v-ı , mı. ncrg. (200.1),20, 2: 95· 102

MASTiTisLi iNEK SÜTLERiNDE NiTRiK OKsiT DÜZEVi iLE SOMATıK1 HÜCRE

SAVISI ARASINDAKıiLIşKI'Aziz Bülbüt1@ Ba ki Yılmaz2

Relat lcnship Betweerı the Level or Nitric Oxide and Sematic CeUCount in the CowMilk with Masıilis

Özet: Bu araştttmada somatik hücre sayımı sonuçlarına göre mas tilis olgusu belir1enmiş hayvanların sütlerinde nitrik oksitdüzeyi ile somalik tıcere sayısı arasındaki ilişki incel enmişti r. Araştırmada 4-5 yaşlı laktasyon ortasında bulunan, 64 lsvçreEsmeri süt ineğinin her bir meme lobundan alırmış 256 ect Orneği kullanılm ıştır. Kalitat il hücre sayım yöntemi kullanılarak

elde edilen soma lik hücre sayım ı (SHS) sonuçlarına göre gruplar oluşturu lmuştur. Somalik hücre sayısı ml'sinde O- 200000adet olan 93 Orne k kontrol grubu, SHS ml'sinde 200000 • 400000 adet olan 46 örnek mastilis şüphe li grubu, 400000 ­1200000 adet olan 49 örnek t . grubu, 1200000 - 2200000 adet olan 33 Orne k 2. grubu, 22OOOOO'den tazta olan 35 örnekise 3 . grubu Oluşturmuştur. Süt Omelderinde Griess rea ksiyonu temel ine dayanan speklrolotornetrik yöntem kullan ı la rak nit­nk oksit ve nitm düzeyleri beli rtenmiştir. Nitrik oksit duzeyi sağlıklı grupta ortalama 21 ,27±2 ,86 ~mOV\.. ola rak tespit edilirkenmasti tis şüpheli grupla 22,5S±3,09 ~mOVL, 1, 2 ve 3 grupla sırası yla 27,42±2,54 ~moIIl, 30,75+..2,62 ~moL/l,37,42±6.27

j.lmo ll1..., nitm duzeyleri ise sağlı klı sütıeroa 0,52±O.35 J.lmoV\.. olarak belirlenirken rnesntıs şupheli sütlerde 0,52±O,43 j.lmoV\..,mastitisin derecesi arttıkça (sırasıyla 1,2 ve 3.grup) O,99±O,54 j.lmollL., l ,13±O,27 j.lmollL., 1,34.tO,46 IJmoll1... olarak be­lirtenmiştir. Sağlı klı ve masıitisti sütler arasında nitrik oksit miktarı bakımından bir laı1d ı hk bulunmazken, mastil isin derecesiile birtikıe anlamlı duzevde arttığ ı ve bu üç grubun nitrik oksit düzeylerinin sağlıklı ve masıilis şüpheli sütlerden yükse k ol­duğu belir1enmiştir (p<0. 05). Nitrit düzeyleri ise kan nitm düzeylen bakımından sağlı kl ı ve şüpheli grup arasında anlam lı birlark bulunmazken bahsi geçen bu gruplar ile mas litisli sütler arasında lark bulunmuştur (P<O.05). Elde edilen bulgular $0­

nucunda mastilis li inek sütlerinde nitrik cksit ile par çalanma urunlerinden nitrit dClzeyinde bir artı ş ve süt somatik hücre sa­yıs ı ile sül nitrik oksit miktarı arasında anlamlı pozitil bir i lişkinin olduğu bulunmuştur.

Anahtar Sözcükler : Nrtrit, Nitrik Oksit, Mastil is, Somalik Hücre, SCit

Summary: In this study the re lali onship between the leveı ol nitrıc oxide and somalic:cen eounl in the CCYW m ilk wilh mastitisin the milks ol an imal s with masıilis determ ined according LO the results ol somatc ceü eoun!. In the study, 256 milk samp­ıes recewec lrom eectı breast lObe ol Brown swıss 64 milk COW5 ol 4 - 5 age and in the middle ol their lactalion period. Du ­ring the survey qualitatrve eell cou nling method has been used and according to results ol somatic cen cccnt (SCe) somegroups have been eslablished. 93 samples with 0-200.000 have eslablished the control group , 46 samples with 2OO,~

400.000 have estabtished the trece group, 49 samples with 40().~1.200.000 have estabnshed the 1st group, 33 sanıp­

e s with 1.200.000- 2.200. 000 have esıablished the 2 nd group and 35 sampies wilh more than 2.200.000 sonete eellcounl in 1 ml have established the 3 th group. In the mi lk samples received from these groups nsrc oxide and ntnte ıeveıs

ol mi lk have been oetermıoed through the spectropholomel ric melhod based on Griess reactıcn. The average levels ol nit­ne oxoe were established in healthy group; 21 .2712.86 j.lmo VL, in trece group 22,55±3,09 ~molfl..., the degree ol masııl is

was gening ocreese Ihey were estaousnec as (respective ly 1 st, 2 nd and 3 ro group) 27,42±2,54 umon, 3O,75±2,62 IJmoVL and 37,42±6,27 j.lmoL/l . W hite the average nit rite !evels were dedected in healthy milk O,52±O,35 umon., in trace group

O.52iO,43 j.lmol/L, the degree of mastitis was genillg increase they were respecnvely estabtished as (1st, 2 nd and 3 rdgroup) 0,99±O,54 IJmoll1... 1,1310,27 ~mOVL and , ,32±0,46 J,lmollL Regarding the nitrite ıeveıs in biood ttıere was nol anydillererıce between control and trece groups. On the other hand me re have been some diff erences observed between

these and remaining 1 SI, 2 ncı and 3 rogroups (P<0,05). There was not any dill erence between the con trol and rrece groupwıth rescect lo the amount ol nitrio oxide, it has been seen that emer groups have srcweo signilicanl inereases betweeneach oltıer and with respect lo co ntrol and tracc groups (P<O,05).

Key Words: Nitnte, Nitric O xide, Ma sl ititis, M ilk, Somatic Cel l

Giriş

Nitrik oksit, parakrin etki gösteren ve enzimalik

o larak Lerjininden senteztenen bir moleküldur

(Braam, 1999). Nitrik oksit oluşumunda yer alan enzim

grubunun ismi nitnk oksit sentazın (NOS) düzenleme

ve etkinlik yönünden yap ısal veya uyarılabilir olarak

ifade edilen iki tipi bulunmakla birlikte bunlara ba~ımh

üç izoformu vardır (För5terrnann ve ark., 1991; Förs·

Geli ş Tarih i : 04.04.2003 @: ahulhul4taku.edu,tr.. Bu çalışma aynı isim li dok tora ıeıinden Ölellenm i şl i r.

i. A fyon K ocatepe üniversi ıesi Veıeril'ler Fakültesi. FizyoloJi Anab ili m Dalı . AFYON2. An kara Üniversitesi Yeleri ner Fakültesi, Fizyol oji Anahi l ı m Da lı . ANKARA

BÜLBÜL. YILMAZ

termann ve ark., 1998; Alderton ve ark., 2001) .

Bir çok fizyolojik ve fizyopatolojik olayda yer alannitrik oksit aynı zamanda mikroorganizmaların hücresolunumunda görev yapan bazı enzimlerine bağ­

lanarak bunların işlevlerini durdurmasıyla toksik et­kisinin oluştuğu belirlenmiştir (Rodeberg, 1995). Bu etkiözellikle tripanasomadan şistozomaya kadar değişen

enfeks iyonlarda kendin i göstermektedir (Munoz­Femandez ve ark. , 1992). Bazı mikroorganizmaların

(Mikobakteriyum avium) hastalık oluşturabilme ye­teneği nitrik oksite olan dayanıklılıklarından ileri geldiği

bildirilmektedir (McCall ve ark., 1991).

Mastitis, süt veren hayvanların nedenine ba­k ılmaks ızın meme bezinirı yangılanması, sütün ya­pısındaki fiziksel, kimyasal ve genellikle bakteriyolojikdeğişmelerin olması sonucunda süt veriminin aza1­ması yla karakterize, ekonomik kaybı yüksek olan birhastalı ktır. (Arda ve istanbulluoğlu , 979). Yapılan araş­

tırmalarda, meme salgısında bulunan somatik hüc­relerle hayvan ın sağlık durumu arasında poz itif bir ko­relasyon olduğu belirtilmektedir (Kalogridou­Vass iliadou ve ark., 1992 ; Droke ve ark., 1993; Schuk­ken ve ark., 1993). Somatik hücre sayısı , sütun kalitesive mastitisin bir göste rgesi olarak süt endüstrisindeyaygın olarak kullanılmaktadır. Meme bezlerinde so­matik hücre sayısın ın artmasına etkiyen en önemlietmen mastitist ir. Mastitisi oluşturan organ izmalar me­meye girdiğinde, savunma mekanizması çok büyükmiktarda parçal ı çekirdekl i akyuvarları süt içerisine gön­dererek bu organizmaları yok etmeye çalışmaktadır.

Eğer enfeks iyon önlenirse hücre sayıs ı hemen normalseviyesine dönmekte (Manlongat ve ark., 1998) , bunakarşın , eğer parçalı çekirdekli akyuvarlar mastil is et­menleri ile mücadelede başarılı olamazsa o zamansubklinik enfeksiyon gelişmekte ve böylece parçalı çe­kirdekli akyuvarlar süte sürekli olarak salınarak hücresayısını yükseltmektedirler (Gruet ve ark., 2001).

Meme bezinde nitrik oks it ile ilgili araştırmalarda ,

nitrik oksit oluşumuna katılan nitrik oksit sentaz (NOS)enzimi üzerinde durulmuş ve ilk olarak insan memebezi kanser hücrelerinde (Thomson ve ark., 1995)daha sonra ise sağlıklı keçi ve sığır meme bezlerinde(Lacasse ve ark., 1996) belirlenmiştir. Prosser ve ark.(1996) ise nitrik oks itin damar genişletici özelliğini ifadeederek sığır ve keçi sütünde oluşan nitrik oksitin memebezinde mikrovasküler kan dolaşımını düzenleyen enönemli aracılardan birisi olabileceğini bildirmişlerdir. li­zuka ve ark. (1997) , meme bezinde sentezlenen nitrikoksitin laktasyonu tetiklediğini ifade ederken yaptıkları

d iğer bir çalışmada (Iizuka ve ark. (1998), rat memebezinin ektoderm, süt kanallarının endotel ve epidermiskatlarında cNOS etkinliğini belirlemişler ve süt sa­lı nım ı nda nitrik oksit ile oksitas inin birlikte önemli gö-

96

revler üstlenebileceğini ifade etmişlerdir. Bu konuda ya­pılan diğer araştırmalar sonucunda da akut mastit islisütlerde nitrik oksit miktarının arttığı kan nitrik oksit dü­zeyinde herhangi bir değişikliğin görÜlmediği be­l irlenmiştir (Blum ve ark. 1999 Bouchard ve ark. 1999Boulanger ve ark. 2001).

Mastitisl i inek sütlerinde, nitrik oksit düzeyindekideğişimler hakkında yeterl i araştırmaya rast­lan ılamam ıştı r. Bu konuda yapılan kimi çalışmalarda de­neysel akut yangılı meme sütleri kullanı lmıştır (Bo­uchard ve ark. , 1999; Blum ve ark., 2000; Boulanger veark., 2001). Bu araştırma ile mastit isin varlı ğı somatikhücre sayımı ile belirlenmiş inek sütlerinde nitrik oksitdüzeyindeki değişikliklerin incelenmesi ve süt soma tikhücre sayısı ile nitrik oksit arasındaki olası i lişkinin be­lirlenmesi amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot

Araştırmada hayvan materyali olarak, Konya Hay­vancılık Araştırma Enst itüsü'nde bulunan laktasyon or­tasında, aynı beslenme ve barındırma koşulları ndaki 4-5yaşlı , 64 ısviçre Esmeri süt ineği kullan ıld ı

Genel durumları sağlıklı olan hayvanlardan alınan

sütlerde Kalifom iya Mastilis Test (CMT) kullan ıla rak vesomatik hücre sayıları (SHS) belirlenerek gruplar oluş­

turuldu. CMT negatif (-) ve SHS ml's inde O - 200000adet olan 93 örnek kontrol grubu (sağlıklı) , CMT şüp­

heli ve SHS ml'sinde 200000 - 400000 adet olan 46örnek mastitis şüphel i grup , CMT (+) ve SHS ml'slnde400000 - 1200000 adet olan 49 örnek 1. grubu, CMT(++) ve SHS ml'sinde 1200000 - 2200000 adet olan 33örnek 2. grubu, CMT (+++) ve SHS ml'sinde2200000'den fazla olan 35 örnek ise 3. grubu (Mi/es veark., 1993) oluşturdu .

Kan örnekleri hayvanların vena jugularislerindenheparinli ve normal tüplere , süt örnekleri ise hay­vanların her bir meme lobundan ayrı ayrı alındı . Ör­neklerin alındığı gün akyuvar sayımı yapılarak kan vesüt frotileri hazırlandı . Normal tüplere alınan kan ör­nekleri 3000 dev irde 15 dakika santrifüj edilerek se­rumlan ayrıldı. Kan serumunda ve sütle nitrik oksit öl­çümleri yapılmak üzere toplanan tüm örnekler -20°C'de saklandı .

Kan Değerlerinin Belirlenmesi

Akyuvar sayımı, Türk eriyiği kullanılarak akyuva rformülü (yüzde oranları) ise Pappanheim'in panoptikboyama yöntemi kullanılarak yapıldı (Schalm, 1975).

Süt Örneklerinde Somatik Hücre Sayımı

Meme lobundan alınan süt örneklerinde somatikhücre sayımı işcan'ın (1993) belirttiği kalitatif sayım yön­temine göre yapıldı.

MastitisH İnck Sütlerinde Nitrik Oksit ..•

x±Sx En düşük En yüksek

Tablo 2. Ortalama serum nitrik oksit ve nitrit düzeyleri (n= 64)

Aynı sütunda farklı haıf taşıyan değerler arasındaki farklılıklar

önemlidir (p<O,05).

Tablo 3. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerde so­

matik hücre sayılan (SHS)

En yüksek

36,40

8,60

19,30

2,90

En düşük

En düşük En yüksek

(x 1()4) (x 1()4)

SHS (x 1()4)

X±Sx

n

Akyuvar Sayısı

(mm3) (1Q3) 7,22±1 ,94 40,00 112,00

Lenfosit (%) 60,n±8,51 48,00 76,00

Nötrofil (%) 3O,28±9,17 17,00 48,00

Monosit (%) 4,00±1,60 1,00 7,00

Eozinofil (%) 4,57±2,62 1,00 10,00

Sazofil (%) O,26±<:l,49 0,00 2,00

X±Sx

Bulgular

Hayvanlardan elde edilen kanlarda belirlenen or­talama akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranları Tablot'de, serum nitrik oksit ve nitrit düzeyleri ise Tablo 2'deverildi.

Tablo 1. Ortalama akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranları

(n= 64)

Serum Nitrik Oksit

(!lmollL) 24,50±2,89

Serum Nitrit (IlmollL) 5,81±1,05

Sağlıklı, şüpheli ve mastitisli ineklerden elde edilensüt somatik hücre sayısı değerleri Tablo 3 ve Şekil 1'debildirildi.

Grup

Kontrol 93 9,5O±4,71a 2 19Şüpheli 46 28,82±5,168 21 381 49 71,20±21,17b 42 1192 33 168,00±27,4QC 123 218

3 35 526,85±313,51d 237 720

Cam tüplere 10'ar ml süt örnekleri alınarak,

60°C'de 30 dakika sıcak su banyosuna tabi tutularakhomojenize edildi. Daha sonra bu süt örneklerinden 10ııl alınarak 1 sm2'Iik lam yüzeyine yayıldı. 52 ml absolutalkol, 44 ml ksilol, 4 ml glasial asetik asit karıştmlarak

elde edilen A-X-G çözeltisinde yayma frotiler 7 dakikatutulduktan sonra havada kurutuldu. Sonra % 0.1'liknötral kırmızı boyası ile 5 saniye boyandı. Preparat dis­tile su ile yıkarup kurutuldu.

Mikroskopla sayıma geçmeden önce mikroskopobjekt~ine göre sayım yapılacak alan sayısı he­saplandı. Hesaplamada objektif mikrometre ile mik­roskobun 40'lık objektifinin çapı belirlendi. Bulunan ob­jektif çapı ile mikroskop alanı hesaplandı. Daha sonra 1sm2'Iik alan bulunan mikroskop alanına bölündü (1sm2/nr2). Çıkan sayı kadar mikroskop alanı sayıldı veçıkan sonuç 10000 ile çarpıldı.

Kan ve Süt Serumunda Nitrik Oksit ve Nitrit Mik­tarının Belirlenmesi

Süt ve kan serumları Calapai ve ark (2000) ta­rafından önerilen yönteme göre proteinlerinden ayrıldı.

Deproteinize ömeklerden alınan 100 LLL üzerine, 50 mlhidroklorik asitte 400 mg Vanadium klorür çöz­dürülmesiyle elde edilen çözeltiden 100 ııl eklendi.Bunun üzerine seri halde % 2'lik hidroklorik asit ile 100ml'ye tamamlanmış 2 g sultanilamit çözeltisinden 50 J.1lve distile suda hazırlanmış % 0.1'lik NEDD çö­zeltisinden 50 LLL ilave edildi ve kültür plağı oku­yucusuna yerleştirilerek 550 nm'de okundu. Ör­neklerdeki nitrik oksit miktarları daha önce hazırlanmış

değişik konsantrasyonlardaki sodyum nitratın ab­sorbans değerlerine (0.5-200 IlmollL) göre hazırlanan

kalibrasyon eğrisi kullanılarak belirlendi (Miranda veark, 2001).

Nitrit miktarlarının belirlenmesi amacıyla dep­roteinize ömeklerden 100 LLL alındıktan sonra üzerine50 III sülfanilamit ve NEDD ekieniidi. Oda sıcaklığında

15 dakika bekletildikten sonra kültür plağı oku­yucusuna yerleştirilerek 550 nm'de okundu. Sonuçlardeğişik konsantrasyonlardaki sodyum nitritin ab­sorbans değerlerine (0.25-40 IlmallL) göre hazırlanan

kalibrasyon eğrisi kullanılarak değerlendirildi (Mirandave ark, 2001).

Gruplar arasında fark olup olmadığının be­lirlenmesinde Tek Yönlü Varyans Analizi, farkın hangigruplardan kaynaklandığını ortaya koymak için iseDuncan testi yapıldı. Nitrik oksit ile somatik hücre sayısı

arasında korelasyon testi uygulandı. istatistiksel de­ğerlendirmeler MS Windows SPSS 10.0 programı kul­lanılarak yapıldı (Daniel, 1991).

97

Kontrol Şüpheli Grup ı Gnıp 2 Gnıp 3 Kontrol Ş ü phe l i Grup i Grup 2 Grup 3

BÜLBÜL. YILMAZ

600

.§b soo3~>. 4nncl

'"~u] 300~:;:E':l 200z

10:] --

i50

40

S 30 .~S'J>

20 .-'"o-'"'5Z

O

i

Şekil 1. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerdekisomatikhücresayılan

Sütle sornatik hücre sayılan bakımından kontrolve şüpheli gruplar arasında istatistiksel bir fark bu­lunmadl,diğer yandan mastilisin derecesi arttıkça (1, 2ve 3. grup) somatik hücre sayılarının anlamlı düzeydearttığ ı (p<O.OS) ve bu üç grubun somatik hücre sa­yılarının kontrol ve şüpheli gruplardakinden yüksek ol­duğu (p<O.OS) belirlendi.

Kontrol, şüpheli ve mastitisli inekJerin sütlerindebelirlenen nitrik oksit düzeyleri Tablo 4 ve Şekil 2'degösterildi.

Tablo 4. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplaraait sütlerdenit­rik oksit düzeyleri

Grup N X±Sx En düşük En yüksek(IlmoVl) (IlmoVl ) (IımoVl)

Kontrol 93 21,27±2,8(3a 12,80 27,80Şüpheli 46 22,55±3,Oga 14,70 28,601 49 27,42±2,54b 22,20 37,002 33 30,75±2,62C 26,50 37,303 35 37,42±6,27d 26,40 54,80

Aynı sütunda farkl ı har1 taşıyan değerler arasındaki farklılıklar

önemlidir (p<O,OS).

98

Şekil 2. Kontrol. şüphel i ve mastitisli gruplara ait sütlerde nit­rik oksit düzeyleri

Bulgular sonucunda, kontrol grubu ile mastitisşüpheli grup arasında istatistiksel anlamda bir fark bu­lunmazken, mastitisin derecesi arttıkça nitrik oksit mik­tarının anlamlı düzeyde arttığı ve bu üç grubun nitrikoksit düzeylerinin kontrol ve şüpheli gruplardakindenyüksek olduğu belirlendi (p<O.OS).

Kontrol, şüpheli ve mastitisli ineklerin sütlerindebelirlenen nitrit düzeyleri Tablo S ve Şekil 3'de gös­terildi.

Tablo 5. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerde nit­

rit düzeyleri.

Grup N X±Sx En düşük En yüksek

(IımoVl) (~ımoVl) (IımoVl)

Kontrol 93 0,52-+0,358 O 1,60

Şüpheli 46 0,52±O,43'l O 2,02

1 49 O,99±O,54b O 2,50

2 33 1,13±O,27b 0,63 1,96

3 35 1,32±0,46b 0,40 2,30

Aynı sütunda farklı har1taşıyan değerler arasındaki farklı lıklar

önemlidir (p<0,05).

Mastitisli Inek Sütlerinde Nitrik Oksi t ...

Kontrol Ş ü phe li Grup i Grup 2 Grup 3

Kontrol

• Grup 3

o ı rup i

o Şü ph 'Ii

• Grup 2

XOO600400

", -.. ~

Somati hüc re .1) i i ml

2.0 - o ,

,ı,.. ,c

1., - o

• rf

, · 1- .~ i :

U.U_ •._O _OLL

...z

0.4

10.2.

O,O L__~,- _

:~z

Şekil 3, Kontrol, şüpheli ve rnastnisli gruplara ait sütlerdenitritdüzeyleri

Şekil 5. Somaıik hücresayısına göre nitritdağılımı

Şeki l 4. Sornatik hücre sayısına göre nitrikoksit dağılımı

Sağ lı kJ i (O,52±<>,35 urnobl.) ve mastitis şüpheli

(O,52±<>,43~molll) inek sütlerinde ortalama nitrit dü­zeylerinin birbirinden farklı olmadığ ı , ayrıca 1.(O,99±O,54 ~molll) , 2. (l ,13±O,27 ~molll) ve 3.(1,32±<>,46 umon.) gruplardaki mastitisli hayvanların

sütlerinde de nitrit düzeyinin anlamlı olarak de­ğişmediği beli rlenmişti r. Ancak, mastitisli inek süt­lerindeki nitrit miktarının kontrol ve mastilis şüpheli süt­lerdekinden yüksek olduğu tespit edildi.

Somatik hücre sayısına göre nitrik oksit dağılımı

Şeki l 4'de, somatik hücre sayısına göre nitrit dağılımı

ise Şekil 5'de verilmektedir.

Sornatik hücre sayısı/ını

Tartışma ve Sonuç

Bu araştırmada, bir yangı aracıs ı olarak bilinen nit­rik oksit ile mastilis sırasında artan somatik hücre sa­yıs ı arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmak ama­cıyla . süt ineklerinde süt nitrik oksit miktarı ve somatikhücre sayıs ı belirlenmiştir.

Anallaksi, sistemik ve paraziter hastalıkJarda de­ğişen akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranla rı

(Schalm ve ark., 1975; Feldman ve ark., 2000) ile yineaynı hastalıklarda artan nitrik oksit düzeyi bildirimlerinin(Munoz-Femandez ve ark., 1992; Sato ve ark., 1996:Champion ve Kadowitz, 1998) yan ı sıra sütün katım ına

kanın da etki ettiğ i göz önünde bulundurularak araş­

tırma öncesi klinik muayeneleri desteklemek amacıyla

hayvanların kanlarında akyuvar sayısı , akyuvar yüzdeoranları ile kan nitrik oksit ve nitrit düzeyleri belirlendi.

Genel klinik ve meme muayenesini doğrulayarı

nomıal sınırlar içerisindeki akyuvar sayısı ve yüzdeoranları , hayvanlarda genel bir enfeksiyonun yanı sıra

akut bir mastitisin bulunmadığı kJ inik tablosunu des­tekler niteliktedir. Bunun yanı sıra deneysel akut mas­titisi izleyen 12. saatte akyuvar sayısında görülen be­lirgin azalmanın zamanla daha da düşerek 144. saattenormale döndüğü (Monfardini ve ark., 1999) ve etkentaramasıyla belirlenen mastilis olgusunda akyuvar sa­yısı ve akyuvar yüzde oranlarında anlamlı bir farkın bu­lunmadığı, akut mastitiste değişen değerlerin subklinikve klinik enfeksiyonlarda değişmediği (Soltys veQuinn, 1997) bildirimi bulgumuz ile uyum sağ­

lamaktadır,

- Grup 3

, Grup 2

- Grup i

o Şüphel i

600

.:-,

200 400

LOii

O(i

60

50-

401~ i

~ 'o 1

99

BÜLBÜL. YILMAZ

Kanda belir1enen nitrik oksit düzeyinin saQlıklı

hayvanlar için bildirilen normal deQer1er içerisinde bu­lunması nitrik oksit miktannda artışa yol açacak sis­lemik bir enfeksiyon olmadığı düşüncesin i destelder ni­telikte bulunmakla birlikte mastitis hakkında bilgive rmemektedi r. Çünkü, araştırmacılar mastilis es­nasında kan nitrik okslt miktannın deQişmediQini bil­dirmektedir1er (Hirvenen ve atk., 1999; Blum ve ark..20(0).

Akut ve perakut massüste meme ve meme saı­

gısında oluşan de{ıiş i kliklerin ÇQQu kez d ışandan çö z­lemlenerek belir1enebileceQi, ancak kronik mastitistedış gözlemle tanının nadiren konulabilece{ı i, subklinikmastitiste ise dış bakıyla teşhisin mümkün oımadlQı bi­linmekted ir. Bu nedenle subklinik ve kronik mastitis ta ­nıs ı için süt somati k huere sayısının belirlenmes i veyapatojen etkenln ay ı rt edilmesi tlşcan, 1993) yada sütünbileşiminde oluşan deOişiklilderin ortaya çıkanlması

vurgulanmaktadı r (Sandholm ve foMnila 1986). Ni­tekim , meme salgısınela bulunan somatik hücre sayıs ı

ile mastilis arasında doQn.ıdan bir ilişki (korelasyon) ol­duğu belirtilmekte ve yangı dun.ımunda somati k hücresayısının önemli miktarda arttlQ ı llerl sürülmektedir (Ka­logıidou-VassiliaoolJ ve ark ., 1992; Droke ve ark.,1993; Schukke n ve ark, 1993; Manlongat ve ark,1998). Bu bildirimlerden yola çıkarak sütte somatikhücre sayımı yapılarak mastitis lespit edilmiştir. so­malik hücre sayımı sonucunda, saQhkll ve mas litis şüp­

heli gn.ıplar arasında anlamlı bir fark göz­ıemıerımezken . deOişik derecedeki mastitisli sütler vebu sütler ile saQlıkll ve şüpheliler arasında istatistikselaçıdan anlamlı bir fark (p<O.05) bulunmuştur. Sağlıklı

ve mastitis şüpheli sütler arasında anlamlı bir tarkın bu­lunmaması ise somatik hücre sayılannın homojen birdağılım çösterrrerresı LLe açıklanabilir .

Mastıtis in derecesi ile birlikte süt nitrik oks it mik­tartma gön:ılen artışın nedeninin, somalik hücrelerin%98' inden fazlas ını oluşturan parçalı çekirdeldi nötrofilve makrofajann (Manlongat ve ark. , 1998) mik­roorganizmalar tarafından uyanlması sonucunda et­kinleşen iNOS kaynaklı nitrik oksite baQIlolduQunu dü­şündürmektedir. Sağlıklı ve mastitis şüpheli sütlerdenitrik oksit miktan ve somalik hOCre sayısınd a anlamlı

bir farkın bulunmaması ve yapılan bir in vitrc çalışmada

(Boulanger ve arx., 2001) slQır1ardan elde edilmiş par­çalı çekirdekli nötrofillerin ve makrofajlara dönüşen

monositlerden iNOS kaynaklı nitrik oksit oluştuQunun

belirlenmiş olması bu yorumu güçlendirmektedir.

Somaıik hücre sayısı ile nitrik oks it miktan ara­s ında bulunan yüksek korelasyon (r=O,631) . nitrik oksitmiktarındaki artışın bu hücrelere baQIı olduğu dü­şüncesini desteklemektedir. Sağlıklı ve mastitis şüphel i

sütlerdeki hem somatik hücre sayılan hem de nitrik

100

oksitmiktarlan için anlaml ı bir lar1d l lı Qın bulurvnam ış ol­masına karşın birbirleri arasında yüksek korelasyonbelir1enmesi somatik hücrelerie nitrik oksit arasındaki

ilişkiyi ortaya koyan di!)er kanıt olarak dü­şünülmektedir.

Mastitis yönünden saQlı kll hayvanlardan elde edi­len sütlerde nitrik oksit düzeylerinin diQer araş­

t ı nnaıardaki (Bouchard ve ark. 1999: Blum ve ark. ,2000) daQerlere göre yüksek bulunması, beslenmefarfdı lığ ından kayna klanan eksojen nitrik oksit olu­şumunun yanı sıra Iaktasyon döneni ve hormonal et­kiler gibi bireysel far1d ı h klara baQlanabilir.

Nitrit düzeyi bakımından sağlıkl ı ve maslitis şüp­

heS sütler arasında da anlamlı bir tarkm olmaması vemastilisli sütlerin. saQlıkl l ve şUphelilere göre farfd ı lı k

göstermesi mas litis sırasında artan nitrik oksit miktanile açıklanabilir.

Ması itisli sütlerde nitrik oksit miktarının yük­selmesine paralel olarak nitrit miktanmn da nitrik oksitebaQımlı şekilde artması beklenirken, de{ıişik de­recelerdeki mastit isli hayvanların nitrit miktannda an­lamlı bir fark oluşmamıştı r. Ayrıca . araştırmada kul­lanılan hayvanlann kanlarındaki nitrit düzeylerine göresüt nitrit miktarları nın bazal duzeyde kalması sütte var­IıQ ı bik:lirilen (Stevens ve ark. 2000; Harrison, 2002)ksantin oksiredüktaz enz imi tarafından hipoksik ko­şullarda nitritin peroksinilrite dOnüştürüldü(ıü bildirimleriile (Godber ve ark.. 2000; teccener ve ark., 2(01)açıklanabilrnekted ir.

Sonuç olarak mastitis esnasında artan süt so­matik höcre sayısı ile nitrik oksit arasında pozitif ilişki ol­du~u , masıilisin sül nitrik oksit seviyesinde artış oluş­

turduğu, ancak nitrik oks it metabolitlerinden nitritmiktarında ise aynı oranda yükselmeye neden ol­madlQı kan ıs ına vanimıştır.

Kaynaklar

Alderton, WK, Cooper, C.E., KnowIes, RG. (2001). NitrleDKide Synthase; Structure, Function and Inhibilion. Bi­odıem.J . , 357, 593-615.

Arda. M.• Isıanbulluoğlu. E. (1979). MasliOslere Neden (ManAerob. Anaerob. Mikroplazma ve Mantartarın Izolasyooo,ldenlifikasyonu. Bunlara Karşı Etkili olan AnObiyotik ve Fun­gusitlerin SaptaıYnast. Ank.ÜnivVet.Fak.Derg., 26(3-4), 14·

29.

Bk.m. J .W., Dosogne, H.• Hocben, D., Vangrocnwcghe. F..

Hammon, H.M., Bruckmaier, RM., Burveocn . C. (2000).TulTlOl' Necrosis seeter-a and NilritlYNilrale Responses Du-

Mastitisli İnek Sütlerinde Nitrik Oksit.•.

ring Aeute Mastitis Induced by Escherichia Coli Infection and

Endotoxin in Dairy Cows. Domestic Animal Endocrinology,

19, 223-235.

Bouchard, L . Blais, S., Desrosiers, C., Zhao. x, Lacasse, P.

(1999). Nitrie Oxide Production During Endotoxin-Induced

Mastilis in the Cow. J.Dairy S, 82: 2574-2581.

Boulanger, V., Bouehard, L., Zhaot, X., t.acasse, P. (2001).

Induction of Nitrie Oxide Produetion by Bovine Mammary

Epithelial Cells and Blood Leukacytes. J.Dairy seı, 84,

1430-1437.

Braam, B. (1999). Renal Endothelial and Macula Densa

Nos: Integrated Response to Changes in Extraeellular Ruid

Volume. Am. J. Physiol.. 276, Rl551-Rl561

Calapaı, G • Marciano, M.C., Conca, F., Allegra. A , Pansı,

A., Fnsına, N.• Caputı , AP.• Buerni, M. (2000). Erythropoietin

Protects Against Brain Ischemic Injury By Inhibition of Nitric

Oxide Formation Eur.J.Pharmacol,.401(3),349-56

Champıon, H.C., Kadowıtz, P.J. (1998) R-(-)-Alpha-Methyl·

Histamine has Nitric Oxide-Mediated Vasodilator Activity in

the Mesenterie Vascular Bed of the Cal. Eur.J.Pharmaeol.,343,209-216.

Danlel, W.w. (1991). "Bioistatistics: A Faundation for Analy·

sis in The Health Seiences". 5th Ed. John Wiley & Sons Ine.•Canada.

Droke, E A , Paape, M.J., Dı Carlo, AL (1993). Prevalence

of High Somatic Geli Counts in Bulk Tank Goat Milk. J.Dairy

Sei..76, 1035-1039.

Feldman, B.F., Zınkı , J.G.• Jaın, N. (2000). "schalm'S Ve­

terinary Hematology". 5th Ed., Williams & Wilkins. Phi­ladelphia, Usa.

Förstermann, U., Boissel, J.P.• KJeinert, H. (1998). Exp­ressional Control of The "Constitutive" Isoforms of Nitric

Oxide Synthase (Nos i And Nos Iii). Faseb J., 12.773-790.

Försterrnann, U., Sehmidt, H.H.H.W., Pollock, J.S., Sheng,

H., Mitchell, JA, Wamer. T.D., Nakane, M., Murad, F.

(1991). lsotorms of Nitric Oxide Synthase Characterization

and Purification From Different Geli Types. Bioc.Pharmacol.•42(10), 1849-1857.

Godber, BLJ.. 0001. J.J., Durgan, J., Eisenthal. R., Har­

rison, R. (2000). A New Route To Peroxynitrile: A Role

Xanthine Oxidoreductase. Febs Letters, 475, 93-96.

Gruet, P., Maıncent, P.• Bertholet, X.• Kaltsatos, V. (2001).

Bovine Mastilis and Intramammary Drug Delivery: Review

and Perspectives. Advanced Drug Delivery Reviews, 50.245-259.

Harrison, R. (2002). Structure and Function of Xanthine Qxi-

101

doreductase: Where Are We Now? Free Radieal Biology

&Medicine. 33(6), 774-797.

Hırvonen, J., Eklund, K., Teppo, AM.• Huszenıcza, G., Kule­

sar, M., saıomernı, H.• Pyöraıa. S. (1999). Acute Phase Res­

ponse in Dairy Cows With Experimentallly Induced Esc­

herichia Coli Mastitis. Acta Vet. Scand., 40, 35-46.

Iizuka. T., Sasaki, M.• Oishi, K., Uemura, S., Koike, M.

(1998). The Preesence of NitrieOxide Synthase in the Mam­

mary Glands of Lactating Rats. Pediatrics Research, 44(2),

197-200.

lizuka, T., Sasaki, M., Oishi, K., Uemura, S.• Koike. M., Mi­

natogawa, Y. (1997). Nitric Oxide May Trigger Lactation in

Humans. The Joumal of Pediatries, 131(6), 839-843.

Işcan, D. (1993). Mastitiste Somatik Hücre Sayımı Yön­

temleri ve Somatik Hücre Sayısının Önemi. Veterinarium, 4

(2),47-56.

Kalogndou-Vassılıadou. D., Manolkıdıs, K.. Tsıgoıda, A

(1992). Somatic Geli Counts in Relation To Infection Status

of The Goat Udder. J.Dairy Res.,. 59, 21-28.

Lacasse, P., Farr, V.C., Davis, S.R.. Prosser, C.G. (1996).

LocaJ Secretion of Nitrle Oxide and the Control of Mammary

B100d Row. J.Dairy Sd., 79,1369-1374.

Ledbetter. TK, Paape, M.J., Douglass, L.W. (2001). Cyto­

toxie Effects of Peroxynitrite, Polymorphonuclear Ne­

uttophils, Free-Radical Scavengers, Inhibitors of Mye­

loperoxidase, and Inhibitors of Nitrie Oxide Synthase on

Bovine Mammary Secretory Epithelial Cells. AJVR., 62(3),

286-292.

Manlongat. N., Yang, T.J., Hinekley, LS., Bendel, R.B., Kri­

der, HM. (1998). Physiologic-Ghemoattractant-Indueed Mig­

ration of Polymorphonuelear Leukocytes in Milk. Clinical and

Diagnostie Laboratory Immunology, 5(3),375-381 .

Mccall, T.B., Feelisch, M., Palrner, R.M.J., Moncada, S.

(1991). Identification of N-Iminoethyl-L-Omithine As An Ir­

reversible Inhibitor of Nitric Oxide Synthase In Phagocytie

Gells. Br.J.Pharmacol., 102,234-238.

Miles, H.• t.esser, W., Sears, P. (1993). The Eeonomie lrnp­

lications of Bioengineered Mastitis Control. J.Dairy SeL, 75,596-605.

Mıranda, K.M.• Espey, M.G.• Wınk, AD. (2001). ARapid,

Simple -Spectrophotometric Method For Simultaneous De­

tection of Nitrate and Nitrile. Nitrie Oxide, 5(1), 62-71.

Monfardini, E, Burvenich, C., Massart-Leen, AM., Smits, E ,Paape, M.J. (1999). Effect of Antibiotic Indueed Bacterial

Clearance in the Udder on L-Selection Shedding of BloOO

Neautruphils in Cows With Escherichia Coli Mastitis.

BÜLBÜL, YILMAZ

Vet.lmmun.lmmunpath., 67, 373-384.

Munoz-Femandez, MA, Femandez, MA, Fresno, M.(1992). Synergism Between Tumor Necrosis Factor-AlphaAnd Interferon-Gamma on Macrophage Activation For TheKilling of Intracellular Trypanosoma Cruzi Through A NitricOxide-Dependent Mechanism. Eur.J.lmmunol., 22, 301-307

Prosser, C.G., Davis, S.R, Farr, V.C., Lacasse, P. (1996).Regulation of Blood Row in the MammaryMicrovasculature.J.DairySci., 79, 1184-1197.

Rodeberg, D.A, Chaet,M.S, Bass, RC, Aı1<ovitz, M.S, Gar­cia, V.F. (1995). Nitric Oxide: An Overview. The AmericanJoumalof Surgery, 170,292-303.

Sandholm, M., Mattila, T. (1986).BiochemicaJ Aspects of Bo­vine Mastitis. Isr.J.Vet.Med., 42(4),405-415.

Sato, E.F., Utsumi, K, Inoue, M. (1996). Human Oral Ne­utrophils: Isolation and Characterization. Method Enzymol.,268, 503-509

102

Sdıalm, O,w., Jaın, N.C., Garroll, E.J. (1975). "Veterinary

Hematology". 3rd Ed. Lea& Febiger, Philadelphia

5chukken, Y., A. Leslıe, WK, Martın, S,w. (1993). Dyna­

mics and Regulation of Bulk Milk Somatic Cell Counts.

Can.J.VetRes., 57,131-135.

Soltys, J., Ouınn, T.M. (1999). Selective Recruitment of T­

GeliSubsets to the Udder During Staphylococcal and Strep­

tococcal Mastilis: Analysis of Lymphocyte Subsets and Ad­

hesionMolecule Expression. Infection And Immunity, 67(12),

6293-6302:

Stevens, C.R., Mıllar, T.M., Clınch, J.G., Kanczler, J.M., Bo­

damyalı, T., Blake, D.R (2000). Antibacterial Properties of

Xanthine Oxidasein HumanMilk. Lancet, 356, 829-830.

Thomsen, LL, Miles, D'w., Happertield, L , Bobrow, L.G.,

Knowles, RG. , Moncada, S. (1995). Nitric Oxide Synthase

Activityin HumanBreastCancer. Br.J.Cancer, 72, 41-44.