worden als een alterna-
tief voor het dieptrekken en dan vooral bij het
gebruik van kleine en middelgrote series bij-
voorbeeld in de lucht- en ruimtevaartindustrie.
Ook is na het vervormen de oppervlaktekwali-
teit van de producten dusdanig goed, dat ook
zichtdelen op deze manier gevormd kunnen
worden. <<<
44-48_TN 16-05-11 12:32 Pagina 44
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 45
T E C H N I S C H N I E U W S
Compacte robotcelDe Lasermak lasersnijmachines, in Nederland
vertegenwoordigd door Landré in Vianen, zijn
gebouwd op een stabiel torsievrij stalen machi-
neframe, die de bewegingsdynamiek van de
snelle asverplaatsingen goed absorbeert. Boven-
dien wordt X-as compensatie toegepast, waar-
door de laserbundel over het gehele werkbereik
van de machine een constante lengte heeft. De
machines beschikken over hoge ijlgangsnelhe-
Na de invoering van de diverse robotsystemen
zoals RS 1, RS 2, RS 2 Kombi, RS 3, RS 4 en de RS
Lineaire robot, rondt Hermle de serie af aan de
onderkant met de RS 05. Deze compacte robot-
cel is speciaal ontwikkeld voor kleine tot middel-
grote series. De cel kan geïntegreerd worden in
een C 20 of C 30 CNC-bewerkingscentrum en
bestaat uit een zesassige industriële robot, een
lineaire unit en een gestuurd liftmagazijn. De
robotcel neemt niet meer dan 2 vierkante meter
vloeroppervlak in en er blijft ongehinderde toe-
gang tot de bewerkingsruimte. Het magazijn
biedt plaats aan maximaal zestien pallets. Voor-
deel van deze robotcel is de naadloze integratie
met de Hermle machines.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 65192
Stabiele lasersnijmachines
Nieuwe machinesOp zoek naar een nieuwe machine?
Bezoek www.Products4Engineers.nl
De grijper van de robot is te leveren als enkel-,
dubbel-, meervoudige of speciale grijper (foto:
Hermle)
den tot 170 m/min simultaan en een acceleratie
van 2G in de X-as en 3G in de Y-as. De Lasermak
machines hebben onder andere een Precitec la-
serkop met snelwissel cartridgesysteem; een
Fanuc CO2 laser resonator; Fanuc lineaire moto-
ren en een Fanuc 16-iLB CNC besturing. De laser-
snijmachines worden geleverd met geïnte-
greerde hoogtesensoren, een laserkop die ge-
schikt is voor hoge druk snijtoepassingen tot 25
bar gasdruk, snelwisselsysteem voor diverse len-
zen en automatische instelling van de brand-
puntsafstand. Voor de programmering wordt
Ermak Lantek Expert Cut CAD-CAM software in-
gezet. De lasersnijmachines zijn leverbaar met
een vermogen van 2,5 kW tot 6 kW en tafelaf-
metingen van 1,25 m x 2,5 m tot 2,5 m x 6 m.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 65190
De Lasermak lasersnijmachines kunnen de meeste
staal-, roestvast staal en aluminiumsoorten snel
snijden (foto: Lasermak)
Eenvoudig reinigen
Met de SR-800 brengt WSB Finishing Equipment uit Utrecht een nieuwe spuitpistolen-reini-
gingsinstallatie voor Airless en AirCoat pistolen op de markt. Kenmerkend voor de nieuwe in-
stallatie van WSB Finishing Equipment zijn de veilige, snelle en eenvoudige werking. Met de
SR-800 wordt het pistool met gemonteerde slang of slangen volautomatisch gereinigd in een
gesloten opstelling. Voor het reinigen kan als spoelmateriaal gebruik worden gemaakt van
een oplosmiddel of waterhoudende oplossingen. Verfresten en spoelmateriaal uit de slang
worden direct opgevangen in de verzameltank. De SR-800 is bovendien uitgevoerd met dub-
bele afzuiging die garandeert dat de gebruiker op de werkplek niet wordt blootgesteld aan
schadelijke dampen. Een tijdschakelaar zorgt ervoor dat de installatie na de reiniging auto-
matisch wordt gestopt. De mate van reiniging van de slangen is voor de gebruiker steeds dui-
delijk zichtbaar middels een visuele indicator. Hoe vaker het pistool na iedere spuitgang wordt
gespoeld, hoe sneller en eenvoudiger het optimale reinigingsresultaat wordt bereikt. Daar-
door wordt het ook mo-
gelijk om het pistool tus-
sen twee arbeidsgangen
door snel en goed te rei-
nigen.
Zie www.products4-
engineers.nl
Infonummer: 65191
De SR-800 kan snel, een -
voudig en veilig spuitpisto-
len reinigen (foto: WSB)
44-48_TN 16-05-11 12:32 Pagina 45
46 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Het nieuwe Cutskill 35A Plasma Cutting systeem van Thermal
Dynamics is special ontworpen voor de kleine zelfstandige on-
dernemingen waar een hoge kwaliteit en snijprestatie wordt
vereist. De enkelfasige omvormer, kan qua vermogen gemakke-
lijk en zeer nauwkeurig snijden door diverse staalsoorten inclu-
sief roestvast staal en aluminium. De plasmasnijder biedt een op-
lossing voor snijtoepassingen bij schadeherstelbedrijven, indus-
trieel onderhouds- en montagewerk en bij particulieren. Deze
draagbare, enkelfasige 230V plasmasnijmachine heeft een snij-
capaciteit tot 10 mm met een 30 procent inschakelduur van 35A.
Hij levert goede snijprestaties met de nieuwe SL40 toorts, een
kleinere en lichtere versie van de Thermal Dynamics 1 Torch.
Deze nieuwe toorts is reeds voorzien van ‘Vent2Shield’, een laat-
ste nieuwe innovatie op het gebied van plasmatoorts technolo-
gie. Door deze vernieuwing toe te passen wordt het verbruik
van perslucht aanzienlijk gereduceerd zodat plasmasnijden ook
gerealiseerd kan worden in combinatie met kleinere luchtcom-
pressoren. Sinds 1 januari is Cardietech Lastechniek in Zelhem
importeur van de Thermal Dynamics plasmasnijsystemen.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 65194
Onlangs introduceerde Sandvik Coromant een
serie boren voor het maken van gaten voor klin-
knagels en bouten in met koolstofvezel versterkt
kunststof (CFRP) en composieten/gelaagd me-
taal. Door de eigenschappen van CFRP bestaat
een reële kans op ongewenste effecten tijdens
het bewerken ervan, zoals delaminatie, splinte-
ren of braamvorming. De serie CoroDrill 452 be-
perkt dat risico dankzij nieuwe geometrieën. De
nieuwe boren zorgen er tevens voor dat strenge
toleranties worden aangehouden terwijl een
goede afwerking en kwaliteit worden gereali-
seerd. Naast boren bevat de serie voor CFRP rui-
mers en verzinkgereedschap met microaanslag
voor de aanschuining. De serie CoroDrill 452 kan
worden gebruikt in bewerkingsgereedschappen
met een vast bed en in draagbare en handbe-
diende machines, waardoor ze veelzijdig kun-
nen worden toegepast binnen de lucht- en ruim-
tevaartsector, waar draagbaarheid van
het gereedschap essentieel is.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 64892
Nieuwe vonkerosie-slijpmachine
Lach Diamant uit Hanau (D) presenteert op de
Ligna 2011 in Hannover een nieuwe vonkerosie-
Draagbare plasmasnijder
De Cutskill 35 wordt geleverd in
een handige draagbox met de SL40
plasmatoorts gebruiksklaar aan -
gesloten (foto: Thermal Dynamics)
Lastoortstester
Met de toortstester introduceert
Laskar uit Gorinchem een nieuw
product in de laswereld waarmee
men gemakkelijk en snel zelf een
diagnose kan stellen bij een sto-
ring aan een MIG lastoorts. Door
de toortstester op de centraalaan-
sluiting van een gas- of waterge-
koelde MIG toorts te plaatsen,
checkt de tester binnen enkele se-
conden de lastoorts op drie vitale
punten. Bij ‘switch’ wordt de con-
ditie van de toortsschakelaar, inclu-
sief het stuurstroomcircuit, getest.
Bij ‘power cable’ wordt de staat
van de stroom/waterkabel of coax-
kabel getest. En bij ‘isolation’
wordt de isolatieweerstand tussen
de stuurstroomdraden en de stroom/waterkabel gecontroleerd. Direct is af te lezen of de ge-
noemde onderdelen nog goed zijn of vervangen moeten worden. Door de geavanceerde elek-
tronica is de uitkomst van de test altijd 100 procent betrouwbaar en is direct het defecte on-
derdeel te vervangen. Op deze manier wordt de vroegtijdige uitval van lasapparatuur beperkt.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 65193
Boren composietmateriaal
Het gereedschap voor composieten/gelaagd metaal
omvat boren, boren met geleider en ruimers
(foto: Sandvik Coromant)
De MIG Toortstester past direct op een standaard MIG
lastoorts met euroconnector (foto: Laskar)
Lach Diamant uit Hanau (D) presenteert op de Ligna 2011 in
Hannover een nieuwe vonkerosie-slijpmachine. Deze Dia 2200
mini is door het bedrijf ontwikkeld vanuit de eigen ervaringen
voor de productie van polykristallijn diamanten (PCD)-gereed-
schappen. De nieuwe machine is bedoeld als snelle service ma-
chine voor het slijpen en meten van PCD-gereedschappen bin-
nen de hout- en kunststofverspaning, voor zowel nieuwe als ge-
bruikte gereedschappen. De machine is zo geconstrueerd dat
deze niet alleen met koperelektroden, maar ook met grafiete-
lektroden kan werken. De Dia 2200 mini heeft een eenvoudige
bediening.
Zie www.products4-
engineers.nl
Infonummer: 65189
Lach Diamant introduceert
de nieuwe vonkerosie -
slijpmachine op de Ligna
2011 (foto: Lach Diamant)
44-48_TN 16-05-11 12:32 Pagina 46
j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1 47
T E C H N I S C H N I E U W S
Het universele EMP 200-meetsysteem is
leverbaar met rollenbaan, kan worden
gemonteerd op bestaande rollenbanen en
als vervanging voor oudere defecte
besturingen (foto: Eijerkamp Techniek)
Tactiele tastersMitutoyo Nederland, gevestigd in Veenendaal,
heeft zijn programma Quick Vision 3D CNC-
beeldverwerkingssystemen uitgebreid met TP-
varianten. TP staat voor ‘touch probe’ (tactiele
taster). De meetmachines beschikken daarmee
niet alleen over optiek waarmee contactloze
metingen mogelijk zijn, maar ook over een sys-
teem waarbij schakelende tasters worden inge-
zet. De Quick Vision-systemen zijn in staat om
volautomatische metingen uit te voeren, vooral
van middelgrote tot grote series. Technologi-
sche kenmerken zijn enerzijds de optiek die
voor een kristalhelder beeld zorgt en de uitge-
breide kantenherkenning door oppervlaktest-
ructuuranalyse en anderzijds de driehoekspa-
troonprojectie voor de scherpstelling op con-
trastarme oppervlakken alsmede de hoge ver-
plaatsingssnelheid en versnelling.
De Quick Vision-systemen zijn speciaal ontwikkeld
voor gebruik in de meetkamer en in een
productieomgeving (foto: Mitutoyo)
Zevenassige multitaskingmachineHet Okuma Multus B400W-draaifreescentrum
is een zevenassige ‘multitasking’-machine voor-
zien van een hoofd- en een optionele hulpspil
(W-as), waarbij werkstukken met een
lengte tot 2000 mm en een diameter tot
710 mm zijn op te spannen. Voor draai- en
freesbewerkingen wordt de zwenkbare frees-
kop ingezet. Deze kan met zijn 14 kW spilver-
mogen en maximaal toerental van 6000 min-1
tot 450 cm³ per minuut verspanen. Met de Y-as,
die een bereik heeft van 230 mm, zijn excentri-
sche freesbewerkingen uit te voeren. Complexe
draaidelen worden hiermee in één opspanning
gemaakt. De machine is optioneel te voorzien
van hydraulische bril die over de Z-as wordt
aangestuurd. De software maakt het in combi-
natie met de OSP-besturing mogelijk het ge-
hele bewerkingsproces te simuleren zodat bot-
singen vermeden worden (Collision Avoiding
Software - CAS). De ‘thermisch vriendelijke’ ma-
chineconstructie en spil garandeert een hoge
nauwkeurigheid, ook bij complexe bewerkin-
gen. Okuma wordt in Nederland vertegen-
woordigd door Gelderblom CNC Machines in
Houten.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 64951
De nieuwe machine is geschikt voor het honen van buizen,
pijpleidingen en grote hydraulische cilinders (foto: Sunnen)
Nieuw EMP 200-meetsysteem
Honen tot 9 meter
Eijerkamp Techniek uit Nieuwerkerk a/d IJssel introduceerde on-
langs het nieuwe EMP 200-meetsysteem. Dit universele meetsys-
teem kan worden gemonteerd als lengtemeet- of opduwsys-
teem achter praktisch iedere machine waar de aan- of afvoer-
lengte gemeten moet worden (zaagmachines, ponsmachines,
boormachines enz.). De basis bestaat uit een aluminium of sta-
len profiel voorzien van een lineaire geleiding met tandheugel.
De meetwagen wordt aangedreven door een servomotor met
een houdkracht van 200 kg en een snelheid tot 40 m/min. Het
systeem beschikt over een duidelijk afleesbaar, touchscreen-
kleurenscherm met programmeermogelijkheden voor enkel-
voudige lengtemeting (standaard aanslagsysteem), zaaglijsten
of opduwfunctie. Deze laatste kan aan de machine worden ge-
koppeld zodat er een volautomatische cyclus ontstaat. Verder is
de besturing voorzien van een vrijloop- en meettongfunctie.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 64949
Met het nieuwe, zeven-assige draaifreescentrum Okuma Multus B400 kunnen uiteenlopende en veeleisende
verspaningstaken worden uitgevoerd (foto: Okuma)
Sunnen introduceert de nieuwe HTG-serie als ‘oil field workhor-
ses’ en doelt daarmee vooral op het hoge volume dat de machi-
nes aan kunnen in combinatie met de imposante afmetingen.
De standaard HTG-10000 kan producten honen met een maxi-
male lengte van 9,14 m en een maximale massa van 8000 kg. De
slag van de machine bedraagt 10 m. De te honen binnendiame-
ter varieert van 50,8 mm tot 609,6 mm. De buitendiameter gaat
tot 660,4 mm maar kan optioneel tot 1219,2 mm gaan. Een pro-
portioneel belast hydraulisch systeem zorgt voor maximaal ver-
mogen waar dit nodig is, voor een maximale efficiency. De spin-
del heeft een maximaal vermogen van zo’n 30 kW, waarbij de
slag een vermogen heeft van maximaal 13,4 kW. De maximale
slagsnelheid bedraagt 30,5 m/min, de spil draait maximaal 300
toeren en de hoon-as genereert een maximale kracht van 11.200
N. Sunnen Benelux is gevestigd in Kontich (B).
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 64952
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 64950
44-48_TN 16-05-11 12:32 Pagina 47
48 j a a r g a n g 4 9 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 5 - 2 0 1 1
Nieuw koelsysteem
Bij het JetSleeve-systeem treedt
het koelmedium uit de huls door
een dunne wand met zestien,
onder verschillende hoeken, aange-
brachte gaten (foto’s: Diebold)
C O L O F O NMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding -gevenden in de metaalbranche, constructeurs en hoofdenvan technische diensten in industriële bedrijven. Technische,actuele en praktijkgerichte informatie over metaalproductie-technieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmediaen een voortzetting van Metaal en Kunststof.
Hoofdredacteur: ing. R. TombergRedactie: J. Aalberts, P. QuaedvliegBureauredactie: Liedy BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: [email protected] redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem
Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem
Directie: E. van Hes, algemeen directeurB. Hoving, financieel directeurG. Tiecken, uitgeefdirecteur
Uitgever: H. Meinen
Marketing: I. Hammerman, tel.: +31 88 2944760
Advertentie-exploitatie:Sales: I. Bomhof, accountmanager binnendienst, tel.: +31 88 2944739, e-mail: [email protected]. te Nijenhuis, salesmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944735, e-mail: [email protected]
Traffic:ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810,[email protected]
Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail [email protected]: € 232 per jaar (excl. 6% BTW) (bij auto-matische incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit isbij vooruitbetaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van hetjaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Op-gave via www.metaalmagazine.nl of via [email protected]. Opzegging dient schriftelijk en minimaal eenmaand voor het einde van de abonnementsperiode te ge-schieden. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging.
Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298Voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91
Druk: Scholma Druk b.v.
©2011 Eisma Industrialmedia BV, Leeuwarden
Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ofovergenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elek-tronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige anderemanier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming vande uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad opzorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld,evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijzeinstaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informa-tie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkeleaansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die hetgevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerdzijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordtmet nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd tegebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis enervaring en de te gebruiken informatie te controleren.
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
T E C H N I S C H N I E U W S
TerugkoppelingStermotor voor Ju-52Deze BMW 132 stermotor stond te pronken tijdens de huisshow van Hermle, die vorige maand
plaatsvond in Gosheim (D). BMW nam de licentie over voor het vervaardigen van luchtgekoelde
stermotoren van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Pratt & Whitney Aircraft Company op 3 ja-
nuari 1928. Het negencilinder model Pratt & Whitney Hornet werd in eerste instantie vervaar-
digd onder de naam BMW Hornet. Maar al gauw begon BMW met zijn eigen ontwikkeling. Het
resultaat was de BMW 132, die in 1933 in productie ging. Afgezien van de carburateurversie die
gebruikt werd in civiele vliegtuigen, werden er versies met directe brandstofinjectie vervaardigd
voor de Duitse Luft-
waffe. De motoren had-
den een cilinderinhoud
van 27,7 liter en een ver-
mogen tot maximaal
1.200 pk (880 kW), af-
hankelijk van het model.
Deze motor werd vooral
ingebouwd in de Jun-
kers Ju-52 en in totaal
werden er 21.000 van
deze motoren gebouwd
(foto: Reinold Tomberg)
Het nieuwe JetSleeve-systeem van Diebold
zorgt ervoor dat het koelmedium altijd bij de
snijkant terecht komt, zelfs bij hoge toerental-
len. Hierdoor is ook mogelijk om in extreem
diepe kamers te frezen zonder dat de frees in
zijn eigen spanen freest. Het systeem bestaat uit
een aluminium huls die op een nieuw ontwik-
kelde krimphouder (in slanke uitvoering) wordt
geschroefd. Hierdoor ontstaan weer de be-
kende afmetingen volgens DIN. Het grote voor-
deel van dit systeem is dat, door het toerental
van het gereedschap, er een onderdruk ontstaat
aan het gereedschap. Deze onderdruk zorgt er-
voor dat het koelmedium naar het gereedschap
getrokken wordt (Venturi-werking). Hierdoor
volgt het koelmedium de schacht van het ver-
spanende gereedschap tot aan de snijkant. Te-
vens heeft de ruimte tussen de houder en de
JetSleeve-huls bij gebruik van emulsie een tril-
lingdempende werking op het gereedschap
zonder dat dit de rondloopnauwkeurigheid
beïnvloedt. Het nieuwe systeem wordt in Ne-
derland op de markt gebracht door Leering
Hengelo.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 65143
44-48_TN 16-05-11 12:32 Pagina 48
Al in 1995 vond SAFAN de servo-elektronische kant-pers uit. Nu, 16 jaar later, is het Original E-Brake machineconcept nog steeds uniek. Met opeenvolgende innovaties heeft SAFAN het concept doorontwikkeld naar een uniek programma elektronische kantpersen, wereldwijd ongeëvenaard.
Onze E-normen in Effi ciency, Economie, Ergonomie en Ecologie zetten ook ú als plaatbewerkend producentop voorsprong. Ontdek het razendsnel op www.safan.nl
Safan B.V., Kwinkweerd 11, NL-7241 CW Lochem, P.O. Box 96, NL-7240 AB LochemTel.: +31 (0)573 222 222, Fax: +31 (0)573 252 057, E-mail: [email protected], Website: www.safan.nl
De E-volutie in plaatbewerking
30% sneller buigen E-Control touch screen 50% minder energie 100% electronisch
De E-norm in Efficiency De E-norm in Ergonomie De E-norm in Economie De E-norm in Ecologie
30% sneller buigen E-Control touch screen 0% i d 100% electronisch
De voorsprong van de uitvinder
SAFAN E-Brakeniet inte halen
SAFAN9320-Adv. metaalmagazine.indd 1 10-05-11 16:48
De kunst van de verspaning
BEWERKINGCENTRAHEDELIUS MASCHINENFABRIK GMBH
GERMANY
Eenvoudig Produktiever.Het doel om de loonkosten fors te reduceren* wordt met het Skyloader Bewerkingscentrum met Palletwisselaar ruimschoots gerealiseerd.
De toevoer van pallets in de werkruimte geschiedt volledig automatisch binnen enkele seconden vanaf de linkerzijde van de machine. Hierdoor blijft de toegang tot de machineruimte voor de bediener volledig behouden.
Deze combinatie is zeer geschikt voor zowel serieproductie als voor gemengde productie van herhaaldelen.
Het op- en afspannen van werkstukken gebeurt hoofdtijdparallel op een draaibare omstel-plaats.
Ter verdere reducering van neventijden kan de machine optioneel worden uitgevoerd met een 190-voudig Standby-Gereedschapmagazijn.
Technische gegevens en prijzen vindt u onder www.hedelius.de op het internet.
We verheugen ons op uw bezoek.
*Bij een werkstukbewerkingstijd van 15 minuten worden de stukloonkosten met minstens 30 % teruggebracht resp. 30 % meer werkstukken vervaardigd.
5-ASSEN-SIMULTAANBEWERKING
ProMaS BV - Professional Machine SupportVoltaweg 18 5993 SE Maasbree
Tel. 077-3270889 Fax 077-3270890 [email protected] www.promascnc.nl
HEDELIUS FABRIEKSVERTEGENWOORDIGING: