marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/newmicrosoftofficeword3.docx  · web viewкы...

30
Сащибкарларын Фяалиййятиндя Банкын Йери Кичик юзял мцяссисялярин сащибляри вя мцдирляри цчцн вясаит Бейнялхалг Юзял Сащибкарлыг Мяркязинин (Centre for International Private Enterprise - CIPE) йардымы иля щазырланмышдыр Бакы – 1999 ИЧИНДЯКИЛЯР ЭИРИШ (5) 1. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ЯСАС ПРИНСИПЛЯРИ (9) 2. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ЩЕСАБЛАШМА ВЯЗИФЯЛЯРИ (10)

Upload: ledang

Post on 30-Jan-2018

235 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Сащибкарларын Фяалиййятиндя Банкын Йери

Кичик юзял мцяссисялярин сащибляри вя мцдирляри цчцн вясаит

Бейнялхалг Юзял Сащибкарлыг Мяркязинин (Centre for International Private Enterprise - CIPE)

йардымы иля щазырланмышдыр

Бакы – 1999

ИЧИНДЯКИЛЯР

ЭИРИШ (5)1. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ЯСАС ПРИНСИПЛЯРИ (9)2. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ЩЕСАБЛАШМА ВЯЗИФЯЛЯРИ (10)3. ЩЕСАБЛАР ВЯ ДЕПОЗИТЛЯР (12)4. БАНКЛАРЫН КРЕДИТ ЯМЯЛИЙЙАТЛАРЫ (13)

Page 2: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

5. КРЕДИТ АНЛАЙЫШЫ (16)6. КРЕДИТ ВЕРМЯ МЯРЩЯЛЯЛЯРИ (19)

Cифариш вя мцштяри иля мцсащибя (19)Мцгавиля баьланмасына щазырлыг (21)Кредит мониторинги (21)Банк кредити (22)

7. ЮДЯМЯ МЦДДЯТИ (22)8. ТЯ‘МИНАТЫН ВАРЛЫЬЫ (24)9. КОММЕРСИЙА КРЕДИТИ (25)10. ИСТЕЩЛАКЧЫ КРЕДИТИ (26)11. ДЮВЛЯТ КРЕДИТИ (26)12. БЕЙНЯЛХАЛГ КРЕДИТ (27)13. СЯЛЯМЧИ КРЕДИТИ (28)14. БАНКЛАРЫН ЙЕНИ ЯМЯЛИЙЙАТЛАРЫ (28)

Лизинг (28)Факторинг (31)Гиймятли каьызларла апарылан ямялиййатлар (31)Траст ямялиййатлары (32)Аэент вязифяляри (33)Дилинг (34)Хариъи валйута (34)Валйута ямялиййатлары (34)Аккредитив системи (36)Аккредитив системин вариантлары (38)Алтернатив аккредитивляр (38)Форфейтинг (39)

15. АЗЯРБАЙЪАНДАКЫ КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫ ВЯ ОНЛАРЛА ИШ (39)ИСТИФАДЯ ЕДИЛМИШ ЯДЯБИЙЙАТ (44)

Бу вясаит Азярбайъанын юзял мцясси- сяляринин сащибля-

ри, мцдирляри вя мцщасибляриня банк хидмятляриндян там щяъмдя истифадя етмяк цчцн йардым мягсяди дашыйыр.Нязяри материалын чохлуьуна бахмайараг биз банк алятляри щаггында мя‘луматлы олмаьын юз бизнесини даща йахшы тяшкил етмяйя имкан вермясини эюстярмяк истярдик(хцсусян

Page 3: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

она эюря ки, бцтцн тясвир едилмиш алятлярин Азярбайъанда преседенти вар). Бу вясаит бизнесменя конкрет йардым мягся-ди эцдцр. Материалын гурулушу ашаьыдакы кимидир. Йазы-нын башланьыъы коммерсийа банкына, онун дювлятин игтиса-ди системиндяки йериня, онун вязифяляриня, иш принсипля-риня щяср едилмишдир. Сонракы щисся Азярбайъанда конкрет информасийа мянбяляри иля ялагядар ясас хидмят нювляри цзря Азярбайъан бизнесменляриня йардым мягсяди дашыйыр вя банкла тяърцби иш цзря тювсийялярля битир.

Бу вясаит тяртиб едиляркян щяр шейдян яввял бейнялхалг тяърцбя , шяхси информасийа ахтарышларынын нятиъяляри вя ялбяття ки, хцсуси ядябиййатда верилянляр нязяря алынмыш-дыр.

Тяртиб едян: Мяммядов Е.А.Лайищянин рящбяри: Сабит Баьыров

ЭИРИШ

Коммерсийа банкы анлайышы банк иши инкиша

фынын илкин мярщяляляриндя банкларын, ясасян, тиъарятя (commerce), ямтяя мцбадилясини тянзимляйян ямялиййатлара вя юдямя-ляря хидмят етдийи заман мейдана эялмишди. Онларын ясас мцштяриля-ри таъирляр иди. Банклар дашынма, сахлама вя ямтяя мцбадиляси иля баьлы башга ямялиййатлара кредитляр верирди. Сянайе истещсалынын инкишафы иля ялагядар олараг истещсал дюврцня гысамцддятли креди-тин верилмяси цзря дювриййя капиталынын долдурулмасы мягсядиля боръ верилмяси, хаммал вя щазыр мящсул ещтийатларынын йарадылма-сы, ямяк щаггынын верилмяси вя с. бу кими ямялиййатлар мейдана чых-ды. Кредитлярин мцддяти эетдикъя узанырды, банк вясаитинин бир щис-сясиндян ясас капитала, гиймятли каьызлара гойулмаг цчцн истифадя едилмяйя башланды. Коммерсийа банкларынын ясас вязифяляри щансылардыр? Коммерсийа банкынын йериня йетирдийи ян ясас вязифя пул йаратмагдыр. Боръ ала-на кредит вермяк васитясиля банклар ялавя юдямя габилиййяти олан тя-лябат йарадыр. Бу, ямтяянин ифрат истещсалы вя пул кцтлясинин ар-тмасындан гачмаьа имкан верир, лакин инфлйасийа цчцн шяраит йара-дыр. Банклар истянилян дювлятин вя йа онларын бирляшмяляринин игти-сади системинин ваъиб щиссясидир. Коммерсийа банкларынын башга вязифяси кредитдя васитячиликдир, он-лар буну мцяссися фондларынын дювриййяси просесиндя мцвяггяти азад олмуш пул вясаитинин вя юзял шяхслярин пул эялирляринин йенидян бюлцшдцрцлмяси васитясиля щяйата кечирир. Бу вязифянин хцсусиййяти ещтийатларын йенидян бюлцшдцрцлмясинин ясас ме‘йары кими онларын

Page 4: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

боръ алан тяряфиндян истифадя едилмясинин мянфяятлилийинин чыхыш етмясидир. Ещтийатларын йенидян бюлцшдцрцлмяси боръ веряндян боръ алана банкын васитячилийи иля пуллулуг вя гайтарылма шярти да-хилиндя иъра едилир. Бу вязифянин ящямиййяти банкларын юз фяалий-йятляри иля игтисади системдя олан гейри-мцяййянлик вя зяряр дяряъя-сини азалтмасындан ибарятдир. Пул вясаитинин боръ верянлярдян боръ аланлара банкын васитячилийи олмадан ютцрцлдцйц щалда боръ цчцн айрылан бу вясаитин итирилмя тящлцкяси кяскин сурятдя арта биляр. Бе-ля ки, боръ верянлярля боръ аланларын бир-биринин юдямя габилиййят-ляри щаггында мя‘луматлары йохдур, тяклиф едилян пул вясаитинин юл-чцсц вя мцддяти она олан ещтийаъын юлчцляри вя мцддяти иля цст-цстя дцшмцр. Нювбяти вязифя игтисади систем дахилиндя тясяррцфатчылыг едян суб-йекти пул вясаити топламаьа щявясляндирмякдир. Кредит ещтийатлары-на йцксяк ещтийаъын олдуьу шяраитдя малиййя базарында чыхыш едяр-кян коммерсийа банклары няинки игтисади системдя олан яманятляри максимум топламалы, ъари истещлакы мящдудлашдырараг вясаитин йы-ьылмасы цчцн кифайят гядяр сямяряли стимул формалашдырмалыдыр. Пул вясаитинин топланмасы вя гянаят едилиб йыьылмасы цчцн стимул-лар чевик депозит сийасяти ясасында формалашыр.Игтисади системин айры-айры мцстягил субйектляри арасында юдяниш-лярдя васитячилик коммерсийа банкларынын сонракы вязифясидир. Йени игтисади сийасятин апарылмасына башладыгдан вя мцстягиллик сийася-тиндян сонра мцстягил банклар системинин йарадылмасы щесаблашма-ларын йайылмасы вя бунунла баьлы рискин артмасына эятириб чыхар-тды. Бу шяраитдя хцсусиля банкларын мцштяриляринин юдямяляринин вахтында вя там шякилдя иъра олунмасына эюря мяс‘улиййяти чох ва-ъибдир.Фонд базарынын йарадылмасы иля ялагядар олараг гиймятли каьызларла баьлы ямялиййатларда васитячилик кими вязифя инкишаф етмякдядир. Банклар гиймятли каьызлар базарында васитячи, инвестисийалар цзря мяслящятчи кими фяалиййят эюстярян инвестисийа институтлары ролун-да чыхыш едя биляр. Банклар гиймятли каьызларын алгы-сатгысы цзря вязифяляри йериня йетирир, гиймятли каьызларын бурахылмасы вя дюв-риййяси цзря мяслящят хидмятляри эюстярир, гиймятли каьызлар бура-хылмасынын тяшкили вя цчцнъц шяхсин хейриня онларын йерляшдирил-мяси цзря тя‘минатын верилмяси иля мяшьул олур, юз адындан юз ещти-йатларыны гиймятли каьызларда йерляшдирир. Бцтцн хяталар банкын сящмдарларына аид олур.Бу эцн Азярбайъан коммерсийа банкы мцштярийя 200 нюв мцхтялиф банк мящсуллары вя хидмятляри тяклиф едя билярди, лакин конкрет банкын тяърцбясиндя бцтцн банк ямялиййатларындан щеч дя щяр эцн истифадя едилмир. Лакин мцяййян ясас хидмятляр дясти вар ки, онларсыз банк ня мювъуд ола биляр, ня дя нормал ишляйя билмяз. Онлара ашаьыдакылары аид едирляр:Ш Яманятлярин гябулу;Ш Пул юдянишляринин вя щесабламаларын иъра едилмяси;Ш Кредитлярин верилмяси.

Page 5: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Коммерсийа банклары Азярбайъан банк системинин инкишаф едян щал-гасыдыр, онларын сайы азалыр, низамнамя капиталлары артыр, онлар актив вя пассив ямялиййатларын сцр‘ятинин эетдикъя артырыр, игтиса-диййатда мцтярягги гурумларын инкишафына шяраит йарадыр.Юдяниш вясаитляринин йарадылмасы банк мцштяриляринин вя‘дяли яманятляри (депозитляри) иля сых ялагядардыр. Депозит ики йолла тяш-кил едиля биляр: мцштяринин банка наьд пул дахил етмяси вя йа банкын кредит вермяси просесиндя. Тяляб едиляня гядяр нювцндя мцштяринин дахил етдийи пул наьд формадан наьдсыз формайа кечир. Бу щалда тя-сяррцфатдакы пулун цмуми мигдары дяйишмир. Пулун депозитя щесаба кечирилдийи щалда тясяррцфатдакы пулун цмуми мигдары арыр, беля ки, банк юз ямялиййаты иля йени юдяниш васитяси йарадыр. Якс щярякят - ляьв етмя мцштяринин щесабындан наьд пулу чыхардыьы вя кредитля-рин юдянилмяси цчцн депозитдян пулун силиндийи щалда баш верир. Коммерсийа банкларынын депозитляри вя пул кцтлясини артырмаг вя азалтмаг габилиййяти мцтляг ещтийатлар системи васитясиля республи-када кредитин динамикасыны идаря едян Милли Банк тяряфиндян эениш шякилдя тятбиг едилир.Банкларын икинъи фяалиййят сащяси пул юдянишляринин вя щагг-ще-сабларынын иъра едилмяси, башга сюзля, пул вясаитинин кючцрцлмяси, онларын верилмяси цзря апарылан техники ямялиййатлардыр.Банкларын цчцнъц эениш функсионал фяалиййят сащяси кредитдя васи-тячиликдир. Коммерсийа банклары азад капитал сащибляриня пуллары мцхтялиф депозитляр шяклиндя сахламаг цчцн ращат формалар тяклиф едир. Банк кредити малиййя хидмятляринин олдугъа ращат формасыдыр. Бу форма конкрет боръ аланын тялябатыны нязяря алмаг вя боръ алма шяртлярини она уйьунлашдырмаьа имкан верир.

1. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ЯСАС ПРИНСИПЛЯРИ

Коммерсийа банкларынын фяалиййятинин ясас прин

сиплярини нязярдян кечиряк.1. Реал мювъуд олан ещтийатлар щцдудунда иш принсипи. Бу принсипя эюря коммерсийа банкы вясаити гыса мцддятя (гысамцддятли яманятляр вя йа тяляб олунандяк) ъялб едяряк, узун мцддятли борълара сярф едир-ся онун юз борълары цзря лянэимядян щесаблашмаг габилиййяти тящлц-кя алтына дцшя биляр. Банкын активляриндя риски артмыш боръларын бюйцк мигдарда олмасы банкдан да низамнамя капиталыны артырмасы-ны тяляб едир. Сиз яманят гойаркян щямишя банкын балансы щаггында мя‘луматландырылманызы тяляб едя билярсиниз. Бу принсипин якс тяря-фи ондан ибарятдир ки, малик олдуьу вясаит щцдудунда банкын актив ямялиййатларынын щяъми инзибати методлар васитясиля мящдудлаш-дырыла билмяз.2. Юз фяалиййятинин нятиъяляриня эюря там игтисади мяс‘улиййят вя йцксяк дяряъяли игтисади азадлыг. Бу икинъи принсип ъялб едилмиш

Page 6: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

шяхси вясаитин азад бюлцшдцрцлмяси, мцштяри вя яманятчинин азад се-чилмяси, верэиляр юдянилдикдян сонра йердя галан эялирин бюлцшдц-рцлмясиндя мцстягиллийи нязярдя тутур. Бу эцн Азярбайъанда олан бц-тцн коммерсийа банкларына юзцнцн фонд вя эялирляринин бюлцшдцрцл-мясиндя кифайят гядяр игтисади азадлыг верилиб. Коммерсийа банкы-нын игтисади мяс‘улиййяти онун ъари эялирляри иля мящдудлашмыр, онун капиталына да аид олур. Юз ющдяликляриня эюря банк она мяхсус олан цзяриня ъяримя гойула билян бцтцн ямлак вя вясаити иля ъаваб ве-рир. Юз ямялиййатларына эюря бцтцн зийаны банк юз цзяриня эютцрцр. 3. Малиййя ещтийатлары базарынын вязиййятиня истигамятлянмиш мцс-тягил кредит, фаиз вя депозит сийасятинин апарылмасы. Фяалиййятинин нятиъяляриня эюря там мяс‘улиййят дашымасы цчцн банк йалныз вясаи-тинин бюлцшдцрцлмясиндя дейил, боръун мцддятинин вя шяртляринин мцяййянляшдирилмясиндя дя, мцхтялиф банк ямялиййатларынын иъра едилмясиндя дя вя с. азад олмалыдыр. Коммерсийа банклары юз фяалий-йятляриндя йухарыдан эялян тя‘лиматлары ясас эютцря билмяз вя мцяй-йянляшдирилмиш фаиз ставкаларындан чыхыш едя билмяз. 4. Коммерсийа банкларынын фяалиййятинин дюрдцнъц принсипи ондан ибарятдир ки, онларын мцштяриляри иля гаршылыглы мцнасибятляри ба-зар мцнасибятляри ясасында гурулмалыдыр. Боръ веряркян банк юз кре-дит вясаитинин йерляшдирилмясинин файдалылыьындан чыхыш едир. Цмумдювлят марагларына истигамятлянмя коммерсийа банкы цчцн щюк-мян ликвидлик бющраны вя йа мцфлисляшмя иля нятиъяляняр. Ясас вязифялярин йериня йетирилмясиндян башга банклар мцштяриляря бирчох диэяр малиййя хидмятляри тяклиф едир. Мясялян, банклар корпо-расийалар вя юзял шяхсляр цчцн ямлакын е‘тимад ясасында банк тяря-финдян идаря олунмасы мягсядиля она ютцрцлмяси, мцштяриляр цчцн гиймятли каьызларын алынмасы, тярпянмяз ямлакын идаря едилмяси, зя-манят вязифясинин йериня йетирилмяси иля ялагядар мцхтялиф нюв мях-фи ямялиййатлар иъра едир.

2. КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫНЫН ЩЕСАБЛАШМА ВЯЗИФЯЛЯРИ

Юдямя механизми тясяррцфат системиндя “маддяляр

мцбадиляси”ни тя`мин едян гида мцщитидир. Юдямя методлары наьд вя наьдсыз цсуллара бюлцнцр. Ири дювриййядя наьдсыз юдямяляр вя щесаблашмалар цстцнлцк тяшкил едир вя пяракяндясатыш мал мцба-дилясиндя сазишлярин чоху наьд пулла иъра едилир. Наьдсыз щесаблаш-манын чох сайда мцхтялиф нювляри вар:Кючцрмя вексели бир шяхсин (вексел верянин) диэяр шяхся (юдяйяня) цнванладыьы вя вексел вермиш шяхсин имзаладыьы вя онун тяляби вя йа мцяййян едилмиш мцддятдя пулун цчцнъц шяхся (бенефисиара) вя йа вексели тягдим едяня юдянилмяси щаггында шяртсиз йазылы ямрдир. Бу эцн векселин мцмкцн тятбиг сащяси хариъи тиъарятдир. Бурада век-сел кредит вермя елементи вя боръларын низамланмасы васитяси кими чыхыш едяряк бир сыра ваъиб цстцнлцкляр нцмайиш етдирир. Алыъы

Page 7: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

вексел веряряк юдянишин тя‘хиря салынмасы имканы ялдя едир вя алды-ьы малы сатараг лазымлы мябляьи топлайа биляр. Диэяр тяряфдян саты-ъынын йцкляниб эюндярилмиш малынын юдянилмяси цчцн вексел алараг ону мцддят баша чатанадяк сахламаг, йа малын тядарцкцня эюря бу век-сели юз якс аэентляриня вермяк, йа вексели банка сатмаг вя мцяййян фа-из чыхылмагла вахтындан яввял она эюря пул алмаг имканы вар.Банк траттасы кючцрмя векселидир, бурада вексел верян дя, юдяйян дя ейни банк олур. Бу, чох е‘тибарлы щесаблашма сянядидир, сатыла билмя габилиййятиня эюря о, наьд пула бярабярдир. Беля тратталары мцштяри-нин хащиши иля республиканын районунда йерляшян банк шю‘бяси онун баш идарясиня йаза биляр. Cадя вексел бир шяхсин башга шяхс гаршысында шяртсиз йазылы ющдя-чилийидир. Вя вексели тягдим едянин тяляби иля вя йа мцяййянляшди-рилмиш мцддятя шяртляшдирилмиш мябляь юдянилмялидир.Чек мцштяринин онун ъари щесабыны апаран банка чеки тягдим едяня вя йа чекдя эюстярилмиш башга шяхся мцяййян мябляьин юдянилмяси щаг-гында вердийи шяртсиз ямрдир. Щесаб сащиби чек китабчасы алыр вя щесабында галан вясаит мигдарындан артыг олмайараг (овердрафт щаг-гында мцгавилянин олдуьу щалда бу галыгдан артыг) чекляр йазыр.

3. ЩЕСАБЛАР ВЯ ДЕПОЗИТЛЯР

Актив ямялиййатларын иъра едилмяси цчцн пул вясаи

тиня олан ещтийаъынын 90%-дян чох щиссясини банк ъялб едилмиш вясаит щесабына юдяйир. Ян‘яняви олараг бу вясаитин ясас щиссясини депозитляр, йя‘ни мцштярилярин - юзял шяхслярин вя ширкятлярин бан-ка кечирдикляри, онларын щесабларында сахланан вя щесаб режиминя вя банк ганунвериъилийиня уйьун олараг тятбиг едилян пуллар тяшкил едир.Бир чох юлкялярдя депозит щесабларын тяснифаты ики амилин нязяря алынмасына ясасланыр: депозитин эютцрцлмяси анынадяк мцддяти вя яманятчини категорийасы.Тяляб едилянядяк депозитляр сащибляриня илк тялябя эюря наьд пул ал-маг вя юдянишляри чек йазмагла иъра етмяк имканы верир. Бу щесабла-рын ясас мцсбят ъящяти онларын йцксяк ликвидлик габилиййяти, онла-рын юдяниш васитяси кими бирбаша истифадя едилмяси имканындан ибарятдир. Ясас нюгсаны ися щесаб цзря фаизлярин юдянилмямясидир. Пулун дахил едилмяси вя чыхарылмасы щям щисся-щисся, щям дя бцтюв-лцкдя истянилян вахтда гейри-мящдуд шякилдя иъра едилир. Щесаб са-щиби щесабдан айлыг ставка кими истифадя етдийиня вя йа йазылмыш щяр бир чекя эюря банка комисйон щаггы юдяйир.Нау-щесаблар тратталара аналожи олараг онлара щесаблашма траттасы-нын йазылмасы мцмкцн олан депозит щесабларыдыр. Ясас принсип лик-видлик габилиййятинин эялир ялдя етмякля узлашмасындадыр. Щесаб-лар адятян юзял шяхсляр вя эялири олмайан тяшкилатлар цчцн ачыг ола

Page 8: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

биляр. Cащибиндян минимал галыьын горунуб сахланылмасы тяляб едил-мир. Мцддятли вя яманят щесаблары. Бу щесабларда сащибиня фаиз эялири эятирян вя цчцнъц шяхслярля щесаблашма цчцн нязярдя тутулмайан вя-саит сахланылыр. Яманят щесабларынын хцсусиййяти ондан ибарятдир ки, онларын мцяййян едилмиш мцддяти йохдур вя вясаити чыхармаг щаг-гында сащибдян габагъадан хябярдарлыг етмя тяляб олунмур. Мцддятли яманятин дягиг мцяййянляшдирилмиш мцддяти вар, о мцддят цзря мцяй-йянляшдирилмиш фаиз верилир вя, бир гайда олараг, яманятин вахтын-дан яввял чыхарылмасы цзря мящдудиййятляр мювъуддур.Депозит сертификаты банка мцддятли яманятин мцяййянляшдирилмиш мцддятя вя фаиз ставкасы иля банка дахил едилмяси щаггында сяняд-дир. Бу, пул базарынын сатыла билян алятляринин бир нювцдцр. Серти-фикат алараг фирмалар вя юзял шяхсляр юзляри цчцн мянфяятля капита-лы инвестисийа едя, зярури щалда ися ону наьд пула чевиря биляр.

4. БАНКЛАРЫН КРЕДИТ ЯМЯЛИЙЙАТЛАРЫКредит мцгавиляляринин нювляри вя формалары

Банкларын тяърцбясиндя коммерсийа борълары иля

шяхси кредитляр арасында фярг гойулур. Бунлар цчцн боръун верил-мяси, онун юдянилмяси шяртлярини мцяййянляшдирян кредит мцгавиля-ляринин мцхтялиф нювляри мювъцддур.Коммерсийа мцяссисяляриня верилян кредитляри ики група айырмаг олар:1. дювриййя капиталынын малиййяляшдирилмяси цчцн верилян борълар;2. ясас капиталын малиййяляшдирилмяси цчцн верилян борълар.Биринъи груп эцндялик ямялиййатлар цчцн дювриййя капиталы еле-ментлярини алмаьа мцяссисянин пул вясаитинин чатмамасы иля ялагя-дардыр. Бу, ясасян, мцддяти бир илядяк олан гысамцддятли кредитляр-дир. Икинъи груп тярпянмяз ямлак, торпаг, аваданлыг вя с. алмаг цчцн орта- вя узунмцддятли кредитлярля тямсил едилмишдир. Би рин ъи гру па аша ьы да кы лар аид дир: Кредит хятти кредитин максимал мябляьи щаггында банкла боръ алан арасында баьланан мцгавилядир, боръ алан шяртляшдирилмиш мцддят ярзиндя вя мцяййян шяртляр дахилиндя ондан истифадя едя биляр. Бу формадан мювсцм тя‘cирлярини вя йа дебитор боръун артмасыны юдямяк цчцн истифадя едилир. Чох вахт кредит хяттини банкын боръ вердийи пул ещтийатлары вя йа юдянилмямиш щесаблар тя‘мин едир. Бярпа едилян кредит хятти боръ аланын мцяййян истещсал щяъмини сахламаг мягсяди иля узун мцддят ярзиндя дювриййя вясаитинин чатыш-мамазлыьы щисс олундугда банк тяряфиндян верилир. Кредитин бир щиссясини юдядикдян сонра боръ алан мцяййянляшдирилмиш щядд вя мцгавилянин мцддяти щцдудунда йени боръ ала биляр.

Page 9: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Фювгяла‘дя ещтийаълар цчцн верилян боръ мцштяринин чох бюйцк сифа-риш алмасы, сярфяли сазишин баьланмасы вя башга фювгяла‘дя вязий-йятлярля ялагядар дювриййя вясаитиня олан ещтийаъынын гейри-ади дяряъядя артмасыны бирдяфялик малиййяляшдирмяк цчцн банк тяря-финдян верилир.Перманент боръ дювриййя капиталынын долдурулмасы цчцн верилир. Бу ъцр кредитляр бир нечя иллик верилир вя боръ аланын малиййя ещтийат-ларынын узунмцддятли кясирини юдямяк мягсяди дашыйыр. Юдямя щис-ся-щисся апарылыр. Бу борълар чох вахт ишин илкин инкишафы цчцн ве-рилир. Икин ъи гру па аша ьы да кы лар аид дир: Мцддятли борълар бир илдян артыг мцддятя ващид кредит вя йа бир-би-ринин ардынъа эялян борълар силсиляси формасында верилир вя ма-шын, аваданлыг алмаг, бинаны тя‘мир етмяк, боръларын йенидян малий-йяляшдирилмяси вя с. цчцн истифадя едилир. Сяъиййяви мцддят 5 ил-дир. Эиров вярягяси явязиня верилян борълар бина вя торпаьын алынмасыны малиййяляшдирмяк цчцн истифадя едилир. Онлар узун (15 илдян артыг) мцддят цчцн нязярдя тутулмушдур.Иншаат борълары иншаат дюврц (2 илядяк) цчцн верилир. Боръ алан мцнтязям олараг фаиз верир. Сонра боръ йенидян эиров вярягяси кими тяртиб едилир вя ясас боръ юдянилмяйя башлайыр. Фярди боръ аланлара эялдикдя ися онлар тярпянмяз ямлак алмагла яла-гялидирляр.Мющлятли борълар узун мцддят истифадя олунан малларын алынмасы цчцн верилир. Чох вахт боръ там амортизасийалашдырылмамыш олмур: о, мцддятин сонунда ири юдямяни нязярдя тутур вя эирову эери алма шяр-тини юзцндя якс етдирир. Йя‘ни боръ алан юз арзусуна эюря йа боръу там юдяйя биляр, йа да юдянилмямиш боръ явязиндя галыг дяйяри иля малы банка ютцря биляр.Бярпа едилян борълар. Боръ алан цчцн мцяййян мцддят ярзиндя кредит алмаг щцгугу верян кредит хятти ачылыр. Юдямя шяртляри боръ аланын арзусу нязяря алынмагла тя‘йин едилир. Фаиз щягигятдя алынмыш мяб-ляьин цзяриня ялавя едилир. Ломбард кредити адлы эениш йайылмыш кредит формасы да мювъуд-дур. О, ямлакын вя йа щцгугун эиров гойулмасыны нязярдя тутур. Лом-бард кредити вериляркян эиров там дяйяри иля гиймятляндирилмир, тяр-пянян ямлакын нювцндян асылы олараг онун дяйяринин йалныз бир щис-сяси нязяря алыныр. Беля гиймятляндирмя эирову сатыларкян мейдана чыха биляъяк зярярля ялагядардыр. Ломбард кредити ашаьыда эюстяри-лянлярин эиров гойулдуьу щалда верилир:Ш гиймятли каьызлар;Ш маллар;Ш гиймятли металлар;Ш малиййя тялябляри.Кредитин дяйяри фаиз вя комисйон юдямялярдян ибарятдир.

Page 10: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

5. КРЕДИТ АНЛАЙЫШЫ

Кредит, бир гайда олараг, фаизи юдянилмякля, пулун

вя йа малын боръ верилмяси демякдир. Бир гисм субйектлярдя вясаит артыглыьы, башгаларда ися пул чатышмамазлыьы олур. Бу, кредит мцна-сибятляринин йаранмасына имкан верир.Кре дит вер мя аша ьы да кы прин сип ля ря ясас ла ныр: Кредитин гайтарылмасы. Бу принсип боръ веряндян алынан малиййя вясаитинин боръ аланын истифадя етмясиндян сонра вахтында гайтарыл-масы зярурятини ифадя едир. Кредитин мцддятлилийи. Бу принсип боръун боръ алан цчцн мцнасиб вах-тда дейил, кредит мцгавилясиндя вя йа ону явяз едян сяняддя эюстярил-миш вя дягиг мцяййянляшдирилмиш вахтда гайтарылмасы зярурятини ифадя едир. Кредитин пуллу олмасы. Боръ фаизи. Бу принсип няинки боръ аланын банкдан алдыьы кредит ещтийатларынын бирбаша гайтарылмасы зяруря-тини, еляъя дя онларын истифадя олунмасы щцгугунун верилмясини ня-зярдя тутур. Боръ фаизи ставкасы (вя йа норма) кредит ещтийатларынын гиймяти ки-ми чыхыш едир. Бу ставка боръ капиталынын истифадяси нятиъясиндя ялдя едилян иллик эялирин верилмиш кредитин мигдарына олан вя фаиз-ля ифадя едилян нисбяти кими мцяййянляшдирилир. Кредитин тя‘минатлы олмасы. Бу принсип боръ аланын цзяриня эютцрдц-йц ющдяликляри поздуьу щалда боръ верянин ямлак марагларынын го-рунмасынын тя‘мин едилмяси зярурятини ифадя едир вя кредитин эиров явязи боръ вя малиййя зяманяти иля боръ кими формаларында юз ямяли ифадясини тапыр. Бу принсип, хцсусиля, цмуми игтисади гейри-сабитлик дюврцндя, мясялян, мцасир шяраитдя актуалдыр. Кредитин мягсядлилик хассяси. Боръ веряндян алынмыш вясаитин мяг-сядли истифадя едилмяси зярурятини ифадя едяряк бу хасся кредит ямя-лиййатларынын бир чох нювцня аиддир, о, верилян боръун конкрет мяг-сядини мцяййянляшдирян кредит мцгавилясинин уйьун бюлмясиндя, еляъя дя бу шяртин боръ алан тяряфиндян эюзлянилмясиня банк нязаря-ти просесиндя ямяли ифадясин тапыр.Кредитин фяргляндирмя хассяси. Бу принсип боръ верян тяшкилатын мцхтялиф дяряъядян олан потенсиал боръ аланлара мцхтялиф мцнасибят бяслямясини мцяййянляшдирир. Бунун ямяли ъящятдян эерчякляшмяси щям конкрет банкын фярди марагларындан, щям дя айры-айры сащяляря вя йа фяалиййят даирясиня (мясялян, кичик бизнес вя б.) йардым етмяк мягсядиля дювлятин апардыьы мяркязляшдирилмиш сийасятдян асылы ола биляр. Кредитин игтисади системдяки йери вя ролу онун йериня йетирдийи фун-ксийаларла дя мцяййян едилир.

Page 11: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Йенидян бюлцшдцрмя функсийасы. Базар игтисадиййаты шяраитиндя боръ капиталлары базары мцяййян мцддятя азад едилмиш малиййя ещ-тийатларыны тясяррцфат фяалиййятинин бир сащясиндян чыхарараг башга сащяляря истигамятляндирян юзцнямяхсус насос кими чыхыш едир. Дювриййя хяръляриня гянаят. Тясяррцфатчылыг едян субйектлярин пул вясаитинин дахил олмасы иля хярълянмяси арасында вахт кясилмяси тяк малиййя ещтийатынын артыглыьыны дейил, чатышмазлыьыны да мцяй-йянляшдирир. Мящз она эюря юз дювриййя вясаитинин мцвяггяти чатыш-мазлыьынын долдурулмасы мягсядиля верилян борълар эениш йайыл-мышдыр. Капиталын тямяркцзцнцн сцр‘ятляндирилмяси. Капиталын йыьылма про-сеси игтисадиййатын инкишафынын сабитлийи цчцн зярури шяртдир вя тясяррцфатчылыг едян истянилян субйектин биринъи мягсядидир. Бу мя-сялянин щяллиндя ясл кюмяйи истещсалын (вя йа башга тясяррцфат ямя-лиййатынын) мигйасыны кифайят гядяр эенишляндирмяйя имкан верян боръ вясаити эюстярир. Мал дювриййясиня эюстярилян хидмят. Бу вязифянин йериня йетирилмя-си просесиндя кредит тяк мал дейил, пул дювриййясинин (хцсусиля, ора-дан наьд пулу сыхышдырыб чыхарараг) дя сцр‘ятлянмясиня тя‘сир едир. Пул дювриййясиня вексел, чек, кредит картлары вя с. бу кими алятляр да-хил етмякля о, наьд щесаблашманын наьдсыз ямялиййатларла явяз едил-мясини тя‘мин едир, бу да дахили вя бейнялхалг базарларда игтисади мц-насибятляр механизмини сцр‘ятляндирир.Елми-техники инкишафын сцр‘ятляндирилмяси. Кредитин бу сащядя ро-луну елми-техники тяшкилатларын фяалиййятинин малиййяляшдирилмя-си просесинин нцмунясиндя даща я‘йани мцшащидя етмяк олар, бу сащя цчцн сяъиййяви хцсусиййят щямишя башга сащялярдян фяргли олараг илкин капитал гойулушу иля сатылмыш щазыр мящсул арасында олан вахт кясилмяси олмушдур. Кредит еляъя дя инновасийа просесляринин елми ишлямяляр вя технолоэийаларын бирбаша истещсала тятбиги фор-масында щяйата кечирилмяси цчцн зяруридир.

6. КРЕДИТ ВЕРМЯ МЯРЩЯЛЯЛЯРИCифариш вя мцштяри иля мцсащибя

Банка кредит алмаг мягсядиля мцраъият едян мцштя

ри ичиндя гошма сянядляр олан зярф тягдим едир. Бу сянядляря аша-ьыдакылар дахил ола биляр:Тяляб едилян боръ щаггында мя‘лумат: кредитин мягсяди, юлчцсц, бор-ъун нювц вя мцддяти, фярз едилян тя‘минат вя боръ верилмяси хащи-шини ясасландыран вя банка мцраъият етмя сябяблярини изащ едян ся-нядляр вя малиййя щесабатлары:Ш баланс, сон 3 ил цчцн мянфяят вя зярярин учоту;Ш касса дахил олмаларынын щярякяти щаггында щесабат;

Page 12: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Ш верэи бяйаннамяляри;Ш боръ аланын тя‘сис сянядляринин нотариусда тясдиг едилмиш (мцяс-сисянин гейдиййаты щаггында шящадятнамя, низамнамя, тя‘сис мцгави-ляси) сурятляри;Ш сазиши тясдиглямяк мягсядиля мцгавилялярин (контрактларын) суря-ти;Ш бизнес-планлар;Ш малиййяляшдирмянин прогнозу;Ш цзяриндя мцяссисянин рящбяри вя баш мцщасибинин имзаларынын нц-муняляри вя мющцрцн шякли олан нотариусда тясдиг едилмиш банк кар-ты;Ш кредитин тя‘минатынын варлыьыны тясдиг едян сянядляр (эиров мцга-виляси, зяманят мцгавиляси, банк тя‘минаты вя с.).Боръ аланын малиййя вязиййятиндян вя башга мясялялярдян асылы ола-раг эюстярилян сийащы хейли эенишляндириля биляр.Cифариш боръ алан мцяссисянин рящбярлийи иля сющбят апаран кредит ишчисиня тягдим едилир. О, рящбярлийин сявиййясини вя ишлярин апа-рылма гайдасыны дягиг тя‘йин етмяли, ющдяликлярин йериня йетирил-мясинин инъяликлярини разылашдырмалыдыр.Тягдим едилмиш сянядлярин тящлили нятиъясиндя, еляъя дя боръ ала-нын тясяррцфат-малиййя фяалиййятинин нятиъяляринин, онун ишэцзар имиъинин, юдямя габилиййятинин (хцсусиля, кифайят гядяр бюйцк мяб-ляьин узун мцддятя верилмяси щаггында мясяляйя бахылдыгда) тядгиги вя гиймятляндирилмяси нятиъясиндя кредитин верилмяси щаггында гя-рар гябул едилир. Кредит сазиши мцгавиля баьланмасы васитясиля тяр-тиб едилир.Кредити гайтармаг габилиййятинин юйрянилмяси вя зийанын гиймятлян-дирилмясиМцсащибядян сонра мцштяри иля иши давам етдирмяк гярара алындыгда сянядляр кредити юдямя габилиййятинин тящлили шю‘бясиня ютцрцлцр. Орада боръ алан ширкятин малиййя вязиййяти дяриндян вя щяртяряфли юйрянилир, бу щалда експертляря эениш сялащиййятляр верилир.

Мцгавиля баьланмасына щазырлыг

Бу мярщяля боръун структурлашдырылмасы адланыр,

бурада боръун ясас хассяляри мцяййянляшдирилир:Ш кредитин нювц;Ш мябляь;Ш мцддят;Ш юдямя цсулу;Ш тя‘минат;Ш кредитин гиймяти;Ш башга шяртляр.

Page 13: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Кредит мониторинги

Боръун юдянилмяси вя онун фаизляринин верилмя

синя нязарят бцтцн кредит вермя просесинин ваъиб мярщялясидир. О, боръ аланын кредит досйесинин дюври тящлили, банкын кредит чантасы-на йенидян бахылмасы, боръларын вязиййятинин гиймятляндирилмяси вя аудитор йохламаларынын апарылмасындан ибарятдир.Беляликля, кредит бир тяряфин о бири тяряфя боръ вердийи пул вясаити вя йа башга шейлярдир вя мцвяггяти истифадя цчцн ютцрцлян дяйяр цз-ря боръ верянля боръ алан арасында мейдана чыхан игтисади ялагяляр-дир. Кредитин алты кифайят гядяр мцстягил формасыны эюстярмяк олар, он-ларын щяр бири бир нечя нювя бюлцнцр.

Банк кредити

Игтисадиййатда нисбятян эениш йайылмыш кредит фор

маларындан биридир, онун обйекти кими бирбаша пул вясаитинин боръ верилмяси просеси чыхыш едир. Бу кредит йалныз беля ямялиййат-лары апармаг цчцн Милли Банкын лисензийасы олан хцсусиляшдирилмиш кредит-малиййя тяшкилатлары тяряфиндян верилир. Боръ алан ролунда йалныз щцгуги шяхсляр чыхыш едя биляр, кредит мцнасибятляринин аля-ти кредит мцгавиляси вя йа кредит разылашмасы ола биляр. Кредитин бу формасы цзря ялдя едилян эялир боръ вя йа банк фаизи кими дахил олур, онун ставкасы верилмиш дювр цчцн онун орта нормасы вя кредит вермя-нин конкрет шяртляри нязяря алынмагла тяряфлярин разылашмасы иля мцяййянляшдирилир, о бир сыра ясас хцсусиййятляриня эюря тясниф едилир.

7. ЮДЯМЯ МЦДДЯТИ

Онкол кредитляр боръ веряндян рясми билдириш да

хил олдугдан сонра мцяййян едилмиш мцддятдя гайтарылмалыдыр. Инди ондан ямяли олараг истифадя етмирляр, чцнки бу, боръ капиталы базарында вя бцтювлцкдя игтисадиййатда сабит шяраитин олмасыны тя-ляб едир. ШГысамцддятли борълар, бир гайда олараг, боръ аланын юз дювриййя вясаитинин мцвяггяти чатышмазлыьыны арадан галдырмаг цчцн вери-лир. Кредитин бу нювц цзря юдямянин орта мцддяти адятян алты айдан чох олмур. Гысамцддятли борълар фонд базарында, тиъарятдя вя хидмят

Page 14: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

сащясиндя, банкларарасы кредит вермя режиминдя даща фяал тятбиг едилир. Азярбайъанын мцасир шяраитиндя боръ капиталы базарында бирмя‘налы цстцнлцк газанмыш гысамцддятли кредитляр ашаьыдакы фяргляндири-ъи яламятлярля сяъиййялянир:a) бир-цч айдан артыг олмайан мцддятля;б) боръун гайтарылмасы мцддятиня тярс мцтянасиб олан фаиз ставкасы иля;в) ясасян, дювриййя сащясиня хидмят эюстярмякля, беля ки, банк фаизи-нин йцксяк ставкасы истещсал структурлары цчцн ялчатмаздыр. Ш Ортамцддятли борълар бир илядяк (юлкямиздя цч-алты айадяк) мцд-дятя щям истещсал, щям дя тямиз коммерсийа мягсядляри цчцн верилир. Аграр бюлмядя, еляъя дя тяляб едилян инвестисийаларын орта щяъмли инновасийа просесляриня кредит верилмясиндя нисбятян чох йайылмыш-дыр.Ш Узунмцддятли борълар, бир гайда олараг, инвестисийа мягсядляри цчцн истифадя едилир. Орта мцддятли борълар кими онлар да ютцрцлян кредит ещтийатларынын бюйцк щяъмляри иля фяргляняряк ясас васитя-лярин щярякятиня хидмят эюстярир, йенидянгурма, техники тяъщизат васитяляринин тамамиля йениляшдирилмяси, бцтцн фяалиййят сащяляри мцяссисяляриндя йени тикинтийя кредит веряркян истифадя олунур. Бу нюв борълар хцсусиля ясаслы тикинтидя, йанаъаг-енержи комплексиндя, игтисадиййатын хаммал сащяляриндя инкишаф етмишдир. Онларын юдя-нилмясинин орта мцддяти адятян цч илдян беш илядякдир, лакин бу мцд-дят 25 ил вя даща чох ола биляр. Базар игтисадиййатына кечид дюврцн-дя Азярбайъанда олан цмуми игтисади гейри-сабитлийя, еляъя дя гыса-мцддятли кредит ямялиййатлары иля мцгайисядя аз эялирли олдуьуна эюря бу нюв кредитдян аз истифадя едилир.

8. ТЯ‘МИНАТЫН ВАРЛЫЬЫ

Е’тибарлы боръларын гайтарылмасынын йеэаня фор

масы бирбаша кредит мцгавилясидир. Юлкямизин тяърцбясиндя ком-мерсийа банкларынын йалныз юз мцяссисяляриня кредит вердикляри щалда тятбиг едилир. Тя‘мин олунмуш борълар мцасир банк кредитинин ясаслы принсиплярин-дян бирини ифадя едян ясас нювцдцр. Тя‘минат ролунда мцлкиййят щц-гугуна ясасян боръ алана мяхсус олан истянилян ямлак, чох вахт тярпян-мяз ямлак ола биляр. Боръ аланын юз ющдяликлярини поздуьу щалда бу ямлак банкын мцлкиййятиня кечир, о да ону сатараг чякдийи зяряри юдя-йир. Бир гайда олараг, верилян боръун мигдары тяклиф едилмиш тя‘ми-натын орта базар дяйяриндян аз олур вя тяряфлярин разылыьы иля мцяй-йянляшдирилир.Цчцнъц шяхсин малиййя зяманяти иля боръларын щягиги ифадяси кре-дит мцгавилясинин шяртляринин бирбаша боръ алан тяряфиндян позул-

Page 15: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

дуьу щалда банка дяймиш зярярин яслиндя юдянилмяси щаггында гаран-тын щцгуги ъящятдян тяртиб етдийи ющдяликдир. Малиййя гаранты ро-лунда кредит верянин кифайят гядяр е‘тибар етдийи щцгуги шяхс, еляъя дя истянилян сявиййядя дювлят щакимиййяти органлары чыхыш едя би-ляр.

9. КОММЕРСИЙА КРЕДИТИ

Бу, игтисадиййатда кредит мцнасибятляринин илкин

формаларындан биридир. Бу форма вексел дювриййясини йарадараг вя бунунла да наьдсыз пул дювриййясинин инкишафына фяал кюмяк едя-ряк щцгуги шяхсляр арасында олан малиййя-тясяррцфат мцнасибятля-риндя юдяниши тя‘хиря салынмагла мящсул вя йа хидмят сатышындя ямяли ифадясини тапыр. Кредитин бу формасынын ясас мягсяди малын сатылмасы просесинин сцр‘ятляндирилмяси, демяли, ондан мянфяятин ялдя едилмясидир.Коммерсийа кредитинин аляти ян‘яняви олараг боръ аланын боръ веряня мцнасибятдя малиййя ющдячилийини ифадя едян векселдир. Векселин ики формасы даща эениш йайылмышдыр: садя вексел боръ аланын мцяй-йян едилмиш мябляьи бирбаша боръ веряня юдямясини ифадя едян ющ-дячилийидир, кючцрмя (тратта) вексел мцяййянляшдирилмиш мябляьин цчцнъц шяхся вя йа вексели тягдим едяня юдянилмяси щаггында боръ верян тяряфиндян боръ алана тягдим едилян йазылы ямрдир. Мцасир шяраитдя вексел вязифялярини чох вахт тядарцкчц иля истещлакчы ара-сында баьланан, сатылан мящсулун юдянилмя гайдасыны коммерсийа кредити шяртляри ясасында низамлайан стандарт мцгавиля йериня йети-рир.Мцасир шяраитдя тяърцбядя коммерсийа кредитинин ясасян цч нювц тят-биг едилир:1. Юдямя мцддяти мцяййянляшдирилмиш кредит;2. Юдянишиня мющлят верилмякля эюндярилмиш малларын яслиндя боръ алан тяряфиндян сатылдыгдан сонра гайтарылан кредит;3. Ачыг щесаб цзря кредит вермя. Бу щалда коммерсийа кредити шяртля-ри ясасында нювбяти мал партийасы бундан яввялки тядарцкя эюря боръ юдянилянядяк эюндярилир.

10. ИСТЕЩЛАКЧЫ КРЕДИТИ

Онун ясас фяргляндириъи ъящяти физики шяхсляря

кредит верилмясинин мягсядли формасыдыр. Боръ верян ролунда щям ихтисаслашдырылмыш кредит тяшкилатлары, щям дя мал вя йа хид-мятин сатылмасы иля мяшьул олан истянилян щцгуги шяхс чыхыш едя

Page 16: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

биляр. Тярпянмяз ямлак алмаг, бащалы мцалиъяни юдямяк вя с. цчцн банк физики шяхся боръу пул формасында вердийи кими, юдянишиня мющлят верилмякля малларын пяракяндя сатышы цчцн дя боръу мал формасында верир. Бу форма Азярбайъанда тязя-тязя йайылыр, мящдуд шякилдя тярпянмяз ямлак (чох вахт йашайыш йери) эиров гойулмагла кредит верилян заман тятбиг едилир. Хариъи тяърцбядя истещлакчы кре-дити ящалинин ямяк габилиййяти олан бцтцн тябягялярини кредит карт-лары системи васитясиля ящатя едир.

11. ДЮВЛЯТ КРЕДИТИ

Кредитин бу формасынын ясас хцсусиййяти мцхтялиф

сявиййяли иъра щакимиййяти органларынын иштиракындан ибарят-дир. Кредиторун вязифялярини йериня йетиряряк дювлят Милли Банк ва-ситясиля ашаьыда эюстярилян сащяляря кредит верир:Ш бцдъя тяряфиндян малиййяляшмя имканларынын гуртардыьы вя кон-йуктура хассяли амиллярин тя‘сириня эюря коммерсийа банкларынын боръ вермяйя ъялб едиля билмядийи щалда малиййя ещтийатларына хц-суси ещтийаъы олан конкрет сащя вя йа реэионлара;Ш банкларарасы кредитляр базарында кредит ещтийатларынын щярраъ вя йа бирбаша сатыш йолу иля сатылмасы просесиндя коммерсийа банк-ларына.Дювлят истигразларынын йерляшдирилмяси вя йа дювлятин гысамцддят-ли гиймятли каьызлар базарында ямялиййатлар апармасы заманы дювлят боръ алан ролунда чыхыш едир.

12. БЕЙНЯЛХАЛГ КРЕДИТ

Бу формайа бейнялхалг сявиййядя фяалиййят эюстярян

кредит мцнасибятляринин ъями кими бахылыр. Бу сявиййянин бирба-ша иштиракчылары миллятлярарасы малиййя кредит институтлары (БВФ, БЙИБ вя с.), уйьун юлкялярин щюкумятляри вя кредит тяшкилатла-ры да дахил олмагла айры-айры щцгуги шяхсляр ола биляр. Бцтювлцкдя, дювлятляр вя бейнялхалг институтлар арасында мцнасибятдя бу кредит нювц пул формасында, хариъи тиъарят фяалиййятиндя мал (идхалчыйа верилян коммерсийа кредитинин бир нювц кими) формасында юзцнц би-рузя верир.Бейнялхалг кредитин сяъиййяви яламяти олараг онун ялавя щцгуги вя йа игтисади мцдафия олунмасы шяхси сыьорта вя дювлят зяманяти форма-сында юз ифадясини тапыр.

Page 17: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

13. СЯЛЯМЧИ КРЕДИТИ

Кредитин хцсуси формасыдыр. Хариъи мянбялярдя

она йалныз тарихи нюгтейи-нязярдян йанашылыр, Азярбайъанда ися мцасир шяраитиндя бу форма мцяййян дяряъядя йайылмышдыр. Кредит мцнасибятляринин ъями кими бир чох юлкяляр цчцн индики дюврдя гей-ри-гануни сяъиййя дашыйыр, йя‘ни ганунвериъилик тяряфиндян бирбаша гадаьан едилмишдир. Тяърцбядя сялямчи кредити мяркязи банкдан алынмыш уйьун лисензийасы олмайан физики шяхсляр тяряфиндян боръ верилмяси васитясиля эерчякляшир. Щяддиндян артыг йцксяк боръ фаи-зи вя чох вахт боръу вермяк истямяйянлярдян ъинайяткар йолларла алынмасы иля сяъиййялянир.

14. БАНКЛАРЫН ЙЕНИ ЯМЯЛИЙЙАТЛАРЫЛизинг

Бу форма бащалы аваданлыьын узунмцддятли иъаряйя

эютцрцлмясинин малиййяляшдирилмясиня тятбиг едиля биляр. Ли-зинг щаггында мцгавиляйя эюря аваданлыьын сащибиня дюври юдяниш-ляр етмякля иъарячи аваданлыьы узун мцддятли истифадяйя алыр. Иъа-ряйя верянляр лизинг ширкятляри олан сянайе мцяссисяляри, еляъя дя лизинг ширкятляри ола биляр. Лизингин мцхтялиф нювляри вар:1. Оператив лизинг. Ири фирмалар - аваданлыг истещсалчылары юз мящ-сулунун йалныз сатышында дейил, онун иъаряйя верилмясиндя дя мараг-лы ола биляр. Мцгавиля, бир гайда олараг, 3-5 ил мцддятиня баьланыр.2. Тярпянмяз ямлакын лизинги. Мцяййян фирмалар банкла ямякдашлыгда мцхтялиф ъцр истифадя олуна билян завод сехи типли ири обйектляр йа-радыр. 15-20 иллик иъаря мцддяти битдикдян сонра обйект иъарячийя сатылыр.3. Малиййя лизинги. Бу нюв тяййаря, автомобил кими малларын иъаряйя верилмясини нязярдя тутур. Иъаря мцддяти 2-6 илдир. Малиййя лизин-гиндя техники хидмят вя тя‘мир хидмятляри бир-бириндян айрыдыр. Лизинг цзря ставкалар истещсал хяръляри, фаизляр, верэилярдян чыхыш едяряк щесабланыр. Аваданлыг тядарцкц цчцн лизинг механизминдян ис-тифадя етмяк щаггында гярар банк цчцн ашаьыдакы цстцнлцклярля изащ едилир:Ш кредит ещтийатларындан боръ аланын мягсядсиз истифадя етмя тящ-лцкяси истисна едилир, беля ки, мащиййятъя, лизинг алан кредити “ъан-лы” пул дейил, аваданлыг шяклиндя алыр;Ш аваданлыг малиййя лизингинин шяртляриня эюря онун алынмасына гя-дяр лизинг верянин мцлкиййятиндя галыр, йя‘ни лизинг аланын мцгави-лянин шяртлярини поздуьу щалда лизинг верян аваданлыьы сата биляр.

Page 18: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Бу щалда цчцнъц тяряф, йя‘ни дювлят лизинг алан мцяссисядя малиййя чятинликляринин олдуьу щалда аваданлыьы щябс едя билмяз;Ш кредит вясаитинин гайтарылмасы ещтималы артыр. Бу, лизинг алан цчцн лизингин игтисади цстцнлцкляри иля шяртляндирилмишдир. Демя-ли, боръ алан цчцн лизингин кредит алмадан игтисади ъящятдян сярфя-ли олдуьу щалда банк цчцн бу (ян минимум эялирлилийин сахланылмасы шяраитиндя) малиййя вязиййятинин сабитлийи демякдир;Ш узун мцддят ярзиндя сабит эялирин ялдя едилмяси;Ш лизинг хидмятляриня эюря ялавя маржа алмаг щесабына “кредит биз-несинин” эялирлилийинин артырылмасы. Кредитин базар гиймятинин бир чох амиллярля шяртляндийи “азьын” вя рягабятя давамлы олмайан фаиз-лярин вахты кечся дя лизинг вязиййятиндя лизинг аланын ялдя етдийи малиййя цстцнлцклярини бюлцшдцряряк банк ялавя мянфяят ялдя едя биляр. Йя`ни лизингдян истифадя едяряк лизинг алан цчцн кредитин дя-йярини яслиндя артырараг банк лизинг алана няинки игтисади зяряр вур-майаъаг, яксиня, ялавя “эялирин” чох щиссясини мцяссисядя гойаъаг. (Нязяря алмаг лазымдыр ки, бцтцн бунлар лизинг юдянишляри щесабына майа дяйяринин артмасынын мал вя йа хидмятин дяйяринин артмасына эятириб чыхармайан йцксяк рентабелли мцяссисяляря аиддир);Ш лизингин ящямиййятли цстцнлцйц банк капиталынын реал сянайени идаря етмяйя “гарышдыьы” щалда ондан компромис кими истифадя ет-мяк имканындан ибарятдир. Тяърцбя эюстярир ки, мцяссисянин идаря олунмасына бирбаша гарышмаг мягсядяуйьун дейил. Банк сащибляри бц-тцн мцяссисянин дейил, йалныз малиййя ахынынын идаря олунмасыны гайдайа сала билярляр. Она эюря дя банк мцяссисянин фяалиййятиня тя`-cир етмяк истядикдя лизингдян компромис кими истифадя едя биляр. Индики дюврдя юлкямизин кредит идаряляри гейри-сабит игтисадиййат, малиййя базарынын кяскин дяйишян параметрляри вя дяйишкян инвести-сийа иглими шяраитиндя ишлямяли олур. Щятта узунмцддятли инвести-сийа лайищялярини мцзакиря едяркян вя йериня йетиряркян йенидянма-лиййяляшдирмянин ставкасынын сабит шякилдя ашаьы ендирилмяси шяраитиндя игтисадиййатын щиперинфлйасийайа гайытма ещтималыны нязяря алмаг зяруридир. Бу щесабламалары чятинляшдирир вя бизнес-планлашдырманын апарат щиссясини даща мцряккяб едир.

Факторинг

Факторинг ямялиййатында цч иштиракчы олур: фак

тор, илкин боръ верян вя мцштяридян малы юдяниши тя‘хиря салын-магла алан борълу. Фактор бцтцн мцщасибаты апарыр, борълуну юдя-нишляр щаггында хябярдар етмяк вязифясини юз цзяриня эютцрцр, тя-ляблярин инкассасийасыны апарыр, еляъя дя юдянишлярин там вя вах-тында едилмяси иля ялагядар бцтцн риски цзяриня эютцрцр.

Гиймятли каьызларла апарылан ямялиййатлар

Page 19: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Банк фяалиййятинин бу нювц бу эцн Азярбайъанда чох

зяиф истифадя едилир. Банкын инвестисийа чантасы дювлят тяряфин-дян идаря едилир. Дювлят фаизин нормасыны тя‘йин едир, буна эюря мцяййян щисся дювлятин гиймятли каьызларындан, йердя галан щисся юзял мцяссисялярин гиймятли каьызларындан ибарят олмалыдыр. Щюку-мятин бцтцн нюв гиймятли каьызларынын илкин йерляшдирилмяси щяр-раъ шяклиндя баш верир, бурада илк нювбядя ян йцксяк гиймят (ставка) тяклиф едян сифаришляр тя‘мин едилир. Икинъи тядавцл биржадан кя-нар базарда баш верир. Дювлят ющдячиликляринин алгы-сатгысы иля фяал сурятдя мяшьул олан дилер фирмалары групу базары йарадыр. Игтисади тяняззцл шяраитиндя щюкумят Милли Банк васитясиля тясяр-рцфат фяаллыьыны щявясляндирмяйя чалышыр вя дилерлярдян дювлят ющдячиликлярини алыр, бунунла да онларын ещтийат щесабларыны ар-тырыр. Банкын ики нюв инвестисийа сийасяти вар: пассив вя тяъавцз-кар. Пассив стратеэийа мцхтялиф мцддятли бурахылышлар арасында инвес-тисийанын бярабяр бюлцшдцрцлмяси иля сяъиййялянир. Тяъавцзкар стратеэийа. Бу сийасятя инвестисийа каьызлары иля долу бюйцк чанталары олан вя бу чантадан максимал эялир ялдя етмяйя чалы-шан ири банклар риайят едир. Бу цсул кифайят гядяр вясаит тяляб едир, беля ки, бу гиймятли каьызлар базарындакы бюйцк фяаллыг иля баьлы-дыр, бу щалда да гиймятли каьызлар базары вя бцтювлцкдя игтисадиййа-тын вязиййятинин експертляр тяряфиндян гиймятляндирилмяси вя прог-нозлашдырылмасындан истифадя етмяк лазымдыр.

Траст ямялиййатлары

Коммерсийа банклары вякиллик вязифясини юз цзя

риня эютцря биляр вя бу ролда юз фярди вя корпоратив мцштяриляри цчцн мцхтялиф ямялиййатлар йериня йетирир. Мясялян, бизнесмен истя-йир ки, онун оьлу щяр ил атасынын банкда олан капиталынын бир щисся-сини алсын, щядди-бцлуьа чатдыгда ися бцтцн капитал она чатсын. Физи-ки шяхсляр цчцн траст хидмятляринин цч ясас дяряъяси мювъуддур:Ш сащибин юлцмцндян сонра ямлака йийялянмяк;Ш е‘тимад ясасында ямлакын идаря олунмасы вя гяййумлуг;Ш аэент вязифяляри.Вярясялярин хейриня юлцмцндян сонра сярянъам е‘тимадлы хидмятля-рин нисбятян чох йайылмыш нювцдцр. Ямлакын тяфсилатлы сийащысы йазылмалы, борълар верилмяли, галан мябляь ися гануна эюря вярясяляр арасында бярабяр бюлцшдцрцлмялидир.Ямлакын траст формасында идаря олунмасынын мцхтялиф щцгуги ясасы ола биляр: вясиййятнамя, хцсуси разылыг, мящкямянин сярянъамы. Банк-лар идарясиндя олан трастларын нювляри олдугъа мцхтялифдир.

Page 20: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Юмцрлцк траст банкла разылашдырма йолу иля шяхс тяряфиндян тя‘сис едилир. Мясялян, мцштяри банка е‘тимад едяряк онун бцтцн юмрц бойу она эялир вермяйи, юлцмцндян сонра ися капиталы арвады вя ушаглары-на вермяйи тапшырыр. Сыьорта трасты мцштяринин сыьорта сяняди цзря банкы вякил тя‘йин ет-дикдя вя юлцмцндян сонра эялири арвадына вермяк вя арвадынын юлц-мцндян сонра сыьорта сянядини ушагларына вермяйи тапшырыр. Корпоратив траст ширкятин истиграз вярягяси бурахылышынын тя‘мин едилмяси цчцн банка гойулан ямлак формасында тя‘сис едилир. Муздла тутулмуш гуллугчуларын хейриня траст пенсийа фонду вя йа мянфяятдя иштирак планы формасында ола биляр.

Аэент вязифяляри

Артыг Азярбайъанда бир чох банклар бу ъцр хидмят

ляр эюстяря билир. Аэент вязифяляри трастдан онунла фярглянир ки, трастда вякил мцлкиййятин гейдиня галмаг щцгугу алыр, аэент мцнаси-бятляриндя ися бу щцгуг принсипалда галыр. Аэент вязифяляриня аша-ьыдакылар аиддир:Ш гиймятли яшйаларын сейфдя сахланмасы. Банк принсипалын тапшыры-ьы иля щеч бир тяшяббцс вя фяаллыг эюстярмядян гиймятли яшйалары алыр, сахлайыр вя верир;Ш фяаллыгла ямлакын сахланмасы. Принсипалын тя‘лиматына уйьун ола-раг банк гиймятли яшйалары йалныз сейфдя сахламыр, онлары алыр вя сатыр, ондан эялир ялдя едир;Ш идаря олунма. Банк ямлак горуйуъусунун бцтцн вязифялярини йериня йетирир вя ямлакы фяал идаря едир, мясялян, гиймятли каьызлар чанта-сынын вязиййятини тящлил едир, тювсийяляр верир вя капитал гойулуш-ларынын йолларыны тяклиф едир вя с. Банка эерчяк ямлакын верилдийи щалда банк ону иъаряйя веря, принсипалын тя‘лиматына уйьун олараг ону истисмар едя биляр.Банклар фирмалар цчцн аэент вязифялярини йериня йетирир:Ш трансферт цзря аэент. Банк корпорасийа цчцн сящмляря вя исимли ис-тигразлара олан мцлкиййят щцгугунун бир сащибдян башгасына ютцрцл-мяси иля баьлы ямялиййатлар апарыр;Ш сящмлярин гейдиййатчысы. Щяддиндян артыг емиссийайа (бу, ганунла ъязаландырылыр) йол вермямяк цчцн банк бурахылмыш гиймятли каьыз-ларын учотуну апарыр.Малиййянин йенидян тяшкили заманы банк мцхтялиф гиймятли яшйала-рын депозит сащиби ролуну ойнайыр. Банк сящмляр цзря дивидендлярин вя ширкятин истигразлары цзря фаиз-лярин (еляъя дя ясас боръун юдянилмяси) верилмяси иля баьлы аэентин вязифялярини юз цзяриня эютцрцр.

Page 21: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Банкын траст-шю‘бяси фярди сярянъамчы, гяййум вя инзибатчылара, е‘-тимад ясасында юзэя ямлакыны идаря едянляря чохсайлы хидмятляр вя малиййя мяслящятляри тяклиф едир.

Дилинг

Дилинг валйута иля апарылан онун гиймятинин тя‘йин едилмяляри ара-сындакы фярг щесабына мянфяятин ялдя едилмясиня йюнялдилмиш ямя-лиййат (сазиш) нювцдцр. Мянфяят валйутанын ашаьы гиймятля алынма-сы вя гиймяти галхдыгдан сонра нисбятян йцксяк гиймятя сатылмасы ще-сабына ялдя едилир. Бу щалда верэиляр чыхылдыгдан сонра алынан фярг тямиз мянфяятдир.

Хариъи валйута

a. Пул дювриййясиндя олан вя уйьун хариъи юлкядя вя йа юлкяляр гру-пунда гануни юдяниш васитяси олан яскиназ формасында каьыз пул ни-шанлары, сиккяляр, еляъя дя дювриййядян чыхарылмыш, дяйишдириля билмяйян пул нишанлары.в. Щесабларда олан хариъи юлкялярин пул ващидляри вя бейнялхалг ще-саблашма ващидляри иля ифадя олунмуш вясаитляр.

Валйута ямялиййатлары

a. Валйута цзяриндя олан мцлкиййят щцгугунун вя башга щцгугларын кечмяси иля, о ъцмлядян юдяниш васитяси кими хариъи валйутадан вя бу мябляьи хариъи валйутада якс етдирян юдяниш сянядляриндян истифадя едилмяси иля баьлы ямялиййатлар;б. Валйута дяйярляринин дахил едилмяси, идхалы вя юлкяйя эюндярил-мяси, еляъя дя ихраъы вя юлкядян эюндярилмяси;в. Бейнялхалг пул кючцрмяляринин щяйата кечирилмяси. Бирбаша вал-йута алгы- сатгысы ямялиййатларына “a” вя “б” маддяляри аиддир. Бундан башга спот вя форвард типли бу ямялиййатлары ъари валйута ямялиййатлары сырасына аид етмяк олар; г. Мал, иш вя хидмятин ихраъ вя идхалы цзря юдянишлярин тя‘хиря салынмадан едилмяси, еляъя дя ихраъ-идхал ямялиййатларына кредит верилмяси иля ялагядар щесаблашмаларын апарылмасы цчцн юлкядян вя юлкяйя хариъи валйутанын кючцрцлмяси;д. Малиййя кредитляринин алынмасы вя верилмяси;е. Яманятляр, инвестисийалар, кредитляр вя капиталын щярякяти иля баьлы башга ямялиййатлар цзря юлкяйя вя юлкядян дивидендлярин вя башга эялирлярин кючцрцлмяси.

Аккредитив системи

Шякилдя аккредитив системин иш схеми эюстярилмишдир. Аккредитив систем идхалчы вя ихраъатчыйа юз ямялиййатларыны еля апармаьа им-кан верир ки, эуйа онларын гаршыдашлары онларла бир юлкядя ишляйян ширкятлярдир. Ня идхалчы, ня дя ихраъатчы бейнялхалг кредит тящлц-кяси щаггында наращат олмамалыдыр, беля ки, сазиш цзря онларын гар-шыдашларынын щярякятляриня банк зяманят верир.

Page 22: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Банк еляъя дя идхалчы вя ихраъатчыйа хариъи валйута иля вя узунмцд-дятли капиталлар базарында ишляйяркян гаршыйа чыхан бир чох чятин-ликляри дяф етмяйя имкан верир.

Шякил1(рягямлярля щярякятлярин ардыъыллыьы

эюстярилмишдир)

Аккредитив системин вариантлары

Тяърцбядя аккредитив системин бир чох нювляри вар

вя о, бязи чятинликлярля цзляшир. Нисбятян цмуми аккредитив вариантларынын бя‘зиляри цзяриндя дайанаг.

(10)Малын сатылмасы вявясаитин депозитя гойулмасы

(11)Юдяниш вахты сона чатдыгдатраттанын йериня йетирилмяси

8)Банк аксепти кимитраттанын сатылмасы

(7) Тя ъ̀или траттанындисконтланмасы

(1)Аккредитив цчцнмцраъият етмя(6) Кючцрмя векселинин

иряли сцрцлмяси

(2) Яввялъядян разылашдырылмыш аккредитив

(4) Сифаришинчатдырылмасывя сыьортасы Йцк эюндярян

Ихраъатчы Идхалчы

Чохмиллибанк

Бейнялхалг гысамцддятли капиталлар базары

(9) Малын чатдырылмасы

(3) Сифаришин ютцрцлмяси(5) Дашынма сянядляринин тягдим едилмяси

Page 23: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Бир чох щалларда сазишя бир банкдан чох банк ъялб едилир. Аккредитив алмаг цчцн верилян сифариши алан вя тясдигляйян идхалчы юлкя банкы банк-емитент кими таныныр. Ихраъатчы юлкядя банк-емитентин шю‘бя-ляринин олмадыьы щалда о щямин юлкядя банк-корреспондент, йа да банк-аксептор кими танынан ихраъатчы банкы хябярдар едир. Банк-ак-септор банк-емитентин марагларыны эцдцр, лакин банк-емитент юз ак-кредитивини тясдиг цчцн мцяййянляшдирилмиш гайдада уйьун юдяниши дахил етмяйянядяк банк-аксептор, юдяниш цчцн щеч бир зяманят вер-мир.Аккредитивляр эери алынан вя йа эери алынмайан олур. Эери алынмайан аккредитив идхалчынын бу сазишдян имтина етдийи щалда да ихраъат-чы юз ющдячиликляри цзря юдяниши иъра етмясиня зяманят верир. Она эюря дя хцсуси сифариш йериня йетирян, йя‘гин ки башга алыъысы олма-йан ихраъатчы аккредитивин мящз бу формасына цстцнлцк веряъяк. Эе-ри алынан аккредитив дашынма сянядляри банк-емитентя (йа да аккре-дитивин буну тясдиглядийи щалда банк-аксептора) эюндярилянядяк ид-халчыйа сифариши ляьв етмяйя имкан верир. Уйьун сянядляр тягдим едилдикдян сонра банк траттанын верилмяси вя юдянишин тя‘мин едил-мяси цчцн мцгавиляйя аксепт вермялидир.

Алтернатив аккредитивляр

Бя‘зи щалларда банкын аккредитив вермяк имканы ол

майа биляр вя йа о, буну истямяйя биляр. Бу хцсусиля игтисадиййаты зяиф инкишаф етмиш вя йа базар игтисадиййаты олмайан юлкялярдя йерляшян идхалчылара аиддир. Бу щалда да тиъаряти асанлашдырмаг вя кредит тящлцкясиня нязарят етмяк цчцн бир сыра алтернативляр вар.

Форфейтинг

Форфейтинг бя‘зи мцнасибятлярдя ихраъат-идхал ямя

лиййатларынын орта вя узунмцддятли малиййяляшдирилмяси цчцн аккредитив мцгавиляйя охшайыр. Бу цсулун тятбигиня сябяб Шярги Авро-па юлкяляринин ясаслы аваданлыг, бя‘зян бцтюв сянайе комплексляри-нин ихраъатыны малиййяляшдирмяк зяруряти олмушдур. Бу юлкялярин валйуталарынын чох вахт базар гиймятляри иля конверсийа едилмяйян олдуьуна вя инзибати мяхфилийин азад информасийа ахынына мане ол-дуьуна эюря тиъарятя йардым вя бу лайищялярин малиййяляшдирилмя-сини тя‘мин етмяк мягсядиля Алманийа, Исвечря вя Австрийанын бир не-чя банкы форфейтор адланан хцсуси бюлмяляр йаратды.Форфейторлар ихраъатчыйа регресс (юдянишин эери тяляби) щцгугу ол-мадан хариъи капитал гойулушу програмларыны малиййяляшдирир, бу о демякдир ки, ихраъатчы идхалчынын кредити юдямя габилиййяти щаг-гында наращат олмайа биляр. “Форфейтинг” сюзц франсыз термини олуб “щцгугу вермяк” демякдир, бу щалда регресс щцгугу ихраъатчыйа гар-шыдыр.

Page 24: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

15. АЗЯРБАЙЪАНДАКЫ КОММЕРСИЙА БАНКЛАРЫ ВЯ ОНЛАРЛА ИШ

Коммерсийа банклары истянилян юлкянин игтисадий

йатында мцщцм рол ойнайыр. Азярбайъанын мисалында эюрдцйцмцз кими банкларын чох сайлы олмасы щеч дя щямишя кейфиййят демяк де-йил.Банкын мцнтязям олараг юз вязифялярини йериня йетирмяси юлкя игти-садиййатынын сабитлийинин бцтювлцкдя ясасландыьы бцнювряни тяш-кил едир. Щяр бир ямялиййат нювцнцн банкын хцсуси шю‘бяляриндя ъям-ляшдийиня вя хцсуси ишчи команда тяряфиндян иъра едилдийиня бахма-йараг, онлар юз араларында ялагялянир. Беля ки, банклар мал дювриййя-си вя щесаблашманы тяшкил етмяк цчцн тясяррцфатда истифадя едилян юдяниш васитяляри йаратмаг кими надир габилиййятя маликдир. Сющ-бят чек вя наьдсыз дювриййянин ясасыны тяшкил едян башга щесабла-рын ачылмасы вя апарылмасындан эедир. Тясяррцфат йахшы низамлан-мыш пул щесаблашмасы системи олмадан мювъуд ола вя инкишаф едя билмяз. Бунунла да бу щесаблашмаларын тяшкилатчылары кими банклар мцщцм ящямиййят кясб едир. Инди Азярбайъанын банк системиндя кор-тябии базар вя низамланан тяр-киб щиссясиндян ибарят олан просесляр баш верир. Бу, бир тяряфдян аьыр игтисади бющрандыр, о бири тяряфдян дювлятин эцълц банклары олмасы арзусудур. 1999-ъу илин йайы цчцн Азярбайъанда фяалиййят эюс-тярян коммерсийа банкынын низамнамя фонду 1750000 Америка долла-ры, 1999-ъу илин сону цчцн 2000000 Америка доллары, 2000-ъи илин сону цчцн 5000000 Америка доллары олмалыдыр. Сонра гейд етмяк лазымдыр ки, банк капиталынын артмасы йалныз низамнамя фондуна наьд вя йа наьдсыз пулларын дахил едилдийи щалда мцмкцн олаъаг.Бир нечя ил бундан яввял банкларын сайы 280-дян артыг олмушдур. Инди онларын сайы 25-30-а гядяр азалыб. Бунлардан нисбятян мяшщурлары дювлят тяряфиндян дястяклянян Милли Банк, Бейнялхалг Банк, Яманят Банкы, Сянайе-Инвестисийа Банкы вя АгроБанкдыр. Дямирйол Банк, Азал Банк, РабитяБанк кими бир сыра сащя банклары да аз ящямиййят кясб ет-мир, даща ящямиййятлиляри БритишБанк, Мост-Банк, Йунионкредит, Азяртцркбанк вя бир сыра хариъи банклардыр. Парабанк, ЯмращБанк, Атрабанк, ДебцтБанк вя б. кими бир сыра коммерсийа банклары да мцяй-йян ящямиййят кясб едир. Азярбайъан-Тцрк ширкяти “Азярлизинг” Азяр-байъан Бейнялхалг Банкы няздиндя фяалиййят эюстярир. Банк щесабыны неъя ачмалы? Щесаблашма, ъари вя башга щесаблар ач-маг цчцн банка ашаьыдакы сянядляр тягдим едилир:Ш ачылан щесабын нечянъи олмасы эюстярилян яризя;Ш щцгуги шяхсин (сащибкар олан физики шяхсин нязяря алынмасы) дюв-лят гейдиййаты щаггында шящадятнамянин нотариусда тясдиглянмиш суряти ;

Page 25: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Ш щцгуги шяхсин нотариусда тясдиглянмиш низамнамянин ясли вя йа су-ряти;Ш йухары тяшкилат тяряфиндян тясдиг едилмиш щцгуги шяхс олмайан тясяррцфатчылыг едян субйект щаггында ясаснамя;Ш тя‘сис мцгавилясинин суряти (йалныз сящмдар ъямиййятляр вя мящ-дуд мяс‘улиййятли ъямиййятляр цчцн мцвяггяти щесаблашма щесабынын ачылдыьы щалда);Ш щцгуги шяхс олмайан тяшкилат, идаря вя йа мцяссисянин йарадылма-сы, еляъя дя онларын йенидян тяшкили вя йа ляьви щаггында сялащий-йятли органын гярары (сярянъамы, ямри);Ш дювлят органларында олан учот ващидляринин дювлят рейестериня дахил едилмяси щаггында шящадятнамянин нотариусда тясдиглянмиш суряти ;Ш верэиверянин идентикляшдирмя нюмрясинин алынмасы щаггында бил-дириш-сертификатын ясли;Ш мющцрцн шякли, рящбярлярин вя мцщасибин имзаларынын нцмуняля-ри олан карт.Валйута щесабынын ачылмасы цчцн дя еля йухарыда эюстярилян сяняд-ляр лазымдыр. Щцгуги шяхсин ейни банкда щям манат, щям дя валйута щесабынын олмасыны истядийи щалда манат щесабынын олмасы шярти дахилиндя банка ялавя олараг ашаьыдакы сянядляр тягдим едилир:Ш валйута щесабынын ачылмасы щаггында яризя;Ш мющцрцн шякли, рящбярлярин вя мцщасибин имзаларынын нцмуняля-ри олан карт.Сащибкар олмайан физики шяхсляр цчцн ъари щесаб ачаркян ашаьыдакы сянядляр тягдим едилир:Ш ъари щесабын ачылмасы щаггында яризя;Ш шяхсиййяти тясдигляйян сяняд;Ш нотариусда тясдиглянмиш имза нцмуняляри олан карт.Ишляйян ганунвериъилийя уйьун олараг щцгуги вя йа физики шяхс цчцн ачылан щесабларын сайы гейри-мящдуддур.Милли Банкын тя‘лиматына уйьун олараг юзял шяхс республикадан кяна-ра хцсуси иъазя олмадан 1000 Америка доллары кечиря биляр. 5000 Аме-рика доллары кючцрцлдцкдя валйута алынан мянбяйин илкин тясдиглян-мясиня ещтийаъ йараныр, мясялян дяйишмя мянтягясиндян манатын валйутайа дяйишдирилмяси щаггында арайышлар. 5000 Америка долла-рындан чох мябляьлярин кючцрцлмяси цчцн хцсуси ясасландырма вя Азярбайъан Республикасынын Милли Банкы тяряфиндян иъазя лазымдыр. Банкларла апарылан эцндялик иш адятян юдяниш тапшырыьы, чыхарыш-лар вя ишлямяйян мцяссися няздиндя щцгуги шяхсин банк активлийинин олмамасы щаггында арайышларла мящдудлашыр. Банклар еляъя дя щесабда олан вясаитин наьдлашдырылмасы цчцн бир гурум кими мараг доьурур. Адятян индики дюврдя сазишин нювцндян, наьдлашдырма мцддятиндян асылы олараг беля хидмят мябляьин ____% -ня баша эялир.

Page 26: marketing.ucoz.orgmarketing.ucoz.org/NewMicrosoftOfficeWord3.docx  · Web viewкы анлайышы банк иши ... Коммерсийа банклары азад капитал

Кредит верилмяси вя йенидян кредит верилмяси кредитин гайтарылма мцддятиндян, онун гайтарылма схеминдян, мцяссисянин имканларындан, кредит ещтийатларынын ялавясиндян, кредити аланын бизнеси иъра едяркян зярярдян вя эировун хцсусиййятиндян асылыдыр. Орта щесабла инди коммерсийа банкы фаизинин ставкасы илдя 32-36% тяшкил едир, бу да сянайе фяалиййяти цчцн олдугъа мцряккябдир. Беляликля, банкларын имканларыны билмяк юз бизнесиня башламаг, ону эениш-ляндирмяк, мцасирляшдирмяк вя диверсификасийа етмяк цчцн даща йахшы ис-тигамятлянмяйя имкан верир. Бундан башга, банк фяалиййятинин гиймятли ка-ьызларла иш, дилинг, лизинг вя траст кими алятляринин тятбиги сазишлярин йени гейри-стандарт формаларыны лайищяляшдирмяйя имкан верир.

ИСТИФАДЯ ЕДИЛМИШ ЯДЯБИЙЙАТ

1. Усоскин В.М. “Современный коммерческий банк. Управление и операци-и”, М:ИПЦ “Вазар-Ферро”, 1994.2. Рид Э., Коттер Р., Гилл Э., Смит Р. “Коммерческие банки”, М: Прогресс, 1993.3. Э.Роде “Банковские операции” 4. Спицын И.О., Спицын Я.О. “Маркетинг в банке”, “Тарнекс”, 1993.5. Дмитриев М., Матовников М., Михайлов Л., Cычева Л., Тимофеев Е.,Уорнер Э. Российские банки накануне финансовой стабилизации. СПб, “Норма”, 1996.6. Банковское дело.//Под редакцией Бабичевой Ю.А. - Москва, 1995.7. Иванеев А.И. Налоговая политика государства по регулированию дея-тельности коммерческих банков//Банковское дело.- 1996.- №2.8. Финансы и кредит//под ред.А.Ю.Казака.-Екатеринбург:МП “ПИПП” при изд-ве УрГУ, 1994.9. Лидер В.В.Надежность банков: крупные, cредние, мелкие//Банковское дело.-1996.-№2.10. Лунев Н.Н.Малые банки - право на жизнь//Бизнес и банки.- 1997.- №22.11. Ямпольский М.М. Особенности деятельности коммерческого банка//Деньги и кредит.-1996.-№10.