manual trajnimi praktik për shërbimin e kujdestarisë · 2019-01-28 · manual trajnimi praktik...

Manual Trajnimi Praktik

për Shërbimin e

Kujdestarisë

Në ndihmë të profesionistëve dhe aktorëve kryesorë të

përfshirë në zbatimin e shërbimit të kujdestarisë

Manual Trajnimi Praktik për Shërbimin e Kujdestarisë

Ky manual trajnimi është përgatitur në kuadër të projektit “Zhvillimi i Organizatave të Shoqërisë

Civile (OSHC) për Familjet Kujdestare në Shqipëri” i financuar nga Bashkimi Europian dhe

zbatuar nga SOS Fshatrat e Fëmijëve Shqipëri në partneritet me Shërbimin Ligjor Falas Tiranë

(TLAS).

Përmbajtja e këtij manuali është përgjegjësi e Shërbimeve Sociale Bethany dhe këndvështrimet e

autorëve jo domosdoshmërisht pasqyrojnë pikëpamjet e Bashkimit Europian (BE) apo të SOS

Fshatrat e Fëmijëve Shqipëri.

Autorë:

Prof.Assoc.Dr. Merita Xhumari

Msc. Megi Xhumari

Grupi i punës:

Adela Sefa Maci, Drejtore e Zhvillimit te Programimit, SOS Fshatrat e Fëmijëve Shqipëri

Orinda Shehu, Këshilltare Nacionale e Kujdesit Alternativ, SOS Fshatrat e Fëmijëve Shqipëri

Saimir Bakalli, Menaxher Projekti, SOS Fshatrat e Fëmijëve Shqipëri

© Tiranë 2018


Përmbajtja Faqe

Hyrje................................................................................................................................................6

Sesioni i parë: Koncepti i shërbimit të kujdestarisë dhe parimet bazë...................................10

1.1 Fëmija dhe familja...................................................................................................................11

1.1.1 Fëmija pa kujdes prindëror.................................................................................................13

1.1.2 Familja kujdestare dhe koncepti i vazhdimësisë së familjes................................................16

1.1.3 Çfarë është kujdestaria?........................................................................................................17

1.2 Promovimi i kujdesit prindëror................................................................................................18

1.2.1 Parandalimi i ndarjes së fëmijës nga familja........................................................................18

1.2.2 Ushtrimi i kujdesit prindëror.................................................................................................19

1.2.3 Menaxhimi i humbjes...........................................................................................................20

1.3 Nevojat e fëmijës, kujdesi alternativ dhe parimet bazë të tij...................................................21

1.3.1 Atashimi................................................................................................................................21

1.3.2 Përkujdesi alternativ sipas Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët të OKB...22

1.3.3 Parimet bazë të shërbimit të kujdestarisë..............................................................................24

Sesioni i dytë: Procesi i shërbimit të kujdestarisë dhe roli i profesionistëve.........................27

2.1 Procesi i kujdestarisë................................................................................................................28

2.1.1 Ndërgjegjësimi i komunitetit.............................................................................................29

2.1.2 Vlerësimi i nevojave të komunitetit...................................................................................29

2.1.3 Identifikimi dhe vlerësimi i familjeve potenciale kujdestare.............................................29

2.1.4 Rekrutimi familjeve kujdestare..........................................................................................30

2.1.5 Trajnimi i familjeve kujdestare..........................................................................................31

2.1.6 Aprovimi i familjes kujdestare nga komisioni i kujdestarisë në bashki............................32

2.1.7 Vlerësimi i fëmijës dhe familjes biologjike.......................................................................32

2.1.8 Përshtatshmëria ndërmjet familjes kujdestare dhe fëmijës................................................34

2.1.9 Plani individual i kujdesit për fëmijën...............................................................................35

2.1.10 Monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare......................................................................36

2.1.11 Riintegrimi i fëmijës..........................................................................................................38

2.2 Roli proaktiv i profesionistëve të angazhuar në mbrojtjen e fëmijëve....................................42

2.2.1 Përcaktimi ligjor i rolit të punonjësit për mbrojtjen e fëmijës...........................................42

2.2.2 Fushat kryesore të shërbimit të kujdestarisë ....................................................................46

2.3 Kategoritë e kompetencave......................................................................................................48


Sesioni i tretë: Qasjet teorike për shërbimin e kujdestarisë………………………………...51

3.1 Qasja mbi garantimin e të drejtave të fëmijës..................................................................51

3.2 Shërbimi i kujdestarisë si vazhdimësi e shërbimeve për fëmijët.............................................53

3.3 Ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet - Modeli ekologjik....................................54

3.4 Perspektiva multidisiplinare ....................................................................................................57

Sesioni i katërt: Orientimi drejt trajnimit praktik-Video “Të bësh ndryshimin”.................59

Sesioni i pestë: Kuadri rregullator për shërbimin e kujdestarisë..........................................62

5.1 Kuadri ligjor ndërkombëtar për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës..........................................62

5.2 Legjislacioni shqiptar për mbështetjen e shërbimit të kujdestarisë.........................................63

5.3 Matrica e aktorëve institucionalë.............................................................................................65

5.4 Protokollet e zhvilluara në zbatimin e shërbimit të kujdestarisë.............................................69

Sesioni i gjashtë: Menaxhimi i rastit–shembuj suksesi të shërbimit të kujdestarisë...........72

6. Hapat e menaxhimit të rastit...............................................................................................73

6.1 Identifikimi i fëmijës në nevojë për mbrojtje..........................................................................74

6.2 Raportimi.................................................................................................................................74

6.3 Vlerësimi i fëmijës dhe familjes..............................................................................................75

6.4 Plani individual i kujdesit për fëmijën.....................................................................................77

6.5 Zbatimi, ndjekja dhe monitorimi i PIM...................................................................................78

6.6 Mbyllja e rastit-Riintegrimi i fëmijës në familjen biologjike ose në komunitet......................82

6.7 Rolet dhe përgjegjësitë e institucioneve për menaxhimin e rastit............................................92

Sesioni i shtatë: Mjetet që do të përdoren për ndërtimin e kapaciteteve –

Hartimi i një plani veprimi për shërbimin e kujdestarisë.............................97

Sesioni i tetë: Përdoruesit e Manualit të Trajnimit Praktik dhe Vlerësimi i Trajnimit........98

Bibliografia.................................................................................................................................100

Legjislacioni shqiptar...................................................................................................................101

Anekse.........................................................................................................................................102

1. Programi i Trajnimit................................................................................................................102

2. Formularë.................................................................................................................................104


Akronimet

BE Bashkimi Europian

GTN Grupi Teknik Ndërsektorial

NJMF Njësinë e Mbrojtjes së Fëmijës

Nr. Numër

OKB Organizata e Kombeve të Bashkuara

OSHC Organizatat e Shoqërisë Civile

PIM Plani Individual i Mbrojtjes

PMF Punonjësi për Mbrojtjen e Fëmijës

p.sh për shembull

RSH Republika e Shqipërisë

SHSSH Shërbimi Social Shtetëror

TLAS Shërbimi Ligjor Falas

UNICEF Organizata e Kombeve të Bashkuara për Fëmijët, Edukimin dhe Familjen

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

UN SDG Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Organizatës së Kombeve të Bashkuara


Hyrje

Përgatitja e këtij manuali u realizua në kuadër të projektit “Zhvillimi i OSHC’ve mbi Familjet

Kujdestare në Shqipëri” i Financuar nga Bashkimi Europian dhe i zbatuar nga SOS Fshatrat e

Fëmijëve Shqipëri, në bashkëpunim me Shërbimi Ligjor Falas Tiranë (TLAS).

Manuali i Trajnimit synon të ofrojë njohuri dhe të zhvillojë aftësi lidhur me:

Vlerën dhe rëndësinë e familjes për fëmijët;

Ligjet, rregulloret dhe politikat që drejtojnë shërbimin e kujdestarisë;

Procesin e realizimit të shërbimit të kujdestarisë që nga vlerësimi i nevojave, përzgjedhja e

prindërve kujdestarë, vendosjen e fëmijës në familjen kujdestare, monitorimin dhe

integrimin e tyre në familjen biologjike nëse është e mundur;

Kategoritë e kompetencave për shërbimin e kujdestarisë;

Angazhimin për rolin si anëtarë të një grupi profesional. Grupi Teknik Ndërsektorial

Programi kombëtar për ngritjen e shërbimit të ri të kujdestarisë është institucionalizuar me

Vendimin e Këshillit të Ministrave (VKM) Nr. 1104, datë 30.07.2008 “Për disa shtesa në VKM

Nr.80, datë 28.01.2008 “Për miratimin e strategjisë sektoriale të mbrojtjes sociale dhe të

planit të veprimit për zbatimin e saj” si dokumenti i politikave për “Kujdestarinë e fëmijëve

në nevojë”. Ky dokument shërbeu si një platformë e vlefshme për politikbërësit,

vendimmarrësit, ofruesit e shërbimeve dhe të gjithë aktorët e tjerë të përfshirë në sistemin e

mbrojtjes së fëmijëve në Shqipëri dhe veçanërisht në zbatimin e shërbimit të kujdestarisë. Së

fundmi, Ligji 18/2017, “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës” përcakton mekanizmat

institucionale për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në nivel qendror dhe vendor. Në zbatim të

tij janë miratuar një sërë dokumentesh si VKM nr. 149, datë 13.03.2018 "Për kriteret,

dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e familjes kujdestare për fëmijët pa kujdes

prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në familje kujdestare" e

të tjera që do të trajtohen në sesionin e veçantë dedikuar kuadrit rregullator.

Këto zhvillime intensive institucionale në një periudhë 10 vjeçare tregojnë vëmendjen e

shoqërisë ndaj fëmijëve në nevojë dhe prioritetin që ata kanë marrë në politikën globale dhe

evropiane. Ato reflektojnë angazhimet e shtetit shqiptar ndaj Objektivave të Zhvillimit të

Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara 2030, Objektivi 1.4 Neni 20: “Fëmijët e privuar nga

mjedisi familjar kanë të drejtë për një mbrojtje dhe një ndihmë të posaçme nga shteti/ Shtetet

Palë sigurojnë […] një përkujdesje alternative”. Proceset e integrimit në BE kërkojnë zhvillimin

e politikave sipas Shtyllës Europiane të të Drejtave Sociale, ku në Parimin nr. 11 “Kujdesi dhe

mbështetja për fëmijët” përcaktohet se: “Fëmijët kanë të drejtën për arsimim të hershëm të

përballueshëm dhe kujdes me cilësi të mirë. Fëmijët kanë të drejtën e mbrojtjes nga varfëria.


Fëmijët me prejardhje nga grupe të riskuara kanë të drejtë për masa specifike për të rritur

mundësitë e barabarta” (Komisioni Evropian, 2018).

Boshti qendror për trajtimin e tematikave të këtij Manuali janë Konventa e Kombeve të

Bashkuara për të Drejtat e Fëmijëve e ratifikuar nga qeveria shqiptare, cila përcakton se

“…fëmija, për zhvillimin e plotë dhe harmonik të personalitetit të saj/ të tij, duhet të rritet në një

mjedis familjar, në një atmosferë të lumtur, me dashuri dhe mirëkuptim.1 Në zbatimin të saj janë

Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët të OKB. Legjislacioni shqiptar ka integruar

parimet kyçe të dokumenteve ndërkombëtare që mbështesin kujdestarinë, i plotësuar me një sërë

burimesh të strukturuara deri tek menaxhimi i rastit përbëjnë njohuritë themelore të trajnimit me

bazë zhvillimin e kompetencave.

Manuali ndërthur dy komponentë: përmbajtjen dhe strukturën pedagogjike. Përmbajtja është

informacioni për njohuritë dhe kompetencat në lidhje me shërbimit të kujdestarisë, procesin e

vendosjes së fëmijës në familjen kujdestare, parimet bazë që drejtojnë dhe duhen respektuar gjatë

këtij procesi, aktorët e përfshirë që nga pushteti qendror dhe vendor, organizatat e mbrojtjes së të

drejtave të fëmijës dhe gjithë ofruesit publikë dhe jopublikë të shërbimeve sociale.

Struktura pedagogjike është mënyra e realizimit të trajnimit përmes 8 sesioneve intensive të

organizuara në dy ditë. Instrumentet e përdorura janë të larmishme nga prezantimet e trajnuesve,

pyetjeve, diskutimeve, punës në grup, studimit të rastit dhe përdorimit të videos “Të bësh

ndryshimin” etj. për të konkretizuar parimet dhe procesin e shërbimit të kujdestarisë.

Sesioni i parë hapet me diskutimin e konceptit të shërbimit të kujdestarisë dhe promovimit të

kujdesit prindëror nga familja kujdestare si një ndërhyrje e rëndësishme për menaxhimin e

humbjes dhe ushtrimin e kujdesit prindëror. Pasi shpjegohen faktorët e riskut te fëmijët, nevoja e

atashimit, sesi realizohet në familjen kujdestare dhe parimet bazë të shërbimit të kujdestarisë.

Sesioni i dytë përqendrohet te procesi i shërbimit të kujdestarisë dhe roli proaktiv i

profesionistëve të angazhuar në mbrojtjen e fëmijëve. Përcaktimi ligjor i rolit të punonjësit për

mbrojtjen e fëmijës, fushat kryesore të rolit të kujdestarisë, kategoritë e kompetencave,

monitorimi i vendosjes së kujdestarisë dhe riintegrimit të fëmijëve.

Sesioni i tretë pasqyron qasjet teorike për shërbimin e kujdestarisë duke iu referuar perspektivës

mbi garantimin e të drejtave të fëmijëve, qasjes që e konsideron shërbimin e kujdestarisë si

vazhdimësi e shërbimeve për fëmijët, ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet sipas

modelit ekologjik dhe perspektiva multidisiplinare që i referohet nevojave komplekse të fëmijës.

1 Preamble, UNCRC 1989.


Sesioni i katërt sjell te pjesëmarrësit orientimin drejt trajnimit praktik përmes shfaqjes së videos

“Të bësh ndryshimin” ku pjesëmarrësit gjejnë shembujt për të konkretizuar njohuritë e fituara

gjatë sesioneve të mëparshme dhe sjellin reflektimet e tyre mbi kuptimin për to.

Sesioni i pestë referon kuadrin rregullator për shërbimin e kujdestarisë, si kuadri ligjor

ndërkombëtar edhe legjislacioni shqiptar. Këto përbëjnë platformat strategjike të politikave për

kujdesin e fëmijëve në Shqipëri. Mbi bazën e tyre përcaktohet matrica e aktorëve institucionalë

dhe protokollet e zhvilluara në zbatimin e shërbimit të kujdestarisë.

Sesioni i gjashtë hyn në analizën konkrete të një situate konkrete referuar menaxhimit të rastit ku

paraqiten raste reale të suksesshme të zbatimit të shërbimit të kujdestarisë në Shqipëri.

Sesioni i shtatë synon aftësimin e pjesëmarrësve për ndërtimin e kapaciteteve të organizatës së

tyre, duke përdorur instrumentet e ndryshme të procesit të shërbimit të kujdestarisë në zhvillimin

e një plani veprimi. Është e rëndësishme qartësimi i elementëve të një plani veprimi përmes

bashkëveprimit të të gjithë aktorëve kyç dhe partneritetit mes qeverisjes vendore dhe OSHC.

Sesioni i tetë na referon te përdoruesit e Manualit të Trajnimit Praktik i cili mund të jetë në

vëmendjen e organeve ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore të qeverisë në nivel qendror dhe

lokal, organizatave për të drejtat e fëmijëve, ofruesve të shërbimeve sociale dhe gjithë

profesionistëve të angazhuar në shërbimet e përkujdesit për fëmijët.

Përmes përgatitjes së këtij manuali praktik trajnimi për profesionistët e shërbimit të kujdestarisë

synohet orientimi i të gjithë aktorëve të komunitetit të përfshirë në zbatimin e këtij modeli të ri të

përkujdesjes alternative. Realizimi i komponentit të trajnimit për shërbimin e kujdestarisë i

drejtohet punonjësve socialë, psikologëve, administratorëve socialë, inspektorëve të shërbimeve

sociale, juristëve të përfshirë si gjyqtarë, noterë, prokurorë apo si avokatë të çështjes,

edukatorëve, personelit në institucionet e përkujdesit për fëmijë dhe gjithë menaxherëve të

rasteve të kujdestarisë, të ofruesve të shërbimeve për fëmijët në agjencitë publike dhe jo publike,

të njësive të qeverisjes vendore dhe qendrore të angazhuar për zbatimin e kujdestarisë.

Trajnimi i shërbimit për kujdestarinë drejtohet me bashkë-trajnues të cilët kanë njohuritë, aftësitë

dhe vlerat lidhur me:

Të gjitha kompetencat e përcaktuara për prindërit kujdestarë të ardhshëm;

Ligjet, rregulloret, politikat dhe vlerat që drejtojnë programet e agjencisë së shërbimit të

familjeve kujdestare;

Procesin e përzgjedhjes për aprovim të prindërve kujdestarë;

Praktikat e mësimit të të rriturve dhe trajnimin;

Bindjen dhe angazhim për rolin kryesor të prindërve kujdestarë si anëtarë të një grupi

profesional; punën në grup; vlerën e familjes për fëmijët; respektimin dhe vlerësimin e

ndryshimeve ndërmjet individëve dhe familjeve (UNICEF & Bethany, 2009:21).


SESIONET E TRAJNIMIT

Mirëseardhja dhe prezantimi koha: 30 minuta

Objektivat: 1. Njohja e pjesëmarrësve me trajnuesit

2. Prezantimi i pjesëmarrësve për rolin e organizatës së tyre dhe vetë si

profesionistë në shërbimin e kujdestarisë

Hapi 1 Përshëndetja me pjesëmarrësit, hapja e trajnimit nga organizatorët, prezantimi i trajnuesve, i

programit dhe objektivave të trajnimit (10 minuta)

Hapi 2 Prezantimi i pjesëmarrësve ku shpjegohet nga secili për rolin e tyre dhe të

organizatës që përfaqësojnë.

Prezantimi i pjesëmarrësve

Pjesëmarrësit shkruajnë në një fletë pune për rreth 3 minuta dhe më pas prezantojnë 2-3

karakteristika të vetes dhe të organizatës së tyre.

Trajnuesit mbajnë shënim karakteristikat e çdo pjesëmarrësi në mënyrë që të kenë mundësi të

orientohen në organizimin e grupeve të punës dhe diskutimeve.

koha: 10-15 minuta

Hapi 3 Pjesëmarrësit shkruajnë në një fletë pune për rreth 2-3 minuta pritshmërinë e tyre nga

trajnimi.

Trajnuesit mbajnë shënimet e çdo pjesëmarrësi në mënyrë që të kenë mundësi të orientohen

në organizimin e trajnimit për t’i përmbushur këto pritshmëri.

Hapi 4 Ndahen fletët e Formatit të Vlerësimit Para-Trajnim

Ju lihen 5 minuta kohë për t’i plotësuar.

Vlerësimi do të përsëritet edhe në përfundim të ditës së dytë të trajnimit.


10

Hapi 1. Trajnuesi hap diskutimin për krijimin e një përkufizimi për shërbimin e kujdestarisë.

Kjo teknikë stimulon pjesëmarrjen e plotë dhe lehtëson identifikimin e një kuptimi të

përbashkët të elementëve bazë që përdoren për të formuar konceptin për kujdestarinë.

Hapi 2. Çdo pjesëmarrësi i jepet një fletë pune ku të ndërtojë genogramën e familjes së vet.

Hapi 3. Trajnuesi bën pyetje për të diskutuar secili sesi është njohur me lidhjet familjare:

- Përmes albumeve me fotografi të familjes?

- Përmes historive të treguara nga prindërit, gjyshërit…për veten kur ishin të rinj?

- Përmes historive të shkruara në ditar të anëtarëve të familjes?

- Përmes gjërave/sendeve të vyera të familjes që ende ruhen në shtëpinë tuaj?

Hapi 4. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi shpjegon parimet e shërbimit të kujdestarisë.

Sesioni 1. Koncepti i shërbimit të kujdestarisë dhe parimet bazë

OBJEKTIVAT

Të drejtojë pjesëmarrësit në diskutime mbi konceptin për shërbimin e

kujdestarisë.

Plotësimin e njohurive dhe aftësive mbi kuptimin e nevojës së fëmijës

për familje.

Familjarizimin me një kuadër të strukturuar e të standardizuar

parimesh për shërbimin e kujdestarisë.

Zhvillimin e aftësive për të kryer me sukses rolet për shërbimin e

kujdestarisë nga çdo organizatë e përfshirë në trajnim.

MATERIALET Tabelë shkrimi, letër, markera, stilolapsa, laptop, projektor, video.

FLETËT E

PUNËS

1 Programi – Agjenda e Trajnimit

2 Format vlerësimi paraprak mbi pritshmërinë e pjesëmarrësve në trajnim

Fletë pune ku shkruhen: o Ide mbi shërbimin e kujdestarisë

o Stadet e zhvillimit të fëmijës

o Genograma si skemë e lidhjeve familjare

o Atashimi

o Menaxhimi i humbjes

o Parimet e kujdestarisë

3 Format vlerësimi i ditës së parë dhe pritshmërinë për ditën e dytë


11

Koncepti i shërbimit të kujdestarisë dhe parimet bazë

1.1 Fëmija dhe familja

1.1.1 Fëmija pa kujdes prindëror

Në shoqërinë e sotme, në kategorinë e fëmijëve pa kujdes prindëror përfshihen si fëmijët e

mbetur jetim biologjikë, ashtu edhe fëmijët nga familje me probleme sociale, psikologjike

dhe ekonomike. Numri i fëmijëve pa kujdes prindëror është në rritje për shkak të rritjes së

divorceve, aksidenteve, braktisjes së fëmijës për shkak të lidhjeve jo të qëndrueshme,

emigracionit, problemeve shëndetësore, situatave të vështira ekonomike, etj.

Ligji Nr. 8153, datë 31.10.1996, “Mbi statusin e jetimit” ua njeh këtë status fëmijëve dhe të

rinjve 0-25 vjeç, pavarësisht nëse janë trajtuar ose jo në institucionet shtetërore ose private të

përkujdesit shoqëror. Statusi jepet me vendim të komisionit të krijuar pranë Shërbimit Social

Shtetëror në të cilin përfshihet edhe një përfaqësues i shoqatës së fëmijëve jetimë. Humbja e

prindit, neglizhimi, abuzimi dhe braktisja kanë marrë vëmendjen e shoqërisë përmes

dhënies së statusit të veçantë të fëmijës jetim, krijimit të shoqatës për mbrojtjen e

interesave të tyre dhe organizatave të shoqërisë civile në mbështetje të të drejtave të

fëmijëve, si dhe politikave sociale që në 10 vitet e fundit kanë pasur veçanërisht në

fokus fëmijët. Si udhërrëfyes në këtë proces janë Udhëzuesit e Organizatës së Kombeve të

Bashkuara, të cilat referohen sipas tematikave të çdo sesioni.

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët

“Pika 4. Çdo fëmijë dhe i ri duhet të jetojë në një mjedis mbështetës, mbrojtës dhe përkujdesës që promovon

potencialin e tij/saj të plotë. Fëmijët në përkujdesje të pamjaftueshme ose pa përkujdesje prindërore përballen me

rrezikun e mohimit të një mjedisi të tillë mbështetës.

Pika 5. Kur familja e fëmijës, megjithë mbështetjen e ofruar, nuk është në gjendje që të sigurojë përkujdesje të

mjaftueshme për fëmijën, e braktis, ose heq dorë prej tij, atëherë shteti është përgjegjës për mbrojtjen e të drejtave

të fëmijës dhe sigurimin e përkujdesjes së duhur alternative, me ose nëpërmjet autoriteteve lokale kompetente dhe

organizatave të shoqërisë civile të autorizuara sipas rregullave”.

Në VKM Nr. 106, datë 15.02.2017 përcaktohen kriteret apo risqet për vendosjen e fëmijës në

institucionet e përkujdesjes shoqërore, të cilat reflektojnë kompleksitetin e faktorëve që mund të

sjellin nevojën e fëmijës për përkujdes social dhe konkretisht për shërbimin e kujdestarisë.

1


12

Në institucionet e përkujdesjes shoqërore pranohen fëmijët:

a) të cilëve u kanë vdekur prindërit dhe nuk kanë persona të tjerë të afërm, të cilët marrin përsipër kujdestarinë ose

birësimin e tyre, si dhe të cilët me vendim gjykate nuk janë vendosur në kujdestari apo nuk janë birësuar;

b) të lindur jashtë martese dhe që, për rrethana të gjendjes ekonomiko-shoqërore, nuk mund t’i rrisë njëri nga

prindërit;

c) prindërit e të cilëve, të dyve ose njërit, u është hequr e drejta prindërore me vendim gjykate të formës së prerë;

ç) prindërit e të cilëve janë ndaluar/arrestuar ose dënuar me vendim të formës së prerë me heqje lirie, për të gjithë

periudhën kohore të ndalimit/arrestimit apo vuajtjes së dënimit të prindërve dhe deklarojnë me vullnet të lirë

sistemimin e fëmijëve në shërbimet e përkujdesjes shoqërore, kur gjykata është shprehur me vendim për vendosjen e

tyre në institucionet e përkujdesjes shoqërore;

d) të deklaruar të braktisur nga gjykata e rrethit, në përputhje me legjislacionin përkatës në fuqi; dh) për të cilët

gjykata, me vendim të formës së prerë, vendos që të sistemohen në institucionet e përkujdesjes shoqërore,

pavarësisht nga gjendja familjare;

e) prindërit e të cilëve nuk janë në gjendje ekonomike, të vërtetuar me dokumentet përkatëse, ta mbajnë fëmijën;

ë) familjet e të cilëve deklarojnë se janë në krizë të rëndë sociale, për shkak se prindërit janë të divorcuar ose janë

rimartuar;

f) prindërit e të cilëve shtrohen në spital ose dërgohen për kurim jashtë shtetit dhe deklarojnë me vullnet të lirë

sistemimin e fëmijëve në institucionet e përkujdesjes shoqërore deri sa njëri ose të dy prindërit janë fizikisht të aftë

për t’u kujdesur për fëmijët;

g) që nuk mbikëqyren më ose janë larguar nga prindi apo kujdestari deri në momentin e identifikimit dhe gjetjes së

prindit apo kujdestarit të tyre. Në këto kushte këta fëmijë duhet të vendosen në institucionet e përkujdesjes

shoqërore deri në identifikimin e prindërve apo kujdestarit të tyre

Shoqëria moderne ka ngritur institucionet rezidenciale si njohje të problemit të braktisjes së

fëmijës dhe nevojës së tij për kujdes deri në moshën kur kalohet faza e fëmijërisë dhe

individi bëhet zot i vetes. Në rastin e Shqipërisë, të dyja kategoritë e fëmijëve në nevojë

vendosen në institucionet e përkujdesjes shoqërore që quhen shtëpitë e fëmijës. Këto shtëpi janë

të organizuara sipas grup-moshës së fëmijëve, ku fëmijët e grup-moshës 0-5 vjeç vendosen në

Shtëpitë e Fëmijës Parashkollor, fëmijët e grup-moshës 6-15 vjeç në Shtëpitë e Fëmijës Shkollor

dhe fëmijët e grup-moshës 16-18 vjeç vendosen në Shtëpitë e Fëmijës që ofrojnë shërbim të

përkujdesjes shoqërore për këtë grupmoshë, pavarësisht riskut dhe shkaqeve të hyrjes në

institucion (VKM Nr. 106, datë 15.02.2017).

Megjithë rritjen e cilësisë së shërbimeve rezidenciale për fëmijët pa kujdes prindëror, këto

institucione nuk arrijnë të sigurojnë kujdesin dhe vëmendjen individuale ndaj çdo fëmije,

dashurinë dhe atashimin që fëmija siguron në familje. Ky fenomen njihet si dëmtim

institucional, veçanërisht kur fëmija qëndron për një kohë të gjatë në institucione. Ky

dëmtim shfaqet me sjellje devijonte si agresivitet apo vonesa në zhvillimin psikologjik e

emocional të fëmijës dhe aftësitë për integrim social. Fëmijët të cilët janë të

institucionalizuar në moshë të hershme shpesh tregojnë vonesa në zhvillimin emocional,

social dhe fizik. Regjimi dhe rituali i jetës në institucion nuk i siguron fëmijëve cilësi jete dhe

nevojat për të qenë të shëndetshëm dhe të lumtur. Në kujdesin në grup, nevojat e individuale të

fëmijëve janë dytësore në raport me kërkesat e rutinës së grupit. Marrëdhëniet ndërmjet të

rriturve dhe fëmijëve zakonisht janë sipërfaqësore dhe të përkohshme, me pak ngrohtësi dhe


13

dashuri të vazhdueshme. Stafi i institucionit nuk mban lidhje emocionale ose fizike me fëmijën

sikurse në familje. Gjithashtu, mosha e vendosjes dhe periudha e qëndrimit në institucion kanë

efekte te fëmijët. Sa më i vogël të jetë fëmija kur vendoset në institucion dhe sa më gjatë qëndron

aty, aq më shumë efekte negative vihen re në zhvillimin e mendor, emocional, social dhe fizik.

Kujdesi institucional mund të ndikojë në aftësinë e një fëmije për të bërë tranzicion të qetë nga

një fazë zhvillimore në tjetrën gjatë gjithë jetës së tij/saj. Fëmijët e rritur në institucione janë në

rrezik për probleme të të mësuarit, të tilla si aftësia e dobët e leximit dhe kanë më shumë

vështirësi me të menduarit kritik dhe çështje të impulsivitetit.

Megjithatë, efektet e institucionalizimit nuk janë uniformë dhe varen nga karakteristikat e

fëmijës (predisponimi gjenetik, personaliteti themelor, atraktiviteti, faktorët e rrezikut prenatal),

karakteristikat e kujdestarit (trajnimi, motivimi dhe qëndrimi), karakteristikat institucionale

(raporti i numrit të kujdestarëve për fëmijë, cilësia dhe mënyra e organizimit), dhe historisë së

fëmijës (mosha e fëmijës kur ka hyrë në institucion dhe kohëzgjatja në institucion). Grupet kanë

tendencë të jenë homogjene në lidhje me moshën dhe statusin e aftësisë së kufizuar. Fëmijët

periodikisht "diplomohen" nga një grup moshe në tjetrën. Kujdestarët për çdo fëmijë kanë

tendencë të ndryshojnë vazhdimisht, sepse mund të ketë qarkullim të lartë të stafit. Rezultati

është që një fëmijë mund të shohë kujdestarë të ndryshëm gjatë viteve të para të jetës e në

vazhdimësi. Kujdestarët shpenzojnë shumicën dërrmuese të orëve të tyre duke ushqyer, duke

ndërruar, duke larë, duke pastruar fëmijët dhe dhomën, dhe duke përgatitur ushqim dhe jo duke

bashkëvepruar me fëmijët. Kujdestarët janë gjithmonë gra, prandaj fëmijët rrallë shohin figurën

mashkullore. Kujdestarët i kryejnë detyrat e tyre duke i konsideruar si punë dhe ndaj elementë të

tillë si ngrohtësia, ndjeshmëria, ose reagimi ndaj nevojave emocionale të fëmijëve të veçantë apo

iniciativave eksploruese të fëmijëve të veçantë ngelen pa vëmendjen e duhur.2

Fëmijët e ekspozuar ndaj kujdesit institucional nuk kanë mjedisin edukues dhe inkurajues të

nevojshëm për rritjen dhe zhvillimin normal. Sipas studimeve, fëmijët që rriten në institucione

rezidenciale shfaqin një prapambetje të theksuar në koeficientin e inteligjencës (KI) krahasuar

me fëmijët e rritur në familje (kujdestare/ biologjike) (Van IJzendoorn, Luijk, & Juffer, 2008). Së

pari, fëmijët e rritur në institucione treguan performancë intelektuale mjaft të ulët (në kufi me

vonesën mendore), në krahasim me fëmijët e rritur në familje. Së dyti, fëmijët e vendosur

rastësisht në kujdesin e familjes kujdestare provuan rritje të konsiderueshme në funksionet

mendore. Së fundmi, sa më i vogël në moshë të ishte fëmija i vendosur në familje kujdestare, aq

më i mirë ishte rezultati në zhvillimin mendor. Mjedisi i institucionit, në shumicën e rasteve

është patogjenik dhe duhet të klasifikohet si njëlloj keqtrajtimi, veçanërisht në formën e

neglizhimit të strukturuar.3

Pjesëmarrësit pyeten për të identifikuar se si mund të shmanget dëmtimi institucional. Alternativat janë: a) fuqizimi i

familjeve në nevojë për të parandaluar vendosjen e fëmijës në institucion apo për të mundësuar ribashkimin e

fëmijëve me familjen biologjike në një kohë të shkurtër; b) identifikimi i një numri të lartë të familjeve kujdestare

2 http://www.adoptvietnam.org/adoption/health-institutional-impacts.htm 3 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4130248/

1

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4130248/#R62

http://www.adoptvietnam.org/adoption/health-institutional-impacts.htm

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4130248/


14

duke e promovuar kujdestarinë si shërbim të ri me bazë familjen, nëpërmjet fushatave ndërgjegjësuese; c) familje

birësuese për fëmijë të cilët e kanë të pamundur ribashkimin me familjen biologjike. Më pas, pjesëmarrësit pyeten se

ku qëndron ndryshimi midis të jetuarit në familje dhe në institucion.

Tabela 1. Ndryshimi midis të jetuarit në familje dhe në institucion

Familja

Institucioni

Fëmija eksploron botën e jashtme Fëmija është i kufizuar në mjediset e institucionit dhe ka

akses të kufizuar ndaj botës së jashtme

Fëmija ka akses në të gjitha dhomat e shtëpisë Fëmija është i kufizuar në aksesin që mund të ketë, p.sh të

qëndrojë vetëm në një dhomë

Fëmija krijon marrëdhënie atashuese Fëmija nuk arrin të krijojë marrëdhënie atashuese

Fëmija ndjek çdo gjë që ndodh në shtëpi, si dhe

familjarët të bisedojnë me njëri tjetrin

Në institucion ka shumë qetësi, dyert janë të mbyllura

Fëmija ka mundësi të shumta për të luajtur Lodrat dhe njerëzit janë të kufizuar

Fëmija ka ndjesinë e përkatësisë dhe krijon

marrëdhënie prind-fëmijë

Fëmija nuk e di, apo nuk e ka ndjesinë e përkatësisë (sepse

ka kujdestarë të ndryshme)

Fëmija mbahet në krahë Fëmija nuk mbahet shpesh në krahë

Fëmija zhvillon konceptin e përkatësisë “e imja” Fëmija nuk ka ndonjë gjë që i përket atij pasi çdo gjë e

ndan me fëmijët e tjerë

Fëmija ka shumë hapësira për të imituar të rriturit. Fëmija bashkëvepron pak me të rriturit dhe më së shumti

me fëmijët në grup

Fëmija merr vëmendje të dedikuar Fëmija kalon kohën më të madhe në grup dhe është shumë

i kufizuar në marrjen e vëmendjes së dedikuar

1.1.2 Familja kujdestare dhe koncepti i vazhdimësisë së familjes

Përkujdesja ndaj fëmijëve nga familja kujdestare synon të sigurojë vazhdimësinë e familjes dhe

t’i ndihmojë ata të bëjnë lidhjet midis të kaluarës, të tashmes dhe të ardhmes. Ky është kuptimi i

vazhdimësisë së familjes, që disa e marrin si të mirëqenë, ndërsa të tjerë përpiqen ta sigurojnë.

Më poshtë sillen dy genograma të një familjeje të qëndrueshme, ku lidhjet midis gjyshërve

prindërve dhe fëmijëve janë të forta (Figura 1.), ndërsa në rastin e fëmijës Beni (Figura 2.)

genograma tregon për një familje të shpërbërë ku fëmijës i mungon kujdesi prindëror.

• Në genogramën e familjes paraqitet fëmija dhe çdo anëtar i familjes me një rreth kur është

femër dhe me katror kur është mashkull.

• Anëtarët e familjes lidhen me vija të drejta kur kanë lidhje të forta midis tyre, me vijë të

ndërprerë kur marrëdhënia është stresuese dhe me vija të ndërprera kur nuk kanë më lidhje.

• Anëtarët e rëndësishëm të familjes që janë më afër fëmijës janë më të lidhur me të.

• Ndryshimet në jetën e tyre paraqiten me vija të harkuara ndërsa personat e larguar nga jeta

me x.

1


15

Figura 1. Genograma e fëmijës me kujdes prindëror dhe lidhje të forta familjare

Fëmija M ka nënën M dhe babain A, të cilët vijnë nga familje me lidhje të forta. Nga nëna M,

fëmija ka gjyshin S dhe gjyshen E dhe tre teze, B, M, K. Ndërsa nga babai A ka gjyshin A dhe

gjyshen L si dhe dy halla Y dhe J, pra ka një marrëdhënie harmonike e gjithe familja e madhe.

Figura 2. Genograma e fëmijës pa kujdes prindëror dhe pa lidhje të forta familjare

Fëmija Beni ka dy prindër të divorcuar, ku nëna ka lidhje me një tjetër burrë, të pa formalizuar

dhe i ka të shkëputura lidhjet me familjen e saj, ku babai është abuziv dhe nëna alkolike, sikurse

edhe me dy vëllezërit.

Abuziv

Alkolike

Beni

L A S E

A

J

Y M

B M K

M

1


16

Nga genograma dhe diskutimet mbi njohjen e lidhjeve familjare është e qartë rëndësia e

vazhdimësisë familjare. Prandaj ditari apo libri i jetës mund të ndihmojë për të kuptuar më mirë

përvojën e secilit fëmijë. Ai është një mjet për të ndihmuar fëmijët të shprehen, sikurse siguron

një mundësi për prindërit dhe fëmijët të kuptojnë së bashku përvojat e fëmijëve në kujdestari.

Shumica e fëmijëve rriten me prindërit që i plotësojnë të tria funksionet: a) Prindërit që i lindën,

b) ata me të cilët u rritën dhe c) ata që kanë përgjegjësi ligjore. Për një fëmijë në kujdestari,

funksioni prindëror është i ndarë në të paktën dy drejtime, prindërit që e kanë lindur fëmijën dhe

prindërit kujdestarë. Familja kujdestare duhet të njohë rëndësinë e promovimit tek fëmija të

sensit pozitiv të identitetit, historisë, kulturës dhe vlerave për të ndihmuar zhvillimin e vlerësimit

të vetvetes. Një shembull i kompetencës së thelluar për familjen kujdestare është që ajo të jetë e

aftë të mbështesë marrëdhëniet e përshtatshme fëmijë/familje për çdo situatë. Kur prindërit

kujdestarë bëhen me përvojë, atyre do t’u nevojiten kompetencat e specializuara që përfshijnë

njohuri dhe aftësi që rrisin rolin e tyre si pjesëtarë të grupit profesional në shërbimin e

kujdestarisë. Një shembull i një kompetence të avancuar është “Prindërit kujdestarë njohin

metodat për të reduktuar shkallë-shkallë sjelljen agresive dhe mund t’i përdorin ato në mënyrë të

përshtatshme”. Kompetencat e specializuara lidhen me fusha të caktuara, të tilla si: puna me

prindërit biologjikë, ... përgatitja e të rinjve për jetesë të pavarur (UNICEF & Bethany, 2009:21).

Familja kujdestare është një familje alternative, e vendosur nga gjykata, për t’i ofruar fëmijës një mjedis familjar,

kushte për mirërritje, përkujdesje fizike dhe mbështetje emocionale. Identifikimi i familjeve kujdestare është

përgjegjësi e NJMF pranë bashkisë ku banon i mituri. Numri i fëmijëve që i jepen në kujdestari një familjeje

kujdestare duhet të jetë i kufizuar, duke u dhënë prioritet në këtë vendosje fëmijëve që janë vëllezër e motra, (Kodi i

Familjes, Neni 269). Sipas Kodit të Familjes, Nenit 270, nuk mund të caktohet kujdestar personi që: a) është vetë

në kujdestari; b) ka konflikt interesash me të miturin; c) nuk ka administrimin e lirë të pasurisë së tij; ç) është

përjashtuar nga kujdestaria për shkak të deklarimit me shkrim të prindit që ka ushtruar i fundit përgjegjësinë

prindërore; d) ka humbur ose i është hequr përgjegjësia prindërore, ose i është hequr detyra e kujdestarit në një rast

tjetër; dh) është i dënuar me burgim për një vepër penale dhe është gjatë kohës së vuajtjes së dënimit, si dhe kur

është dënuar për krime ndaj të miturve, e) ka mbushur moshën 65 vjeç; ë) për shkak të gjendjes së tij shëndetësore

nuk mund ta ushtrojë me lehtësi kujdestarinë; f) ushtron përgjegjësinë prindërore në më shumë se tre fëmijë; g) është

i ngarkuar me më shumë se dy kujdestari; gj) nuk jep pëlqimin për të qenë kujdestar.

Gjykata e heq kujdestarin dhe e zëvendëson atë me një tjetër, kur vëren se ai shpërdoron të drejtat e tij, tregohet i

pakujdesshëm në kryerjen e detyrës ose, në mënyra të tjera, vë në rrezik interesat e të miturit, si dhe kur vetë

kujdestari kërkon largimin e tij. Kërkesa për zëvendësimin e kujdestarit mund të bëhet nga personat e interesuar ose

prokurori. Në këto raste gjykata dëgjon më parë pretendimet e kujdestarit (Kodi i Familjes, Neni 300).

Kriteret për të qenë një familje kujdestare janë të përcaktuara në VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret,

dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e familjes kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së

financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në familje kujdestare” të tilla si:

a) Të ketë shfaqur interesin për të ofruar shërbimin e përkujdesjes alternative;

b) Anëtarët e familjes të jenë të motivuar për të qenë familje kujdestare;

c) Anëtarët e familjes të mos kenë qenë të dënuar për vepra penale me vendim të formës së prerë nga gjykata;

1


17

ç) Prindërit kujdestarë të kenë aftësi për të kryer detyrën e kujdestarit;

d) Prindërit kujdestarë dhe të gjithë anëtarët e familjes të vërtetojnë me raport mjekësor nga komisioni mjekoligjor

që janë të aftë për të ofruar këtë shërbim dhe se nuk mbartin sëmundje të transmetueshme;

dh) Të strehojnë dhe të garantojnë mjedis familjar të sigurtë për fëmijën;

e) Anëtarët e familjes të mos kenë qëndrime diskriminuese ndaj fëmijëve, fëmijëve me aftësi të kufizuara apo

fëmijëve që i përkasin një minoriteti të caktuar;

ë) Të respektojnë ushtrimin e besimit fetar të fëmijës/fëmijëve apo të gjitha gjendjet e fëmijës sipas njërit apo disa

prej shkaqeve të parashikuara në ligjin për mbrojtjen nga diskriminimi;

f) Prindërit kujdestarë të kenë kuptim të qartë dhe të jenë të gatshëm të zbatojnë parimin e veprimit, në përputhje me

interesin më të lartë të fëmijës;

g) Prindërit kujdestarë të jenë të gatshëm për të bashkëpunuar me familjen biologjike të fëmijës dhe me strukturën

përgjegjëse për shërbimin e kujdesit alternativ;

gj) Prindërit kujdestarë nuk kanë humbur, nuk u është hequr përgjegjësia prindërore ose nuk u është hequr detyra e

kujdestarit në një rast tjetër;

h) Prindërit kujdestarë të jenë nën moshën 65 vjeç;

i) Prindërit kujdestarë të ushtrojnë përgjegjësinë prindërore në jo më shumë se tre fëmijë.

Standardet e Kujdesit Alternativ përcaktojnë edhe rastin e familjes kujdestare që ofron

kujdes të veçantë për fëmijët me nevoja ndryshe. Pushteti vendor, shërbimet e përkujdesit

komunitar, organizatat dhe agjencitë e licencuara, bazuar në nevojat e identifikuara në

bashkitë përkatëse, mundësojnë dhe sigurojnë familjet kujdestare të posaçme për fëmijët/të

rinjtë me aftësi të kufizuara apo me probleme në sjellje etj. Standarde dhe kritere që zbatohen

për shërbimin e kujdestarisë aplikohen po kështu edhe për rastet kur ofrohet shërbimi i

kujdestarisë së posaçme. Përveç tyre hartohen dhe politika dhe procedura të posaçme për të

mbështetur familjet kujdestare që ofrojnë kujdestari/kujdes të veçantë për fëmijët me aftësi të

kufizuara apo me probleme të sjelljes. Vlerësimi i fëmijëve me nevoja të veçanta kryhet nga

Komisioni Multidisiplinar si për të gjithë fëmijët e tjerë, por në këtë rast angazhohen edhe

profesionistë të fushës (si mjekë, edukatorë specialë, psikologë, psikiatër etj.), për të

vlerësuar përmbushjen e kushteve të veçanta të familjes kujdestare, në përputhje me nevojat

e identifikuara të fëmijës me aftësi të kufizuar /probleme të sjelljes. Sektori i shërbimeve

sociale në pushtetin vendor garanton se të gjithë personat e familjes për "kujdestari të

posaçme" janë trajnuar për raste të veçanta dhe janë të aftë dhe me eksperiencë për të ofruar

"kujdestarinë e posaçme". Për familjet kujdestare, që ofrojnë një kujdes të posaçëm janë të

detyruara trajnime specifike dhe të vazhdueshme, në përputhje me nevojat e veçanta të

fëmijëve me aftësi të kufizuara/ probleme të sjelljes dhe sipas praktikave më të mira të

shërbimit të kujdestarisë specifike. Fëmijëve në kujdestari të posaçme u ofrohet arsimimi i

përshtatshëm në varësi të moshës dhe zhvillimit (VKM Nr. 752, datë 08.09.2010, pika 22).

1.1.3 Çfarë është kujdestaria?

Në Shqipëri, shërbimi i kujdestarisë në familje është një nga format e reja të shërbimeve

sociale si reflektim i marrjes së përgjegjësisë nga shteti për të mbrojtur fëmijët të cilët janë

privuar nga përkujdesi prindëror. Kujdestaria në familje, ose si quhet në Kodin e Familjes


18

“familja kujdestare”, është një formë e përkujdesit alternativ për fëmijë të cilët ndodhen

jashtë kujdesit të familjeve të tyre. Dy nga format e shërbimit të kujdestarisë në Shqipëri

janë: 1) kujdestari me lidhje gjaku, e njohur në literaturën bashkëkohore me termin

“kinship care”, ku të afërmit e fëmijës marrim kujdestarinë për shkaqe të ndryshme dhe 2)

kujdestari pa lidhje gjaku, e njohur me termin “foster care”, ku fëmija dhe familja

kujdestare nuk kanë lidhje apo marrëdhënie të mëparshme midis tyre. Afati i qëndrimit në

kujdestari është në varësi të specifikave dhe nevojave për çdo rast. Kujdestaria

konsiderohet afatshkurtër kur qëndrimi në familjen kujdestare nuk i kalon 12 muaj, ndërsa

kujdestaria afatgjatë konsiderohet qëndrimi mbi 12 muaj dhe mund të zgjasë derisa fëmija

arrin moshën e pjekurisë, 18 vjeç dhe është gati për jetesë të pavarur.

Qëllimi i shërbimit të familjeve kujdestare është fuqizimi i familjeve për të ribashkuar

fëmijët me prindërit biologjikë. Kur ribashkimi me familjen biologjike është i pamundur,

atëherë birësimi mund të ofrojë siguri për fëmijën, si dhe një marrëdhënie që synon të

zgjasë gjithë jetën, duke i siguruar fëmijëve një status ligjor dhe social në një familje.

Ekziston edhe një rrugë tjetër, ndihma ndaj të rinjve me moshë më të madhe, të cilët janë

nën kujdes për t’u përgatitur për jetën, kur as ribashkimi me familjen, as birësimi nuk kanë

pasur mundësi të realizohen. Kujdestaria, si shërbim social alternativ me baza komunitare i

ofrohet fëmijës që ka nevojë për një familje për shkak të problemeve ekonomike,

shëndetësore dhe sociale të familjes së tij/saj apo të braktisjes së fëmijës së lindur jashtë

martese. Vendosja e tyre në familje që i dëshirojnë ata është e përshtatshme për aq kohë sa

familja biologjike e fëmijës të kthehet në normalitet. Megjithëse mund të mendohet se

kujdestaria është një shërbim vetëm për fëmijët, nga një perspektivë më e gjerë, kujdestaria

është një shërbim edhe për familjet. Nevojat e fëmijëve plotësohen përmes kujdestarisë,

ndërkohë që punohet me prindërit e tyre, për t’i ndihmuar të kapërcejnë vështirësitë në mënyrë

që të plotësojnë më mirë nevojat e fëmijëve në të ardhmen dhe të ribashkohen me fëmijët e tyre.

Të bësh kujdestarinë do të thotë të kujdesesh dhe të promovosh rritjen e fëmijës. Kujdesi i

familjes kujdestare do të thotë të rritësh e të bësh kujdes, si edhe të promovosh rritjen e fëmijës

në një familje (UNICEF & Bethany, 2009:42).

Cilat janë disa nga sfidat e kujdestarisë?

Të marrësh një vendim për të shërbyer si familje kujdestare;

Të menaxhosh impaktin tek vetë familja (fëmijët, martesa, farefisi, financat, fqinjët,

shëndeti, punësimi);

Të ndash prindërimin me agjencinë, për shembull, vendimet për planifikimin e rastit,

vizitat e prindërve, ribashkimin me familjen;

Të ndihmosh fëmijët në ndjenjat e tyre të trishtimit dhe mërzisë, sjelljet për shkak të

përvojave të tyre në varfëri, mungesën e shtëpisë, ekspozimin ndaj alkoolit dhe drogave

të tjera, abuzimin fizik dhe seksual, neglizhimin dhe ndarjen nga prindërit, motrat dhe

vëllezërit, farefisi, dhe

Të ndihmosh fëmijët që të jetojnë më vete (UNICEF & Bethany, 2009:55-56).

1


19

1.2 Promovimi i kujdesit prindëror

1.2.1 Parandalimi i ndarjes së fëmijës nga familja

Promovimi i kujdesit prindëror dhe parandalimi i ndarjes së familjes nga familja konsiderohet si

përgjegjësi e shtetit dhe shoqërisë, sikurse përcaktohet në Udhëzuesit e OKB. Aty del qartë se

përpjekje të veçanta duhen bërë për të parandaluar ndarjen e fëmijës nga familja për shkak të

statusit të prindërve që mund të jenë të varfër, të papunë, e lindjes jashtë martese, me aftësi të

kufizuara fizike dhe mendore, me HIV/AIDS apo sëmundje të tjera serioze dhe rrethana të tjera

që çojnë në braktisjen dhe ndarjen e fëmijës nga familja.

Në përmbushje të këtyre udhëzimeve, shteti shqiptar ka përmirësuar politikat për mbrojtjen e

fëmijëve referuar zhvillimit të kuadrit institucional në 10 vitet e fundit.

Ligjit Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”, ku midis të tjerave përcaktohet si qëllim “parashikimin

e mekanizmave efektivë dhe funksionimin e institucioneve të ngarkuara me marrjen e masave konkrete për

promovimin, respektimin e mbrojtjen e të drejtave të fëmijës, si dhe për ngritjen e një sistemi të integruar e

funksional të mbrojtjes së fëmijës, për parandalimin dhe përgjigjen efikase ndaj të gjitha formave të dhunës,

abuzimit, shfrytëzimit e neglizhimit (Neni 2, e). Më tej ai specifikon “Çdo fëmijë duhet të jetojë e të rritet në një

mjedis të përshtatshëm familjar dhe ndarja e fëmijës nga familja duhet parë si zgjidhja e fundit (Neni 5). Neni 6

“Interesi më i lartë i fëmijës nënkupton të drejtën e fëmijës për të pasur një zhvillim të shëndetshëm fizik, mendor,

moral, shpirtëror e social, si dhe për të gëzuar një jetë familjare e sociale të përshtatshme për fëmijën”.

Pas vitit 2005, sistemi i shërbimeve sociale nisi procesin e decentralizimit me kalimin nën

përgjegjësinë e njësive të qeverisjes vendore, ndonëse vazhdonte të financohej nga buxheti

qendror. Po ashtu, mori përparësi de-institucionalizimi. “De-institucionalizimi është aktualisht

një proces mbarëbotëror dhe numri i fëmijëve të institucionalizuar në të gjithë Europën

zvogëlohet ndjeshëm, pasi qeveritë, si në Shqipëri, e kanë bërë këtë prioritet. Në të njëjtën kohë,

ofrimi i shërbimeve është i decentralizuar me synim që shërbimet të jenë më afër me nevojat

lokale dhe ofrimi i shërbimeve t'u afrohet njerëzve dhe të përshtatet sipas nevojave të tyre” (Save

the Children, 2016:6). Megjithatë, vetëm pas 10 vitesh, me reformën territoriale

administrative të vitit 2015 dhe legjislacionit për financat vendore (2017) mund të pritet një

1


20

mbështetje nga autoritetet vendore për sistemin e shërbimeve sociale edhe për fëmijët. Ngritja në

njësitë e qeverisjes vendore e NJMF dhe GTN do të mundësojë integrimin e politikave në

mbështetje të familjes, si ndihmës ekonomike, të shërbimeve të punësimit dhe formimit

profesional, mbështetjes me kredi për vetëpunësim, etj.

1.2.2 Ushtrimi i kujdesit prindëror

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës” në Nenin 31 përcakton ushtrimin e

kujdesit prindëror si më poshtë:

1. Prindi ose kujdestari ka detyrimin t’i sigurojë fëmijës mirëqenien emocionale, fizike, sociale e materiale,

duke u kujdesur për të dhe duke marrë masat e nevojshme për ushtrimin e të gjitha të drejtave të parashikuara në

këtë ligj.

2. Në rast se prindi ose kujdestari, pavarësisht vullnetit, nuk arrin përmbushjen e detyrimeve të parashikuara

në pikën 1, të këtij neni, njësia e mbrojtjes së fëmijës merr masa për të ndihmuar prindin në realizimin e

detyrimeve ndaj fëmijës. Në rast se edhe pas ndihmës së dhënë rezulton se qëndrimi i mëtejshëm i fëmijës me

prindin nuk është në interesin më të lartë të fëmijës, njësia e mbrojtjes së fëmijës merr masa për largimin e

përkohshëm të fëmijës nga prindi dhe e vendos fëmijën në kujdes të përkohshëm alternativ, sipas rregullave të

përcaktuara në Kodin e Familjes dhe në këtë ligj.

3. Prindërit e fëmijës, pavarësisht faktit se cili prej tyre ushtron përgjegjësinë prindërore, kanë të drejtë të

marrin informacion dhe asistencën e nevojshme për mirërritjen, kujdesin dhe edukimin e fëmijës, të marrin

informacion për fëmijën nga shkolla, njësitë e shërbimit shëndetësor ose çdo institucion tjetër në kontakt me

fëmijën.

4. Në rast se të dy prindërit ushtrojnë përgjegjësinë prindërore, por nuk bashkëjetojnë me njëri-tjetrin,

vendimet lidhur me zgjedhjen e edukimit ose trajnimit profesional, trajtimet mjekësore komplekse ose ndërhyrjet

kirurgjikale, vendbanimin e fëmijës ose administrimin e pasurisë së tij, merren me pëlqimin e të dy prindërve.

5. Në rast se njëri nga prindërit nuk jep pëlqimin e tij për të marrë vendim, lidhur me çështjet e parashikuara

në pikën 4, të këtij neni, ose kur ai nuk mund të kontaktohet për shkak të vendndodhjes së panjohur ose për shkak

të nevojës urgjente për të marrë vendim lidhur me fëmijën, vendimet merren nga prindi që jeton me fëmijën,

përveç rasteve kur vendimi nuk është në interesin më të lartë të fëmijës.

6. Në rast të mosmarrëveshjes ndërmjet prindërve lidhur me ushtrimin e të drejtave prindërore dhe

realizimin e detyrimeve të tyre ndaj fëmijës, cilido prej tyre mund të kërkojë zgjidhjen e mosmarrëveshjes nga

gjykata kompetente. Pasi të jenë dëgjuar të dy prindërit, si dhe të jetë marrë mendimi i fëmijës, gjykata vendos në

përputhje me interesin më të lartë të fëmijës.

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët: Promovimi i Përkujdesjes Prindërore

Duke theksuar rolin parandalues të punës sociale, këto Udhëzime mbështetin nevojën për fuqizimin e familjeve në

nevojë me kapacitetet e nevojshme për t’u kujdesur vetë për fëmijët e tyre.

POLITIKA KOMBËTARE ..A siguron mbledhjen sistematike të të dhënave me interes mbi faktorët që shkaktojnë

cënueshmërinë e familjes si dhe siguron se të dhënat me interes informojnë ofruesit e shërbimeve për mbështetjen e

familjeve? ..A parashikon ndërhyrje të nevojshme për të mbështetur dhe forcuar familjet, në mënyrë që të

parandalohet ndarja dhe a siguron që ndërhyrje të tilla të mbështeten, të planifikohen dhe të zbatohen? .. A garanton

që politikat e orientuara drejt familjes të jenë të përgatitura dhe të zbatohen pa diskriminim për të forcuar ambientet

familjare bazuar për shembull në statusin martesor e të lindjes, varfërinë apo përkatësinë etnike? .. A njeh dhe

promovon përgjegjësitë e përbashkëta të nënave dhe baballarëve si dhe a siguron që ato të fuqizohen në mënyrë të

barabartë përsa i përket qëndrimeve të duhura, aftësive, kapaciteteve, dhe instrumenteve për të siguruar një mjedis

plot dashuri për fëmijën? .. A siguron ofrimin e koordinuar të shërbimeve dhe të një sërë syresh me interes për t’i

siguruar familjeve që përballen me vështirësi përgjigjet e duhura dhe të përshtatshme sipas nevojave të tyre?

1


21

Përmes këtyre përcaktimeve dalin qartë përgjegjësitë prindërore dhe përgjegjësitë e shoqërisë

për t’i garantuar ato kur prindërit nuk mund të ushtrojnë këto përgjegjësi. Këtu përfshihen si

politikat parandaluese për mbështetjen e prindërve biologjikë për t’u kujdesur vetë për fëmijët e

tyre, promovimi i roleve të përbashkëta të nënave e baballarëve dhe koordinimi i shërbimeve.

1.2.3 Menaxhimi i humbjes

Familja si mjedisi natyral për mirërritjen e fëmijës është parimi themelor që drejton shërbimin e

kujdestarisë. Familja luan rol kyç në zhvillimin fizik, mendor, emocional, identitetit të fëmijës

dhe vetë-vlerësimin. Atashimi i fëmijës me prindërit dhe gjithë pjesëtarët e familjes është i

rëndësishëm për mirërritjen e fëmijës. Ndarja e fëmijës nga familja apo humbja e prindërve

ndikon në mënyrë kritike zhvillimin e fëmijës, prandaj synohet që fëmijët të sistemohen sa më

parë në familjet kujdestare. Humbja është një çështje universale, prandaj profesionistët dhe

familjet kujdestare duhet të kuptojnë se si ato të bëhen “menaxhuesit e humbjes” së fëmijëve.

Humbjet që fëmijët kanë pasur në jetën e tyre, zakonisht kanë qenë traumatike. Mungesa e

kujdesit prindëror i vendos këta fëmijë në risk për t’u bërë të shëndetshëm dhe me një jetë

produktive. Është parësore që përmes kujdesit të prindërve kujdestarë kjo dhimbje të shërohet.

Humbja nuk është unike te fëmijët të cilët kanë pasur përvoja tragjike me abuzimin, neglizhimin,

apo ndarjen nga prindërit dhe të afërmit e tyre. Ajo ndikon edhe tek prindërit, fëmijët e të cilëve

janë në kujdestari, si dhe në gjithë komunitetin ku ata jetojnë (UNICEF & Bethany, 2009:118).

Në Shqipëri vihet re tendenca e rritjes së numrit të fëmijëve të institucionalizuar për shkak të

masave të mbrojtjes bazuar në Ligjin Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijëve” si

edhe në Ligjin nr. 9669 datë 18.12.2006 “Për masa ndaj dhunës në marrëdhëniet familjare”, ku

dhunuesit e fëmijëve janë prindërit. Vendimi i gjykatës për vendosjen e fëmijës nën kujdesin e

shtetit nuk shoqërohet me masa rehabilituese ndaj prindërve dhunues. Këto familje vlerësohen

me potencial të ulët për të rikthyer fëmijën në një ambient të sigurt, për sa kohë që dhunuesit e

fëmijës nuk marrin shërbimet e duhura për të përmirësuar situatën e tyre, e cila shkaktoi ndarjen

nga fëmijët e tyre. Nga ana tjetër, nuk ka shërbime për të monitoruar këtë proces dhe mbështetur

familjet. Familjet biologjike, që konsiderohen si të mundshme për t’u ribashkuar me fëmijët e

tyre dhe që janë në prioritet të vlerësimit, janë familjet biologjike apo familje të rrethit familjar të

gjerë, të cilat kanë pasur vështirësi socio-ekonomike si faktor kryesor për largimin dhe vendosjen

e fëmijës në institucion.

1.3 Nevojat e fëmijës dhe kujdesi alternativ

1.3.1 Atashimi

Fëmijët janë krijesa që përshtaten në mjedisin shoqëror dhe kanë aftësi për të zhvilluar lidhje

emocionale me shumë qenie të tjera njerëzore. Kjo quhet “atashim” (UNICEF &Bethany,

1


22

2009:100). Në rastet më dramatike, ka fëmijë me “atashim të çrregulluar”. Kjo do të thotë se

procesi normal i atashimit të fëmijës është ndërprerë, zakonisht për arsye të problemeve të rënda

në familjet e tyre biologjike. Arsyet mund të jenë natyrore (prindërit kanë vdekur ose janë

shpallur si të pagjetur), arsye ligjore (prindërve u është hequr përgjegjësia prindërore apo zotësia

për të vepruar), arsye sociale (pamundësia fizike apo financiare e tyre), etj. Mungesa e atashimit

me prindërit rrezikon të miturin në mundësinë tij për rritje dhe zhvillim normal të personalitetit

të tij/saj. Fëmijët me atashime të forta do të dëshpërohen për ndarjen nga prindi, edhe kur janë të

zemëruar me të, por mund të krijojnë atashime të reja, pa hequr dorë domosdoshmërisht nga të

mëparshmet. Atashimi midis prindërve dhe fëmijëve është zakonisht i ndërsjelltë.

Ofruesit e kujdesit mund të nxisin atashimin:

Përmes kuptimit dhe plotësimit të vazhdueshëm të nevojave të fëmijëve;

Duke i ndihmuar fëmijët për të shprehur ndjenjat e tyre;

Duke i ndihmuar fëmijët të qetësohen dhe argëtohen;

Përdorimit të disiplinës efektive;

Duke i ndihmuar fëmijët që të ndjehen mirë rreth vetvetes; dhe

Duke u kujdesur që fëmijët të mos ndjehen të refuzuar, edhe kur sjellja e tyre është e

papranueshme.

Shpenzimit të kohës së nevojshme për të kuptuar fëmijët dhe nevojat e tyre;

Sigurimit të kohës për t’u argëtuar me fëmijët dhe për të gjetur gjëra që t’i bëjnë së bashku e

që u pëlqejnë të dyja palëve;

Duke ndihmuar fëmijët të mësojnë sjelljet e duhura, në mënyrë që ata të jenë më të

këndshëm;

Duke ndihmuar fëmijët të mësojnë aftësi për të cilat prindërit mund të jenë krenarë (UNICEF

& Bethany, 2009:111).

1.3.2 Përkujdesi alternativ sipas Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët të

OKB

Në Shqipëri krahas kujdestarisë popullore, kujdestaria ka ekzistuar edhe në forma më të

institucionalizuara. Autoritetet vendore vepronin si institucion përgjegjës për kujdestarinë

për fëmijët, bazuar në Kodin e Familjes (1980). Në çdo njësi vendore duhet të ngriheshin

dhe funksiononin Këshillat e Kujdestarisë për të sistemuar fëmijët në nevojë në shërbimin e

kujdestarisë, ndonëse këto këshilla nuk kanë funksionuar (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

Shërbimet alternative me bazë familjen, dhe konkretisht kujdestaria për fëmijë në nevojë,

kanë marrë nxitje edhe në kuadër të proceseve për decentralizimin e shërbimeve sociale dhe

ngritjes së shërbimeve me baza komunitare. Përparësia e këtyre të fundit lidhet me faktin se

fëmija mbështetet dhe ndihmohet në mjedis familjar, duke respektuar kështu të drejtat

themelore të tij që burojnë nga Konventa për të Drejtat e Fëmijës e Kombeve të Bashkuara

dhe legjislacioni shqiptar. Një nga përgjegjësitë e qeverisjes vendore është garantimi i të

drejtave të fëmijëve në nevojë edhe përmes vendosjes së fëmijëve jashtë kujdesit prindëror në


23

përkujdesje pranë familjes kujdestare. Ligji 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit shoqëror”, Neni

24 përcakton shërbimet e përkujdesjes alternative për fëmijët pa kujdes prindëror. Këto shërbime

theksohen edhe me Ligjin Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”, Neni 31:

“Fëmija i privuar në mënyrë të përkohshme a të përhershme nga mjedisi i tij familjar, për shkak se prindërit kanë

vdekur ose mbi bazë të një vendimi gjyqësor apo kur nuk është në interesin më të lartë të tij të qëndrojë në këtë

mjedis për shkak të një mase mbrojtjeje, vendoset në përkujdesje alternative. Në zbatimin e kësaj mase i jepet

përparësi vendosjes së fëmijës në një mjedis familjar, sipas interesit më të lartë të fëmijës.

Përkujdesja alternative mund të jetë:

A) vendosja e fëmijës në familjen e ndonjërit nga të afërmit e tij, nëse kjo është e mundur dhe nuk bie ndesh

me interesin më të lartë të fëmijës;

B) vendosja e fëmijës në një familje kujdestare, në rast se prindërit biologjikë ose ndonjë i afërm tjetër nuk

mund të kujdesen për fëmijën;

C) vendosja e fëmijës në një institucion të përkujdesit për fëmijët, për një periudhë sa më të shkurtër kohe.”

Nevoja e fëmijës që të rritet në një mjedis të dashur familjar duhet të fillojë të artikulohet që në

momentin e vendosjes së fëmijës në institucion, përmes zhvillimit të planit individual sipas rastit.

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët: Përkujdesja Alternative përfshin:

11. Të gjithë vendimet lidhur me përkujdesjen alternative duhet, në parim, të marrin plotësisht parasysh dëshirën për

të mbajtur fëmijën sa më afër të jetë e mundur vendbanimit të tij/saj të përhershëm, në mënyrë që të lehtësojmë

kontaktin dhe potencialin riintegrues me familjen e tij/saj dhe të minimizojmë shkëputjen nga jeta e tij/saj arsimore,

kulturore dhe sociale.

12. Në rastin e vendimeve për fëmijët nën përkujdesje alternative, përfshi edhe ata që janë nën përkujdesje

joformale, duhet marrë parasysh rëndësia e sigurimit të një familje të qëndrueshme për fëmijët dhe plotësimin e

nevojave të tyre elementare për atashim të vazhdueshëm dhe të sigurt me kujdestarët të tyre, përgjithësisht duke

pasur si objektiv të rëndësishëm qëndrueshmërinë.

13. Fëmijët duhet të trajtohen me dinjitet dhe respekt në çdo kohë dhe duhet të përfitojnë mbrojtje efektive nga

abuzimi, lënia pas dore dhe të gjitha format e shfrytëzimit, qoftë nga ana e ofruesve të përkujdesjes,

bashkëmoshatarëve apo palëve të treta pavarësisht formës të përkujdesjes ku ata janë vendosur.

14. Largimi i fëmijës nga përkujdesja e familjes duhet të shihet si një masë e fundit dhe kur është e mundur, duhet

të jetë i përkohshëm dhe me kohëzgjatje sa më të shkurtër. Vendimet për largime të tilla duhet të rivlerësohen

rregullisht dhe rikthimi i fëmijës nën përkujdesjen prindërore, sapo shkaqet fillestare të largimit të jenë zgjidhur ose

mënjanuar, duhet të jetë në interesin më të mirë të fëmijës, duke iu përmbajtur vlerësimit të parashikuar në

paragrafin e mëposhtëm.

15. Kushtet e vështira financiare dhe materiale, ose kushtet që shkaktojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të veçantë

një varfëri të tillë, nuk duhet të shërbejnë kurrë si një justifikim i vetëm për largimin e një fëmije nga përkujdesja

prindërore, për vendosjen e tij nën përkujdesje alternative, ose për parandalimin e riintegrimit të tij/saj, por duhen

parë si një sinjal për nevojën e ofrimit të mbështetjes së duhur për familjen.

16. I duhet kushtuar vëmendje promovimit dhe respektimit të të gjitha të drejtave të tjera në rastin e fëmijëve pa

kujdes prindëror, përfshi por jo e kufizuar në të drejtën për arsimim, kujdes shëndetësor dhe të tjera shërbimeve

bazë, të drejtën për identitet, liri apo besim fetare, të drejtën e gjuhës dhe të mbrojtjes së pronës dhe trashëgimisë.

17. Vëllezërit dhe motrat që aktualisht kanë lidhje midis tyre, parimisht nuk duhet të ndahen nga njëri-tjetri kur

vendosen nën përkujdesje alternative nëse nuk ekziston ndonjë rrezik i qartë abuzimi apo justifikime të tjera në të

mirë të interesave të fëmijëve. Në secilin rast, duhet bërë çdo përpjekje për t’i mundësuar vëllezërve dhe motrave që

të ruajnë kontaktet me njëri-tjetrin, përveç rasteve kur kjo është në kundërshtim me dëshirën ose interesat e tyre.

18. Duke pranuar që në pjesën më të madhe të vendeve, ku për shumicën e fëmijëve pa kujdes prindëror kujdesen jo

formalisht të afërmit apo të tjerët, shtetet duhet të krijojnë mekanizma të përshtatshëm, në përputhje me këto

Udhëzime, për të siguruar mirëqenien dhe mbrojtjen e tyre, kur ata janë pjesë e zgjidhjeve të tilla joformale duke

respektuar siç duhet dallimet dhe praktikat kulturore, ekonomike, gjinore dhe fetare që nuk bien ndesh me të drejtat

dhe interesat më të mira të fëmijës.

19. Asnjë fëmijë nuk duhet lënë asnjëherë pa mbështetjen dhe mbrojtjen e një kujdestari ligjor apo një të rrituri tjetër

të njohur e pranuar si përgjegjës apo një organi kompetent publik.

1 1


24

20. Ofrimi i përkujdesjes alternative nuk duhet bërë duke pasur si qëllim kryesor çuarjen më tej të synimeve politike,

fetare apo ekonomike të kujdestarëve.

21. Aplikimi i përkujdesjes rezidenciale duhet të kufizohet në rastet kur një zgjidhje e tillë është e duhur, e

domosdoshme dhe dobishme për fëmijën në fjalë dhe në interesin më të mirë të tij/saj.

22. Në përputhje me mendimin e pjesës dërrmuese të ekspertëve, përkujdesja alternative për fëmijët e vegjël,

sidomos ata nën moshën 3 vjeç, duhet të jetë me bazë familjen. Përjashtimet nga ky parim mund të përligjen vetëm

në rastet e parandalimit të ndarjes së vëllezërve dhe motrave dhe në rastet kur një zgjidhje e tillë është emergjente

ose për një kohëzgjatje të paracaktuar dhe shumë të kufizuar, me synim final rintegrimin në familje ose dhënien e

zgjidhjeve të tjera përkujdesjeje afat-gjata të përshtatshme.

23. Duke njohur dhe pranuar faktin se institucionet e përkujdesjes rezidenciale dhe përkujdesjes me bazë familjen

janë plotësues të njëri-tjetrit në përmbushjen e nevojave të fëmijëve, atje ku ka institucione të mëdha të përkujdesjes

rezidenciale, alternativat duhet të hartohen në kontekstin e një strategjie të përgjithshme deinstitucionalizimi me

synime dhe objektivat të sakta, përfshi dhe eliminimin e tyre progresiv. Për arritjen e këtij qëllimi, Shtetet duhet të

vendosin standarde përkujdesjeje për të siguruar cilësinë dhe kushtet që janë të favorshme për zhvillimin e fëmijës,

të tilla si përkujdesja individuale dhe me grupe të vogla, dhe duhet të vlerësojnë institucionet ekzistuese përkundrejt

këtyre standardeve. Në rast vendimesh për ngritjen, ose lejesh për krijimin e institucioneve të reja të përkujdesjes

rezidenciale, qoftë publike apo private, duhet marrë plotësisht parasysh objektivi dhe strategjia e

deinstitucionalizimit.

Përkujdesja alternative mund të marrë formën e:

(i) përkujdesjes joformale: çdo përkujdesje private e siguruar në një mjedis familjar, ku fëmijës i sigurohet

përkujdesje në mënyrë të vazhdueshme nga të afërmit apo miqtë (përkujdesje joformale farefisnore) ose nga të tjerët

në varësi të kapacitetit të tyre individual, me iniciativë të fëmijës, prindërve të tij/saj ose personit tjetër, dhe pa

urdhrin e asnjë autoriteti administrative, gjyqësor ose organi përkatës të akredituar;

(ii) përkujdesjes formale: e gjithë përkujdesja e ofruar në një mjedis familjar e cila është urdhëruar nga një organ

kompetent administrativ apo autoritet gjyqësor, dhe e gjithë përkujdesja e ofruar në një mjedis rezidencial, përfshi

institucionet private, nëse është apo jo rezultat i masave administrative apo gjyqësore.

(c) Në përputhje me mjedisin ku sigurohet, përkujdesja alternative mund të jetë:

(i) përkujdesje farefisnore: përkujdesje me bazë familjen brenda familjes së zgjeruar të fëmijës apo me miq të

ngushtë të familjes të njohur për fëmijën në mënyrë formale apo joformale;

(ii) familje kujdestare: situatë kur fëmijët vendosen nga një autoritet kompetent në kuadrin e përkujdesjes

alternative në një familje të ndryshme nga familja biologjike e fëmijëve, e cila është përzgjedhur, kualifikuar,

miratuar dhe mbikëqyrur për të ofruar një përkujdesje të tillë;

(iii) forma të tjera përkujdesjeje me bazë familjen apo të ngjashme me familjen;

(iv) përkujdesje rezidenciale: përkujdesje e ofruar në çdo institucion me bazë grupe jo-familjare, të tilla si vendet e

sigurta për përkujdesje në rastet emergjente, qendra transiti në situata emergjente, si dhe të gjitha qendrat

rezidenciale të përkujdesjes për periudha afatgjata apo afatshkurtra, përfshi kujdesin ne grupe te vogla.

(v) Sistemimet e mbikëqyrura dhe të pavarura për jetesën e fëmijëve.

(d) Lidhur me ata që janë përgjegjës për përkujdesjen alternative:

(i) Agjencitë: janë organet publike ose private dhe shërbimet që organizojnë përkujdesjen alternative për fëmijët;

(ii) Institucione janë organizime publike apo private që ofrojnë përkujdesje rezidenciale për fëmijët.

Qëllimi i përkujdesjes alternative të parashikuara në këto Udhëzime, megjithatë, nuk mbulon:

(a) Personat nën moshën 18 vjeç të cilët janë të privuar nga liria me vendim të një autoriteti gjyqësor ose

administrativ si rezultat i të qenit i dyshuar, i akuzuar ose i njohur si shkelës i ligjit, dhe situata e të cilëve

parashikohet nga Rregullat Standarde Minimale të Kombeve të Bashkuara për Administrimin e Drejtësisë ndaj të

Miturve dhe Rregullat e Kombeve të Bashkuara për Mbrojtjen e të Miturve të Privuar nga Liria e Tyre;

(b) Përkujdesjen nga prindërit birësues nga momenti që fëmija në fjalë vendoset në mënyrë efektive nën

kujdestarinë e tyre bazuar në një urdhër adoptimi të formës së prerë, sipas këtyre Udhëzimeve, që nga ai moment

fëmija konsiderohet të jetë në përkujdesje prindërore.

Udhëzimet, megjithatë, vlejnë edhe për rastet e vendosjes së fëmijës në periudhën para-birësimit ose të provës me

prindërit e ardhshëm birësues, për aq sa ata i përmbahen kërkesave që rrjedhin nga një vendosje e tillë, siç

përcaktohet në instrumentet përkatëse ndërkombëtare.

1


25

1.3.3 Parimet bazë të shërbimit të kujdestarisë

Shërbimi i kujdestarisë për fëmijë mbështetet në disa parime bazë, që janë të shprehura në

dokumentet kryesore ndërkombëtare që shërbejnë si udhërrëfyes për zbatimin me korrektesë

të shërbimit të kujdestarisë, një nga më kryesorët është Udhëzuesi i Kombeve të Bashkuara

për Përkujdesjen Alternative për Fëmijët. Që në fillim të tij përcaktohet se:


“Të gjithë vendimet, nismat dhe qasjet që janë në funksion të përmbushjes së qëllimit të këtij Udhëzuesi duhet të

merren në bazë të kriterit rast pas rasti, duke synuar posaçërisht garantimin e ruajtjes dhe sigurisë së fëmijës, dhe

duhet të bazohen në interesin më të mirë dhe të drejtat e fëmijës në fjalë, në pajtim me parimin e mos-diskriminimit

dhe të marrjes parasysh në mënyrën e duhur të perspektivës gjinore. Ata duhet të respektojnë plotësisht të drejtën e

fëmijës për t’u konsultuar dhe për të marrë siç duhet në konsideratë pikëpamjet e tij/saj, në përputhje me kapacitetet

e tij/saj të zhvillimit, dhe në bazë të mundësisë dhe të drejtës së tij/saj për të përdorur të gjithë informacionet e

nevojshme. Duhet bërë çdo përpjekje që mundësimi i një konsultimi dhe informimi të tillë të kryhet në gjuhën e

preferuar të fëmijës” (Pika 6).

Këto ide janë të shprehura edhe në legjislacionin shqiptar që nga Kushtetuta e Rikës së

Shqipërisë, Kodi i Familjes deri së fundmi në Ligjin Nr. 18/2017 , ku sipas Nenit 5, mbrojtja e

të drejtave të fëmijës bëhet duke zbatuar këto parime:

Fëmija është bartës i të drejtave dhe këto të drejta janë universale, të patjetërsueshme, të

pandashme, të ndërvarura dhe progresive.

Interesi më i lartë i fëmijës është konsiderata parësore në çdo veprim që ka të bëjë me

fëmijën.

Barazia dhe mosdiskriminimi.

Përgjegjësia parësore e prindit dhe kujdestarit për t’i krijuar kushtet e jetesës, për t’i

garantuar mirërritjen, zhvillimin, mirëqenien, edukimin dhe arsimimin fëmijës.

Ndarja e përgjegjësive ndërmjet prindit ose kujdestarit të tij, autoriteteve shtetërore dhe

shoqërisë për mbrojtjen e fëmijës.

Çdo fëmijë duhet të jetojë e të rritet në një mjedis të përshtatshëm familjar dhe ndarja e

fëmijës nga familja duhet parë si zgjidhja e fundit.

Decentralizimi i shërbimeve që ofrohen për mbrojtjen e fëmijës, ndërhyrja ndërsektoriale

dhe partneriteti ndërmjet institucioneve publike e jopublike, të autorizuara me ligj.

Ofrimi i shërbimit të personalizuar e të specializuar për çdo fëmijë.

Respektimi i dinjitetit, nderit dhe personalitetit të fëmijës.

Pjesëmarrja, dëgjimi dhe respektimi i mendimit të fëmijës, në përputhje me moshën dhe

aftësinë e tij për të kuptuar.

Garantimi i stabilitetit e vazhdimësisë në kujdesin, rritjen e edukimin e fëmijës, duke

mbajtur parasysh formimin e tij etnik, fetar, kulturor dhe gjuhësor.

1


26

Në zbatimin e parimit bazë të respektimit të interesit më të lartë të fëmijës mbahen parasysh:

a) nevojat e fëmijës për zhvillim fizik e psikologjik, edukim e shëndet, siguri dhe qëndrueshmëri si dhe

rritjen/përkatësinë në një familje;

b) mendimi i fëmijës, në varësi të moshës dhe aftësisë së tij për të kuptuar;

c) historia e fëmijës, duke mbajtur parasysh situatat e veçanta të abuzimit, neglizhimit, shfrytëzimit ose

forma të tjera të dhunës ndaj fëmijës, si dhe rrezikun e mundshëm që situata të ngjashme të ndodhin në të

ardhmen;

ç) aftësia e prindërve ose personave që kujdesen për mirërritjen e fëmijës për t’iu përgjigjur nevojave të

fëmijës;

d) vazhdimësia e marrëdhënieve personale ndërmjet fëmijës dhe personave, me të cilët ai ka lidhje gjinore,

shoqërore dhe/ose shpirtërore (Ligji18/2017, Neni 6).

Sesioni 1. PËRMBLEDHJE

Provoni të përgjigjeni:

Pse ka rëndësi aftësimi për vlerësimin e nevojave bazë të fëmijës?

Ku qëndron roli i familjes?

Pse ka rëndësi shërbimi i kujdestarisë?

Si i kuptoni parimet e shërbimit të kujdestarisë?

Konceptet kryesore: Interesi më i lartë i fëmijës, familje kujdestare, shërbimi alternativ, parime të kujdestarisë.

Burime për studim të thelluar:

- European Commission, 2018, The European Pillar of Social Rights

- Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji Nr. 8417, datë 21.10.1998

- Kodi i Procedurës Civile, Ligji Nr. 8116, datë 29.03.1996 i ndryshuar

- Kodi i Familjes, Ligji nr. 9062, datë 08.05.2003, i ndryshuar

- Ligji Nr. 8153, datë 31.10.1996, “Mbi statusin e jetimit”

- Ligji Nr. 9359 datë 24.03.2005 “Për ratifikimin e “Konventës Europiane “Për marrëdhëniet me fëmijët””

- Ligji Nr. 9443 datë 16.11.2005 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën “Për juridiksionin,

ligjin e zbatueshëm, njohjen, zbatimin dhe bashkëpunimin, në lidhje me përgjegjësinë prindërore dhe

masat për mbrojtjen e fëmijëve””

- Ligji 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit shoqëror në Republikën e Shqipërisë"

- Ligji18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”

- Organizata e Kombeve të Bashkuara, (1989) Konventa për të Drejtat e Fëmijëve

- Organizata e Kombeve të Bashkuara, (2009) Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët.

UNICEF & Shërbimet Sociale Bethany, 2009, Libri i Kujdestarisë, Udhëzues për punonjësit socialë.

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 “Për miratimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në

nevojë”.

VKM Nr. 106, datë 15.02.2017 “Për një ndryshim në VKM Nr. 425, datë 27.06.2012 “Për përcaktimin e

kritereve dhe të dokumentacionit të nevojshëm për pranimin e personave në institucionet rezidenciale, publike

dhe jopublike, të përkujdesjes shoqërore”, të ndryshuar me VKM Nr. 839, datë 03.12.2014.


27

Hapi 1. Rrahje mendimesh për kuptimin e rolit që ka çdo profesionist në shërbimin e kujdestarisë, në

varësi të organizatës që përfaqëson. Kështu arrihet në një kuptim të përbashkët të rolit bazë që

karakterizon rolin e punonjësit social, psikologut, juristit, edukatorit, kujdestarit, etj., të

angazhuar për të realizuar shërbimin e kujdestarisë.

Hapi 2. Çdo pjesëmarrësi i jepet një fletë pune ku të shkruajë shkurt çfarë aktivitetesh ka kryer për

shërbimin e kujdestarisë

Hapi 3. Trajnuesi bën pyetje për të inkurajuar diskutimin mbi rolin e profesionistëve:

• Cilat janë termat/fjalët e përbashkëta që kanë dalë tek çdo profesion?

• Cilat janë fjalët kyçe të lidhura me çdo rol social?

Hapi 4. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi ndërton një skicë mbi rolet respektive në procesin

dinamik të shërbimit të kujdestarisë.

Sesioni 2. Procesi i shërbimit të kujdestarisë dhe roli i profesionistëve

OBJEKTIVAT

Të drejtojë pjesëmarrësit në diskutime mbi kuptimin e procesit dinamik

të shërbimit të kujdestarisë

Të qartësojë kuptimin e rolit të profesionistëve të angazhuar në faza të

ndryshme të procesit për shërbimin e kujdestarisë.

Të aftësojë pjesëmarrësit si mbështetës të familjes që t’i përgatisin ata

për një rol të ri në jetën e fëmijës.

Të qartësojë nevojën e rolit proaktiv për rritjen e ndërgjegjësimit të

komunitetit për shërbimin e kujdestarisë.

Të familjarizojë pjesëmarrësit me nevojën e punës në grup

profesionistësh për shërbimin e kujdestarisë.

Të qartësojë kategoritë e kompetencave të profesionistëve dhe të

familjeve kujdestare.


FLETËT E

PUNËS

Fletë pune:

Si e kuptoni procesin e kujdestarisë

Rolet që çdo pjesëmarrës ka pasur si profesionist mbi shërbimin e

kujdestarisë

Sfidat në përmbushjen e këtyre roleve

Roli i organizatës suaj në procesin e shërbimit të kujdestarisë

Cilat janë sfidat në përmbushjen e rolit të organizatës suaj në këtë proces

për shërbimin e kujdestarisë?

Kompetencat e familjes kujdestare

2


28

Sesisoni 2. Procesi i shërbimit të kujdestarisë dhe roli i profesionistëve

2.1 Procesi i kujdestarisë

“Mbrojtja e fëmijës realizohet nëpërmjet marrjes së masave të mbrojtjes, realizimit të ndërhyrjeve për respektimin e

të drejtave të fëmijës dhe ofrimit të shërbimeve, sipas nevojave, të cilat synojnë zhvillimin dhe mirëqenien e fëmijës

në mjedisin e tij familjar ose duke e vendosur atë në përkujdesje alternative, kur fëmija është i privuar në mënyrë të

përkohshme apo të përhershme nga përkujdesja e mbrojtja e prindërve ose kur, për shkak të interesit të tij më të

lartë, ai nuk mund të lihet në përkujdesjen e prindërve” (Ligji18/2017, Neni 53).

Shërbimi i kujdestarisë është një proces kompleks që përmban aktivitete të ndryshme dhe që

ndërthur rolin dhe përfshirjen e profesionistëve të ndryshëm. Ai fillon me vlerësimin e nevojave

lokale që t’i përgjigjet kërkesave për kujdestari përmes rekrutimit, përgatitjes dhe vlerësimit të

familjes kujdestare. Procesi i vlerësimit është i përbashkët, i profesionistëve dhe i familjes

kujdestare, ndonëse vendimi përfundimtar për të përzgjedhur familjen që të marrë pjesë ose jo në

shërbimin e kujdestarisë, mund të mos jetë i përbashkët. Vlerësimi i përbashkët është një proces

që përcakton edhe tipin e mbështetjes që familja kujdestare mund të ketë nevojë. Hapat e procesit

të shërbimit të kujdestarisë i gjejmë të legjitimuara në strategjinë për kujdestarinë (2008) dhe në

VKM nr. 149, datë 13.03.2018.

1. Ndërgjegjësimi i komunitetit në lidhje me shërbimin e kujdestarisë si një shërbim

alternativ për fëmijët pa kujdes prindëror

2. Vlerësimi i nevojave të komunitetit

3. Identifikimi dhe vlerësimi i familjeve të interesuara për të qenë familje kujdestare

4. Rekrutimi i familjeve kujdestare duke u bazuar në kriteret e përcaktuara

5. Trajnimi i familjeve kujdestare

6. Aprovimi i familjes kujdestare nga komisioni multidisiplinar i kujdestarisë në bashki

7. Vlerësimi i fëmijës dhe familjes biologjike

8. Përshtatshmëria ndërmjet familjes kujdestare dhe fëmijës

9. Aprovimi i familjes kujdestare nga komisioni multidisiplinar për fëmijën

10. Procesi gjyqësor dhe finalizimi i vendimit të kujdestarisë me vendim gjykate

11. Hartimi i planit individual të kujdesit të fëmijës së vendosur në kujdestari

12. Parapërgatitja graduale e fëmijës për t’u sistemuar në familjen kujdestare

13. Monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare

14. Riintegrimi i fëmijës në familjen biologjike, familjen kujdestare, familjen birësuese apo

për jetesë të pavarur (VKM Nr. 1104, datë 30.07.2008).

2 2

2


29

2.1.1 Ndërgjegjësimi i komunitetit

Në strategjinë për shërbimin e kujdestarisë (2008) përcaktohet se punonjësi social luan rol

proaktiv në informimin, edukimin, ndërgjegjësimin e komunitetit. Objektivat kryesore janë:

Tërheqja e një numri të mjaftueshëm të interesuarish për vlerësim;

Informimi i komunitetit mbi nevojën për të zhvilluar shërbime alternative për fëmijët në

vështirësi me bazë familjen;

Rritja e ndërgjegjësimit publik mbi rëndësinë e rritjes së një fëmije në familje;

Rritja e ndërgjegjësimit publik lidhur me shërbimin e kujdestarisë;

Rritja e interesit për t’u përfshirë në këtë shërbim social.

Gjatë fazës ndërgjegjësuese përdoren një larmi instrumentesh si:

o Media, bisedat e specialistëve në ekran, emisione me dokumentarë që pasqyrojnë procesin e

vendosjes së fëmijëve në kujdestari, jetën e fëmijëve në kujdestari, paraqitjen e modeleve të

ndryshme të kujdestarisë, histori anonime të fëmijëve që kanë nevojë për familje dhe spote

informative.

o Posterat, bisedat informale, seminare formale në shkolla, qendra publike dhe institucione

edukuese dhe sensibilizuese.

o Eksperiencat e prindërve kujdestarë që janë angazhuar me kujdesin ndaj fëmijëve, janë një

mënyrë tjetër për të tërhequr vëmendjen e familjeve dhe komunitetit ndaj këtij shërbimi.

o Kontaktet e drejtpërdrejta me njerëzit– prezantimi i shërbimit të kujdestarisë në bashki,

drejtoritë arsimore, institucione mjekësore dhe edukimi (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

2.1.2 Vlerësimi i nevojave të komunitetit nënkupton:

Vlerësimin e fëmijëve në nevojë për shërbimin e kujdestarisë;

Vlerësimin e familjeve biologjike në nevojë/krizë;

Vlerësimin e familjeve të interesuara për të qenë familje kujdestare.

2.1.3 Identifikimi dhe vlerësimi i familjeve potenciale kujdestare

Identifikimi dhe vlerësimi i familjeve potenciale kujdestare kryhet përmes një sërë hapash:

Sesioneve informuese me familje të cilat kanë shprehur interes për shërbimin e kujdestarisë.

Objektivat e këtyre sesioneve janë: t’i informojë mbi parimet dhe metodologjinë e shërbimit

të kujdestarisë dhe të mundësojë marrjen e një vendimi të bazuar nga ana e aplikantit nëse

ai/ajo do të dëshironte të vazhdonte më tej me aplikimin. Sesionet informative mund të jenë

individuale ose në grup.


30

Vlerësimit të përbashkët të familjeve kujdestare. Qëllimi i intervistës së parë është mbledhja

e informacionit mbi familjen e aplikantit dhe të kuptuarit e pikave të forta dhe të dobëta në

lidhje me potencialin e tyre për të qenë një prind kujdestar. Aplikantët ftohen në intervistë e

cila duhet të përfshijë pyetje mbi:

të dhënat personale dhe banimin;

arsyet e motivimit të tyre në shërbimin e kujdestarisë;

anëtarët e tjerë të familjes;

eksperiencën në rritjen dhe kujdesin për fëmijë;

qëndrime rreth familjes biologjike të fëmijës dhe sesa mund të mbështesin ata fëmijën në

ruajtjen e lidhjeve ndërmjet fëmijës dhe familjes biologjike;

qëndrimet e tyre ndaj dënimit të fëmijëve dhe format e disiplinës që përdorin;

kapacitetin dhe aftësitë përkujdesëse të aplikantit ndaj fëmijëve dhe nevojat e tij për

trajnime.

Vizitave në familje. Ky është hap i domosdoshëm për të verifikuar informacionin e ofruar

nga aplikanti gjatë fazave të mëparshme. Është e nevojshme që gjatë këtyre vizitave të jenë

në shtëpi të gjithë anëtarët e familjes. Gjatë kësaj vizite punonjësit socialë: vëzhgojnë kushtet

e jetesës; shtjellojnë më tej motivimin dhe arsyet e motivimit të tyre në shërbimin e

kujdestarisë; mbledhin opinionet e anëtarëve të familjes (fëmijë, gjyshër etj.) lidhur me

mundësinë e mbështetjes së tyre si anëtarë të familjes që ndihmon në kujdesin e fëmijës në

vështirësi (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

Me përmirësimet e kuadrit rregullator, janë shtuar instrumentet me idenë e realizimit të një

qasjeje të integruar, duke përfshirë edhe

“Intervistat e specialistëve të tjerë, si: psikologë, punonjës të policisë, përfaqësues të

organeve të pushtetit vendor në vendbanimin e familjes kërkuese, punëdhënësin e

bashkëshortit/es, përfaqësues të institucioneve arsimore, përfaqësues të komunitetit” (VKM

nr. 149, datë 13.03.2018, Kreu II. Pika 14, d)

2.1.4 Rekrutimi familjeve kujdestare

Rekrutimi i familjeve kujdestare bëhet duke u bazuar në kriteret e përcaktuara në VKM nr. 149,

datë 13.03.2018 (Referohu te 1.1.2). Familjes së interesuar kujdestare i kërkohet të paraqesë

pranë punonjësit social përgjegjës këto dokumente: a) Raportin mjekoligjor, që vërteton se

prindërit e familjes janë të aftë fizikisht dhe mendërisht; b) Referencat për familjen nga 2

persona (njëri prej të cilëve duhet të jetë një përfaqësues i komunitetit ku jeton familja).

Punonjësi social përgjegjës mbledh informacion shtesë të nevojshëm dhe siguron

dokumentet e mëposhtme, nëpërmjet portalit e-Albania, mbi familjen e interesuar: a)

përbërjen familjare aktuale nga Regjistri Kombëtar i Gjendjes Civile (RKGJC) i vitit 2010;

b) vërtetimin e gjendjes gjyqësore për anëtarët e familjes mbi 18 vjeç; c) të ardhurat e

familjes; ç) pasuritë e paluajtshme të familjes; d) vërtetim nga strukturat e policisë, nëse ka

2


31

pasur denoncime për dhunë në familje apo probleme të tjera me komunitetin; dh) verifikim

social-ekonomik i familjes nga administratori shoqëror i njësisë administrative.

Procesi rekrutimit përshkon gjithë procedurat e vlerësimit para trajnimit, si dhe gjatë trajnimit të

familjeve kujdestare. Nëse, sipas vlerësimit, gjykohet se familja është e përshtatshme për të qenë

familje kujdestare, prindërit kujdestarë të interesuar i nënshtrohen trajnimit për prindër

kujdestarë, të organizuar nga strukturat përgjegjëse dhe gjatë këtij procesi vlerësohen kapacitetet,

aftësitë dhe kompetencat e tyre si prind kujdestar.

2.1.5 Trajnimi i familjeve kujdestare

Strategjia specifikon se procesi i vlerësimit vazhdon me trajnimin e konceptuar për prindërit

kujdestarë të përfshirë në shërbimin e kujdestarisë. Gjatë trajnimit synohet që përveç rritjes

së njohurive lidhur me shërbimin, të identifikohen dhe kapaciteti, aftësitë dhe shprehitë e

aplikantit në pozicionin e prindit kujdestar dhe të zhvillohet një frymë grupi ndërmjet

aplikantëve. Trajnimi është i detyrueshëm për aplikantët. Ai ofrohet nga punonjësit socialë

dhe specialistë të tjerë të përfshirë në shërbimin e kujdestarisë. Gjatë kurseve të trajnimit

për prindërit kujdestarë trajtohen tema si: pasojat e institucionalizmit në jetën e fëmijëve;

nevojat dhe të drejtat e fëmijëve; atashimi dhe zhvillimi; ndarja dhe humbja; identiteti;

kontaktet me fëmijët; sjellja, deviancat dhe menaxhimi i tyre; abuzimi i fëmijëve; impakti

në jetën e familjes kujdestare gjatë periudhës së sistemimit të një fëmije në kujdestari;

zhvendosja e fëmijës nga familja kujdestare; fëmijët e familjes kujdestare dhe kuptimi i tyre

mbi shërbimin e kujdestarisë; procedurat e shërbimit të kujdestarisë/ ndryshimet ndërmjet

prindit kujdestar dhe atij biologjik; problemet shëndetësore; aspektet ligjore të këtij

shërbimi dhe të drejtat dhe detyrimet e familjes kujdestare (VKM Nr. 1104, datë 30.07.2008).

Standardet e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë theksojnë se ofruesi i shërbimit të

kujdestarisë ka një strategji për të trajnuar familjen kujdestare, si dhe punonjësit e tjerë të

përfshirë në këtë shërbim. Programet trajnuese marrin në konsideratë nevojat e vlerësuara për

trajnim, politikat për përkujdesin ndaj fëmijëve dhe zbatimin e tyre, përmirësimet e bëra në

legjislacion, rezultatet e inspektimeve dhe praktikat më të mira. Ofruesi i shërbimit të

kujdestarisë i organizon trajnimet, duke synuar inkurajimin dhe pjesëmarrjen e prindërve

kujdestarë dhe të familjarëve të tyre në këto trajnime. Organizimi i trajnimeve për familjet

kujdestare u jep mundësi të gjithë pjesëmarrësve për të rritur kapacitetet e tyre përkujdesëse. Atje

ku është e nevojshme, prindërve kujdestarë u ofrohet trajnim specifik sipas nevojave të tyre dhe

situatave që operojnë. Punonjësit socialë dokumentojnë çdo trajnim të ndjekur nga çdo familje

kujdestare (VKM Nr. 752, datë 08.09.2010).

Gjatë trajnimit mund të ftohen edhe prindër kujdestarë me përvojë të cilët sjellin nga afër

përvojat e tyre duke u ofruar aplikantëve një mundësi më praktike të njohjes së këtij

2


32

shërbimit, rritje të besimit në kapacitetet individuale dhe rritje të dëshirës për të qenë prindër

kujdestarë. Bazuar në informacionin e marrë gjatë trajnimit, duke vlerësuar potencialin

personal, atë të anëtarëve të tjerë të familjes dhe duke qenë më i ndërgjegjshëm mbi

vështirësitë e mundshme aplikanti e ka më të lehtë për të marrë vendimin e tij

përfundimtar. Në fund të këtij procesi prej punonjësit social hartohet raporti i vlerësimit i

cili mbyllet me rekomandimin për aplikantin për të qenë ose jo një prind kujdestar. Kryerja

e trajnimit dokumentohet me certifikatë trajnimi.

2.1.6 Aprovimi i familjes kujdestare nga komisioni i kujdestarisë në bashki

Pas përfundimit të trajnimit, punonjësi social përgjegjës dhe psikologu përgatisin raportin e

vlerësimit të familjes kujdestare. Dokumentet e mbledhura sistemohen nga punonjësi social

përgjegjës në dosjen e familjes kujdestare të interesuar dhe dërgohen nga struktura përgjegjëse

për vendim-marrje në komisionin multidisiplinar në bashkinë përkatëse. Komisioni bën

vlerësimin nëse familja plotëson ose jo kushtet për të ofruar shërbimin e kujdestarisë në familje,

mbështetur në dokumentacionin e paraqitur dhe merr vendimin për miratimin e familjes

kujdestare brenda 30 ditëve nga data e paraqitjes së dosjes. Vendimi i komisionit i përcillet

strukturës përgjegjëse që ka paraqitur dokumentacionin, si dhe strukturës së shërbimeve të

kujdesit shoqëror në bashki dhe njësisë së vlerësimit të nevojave dhe referimit të rastit në njësinë

administrative ku banon familja kujdestare. Struktura e shërbimeve të kujdesit shoqëror në

bashki regjistron familjen në regjistrin e familjeve kujdestare që ngre dhe administron (VKM nr.

149, datë 13.03.2018, pika 16-20).

2.1.7 Vlerësimi i fëmijës dhe familjes biologjike

Referuar VKM Nr. 149, datë 13.03.2018, pika 24, qartëson vlerësimin e fëmijës pa kujdes

prindëror dhe vlerësimin e familjes së tij biologjike. Struktura përgjegjëse, me marrjen e

referimit, mbledh të dhënat për fëmijën pa kujdes prindëror dhe familjen biologjike të tij.

Referuar literaturës së fundit, për vlerësimin e fëmijës mund të përdoret metoda e Tri Shtëpive.4

Metoda “Tri Shtëpi” imiton tri çështjet kryesore të vlerësimit të shenjave të sigurisë te fëmijët si:

Për çfarë shqetësoheni?

Çfarë po ndodh mirë?

Çfarë do të dëshironit të ndodhë?

Vendosja e pyetjeve brenda tre figurave të shtëpive i bën ato më të kapshme për fëmijët.

Këshillohet që fëmijët të plotësojnë në fillim shtëpinë e gjërave që ata pëlqejnë në jetën e tyre.

Përgjigjet e fëmijëve iu bëhen të njohura prindërve të tyre që ata të reflektojnë mbi to.

4 https://www.partneringforsafety.com/uploads/2/2/3/9/22399958/three_houses_booklet_updated.pdf

https://www.partneringforsafety.com/uploads/2/2/3/9/22399958/three_houses_booklet_updated.pdf


33

Figura 3. “Tri Shtëpitë” - Instrument i vlerësimit të riskut të mbrojtjes së fëmijës5

Shtëpia e shqetësimeve Shtëpia e gjërave të mira Shtëpia e dëshirave/ëndrrave

Në përfundim të procesit të mbledhjes së informacionit, punonjësi social përgjegjës harton

raportin e vlerësimit të rastit, i cili përfshin vlerësimin e fëmijës pa kujdes prindëror dhe

vlerësimin e familjes së tij biologjike dhe përmban këto informacione: a) përbërësit e gjendjes

civile individuale dhe familjare të fëmijës; b) marrëdhëniet familjare dhe sociale të fëmijës; c)

gjendjen shëndetësore të fëmijës; ç) nivelin e arsimimit të fëmijës; d) temperamentin dhe

interesat e shfaqur të fëmijës; dh) nevoja të veçanta, probleme të shfaqura të fëmijës; e) arsyet

për të cilat fëmija duhet të vendoset në shërbim kujdestarie; ë) moshën e prindërve biologjikë; f)

vendbanimin e prindërve biologjikë; g) punësimin dhe të ardhurat financiare të prindërve

biologjikë; gj) nivelin e arsimimit të pjesëtarëve të familjes biologjike; h) kushtet e strehimit të

familjes biologjike; i) gjendjen shëndetësore të anëtarëve të familjes biologjike; j) gjendjen

psikosociale dhe ligjore të pjesëtarëve të familjes biologjike; dhe k) deklaratën e

prindit/prindërve biologjikë kur prindi/prindërit jetojnë, në të cilën shprehet aprovimi për

vendosjen e fëmijës në familje kujdestare, me përjashtim të rasteve kur për fëmijën është marrë

një nga masat e mbrojtjes, të parashikuara në Nenin 55, të Ligjit Nr. 18/2017.

Punonjësi social përgjegjës plotëson dosjen e fëmijës, duke mbledhur informacion shtesë të

nevojshëm dhe siguron dokumentet e mëposhtme, nëpërmjet portalit e-Albania: a) certifikatën

personale të fëmijës me fotografi; b) 4 fotografi të fëmijës; c) certifikatën familjare të fëmijës; ç)

raportin mjekoligjor për gjendjen shëndetësore dhe mendore të fëmijës; d) kopjen e fletores së

fëmijës për vaksinimet e kryera; dh) dëftesën shkollore për fëmijën, nëse fëmija frekuenton një të

tillë; e) vërtetimin nga institucioni i përkujdesjes shoqërore, nëse fëmija është vendosur në një të

tillë. Plotësimi i dosjes, përveç fotografive të fëmijës, sigurohet nëpërmjet kërkimit të

dokumentacionit në institucionet respektive ose nëpërmjet aksesit në portalin elektronik.

Punonjësi social përgjegjës informon fëmijën për mundësinë e vendosjes në një familje

kujdestare, i merr atij mendim mbi preferencat për familjen e ardhshme kujdestare. Mendimi i

fëmijës merret: a) Në mënyrë verbale, në prani të tij, për fëmijën nga mosha 6–10 vjeç; b) Me

5 http://www.nottinghamchildrenspartnership.co.uk/media/362110/ncc_sos_the-three-houses-assessment-tool-

guidance.pdf

2

http://www.nottinghamchildrenspartnership.co.uk/media/362110/ncc_sos_the-three-houses-assessment-tool-guidance.pdf



34

shkrim, në prani të tij, për fëmijën mbi 10 vjeç. Dosja e rastit, që përfshin dokumentet e

mbledhura, i dërgohet nga struktura përgjegjëse, komisionit multidisiplinar të kujdestarisë në

bashkinë që ka bërë referimin, brenda një afati 15-ditor nga momenti i referimit. Komisioni

multidisiplinar, brenda një jave nga paraqitja e dosjes, sipas pikës 28 të këtij vendimi, përzgjedh

dhe propozon një nga familjet kujdestare nga regjistri i familjeve kujdestare (VKM Nr. 149, datë

13.03.2018, pika 25-29).

VKM Nr.752, datë 08.09.2010 për "Standardet e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë" kërkon që

“Vlerësimi duhet bërë me profesionalizëm dhe në ekipe multidisiplinare. Ata marrin në konsideratë nevojat

emocionale, psikologjike, shëndetësore, edukative të fëmijëve, gjithashtu edhe vlerësimet e mëparshme që mund të

jenë bërë për fëmijën. Sistemime emergjente të paplanifikuara bëhen vetëm në raste nevojash emergjente apo në

rrethana të jashtëzakonshme dhe gjithçka duhet të pasqyrohet në dosjen e fëmijës. Rezultatet e vlerësimit u bëhen të

ditur fëmijëve në mënyrë të kuptueshme me moshën e tyre, si dhe familjes biologjike dhe më pas familjes

kujdestare. Raporti i vlerësimit paraqitet në Komisionin Multidisiplinar të Kujdestarisë i ngritur pranë Sektorit të

Shërbimeve Sociale në bashkitë”.

Tranzicioni nga institucioni në familjen kujdestare duhet të planifikohet në mënyrën e duhur.

Ndonëse institucionalizimi shihet si alternativa e fundit për fëmijën pa kujdes prindëror, ajo është

një eksperiencë me elemente pozitivë që duhen vlerësuar si pika mbështetëse për planin e

ardhshëm për fëmijën. Fëmija ka ndërtuar marrëdhënie me moshatarët, me kujdestarët,

edukatorët duke i konsideruar ata si familjen e tij të madhe. Kështu, në përgatitjen e planit për

fëmijën duhet pasur parasysh përgatitja e fëmijës për largimin nga institucioni.

2.1.8 Përshtatshmëria ndërmjet familjes kujdestare dhe fëmijës

Komisioni multidisiplinar përzgjedh familjen kujdestare, duke gjykuar mbi përshtatshmërinë sa

më të mirë të nevojave të fëmijës me familjen që propozohet si familje kujdestare.

Përshtatshmëria ndërmjet familjes kujdestare dhe fëmijës bazohet në vlerësimin e zhvillimit të

personalitetit të fëmijës, në kontekstin familjar edukativ e social dhe vlerësimin e kushteve dhe të

përshtatshmërisë së fëmijës me familjen kujdestare të ardhshme, si dhe në kriteret e mëposhtme:

a) për fëmijën: mosha, temperamenti, interesat, marrëdhëniet me fëmijët e tjerë dhe nevoja të

veçanta që mund të ketë; b) për familjen biologjike: mosha, temperamenti, profesioni/punësimi,

strehimi, interesat, niveli i edukimit; c) për familjen kujdestare: mosha, temperamenti,

punësimi/profesioni, aftësitë, interesat, niveli edukativ, qëndrimet kundrejt kulturave të tjera,

statusi ligjor, kompetencat profesionale, preferencat ndaj fëmijëve potencialë për shërbim

kujdestarie, gatishmëria, banimi (distanca nga familja biologjike), fëmijët e tjerë të familjes

(VKM Nr. 149, datë 13.03.2018, pika 30).

Faza e parë e përshtatjes është ajo e informimit të fëmijës (bazuar në nivelin e të kuptuarit dhe

moshën), t’i shpjegohen qartë arsyet e vendosjes në familjen kujdestare dhe plani për kujdesin

ndaj tij. Punonjësi social mund të përdorë metoda të ndryshme komunikimi me fëmijën si:

2


35

diskutimi, gjatë të cilit punonjësi social përpiqet të eksplorojë nga fëmija se sa e kupton

rëndësinë e të pasurit një familje, se si ndihet brenda një familjeje, cilat janë ëndrrat e tij për

të pasur një familje etj;

vizatimi është një tjetër metodë me anë të te cilit fëmijës i kërkohet të vizatojë një familje

dhe më pas ta shpjegojë atë, të flasë rreth marrëdhënieve midis anëtarëve të familjes, si e

sheh veten midis tyre;

fotografitë e anëtarëve të familjes kujdestare, shtëpisë së tyre, kafshëve shtëpiake etj.

Fëmijës i kërkohet të imagjinojë një familje e cila dëshiron të kujdeset për një fëmijë dhe në

këtë “lojë” ky fëmijë do të ishte ai/ajo. Kjo metodë e ndihmon punonjësin social të kuptojë

ndjenjat e fëmijës për ndryshimet që po ndodhin në jetën e tij/saj.

Faza e dytë e përshtatjes është ajo e lidhjeve direkte të fëmijës me familjen kujdestare nëpërmjet

vizitave dhe takimeve, numri i të cilave mund të variojë nga një rast në tjetrin dhe është i

kushtëzuar nga ritmi individual i përshtatjes së çdo fëmije (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

2.1.9 Plani individual i kujdesit për fëmijën

Strategjia (2008) përcakton edhe elementët e planit individual të kujdesit për fëmijën. Me

marrjen e vendimit nga gjykata për sistemimin e fëmijës në një familje kujdestare, fillon hartimi i

planit individual të kujdesit për fëmijën, i cili është një instrument kompleks që respekton

interesin më të lartë të fëmijës. Në hartimin e planit të kujdesit të fëmijës marrin pjesë:

punonjësi social i mbrojtjes së fëmijës,

familja kujdestare,

pjesëtarë të familjes biologjike,

vetë fëmija (nëse e ka plotësuar kriterin e moshës) dhe psikologu.

Elementët e planit individual të kujdesit të fëmijës përfshijnë:

Një vështrim mbi zhvillimin që ka pasur fëmija në aspektin fizik, intelektual, emocional dhe

sjellor; shqetësime të veçanta lidhur me zhvillimin e fëmijës si dhe objektivat; masat e nevojshme

lidhur me zhvillimin e fëmijës;

Historia shëndetësore e fëmijës dhe e anëtarëve të familjes (gjendja shëndetësore aktuale; ecurinë

e rritjes dhe zhvillimit; problemet shëndetësore aktuale dhe të kaluara; trajtimet/ndërhyrjet;

vaksinimet);

Edukimi i fëmijës (mbarëvajtjen në kopsht, shkollë, shtëpi, komunitet; problemet/arsyet e

shqetësimeve; si dhe masat e nevojshme / objektivat e edukimit të fëmijës);

Kontaktet me familjen biologjike;

Aktiviteti i punonjësit social dhe mbështetja që do t’i ofrohet fëmijës, prindërve kujdestarë dhe

familjes biologjike;

Suksesi i sistemimit të fëmijës në familjen kujdestare me raport progresin dhe zgjidhjen finale me

masat e propozuara dhe rishikim të planit individual të kujdesit;

Përgjegjësitë e secilit prej subjekteve të përfshira në zbatimin e planit individual të kujdesit, si

dhe afatet kohore.

2


36

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 për "Standardet e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë"

Për çdo fëmijë në kujdestari hartohet një plan individual kujdesi. Fëmijët në varësi të moshës, si dhe pjesëtarët e

familjes marrin pjesë në hartimin e planit të kujdesit. Punonjësi social, duke u konsultuar gjithmonë me fëmijën,

familjen biologjike, familjen kujdestare dhe persona të tjerë të rëndësishëm, harton planin e kujdesit për fëmijën i

cili mbahet në dosjen e fëmijës. Planet e kujdesit hartohen bazuar në nevojat e fëmijës. Përmbajtja e një plani

kujdesi:

Qëllimi, afati dhe objektivat e sistemimit të fëmijës në kujdestari;

Masat e nevojshme afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata për kujdesin ndaj fëmijës;

Detyrat dhe përgjegjësitë e secilit prej individëve në zbatimin e planit individual të kujdesit duke përfshirë dhe

afatet kohore, si dhe planifikimin e vlerësimeve dhe rishikimit të planit të kujdesit;

Mbështetja që do t'i ofrohet fëmijës dhe prindërve kujdestarë;

Përcaktimi i angazhimeve të secilit në planin e kujdesit;

Masat për shëndetin, edukimin, nevoja të veçanta të fëmijës, ruajtja e marrëdhënieve me familjen biologjike

dhe të tjerë (kush/kur/si);

Parashikimet për vlerësimet periodike dhe rishikim të planit individual të kujdesit për fëmijën.

Plani i sistemimit të fëmijës dhe i kujdesit u bëhet i njohur prindërve biologjikë të fëmijës, vetë fëmijës dhe

prindërve kujdestarë. Në rast se kjo nuk ndodh për arsye të veçanta, gjithçka pasqyrohet në dosjen e fëmijës.

Vlerësimet periodike organizohen sipas afateve të parashikuara, por kur është e nevojshme mund të organizohen

përpara këtyre afateve. Në raste të tilla plani individual i kujdesit rishikohet dhe ndryshohet në varësi të kushteve

të mëposhtme:

Situata e familjes biologjike ndryshon;

Situata e familjes kujdestare ndryshon;

Do të ishte në interesin më të mirë të fëmijës të kthehej në familjen biologjike;

Plani i kujdesit dhe qëllimi i tij duhet të ndryshohet.

Vendimet u bëhen të njohura prindërve, fëmijës, familjes kujdestare dhe një kopje e tyre mbahet në dosjen e

fëmijës. Kur një rast kujdestarie rrezikon të përfundojë në mënyrë të paplanifikuar, në këto raste bëhet një vlerësim

i situatës aktuale dhe rishikim i planit individual të kujdesit për fëmijën. Kur një rast kujdestarie përfundon në

mënyrë të paplanifikuar organizohet një vlerësim për të marrë një vendim zyrtar, si dhe për të pasqyruar

ndryshimin e situatës në planin individual të kujdesit për fëmijën (Pika 7).

2.1.10 Monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare

Procesi i monitorimit të fëmijës dhe familjes kujdestare gjatë kryerjes së shërbimit të kujdestarisë

përbën një komponent të rëndësishëm dhe delikat të shërbimit të kujdestarisë që lidhet me

verifikimin e suksesit të zbatimit të tij dhe që i hap rrugë fazës së fundit të riintegrimit të

fëmijëve. Institucioni përgjegjës për monitorimin është Njësia e Vlerësimit të Nevojave dhe

Referimit të Rastit ose struktura e shërbimeve të kujdesit shoqëror në bashki. Kjo Njësi

monitoron në vazhdimësi familjen dhe fëmijën e vendosur në kujdestari, nëpërmjet kryerjes të

vizitave në shtëpi apo gjatë veprimtarisë normale të familjes. Vizitat e monitorimit bëhen çdo 2

javë në 3 muajt e parë dhe më pas çdo muaj. Rezultatet e çdo vizite dokumentohen dhe

përfshihen në dosjen përkatëse të fëmijës (VKM nr. 149, datë 13.03.2018).

Nëse është e nevojshme punonjësi social do të vizitojë familjen më shpesh. Përveç kësaj,

punonjësi social i caktuar për ndjekjen e fëmijës do të kryejë vizita në kopshtin/shkollën e

fëmijës me qëllim identifikimin e progresit apo të vështirësive që mund të ndeshen prej

fëmijës. Gjatë këtyre vizitave mblidhet informacion sesi kujdestari kujdeset për fëmijën,

nëse ai ka shfaqur interes për edukimin e fëmijës, nëse është proaktiv në marrjen e


37

vendimeve lidhur me ecurinë e fëmijës etj. Punonjësi social duhet të sigurohet që lidhjet apo

kontaktet telefonike me familjen biologjike dhe të afërm të tjerë të ruhen, duke respektuar

kushtet e parashikuara në PIM të kujdesit për fëmijën (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

Sipas Ligjit 121/2016, Neni 33 “Roli i Shërbimit Social Shtetëror 1. Shërbimi Social Shtetëror monitoron zbatimin e

legjislacionit të shërbimeve shoqërore në të gjithë vendin, nëpërmjet strukturave të njësisë qendrore dhe drejtorive

rajonale”. Drejtoritë Rajonalë të Shërbimit Social Shtetëror monitorojnë çdo tre muaj proceset e punës së punonjësit

social të njësisë së qeverisjes vendore dhe bëjnë monitorimin e fëmijëve të vendosur në familje kujdestare

gjithashtu. Inspektorati përgjegjës për shërbimet sociale inspekton 2 herë në vit familjen kujdestare dhe fëmijën, për

të siguruar respektimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë, si dhe për të siguruar mirëqenien e fëmijës, sipas

procedurave për zbatimin e standardeve të përcaktuara me udhëzim të ministrit përgjegjës për çështjet sociale.

Monitorimi si element kyç i procesit në funksion të sigurimit të mirëqenies së fëmijëve është

detyrë e “ofruesit të shërbimit të kujdestarisë”. Ofrues mund të jenë struktura përgjegjëse e

shërbimeve sociale pranë bashkisë, si dhe agjencitë e kontraktuara për ofrimin e këtij shërbimi në

nivel vendor. Ofruesi i shërbimit të kujdestarisë cakton një punonjës social të kualifikuar për të

monitoruar dhe mbështetur fëmijën e vendosur në kujdestari dhe familjen kujdestare. Pra,

monitorim nuk do të thotë vetëm kontroll dhe ndjekje e situatave, por edhe asistencë dhe

mbështetje. Punonjësi social mundëson dhe siguron që familja kujdestare të ketë akses në

informacione, shërbime dhe mbështetje profesionale, me qëllim që fëmijës t'i ofrohet një shërbim

cilësor dhe t’i përmbushen të gjitha nevojat.

Në standardet e shërbimit të kujdestarisë përcaktohen përgjegjësitë e punonjësit social në

monitorimin dhe mbështetjen e familjes kujdestare, të cilat përfshijnë:

organizimin e trajnimeve;

të sigurojnë monitorimin dhe mbështetjen e prindërve kujdestarë dhe fëmijëve të tyre;

të sigurojnë që prindërit kujdestarë i kuptojnë, respektojnë dhe zbatojnë standardet, procedurat dhe

legjislacionin përkatës;

të sigurojnë që prindërit kujdestarë të jenë të informuar dhe të këshillohen, lidhur me fëmijët në kujdestari

duke përfshirë: historikun e tyre, shëndetin, edukimin, nivelin kulturor, besimin fetar, episode të

neglizhimit apo abuzimit me të cilat fëmijët mund të jenë përballur;

të sigurojnë që prindërve kujdestarë u jepet informacion me shkrim mbi procedura të ndryshme dhe

inspektimet që mund të bëhen ndaj tyre, si dhe ndihma që mund t'u ofrohet në raste të tilla, si dhe për raste

kur fëmija mund të largohet nga familja kujdestare;

të sigurojnë mbështetje psiko-sociale në situatat kur kujdestaria mund të ndërpritet, fëmija largohet apo në

momente të tjera kritike.

Punonjësi social takohet rregullisht me prindërit kujdestarë, si dhe organizon takime të veçanta me fëmijët e tyre. Në

rastet kur lind e nevojshme që fëmija të lëvizë nga familja kujdestare në një familje tjetër, punonjësi social

organizon takime në lidhje me rishikimin e planit individual të kujdesit, duke përcaktuar dhe rolin e familjes

kujdestare. Sektori i shërbimeve sociale të bashkisë nxit dhe mbështet krijimin e grupeve të mbështetjes komunitare

për familjet dhe fëmijët në kujdestari. Sektori i shërbimeve sociale të bashkisë planifikon dhe mundëson shërbime

ndihme për situata emergjente, si për familjen kujdestare ashtu edhe për fëmijët në kujdestari. Informacioni rreth

këtyre shërbimeve transmetohet te prindërit kujdestarë dhe fëmijët (VKM Nr. 752, datë 08.09.2010).

2


38

Monitorimi nga drejtoritë rajonale të Shërbimit Social Shtetëror dhe inspektimi nga inspektorati

përgjegjës për shërbimet shoqërore koordinohen dhe realizohen në ditët e monitorimit të familjes

nga struktura e shërbimeve të kujdesit shoqëror të bashkisë ose njësisë së vlerësimit të nevojave

dhe referimit të rastit të njësisë administrative. Në rastet kur punonjësit e strukturave

monitoruese apo inspektuese, informohen ose besojnë në mënyrë të arsyeshme se fëmija ndodhet

në situatë emergjence, procedojnë menjëherë, duke referuar rastin te NJMF, sipas procedurave të

përcaktuara në Ligjin Nr. 121/2016 dhe në Ligjin Nr. 18/2017.

Në standardet e shërbimit të kujdestarisë përcaktohet se prindërit kujdestarë marrin pjesë në

rivlerësime të rregullta që kanë të bëjnë me kapacitetin e tyre për të ofruar një shërbim cilësor

dhe për të identifikuar boshllëqet gjatë shërbimit të kujdestarisë. Vlerësimi i parë bëhet pas vitit

të parë të kujdestarisë. Rishikimet e ardhshme bëhen në periudha trevjeçare. Duke u bazuar në

dokumentacion, vlerësimet marrin në konsideratë performancën e prindërve kujdestarë,

ndryshime të rëndësishme në shëndetin, kushtet e tyre dhe nevojat për mbështetje dhe trajnim.

Punonjësi social përgatit një raport, i cili konsultohet dhe miratohet nga prindërit kujdestarë dhe

nga anëtarë të tjerë të familjes. Në raport paraqiten dhe pikëpamjet e fëmijës dhe në rast se

konsiderohet e nevojshme dhe të prindërve biologjikë. Raportet përmbajnë nevojat për trajnim

dhe hapat që duhen ndërmarrë, lidhur me përmirësimin e shërbimit të kujdestarisë deri në

vlerësimin tjetër. Vlerësime të tjera suplementare bëhen në raste të abuzimeve, neglizhimeve apo

ankimeve serioze lidhur me familjen kujdestare (VKM Nr. 752, datë 08.09.2010).

2.1.11 Riintegrimi i fëmijës


“Riintegrimi i fëmijës në familjen e tij/saj duhet të projektohet si një proces gradual dhe i mbikëqyrur, i shoqëruar

me ndjekje në vazhdimësi dhe masa mbështetëse që marrin parasysh nevojat e moshës dhe zhvillimin e kapaciteteve

të fëmijës, si dhe shkakun e ndarjes”... “Procesi i ribashkimit me familjen biologjike planifikohet, komunikohet dhe

zbatohet me kujdes të veçantë, duke siguruar pjesëmarrjen aktive të fëmijës dhe familjes, si edhe mbështetje pas

ribashkimit/riintegrimit”.

Një rëndësi të veçantë për promovimin e riintegrimit në familje merr vlerësimi i situatës që ka

shkaktuar vendosjen e fëmijës në institucion, nëse ajo ka ndryshuar për mirë. Mendimi i fëmijës

për t’u kthyer në familjen biologjike është kushti i parë i procesit të riintegrimit. Krahas

plotësimit të këtyre kushteve, duhet që fëmija dhe familja e tij të kenë mbështetje pas riintegrimit

të fëmijës, për të shmangur rrezikun e rishfaqjes së problemeve të mëparshme.

Ribashkimi i fëmijës me familjen biologjike konsiderohet alternativa më mirë për sistemimin e

përhershëm të fëmijës. Për të arritur ribashkimin duhet që familjet biologjike të jenë fuqizuar dhe

t’i kenë plotësuar nevojat e tyre të cilat çuan në largimin e fëmijës prej tyre. Megjithatë, jo

gjithmonë është i mundshëm ribashkimi i fëmijës me familjen biologjike. Problemet e prindërve

biologjikë mund të jenë aq të rënda, saqë ata nuk mund t’i përballojnë ato dhe të rifitojnë të

drejtën e marrjes së kujdestarisë për fëmijët e tyre. Arsyet pse fëmijët janë ndarë nga prindërit e


39

tyre (neglizhimi tipik, abuzimi fizik, abuzimi seksual apo emocional) mund të kenë ndikuar në

aftësinë e tyre për t’u kujdesur për ta dhe për të marrë kujdesin prej familjes kujdestare. Kur

ribashkimi i fëmijës me familjen biologjike vlerësohet si i pamundur apo në interesin më të lartë

të fëmijës, atëherë duhet punuar për të mundësuar birësimin e fëmijës. Kur as ribashkimi me

familjen biologjike dhe as birësimi nuk janë të mundur, atëherë përgatitja e fëmijës për jetesë të

pavarur mund të jetë një nga opsionet e fundit. Edhe në këtë rast përgatitja e fëmijës do të jetë

graduale dhe në të gjitha aspektet e jetës me qëllim aftësimin për të menaxhuar plotësimin e

nevojave bazë si strehimin, menaxhimin financiar dhe ndërtimin e marrëdhënieve sociale.

Vazhdimësia e edukimit apo mësimi i një zanati/profesioni do jetë një aspekt tjetër ku do të

fokusohen përpjekjet e integruara të ekipit të kujdestarisë.

Shërbimi i kujdestarisë kushtëzohet nga respektimi i procedurave të nevojshme gjatë fazave

të procesit, si dhe nga niveli i kualifikimit të profesionistëve që marrin pjesë në këtë proces.

Subjektet e përfshira në këtë proces janë që nga fëmija/fëmijët të cilët janë gati për të jetuar/ janë

duke jetuar në përkujdesjen alternative, familja biologjike, kujdesdhënësit, menaxherët e

organizatave të përkujdesjes, punonjësit socialë, punonjësit e shërbimeve për mbrojtjen e

fëmijëve, hulumtuesit e të rinjve/fëmijërisë, OSHC që punojnë në fushat e zhvillimit të të rinjve/

fëmijëve, deri tek autoritetet publike në të gjitha nivelet. Përgjegjësitë dhe rolet e të gjitha

palëve duhet të jenë të qarta duke u fokusuar në tre komponentët kryesorë të procesit që janë:

1. Procesi i nisjes së shërbimit që fillon kur çdo agjenci përcakton qëllimet dhe detyrat e saj

mbi bazën e detyrimeve ligjore dhe zhvillon ndërgjegjësimin dhe vlerësimin e nevojave deri në

vendimmarrjen për familjen kujdestare. Ky proces kërkon vlerësimin e gjendjes së fëmijës me

qëllim që të vendoset duke respektuar interesin më të lartë të tij dhe përzgjedhjen e familjes

kujdestare të përshtatshme për integrimin e fëmijës në situatat e ardhme jetësore të tij /saj.

2. Procesi i realizimit të shërbimit që vazhdon me kompletimin e planit të zhvillimit të

familjes me prindërit kujdestarë dhe atashimin e fëmijës me familjen kujdestare. Ky proces

kërkon asistencë profesionale për fëmijën dhe familjen, monitorim të kujdesshëm dhe ruajtjen e

lidhjeve me familjen biologjike.

3. Procesi i përfundimit me daljen e fëmijës nga shërbimi i kujdestarisë për riintegrimin në

familjen biologjike, në familje birësuese apo dalja në jetesë të pavarur. Ky është procesi përmes

të cilit fëmija vazhdon jetesën normale në familje derisa të bëhet i pavarur.

Referuar legjislacionit shqiptar, VKM nr. 752, datë 08.09.2010 për "Standardet e shërbimit të kujdestarisë për

fëmijët në nevojë", Pika 13. Përgatitja e fëmijës/të rinjve për t'u larguar nga familja kujdestare

“Fëmijët dhe të rinjtë ndihmohen në drejtim të zhvillimit të aftësive, njohurive dhe kompetencave të nevojshme për

një jetë të pavarur. Atyre u jepet mbështetje dhe udhëzime të vazhdueshme për ta përballuar pozitivisht largimin nga

familja kujdestare. Për rastet e të rinjve që arrijnë moshën për t'u larguar nga kujdestaria për një jetë të pavarur,

duhet që të paktën 2 vjet para këtij momenti të parashikohet në planin individual të kujdesit mbështetja e nevojshme

financiare dhe personale që do t'i jepet fëmijës pas largimit. Plani i kujdesit për largimin nga kujdestaria e një të riu

me aftësi të kufizuar bëhet në marrëveshje dhe bashkëpunim me qendrat e zhvillimit të specializuara për shërbimet

ndaj të rriturve, në mënyrë që të realizohet një largim sa më pak problematik. Të rinjtë/fëmijët, familjet e tyre,

2


40

punonjësit socialë, prindërit kujdestarë përfshihen në hartimin e planit të largimit të fëmijës nga familja kujdestare.

Fëmijët inkurajohen nga prindërit kujdestarë për t'u aktivizuar në rutinën ditore të jetës familjare, siç është blerja dhe

përgatitja e ushqimit, dekorimi i shtëpisë dhe administrimi i parave të xhepit. Shkalla e pavarësisë së lejuar për

fëmijët/të rinjtë bazohet duke marrë në konsideratë moshën, stadin e zhvillimit, nivelin e të kuptuarit dhe aftësitë e

fëmijës. Planet e largimit nga kujdestaria përshtaten në përputhje me moshën, stadin e zhvillimit, nivelin e të

kuptuarit dhe pjekurinë e tyre. Ky plan hartohet në varësi të planeve për të ardhmen, të cilat variojnë nga riintegrimi

në familjen biologjike, në një familje tjetër kujdestare/adoptive apo kalimi në jetë të pavarur. Fëmijët këshillohen

dhe udhëzohen në lidhje me njohjen dhe orientimin për të marrë shërbimet e nevojshme në institucionet, zyrat,

agjencitë e ndryshme në varësi të nevojave”.

Në këtë proces përdoren një sërë dokumentesh dhe formularësh si: a) Formular fillestar i

aplikantit për të qenë familje kujdestare; b) Formular i familjes kujdestare; c) Formular i

fëmijës në nevojë për të përfituar nga shërbimi i kujdestarisë; d) Marrëveshja tip ndërmjet

ofruesit të shërbimit dhe familjes biologjike; e) Marrëveshja tip ndërmjet ofruesit të

shërbimit dhe familjes kujdestare; f) Plani individual i kujdesit për fëmijën; g) Formular

monitorimi dhe inspektimi; h) Dokumente që verifikojnë situatat e paraqitura në formularë;

j) Raporte lidhur me ecurinë e fëmijës, raportime mbi monitorimin dhe supervizimin e

fëmijës në familjen kujdestare; k) Raportet periodike të punës së punonjësit social, l)

Raportet e grupeve multidisiplinare të kujdestarisë pranë bashkive drejtuar gjykatës, etj.

Modeli i një raporti drejtuar gjykatës së Tiranës paraqitet si më poshtë.

INFORMACION

DREJTUAR GJYKATËS SË RRETHIT GJYQËSOR, TIRANË

Organizata Shërbime Sociale Bethany në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale,

Departamentin e Mbrojtjes dhe Përfshirjes Sociale pranë Bashkisë së Tiranës, Shërbimin Social Shtetëror dhe

Shtëpinë e Foshnjës 0-6 vjeç Tiranë, është duke zbatuar shërbimin e kujdestarisë për fëmijët pa kujdes prindëror të

vendosur në Shtëpinë e Foshnjës Tiranë, më qëllim zhvendosjen e tyre në përkujdesje alternative me bazë familjen.

Sistemimi i fëmijëve në përkujdesje alternative me bazë familjen përbën një nga prioritet e mbështetjes që shteti

ofron për fëmijët pa kujdes prindëror apo në rastet kur nuk është në interesin më të lartë të fëmijës qëndrimi në

familjen biologjike për shkak të neglizhimit, abuzimit, shfrytëzimit, etj. Vlen të theksohet se vendosja e fëmijëve në

familje kujdestare përbën edhe një standard për t’u respektuar dhe zbatuar, në kuadër të angazhimeve që shteti

shqiptar ka marrë me nënshkrimin e Konventës për të Drejtat e Fëmijëve të OKB, përkatësisht nenit 5 dhe 9 të saj.

Kodi i Familjes sanksionon në Nenin 267 se fëmija vendoset në institucion vetëm atëherë kur çdo alternativë tjetër

është e pamundur apo nuk është në interes të fëmijës. Në rastin e fëmijës A.Ç., vendosja në familje kujdestare është

në interesin më të lartë të fëmijës A. Ç. pasi e lejon atë të rritet në një mjedis familjar të ngjashëm me atë që do të

kishte në familjen e tij biologjike, me përkujdesje të posaçme fizike dhe emocionale, të cilat janë shumë të

nevojshme, sidomos për moshën e hershme gjatë së cilës tek fëmija ndodhin një sërë zhvillimesh dhe ndryshimesh

të rritjes, të cilat duhet të mbështeten në mënyrën e duhur dhe institucioni nuk rezulton të jetë alternativë e

përshtatshme. Për këtë shkak legjislatori ka përcaktuar se vendosja në institucion duhet parë si alternativa e fundit,

kur çdo alternativë tjetër është e pamundur.

Ndër arsyet kryesore pse familja kujdestare është një alternative më e mirë krahasuar me institucionin rezidencial

është pasi familja kujdestare përafron me mjedisin natyral të familjes biologjike ku fëmija rritet e zhvillohet për të

arritur potencialin maksimal si dhe ka mundësi për:

2 2


41

- Rritje e zhvillim normal fizik, social, psikologjik, mendor dhe kulturor

- Përmbushje të nevojave shpirtërore dhe emocionale

- Vëmendje e dedikuar

- Ndjenjë përkatësie

- Atashim i sigurt mes fëmijës dhe figurave prindërore

- Lidhje e qëndrueshme midis fëmijës dhe anëtarëve të familjes së tij biologjike (prindërve, motrave/vëllezërve,

gjyshërve, etj.)

- Krijimi i marrëdhënieve të qëndrueshme në të ardhmen

- Influencë në lidhje me funksionimin dhe mënyrën e jetës

- Ndjenjë sigurie dhe krijimi i një vizioni për të ardhmen

Ekipi multidisiplinar i kujdestarisë pranë Shërbimeve Sociale Bethany në bashkëpunim me departamentin e

“Mbrojtjes dhe Përfshirjes Sociale” pranë Bashkisë së Tiranës ka realizuar identifikimin, vlerësimin, dhe trajnimin e

familjes kujdestare të përbërë nga R. D., dhe djalit të saj R. D. Në bazë të vlerësimeve të realizuara nga ekipi

multidisiplinar i Shërbimeve Sociale Bethany, familja kujdestare i plotëson të gjitha kriteret për të qenë një familje

kujdestare, kritere të cilat janë të përcaktuara në VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret, dokumentacionin dhe

procedurat për evidentimin e familjes kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së financimit për

shpenzimet e fëmijës së vendosur në familje kujdestare”.

Meqë gjykata po shqyrton çështjen “Caktimi si familje kujdestare për fëmijën A. Ç.”, ku si palë e tretë është thirrur

“Drejtoria e Mbrojtjes dhe Përfshirjes Sociale” Bashkia Tiranë, bazuar në nenin 195 të Kodit të Procedurës Civile

në cilësinë e Palës së Tretë, Shërbime Sociale Bethany kërkon nga ana juaj caktimin e kujdestarisë së fëmijës A. Ç.

në familjen kujdestare me prindër R. D. Kjo kërkesë është e ligjshme dhe bazohet në nenin 267 të Kodit të Familjes,

i cili përcakton se “… gjykata i jep prioritet zgjedhjes së kujdestarit ndërmjet paraardhësve, personave të afërm të të

miturit, një familje kujdestare, dhe si alternativë të fundit institucionin publik ose privat”.

Vetë kujdestari, në këtë rast nëna biologjike, e ka parë të arsyeshme për të larguar fëmijën nga institucioni dhe për ta

vendosur pranë familjes kujdestare për shkaqe të arsyeshme si ajo e ofrimit të një mundësie më të mirë për

fëmijën, siç është jetesa në një mjedis familjar, e cila është në interesin më të lartë të fëmijës krahasuar me

qëndrimin e tij në institucion për sa kohë që ajo vete si nënë biologjike e fëmijës apo të afërmit e saj e kanë të

pamundur për t’u kujdesur për të. Gjatë periudhës së qëndrimit të fëmijës në institucion, është diskutuar dhe punuar

me nënën biologjike të saj për të kuptuar shërbimin e kujdestarisë si një shërbim i cili është në interesin më të lartë

të fëmijës përkundrejt qëndrimit në institucion. Nëna biologjike nëpërmjet një deklarate noteriale ka pranuar të

vendosë fëmijën për një periudhë të përkohshme në një familje kujdestare. Gjatë kësaj kohe, me të janë realizuar

takime të shpeshta për të diskutuar rreth çështjeve dhe situatave të ndryshme që e shqetësonin. Nëna biologjike,

gjithashtu është mbështetur në mënyrë të vazhdueshme me paketa ushqimore dhe veshmbathje nga Shërbimet

Sociale Bethany. Gjithashtu midis nënës biologjike dhe nënës potenciale kujdestare R., është realizuar takimi pranë

zyrave të Shërbimeve Sociale Bethany me qëllim njohjen dhe rënien dakord midis dy palëve. Në takim të dyja palët

ishin dakord për fillimin e procesit gjyqësor dhe marrjen e kujdestarisë së fëmijës nga R.D., me qëllim ofrimin e një

përkujdesje të përkohshme, deri në fuqizimin e familjes biologjike.

Shërbimet Sociale Bethany, në bashkëpunim me “Drejtorinë e Mbrojtjes dhe Përfshirjes Sociale” Bashkia Tiranë, ka

identifikuar familjen kujdestare me prindër R. D. dhe ka administruar dokumentacionin përkatës siç është përcaktuar

në VKM Nr. 149, datë 13.03.2018. Prindi kujdestar është trajnuar dhe familja kujdestare rezulton të jetë e

përshtatshëm dhe e gatshme të marrë në kujdestari fëmijën. Ndonëse R. D. është një nënë e vetme që jeton me djalin

e saj 17 vjeçar në Tiranë, ajo ka aplikuar për të qenë pjesë e procesit të shërbimit të kujdestarisë dhe ka shprehur

dëshirën për të marrë nën kujdestarinë e saj një fëmijë nga institucioni. Bazuar në fjalët e R.D. ajo që e shtyn atë për

të qenë familje kujdestare është një ndjesi e brendshme prej nëne dhe se gjithmonë i ka dashur fëmijët.

2


42

Me qëllim krijimin dhe forcimin e marrëdhënies midis familjes kujdestare dhe fëmijës, R.D. dhe fëmija takohen një

herë në javë dhe me fillimin e procedurave gjyqësore këto takime janë shpeshtuar. Takimet kanë nisur që prej muajit

Gusht 2018 dhe janë realizuar në ambientet e Shtëpisë së Foshnjës Tiranë, të supervizuara nga stafi i Shtëpisë së

Foshnjës Tiranë dhe punonjëses sociale të organizatës Shërbimet Sociale Bethany, me qëllim për të vëzhguar

reagimet e fëmijës përkundrejt prindit kujdestar, si dhe për të vlerësuar mënyrën e sjelljes dhe komunikimit të

prindit kujdestar me fëmijën që do marrë në kujdestari. Takimet midis fëmijës dhe familjes kujdestare kanë zgjatur

relativisht 2 orë. Në dy takimet e para fëmija ka qenë e heshtur dhe jo shumë aktive. Ajo kishte vështirësi të

bashkëvepronte apo komunikonte në takimet e para dhe kishte nevojë për kujdestaren pranë saj, me të cilën ajo ka

një marrëdhënie të ngrohtë. Kjo për faktin se fëmija ka kaluar një periudhë foshnjërie shumë të vështirë. Ajo ka qenë

e neglizhuar nga nëna dhe familja e saj që në lindje. Asaj i ka munguar vëmendja e dedikuar dhe atashimi me nënën

biologjike. Gjatë takimeve të para, kujdestarja ka qenë e pranishme dhe i ka qëndruar pranë dhe duke i shpjeguar

vajzës rolin dhe qëllimin e R.D. Fëmija shfaqte kuriozitet dhe dëgjonte me vëmendje atë se çfarë kujdestarja e saj i

shpjegonte. Me shumë qetësi, durim dhe afeksion, R.D. arriti të komunikonte dhe të ndërvepronte me vajzën e cila

filloi të krijojë besim dhe të ndjehej e sigurt në praninë e saj. Në takimet në vazhdim, vajza është ndjerë më e qetë

dhe më e lirshme në bashkëveprim dhe komunikim me R.D.

Mënyra e ndërveprimit të fëmijës me R.D. ka qenë nëpërmjet lojërave të ndryshme, si në dhomën e terapisë së lojës,

edhe në oborrin e institucionit. Ato luajnë, shkëmbejnë sendet e njëra tjetrës dhe flasin së bashku për gjëra të bukura;

për kukullat, për lulet, për veshjen e vajzës, për shokët dhe shoqet e saj, për edukatoret e kujdestaret që kujdesen dhe

i falin dashuri. Në vazhdimësi të takimeve fëmija është ndjerë shumë mirë, reagimet e saj u bënë miqësore dhe më e

rëndësishmja është fëmija ndjerë e sigurt në prani të R.D. Në fund të takimeve ato qëndrojnë për disa momente të

përqafuara së bashku dhe nuk kanë dëshirë që ky moment të mbarojë. Njohja midis familjes kujdestare dhe fëmijës

ka qenë graduale në mënyrë që fëmija të ambientohet gradualisht. Bazuar në vlerësimin mbi takimet e realizuara,

fëmija është përshtatur shumë mirë me R.D. pasi ka pasur një ndërveprim shumë pozitiv gjatë takimeve. Takimet

midis fëmijës dhe R.D. janë zhvilluar me qëllim që të dyja palët të përshtaten me njëra-tjetrën, si dhe fëmija ta ketë

sa më të lehtë tranzicionin dhe kalimin nga institucioni në familjen kujdestare pas vendimit të gjykatës. Edhe pse një

prind i vetëm, R.D. është një prind i përkushtuar ndaj djalit të saj dhe është vënë re se ndërveprimi që ajo ka

përkundrejt vajzës është shumë i favorshëm dhe i përshtatshëm për të ndikuar pozitivisht në zhvillimin dhe

mirërritjen e saj, duke arritur t’i plotësojë jo vetëm nevojat bazike, por edhe nevoja të qenësishme si ato emocionale,

psikologjike, sociale dhe edukative.

Vlen të theksohet se pasi fëmija të sistemohet në familjen kujdestare, organizata Shërbimet Sociale Bethany dhe

Bashkia e Tiranës do e monitorojnë fëmijën në familjen kujdestare në mënyrë të vazhdueshme, me qëllim sigurimin

e mirëqenies së fëmijës mbajtjes së kontakteve me familjen e saj biologjike. Në rastet kur gjatë monitorimit të

fëmijës në familjen kujdestare identifikohet neglizhim apo abuzim ndaj fëmijës, do të kërkohet në mënyrë të

menjëhershme largimi i fëmijës nga familja kujdestare. Ndërsa, në rastet kur fëmija mund të shfaqë vështirësi me

përshtatjen me jetesën e re në familje apo familja kujdestare më fëmijën, do të bëhet një vlerësim i situatës e më pas

Bashkia Tiranë do të kërkojë mbështetjen e organizatës Shërbime Sociale Bethany bazuar në marrëveshjen

dypalëshe, për të ofruar shërbime të specializuara si këshillim, terapi individuale, terapi familjare apo trajnime ekstra

për familjen kujdestare. Gjatë kohës së qëndrimit të fëmijës pranë familjes kujdestare, nëna biologjike ka të drejtë të

mbajë lidhje me të dhe takimet do të realizohen në një mjedis të sigurt e neutral dhe jo në shtëpinë e familjes

kujdestare, me qëllim që të mundësohet siguria e R.D. dhe familjes së saj. Gjatë kësaj periudhe, Shërbimet Sociale

Bethany në bashkëpunim me Bashkinë e Tiranës do të punojnë për të fuqizuar nënën biologjike me qëllim që të

mundësohet rikthimi i vajzës pranë familjes së saj, kur kjo do të vlerësohet të jetë në interesin më të lartë të fëmijës.

Përgatiti për Gjykatën e Tiranës

Menaxheri i rastit i Shërbimeve Sociale Bethany

2


43

2.2 Roli proaktiv i profesionistëve të angazhuar në mbrojtjen e fëmijëve

2.2.1 Përcaktimi ligjor i rolit të punonjësit për mbrojtjen e fëmijës

Si pjesë e ekipit të profesionistëve, punonjësit për mbrojtjen e fëmijës në njësitë administrative të

bashkisë kanë rolet e tyre specifike. Ata janë pranë fëmijëve dhe familjeve të tyre biologjike, dhe

kjo marrëdhënie ndërmjet tyre duhet të vazhdojë derisa për fëmijën të jenë gjetur zgjidhje të

qëndrueshme dhe të jetë siguruar mirëqenia e fëmijës dhe e familjeve të tyre. Duke qenë të

vendosur pranë strukturave të pushtetit vendor, ata janë në një pozicion të mirë për të shërbyer

edhe si lehtësues të marrëdhënieve të bashkëpunimit që duhet të vendosen ndërmjet familjeve

biologjike dhe familjeve kujdestare. Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës mund të ndihmojë në

parandalimin e institucionalizimit të fëmijës duke identifikuar familjen në risk dhe duke i ofruar

shërbime mbështetëse dhe fuqizuese. Në rast se situata e fëmijës pranë familjes biologjike është

me risk të lartë, atëherë punonjësi për mbrojtjen e fëmijës merr masa për të larguar fëmijën nga

mjedisi i riskut dhe konsideron kujdesin alternativ për vendosjen e fëmijës, duke u nisur nga

interesi më i lartë i fëmijës si: vendosjen e fëmijës pranë të familjarëve të afërm, pranë një

familje kujdestare dhe si opsion të fundit, kur asnjë nga alternativat e mëparshme nuk është e

mundur, vendosjen e fëmijës në një institucion përkujdesi.

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”

Neni 50: “Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës në njësitë administrative të bashkisë”:

1. Punonjësit për mbrojtjen e fëmijës në njësitë administrative të bashkive janë pjesë e njësisë së vlerësimit të

nevojave dhe referimit dhe kryejnë vetëm detyra që lidhen me mbrojtjen e fëmijës.

2. Çdo njësi administrative e bashkisë, e cila ka më shumë se 3,000 fëmijë, ka minimalisht, një punonjës për

mbrojtjen e fëmijës. Ata nuk mund të angazhohen në detyra të tjera brenda njësisë së vlerësimit të nevojave

dhe referimit. Në rastet kur njësia administrative e bashkisë ka më pak se 3,000 fëmijë, këtë detyrë mund ta

kryejë njëri nga punonjësit e njësisë së vlerësimit të nevojave dhe referimit, i cili ka të përcaktuar në

përshkrimin e punës funksionin si punonjës për mbrojtjen e fëmijës.

Neni 51: “Detyrat e punonjësit për mbrojtjen e fëmijës”

1. Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës kryen funksionin e menaxherit të rastit për fëmijët në nevojë për mbrojtje,

që nga momenti i identifikimit apo referimit, gjatë hartimit e zbatimit të masës së mbrojtjes dhe Planit Individual

të Mbrojtjes deri në përfundimin e tyre.

2. Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës ka për detyrë:

a) Të identifikojë në mënyrë proaktive rastet e fëmijës në rrezik dhe në nevojë për mbrojtje, nëpërmjet vizitave

periodike në terren dhe në familjen e fëmijës në rrezik, komunikimit me profesionistët nga sektori i arsimit,

shëndetësisë dhe rendit, të cilët kanë kontakte me fëmijët;

b) të bëjë vlerësimin e nivelit të rrezikut të çdo rasti të referuar dhe të identifikuar të fëmijës në nevojë për

mbrojtje;

c) të kërkojë mbledhjen e grupit teknik ndërsektorial dhe të hartojë Planin Individual të Mbrojtjes, pjesë e të

cilit është edhe propozimi për marrjen e masave të mbrojtjes;

d) të informojë drejtuesin e njësisë së mbrojtjes së fëmijës dhe t’i propozojë drejtorit të strukturës përgjegjëse

të shërbimeve shoqërore marrjen e masave të mbrojtjes mbi bazën e Planit Individual të Mbrojtjes, si dhe të

koordinojë ndërhyrjet e veprimet që përcaktohen në plan; të bashkëpunojë dhe të shkëmbejë informacion

për menaxhimin e rasteve të fëmijës në nevojë për mbrojtje me çdo strukturë përgjegjëse shëndetësore,

arsimore, policore, të prokurorisë dhe të gjyqësorit, në nivel vendor e kombëtar, si dhe me shoqërinë civile,

duke ruajtur të dhënat personale të fëmijës;

2 2


44

e) të monitorojë mbarëvajtjen e zbatimit të masës së mbrojtjes, progresin e zhvillimit të fëmijës, për të cilin

është vendosur masa e mbrojtjes. Profesionistët e tjerë, të përfshirë në zbatimin e masës së mbrojtjes apo të

Planit Individual të Mbrojtjes, janë të detyruar ta mbajnë të informuar punonjësin e mbrojtjes së fëmijës në

lidhje me progresin, sfidat dhe problematikat e hasura gjatë zbatimit të tyre;

f) të propozojë ndryshimin apo heqjen e masës së mbrojtjes dhe/ose ndryshimin apo përfundimin e Planit

Individual të Mbrojtjes nëse nuk ekzistojnë më kushtet, për shkak të të cilave është vendosur masa dhe

plani, apo kur një gjë e tillë i shërben fëmijës dhe/ose është në interesin më të lartë të tij;

g) të lehtësojë dhe të mbështesë fëmijën dhe/ose familjen e fëmijës në përmbushjen e veprimeve apo detyrave

të përcaktuara në Planin Individual të Mbrojtjes;

h) të marrë pjesë në proceset gjyqësore, në të cilat shqyrtohen masat e mbrojtjes të propozuara në planet

individuale të mbrojtjes së fëmijës, për të cilët ai është menaxher rasti;

i) t’i drejtohet prokurorit për heqjen e përgjegjësisë prindërore, duke e vënë atë në dijeni për prindërit që

tregojnë pakujdesi të rëndë në ushtrimin e përgjegjësisë prindërore ose kur, me veprimet e tyre, prindërit

ndikojnë në mënyrë të dëmshme në edukimin dhe zhvillimin e fëmijës.

j) të ndihmojë fëmijën dhe/ose familjen e fëmijës në hartimin dhe dërgimin e ankesave pranë Avokatit të

Popullit apo autoriteteve të tjera përgjegjëse”.

Punonjësi i mbrojtjes së fëmijës, që në këtë ligj përcaktohet të jetë punonjës social, duhet të

krijojë një listë familjesh që janë të gatshme për të ofruar kujdestari, t’i informojë, trajnojë si dhe

monitorojë ato gjatë kohës që këto ushtrojnë kujdestarinë e përkohshme. Punonjësi i mbrojtjes së

fëmijës i ndihmon ata të përmbushin nevojat e fëmijës. Në kontekstin e rëndësisë së rolit të

punonjësit social dhe përcaktimit të rolit të tij në sistemin e mbrojtjes së fëmijëve, është miratuar

edhe Ligji nr. 163/2014, “Për Urdhrin e Punonjësve Socialë në Republikën e Shqipërisë” i

ndryshuar në 2017. Po ashtu, profesioni i psikologut është institucionalizuar me përfaqësimin e

tij në mbrojtje të të drejtave të fëmijës në gjykatë, prandaj Ligji Nr. 40/2016 datë 14.4.2016 “Për

Urdhrin e Psikologut në Republikën e Shqipërisë” përcakton qartë ushtrimin e këtij profesioni.

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 për "Standardet e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë"

Pika 5. Fëmija dhe punonjësi social. Një punonjës social për çdo fëmijë/të ri të vendosur në kujdestari:

Ofruesi i Shërbimit të Kujdestarisë përcakton një punonjës social për çdo fëmijë që në momentin e identifikimit të tij

dhe përgjatë të gjithë kohës që fëmija qëndron në kujdestari. Punonjësit socialë koordinojnë shërbimet e kujdesit

ndaj fëmijës dhe kanë përgjegjësi për:

- sigurimin e zbatimit të standardeve;

- menaxhimin e procesit të vlerësimit;

- hartimin e planit individual të kujdesit dhe sigurimi i implementimit të këtij plani për çdo fëmijë;

- sistemimin e fëmijëve në kujdestari;

- organizimi i rivlerësimeve periodike dhe ndjekja e zbatimit të vendimeve të marra gjatë tyre;

- konsiderimin e mendimeve dhe opinioneve të fëmijëve dhe familjes biologjike, reflektimin e tyre në planin e

kujdesit dhe përfshirjes së tyre gjatë zbatimit të këtij plani;

- vizitat në familjen kujdestare dhe takime me fëmijën, me një frekuencë të paktën çdo 2 javë;

- ruajtjen e marrëdhënieve të fëmijës me familjen biologjike dhe lehtësimin e kontakteve ndërmjet tyre duke

konsideruar interesin më të mirë të fëmijës;

- ndërmarrjen e veprimeve të duhura në lidhje me ngjarje të veçanta duke siguruar një informim të saktë të familjes;

- sigurimin e mirëqenies së fëmijëve në mënyrë të vazhdueshme dhe ruajtjen e tyre nga abuzimi;

- mundësimin e ofrimit të shërbimeve të specializuara për fëmijën;

- koordinimin e shërbimeve të marra nga specialistë dhe institucione të ndryshme;

- dokumentimin e të gjitha informacioneve për çdo fëmijë në kujdestari duke përfshirë edhe vizitat dhe takimet me

çdo fëmijë;

- informimin e fëmijëve mbi procedurat e ankimimit duke iu dhënë mundësi për të shprehur pakënaqësitë e tyre në

lidhje me shërbimin. Atyre u jepet një kopje e këtyre procedurave në një format të përshtatur dhe ata ndihmohen ta

përdorin kur është e nevojshme.


45

Më poshtë jepet shembulli i rolit të punonjësit social për vendosjen e fëmijës në kujdestari.

Pjesëmarrësit pasi ta lexojnë për 10 minuta, të nënvizojnë fushat kryesore të rolit të PMF.

Historia e vendosjes së fëmijës në familjen kujdestare, rast në Tiranë

Jeta ka qenë shumë e vështirë për L. dhe fëmijët e saj. L është nëna e tre fëmijëve, T. (djali i saj) 19 vjeç, H. (vajza e

saj) 9 vjeç dhe vajza e saj më e vogël, L. 2 vjeç. Kushtet e jetesës së tyre janë shumë të këqija. L. punon shumë për

të mbijetuar dhe mbajtur familjen e saj. L. ka qenë e martuar tre herë dhe të tre burrat e saj kanë vdekur. Ajo ka

jetuar për një kohë të gjatë në Kosovë. Qëkurse burri i saj i dytë vdiq, ajo nuk kishte më një vend ku të jetonte. Gjatë

ditës ajo zakonisht mblidhte shishe plastike dhe gjatë natës, së bashku me dy fëmijët, ajo jetonte në shtëpi të

ndryshme të rrënuara, që ishin braktisur gjatë luftës së Kosovës. Gjatë kësaj kohe, ajo u martua me burrin e tretë,

babain e L, me të cilin pati edhe një djalë, i cili vdiq brenda dy muajve të parë, për shkak të një defekti në zemër.

Gjatë kohës së shtatzënisë së saj me L., burri i saj vdiq. Në Shtator, 2016, pa shtëpi dhe pa burrë ajo vendosi që së

bashku me fëmijët e saj të vij në Tiranë meqenëse motrat e saj dhe vëllai i saj banonin aty.

Në 2016 ajo lindi vajzën e saj më të vogël L. Përderisa ajo nuk kishte ndonjë vend ku të qëndronte dhe vetë jetonte

në kushte tejet të vështira, vendosi të sistemonte vajzën e saj në institucionin rezidencial “Hannah and Rozafa” për

një periudhë kohe. Ky ishte një vendim shumë i vështirë për të dhe familjen e saj, por ajo i premtoi vetes se ajo do të

përpiqej shumë ta merrte L. përsëri në shtëpi. Që nga prilli 2016, ajo ka jetuar së bashku me dy fëmijët e saj tek

shtëpia e vëllait në Kamëz. Vëllai i saj pati shkuar në azil jashtë vendit dhe ai ka lejuar L. dhe fëmijët e saj të

banojnë atje, derisa ai të kthehet përsëri në Shqipëri.

Arsyeja pse punonjësit social e morën në konsideratë rastin e fëmijës L., për të qenë pjesë e programit të kujdestarisë

në familje kujdestare është personaliteti i fortë i nënës së saj L. dhe dëshirës së saj për të rritur dhe për t’u kujdesur

për fëmijët e saj. Duke vlerësuar situatën e saj, u diskutua për fuqizimin e L. dhe familjen e saj nuk do të ishte e

lehtë, por në fund ajo do të ishte e aftë të kujdesej për familjen e saj. Edukimi i L. për vendosjen e fëmijës së saj në

familje kujdestare ka qenë një sfidë e madhe për punonjësit social të Shërbimeve Sociale Bethany. Janë organizuar

takime të shpeshta me L. dhe familjen e saj të zgjeruar si motrat e saj, tezen, etj. si edhe telefonata me vëllain e saj i

cili jetonte jashtë vendit. I vetmi shqetësim i L. dhe familjes së saj të zgjeruar ishte frika se familja kujdestare do të

birësonte vajzën e saj L. dhe se ajo nuk do të ishte e aftë ta shikonte kurrë më atë përsëri.

U deshën muaj për L. dhe familjen e saj për të kuptuar programin e kujdesit për fëmijën në familje kujdestare,

synimet e tij dhe ndryshimet ndërmjet kujdestarisë së familjes kujdestare dhe birësimit. L. është një nënë e

përgjegjshme, sepse së bashku me vajzën e saj H. ato kanë takuar një herë në muaj rregullisht vajzën e vogël L. në

institucionin rezidencial. Gjatë procesit gjyqësor L. ka qenë prezent në çdo seancë gjyqësore, duke dëgjuar me

kujdes çfarë është thënë dhe duke u përpjekur të kuptonte çdo gjë që diskutohej aty. Ndërkaq, punonjësi social i

Bethany ka punuar për fuqizimin e L. dhe familjes së saj. Meqenëse ajo ka shfaqur vështirësi në rritjen e fëmijëve të

saj, janë zhvilluar seanca këshillimi për të. Shërbimet Sociale Bethany në bashkëpunim me FoodBank Albania ka

siguruar ushqim për të, veshje dhe paketa mjekësore. Megjithatë, vajza e L. H. është pjesë e programit të

sponsorshipit të Shërbimeve Sociale Bethany dhe është mbështetur çdo muaj për nevojat e saj. Në Dhjetor, 2017, L.

filloi të punonte në një fabrikë xhamash, por ajo u detyrua të largohej nga puna meqenëse fabrika duhej të mbyllej.

Në fund të Janarit, ajo filloi të punojë në një fabrikë këpucësh dhe është e kënaqur me punën e saj.

Meqenëse vajza e saj H. kishte disa probleme me edukimin e saj në leximin dhe shkrimin, punonjësja sociale e

regjistroi atë në një program pas shkolle, ku ajo mund të bëj detyrat e shkollës dhe ushtrime të tjera. Hap pas hapi

duke punuar dhe shpresuar, situata socio-ekonomike e L. ka filluar të ndryshojë. Vajza e vogël L. u vendos në një

familje kujdestare në fund të Dhjetorit 2017. Ajo u vendos tek familja kujdestare e M. me dy fëmijët e saj biologjikë

M. është një person shumë mirë i arsimuar e cila ka një diplomë Bachelor në ekonomik. Ajo ka dy fëmijë, një vajzë

dhe një djalë 9 dhe 10 vjeç. M. ka humbur burrin e saj 9 vite më parë, për shkak të një ataku në zemër, në të njëjtën

ditë që ajo lindi djalin e saj. Kjo ishte një fatkeqësi për të dhe familjen e saj, por me besimin në Zot, ajo ishte e aftë

ta kalonte këtë periudhë të vështirë të jetës së saj. Ajo kishte bërë plane me burrin e saj për të pasur një familje të

madhe me shumë fëmijë. Edhe pse ajo është një nënë e vetme, ajo ka akoma motivimin për t’u bërë një familje

2


46

kujdestare. M. e njihte kujdestarinë në familje përpara se të vinte në zyrat e Shërbimeve Sociale Bethany. Ajo kishte

dëgjuar nga miqtë e saj që kishin marrë pjesë në aktivitetet e informimit publik të Shërbimeve Sociale Bethany.

M. ndoqi seancat e trajnimit së bashku me disa familje të tjera të mundshme kujdestare. Ajo u vendos si prind i

përshtatshëm për fëmijën L. dhe ishte shumë e rregullt në takimet e saj me të gjatë kohës në institucionin

rezidencial. Ajo do të shkonte dhe vizitonte L. dy herë në javë, në mëngjes përpara se të shkonte në punë. L filloi të

atashohej me M. dhe do të ishte shumë e gëzuar kur e shihte atë. M. ndoqi procesin gjyqësor i cili filloi në Shtator

2017 dhe u finalizua në Dhjetor të 2017, shumë më i shkurtër në krahasim me rastin e parë.

L. u vendos në shtëpinë e M. gjatë ditëve të Krishtlindjeve. Punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany

mbështeti tranzicionin e L. në familjen kujdestare dhe gjithashtu mbështeti M. me regjistrimin e fëmijës L. në një

çerdhe publike, e cila ishte një sfidë e madhe përderisa ishte në mes të vitit. Punonjësi social i Shërbimeve Sociale

Bethany ka mbështetur M. gjatë tre muajve, si edhe ka monitoruar zhvillimin e L. dhe mirëqenien e saj. Po ashtu, ka

supervizuar çdo muaj takimin e L. me nënën e saj biologjike dhe motrën e saj. Vajza. L. është adaptuar shumë shpejt

në shtëpinë e M. si edhe ne çerdhe. Në shkurt 2018, M. humbi punën e saj, meqë kompania u mbyll. Që nga muaji

Mars, Punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany i ka siguruar një pagesë mujore M. falë donacioneve për rastin

e saj nga Bethany Cristian Services Global, US. Punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany është përpjekur

shumë për të mbështetur M. në gjetjen e një pune të re. Pas disa aplikimesh nga vetë M. dhe përmes rekomandimeve

të punonjësit social të Shërbimeve Sociale Bethany, M. filloi punë në profesionin e saj në një kompani sigurimesh si

ekonomiste.

M. dhe fëmijët e saj, përfshirë këtu edhe fëmijën L. në kujdestari, janë duke kaluar së bashku këtë fundviti një

periudhë të qetë në pushimet dimërore të shkollës dhe një pune të qëndrueshme për kryefamiljaren e shtëpisë.

Përgatiti

Punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany

2.2.2 Fushat kryesore të shërbimit të kujdestarisë

Pas njohjes me procesin dinamik të shërbimit të kujdestarisë dhe nga përshkrimi i detyrave

të realizuara gjatë studimit të një rasti konkret kalohet në diskutimin duke përmbledhur

fushat kryesore me rolin e profesionistëve dhe punonjësve për mbrojtjen e fëmijëve në kujdesin

alternativ me bazë familjen. Shërbimet janë të përqendruara te fëmija dhe të fokusuara te familja.

Kjo do të thotë se edhe pse mbrojtja e fëmijës është prioriteti kryesor, duhet të theksohet

marrëdhënia midis fëmijës dhe familjeve të tyre në përpjekjet drejt ribashkimit, nëse është në

interesin më të lartë të fëmijës.

Në mënyrë që të arrihet planifikimi i përhershëm, fëmijët dhe familjet kanë nevojë për një larmi

shërbimesh, që nga kujdesi për fëmijën, këshillimi psiko-social, kujdesi shëndetësor, shërbime

ligjore, shtëpi, trajnime për punësim, transport, mbrojtje, menaxhim të rastit të fëmijës/familjes

dhe mbështetje ekonomike. Të gjitha këto fusha kryesore të shërbimit të kujdestarisë kërkojnë

njohuri të mira, ndjenja të pasura dhe individë me role plotësuese. Vështirë të ketë ndonjë familje

kujdestare apo profesionist që të zotërojë kompetenca dhe të gjitha burimet për të plotësuar

nevojat komplekse të fëmijës dhe familjeve të tij. Prandaj puna në grup me përfaqësues nga të

gjitha këto fusha është një domosdoshmëri. Profesionistët e angazhuar në shërbimin e

kujdestarisë kanë nevojë të njohin dhe zbatojnë:

2

2


47

1. Kuadrin institucional të legjislacionit për mbrojtjen dhe përkujdesjen ndaj fëmijëve;

2. Standardet dhe protokollet e punës në një ekip ndërsektorial;

3. Komponentët e planit të kujdesit individual dhe planit për mbrojtjen e fëmijës;

4. Instrumentet që vlerësojnë nevojat e fëmijës dhe procedurat e vendimmarrjes për vendosjen e fëmijëve

në kujdes alternativ;

5. Përfshirjen e të gjitha palëve të interesuara, prindërit dhe fëmijët, në vendimmarrje dhe në proces;

6. Rregullat e rekrutimit, vlerësimit dhe trajnimit të prindërve kujdestarë dhe t‘i përgatisin për rolin e ri;

7. Përshtatjen e fëmijës me familjen kujdestare;

8. Monitorimin dhe mbikëqyrjen e familjes kujdestare në jetën e re të fëmijës si atashimin, sigurinë,

mirëqenien, edukimin dhe shëndetin e tij/saj;

9. Ndjekin mënyrën e menaxhimit të nevojave të fëmijëve dhe familjes kujdestare, pasi ata e njohin hartën

eko-sociale të komunitetit;

10. Protokollet për zhvendosjen e fëmijës- riintegrimin e fëmijës në familjen biologjike, ose integrimin e

të rriturit në shoqëri;

12. Përgatisin adoleshentët dhe të rinjtë për jetesë të pavarur.

Shërbimi i kujdestarisë si shërbim alternativ për fëmijët në nevojë duhet të shoqërohet nga

një filozofi e re, që mbështetet tek punonjësit social, psikologët, kujdestarët në ofruesit e

shërbimeve rezidenciale, edukatorët, juristët dhe punonjësit e mbrojtjes së fëmijës në

institucione të ndryshme si bashki, gjykatë, Shërbimin Social Shtetëror, si dhe familjen

kujdestare e cila konsiderohet pjesë e rëndësishme e ekipit së bashku me fëmijën kur është e

mundur. Anëtarët e mundshëm të ekipit të kujdesit për fëmijën, që kanë përgjegjësinë të

promovojnë dhe mbështesin zgjidhje të qëndrueshme për jetën e fëmijës janë:

Familja biologjike dhe fëmija;

Punonjësit socialë të fëmijës/familjes;

Mbikëqyrësi i agjencisë që merret me shërbimin e kujdestarisë;

Familja kujdestare;

Personeli i edukimit;

Personeli mjekësor dhe shëndetësor;

Këshilluesit/ terapistët;

Përfaqësuesi ligjor i fëmijës/kujdestari; dhe

Ofruesit e tjerë të shërbimeve (UNICEF & Bethany, 2009:78).

Në punën më fëmijët, të gjitha kategoritë e profesionistëve do t’i referohen kodit etik që është e

miratuar nga institucionet rezidenciale dhe që mund të përdoret edhe në kujdesin alternativ me

bazë familjen. Kodi i Sjelljes është një deklaratë e pritshmërisë profesionale që këto institucione

kanë për punonjësit e vet dhe për palët e treta që hyjnë në marrëdhënie me fëmijët për qëllime

përkujdesi, studimore apo të ngjashme me to. Profesionistëve dhe të tjerëve u kërkohet që të

vënë në përdorim Kodin e Sjelljes, duke e përshtatur mbrojtjen e fëmijëve në kontekstin vendor

dhe në natyrën specifike të programeve dhe të veprimtarive.

2


48

Identifikimi i fushave me interes për të trajnuar prindërit, dhënia i informacionit të duhur ligjor

dhe administrativ, trajnimi i tyre përmes strategjive të mirëmenduara dhe efikase, ndarja e

përvojave të kujdestarisë, si dhe trajnimi dhe mbështetja e vazhdueshme e prindërve kujdestarë

mbeten në fokus të profesionistëve për të përballuar sfidat e procesit të kujdestarisë. Ky proces

kërkon kujdes dhe vlerësim të vazhdueshëm të situatës, me idenë që me përmirësimin e kushteve

familjare fëmija mund të kthehet te prindërit e tij/saj biologjikë.

Ndërgjegjësimi i shoqërisë për ofrimin e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë

përbën një rol parësor për të gjithë profesionistët e angazhuar në shërbimin e kujdestarisë.

Aktivitetet ndërgjegjësuese luajnë një rol të rëndësishëm për të përgatitur opinionin publik

dhe të gjithë aktorët e komunitetit për të lehtësuar zbatimin e këtij shërbimi me baza

komunitare. Gjatë fushatës ndërgjegjësuese shfrytëzohet media, bisedat e specialistëve në

ekran, dokumentarë që pasqyrojnë procesin e vendosjes së fëmijëve në kujdestari, paraqitjen

e modeleve të ndryshme të kujdestarisë, histori anonime të fëmijëve që kanë nevojë për

familje dhe spote publicitare. Posterat, bisedat informale, workshopet formale në shkolla

dhe qendra publike, institucionet edukuese do të jenë mjete të tjera informuese dhe

sensibilizuese. Përvojat e prindërve kujdestarë që janë angazhuar me kujdesin ndaj fëmijëve,

janë një mënyrë tjetër për të tërhequr vëmendjen e familjeve dhe komuntetit ndaj këtij

shërbimi. Këto forma dhe mjete, do të informojnë dhe familjarizojnë opinionin publik, me

këtë alternativë të re shërbimi si një nga format më të përshtatshme të shërbimeve për

fëmijët në nevojë, për mirërritjen, mbrojtjen dhe sigurinë e tyre.

2.3 Kategoritë e kompetencave

Kompetenca janë njohuritë dhe aftësitë të cilat janë thelbësore për profesionistët dhe prindërit e

ardhshëm kujdestarë, të cilat drejtojnë objektivat e trajnimit për shërbimin e kujdestarisë. Nga

shqyrtimi i literaturës dhe diskutimet me aktorët e përfshirë në shërbimin e kujdestarisë janë

përcaktuar pesë kategori të kompetencave kryesore të familjeve kujdestare të përfshira si

pjesëtare të grupit profesional në shërbimin e kujdestarisë si më poshtë:

1. Mbrojtja dhe kujdesi për fëmijët;

2. Plotësimi i nevojave të zhvillimit të fëmijëve;

3. Mbështetja e marrëdhënieve midis fëmijëve dhe familjeve të tyre;

4. Lidhja e fëmijëve në marrëdhënie të sigurta dhe të kujdesshme që synojnë të zgjasin

gjatë gjithë jetës; dhe

5. Puna si pjesëtar i grupit profesional multidisiplinar (UNICEF&Bethany, 2009:21).

2


49

Prindërit kujdestarë të ardhshëm:

Dinë rëndësinë e promovimit të kuptimit pozitiv të identitetit të fëmijës, historinë,

kulturën, vlerat dhe sesi ta ndihmojnë në zhvillimin e vetë-vlerësimi;

Njohin politikat e agjencisë për praktikimin me fëmijën të fesë së familjes së origjinës;

Kuptojnë ngjashmëritë shpirtërore, kulturore, ekonomike dhe ndryshimet midis familjes

biologjike të fëmijës dhe familjes kujdestare apo familjes birësuese;

Kuptojnë konceptin e qëndrueshmërisë së familjes për fëmijën dhe përse fëmijët në

familjen kujdestare janë në rrezik lidhur me krijimin e një marrëdhënie për gjithë jetën;

Dinë lidhjen midis Strategjisë Kombëtare për Fëmijët, Ligjit të Kujdestarisë për Fëmijët e

agjencive zbatuese;

Kuptojnë ligjet që përkufizojnë format e keqtrajtimit të fëmijës dhe mbrojtjen e fëmijës

dhe procesin ligjor në lidhje me vendosjen në familjet e fëmijës dhe planifikimin e

qëndrueshmërisë së familjes;

Dinë rolet, të drejtat dhe përgjegjësitë e prindërve kujdestarë dhe prindërve birësues;

Dinë qëllimin e shërbimit të planifikuar dhe procesin paraprak të administrimit dhe rolin

e prindërve kujdestarë në planifikimin e shërbimit;

Njohin politikat e shërbimit të agjencisë;

Dinë përgjegjësitë e ndarjes së informacionit për të pasur një komunikim të hapur me

anëtarë të tjerë të grupit të mbrojtjes së fëmijës;

Dinë rëndësinë e mënjanimit të paragjykimeve në kujdesin për fëmijët, në punën me

familjet e tyre dhe bashkëpunimin me anëtarë të tjerë të familjes;

Njohin vlerën e mbajtjes së të dhënave në lidhje me historinë e fëmijës (UNICEF &

Bethany, 2009:56).

Pjesëmarrësve u kërkohet të shkëmbejnë idetë për kompetencat e familjeve kujdestare dhe se si

do t’i arrijnë ata këto kompetenca. Diskutohet me pjesëmarrësit se si familja kujdestare mund të

mbështesë familjet, duke i përmbledhur idetë si më poshtë:

Familjet kujdestare mund të ndihmojnë prindërit biologjikë për një periudhë të

përkohshme në situata stresuese dhe tepër të vështira.

Familjet kujdestare mund të sigurojnë mundësi që prindërit biologjikë të marrin ndonjë

trajtim apo të përfitojnë shërbime.

Familjet kujdestare mund të ofrojnë mbrojtje për fëmijët, ndërkohë që prindërit biologjikë

zhvillojnë aftësitë e nevojshme për sigurinë e fëmijës dhe mirëqenien e tij (UNICEF&

Bethany, 2009:62).

2


50



Cilat janë fazat e procesit të shërbimit të kujdestarisë?

Si përcaktohen rolet dhe përgjegjësitë tuaja si profesionistë për shërbimin e kujdestarisë?

Në cilën fazë të procesit të zbatimit të shërbimit të kujdestarisë roli juaj si profesionist është më

evident?

Si e perceptoni rolin si pjesëtar të grupit dhe sfidat e tij?

Cilat kompetenca kërkohen për familjen kujdestare?

Si realizohet procesi i riintegrimit të fëmijës?

Konceptet kryesore:

Proces dinamik, rol proakiv, kompetenca të profesionistëve, kompetenca të familjeve kujdestare,

ndërgjegjësim i komunitetit, riintegrim i fëmijës.


OKB, 2009, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët

Programimi i udhëzimit për fëmijët e privuar nga kujdesi prindëror:

http://www.alternativcareguidelines.org/MovingForward

Protokolli i Punës së Punonjësve të Mbrojtjes së Fëmijës, Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të

Barabarta, UNICEF, Terre des Hommes, 2010


Ligji 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit social në Republikën e Shqipërisë"

Ligji18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”

Ligji Nr.163/2014, “Për Urdhrin e Punonjësve Socialë në Republikën e Shqipërisë”.

Ligji Nr.40/2016, “Për Urdhrin e Psikologut në Republikën e Shqipërisë”.

VKM nr. 1104, datë 30.07.2008 për disa shtesa në VKM Nr. 80, datë 28.01.2008 “Strategjia sektoriale e

mbrojtjes sociale dhe të planit të veprimit për zbatimin e saj”.

VKM nr. 149, datë 13.03.2018 "Për kriteret, dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e familjes

kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në

familje kujdestare".

VKM nr. 148, datë 13.03.2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave

këshillimorë e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave

jofitimprurëse, për realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe për shërbimet e nevojshme për

mbrojtjen e fëmijës”.

VKM Nr. 353, datë 12.06.2018 “Për rregullat e funksionimit të grupit teknik, ndërsektorial për mbrojtjen e

fëmijëve, pranë bashkive dhe njësive administrative”.

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin dhe përmbajtjen

e planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe zbatimin e masave të

mbrojtjes”

http://www.alternativecareguidelines.org/MovingForward


51

Hapi 1. Trajnuesi bën pyetje për të inkurajuar diskutimin se cilat janë qasjet kryesore të lidhura

me shërbimin e kujdestarisë.

Hapi 2. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi ndërton një skemë për qasjet kryesore mbi

shërbimin e kujdestarisë dhe shpjegon filozofinë e secilës prej tyre.

Sesioni 3. Qasjet teorike për shërbimin e kujdestarisë

Politikat sociale në lidhje me shërbimet e kujdesit social në thelb synojnë ri-integrimin

shoqëror, mbrojtja dhe zhvillimi i fëmijës. Koncepti për mbrojtjen sociale të fëmijëve ka

ndryshuar duke kaluar nga kujdesi për bamirësi, në njohjen e detyrimit të shtetit për

respektimin dhe garantimin e të drejtave të fëmijëve. Qasjet aktuale synojnë, jo vetëm

kujdesin ndaj fëmijës si një e drejtë, por edhe përfshirjen e fëmijëve si aktor i rëndësishëm

në procesin e realizimit të shërbimit të kujdestarisë. Qasjet e ndryshme i referohen mënyrave

të ndryshme të arritjes së qëllimit final, përmbushjes së interesit më të lartë të fëmijës.

Sesioni 3. Qasjet teorike për shërbimin e kujdestarisë

OBJEKTIVAT

Të drejtojë pjesëmarrësit në diskutime mbi qasjet teorike për shërbimin

e kujdestarisë si:

Perspektiva e të drejtave të fëmijës;

Vazhdimësia e shërbimeve të kujdesit për fëmijët për të përforcuar,

plotësuar ose zëvendësuar funksionet e familjes;

Qasja ekologjike -Ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet

Perspektiva interdisiplinare.


FLETËT E

PUNËS

Fletë pune: jepen skemat e qasjeve teorike mbi t cilat do te debatohet:

Perspektiva e të drejtave të fëmijës;

Vazhdimësia e shërbimeve të kujdesit për fëmijët për të përforcuar,

plotësuar ose zëvendësuar funksionet e familjes;

Qasja ekologjike -Ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet

Perspektiva interdisiplinare.

3


52

3.1 Qasja mbi garantimin e të drejtave të fëmijës

Promovimi i kujdesit prindëror për çdo fëmijë përbën një detyrim për çdo shtet dhe shoqëri për

garantimin dhe zhvillimin e të drejtave të fëmijës, e sanksionuar në dokumentet kryesore të

Organizatës së Kombeve të Bashkuara si Konventën për të Drejtat e Fëmijëve dhe Udhëzuesit e

Kujdesit Alternativ për Fëmijët, të pranuara edhe nga qeveria shqiptare e të pasqyruara në

legjislacionin shqiptar. Të drejtat themelore të fëmijës që garanton shërbimi i kujdestarisë janë:

Të gjithë fëmijët duhet të gëzojnë të drejtën e rritjes me dashuri në një mjedis

familjar të qëndrueshëm;

Të gjithë fëmijët duhet të gëzojnë të drejtën e mbrojtjes nga abuzimi fizik,

psikologjik apo seksual;

Të gjithë fëmijët duhet të gëzojnë të drejtën e ofrimit të alternativave të

ndryshme të kujdesit me bazë familjen në rastet e mungesës së familjes biologjike.

Përfituesit e shërbimit të kujdestarisë janë të gjithë fëmijët që kjo e drejtë nuk iu garantohet

të tillë si: fëmijë jetim biologjike, që u kanë humbur të dy prindërit; fëmijë të braktisur qenë

lindje; fëmijë nga familje me probleme social-ekonomike; fëmijë me prindër me aftësi të

kufizuara mendore dhe fizike; fëmijë nga familje me probleme për shkak të divorcit, vdekjes

së një prindi, rimartesës ose largimit në emigracion të prindit tjetër; fëmijë me prindër të

burgosur; fëmijë me familje një-prindërore, etj. Deri më sot kjo e drejtë për këto kategori

fëmijësh është garantuar në qendrat rezidenciale të quajtura “shtëpitë e fëmijës”.

Në strategjinë e parë për shërbimin e kujdestarisë në Shqipëri (2008) konstatohet se “Në

qendrat rezidenciale publike, ofrohet shërbim për rreth 400 fëmijë jetim dhe me probleme

sociale, …ku fëmijëve u garantohet strehimi, ushqimi, veshmbathja, kujdesi për shkollimin,

kujdesi shëndetësor etj… Megjithë progresin e bërë, ende në këto shërbime, dominojnë

shërbimet rehabilituese në raport me ato parandaluese dhe integruese. Shërbimet sociale

tashmë janë në rrugën e decentralizimit dhe administrohen nga qeverisja vendore. Në Durrës

ka filluar edhe procesi i deinstitucionalizimit. Janë ngritur dy qendrat e para “shtëpi familje”

për fëmijët 0-3 vjeç në Durrës” (VKM nr. 1104, datë 30.07.2008).

Pas vitit 2008 ka pasur një zhvillim intensiv të politikave në mbështetje të të drejtave të

fëmijës për kujdes alternativ me bazë familjen duke hartuar strategji, përcaktuar

përgjegjësitë, ngritur strukturat respektive, vendosur standardet, kriteret dhe procedurat e

shërbimit të kujdestarisë. Veçanërisht Udhëzuesi i OKB përcakton qartë si më poshtë.


“Duke njohur dhe pranuar faktin se institucionet e përkujdesjes rezidenciale dhe përkujdesjes me bazë familjen janë

plotësues të njëri tjetrit në përmbushjen e nevojave të fëmijëve, atje ku mbeten institucione të mëdha të përkujdesjes

rezidenciale, alternativat duhet të hartohen në kontekstin e një strategjie të përgjithshme deinstitucionalizimi me

synime dhe objektivat të sakta, përfshi dhe eliminimin e tyre progresiv. Për arritjen e këtij qëllimi, Shtetet duhet të

3


53

vendosin standarde përkujdesjeje për të siguruar cilësinë dhe kushtet që janë të favorshme për zhvillimin e fëmijës,

të tilla si përkujdesja individuale dhe me grupe të vogla, dhe duhet të vlerësojnë institucionet ekzistuese përkundrejt

këtyre standardeve. Në rast vendimesh për ngritjen, ose lejesh për krijimin e institucioneve të reja të përkujdesjes

rezidenciale, qoftë publike apo private, duhet marrë plotësisht parasysh objektivi dhe strategjia e

deinstitucionalizimit” (Pika 23).

3.2 Shërbimi i kujdestarisë si vazhdimësi e shërbimeve për fëmijët, Kadushin6

Kjo qasje për mbrojtjen sociale të fëmijëve merret me problemet që lindin në kuadrin e

marrëdhënieve prind-fëmijë. Ajo përfshin shërbime sociale për fëmijët, prindërit e të cilëve nuk

janë në gjendje ose nuk dëshirojnë të kryejnë rolet e tyre prindërore ose komuniteti i të cilëve

nuk arrin të sigurojë burimet dhe mbrojtjen e kërkuar nga fëmijët dhe familjet. Mbajtja e

fëmijëve brenda familjeve të tyre biologjike ofron mjedisin më të mirë për zhvillimin e tyre.

Vetëm kur një familje shpërfill, abuzon dhe keqtrajton fëmijët, largimi i tyre mund të jetë i

nevojshëm për sigurinë dhe mbrojtjen e fëmijës. Duke pasur parasysh këtë kontekst, fëmijët

mund të kenë nevojë për zgjedhje të kujdesit alternativ, përkohësisht ose përgjithmonë.

Shërbimet e përkrahjes sociale dhe shërbime të tjera plotësuese duhet t'u ofrohen familjeve për të

lehtësuar riintegrimin e hershëm të fëmijëve që janë në kujdes të përkohshëm zëvendësues.

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët: Parandalimi i Ndarjes së Familjes

Në përputhje me parimin e nevojës, parandalimi i ndarjes së familjes fokusohet në sigurimin e proceseve të

shëndosha dhe rigoroze vendim-marrëse.

POLITIKA KOMBËTARE A.. .. siguron që proceset e vlerësimit të jenë të informuara nga perspektiva multi-

disiplinare, për shembull, në arsim, shëndetësi, dhe fusha të tjera respektive me interes? .. i kërkon proceseve

vlerësuese që të tregojnë të gjithë vëmendjen e duhur për identifikimin e mbështetjes së nevojshme për familjen

dhe të bëjnë referime për shërbimet përkatëse si një alternativë përkundrejt ndarjes? .. garanton se proceset

vlerësuese identifikojnë dhe kërkojnë të trajtojnë shkaqet rrënjësore që çojnë në ndarjet e panevojshme të

fëmijëve, të tilla si diskriminimi, varfëria, apo aftësitë e kufizuara fizike apo mendore? .. mbështet dhe inkurajon

trajnimin e grupeve profesionale, të tilla si mësuesit dhe mjekët, në identifikimin e fëmijëve në rrezik dhe a i

detyron ata të bëjnë referime për shërbimet përkatëse dhe autoritetet përgjegjëse? .. siguron që prindërit e

rrezikuar që kërkojnë të heqin dorë nga fëmijët e tyre të kenë mundësinë dhe të drejtën e këshillimit dhe

mbështetjes financiare ose materiale për t’u kujdesur për fëmijët në mënyrë që të parandalojnë braktisjen e tyre? ..

harton dispozita për procedura që mbështesin ata fëmijë që janë braktisur në mënyrë që ata të përftojnë mundësi

dhe të drejta konfidenciale ndaj informacionit që ka lidhje dhe paraqet interes për të kaluarën e tyre?

Shërbimet për fëmijët dhe familjet mund të shihen si një vazhdimësi e krijuar për të përforcuar,

plotësuar ose zëvendësuar funksionet që prindërit kanë vështirësi të kryejnë. Këto shërbime të

përkrahjes sociale konsiderohen linja e kujdesit parësor, ku përfshihen shërbime këshilluese,

edukuese, ndërgjegjësuese deri tek mbështetja me burime materiale nëse familja ka nevojë. Këto

vazhdojnë me shërbime plotësuese që janë linja e dytë e shërbimeve që synojnë të parandalojnë

ndarjen e fëmijës nga familja biologjike duke mbështetur familjen në përmbushjen e nevojave të

fëmijës. Nëse ato nuk ia arrijnë këtij qëllimi, vazhdohet me shërbimet ndaj fëmijës jashtë

6 Kadushin, A., (1980) Child Welfare Services: An Introduction, New York: McMillan

3


54

Linja e kujdesit parësor

Familja mbahet por ajo

karakterizohet nga stresi dhe

konflikti martesor.

Nëse stresi vazhdon, mund

të shkaktojë divorc.

Shërbimet janë hartuar për

të ruajtur apo për të forcuar

familjen.

Shërbimet:

Këshillim familjar

Ndihmë financiare

Edukim prindëror

Linja e kujdesit dytësor

Marrëdhënia prind-fëmijë

është disi e dëmtuar sepse

një aspekt i rëndësishëm i

rolit prindëror është i

paplotësuar. Me shërbimet

plotësuese një fëmijë mund

të vazhdojë të jetojë në

familjen e tij pa problem.

Shërbimet janë hartuar për

të shtuar apo për të

plotësuar disa role

prindërore të mbuluara në

mënyrë joadekuate.

Shërbimet:

Kujdes ditor

Ndihmë financiare

Shërbime mbrojtëse

Linja e kujdesit tretësor

Kjo linjë shërbimesh aplikohet kur

situata është aq e acaruar sa të

kërkojë shpërbërjen e përkohshme

apo të përhershme të

marrëdhënieve prindër-fëmijë.

Shërbimet janë konceptuar për të

siguruar mbështetjen e kujdesit

prindëror për fëmijët, në mënyrë të

përkohshme apo të përhershme.

Shërbimet:

Shërbimi kujdestarisë

Kujdes rezidencial

Birësim

Kujdestari ligjore

familjes biologjike dhe në të njëjtën kohë punohet për fuqizimin e familjes biologjike. Duke qenë

se familja është qeliza bazë e shoqërisë dhe mjedisi natyral për rritjen, mirëqenien dhe mbrojtjen

e fëmijëve, përpjekjet duhen orientuar te linja e kujdesit parësor dhe dytësor për të mundësuar

qëndrimin ose rikthimin e fëmijës nën përkujdesjen e prindërve të tij, ose në përkujdesjen e

pjesëtarëve të tjerë të familjes. Shërbimet e ofruara duhet të sigurojnë që familjeve t’u jepet

mundësia dhe e drejta për të përdorur të gjitha format deri në mbështetjen me shërbimet e

kujdesit zëvendësues që quhet linja e kujdesit tretësor siç tregohet në Figurën 3.7

Figura 4. Vazhdimësia e shërbimeve për fëmijët

Fëmija qëndron në kujdesin e familjes Fëmija është jashtë kujdesit të familjes

Përkrahje Sociale Shërbime plotësuese Kujdes zëvendësues

3.3 Ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet - Modeli ekologjik

Një ndërhyrje për të mbështetur një fëmijë nuk duhet të adresojë vetëm nevojat e tij apo të saj,

por duhet t'u përgjigjet edhe nevojave të tyre në kontekstin e mjedisit ku jetojnë, e mbështetur

nga Bronfenbrenner.8 Ndërhyrjet e integruara nga familja në komunitet mbështeten në idenë se

familjet janë institucioni i parë natyror i përgjigjes ndaj nevojave të fëmijës me mbështetjen e

komuniteteve.

7 UNICEF, 2006, Alternative Care for Children without Primary Caregiver in Tsunami-Affected Countries f 10. 8 Colton, M.R., Sanders and Williams, (2001), An Introduction to Working with Children: A Guide for Social

Workers, New York: Palgrave.

3


55

Shoqëria

Normat socio-kulturore, fetare,

vlerat, bindjet mbi fëmijën dhe jetën

familjare

Komuniteti

Prirjet dhe realitetet ekonomike,

karakteristikat dhe normat e komunitetit,

punësimi, strehimi, burimet, rrjetet,

shpërndarja e shërbimeve sociale

Familja

Dinamikat, rolet dhe modelet e

bashkëveprimeve, niveli i

marrëdhënieve prindër-fëmijë,

lidhjet me familjen e madhe

Fëmija

Konteksti dhe statusi

familjar, personaliteti

dhe stadi i zhvillimit

Kjo qasje konceptuale lejon shqyrtimin e njëkohshëm të niveleve të ndryshme në të cilat mund të

bëhen ndërhyrjet e programit: 1) drejtpërdrejtë me fëmijën; 2) në nivel familjar; 3) në nivel

komuniteti përmes institucioneve sociale (duke përfshirë zhvillimin e politikave, programeve dhe

alokimin e burimeve publike); dhe 4) në nivelin e vlerave kulturore. Një analizë përgjatë këtyre

mikrosistemeve që nga fëmija si një qenie komplekse, familja e tij e madhe, komuniteti ku ata

jetojnë e plotësojnë nevojat e tyre, deri te shoqëria në tërësi me normat, vlerat dhe traditat mbi

fëmijën e jetën familjare, ofron depërtim në elementë të ndryshëm që ndikojnë në funksionimin e

familjes dhe në kujdesin prindëror për fëmijët. Secili nga këto mikro e makro sisteme ekziston

për të siguruar të drejtat e fëmijës.

Figura 5: Kuadri Ekologjik

Për t’iu përgjigjur nevojave të fëmijës, duhet të merret parasysh konteksti i familjes, pastaj i

komunitetit ku familja jeton dhe në fund, niveli i zhvillimit të shoqërisë dhe kulturës së saj. Ky

model kërkon të marren në konsideratë kompleksiteti i faktorëve dhe i proceseve familjare që

ndikojnë në fëmijërinë, si dhe faktorët socialë, ekonomikë, politikë, kulturorë, mentalitetet,

tradita dhe vlerat. Rëndësia e këtyre faktorëve për zhvillimin e fëmijëve dhe familjeve të tyre

reflektohet në nenet 4, 5, 8, 14 dhe 29 të Konventës për të Drejtat e Fëmijës së OKB. Prandaj,

kur punohet me fëmijët, kuptimi i kontekstit të tyre socio-kulturor është thelbësor.

3


56

Krijoni hartën tuaj eko-sociale

Në hartën eko-sociale paraqisni çdo anëtar të familjes me një rreth të vogël dhe emrat e tyre.

Anëtarët e familjes sime janë_________________________

Miqtë e rëndësishëm të familjes janë_______________________

Anëtarët e rëndësishëm të familjes janë_____________________

Rrjeti në komunitet për të plotësuar nevojat e zhvillimit të familjes sime përfshin ___________

Grupet dhe rrjetet vullnetare në të cilat familja ime bën pjesë janë_______________

Ndryshimet ose tranzicionet në jetën time në këtë kohë përfshijnë_________________

Të gjitha sa më sipër, i tregoni duke vizatuar vija të përshtatshme, e drejtë, e ndërprerë ose e pikëzuar – nëse secila

nga këto marrëdhënie është e fortë, stresuese ose e dobët)

Shënim: Nëse harta juaj eko-sociale është shumë e ngarkuar, ju mund të shihni që në jetën tuaj ka një numër të

rëndësishëm lidhjesh dhe ka shumë energji të dedikuara për këto lidhje dhe aktivitete. Mbani në vëmendje se kjo

duhet të vlerësohet si diçka që mund t’ju nevojitet për të vlerësuar në vijimësi energjitë dhe kohën që konsumoni për

të plotësuar nevojat e fëmijës. Nga ana tjetër, ju mund të shikoni që këto lidhje mund të jenë një burim mbështetje

për ju, për të plotësuar nevojat e fëmijës (UNICEF &Bethany, 2009:161).

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës” përcakton një strukturë të veçantë në funksion të qasjes së

integruar. Specifikisht, Neni 41: Detyra e Agjencisë Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës në lidhje me

ngritjen dhe mirëfunksionimin e sistemit të integruar të mbrojtjes së fëmijës

1. Agjencia është përgjegjëse për koordinimin dhe organizimin e sistemit të integruar të mbrojtjes së fëmijës, në

zbatim të politikave kombëtare për mbrojtjen e fëmijës, duke përfshirë zbatimin e ndërhyrjeve dhe marrjen e masave

për parandalimin dhe mbrojtjen e fëmijës nga abuzimi, neglizhimi, keqtrajtimi dhe dhuna.

2. Agjencia ka për detyrë t’u ofrojë mbështetje të drejtpërdrejtë strukturave të mbrojtjes së fëmijës në nivel vendor,

në lidhje me:

a) koordinimin me agjenci të tjera shtetërore dhe private;

b) zhvillimin e aktiviteteve profesionale, në lidhje me mbrojtjen e fëmijës;

c) asistencën për menaxhimin dhe zgjidhjen e rasteve të caktuara të fëmijës në nevojë për mbrojtje, si edhe

supervizimin, në raste të caktuara; bashkërendim të punës për raste ndërshtetërore të mbrojtjes së fëmijës;

ç) këshillimin e agjencive shtetërore qendrore dhe vendore, si dhe të punonjësve që punojnë në institucione publike e

private për ndihmën e fëmijës në rrezik apo në nevojë për mbrojtje, për të cilën agjencia nxjerr një urdhër të

brendshëm për mënyrën e funksionimit.

3. Agjencia ka për detyrë gjithashtu:

a) të mbledhë të dhëna në nivel kombëtar për mbrojtjen e fëmijës dhe të menaxhojë regjistrin elektronik kombëtar

për rastet e fëmijës në nevojë për mbrojtje;

b) të analizojë nevojat për ndërhyrje specifike në fushën e mbrojtjes së fëmijës dhe të mbështetjes së familjeve me

një fokus të veçantë te parandalimi;

c) të kontrollojë cilësinë e shërbimit të strukturave të mbrojtjes;

ç) të koordinojë dhe të organizojë trajnime të edukimit vazhdues për punonjësit e mbrojtjes së fëmijës dhe

profesionistëve të tjerë që punojnë me fëmijët në nevojë për mbrojtje;

d) në zbatim të Nenit 11, Pika 6 e këtij ligji, të bashkëpunojë me autoritetet përgjegjëse për realizimin e procesit të

mbrojtjes dhe marrjes së masave për menaxhimin e rasteve të fëmijës në situatë migrimi, në situatë ndërkufitare dhe

në nevojë për mbrojtje jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë, të fëmijës së pashoqëruar.

Neni 52: “Grupi teknik ndërsektorial” përcakton se:

1. Në çdo bashki dhe në çdo njësi administrative bashkiake, e cila ka mbi 3,000 fëmijë, krijohet ad-hoc, grupi

teknik ndërsektorial i trajtimit të rasteve të fëmijës në nevojë për mbrojtje...

2. Grupi teknik ndërsektorial thirret nga drejtori i strukturës përgjegjëse për shërbimet shoqërore, në nivel bashkie,

ose nga punonjësi i mbrojtjes së fëmijës, në nivel njësie administrative.

3. Grupi teknik ndërsektorial ka në përbërje përfaqësues të strukturave të policisë, strukturave të shërbimeve

3


57

sociale, përfaqësues të strukturave arsimore, shëndetësore, të drejtësisë, të organizatave jofitimprurëse, si dhe

çdo specialist tjetër që ka njohuri për situatën e fëmijës ose që mund të kontribuojë në marrjen apo zbatimin e

masave për mbrojtjen e fëmijës, të cilët janë të detyruar të marrin pjesë në mbledhjet e grupit teknik

ndërsektorial.

4. Në takimet e grupit teknik ndërsektorial thirren të marrin pjesë:

a) anëtarët e nevojshëm për menaxhimin e rastit të fëmijës në rrezik;

b) prindërit apo anëtarët e familjes ose kujdestarët e fëmijës;

c) fëmija, bazuar në moshën dhe në aftësinë e tij për të kuptuar dhe duke marrë në konsideratë mbrojtjen e interesit

më të lartë të tij.

5. Grupi teknik ndërsektorial mbështet punonjësin e mbrojtjes së fëmijës dhe njësinë e vlerësimit të nevojave

dhe referimit për vlerësimin e rastit, hartimin e Planit Individual të Mbrojtjes, lehtëson referimin e tij, si dhe

zbatimin e ndërhyrjeve apo veprimeve të përcaktuara në Planin Individual të Mbrojtjes.

VKM Nr. 353, datë 12.06.2018 “Për rregullat e funksionimit të grupit teknik, ndërsektorial për

mbrojtjen e fëmijëve, pranë bashkive dhe njësive administrative” përcakton qartë detyrat e grupit

dhe anëtarëve të tjerë. Grupi teknik ndërsektorial bashkërendon shërbimet, ndan

informacionin, ofron mbështetje për anëtarët e grupit dhe ndan përgjegjësinë për marrjen e

vendimeve. Puna e grupit bazohet në bashkërendimin midis aktorëve dhe profesionistëve të

ndryshëm, me role të ndryshme, por me një qëllim të përbashkët - garantimin e interesit më

të lartë të fëmijës. Përqasjet multidisiplinare kanë përparësi sepse sigurojnë ofrimin e

mbështetjes për përmbushjen e të gjitha nevojave të fëmijës.

3.4 Perspektiva multidisiplinare

Perspektiva multidisiplinare që njeh që fëmijët në rrezik kërkojnë qasje në një shërbim

kompleks, për shkak të natyrës së shumëfishtë të nevojave të tyre. Çfarë do të thotë perspektivë

multidisiplinare?

Kur dy ose më shumë profesionistë të fushave të ndryshme janë përfshirë në

shërbimin e kujdestarisë si punonjësi social, psikologu, kujdestari, edukatori, juristi, etj.

Këta profesionistë ndajnë një qëllim të përbashkët.

Secili ka role plotësuese.

Ka një mënyrë të caktuar për të punuar së bashku nëpërmjet ndarjes së roleve dhe

çështjeve të përbashkëta, ku secili gjen qasjen specifike (UNICEF &Bethany, 2009).

3


58

Grupi mund të përbëhet nga: punonjës social, psikolog, terapist, infermier, jurist, mjek,

kujdestarë, mësues, policë, apo persona të tjerë të lidhur me historikun, nevojat dhe

shërbimet e mundshme të ofruara ndaj fëmijës sipas rastit. Zhvillimi i kapaciteteve dhe

burimeve njerëzore për shërbimin e kujdestarisë që po zbatohet për herë të parë në Shqipëri

kërkon mobilizimin e të gjithë aktorëve për të mundësuar suksesin për këtë shërbim.



Cila qasje ju duket më e zbatueshme në rastin e rolit të organizatës tuaj për shërbimin e kujdestarisë?

Cilat janë anët pozitive të çdo qasje të shërbimit të kujdestarisë?

Cilën nga qasjet teorike ju e keni zbatuar tashmë?

Çfarë do të thotë perspektivë multidisiplinare?

Pse ka rëndësi njohja e hartës eko-sociale?

Konceptet kryesore: Të drejtat e fëmijës, vijimësia e shërbimeve, modeli ekologjik, perspektivë multidisiplinare.


Organizata e Kombeve të Bashkuara, (1989) Konventa për të Drejtat e Fëmijëve

Organizata e Kombeve të Bashkuara, (2009) Udhëzuesit e Kujdesit Alternativ për Fëmijët

Colton, M.R., Sanders and Williams, (2001) An Introduction to Working with Children: A Guide for

Social Workers. New York: Palgrave.

Kadushin, A., (1980) Child Welfare Services: An Introduction, New York McMillan

Ligji Nr. 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit shoqëror”

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, UNICEF, Terre des Hommes, (2010)

Protokolli i Punës së Punonjësve të Mbrojtjes së Fëmijës

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Strategjia Kombëtare e Mbrojtjes Sociale

2015-2020, https://www.unicef.org/albania/National_Strategy_for_Social_Protection2015-2020_en.pdf

UNICEF (2006), Alternative Care for Children without primary caregivers in tsunami-affected

countries: Indonesia, Malaysia, Myanmar and Thailand.




3

https://www.unicef.org/albania/National_Strategy_for_Social_Protection2015-2020_en.pdf


59

Orientimi drejt trajnimit praktik - Video “TË BËSH NDRYSHIMIN”

Sesioni 4.

Objektivat:

Të drejtojë pjesëmarrësit në diskutime mbi konceptin, parimet, procesin dhe qasjet

për shërbimin e kujdestarisë që evidentohen nga video.

Të qartësojë kuptimin e elementeve kyçe të shërbimit të kujdestarisë.

Të orientojë pjesëmarrësit me shembujt nga video që konkretizojnë njohuritë, aftësitë

dhe kompetencat e profesionistëve të përfshirë në shërbimin e kujdestarisë.

Konceptet kyçe: interesi më i lartë i fëmijës, familje kujdestare, shërbimi i kujdestarisë,

kompetenca të familjes kujdestare dhe kompetenca të profesionistëve.

Hapi 1. Qartësimi i përdorimit të videos si një instrument për konkretizimin e aspekteve

teorike të shpjeguara gjatë tre sesioneve të para mbi shërbimin e kujdestarisë. Kjo

teknikë lehtëson identifikimin e një kuptimi të elementëve bazë në shërbimin e

kujdestarisë: Çfarë? Pse? Kush? Si?

Hapi 2. Çdo pjesëmarrësi i jepet një fletë pune ku të shkruajë çdo reflektim dhe ide që i lind

duke parë videon.

Hapi 3. Trajnuesi mund ta ndërpresë videon nëse dikush bën pyetje për të sqaruar idetë.

Hapi 4. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi nxit debatin në fund të shikimit të videos

mbi pikat kyçe të shërbimit të kujdestarisë përfshirë këtu pse dhe si referohen fëmijët e

familjet, rëndësia e rolit të prindërve kujdestarë si anëtarë të grupit profesionist për të

mbrojtur dhe për t’u kujdesur për fëmijët, si dhe për të fuqizuar familjet.

Të sillen shembuj nga video se:

Çfarë është familja kujdestare dhe cilat janë shërbimet e saj:

Ofron një rrugë kryesore për shërbimin e mirëqenies së fëmijës;

Realizohet nga një familje kujdestare e aprovuar;

Ofron një shërbim për prindërit dhe fëmijët;

Siguron një mundësi për fëmijët dhe familjet për t’u rritur dhe zhvilluar;

4


60

Ka si qëllim parësor fuqizimin e familjeve, duke bërë kështu të mundur që fëmijët të

ribashkohen me familjet të cilat janë në gjendje të ofrojnë dhe të krijojnë marrëdhënie të

sigurta, të kujdesshme, që synojnë të zgjasin gjithë jetën;

Siguron mundësi për fëmijët dhe adoleshentët për të pasur lidhje me familje të tjera që

synojnë t’u japin këtyre fëmijëve dhe adoleshentëve marrëdhënie që zgjasin gjatë gjithë

jetës, në rast se ribashkimi me prindërit biologjikë apo farefisin nuk është i mundur; dhe

Kërkon punë në ekip midis prindërve kujdestarë, punonjësve socialë, prindërve birësues,

gjykatave, ofruesve të shërbimeve të tjera, (mjekë, mësues, këshillues) dhe prindër e

fëmijë nën kujdes, që duhet të inkurajohen dhe mbështeten për të qenë pjesë e grupit.

Cilat janë disa nga burimet mbështetëse për familjen kujdestare sipas videos së shfaqur?

Familja dhe miqtë;

Agjencia dhe punonjësit socialë;

Shoqatat dhe grupet mbështetëse të prindërve birësues;

Programet e trajnimit për kujdestari; dhe

Komuniteti si fqinjët e miqtë, grupet e prindërve të fëmijëve, institucionet e kultit.

Vlerësimi dhe mbyllja e sesioneve të trajnimit të ditës së parë Koha: 30 minuta

Objektivat:

Të përgjithësojë gjetjet dhe sesionet e ditë së parë;

Të diskutojë dhe vlerësojë idetë e pjesëmarrësve në lidhje me çështjet e trajnimit që

do të zhvillohen ditën e dytë.

Hapi 1 Në një fletë pune çdo pjesëmarrës shkruan çfarë ka përfituar nga dita e parë,

referuar pritshmërive të tij dhe të organizatës që përfaqëson.

Hapi 2 Pjesëmarrësve u jepen udhëzimet nga trajnuesi se çfarë duhet të lexojnë dhe të

përgatisin që të përmbushin objektivat e trajnimit për ditën e dytë.

4


61

Hapi 1. Rrahje mendimesh për identifikimin se sa janë pjesëmarrësit të njohur me kuadrin

rregullator për shërbimin e kujdestarisë.

Hapi 2. Çdo pjesëmarrësi i jepet një fletë pune ku të shkruajë një emërtim konvente, ligji apo

VKM që ka lexuar në punën e vet për shërbimin e kujdestarisë

Hapi 3. Trajnuesi bën pyetje për të inkurajuar diskutimin mbi:

• Cilat janë ligjet dhe VKM bazë?

• Cilat janë institucionet kyçe të lidhura me shërbimin e kujdestarisë?

Hapi 4. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi ndërton një matricë institucionale mbi

shërbimin e kujdestarisë dhe shpjegon bashkëveprimet midis tyre.

Sesioni 5. Kuadri rregullator për shërbimin e kujdestarisë

OBJEKTIVAT

Plotësimin e nevojave për njohje të kuadrit ligjor dhe institucional mbi

shërbimin e kujdestarisë.

Familjarizimin me një kuadër të strukturuar e të standardizuar

procedurash, kriteresh dhe rregullash për trajnimin e shërbimit të

kujdestarisë, si edhe për zhvillimin profesional të vazhdueshëm.

Zhvillimin e kompetencave specifike dhe aftësitë e nevojshme për të

kryer me sukses çdo menaxhim rasti nga çdo subjekt i përfshirë.

Të ndërgjegjësojë pjesëmarrësit për rolin e tyre aktivë në procesin e

zbatimit të shërbimit të kujdestarisë.

Të familjarizojë pjesëmarrësit me një shumëllojshmëri dokumentacioni

shtetëror, juridik si dhe publikime të domosdoshme, për të kuptuar

shërbimin e kujdestarisë.

Të aftësojë pjesëmarrësit që të zbatojnë kuadrin rregullator në një punë

në grup.

MATERIALET

Tabelë shkrimi, letër, markera, stilolapsa, laptop, projektor, video.

FLETËT E

PUNËS

1. Format vlerësimi të fëmijës dhe familjes biologjike 2. Format rekrutimi të familjes kujdestare Fletë pune: o Cilat janë funksionet e organizatës suaj në shërbimin e kujdestarisë sipas

legjislacionit në fuqi o Reflektime mbi trajtimin e një çështjeje konkrete ligjore të ndeshur në

praktikë si kriteret e përzgjedhjes së familjes kujdestare o Standardet e shërbimit të kujdestarisë

o Protokollet e zbatimit të shërbimit të kujdestarisë

5


62

Sesioni 5. Kuadri rregullator për shërbimin e kujdestarisë

5.1 Kuadri ligjor ndërkombëtar për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës

Konventa “Për të Drejtat e Fëmijës” e OKB përbën një nga aktet më të rëndësishme të së

drejtës ndërkombëtare ku janë parashikuar në mënyrë të plotë të drejtat dhe detyrimet në të

gjitha fushat e jetës së fëmijës. Kjo Konventë, e ratifikuar nga Parlamenti Shqiptar, në Nenin

20, paragrafi 1, parashikon se:

“Fëmijët që janë të privuar nga familja e tyre kanë të drejtë për kujdesje të veçantë dhe

të merren në kujdestari nga persona që respektojnë përkatësinë e tyre etnike, fetare,

kulturore dhe gjuhësore”.

Pra, një fëmijë, të cilit i mohohet në mënyrë të përkohshme ose të përhershme mjedisi i tij

familjar, ose kur nuk është në interesin e tij më të lartë të qëndrojë në këtë mjedis, ka të drejtë për

mbrojtje dhe një ndihmë të posaçme nga shteti. Në paragrafin e dytë të Nenit 20, kërkohet që

shtetet palë të kësaj konvente të sigurojnë një përkujdesje alternative në përputhje me

legjislacionin e brendshëm.

Republika e Shqipërisë ende nuk ka ratifikuar Konventën Evropiane të vitit 1980 “Mbi

njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve në lidhje me kujdestarinë e fëmijës si dhe për

rivendosjen e kujdestarisë” e cila lidhet drejtpërdrejtë me procesin e kujdestarisë.

Udhëzuesit e Kujdesit Alternativ për Fëmijët të OKB (2009) dhe SDG 2030 përbëjnë dokumente

të rëndësishme për zbatimin e shërbimit të kujdestarisë. Udhëzuesit e Kujdesit Alternativ për

Fëmijët janë referuar si udhërrëfyes në të gjitha sesionet e trajnimit dhe janë të aksesueshme për

të gjithë nga interneti.

Bashkimi Evropian ku Shqipëria po integrohet ka gjithashtu në fokus të shumë dokumenteve

mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve. Së fundmi, Komisioni Evropian aprovoi agjendën e BE për të

drejtat e fëmijëve (2011) dhe Shtyllat Europiane të të Drejtave Sociale (2018) në të cilën Parimi

Nr. 11 titullohet “Kujdesi dhe mbështetja për fëmijët”. Këtu përcaktohet kujdesi me cilësi të mirë

dhe masa specifike për të rritur mundësitë e barabarta për fëmijët.

5


63

5.2 Legjislacioni shqiptar për mbështetjen e shërbimit të kujdestarisë

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë është ligji themeltar që siguron mbrojtjen e të drejtave të

fëmijëve, ku janë dhënë drejtimet kryesore. Më konkretisht, nenet si më poshtë sanksionojnë: Neni 53: Martesa dhe familja gëzojnë mbrojtjen e veçantë nga shteti;

Neni 54:

- Fëmijët, të rinjtë, gratë shtatzëna dhe nënat e reja kanë të drejtën e një mbrojtje të veçantë të shtetit.

- Fëmijët e lindur jashtë martese ka të njëjtat të drejta sikurse fëmijët e lindur nga martesa.

- Çdo fëmijë ka të drejtën e mbrojtjes nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytëzimi dhe përdorimi për punë, veçanërisht në

moshë të mitur, të cilat dëmtojnë shëndetin dhe moralin, apo rrezikojnë jetën dhe zhvillimin normal të fëmijës.

Kodi i Procedurës Civile ka parashikuar procedurën për kujdestarinë në Nenet 351/1, 352: "Kërkesa për vendosjen e kujdestarisë i paraqitet gjykatës nga të afërmit e fëmijës së mitur dhe nga cilido që merr

njoftimin për mbetjen e fëmijës pa prindër, për lindjen e një fëmije me prindër të panjohur dhe për çdo rrethanë

tjetër që ligji kërkon vendosjen e kujdestarisë, si dhe ushtrimin e kësaj të drejte nga vetë i mituri kur ai ka mbushur

moshën 16 vjeç. Gjithashtu, sipas Nenit 356/1 "Gjykata, përpara se të procedojë për emërimin e kujdestarit, duhet të

pyesë edhe të miturin, kur ai ka mbushur moshën 10 vjeç”.

Kodi i Familjes, Titulli V, rregullon institucionin e kujdestarisë duke përcaktuar gjykatën si

organin vendimmarrës për kujdestarinë. Gjykatë kompetente për vendosjen në kujdestari të

të miturit është ajo e vendbanimit ose vendqëndrimit të të miturit.

Neni 263 përcakton rastet kur një fëmijë i mitur vendoset në kujdestari dhe gëzon

mbrojtje të veçantë nga shteti dhe konkretisht: “kur prindërit e të miturit janë në pamundësi

për të ushtruar përgjegjësinë e tyre prindërore, për shkak se të dy prindërit kanë vdekur ose

nuk njihen, janë shpallur si të pagjetur, u është hequr përgjegjësia prindërore ose u është

hequr zotësia për të vepruar, si dhe për çdo shkak tjetër të pranuar nga gjykata”.

Sikurse edhe Kodi i Procedurës Civile, edhe Kodi i Familjes përcakton: Të drejtën për paraqitjen e kërkesës në gjykatë për kujdestarinë për fëmijën e kanë:

a) të afërmit e fëmijës së mitur;

b) cilido që merr njoftim për mbetjen e fëmijës pa prindër ose për lindjen e një fëmije me prindër të panjohur;

c) vetë i mituri që ka mbushur moshën katërmbëdhjetë vjeç;

ç) prokurori;

d) noteri, i cili në çeljen e një testamenti vihet në dijeni për caktimin e një kujdestari.

Kodi i Familjes, Neni 265, gjykata vendos si kujdestar personin e caktuar nga prindi, që ka ushtruar i fundit

përgjegjësinë prindërore, me testament ose deklaratë noteriale. Në rastet kur kujdestari sipas këtij neni nuk plotëson

kushtet e kërkuara, gjykata i jep prioritet zgjedhjes së kujdestarit midis paraardhësve, personave të afërt të të miturit,

një familjeje kujdestare dhe, si alternativë të fundit, institucionin publik ose privat. Para se gjyqtari të caktojë

kujdestarin, duhet të dëgjojë personin e zgjedhur si të tillë dhe të marrë mendimin e të miturit nëse ai ka mbushur

moshën dhjetë vjeç. Gjykata, në çdo rast, merr mendimin e njësisë të mbrojtjes dhe shërbimeve sociale pranë

bashkisë ku zhvillohet gjykimi, i cili përmban ekzaminimin e zhvillimit të personalitetit të fëmijës në kontekstin

familjar, edukativ e social dhe ekzaminimin e kushteve dhe përshtatshmërisë së fëmijës me personin kujdestar të

ardhshëm, të familjes kujdestare ose institucionit të përkujdesjes. Caktimi i kujdestarit nga gjykata bëhet duke parë

cilësitë e familjes kujdestare të zgjedhur ose të institucionit rezidencial, si dhe pasi ka dëgjuar mendimin e një

psikologu, që duhet të jetë i pranishëm gjatë gjykimit.

Neni 268, nëpunësi i gjendjes civile, që merr njoftimin për vdekjen e të dy prindërve ose prindit të vetëm, që ka

lënë fëmijë në moshë të mitur, ose të lindjes së një fëmije nga prindër të panjohur, dhe noteri që çel një testament, ku

parashikohet caktimi i një kujdestari, duhet të njoftojnë gjykatën për faktin brenda 10 ditëve. Njoftimi i gjykatës

5


64

mund të bëhet edhe nga të afërmit e të miturit ose persona të tjerë të interesuar. Gjykata, brenda 30 ditëve nga marrja

njoftim ose nga paraqitja e kërkesës, vendos për caktimin e kujdestarit të të miturit. Kujdestaria mbi të miturin, i cili

nuk ka të afërm të njohur ose të aftë për të ushtruar detyrën e kujdestarit, mund t’i jepet nga gjykata një institucioni

publik ose privat të licencuar për përkujdesjen e fëmijëve. Drejtuesi i institucionit i delegon njërit nga punonjësit e

tij të drejtën e ushtrimit të funksioneve të kujdestarit. Drejtuesi i institucionit, brenda 10 ditëve nga caktimi i personit

që merr funksionet e kujdestarit, i dërgon gjykatës aktin përkatës, i cili depozitohet në dosjen gjyqësore dhe

pasqyrohet në regjistrin e kujdestarisë. Kujdestari kujdeset për të miturin, e përfaqëson atë në të gjitha veprimet

juridike dhe administron pasurinë e tij, sipas dispozitave të këtij Kodi. Detyrat e të miturit janë: i mituri duhet ta

respektojë dhe t’i bindet kujdestarit; ai nuk mund të braktisë banesën ose institucionin pa lejen e kujdestarit. Identifikimi i familjeve kujdestare është përgjegjësi e njësisë të mbrojtjes dhe shërbimeve sociale pranë bashkisë ku

banon i mituri (Kodi i Familjes, Neni 269).

Ligji Nr. 9355, datë 10.03.2005 “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore” në Nenin 20, pika 4,

përcakton strukturën dhe tipologjinë e shërbimeve të kujdesit social, organizimin,

funksionimin dhe financimin e tyre; kategoritë e përfituesve të shërbimeve; kriteret që

kushtëzojnë të drejtën e përfitimit; rregullat për pranimin/vendosjen në institucione,

dokumentacionin përkatës si dhe mekanizmin e mbikëqyrjes dhe vlerësimin e shërbimeve.

Ai mbështet decentralizimin e shërbimeve sociale, rritjen e kompetencave të pushtetit

vendor dhe të shoqërisë civile në planifikim, financim e zbatim; deinstitucionalizimin dhe

krijimin e shërbimeve të reja sociale komunitare; krijimin e një mekanizmi financiar për

garantimin e qëndrueshmërisë dhe vazhdimësisë së shërbimeve me disa burime financimi; si

dhe krijimin e modelit të ri të shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë.

Ligji Nr. 9669, datë 18.12.2006 “Për masa ndaj dhunës në marrëdhëniet familjare”.Ky ligj që

në Nenin 1, ku përcakton qëllimin: 1. Parandalimin dhe reduktimin e dhunës në familje në të

gjitha format e saj, me anë të masave të përshtatshme ligjore. 2. Garantimin e mbrojtjes me

masa ligjore të pjesëtarëve të familjes, të cilët janë viktima të dhunës në familje, duke i kushtuar

vëmendje të veçantë fëmijëve, të moshuarve dhe personave me aftësi të kufizuar.

Me Ligjin Nr. 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit social në Republikën e Shqipërisë”,

përcaktohen autoritetet përgjegjëse për zbatimin e sistemit të shërbimeve të kujdesit shoqëror,

mënyra e funksionimit dhe format e organizimit të tij sikurse qartësohen më poshtë te pjesa 5.3

Matrica e aktorëve institucionalë.

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës” (ka përsëritje me Ligjin 121/2016).

Ky ligj përcakton të drejtat dhe mbrojtjen që gëzon çdo fëmijë, mekanizmat dhe autoritetet

përgjegjëse, që garantojnë me efektivitet ushtrimin, respektimin, promovimin e këtyre të

drejtave, si dhe mbrojtjen e veçantë të fëmijës. Në zbatim të ligjeve zhvillohen aktet

nënligjore si VKM, Urdhrat dhe Udhëzimet e Ministrave, të cilat që në titull japin qartë

përmbajtjen se çfarë çështje trajtojnë si më poshtë.

VKM Nr. 659, datë 17.10.2005 “Për standardet e shërbimit të përkujdesit shoqëror për fëmijët në institucionet

rezidenciale”.Standardi i 3-të parashikon hartimin e planit përgatitor për fëmijët që largohen nga përkujdesja në

shtëpi ose lëvizin në forma të tjera të përkujdesjes, siç janë kthimi në familje, birësimi, kujdestaria, jetesa e pavarur

ose gjysmë e pavarur. Një ekip profesionistësh të institucionit (edukatorë, punonjës socialë, kujdestarë), familja e

origjinës dhe fëmijët hartojnë planin përgatitor për largimin nga përkujdesja sipas nevojave të vlerësuara të fëmijës.


mbrojtjes sociale dhe të planit të veprimit për zbatimin e saj”, Kapitulli 6. Dokumenti i politikave për kujdestarinë e

fëmijëve në nevojë.

5


65

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 “Për miratimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë” i

dedikohet posaçërisht shërbimit të kujdestarisë.

VKM Nr. 106, datë 15.02.2017 “Për një ndryshim në VKM nr. 425, datë 27.06.2012 “Për përcaktimin e kritereve

dhe të dokumentacionit të nevojshëm për pranimin e personave në institucionet rezidenciale, publike dhe jopublike,

të përkujdesjes shoqërore”, të ndryshuar me VKM Nr. 839, datë 03.12.2014.

VKM nr. 148, datë 13.03 2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave këshillimorë

e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave jofitimprurëse, për

realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe për shërbimet e nevojshme për mbrojtjen e fëmijës”. Pika 2.

përcakton... d) mirëfunksionimin e mekanizmave institucionalë lokalë për mbrojtjen e fëmijës dhe menaxhimin

efektiv të rasteve të fëmijëve në nevojë për mbrojtje;...”.

VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret, dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e familjes

kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në familje

kujdestare”.



VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin dhe përmbajtjen e

planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe zbatimin e masave të mbrojtjes”

UDHËZIM Nr. 582, datë 18.12.2017 “Për miratimin e standardeve të shërbimeve të përkujdesjes shoqërore, në

qendrat shtëpi familje, për fëmijët 16–18 vjeç”

5.3 Matrica e aktorëve institucionalë

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët “Shtetet duhet, në maksimumin e burimeve që kanë në dispozicion dhe kur e gjejnë me vend, në

kuadrin e zhvillimit të bashkëpunimit, të alokojnë burime njerëzore dhe financiare për të siguruar

zbatimin optimal dhe progresiv të këtij Udhëzuesi nëpër të gjithë territoret e tyre respektive dhe

në kohën e duhur. Shtetet duhet të lehtësojnë bashkëpunimin aktiv mes të gjitha autoriteteve

përkatëse dhe adresimit të çështjeve të mirëqenies së fëmijëve dhe familjes tek të gjitha

ministritë e linjës ose jo”(Pika 24).

AGJENCITË, INSTITUCIONET DHE KUJDESTARËT

Udhëzuesi përcakton një kuadër rregullator që vë në dukje përgjegjësinë e shtetit për autorizimin, monitorimin, dhe

përgjegjësinë e ofruesve të përkujdesjes, institucioneve përkujdesëse dhe kujdestarëve individuale.

POLITIKA KOMBËTARE A .. .. .. siguron autorizimin e agjencive dhe institucioneve që ofrojnë përkujdesje,

përfshi kërkesën për të paraqitur politikat e rekrutimit, sjelljes dhe monitorimit të stafit, standardet e përkujdesjes së

ofruar, dhe procedurat e raportimit të sjelljeve të pahijshme? .. detyron ofruesit e përkujdesjes të sigurojnë ruajtjen e

të dhënave të përditësuara, e konfidencialitetit të këtyre të dhënave si dhe lehtësimin e mundësisë dhe të drejtës së

përdorimit të këtyre të dhënave nga ana e fëmijës, nëse kërkohet? .. vendos standarde minimale mbi punësimin për

të siguruar kushte të përshtatshme pune, pagesë të mjaftueshme si dhe motivim e mbajtje të kujdestarëve dhe

personelit tjetër në punë? .. përcakton kritere për të siguruar që ofruesit e përkujdesjes të ruajnë standardet e saj

nëpërmjet zhvillimit personal të kujdestarëve dhe trajnimeve për çështje të rëndësishme, për shembull, për

legjislacionin mbi mbrojtjen e fëmijëve, të drejtat e fëmijëve, përdorimin e përshtatshëm të masave shtrënguese,

çështjet e zhvillimit e fëmijëve dhe fëmijët me nevoja të veçanta?

5


66

Autoritetet institucionale të angazhuara në planifikimin, vlerësimin, zbatimin dhe monitorimin e

shërbimit të kujdestarisë në Shqipëri janë përcaktuar në disa ligje në fuqi. Me Ligjin 121/2016 “Për

shërbimet e kujdesit shoqëror”, në Nenin 30 “Përgjegjësia për zbatimin e sistemit të shërbimeve të kujdesit

shoqëror” përcakton se:

1. Zbatimi i sistemit të shërbimeve të kujdesit shoqëror, që financohen nga Buxheti i Shtetit dhe nga buxhetet e

njësive të qeverisjes vendore, është përgjegjësi e organeve publike të ngarkuara me këtë detyrë, në nivel qendror dhe

vendor.

2. Institucionet kryesore përgjegjëse për administrimin e sistemit të shërbimeve të kujdesit shoqëror janë si më

poshtë:

a) ministria përgjegjëse për çështjet sociale dhe institucionet e saj të varësisë;

b) qarku;

c) bashkia.

Pra jepet hierarkia e institucioneve përgjegjëse për sistemin publik të shërbimeve sociale.

Sipas po këtij ligji, përcaktohen edhe subjekte të tjera jopublike si struktura përgjegjëse për

ofrimin e shërbimit të kujdestarisë si më poshtë:

a) struktura e shërbimeve të kujdesit shoqëror në bashkinë ku banon fëmija;

b) Njësia e Vlerësimit të Nevojave dhe Referimit të Rastit në njësinë administrative të

bashkisë, ku banon fëmija;

c) subjekti publik ose jopublik ofrues i shërbimeve të kujdesit shoqëror ku është vendosur

përkohësisht fëmija; apo

ç) organizatat jo-fitimprurëse që ushtrojnë aktivitet në fushën e shërbimeve të përkujdesit

alternativ për fëmijë.

Në Shqipëri, ministria përgjegjëse për çështjet sociale është Ministrisë së Shëndetësisë dhe

Mbrojtjes Sociale, nën autoritetin e së cilës është Shërbimi Social Shtetëror.

Roli i këtij institucioni përcaktohet sipas Ligjit 121/2016, Neni 33, Roli i Shërbimit Social Shtetëror

1. Shërbimi Social Shtetëror monitoron zbatimin e legjislacionit të shërbimeve shoqërore në të gjithë vendin,

nëpërmjet strukturave të njësisë qendrore dhe drejtorive rajonale.

2. Shërbimi Social Shtetëror trajnon personelin e njësive të qeverisjes vendore që mbulon aspektet e shërbimeve

shoqërore.

Inspektorati Shtetëror i Punës dhe Shërbimeve Shoqërore, si një organ i qeverisjes qendrore,

është institucion përgjegjës për deklarimin e shqetësimeve dhe ankimimit. Ai bashkëpunon me

inspektorët e shërbimeve shoqërore të SHSSH në nivel qendror dhe rajonal, apo administratorët e

përkujdesjes shoqërore në bashki dhe organizatat joqeveritare apo agjenci të licencuara në

ofrimin e shërbimit të kujdestarisë, për të zbatuar procedura të qarta që fëmijët, familjet e tyre,

familjet kujdestare dhe të tjerë persona të interesuar mbi mirëqenien e fëmijës, të deklarojnë

shqetësimet dhe ankesat rreth çdo aspekti të shërbimit të kujdestarisë.

Sipas Ligjit 121/2016, “Neni 35 Funksionet dhe kompetencat e Inspektoratit,

1. Inspektorati, në zbatim të këtij ligji, kryen këto funksione:

a) kontrollon zbatimin e kritereve e të kushteve nga subjektet publike dhe jopublike që ushtrojnë veprimtari të

ofrimit të shërbimeve shoqërore, sipas këtij ligji, akteve nënligjore në zbatim të tij dhe akteve të tjera ligjore në fuqi;

b) inspekton standardet e shërbimeve të ofruara nga ofruesit e shërbimeve të kujdesit shoqëror”

5


67

Kodi i Familjes, Neni 266, pika 2 dhe 3, si dhe VKM 752, datë 08.09.2010, përcaktojnë se është

bashkia që ka për detyrë evidentimin e familjeve kujdestare. Bashkia është përgjegjëse për

përzgjedhjen e familjeve kujdestare, organizon dhe plotëson të gjitha kushtet e domosdoshme për

ofrimin e shërbimit të kujdestarisë në zonën administrative nën juridiksionin e saj, në përputhje

me standardet shtetërore të shërbimit të kujdestarisë. Mendimi i Bashkisë merret parasysh nga

gjykata për vendosjen e të miturit në kujdestarinë e familjes kujdestare mbi bazën e një deklarate

gatishmërie për marrjen e kujdestarisë së fëmijës.

“Si pjesë e Njësive të Qeverisjes Vendore (NJVQ), janë krijuar Njësitë për të Drejtat e Fëmijës,

në nivel qarku, dhe Njësitë për Mbrojtjen e Fëmijës (NJMF), në nivel bashkie. Për shkak të

burimeve të pakta njerëzore dhe financiare, NJMF-të kryesisht përfaqësohen nga një punonjës i

vetëm për mbrojtjen e fëmijës. Duke qenë një fushë ende në zhvillim, punonjësit për mbrojtjen e

fëmijëve kanë nevojë për forcimin e kapaciteteve (pra, për përvetësimin e njohurive

profesionale) për të kryer detyrat e ngarkuara” (UNICEF&Terre des hommes, 2015:11).

Gjykata si institucion i pavarur i sistemit të drejtësisë shqyrton kërkesën që vjen nga struktura

përgjegjëse dhe merr vendimin për pranimin e familjes aplikuese si familje kujdestare për

vendosjen e fëmijës në kujdestari. Kopja e vendimit të gjykatës kalon në Njësinë e Vlerësimit të

Nevojave dhe Referimit të Rastit.

Subjektet juridikë publikë ose jopublike ofrues i shërbimeve të kujdestarisë kanë të njëjtat

role dhe funksione si Bashkia me përjashtim të Komisionit ndërsektorial të kujdestarisë.

Sipas Ligjit 121/2016, Neni 27: Subjektet e ofrimit të shërbimeve të kujdesit shoqëror 1. Shërbimet e kujdesit shoqëror ofrohen nga personat juridikë publikë apo jopublikë, të licencuar për këtë qëllim.

Licencimi i veprimtarive të shërbimeve të kujdesit shoqëror dhe subjekteve të ofrimit të tyre, të përcaktuara në këtë

ligj, bëhet nga autoriteti përgjegjës, sipas legjislacionit në fuqi për licencat.

2. Shërbimet e kujdesit shoqëror të financuara privatisht ofrohen nga subjekte jopublike, por sipas kushteve të

përcaktuara në këtë ligj.

3. Ofrimi i shërbimeve të kujdesit shoqëror, në çdo rast, bëhet në përputhje me standardet e hartuara nga ministria

përgjegjëse për çështjet sociale.

Ligji Nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës” përsërit Ligjin 121/2016 me idenë

e theksimit të roleve të institucioneve që kanë përgjegjësitë për garantimin e të drejtave të

fëmijëve. Ligji Nr. 18/2017 përcakton të drejtat dhe mbrojtjen që gëzon çdo fëmijë,

mekanizmat dhe autoritetet përgjegjëse, që garantojnë me efektivitet ushtrimin, respektimin,

promovimin e këtyre të drejtave, si dhe mbrojtjen e veçantë të fëmijës.

Sipas Nenit 2, ky ligj ka për qëllim:

a) mbrojtjen e fëmijës, nëpërmjet plotësimit të kuadrit ligjor e institucional, në zbatim të Kushtetutës, të

Konventës së Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat e Fëmijës, të akteve ndërkombëtare që veprojnë në këtë

fushë, si dhe të legjislacionit në fuqi;

b) parashikimin e parimeve bazë ku mbështeten politikat kombëtare për të drejtat e fëmijës, mekanizmat

efikase, si dhe autoritetet përgjegjëse në nivel qendror e vendor dhe kompetencat e tyre në fushën e të drejtave

dhe të mbrojtjes së fëmijës;

c) garantimin e mirëqenies dhe përmirësimin e cilësisë së jetës së fëmijës, duke promovuar e mundësuar

5


68

zhvillimin e tyre në shoqëri, ndihmën dhe përkujdesin efektiv për fëmijën, shëndeti dhe mirëqenia e të cilit janë

në rrezik;

ç) marrjen e masave për t'i siguruar fëmijës ushtrimin e të drejtave, në përputhje me zhvillimin e personalitetin,

bazuar në interesin më të lartë të tij;

d) marrjen e masave për të siguruar jetesën, mbijetesën dhe zhvillimin e fëmijës;

dh) sigurimin e bashkëpunimit ndërmjet strukturave dhe autoriteteve qendrore e vendore, si dhe organizatave

që mbrojnë të drejtat e fëmijës;

e) parashikimin e mekanizmave efektivë dhe funksionimin e institucioneve të ngarkuara me marrjen e

masave konkrete për promovimin, respektimin e mbrojtjen e të drejtave të fëmijës, si dhe për ngritjen e një

sistemi të integruar e funksional të mbrojtjes së fëmijës, për parandalimin dhe përgjigjen efikase ndaj të gjitha

formave të dhunës, abuzimit, shfrytëzimit e neglizhimit.

Ky ligj zgjeron strukturat përgjegjëse për mbrojtjen e fëmijës me struktura këshillimore dhe koordinuese në nivel

qendror dhe vendor. Neni 34: Mekanizmat këshillimorë dhe koordinues institucionalë dhe strukturat për të drejtat

dhe mbrojtjen e fëmijës, përcakton se:

1. Mekanizmat këshillimorë dhe koordinues institucionalë për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës, në

përputhje me fushën e ushtrimit të veprimtarisë së tyre, janë në nivel qendror dhe vendor.

2. Mekanizmat këshillimorë dhe koordinues institucionalë janë:

a) Këshilli Kombëtar për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës nё nivel qendror;

b) Grupi teknik ndërsektorial në nivel bashkie apo njësie administrative në nivel vendor.

3. Strukturat për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës në nivel qendror janë:

a) Ministri që bashkërendon punën për çështjet e tё drejtave dhe mbrojtjes së fëmijës;

b) Agjencia Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës;

c) Çdo ministër përgjegjës, sipas fushës që mbulon, në lidhje me të drejtat e fëmijës dhe mbrojtjen e tyre.

4. Strukturat për mbrojtjen e fëmijës në nivel vendor janë:

a) bashkia;

b) struktura përgjegjëse për shërbimet shoqërore në bashki;

c) njësia për mbrojtjen e fëmijës pranë strukturës përgjegjëse për shërbimet shoqërore nё bashki;

ç) njësia e vlerësimit të nevojave dhe referimit pranë bashkisë apo njësive administrative;

d) punonjësi i mbrojtjes së fëmijës pranë njësisë për mbrojtjen e fëmijës dhe njësisë së vlerësimit të nevojave

dhe referimit.

5. Mekanizmat dhe strukturat në nivel qendror e vendor bashkëpunojnë dhe koordinojnë punën ndërmjet tyre

për zbatimin e legjislacionit e të politikave shtetërore për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës. Bashkërendimi i

veprimtarisë së tyre për çështje që lidhen me të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës, të parashikuara në këtë ligj,

përcaktohet me Vendim të Këshillit të Ministrave.

6. Këta mekanizma dhe struktura bashkëpunojnë me organizatat jofitimprurëse për realizimin e politikave

kombëtare e vendore për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës, si dhe për ofrimin e shërbimeve të nevojshme për

mbrojtjen e tyre, në bazë të rregullave të hollësishme, të përcaktuara me Vendim të Këshillit të Ministrave.

7. Avokati i Popullit monitoron zbatimin e këtij ligji në përputhje me Konventën për të Drejtat e Fëmijëve,

në zbatim të detyrimeve të përcaktuara në Ligjin nr. 8454, datë 04.02.1999, “Për Avokatin e Popullit”, të

ndryshuar.

Në zbatim të Ligjit Nr. 18/2017, Nenit 34, pikës 6, ka dalë VKM nr. 148, datë 13.03 2018 “Për përcaktimin e

rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave këshillimorë e koordinues institucionalë, strukturave për të

drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave jofitimprurëse, për realizimin e politikave kombëtare e vendore, si

dhe për shërbimet e nevojshme për mbrojtjen e fëmijës”.

Në vazhdimësi, ky ligj përcakton funksionet dhe formën e organizimit të këtyre institucioneve si:

Neni 35: Këshilli Kombëtar për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës: 1. Këshilli Kombëtar për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës është organ këshillimor që ngrihet me urdhër të

Kryeministrit, me propozimin e ministrit që bashkërendon punën për çështjet e të drejtave dhe mbrojtjes së

fëmijës.

5


69

2. Këshilli Kombëtar për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës ka si detyrë kryesore këshillimin dhe

bashkërendimin e politikave shtetërore për garantimin e të drejtave dhe mbrojtjen e fëmijës në të gjitha fushat,

sidomos në ato të drejtësisë, shërbimeve shoqërore, arsimit, shëndetësisë dhe kulturës.

3. Këshilli Kombëtar për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës kryesohet nga ministri që bashkërendon punën

për çështjet e të drejtave dhe mbrojtjes së fëmijës dhe përbëhet nga 9 anëtarë, përfaqësues, të përcaktuar nga

Kryeministri, në nivel ministri, Avokati i Popullit, Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, 1 përfaqësues

nga Shoqata për Autonomi Vendore dhe 5 përfaqësues nga shoqëria civile. Në mbledhjet e Këshillit Kombëtar

për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës marrin pjesë fëmijё me statusin e vëzhguesit, të cilët janë përfaqësues të

qeverive të nxënësve, organizatave, forumeve apo çdo grupimi tjetër fëmijësh...

Neni 37 përcakton detyrat e Këshillit Kombëtar në lidhje me mbrojtjen e fëmijës.

Neni 40 - Agjencia Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës. Kjo Agjenci përcaktohet si person juridik

në varësi të ministrisë që bashkërendon punën për çështjet e të drejtave dhe mbrojtjes së fëmijës, financuar nga

fondet e Buxhetit të Shtetit dhe burime të tjera, sipas ligjit...Neni 43 specifikon detyrat e agjencisë në lidhje me

politikat dhe veprimtaritë për mbrojtjen e fëmijës.

Si përfundim, bazuar në shqyrtimin e kuadrit ligjor, aktorët që luajnë rol në procesin e shërbimit

të kujdestarisë paraqiten në formë grafike si më poshtë:

Figura 5. Matrica e aktorëve që luajnë rol në procesin e shërbimit të kujdestarisë

5.4 Protokollet e zhvilluara në zbatimin e shërbimit të kujdestarisë

Nga shqyrtimi i kuadrit ligjor për shërbimin e kujdestarisë del qartë se janë përcaktuar

rregulla, procedura, dhe Protokolli i Punës për Njësinë e Mbrojtjes së Fëmijës në qeverisjen

vendore e cila ka përgjegjësitë kryesore për koordinimin e gjithë aktorëve institucionale dhe

të OSHC. Konkretisht me Ligjin 121/2016 “Për shërbimet e kujdesit shoqëror”, përcaktohen

protokollet e punës së Grupi Teknik Ndërsektorial në Bashki për trajtimin e rasteve të fëmijëve

në nevojë për mbrojtje. Detaje të tilla si kush ka të drejtën ta thërrasë (drejtori i strukturës

përgjegjëse për shërbimet shoqërore në nivel bashkie, ose punonjësi i mbrojtjes së fëmijës, në

nivel njësie administrative); përbërjen me përfaqësues të strukturave të ndryshme publike e

5


70

jopublike, të organizatave jofitimprurëse, si dhe çdo specialist tjetër që ka njohuri për situatën e

fëmijës, prindërit apo anëtarët e familjes ose kujdestarët e fëmijës dhe fëmija, bazuar në moshën

dhe në aftësinë e tij për të vendosur). Gjatë takimit të grupit për mbrojtjen e fëmijës çështjet e

ngritura dhe vendimet e marra regjistrohen dhe arkivohen në dosjen individuale të fëmijës.

Procesi i vendosjes së fëmijës pa kujdes prindëror në familjen kujdestare nga struktura

përgjegjëse në bashki përcaktohet me të gjitha procedurat në të gjitha fazat e procesit. Grupi

Teknik Ndërsektorial i bashkisë kalon nga vlerësimi i nevojave të fëmijës dhe familjes biologjike

përmes një Raporti të Vlerësimit të Rastit, përgatitjes së dosjes së fëmijës dhe Planit Individual,

përzgjedhjes së familjes kujdestare, e cila paraqet deklaratën e gatishmërisë për të marrë fëmijën

në përkujdesje, përgatitjes së fëmijës dhe familjes kujdestare për vendosjen në kujdestari,

vendosjes së fëmijës në familjen kujdestare dhe përgatitjes së planit të mbështetjes së familjes

kujdestare dhe familjes biologjike, në të njëjtën kohë. Kriteret, procedurat dhe dokumentacioni

i shërbimit të kujdestarisë qartësojnë procesin që duhet ndjekur dhe përgjegjësitë e aktorëve

të përfshirë në funksion të zhvillimit normal të fëmijëve, ruajtjes dhe forcimit të

marrëdhënieve me prindërit e tij, deri në riintegrim të fëmijës në familjen biologjike, nëse

ky është qëllimi i vendosjes së fëmijës në kujdestari.

Legjislacioni bazë është plotësuar më akte nënligjore si VKM, Urdhra Ministrash, standarde,

kritere, etj., të cilat hyjnë deri në detaje të mënyrës se si do të realizohet çdo komponent i

procesit të shërbimit të kujdestarisë. Konkretisht VKM Nr. 658, datë 17.10.2005 “Për

standardet e shërbimit të përkujdesit shoqëror për fëmijët në institucionet rezidenciale”.

parashikon protokollin e planit për fëmijët që largohen nga institucioni për në familjen

biologjike, kujdestare, birësim apo jetesë të pavarur. Kjo bëhet nga një ekip profesionistësh të

institucionit (edukatorë, punonjës socialë, kujdestarë), familja e origjinës dhe fëmijët, që të gjithë

së bashku marrin pjesë në hartimin e këtij plani përgatitor sipas nevojave të vlerësuara të fëmijës.

Këto elemente protokollarë kanë vazhduar të qartësohen në VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 “Për

miratimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në nevojë”, VKM nr. 148, datë

13.03 2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave këshillimorë

e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave

jofitimprurëse, për realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe për shërbimet e

nevojshme për mbrojtjen e fëmijës” dhe VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret,


prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në familje kujdestare”.

Gjatë vitit 2018 i është kushtuar vëmendje e veçantë plotësimit të kuadrit ligjor sa i takon

procedurave dhe rregullave të funksionimit të strukturave që merren me shërbimin e kujdestarisë

referuar VKM Nr. 353, datë 12.06.2018 “Për rregullat e funksionimit të grupit teknik,

ndërsektorial për mbrojtjen e fëmijëve, pranë bashkive dhe njësive administrative”; VKM Nr.

5


71

578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin dhe

përmbajtjen e planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe

zbatimin e masave të mbrojtjes” dhe Udhëzimit Nr. 582, datë 18.12.2017 “Për miratimin e

standardeve të shërbimeve të përkujdesjes shoqërore, në qendrat shtëpi familje, për fëmijët 16–

18 vjeç”. Në Anekset e tyre do të gjeni formate formularësh të protokolleve të zbatimit të

shërbimit të kujdestarisë.



Cilat janë strukturat përgjegjëse për shërbimin e kujdestarisë në nivel qendror dhe në nivel vendor?

Cilat janë mekanizmat këshillimorë e koordinues institucionalë të shërbimit të kujdestarisë?

Si përcaktohen funksionet dhe përgjegjësitë e Njësisë së Vlerësimit të Nevojave dhe Referimit të

Rastit në njësinë administrative të bashkisë, ku banon fëmija?

Si përcaktohen funksionet dhe përgjegjësitë e organizatës suaj për shërbimin e kujdestarisë?

Me cilat organizata do të bashkëpunoni në procesin e zbatimit të shërbimit të kujdestarisë?

Konceptet kryesore: Të drejtat e fëmijës, Konventë, Ligj, Vendim i Këshillit të Ministrave, interesi më i lartë i fëmijës, e drejta për

të pasur informacion, e drejta për të marrë pjesë në vendimmarrje.


Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, http://www.shendetesia.gov.al

Shërbimi Social Shtetëror, http://www.sherbimisocial.gov.al

Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, Raporti i punës së saj dhe i strukturave të

mbrojtjes së fëmijëve, http://www.femijet.gov.al


Baza ligjore që rregullon shërbimin e kujdestarisë në Republikën e Shqipërisë.

5

http://www.shendetesia.gov.al/

http://www.sherbimisocial.gov.al/

http://www.femijet.gov.al/


72

Hapi 1. Rrahje mendimesh për kuptimin e të gjithë komponentëve në menaxhimin e rastit duke

stimuluar pjesëmarrjen e pjesëmarrësve në njohjen e kompetencave për menaxhimin e

rastit.

Hapi 2. Çdo pjesëmarrësi i jepet një fletë pune ku të shkruajë disa elementë për menaxhimin e

rastit.

Hapi 3. Trajnuesi bën pyetje për të inkurajuar diskutimin se:

• Cilat janë elementët e përbashkët që kanë dalë tek të gjitha diskutimet

• Cila është renditja e aktiviteteve kyçe të lidhura me menaxhimin e rastit

Hapi 4. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi ndërton një grafik me elementët kryesorë për

menaxhimin e rastit dhe shpjegon procesin dinamik të bashkëveprimeve midis

institucioneve dhe profesionistëve të përfshirë në shërbimin e kujdestarisë.

Sesioni 6. Menaxhimi i rastit – shembuj suksesi të shërbimit të kujdestarisë

OBJEKTIVAT

Aftësimi i pjesëmarrësve në vlerësimin e nevojave të fëmijëve dhe

familjeve biologjike

Aftësimi i pjesëmarrësve në vlerësimin dhe rekrutimin e familjeve

kujdestare

Të familjarizojë pjesëmarrësit me menaxhimin rast pas rasti të

problematikave procedurale të shërbimit të kujdestarisë.

Aftësimi i pjesëmarrësve në ndërgjegjësimin e komunitetit dhe

sigurimin e mbështetjes nga aktorë të tjerë në komunitet.


FLETËT E

PUNËS

1. Format vlerësimi të fëmijës dhe familjes biologjike

2. Format rekrutimi të familjes kujdestare

Fletë pune:

Vlerësimi i fëmijës dhe familjes biologjike

Modeli i vlerësimit të përbashkët për familjen kujdestare

Plani individual i kujdesit për fëmijën

Referimi tek shërbimet dhe praktikat gjyqësore

Vendosja dhe monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare

Bashkëpunimi ndërmjet aktorëve të ndryshëm

Riintegrimi i fëmijës në familjen biologjike, në familje tjetër ose në

komunitet

6


73

Sesioni 6. Menaxhimi i rastit – shembuj suksesi të shërbimit të kujdestarisë

6. Hapat e menaxhimit të rastit

Menaxhimi i rastit në shërbimin e kujdestarisë drejtohet nga parimi i interesit më të lartë të

fëmijës duke u përqendruar në nevojat e fëmijës dhe në bashkëpunimin e ngushtë midis aktorëve

të ndryshëm që kanë ndikim në jetën e fëmijës dhe komunitetit ku ai jeton. VKM Nr. 578, datë

03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin dhe përmbajtjen e

planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe zbatimin e

masave të mbrojtjes”, Neni 3 përcakton parimet “Procedura për identifikimin dhe menaxhimin e

fëmijës në nevojë për mbrojtje, hartimi i PIM, financimi i shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe

për zbatimin e masave të mbrojtjes bazohet në parimin e interesit më të lartë të fëmijës, të

respektimit të nderit, dinjitetit e personalitetit të fëmijës, konfidencialitetin, promovimin e së

drejtës së fëmijës për mbrojtje dhe përkujdesje, respektimin e së drejtës për t’u dëgjuar,

informuar, në lirinë e shprehjes, mosdiskriminimin, partneritetin e bashkëpunimin, si dhe në

respektimin e përgjegjësive”. “Menaxhimi i rastit” përcaktohet si “metodologjia që siguron, hap

pas hapi, ofrimin në mënyrë të vazhdueshme dhe efektive të ndihmës për fëmijën në nevojë për

mbrojtje dhe që synon të promovojë e të nxisë më tej mbrojtjen e të drejtave dhe mirëqenien e

tij” (VKM Nr. 578, datë 03.10.2018). Po këtu përcaktohen “Hapat e menaxhimit të rastit: Procesi

i menaxhimit të rastit të fëmijës në nevojë për mbrojtje” (Neni 5).

Figura 4. Hapat e menaxhimit të rastit

1. Identifikimi i

fëmijës në nevojë

7. Mbylljen e

rastit

6. Zbatimi dhe

monitorimi i PIM

5. Hartimi i

PIM

4. Vlerësimi

i plotë

3. Vlerësimi

Fillestar

2. Raportimi

6


74

Menaxhimi i rastit mbështetet në punën e GTN që tregon angazhimin e një sërë institucionesh

publike dhe jopublike, si dhe larmi profesionistësh të përfshirë në të gjitha hallkat e menaxhimit

të rastit në shërbimin e kujdestarisë. Grupi teknik ndërsektorial mbështet punonjësin e mbrojtjes

së fëmijës dhe njësinë e vlerësimit të nevojave dhe referimit për vlerësimin e rastit, hartimin e

PIM, lehtëson referimin e tij, si dhe zbatimin e ndërhyrjeve apo veprimeve të përcaktuara në

PIM. Funksionimi i grupit teknik ndërsektorial rregullohet me Vendim të Këshillit të Ministrave.

6.1 Identifikimi i fëmijës në nevojë për mbrojtje

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018, Neni 6, përcakton si realizohet identifikimi:

1. Identifikimi i një fëmijë në nevojë për mbrojtje bëhet nga çdo person fizik ose juridik, çdo punonjës i

institucioneve publike dhe private, i cili vihet në kontakt me fëmijën, mësuesit, ofruesit e shërbimit psikosocial

shkollor, strukturat e Policisë së Shtetit, Drejtoria për Azilin dhe Antitrafikimin, Qendra Kombëtare e Pritjes për

Azilkërkuesit, punonjësit e institucioneve shëndetësore apo të përkujdesjes së fëmijës, publike apo private, si dhe

vetë fëmijët.

2. NJMF-të dhe PMF-të kanë për detyrë të kryejnë identifikim proaktiv të fëmijëve në nevojë për mbrojtje,

nëpërmjet planifikimit të punës në terren, verifikimit të njoftimit të marrë nga çdo person fizik ose juridik, çdo

punonjës i institucioneve publike dhe private, që vihet në kontakt me fëmijën, si dhe verifikimit të informacionit për

rastet që vijnë në dijeni nëpërmjet medias së shkruar, elektronike apo medias sociale.

Pra, në fund është përgjegjësia e autoriteteve vendore dhe veçanërisht strukturave të mbrojtjes së

fëmijës të çdo bashkie jo vetë të presin njoftimet nga jashtë, por të dalin në terren dhe të

verifikojnë njoftimet e marra e të sigurojnë që çdo fëmijë i ka të garantuara të drejtat e tij.

6.2 Raportimi

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018, Neni 7 përcakton si realizohet raportimi:

1. Pas identifikimit të fëmijës në nevojë për mbrojtje, çdo person fizik ose juridik, si dhe çdo punonjës i

institucioneve publike e private, i cili vihet në kontakt me fëmijën për shkak të profesionit, duhet të bëjë raportimin

pranë strukturave vendore të mbrojtjes së fëmijës ose pranë organeve të Policisë së Shtetit.

2. Çdo mësues, ofrues i shërbimit psikosocial shkollor, punonjës i institucioneve shëndetësore apo i përkujdesjes së

fëmijës, publike apo private, pas identifikimit të fëmijës në nevojë për mbrojtje, duhet të bëjë raportimin pranë

njësisë arsimore vendore, drejtorit të institucionit, organeve të Policisë së Shtetit, strukturave për mbrojtjen e

fëmijës.

3. Raportimi i fëmijës në nevojë për mbrojtje bëhet me çdo mjet komunikimi, me telefon, e-mail, me postë, në formë

shkresore, duke kontaktuar punonjësin e strukturave të Policisë së Shtetit apo të strukturave vendore të mbrojtjes së

fëmijës.

4. Profesionistët e përmendur në pikat 1 e 2 të këtij neni, ose struktura përgjegjëse pranë institucionit/ve raportojnë

menjëherë, me çdo mjet komunikimi, rastet që identifikohen si në rrezik të menjëhershëm apo të lartë, ndërsa, rastet

e tjera të rrezikut, të mesëm apo të ulët, raportohen brenda 24 orëve nga identifikimi. Raportimi bëhet nëpërmjet

formularit të raportimit të fëmijës në nevojë për mbrojtje.

5. Formulari i plotësuar dërgohet në mënyrë elektronike apo me postë te punonjësi/njësia përgjegjëse e mbrojtjes së

fëmijëve. Në formular hidhet i gjithë informacioni dhe të gjitha detajet e ditura nga personi/personat, të cilët janë në

dijeni dhe kanë raportuar rastin.

6. Rasti raportohet te PMF-ja përgjegjëse për territorin ku është bërë identifikimi. Në rast se është e pamundur të

kontaktohen këto struktura, njoftohet Agjencia, e cila merr masa për ndjekjen e rastit nga ana e strukturave vendore

të mbrojtjes.

7. Me marrjen e raportimit, NJMF-ja/PMF-ja ka detyrimin të ndërmarrë të gjitha masat e veprimet e nevojshme për

verifikimin e informacionit të dhënë dhe fillimin ose jo të vlerësimit fillestar të rastit.

6


75

6.3 Vlerësimi i fëmijës dhe familjes

“Gjatë zbatimit të shërbimit të kujdestarisë në një periudhë një vjeçare 2017-2018, në bashkëpunim me një sërë

partnerësh, me fokus dy institucionet rezidenciale për fëmijët në qytetin e Shkodrës, përkatësisht Shtëpia e Fëmijës

Parashkollor dhe Shtëpia e Fëmijës Shkollor, janë vlerësuar fëmijët dhe familjet biologjike respektive. Nga

vlerësimet e 16 fëmijëve të moshës 1,5-7 vjeç, rezulton se pjesa më e madhe i kanë prindërit e tyre biologjikë në

Shqipëri, mbajnë kontakte me ta, ndonëse fëmijët vazhdojnë me vite të qëndrojnë në institucion”.

Punonjësi Social, Shërbimet Sociale Bethany

Procesi i vlerësimit ka të bëjë me vlerësimin e fëmijës, familjes kujdestare ku fëmija do vendoset

dhe familjes biologjike. Sipas VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 për standardet e shërbimit të

kujdestarisë për fëmijët në nevojë, vlerësimi i nevojave të fëmijës duhet bërë përpara se fëmija të

sistemohet në familjen kujdestare. Vetëm në rastet emergjente vlerësimi i nevojave të fëmijës

bëhet pas sistemimit, por sa më shpejt të jetë e mundur (Pika 6). Në rastet e de-institucionalizimit

të fëmijës, vlerësimi fillon me identifikimin se cilët fëmijë i kanë familjet biologjike dhe kanë

interesim nga familjarët. Më pas shqyrtohet me kujdes historiku i vendosjes së fëmijës në

institucion dhe zbulohen shkaqet e institucionalizimit.

Vlerësimi bazohet në takime, vizita në familje për të analizuar faktorët e riskut që, në më të

shumtën e rasteve, rezulton të jenë situata socio-ekonomike dhe mungesa e shërbimeve

mbështetëse dhe fuqizuese në komunitet. Vlerësimi i potencialit dhe qëndrueshmërisë së

familjes, si asaj biologjike dhe familjes kujdestare, përbën hapin e parë të menaxhimit të rastit

dhe përgatitjes së Planit Individual të Kujdesit për Fëmijën.

Modeli i vlerësimit të përbashkët për kujdestarinë bazohet në të kuptuarit e nevojave të veçanta

të fëmijëve nën kujdes dhe aftësive të veçanta të kërkuara për familjet që duan të prindërojnë ata

fëmijë. Modeli i vlerësimit të përbashkët të familjes ka rëndësi sepse:

o Fuqizon familjen në procesin e marrjes së vendimit.

o Ç’mitizon vlerësimin ose procesin e përzgjedhjes.

o Dekurajon paragjykimet gjatë procesit të vlerësimit. Vlerat e njerëzve ndryshojnë së

bashku me aftësitë. Mesazhi është se ka një numër njohurish, aftësish dhe kompetencash

të kërkuara për t’u bërë prindër kujdestarë për fëmijët pa kujdes prindëror.

o Ndihmon të qartësohen detyrimet e agjencisë për fëmijët dhe familjet që ajo u shërben.

Nëpërmjet edukimit të familjeve të ardhshme kujdestare në lidhje me aftësitë e veçanta të

kërkuara, të tilla që t’i përshtaten nevojave të fëmijëve në kujdes, bëhet i vlefshëm

autoriteti përfundimtar i agjencisë për të marrë vendimin e përzgjedhjes, p.sh. për të

përzgjedhur vetëm ato familje të cilat mund të përballen me sfidat unike të rolit.

o Zhvillon modelin dhe pritshmëritë për rolin e punës në grup dhe të rritjes profesionale.

6


76

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 për procedurat e menaxhimit të rastit specifikon dy stade të vlerësimit:

Vlerësimi fillestar Bazuar në nenin 8, vlerësimi fillestar është një vlerësim i shpejtë i nivelit të rrezikut, bazuar në informacionin e

disponueshëm nga identifikimi ose raportimi, si dhe nga informacioni që mund të merret nga institucionet,

organizatat apo persona të tjerë, që kanë dijeni për rastin dhe/ose janë në kontakt me vetë fëmijën. PMF-ja, gjatë

vlerësimit fillestar, vlerëson:

a) Nivelin e rrezikut për një periudhë afatshkurtër, duke mbajtur në konsideratë sigurinë, mbrojtjen fizike,

shëndetin e fëmijës dhe nevojën për masë emergjente të mbrojtjes;

b) Nevojat bazë, për sa u përket ushqimit, higjienës, strehimit dhe kujdesit shëndetësor;

c) Shërbimet e domosdoshme, me qëllim përmbushjen e nevojave të identifikuara në kushtet e emergjencës.

Vlerësimi fillestar bëhet nga PMF-ja/NJMF-ja në territorin ku gjendet fëmija. Pas intervistimit fillestar të fëmijës

apo verifikimit të gjendjes së tij, nëse fëmija nuk është në gjendje të flasë apo të intervistohet, të dhënat e marra nga

PMF-ja dokumentohen menjëherë dhe, në çdo rast, jo më vonë se 24 orë, në vlerësimin fillestar. Nëse pas vlerësimit

fillestar rezulton se fëmija nuk është në nevojë për mbrojtje, atëherë PMF-ja nuk hap dosje, por e referon atë pranë

institucioneve përgjegjëse për ndjekje të situatës apo ofrimin e shërbimit të nevojshëm. Nëse pas vlerësimit fillestar

PMF-ja konstaton ekzistencën e rrezikut edhe pasi i ka siguruar fëmijës shërbimet e nevojshme, për shkak të

kushteve të emergjencës, ajo hap një dosje specifike (në letër dhe në format elektronik) për fëmijën.

Vlerësimi i plotë Sipas nenit 9, vlerësimi i plotë kryhet për çdo rast të fëmijës në nevojë për mbrojtje dhe ka si qëllim të përcaktojë në

mënyrë të plotë nivelin e rrezikut, në të cilin ndodhet fëmija, si dhe të mbledhë të gjithë informacionin e nevojshëm

për hartimin e Planit Individual të Mbrojtjes. PMF-ja, gjatë vlerësimit të plotë, vlerëson:

a) Nivelin e rrezikut në të cilin ndodhet fëmija në periudhë afatshkurtër, afatmesme dhe afatgjatë, si dhe

faktorët e rrezikut;

b) Nevojat e fëmijës në përputhje me moshën dhe zhvillimin e tij/saj dhe nevojat e familjes;

c) Faktorët mbrojtës, në veçanti pikat e forta, kapacitetet dhe burimet e fëmijës, të familjes, nëse është e

nevojshme edhe të familjes së gjerë;

d) Në rastet kur për fëmijën është marrë një masë emergjente mbrojtjeje, vlerësimi përfshin edhe rezultatin e

procesit të konfirmimit të masës nga gjykata, vlerësimin e kushteve të institucionit, të personit apo familjes

kujdestare pranë të cilit është vendosur fëmija, në kuadër të masës.

Për realizimin e vlerësimit të plotë, PMF-ja duhet të kryejë, të paktën:

a) Një vizitë në shtëpinë e fëmijës dhe të dhënat/informacionin e marrë gjatë vizitës i hedh në formularin për vizitat

në shtëpi dhe vëzhgime;

b) Një intervistë me fëmijën, motrat/ vëllezërit dhe anëtarët e tjerë të familjes, siç tregohet në formularin e

intervistimit.

Për realizimin e vizitave në familje, në rastet kur është e nevojshme për arsye sigurie apo kur prindi nuk është

bashkëpunues dhe nuk lejon vizitën apo takimin e PMF-së me fëmijën/fëmijët e tjerë të familjes, PMF-ja kërkon që

gjatë kryerjes së vizitës në familje të shoqërohet nga strukturat e Policisë së Shtetit. Pas mbledhjes së

informacioneve për rastin, PMF-ja plotëson formularin e vlerësimit dhe analizën e rrezikut. Vlerësimi i plotë kryhet

brenda 20 ditëve pune nga vlerësimi fillestar. Gjatë kësaj periudhe PMF-ja ka detyrimin të mbledhë GTN-në, në

rastet kur fëmija në nevojë për mbrojtje është në nivel rreziku të mesëm dhe të lartë. Në rastet e rrezikut të ulët,

PMF-ja mbledh GTN-në vetëm nëse e vlerëson të nevojshme. Vlerësimi i plotë për rastet e rrezikut të menjëhershëm

kryhet nga PMF-ja brenda 5 ditëve, nga miratimi i masës emergjente të mbrojtjes nga drejtori i sektorit të

shërbimeve shoqërore në bashki. Vendimi për masën e mbrojtjes dhe vlerësimi i plotë i kalojnë për miratim

gjykatës.


77

6.4 Plani individual i kujdesit për fëmijën

Menaxhimi i rastit i referohet specifikimit të planit individual të kujdesit për fëmijën në

kujdestari. Ky nënkupton planifikimin e përkujdesjes për fëmijën, si dhe planet mbështetëse për

familjet biologjike dhe familjet kujdestare. Punonjësit socialë të institucioneve rezidenciale

plotësojnë dhe mbajnë dosje të rregullta për fëmijën e vendosur në institucion dhe planin

individual të fëmijës. Për çdo fëmijë të vendosur në institucion hartohet një plan individual

kujdesi, në bashkëpunim me fëmijën, (nëse kjo është e mundur), si dhe pjesëtarët e familjes. Po

ashtu, edhe për fëmijët jashtë institucionit ka plan mbrojtje për t’u garantuar të drejtat nëse ato

rrezikohen.

Ligji Nr. 18/2017, Neni 54: “Plani Individual i Mbrojtjes” përcakton se:

1. Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës, në bashkëpunim me njësitë e vlerësimit dhe të Referimit të Rasteve dhe

grupin teknik ndërsektorial që funksion në nivel bashkie ose pranë njësisë administrative të bashkisë, duhet të

hartojë një Plan Individual Mbrojtjeje...

2. Plani Individual i Mbrojtjes përmban, përveç masave të mbrojtjes, edhe ndërhyrje të tjera të nevojshme, që

realizojnë respektimin dhe lehtësojnë aksesin e fëmijës në të drejtat e tij, si dhe shërbimet shoqërore apo

shërbime të tjera të nevojshme, sipas nevojave që janë identifikuar gjatë vlerësimit të rastit.

3. Plani Individual i Mbrojtjes përmban, sipas rastit, masat për hetimin dhe ndërhyrjen e menjëhershme në rastet

kur fëmija është në rrezik për abuzim, dhunë, neglizhim e shfrytëzim dhe ndihmën mjekësore, shërbimin

psikologjik, ligjor, shoqëror apo çdo shërbim tjetër të nevojshëm rehabilitues apo riintegrues, sipas nevojave që

janë identifikuar gjatë vlerësimit të rastit, si edhe aktivitete edukative, mësimore e argëtuese për fëmijën, masat

për riaftësim prindëror, programet e mbështetjes dhe ndihmës për prindërit, kujdestarin dhe anëtarët e familjes

së gjerë.

4. Të gjitha ndërhyrjet dhe shërbimet e parashikuara në Planin Individual të Mbrojtjes ofrohen falas...

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018, Neni 10 zbërthen më tej elementet e Planit Individual të Mbrojtjes Pas plotësimit të formularit të vlerësimit dhe analizës së rrezikut, PMF-ja harton Projektplanin Individual të

Mbrojtjes. Projektplani Individual i Mbrojtjes hartohet mbi bazën e nevojave të identifikuara të rastit dhe përmban

veprimet, ndërhyrjet dhe shërbimet e nevojshme për të ulur nivelin e rrezikut. PIM-i përmban:

a) Listën e nevojave të fëmijës dhe familjes;

b) Veprimet apo ndërhyrjet konkrete për aksesin dhe realizimin e të drejtave të fëmijës;

c) Shërbimet e nevojshme për të përmbushur nevojat;

ç) Vendimin për masën e mbrojtjes;

d) Autoritetet dhe aktorët përgjegjës

dh) Afatet kohore;

d) Ofruesit e shërbimeve publike dhe jopublike.

PMF-ja ose drejtori i strukturës përgjegjëse për shërbimet shoqërore në bashki u dërgon anëtarëve të GTN-së

formularin e PIM-it, projektin e PIM-it, formularin e vlerësimit dhe analizën e rrezikut, së bashku me kërkesën për

mbledhjen e GTN-së. Në këtë mbledhje anëtarët e GTN-së:

6


78

a) Finalizojnë vlerësimin e plotë, duke shqyrtuar e plotësuar, sipas rastit, informacionin e hedhur në formularin

e vlerësimit dhe analizën e rrezikut;

b) Shqyrtojnë projektin e PIM-it dhe bëjnë rekomandimet përkatëse për ndërhyrjet apo shërbimet e nevojshme

për rastin, duke caktuar detyrat për secilin anëtar të GTN-së, me afatet përkatëse, si dhe cilat shërbime apo

ndërhyrje kanë nevojë të mbulohen me shpenzime nga ana e bashkisë.

Brenda dy ditëve pune nga mbledhja e GTN-së, PMF-ja reflekton në formularin e vlerësimit, analizën e rrezikut

dhe në PIM ndryshimet, për të cilat bien dakord anëtarët e GTN-së. PMF-ja i paraqet për miratim drejtorit të

strukturës përkatëse për shërbimet shoqërore në bashki PIM-in, së bashku me formularin e vlerësimit dhe analizën

e rrezikut dhe rekomandimet e GTN-së. Drejtori i strukturës përkatëse për shërbimet shoqërore në bashki, brenda

dy ditëve pune, miraton PIM-in, bazuar në propozimin e bërë nga PMF-ja e GTN-ja dhe merr masat për

prokurimin e shërbimeve, shpenzimet e të cilave rezultojnë të pambuluara në PIM-in e propozuar nga PMF-ja. Një

kopje e PIM-it duhet të mbahet në dosjen individuale të fëmijës. Nëse drejtori i strukturës përkatëse për shërbimet

shoqërore në bashki nuk e miraton PIM-in e propozuar, rasti i njoftohet Agjencisë, e cila merr masat e nevojshme,

sipas parashikimeve ligjore në fuqi. Pas miratimit nga drejtori, PMF-ja ndan zyrtarisht, me të gjithë anëtarët e

GTN-së, PIM-in përfundimtar. Në rastin kur ka më shumë se një fëmijë në familje, hartohet një plan individual për

secilin fëmijë, duke marrë në konsideratë nevojat e tyre individuale. PMF-ja bën të gjitha përpjekjet për të siguruar

bashkëpunimin e familjes e të fëmijës në realizimin e PIM-it dhe diskuton e u shpjegon fëmijës dhe anëtarëve të

familjes përmbajtjen e PIM-it. Kur fëmija është mbi 14 vjeç, PMF-ja merr, në çdo rast, miratimin e fëmijës për

masat e mbrojtjes të përfshira në PIM, kur kjo nuk prek interesin më të lartë të fëmijës. Punonjësit të tjerë të

NJMF-së, NJVNR-së apo të ofruesve të shërbimeve shoqërore publike e private bashkëpunojnë dhe mbështesin

PMF-në, nëse fëmija dhe/ose anëtarët e familjes së tij paraqesin vështirësi në të kuptuarin, shprehjen apo

ndërveprimin e nevojshëm për zbatimin e PIM-it.

VKM nr. 148, datë 13.03 2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave këshillimorë

e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave jofitimprurëse, për

realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe për shërbimet e nevojshme për mbrojtjen e fëmijës”, në

Pika 4. Organizatat jofitimprurëse, sipas legjislacionit në fuqi në kuadër të këtij bashkëpunimi, angazhohen:

d) Të marrin pjesë në veprimtarinë e grupeve teknike ndërsektoriale për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në

nevojë për mbrojtje, duke përfshirë vlerësimin, hartimin dhe zbatimin e planit individual të mbrojtjes;

Pika 8. Agjencia Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës dhe strukturat e mbrojtjes së fëmijës në nivel

qendror e vendor krijojnë dhe mirëmbajnë instrumente, të cilat lehtësojnë bashkëpunimin e ndërsjellë, por pa u

kufizuar në, si më poshtë vijon:

a) Ngritjen e bazave të të dhënave me informacionin e organizatave jofitimprurëse në nivel kombëtar e lokal;

b) Hartëzimin e shërbimeve të ofruara nga organizatat jofitimprurëse në nivel lokal;

c) Listimin e organizatave jofitimprurëse, të profesionistëve apo grupeve të profesionistëve të tyre, të cilët mund të

angazhohen e të kontraktohen në lidhje me trajtimin dhe ofrimin e shërbimeve për fëmijët në nevojë për mbrojtje.

6.5 Zbatimi, ndjekja dhe monitorimi i PIM

Sipas VKM Nr. 578, datë 03.10.2018, Neni 11 “Zbatimi, ndjekja dhe monitorimi i PIM”

Çdo institucion, autoritet apo ofrues shërbimi i përcaktuar në PIM është përgjegjës për realizimin e aktiviteteve, të

veprimeve, ndërhyrjeve apo ofrimit të shërbimeve të përcaktuara në PIM për fëmijën, prindërit apo anëtarët e

familjes së tij. Punonjësi i mbrojtjes së fëmijës:

a) Referon zyrtarisht, me shkresë, te shërbimet e përcaktuara në PIM, rastin kur autoriteti përgjegjës nuk ishte

prezent në mbledhjen e GTN-së;

b) Kërkon informacion, sipas afateve të përcaktuara në PIM, për realizimin e ndërhyrjeve, të shërbimeve e

detyrave të tjera të anëtarëve të GTN-së dhe autoriteteve të tjera, te të cilat është referuar rasti;

c) Njofton drejtorin e strukturës përgjegjëse, në nivel vendor, në rastet kur koordinimi dhe ndërveprimi

institucional në nivel vendor është i vështirë;

ç) Referon te Agjencia rastet kur autoritetet shtetërore nuk bashkëpunojnë e ndihmojnë në aksesin dhe

realizimin e të drejtave të fëmijëve, me qëllim zbatimin e sanksioneve të parashikuara në Ligjin nr. 18/2017, “Për

të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”;

6


79

d) Kryen rishqyrtimin formal të PIM-it, jo më vonë se 6 javë pas hartimit të PIM-it të parë dhe, më pas, çdo 3

muaj, por sipas nevojave të rastit ose kërkesës së njërit prej anëtarëve të GTN-së. Rishqyrtimi mund të bëhet më

shpesh;

dh) Kryen vizita të rregullta në familje ose, në kuadër të masës së mbrojtjes, pranë institucionit, kujdestarit apo

te personi pranë të cilit është vendosur fëmija, me qëllimin për të vlerësuar ecurinë dhe efikasitetin e ndërhyrjeve,

të masave dhe shërbimeve të përcaktuara në Planin Individual të Mbrojtjes së Fëmijës.

Punonjësi i mbrojtjes së fëmijës merr informacion, në lidhje me:

a) Fëmijën dhe marrëdhëniet e tij me familjen e origjinës, vëllezërit, motrat;

b) Zbatimin e veprimeve dhe të detyrave të PIM-it dhe sa efektive kanë qenë ato;

c) Rivlerësimin e nivelit të rrezikut dhe të nevojave të fëmijës dhe familjes;

ç) Hartimin e PIM-it të rishikuar.

PIM i rishikuar diskutohet në mbledhjen e radhës së GTN, e cila zhvillohet në të njëjtën mënyrë si mbledhja e

parë. Anëtarët e GTN raportojnë lidhur me ofrimin e shërbimeve apo të ndërhyrjeve sipas PIM. PMF, për rastet me

rrezikshmëri të lartë, ka të drejtë të thërrasë GTN në takim të jashtëzakonshëm, pavarësisht takimit periodik të

radhës. PMF përditëson të dhënat, në lidhje me rastin në formularin e shqyrtimit të progresit dhe bën ndryshimet

përkatëse në PIM. PIM, i rishikuar, miratohet brenda 2 ditëve pune nga drejtori i strukturës përgjegjëse për

shërbimet shoqërore në bashki.

Neni 13 përcakton se bashkëpunimi në menaxhimin e rastit të një fëmije në nevojë për mbrojtje kryhet kur është i

nevojshëm koordinimi i veprimeve, ndërhyrjeve dhe ofrimi i shërbimeve në territorin e më shumë se një bashkie

apo njësie administrative, për shkak të lëvizjes së vazhdueshme të fëmijës ose kur vendbanimi dhe vendqëndrimi i

fëmijës janë të ndryshëm. Nëse, gjatë procesit të vlerësimit fillestar, rezulton se fëmija apo familja e fëmijës banon

në një bashki apo njësi administrative tjetër, të ndryshme nga ajo ku është identifikuar fëmija, atëherë PMF, në

rastet e rrezikut të lartë dhe të menjëhershëm, ndërmerr të gjithë hapat për ofrimin e shërbimit të emergjencës e të

vendosjes së masës emergjente të mbrojtjes dhe më pas referon rastin në bashkinë apo njësinë administrative ku ka

vendbanimin fëmija, duke i dërguar edhe gjithë dokumentacionin e rastit, të administruar deri në atë kohë. PMF e

baskisë apo njësisë administrative ku ka vendbanimin fëmija do të shërbejë më tej si menaxher rasti për fëmijën në

nevojë për mbrojtje.

Zhvillimi i PIM kërkon njohje të të gjithë sistemit të shërbimeve që ofron komuniteti dhe

pushteti vendor. Nuk mund të realizohet PIM nëse nuk ka shërbime adekuate. Menaxhimi i rastit

si metodologji e ndërhyrjes mund të ndihmojë për të kuptuar situatën e rastit, por nuk mund të

krijojë shërbime dhe burime të cilat nuk ekzistojnë në komunitet. Sistemi i shërbimeve realizohet

me mbështetjen dhe mobilizimin e të gjithë aktorëve të komunitetit, duke filluar që nga

shërbimet e thjeshta të këshillimit, mbështetjes financiare, strehimit apo punësimit të prindërve

biologjikë, deri tek vendosja në kujdestari.

Pas sistemimit të fëmijës në familjen kujdestare, menaxheri i rastit siguron mbështetje dhe

monitorim të fëmijës, familjes biologjike dhe familjes kujdestare. Sfidat për prindërit kujdestarë

me të cilat ata ndeshen gjatë ofrimit të përditshëm të shërbimit të kujdestarisë janë nga më të

ndryshmet, në varësi të problematikave të fëmijës dhe situatës së tyre. Në jetën e përditshme si

prindër kujdestarë diskutohen dhe trajtohen shumë çështje me ngarkesë emocionale që

përfshijnë: abuzimin fizik/ seksual; keqtrajtimin emocional; neglizhimin; ndarja dhe humbja;

atashimi; ribashkimi; etj. Prandaj duhet të zhvillohen njohuritë dhe aftësitë për të trajtuar këto

çështje përmes trajnimit para-shërbim që u jepet prindërve kujdestarë për `të provuar`` rolin që

do të marrin përsipër, përpara se të marrin vendimin përfundimtar.

6


80

Shembull - Menaxhim rasti i vërtetë në Tiranë

Një histori suksesi për rastin e parë të vendosjen së një fëmije në familje kujdestare

Gjatë viteve 2015-2016, Shërbimet Sociale Bethany vunë në zbatim projektin e kujdestarisë në familje. Ky projekt

një vjeçar i kujdestarisë në familje kishte për qëllim deinstitucionalizimin e fëmijëve dhe vendosjen në familje

kujdestare të fëmijëve të moshës deri 6 vjeç nga institucioni rezidencial, Shtëpia e Foshnjës “Hannah e Rozafa”,

Sauk, Tiranë. Programi i kujdestarisë në familje ishte një shërbim i ri për vendin tonë dhe Shërbimet Sociale

Bethany është organizata e parë që zhvilloi një projekt pilot për kujdestarinë në familje pa lidhje gjaku. Programi për

kujdestarinë në familje kërkon zhvillimin e një pune intensive për informimin dhe ndërgjegjësimin e publikut dhe

një bashkëpunim aktiv me aktorë të ndryshëm dhe institucionet me qëllim që të arrihet suksesi nëpërmjet një pune të

pandërprerë dhe efektive. Megjithëse Shërbimet Sociale Bethany dhe institucionet shtetërore me në krye Ministrinë

e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale kanë punuar në rritjen e informimit të publikut për kujdestarinë në familje,

shoqëria shqiptare ka nevojë të familjarizohet më shumë rreth shërbimit të familjes kujdestare, me qëllim që të ketë

më shumë persona të interesuar në komunitet për të marrë përsipër rolin e familjes kujdestare.

Historia e parë e suksesit të vendosjes së një fëmije në familje kujdestare pa lidhje gjaku është ajo e një djali tre

vjeçar M. i cili ishte vendosur në një institucion publik rezidencial në Tiranë që në moshën gjashtë muajsh. Nëna e

tij kishte ndërruar jetë dhe babait të tij biologjik në këto kushte iu desh të çonte M. dhe dy vëllezërit tij të tjerë më të

rritur në institucionet rezidencialë të shtëpive për fëmijë pa kujdes prindëror. I ati biologjik, megjithëse bënte një

jetesë në kushte shumë të vështira ekonomike e sociale, përsëri ka bërë ç’është e mundur që të vizitojë herë pas here

fëmijët e tij në institucionet e ndryshme, për shkak të grup moshave të ndryshme të tyre.

Babai biologjik në takimet me punonjësin social ishte i hapur që të pranonte idenë e vendosjes së fëmijës M. në një

familje kujdestare, sepse sikurse tregonte ai, jeta e tij ishte duke kaluar në kushte të këqija dhe ai donte që fëmija i tij

të rritej në kushte sa më të mira jetese.

Familja kujdestare e fëmijës M, është një çift i cili nuk kishte fëmijë. Ata erdhën tek Shërbimet Sociale Bethany për

të marrë informacion për shërbimin e familjes kujdestare në Dhjetor, 2015. Nëna që dëshironte të bëhej nënë

kujdestare pati dëgjuar rreth zbatimit të një programi për familjet kujdestare prej një kolegeje të saj e cila kishte

marrë pjesë në një aktivitet në komunitet të organizuar nga punonjësit socialë të Shërbimeve Sociale Bethany. Çifti

ishte shumë i motivuar të bëhej familje kujdestare sepse ai i donte fëmijët dhe të dy bashkë dëshironin t’i jepnin një

mundësi për t’u rritur pranë një familjeje, një fëmije të privuar nga kujdesi prindëror për të jetuar në mjedisin e një

familjeje si edhe dëshironin të ndjenin përvojën e të qenit prindër. Që në intervistën e parë, u duk shumë qartë

motivimi i tyre i lartë për t’u bërë familje kujdestare. Pas intervistës së parë në zyrat e Shërbimeve Sociale Bethany

në Tiranë, punonjësi social zhvilloi me çiftin kandidat një studim shtëpie përmes disa vizitave në familje me qëllim

realizimin e një vlerësimi të detajuar. Sapo studimi i shtëpisë u kompletua, çifti u ftua të merrte pjesë në një kurs

trajnimi prej nëntë seancash për trajnimin e familjes kujdestare, të cilat u zhvilluan me një grup të vogël të disa

familjeve të përzgjedhura për familje kujdestare. Trajnimi ndihmoi pjesëmarrësit për të kuptuar në thellësi procesin

e shërbimit të familjes kujdestare, fazat e tij si edhe i ndihmoi ato të fitonin njohuri dhe aftësi për rolin e ri si prindër

kujdestarë. Çifti e përfundoi me sukses trajnimin për familje kujdestare në Mars, 2016 dhe pas trajnimit, ekipi i

shërbimit të kujdestarisë së Shërbimeve Sociale Bethany punoi për identifikimin e një fëmijë që do të ishte i

përputhshëm për çiftin kandidat, duke marrë parasysh gjithashtu edhe preferencat e tyre. Familja kujdestare u

vlerësua se përputhej më së miri me rastin e fëmijës M.

Familja kujdestare filloi procesin gjyqësor në Qershor, 2016 dhe pas një viti procesi gjyqësor, ku merrnin pjesë të

gjitha palët e interesuara, ata më në fund u aprovuan nga gjykata e Tiranës në 12 Qershor, 2017. Pikërisht në atë

ditë, në séancën gjyqësore të mbajtur në gjykatë, gjyqtarja aprovoi me sukses familjen kujdestare për fëmijën M.,

duke i dhënë kështu kujdestarinë për fëmijën M. Ky ishte rasti i parë i aprovimit me anë të një vendimi gjyqësor nga

Gjykata e Tiranës të një familjeje kujdestare për një fëmijë që jetonte në institucion.

Por si ndodhi që u arrit ky rezultat? Derisa nuk kishte ndonjë precedent më parë, kuptohet se gjyqtarja e çështjes

ishte skeptike në marrjen e këtij vendimi gjyqësor për kujdestarinë.

Po të hedhim një vështrim në përpjekjet disa planëshe për të arritur deri këtu. Krahas bazës rregullatore nënligjore

për kujdestarinë, duke filluar nga hartimi i strategjive sektoriale deri në përcaktimin e standardeve të këtij shërbimi


81

të ri, bashkëpunimit të veçantë të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, e SHSSH me UNICEF,

organizatave të ofrimit të shërbimeve sociale për fëmijën dhe familjen, si Shërbimet Sociale Bethany, organizatave

për ofrimin e ndihmës juridike falas për fëmijët/ familjet në nevojë, kanë dhënë kontributin e tyre të veçantë.

Në Dhjetor, 2016, Shërbimet Sociale Bethany në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale,

UNICEF dhe Shkollën Shqiptare të Magjistraturës organizoi trajnimin një ditor me gjyqtarët për çështjet familjare të

Gjykatës së Tiranës. Në këtë trajnim u theksua rëndësia e shërbimit të kujdestarisë dhe pse ky shërbim është në

interesin më të mirë të fëmijës, krahasuar me shërbimin e kujdesit në një institucion rezidencial. Trajnimi vazhdoi

me parashtrimet juridike të përmirësimit të Kodit Civil në këtë fushë, parashtrime teorike tashmë të provuara

shkencërisht në zhvillimin e fëmijës dhe rreziqet që mbart kujdesi rezidencial për fëmijët që në moshë të vogël dhe

vazhdoi me diskutime të pjesëmarrësve. Qëllimi i këtij trajnimi ishte edukimi i mëtejshëm i trupës së gjyqësorit për

efektet negative në rritjen e fëmijëve të vegjël që jetojnë në institucionet rezidenciale, por jo vetëm.

Si rezultat i një pune intensive të ekipit të Shërbimeve Sociale Bethany në bashkëpunim me Bashkinë e Tiranës,

institucionin rezidencial për fëmijët e moshës 0-6 vjeç të Tiranës, me juristë të OSHC dhe avokatë të fushës, më në

fund, gjykata konkludoi se vendosja e fëmijës në familje kujdestare ishte në interesin më të lartë të fëmijës. Duhet

theksuar gjithashtu, se në procesin gjyqësor, një rol të veçantë luajti prindi biologjik, i cili shprehu mendimin e tij

pozitiv për vendosjen e fëmijës së tij në familjen kujdestare, më mirë sesa lënien e tij në institucion. Kuptohet se

arritja deri këtu lidhur me mendimin e babait biologjik për kujdestarinë është në një masë të madhe falë punës së

vazhdueshme dhe mbështetjes së bërë me të nga ekipi i punonjësve socialë të Shërbimeve Sociale Bethany. Pa

mendimin pozitiv dhe bindjen e prindit biologjik, gjykata nuk do të kishte arritur të aprovonte dhënien e

kujdestarisë. Mendimi i familjes biologjike është po aq i rëndësishëm edhe nëse kemi për të vendosur për interesin

më të lartë të fëmijës, synim i cili mbetet të jetë kurdoherë parësor.

Gjatë thuajse një viti të procesit gjyqësor, familja kujdestare dhe fëmija janë takuar në mjediset e institucionit

rezidencial ku punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany ka qenë pjesë e supervizimit të këtyre takimeve. Gjatë

kësaj kohe, fëmija dhe familja kujdestare krijuan një atashim të shëndetshëm dhe të sigurt me njëri tjetrin. Në 19

Korrik, 2017, fëmija më në fund la institucionin rezidencial të Tiranës dhe u vendos të jetonte me familjen

kujdestare. Fëmija reagoi shumë mirë që nga dita e parë e vendosjes në familjen kujdestare. Ai dukej se ndjehej mirë

dhe i lumtur në shtëpinë e re. Ai ngandonjëherë shfaqte se i mungonte shoku i tij më i mirë që ai kishte pasur në

institucionin rezidencial dhe i kërkonte prindërve kujdestarë të shkonin ta merrnin atë nga institucioni dhe ta sillnin

në shtëpinë e tij të re, me qëllim që të loznin bashkë. Megjithëkëtë, ai asnjëherë nuk u kërkoi atyre që ta çonin në

institucion për të takuar shokët e tij, por u kërkonte të sillnin shokun e tij dhe ta takonte në shtëpinë e tij të re.

Kjo tregon se sa i lumtur ndjehej fëmija në shtëpinë e tij të re dhe se ai asnjëherë nuk shprehte dëshirën për të shkuar

përsëri atje ku kishte jetuar më parë. Fëmija ka ndërruar si sjelljen, ashtu edhe humorin e tij në mënyrë mjaft të

dukshme. Ai, ndërsa jetonte në institucionin rezidencial, ka qenë një djalë shumë i tërhequr dhe nuk dëshironte të

fliste shumë. Aktualisht, ai shihet se është bërë një fëmijë që flet shumë dhe këndon herë pas here gjatë ditës, duke

shprehur në këtë mënyrë gjendjen e tij të gëzueshme dhe të lumtur. Në dy javët e para M. ishte i frikësuar nga shumë

gjëra të tilla, si: ashensori, pishina, fqinjët, vendet e mbyllura, shkallët elektrike, etj., ndërsa tani ai nuk është më i

frikësuar si më parë nga shumë prej këtyre gjërave. Ai ndihet i sigurt për sa kohë ai është në shoqërinë e prindërve të

tij kujdestarë. M. shkon në kopsht çdo ditë dhe është shumë social me fëmijët e tjerë gjithashtu. Gjatë javës së parë

të kopshtit, ai nuk donte të shkonte atje dhe fillonte të qante. Megjithëkëtë, kur familja kujdestare i shpjegoi më pas

atij me durim se ata duhej të shkonin në punë dhe se pas punës ata do të vinin përsëri ta merrnin atë për në shtëpi, ai

e kuptoi se ata nuk do ta braktisnin e do ta mbanin atë përsëri në shtëpi, pas mbarimit të punës.

Punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany, bashkë me punonjësin e NjMF në bashkinë e Tiranës, i kanë takuar

kujdestaret e tij në kopsht për t’i shpjeguar rreth specifikave të rastit dhe nevojës për të qenë më të ndjeshëm ndaj

traumave të mëparshme të fëmijës. NjMF dhe punonjësi social i Shërbimeve Sociale Bethany kanë bërë vizita në

shtëpinë e fëmijës me qëllim monitorimin e fëmijës dhe familjes kujdestare. Shërbimet Sociale Bethany mbështet

familjen kujdestare dhe fëmijën me qëllim që të jenë të sigurt se ata janë duke shkuar mirë dhe se nevojat e fëmijës

po plotësohen. Fëmija dhe familja kujdestare shfaqen të kënaqur dhe kjo tregon se fëmija është përshtatur me

dinamikat e reja të familjes shumë shpejt. Gjithashtu, gjatë kësaj kohe, Shërbimet Sociale Bethany ka bërë

lehtësimin për vizitat ndërmjet fëmijës dhe prindit biologjik dhe dy vëllezërve të tjerë të tij që aktualisht janë duke

jetuar në fshatin SOS. Shërbimet Sociale Bethany është duke punuar për të mbështetur babain biologjik të fëmijës në

6


82

drejtim të disa prej nevojave të tij bazë, edhe pse është një sfidë e madhe, pasi babai biologjik banon në një qytet

tjetër, ku mbështetja nga shteti mbetet ende shumë e kufizuar.

Lumturia e M. dhe prindërve të tij kujdestarë mund të vihen re lehtësisht në fytyrat e tyre të qeshura. Falë këtij rasti

të suksesshëm, tashmë ka një precedent në gjykatën e Tiranës nga do të mund të hapet dera për familje të tjera

kujdestare në të ardhmen, duke e bërë procesin gjyqësor edhe më të lehtë. Në 8 Mars M. do të bëhet katër vjeç dhe

kjo do të jetë ditëlindja e tij e parë në familjen kujdestare. Familja kujdestare do të organizojë një festë të madhe për

ditëlindjen e tij dhe ata duan që ai të ndjehet i lumtur dhe të përcjellin mesazhin se familja e tij e do shumë.

Menaxheri i rastit

Shërbimet Sociale Bethany

6.6 Mbyllja e rastit - Riintegrimi i fëmijës në familjen biologjike ose në komunitet

Sipas VKM Nr. 578, datë 03.10.2018, Neni 15, PMF raporton te GTN për mbylljen e rastit nëse, pas rishqyrtimit të

PIM, rezulton se:

a) Veprimet, ndërhyrjet e ndërmarra dhe shërbimet e ofruara sipas planit janë kryer, fëmija është jashtë

rrezikut dhe nuk ka shqetësime të tjera për fëmijën;

b) Individët kanë mbushur moshën 18 vjeç. Nëse PMF-ja vlerëson se fëmija, i cili ka mbushur moshën 18

vjeç, ka ende nevojë për shërbime, rasti do të referohet për marrjen e shërbimeve të përshtatshme te strukturat që

mbulojnë shërbime për këtë grup-moshë dhe në përputhje me nevojat e individit;

c) Fëmija vdes;

d) Fëmija ka ndryshuar vendbanim ose vendqëndrim dhe dosja e tij është transferuar.

Familjet kujdestare janë çelësi për procesin e riintegrimit të fëmijëve. Pjesë e ndihmës ndaj

fëmijëve për të arritur ribashkimin me familjen biologjike qëndron në mbështetjen e urave

lidhëse ndërmjet së kaluarës, të tashmes dhe të ardhmes për të ruajtur lidhjet e fëmijës me

familjarët. Kujdesi i familjeve kujdestare u ofron fëmijëve dhe familjeve të tyre mundësi për t’u

shëruar nga lëndimi, të rriten dhe të zhvillohen, si dhe të mësojnë rrugët më të sigurta dhe më të

shëndetshme për të qenë një familje. Qëllimi i shërbimit të kujdestarisë është për të bërë çdo

përpjekje për të ribashkuar fëmijët me prindërit e tyre, kur prindërit biologjikë do të jenë në

gjendje të mbrojnë dhe rrisin me kujdes fëmijët e tyre (UNICEF & Bethany, 2009:48).

Procesi i fuqizimit të familjeve biologjike, bazohet në vlerësimin e nevojave të tyre që përfshin

situatën psikosociale, ekonomike, shëndetësore, ligjore, etj. Ky proces është bazuar në

6


83

metodologjinë e rastit duke vijuar me vlerësimin e thelluar, vizitat në familje, kontaktet me

aktorët lokale mbështetës, përdorimin e burimeve të familjes së gjerë dhe të komunitetit. Mbi

këtë bazë zbatohet plani i ndërhyrjes dhe mbështetjes, ku përfshihet dhe procesi i monitorimit

pas rikthimit të të miturit në familje, në rastet kur familjet janë vlerësuar si potenciale për të qenë

pjesë e programit mbështetës.

Ndërhyrja për fuqizimin e familjeve biologjike orientohet në disa drejtime si: mbështetje me

kurse formimi profesional në bazë të nevojave; mbështetje ligjore; mbështetje psiko-sociale;

kurse prindërimi; mbështetje materiale si pagesa e qerasë, medikamenteve, vizitave

shëndetësore, çerdhes/kopshtit/shkollës, veshjes, ushqimeve, orendive shtëpiake, etj.

Nëse qëllimi i punës sonë është të bëjmë përmirësime në jetën e fëmijës dhe familjeve të tyre,

atëherë duhet të masim ndryshimet që këto programe kanë bërë në jetën e atyre që kanë marrë

mbështetje. Çdo veprimtari mbështet fëmijën e ndarë për të bërë atë çfarë është parashikuar të

jetë një tranzicion i qëndrueshëm, për t’u kthyer në familjen dhe komunitetin (zakonisht të

origjinës) e tij/saj, në mënyrë që të marrin mbrojtje dhe kujdes, të gjejnë një ndjenjë të

përkatësisë dhe qëllimit në të gjitha sferat e jetës (IOM, Róisín Boyle, 2009).

SOS Fshatrat e Fëmijëve, Shqipëri9 ka realizuar një studim mbi udhëzimet që nevojiten të

ndiqen për ribashkimin e fëmijëve, të cilët janë nën përkujdesjen e institucioneve të ndryshme

publike dhe private, me familjet e tyre biologjike. Synimi i këtij studimi ka qenë zhvillimi ose

përmirësimi në nivel procedural dhe praktik i procesit të ribashkimit të fëmijëve me familjet

biologjike në bashkëpunim me partnerë të ndryshëm. Ky studim prezanton dhe propozon

udhëzime dhe instrumente të ndryshëm që nevojiten për një ribashkim cilësor dhe të denjë për

çdo fëmijë, duke iu referuar përfaqësuesve të ndryshëm nga institucione të përkujdesjes sociale

publike dhe private, si dhe përfaqësuesve nga strukturat e qeverisjes lokale dhe qendrore,

përgjegjës për mbrojtjen e fëmijëve.

SOS Fshatrat e Fëmijëve, Shqipëri

1. Parathënie për procesin e ribashkimit të fëmijëve me familjet biologjike

Është pranuar gjerësisht që një familje e sigurt është mjedisi optimal për rritjen dhe zhvillimin e fëmijëve. Përpjekje

maksimale duhet të bëhen që fëmijët e ndarë të ribashkohen me familjet e tyre biologjike. Humbja e kujdesit

familjar ka një impakt të madh në mirëqenien dhe zhvillimin e fëmijës. Ligjet dhe politikat ndërkombëtare e njohin

rëndësinë e riintegrimit të fëmijëve të ndarë në familjet e tyre, duke pasur në konsideratë interesin më të lartë të

fëmijës. Megjithatë, udhëzime të qarta se çfarë duhet bërë në këto raste nuk ka. Si rezultat, politikat shpesh nuk janë

koherente, praktika aktuale nuk është cilësore dhe investimi në riintegrim nuk ka qenë i mjaftueshëm.

9 SOS Fshatrat e Fëmijëve, Shqipëri, 2017 (N. Bajraktari ) Studim mbi: Procedurat dhe praktikat e aplikuara për

ribashkimin e fëmijëve të vendosur në kujdes alternativ me familjet e tyre biologjike në institucionet e përkujdesjes

shoqërore publike dhe private. Udhëzime se si duhet të jetë një proces ribashkimi cilësor dhe i denjë për çdo fëmijë.

6


84

2. Procesi i ribashkimit me familjen biologjike planifikohet, komunikohet dhe zbatohet me kujdes të

veçantë, duke siguruar pjesëmarrjen aktive të fëmijës dhe familjes, si edhe mbështetje pas

(Marrë nga Udhëzuesi për Përkujdesjen Alternative ndaj Fëmijëve Kuadër i Kombeve të Bashkuara

ribashkimit/riintegrimit” 2009)

Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për kujdesin alternativ e përshkruajnë ribashkimin me familjen biologjike si

arritjen e dëshiruar për fëmijët që janë në kujdes alternativ. Kthimi në familje biologjike, sa herë që kjo është e

mundur dhe që konsiderohet në përputhje me interesin më të lartë të fëmijës, nuk duhet të jetë thjesht një bashkim

fizik, pas së cilit fëmija dhe familja rindërtojnë marrëdhënien e tyre. Në fakt, ai duhet të jetë një proces gradual dhe

i mbikëqyrur mirë, pasi shoqërohet me sfida të konsiderueshme, të cilat duhet të zgjidhen me sukses. Në mënyrë që

të jetë i qëndrueshëm, riintegrimi në familje duhet të shoqërohet me një vlerësim të qartë dhe të thellë, nëse kthimi

në shtëpi është i duhur apo jo.

Në mënyrë të veçantë, vlerësimi duhet të sigurojë që problemet të cilat shkaktuan vendosjen e fëmijës në institucion

apo në një kujdes tjetër alternativ, janë trajtuar dhe janë zgjidhur. Vëmendje e veçantë duhet t' i kushtohet atashimit

emocional të fëmijës me prindërit dhe anëtarët e tjerë të familjes. Nëse merret vendim për riintegrim, atëherë është e

nevojshme që i gjithë procesi të bëhet me përfshirjen dhe pjesëmarrjen e të gjithë palëve të interesuara. Gjithashtu,

duhet të ketë mbështetje pas riintegrimit të fëmijës për të shmangur rrezikun e rishfaqjes se problemeve të

mëparshme apo të reja.

OKB, Udhëzuesit për Kujdesin Alternativ për Fëmijët Në mënyrë që të përgatitet dhe mbështetet fëmija dhe familja për kthimin e tij/saj në gjirin e familjes, situata e

tij/saj duhet të vlerësohet nga një individ apo ekip i përzgjedhur multidisiplinar, në konsultim me aktorët e

ndryshëm të përfshirë (fëmija, familja, kujdestari alternativ), për të vendosur nëse riintegrimi i fëmijës në

familje është i mundur dhe në interesin më të mirë të fëmijës, hapat që do të ndërmerren dhe nën mbikëqyrjen e

kujt.

Synimet e riintegrimit, detyrat kryesore të familjes dhe kujdestarit alternativ në këtë aspekt duhen formuluar me

shkrim dhe pranuar nga të gjithë të interesuarit.

Duhen realizuar kontakte të rregullta dhe të përshtatshme mes fëmijës dhe familjes së tij/saj, të mbështetura dhe

monitoruara nga organi kompetent dhe që në mënyrë specifike të synojnë riintegrimin e tij/saj.

Pasi të merret vendimi, riintegrimi i fëmijës në familjen e tij/saj duhet të projektohet si një proces gradual dhe i

mbikëqyrur, i shoqëruar me ndjekje në vazhdimësi dhe masa mbështetëse që marrin parasysh nevojat e moshës,

zhvillim të kapaciteteve të fëmijës dhe prindërve, si dhe shkakun e ndarjes.

Të gjitha këto aspekte të procesit të ribashkimit do të detajohen më poshtë, për të siguruar ndjekjen e procedurave në

mënyrë cilësore.

2.1. Familja biologjike është e përfshirë në jetën e fëmijës gjatë kohës kur fëmija është në përkujdesjen e një

institucioni të përkujdesjes shoqërore apo organizate

Gjatë kohës që fëmija është në një kujdes alternativ, familja biologjike duhet të mbajë kontakte me fëmijën e tij/saj

biologjike. Marrëdhënia e fëmijës me familjen e saj/tij biologjike është e nevojshme të inkurajohet, mbahet dhe

përkrahet nëse kjo është në interesin më të lartë për fëmijën. Institucioni dhe familja biologjike në mënyrë të qartë i

përcaktojnë rolet, të drejtat dhe përgjegjësitë lidhur me zhvillimin e fëmijës. Institucioni përkrah familjen biologjike

për të kuptuar situatën e fëmijës dhe e inkurajon familjen të jetë partner në jetën e fëmijës. Prania dhe cilësia e

kontaktit ndërmjet fëmijës dhe familjes së tij/saj duhet të vlerësohet rregullisht. Kontaktet bëhen në përputhje me

planin e përkujdesjes individuale dhe/ose ndonjë marrëveshje të bërë lidhur me këtë çështje.

2.2. Procesi i ribashkimit me familjen biologjike planifikohet dhe zbatohet me kujdes të veçantë

Kthimi i fëmijës në familjen e tij/saj biologjike nuk duhet të jetë një vendim ad hoc, por një proces i cili përfshin

marrjen e vendimit për riintegrim, procesin e largimit nga përkujdesja/ rikthimit në familjen biologjike dhe

përkrahjen ne familjen biologjike.

Fëmijët dhe familjet kanë nevojë për përgatitjen e duhur përpara se ribashkimi të ndodhë. Insititucionet duhet të

bashkëpunojnë me familjet për të adresuar shkaqet e ndarjes, impaktin e shkaktuar nga kjo ndarje dhe stafi duhet të

sigurojë që fëmijët dhe familjet do të kenë akses në të gjitha shërbimet e nevojshme për një integrim të sigurt dhe

6


85

efektiv. Për shembull, mund të nevojitet një punë intensive për të adresuar dhunën dhe neglizhimin brenda familjes

ose mbështetje për fuqizim ekonomik.

Është e rëndësishme të vlerësohen nevojat e fëmijës, të ofrohet këshillim nëse nevojitet dhe të sigurohet që do të

ketë mbështetje nga komuniteti kur fëmija të kthehet në shtëpi. Në fund, është e rëndësishme që të monitorohet

mirëqenia e fëmijës pas kthimit në shtëpi.

Koha që shpenzohet në përgatitjen dhe mbështetjen e fëmijëve dhe familjeve është një faktor kyç për ribashkimin e

suksesshëm.

Koha e përgatitjes varet nga faktorë të tillë si: kohëzgjatja e ndarjes së fëmijës nga familja biologjike, arsyet e

ndarjes, dhe përjetimi i fëmijës gjatë ndarjes. Duhet pasur në konsideratë që ribashkimi është një komponent i

procesit të rehabilitimit, kështu që nuk mund të presim që fëmija dhe/ose familja të jenë rehabilituar plotësisht

përpara ribashkimit.

2.2.1. Përfshirja e familjes në procesin e ribashkimit

Angazhimi është një proces që e aftëson familjen të jetë i motivuar të punojë për ribashkimin dhe të bashkëpunojë

me shërbime të ndryshme për të arritur qëllimet e vendosura. Përfshirja ka të bëjë me procesin e ndërtimit të raportit

me familjen, me të kuptuarin e historisë së tyre dhe kontekstit, si dhe ndërtimin e një raporti që është baza për një

marrëdhënie pune efektive. Një partneritet i ngushtë me familjen çon në një vlerësim të saktë të mundësisë për

ribashkim, si dhe në rezultate afat-gjata më të mira për fëmijët.

Përfshirja e familjes është thelbësore në ribashkim. Studimet adresojnë 4 dimensione të përfshirjes familjare:

i) Marrëdhënia midis punonjësit që ndjek rastin dhe familjes – Frekuenca dhe natyra e kontaktit të

punonjësit të rastit me familjen janë të rëndësishme. Ribashkimi me familjen lehtësohet nga një kontakt i

shpeshtë me punonjësin që ndjek rastin. Sjellja e punonjësit social është e rëndësishme në reduktimin e

pasigurive të familjes dhe në ndërtimin e një marrëdhënie të nevojshme. Është e rëndësishme të vendoset

një komunikim i hapur dhe i ndershëm me prindërit. Duhet kërkuar pjesëmarrja dhe mendimi i familjes në

procesin e planifikimit

ii) Vizita prindër-fëmijë. Praktikat e një vizite që është efektive shkojnë përtej aspektit logjistik, që ka të bëjë

me transportin apo caktimin e datës. Vizita jep një mundësi për të ndërtuar aftësitë prindërore dhe për të

përmirësuar marrëdhënien prind-fëmijë. Studimet sugjerojnë që vizitat duhet të kenë një qëllim terapeutik.

Prandaj, është e nevojshme që çdokush që monitoron vizitat të ketë njohuritë dhe aftësitë e duhura klinike.

Kur fëmijët janë në kujdes alternativ, është e rëndësishme që ata të kenë vizita të qëndrueshme dhe cilësore

me punonjësin social dhe familjet e tyre. Punonjësit social luajnë një rol të rëndësishëm në organizimin e

vizitave prindër-fëmijë.

iii) Përfshirja e prindërve kujdestarë. Prindërit kujdestarë mund të lehtësojnë ribashkimin me familjet

biologjike dhe të mbështesin vizitat e tyre. Zhvillimi i një marrëdhënieje pozitive prindër kujdestarë-prindër

biologjikë bën të mundur që fëmijët të shmangin streset dhe t’ i shohin prindërit kujdestarë si mbështetës

para dhe pas ribashkimit. Prindërit kujdestarë duhet të tregojnë maturi dhe të kenë aftësi të mira

komunikimi në këtë proces.

iv) Përfshirja e një mentori. Kur prindërit humbasin kujdestarinë e fëmijëve të tyre, ata duhet të

bashkëpunojnë me aktorë të ndryshëm. Përfshirja e një mentori mund të ndihmojë që prindërit të kuptojnë

rolin e aktorëve të ndryshëm në këtë proces kompleks.

2.2.2. Përfshirja e fëmijëve në procesin e ribashkimit

Në këtë proces kërkohet edhe rritja e përfshirjes së fëmijëve. Është e rëndësishme që të dëgjohet perspektiva e tyre

në këtë proces. Kjo ndihmon edhe që puna me prindin të jetë më efektive. Detajet e eksperiencës së fëmijës janë të

rëndësishme, sepse ndihmojnë në planifikim dhe më tej në ndërhyrjet e nevojshme.

Më poshtë jepen disa sugjerime për përfshirjen e fëmijëve:

Përdorni një gjuhë të përshtatshme për moshën;

6


86

Përdorni metoda që fëmijët e kanë më të lehtë për tu shprehur si vizatime apo kukulla;

Ulu në një pozicion që fëmija e pëlqen p.sh. në dysheme;

Nëse fëmijët nuk duan të flasin, mos i sforco.

Për fëmijët e vendosur në kujdes alternativ, procesi i përfshirjes duhet të adresojë impaktin e ndarjes. Duhet të

ofrohen mundësi për punë terapeutike me fëmijën dhe prindërit për t’ i ndihmuar që të kalohet trauma e ndarjes.

Hess & Proch theksojnë që: ‘Mungesa e shpresës dhe fuqisë që ndihet nga shumë prindër ndikon negativisht në një

ribashkim të suksesshëm dhe në realizimin e tij në kohën e duhur. Prindërit që ndjejnë që nuk kanë kontroll,

humbasin shpresën dhe nuk bëjnë përpjekje për ribashkim” (Hess & Proch, 1993:122). Më poshtë, do të

përshkruhen shkurtimisht hapat kryesorë që sugjerohen të ndiqen gjatë procesit të ribashkimit.

2.2.3. Vlerësimi i fëmijës, familjes, komunitetit

Një vlerësim i plotë i fëmijës dhe familjes është kyç për ribashkimin. Vlerësimi është një proces dinamik që

mundëson një planifikim të drejtë dhe vendimmarrje transparente për ribashkim ose vendosje të fëmijës në kujdes

afatgjatë alternativ. Mundësia për ribashkim duhet vlerësuar dhe planifikuar sa më shpejt që të jetë e mundur për të

ofruar qëndrueshmëri për fëmijën dhe për të shmangur qëndrim afatgjatë të fëmijës në kujdes alternativ, i cili cenon

mirëqenien e fëmijës.

Interesi më i lartë për fëmijën, vlerësimi të gjitha nevojave të fëmijës, kapaciteteve prindërore, rreziqet e kaluara dhe

aktuale duhet të jenë ne qendër të procesit vendimmarrës për ribashkimin me familjen ose vendosjen në kujdes

alternativ të qëndrueshëm.

Vlerësimi përfshin vlerësimin e fëmijës dhe të familjes biologjike. Vlerësimi fillestar është një fazë shumë e

rëndësishme për procesin, sepse bazuar në këtë vlerësim, do të identifikohen ato raste që paraqesin mundësi reale

për ribashkim. Kjo fazë është baza për procesin vendim-marrës dhe për zhvillimin e një plani veprimi. Të gjithë

hapat e mëtejshëm do të varen nga cilësia, besueshmëria e të dhënave të mbledhura në këtë fazë, si dhe nga saktësia

e konkluzioneve që do të nxirren në këtë fazë.

- Vlerësimi i fëmijës

Një vlerësim individual duhet të kryhet për çdo fëmijë për të identifikuar nevojat individuale të cilat mund të

variojnë nën ndikimin e faktorëve të ndryshëm si: mosha, gjinia, eksperiencat e përjetuara gjatë ndarjes etj.

Rekomandohet që të zhvillohen kritere specifike për vlerësim në përputhje me grupet specifike të fëmijëve që do të

ribashkohen.

Gjatë vlerësimit të fëmijës, është e rëndësishme që të ndiqen sugjerimet e mëposhtme:

- Mirëqenia e fëmijës duhet vlerësuar nga një staf i trajnuar. Çdo shqetësim në lidhje me sigurinë ose shëndetin

fizik dhe mendor të fëmijës (p.sh shenja të dhunës, stres emocional) duhet të adresohen siç duhet. Në veçanti,

fëmijët me paaftësi fizike mund të kenë nevojë për mbështetje të veçantë;

- Duhet të vendoset një marrëdhënie besimi midis punonjësit social që ndjek rastin dhe fëmijës. Koha e

nevojshme duhet vënë në dispozicion për t’i ofruar besimin fëmijës për të ndarë eksperiencat, mëdyshjet dhe

dëshirat. Fëmija nuk duhet të ndihet nën presion për t’u kthyer në shtëpi;

- Vlerësoni mjedisin ku fëmija rri, duke konsideruar pasojat negative dhe pozitive të largimit të fëmijës nga ky

mjedis; diskutoji me fëmijët. Të gjitha veprimet nuk duhet të kompromentojnë të drejtën e fëmijës për siguri;

- Vlerësoni të gjitha aspektet e mirëqenies së fëmijës dhe burimet që nevojiten për një ribashkim të suksesshëm.

Identifikoni pikat e forta që fëmija do të sjellë në këtë proces ribashkimi dhe burimet/mbështetja që nevojitet

për këtë ribashkim;

- Analizoni me kujdes nëse fëmijët duhet të përfshihen në ndonjë procedim ligjor kundra abuzuesve të tyre;

- Në vlerësimin e fëmijës, duhet të merren në konsideratë perspektiva e aktorëve të ndryshëm si: e punonjësit

social, mësuesit, psikologut, familjes biologjike etj, duke përfshirë edhe vetë fëmijën.

- Vlerësimi i familjes

Elementët të cilët duhet të vlerësohen janë:

Siguria e mjedisit familjar për fëmijën;

6


87

Frekuenca dhe cilësia e kontaktit prind-fëmijë kur fëmija ishte i ndarë;

Numri dhe lloji i problemeve që çuan në ndarje;

Motivimi i prindërve dhe fëmijëve për ribashkim;

Ndryshimet që i kanë ndodhur familjes pas ndarjes;

Marrëdhëniet midis anëtarëve të familjes dhe fëmijës së ndarë dhe mënyrat e mbështetjes së familjes gjatë

ndarjes;

Ndikimi i ndarjes te fëmija dhe anëtarët e tjerë të familjes;

Kohëzgjatja e ndarjes nga prindërit dhe qëndrueshmëria në kujdes alternativ;

Faktorët që rrezikojnë ribashkimin dhe faktorët që mbështesin ribashkimin.

Kritere kyç për përzgjedhjen e familjeve të fëmijëve, të cilët do të përfitojnë plan riintegrimi:

Vullneti për të marrë pjesë;

Kohë e shkurtër e fëmijëve në kujdesin rezidencial;

Mungesa e problemeve të rënda (si abuzim ndaj fëmijëve, varësi nga alkooli apo droga);

Familje të cilat kanë vizituar më shpesh fëmijët;

Ndryshime pozitive në jetën e familjes.

Për fëmijët që pas vlerësimit fillestar, konkludohet që ka mundësi për të pasur sukses në procesin e ribashkimit,

bëhet një vlerësim më i thellë i tre komponentëve të mëposhtëm për të siguruar mirëqenien e fëmijës: fëmija, prindi,

familja.

Zhvillimi i fëmijës Aftësitë prindërore Faktorët mjedisor dhe familjar

Shëndeti

Edukimi

Zhvillimi sjellor dhe emocional

Identiteti

Marrëdhëniet sociale dhe familjare

Përfaqësimi social

Aftësitë vetë-përkujdesëse

Kujdesi bazë

Ofrimi i sigurisë

Ngrohtësi emocionale

Stimulimi

Udhëzimi dhe kufijtë

Stabiliteti

Burimet në komunitet

Integrimi social i familjes

Të ardhurat

Punësimi

Shtëpia

Familja më e gjerë

Historia familjare dhe funksionimi

Është e rëndësishme që specialistët të jenë të përgatitur në çdo moment për të adresuar çështje që mund të dalin në

pah rreth abuzimit fizik ose seksual të fëmijës dhe të përgjigjen siç duhet në çdo stad të procesit të ribashkimit. Stafi

duhet të jetë i aftë të njohë shenjat e dhunës dhe të jetë i trajnuar për të ndërmarrë hapa të menjëhershëm. Kjo është

një nga arsyet që të gjithë fëmijët në familje duhet të përfshihen në vlerësim. Sikurse me fëmijët, edhe familja ka të

drejtë të vendosë për ribashkimin dhe nuk duhet sforcuar për t’i marrë fëmijët nëse nuk ndjehet e gatshme. Familjet

duhet të kenë informacion të qartë në çdo hap për t’i ndihmuar që të marrin vendimet e duhura.

Komunitetet luajnë një rol kyç në ribashkim dhe është e rëndësishme të vlerësohen kapacitetet e tyre për të

mbështetur fëmijët dhe familjet. Risqet duhen vlerësuar gjithashtu si p.sh: niveli i ulët i shërbimeve, nivele të larta

dhune dhe krimi, gjasat që fëmijët të diskriminohen nga anëtarët e komunitetit etj.

2.2.4. Zhvillimi i planit të ribashkimit

Duke u bazuar në planin e përkujdesjes, kujdesdhënësi së bashku me fëmijën/ të riun planifikon dhe zbaton procesin

e ribashkimit me familjen biologjike. Ky proces zbatohet në mënyrë graduale që të jetë në interesin më të lartë të

fëmijës. Fëmija/ i riu shpreh mendimin për rolin që familja e tij/saj të ketë në planifikimin dhe zbatimin e procesit të

ribashkimit me familjen biologjike. Njësia e Mbrojtjes së Fëmijës, kujdestari aktual dhe familja biologjike duhet të

bashkëpunojnë nëse fëmija /i riu kthehet tek familja e tij/saj. Fëmija/ i riu në mënyrë aktive merr pjesë në përgatitjet

dhe procesin e vendimmarrjes sipas nivelit të saj/ tij të të kuptuarit.

Plani duhet të reflektojë që:

- Fëmijët dhe familjet kanë pika të forta ku mund të kontribuojnë;

- Fëmijët dhe familjet, kur mbështeten siç duhen, mund të marrin vendime në lidhje me mbrojtjen e fëmijëve;

- Rezultatet përmirësohen kur fëmijët dhe familja janë të përfshirë gjerësisht në procesin e vendimmarrjes.

6


88

Planet duhet që:

- Të ndahen me të gjithë anëtarët e familjes dhe të nënshkruhen;

- Të identifikojnë shërbimet ku familja mund të mbështetet;

- Të reflektojnë objektiva të matshëm, specifik dhe me afate kohore;

- Të mbulojnë të gjitha fushat e vlerësimit dhe të përmbajë indikatorë për vlerësim;

- Të marrin në konsideratë jetën e ardhshme të fëmijës/ të riut lidhur me përcaktimin e drejtimeve për kujdesin e

mëvonshëm;

- Të përmbajnë një plan alternativ nëse diçka shkon gabim me procesin e ribashkimit;

- Të vlerësohet zbatimi i tij rregullisht.

Të pasurit e një plani të qartë është e rëndësishme për menaxhimin e pritshmërive. Fëmijët mund të kenë shpresa të

mëdha për ribashkim, prindërit mund të kenë pritshmëri për mbështetje financiare. Është e rëndësishme që plani të

zhvillohet bashkërisht me familjen, që të mbahet përgjegjësi mbi objektivat dhe veprimet e përcaktuara. Procesi i

planifikimit duhet të marrë në konsideratë edhe kujdestarinë ligjore, si dhe kur parashikohet që kjo kujdestari t’i

kthehet plotësisht familjes.

2.2.5. Përgatitja e fëmijës dhe familjes për ribashkim

Abuzimi, neglizhimi, shfrytëzimi brenda familjes janë shpesh arsye pse fëmijët ndahen nga familja biologjike, të

cilat duhen trajtuar siç duhet në mënyrë që fëmija të kthehet i sigurt në familje. Nevojitet një vlerësim i impaktit të

abuzimit, veçanërisht mirëqenia emocionale dhe psikologjike e fëmijës dhe anëtarëve të tjerë të familjes dhe impakti

i abuzimit mbi marrëdhëniet dhe dinamikat familjare. Hapat e mëposhtëm mund të jenë të nevojshëm për një trajtim

efektiv si p.sh: largimi i abuzuesit nga familja, të siguruarit që sistemet janë në dispozicion për të monitoruar dhe

mbështetur fëmijën dhe familjen pas ribashkimit dhe që ekziston një plan konkret që nëse situata familjare

përkeqësohet, ndarja do të jetë e nevojshme për fëmijën, ofrimi i këshillimit për fëmijët dhe anëtarët e familjes,

referim në shërbimet mjekësore nëse është e nevojshme etj.

2.2.6. Të përcaktohet kush do të kryejë monitorimin dhe mbështetjen pas ribashkimit

Për të siguruar një tranzicion të butë, është e rëndësishme që të vendoset para ribashkimit se kush do të monitorojë

fëmijën pas ribashkimit: një institucion, një anëtar komuniteti, një punonjës nga shërbimi social etj. Shpesh është

avantazh që të merren në konsideratë anëtarë nga komuniteti, sepse janë më afër fëmijës dhe familjes. Megjithatë,

nëse përdoren anëtarë të komunitetit, nevojitet që t’u ofrohet trajnim dhe supervizim. Në përgjithësi, punonjësit

social duhet të kryejnë vizita periodike, frekuenca e të cilave ulet me kalimin e kohës dhe anëtarët e komunitetit

mund të shërbejnë si vëzhgues me një pikë kontakti të qartë nëse probleme shfaqen.

2.2.7. Kontakti fillestar i fëmijës me familjen dhe ribashkimi

Rivendosja e kontaktit me familjen biologjike është një pjesë e rëndësishme e procesit të ribashkimit dhe duhet të

trajtohet me kujdes. Fëmijët dhe familjet duhet të përgatiten siç duhet dhe kontakti fillimisht rekomandohet të bëhet

me telefon ose letra e ndjekur më pas nga takime të shkurtra ballë për ballë të monitoruara dhe më pas vizita më të

gjata të pamonitoruara. Procesi i ri-prezantimit të fëmijës me familjen duhet të zhvillohet gradualisht dhe nuk duhet

nxituar në këtë stad.

Rekomandohen hapat e mëposhtëm, të cilat mund të përshtaten në përputhje me nevojat individuale të fëmijës.

1. Mundëso kontakt përmes një letre/e-maili, telefonatë ose video mesazh. Ky kontakt fillestar mundëson që të

ulen barrierat emocionale dhe mundëson që fëmijët dhe familjet të njohin njëri tjetrin sërish. Përfshirja e

fotografive dhe historive mund të jetë e vlefshme. Mund të nevojitet që të ketë disa telefonata ose letra përpara

se të vendoset kontakti ballë për ballë. (i referohemi rasteve kur ka pasur ndërprerje të kontakteve për një

periudhë të caktuar kohore)

2. Takime ballë për ballë të shkurtra prindër-fëmijë. Këto takime duhet të ndodhin nën monitorimin direkt të

punonjësit social. Takimi i parë duhet të jetë i shkurtër. Stafi duhet të ketë një objektiv të qartë se çfarë duhet

arritur, por sërish në këtë takim nuk duhet të merren vendime të rëndësishme.

3. Vizita më të gjata, të monitoruara në shtëpinë e fëmijës. Objektivi i këtyre vizitave është për të vlerësuar

funksionimin e familjes dhe aftësinë e fëmijës për t’u ripërshtatur në familje, komunitet.

6


89

4. Vizita me të gjata të pamonitoruara në shtëpinë e fëmijës. Ky lloj takimi kryhet vetëm atëherë kur vizita e

monitoruar ka rezultuar e suksesshme. Punonjësi social duhet të jetë konfident që fëmija është në gjendje të

përshtatet me stilin e jetës në familje dhe prindërit janë të aftë të kujdesen për fëmijët e tyre.

2.2.8. Ribashkimi me familjen

Ribashkimi është hapi që e kalon kujdesin ose kujdestarinë formale sërish te prindërit. Hapat e mundshëm që mund

të ndodhin në këtë proces ribashkimi janë si më poshtë:

- Transferimi i kujdesit sërish në familje. Prindërit duhet ta shprehin me shkrim vullnetin e tyre për të marrë

sërish fëmijën dhe që i kuptojnë implikimet që vijnë nga ky vendim. Kur kërkohet, punonjësi social dorëzon

dokumentacionin përkatës te autoritetet përkatëse për aprovim formal.

- Transferimi i rastit. Nëse ribashkimi ndodh në një qytet tjetër, i kalohet departamentit përkatës koordinimi i

rastit dhe dorëzohet i gjithë dokumentacioni. Kjo duhet bërë me lejen e fëmijës dhe familjes në një mënyrë të

qartë dhe të dokumentuar.

- Paketa e shërbimeve në procesin e ribashkimit. Në raste të veçanta, gjatë ribashkimit mund të ofrohet

mbështetje materiale, por kjo duhet trajtuar me shumë kujdes. Me ribashkimin, bëhen edhe të gjitha përgatitjet

për shërbime të reja si: regjistrimi në shkollë, në qendrën shëndetësore etj.

Në mënyrë që një kthim në familje të jetë i suksesshëm, nuk është e domosdoshme që çdo detaj të shkojë

ekzaktësisht sipas planit, por rëndësi ka që të shkojë paqësisht në rrugën e duhur. Megjithatë, kur kthimi ndodh,

është e vlerësueshme nëse anëtarët e familjes e festojnë këtë në një farë mënyre.

Fëmijët që kanë qëndruar larg për një kohë të gjatë, kur kthehen, gjejnë një shtëpi të ndryshuar. Mbani mend se të

gjithë anëtarët e familjes ku do të kthehet fëmija, duhen marrë në konsideratë dhe në kontekstin e vlerësimit për

ribashkim, sidomos kujdestarët e propozuar. Vlerësimi i vazhdueshëm i çdo anëtari do të jetë i nevojshëm pas

rikthimit të fëmijës në shtëpi.

Është shumë e zakonshme për familjet, fëmijët, kujdestarët dhe punonjësit e mbrojtjes së fëmijëve të bëhen ankthioz

ndërsa rikthimi ndodh apo afrohet, dhe të shqetësohen teksa anëtarët e familjes përpiqen të vendosin mënyra të reja

operimi. Kjo nuk duhet parë domosdoshmërisht si një tregues negativ për suksesin e ribashkimit.

Problemet e dukshme mund të tregojnë një përpjekje të fëmijës ose një anëtari tjetër të familjes për të marrë

kontrollin e ngjarjeve më shumë sesa një dështim në strategjinë për mbrojtjen e fëmijës. Mund të jetë ndihmëse për

të gjithë pjesëmarrësit të fokusohen në arsyet e vendimit për kthimin e fëmijës në shtëpi në këtë periudhë.

Është e rëndësishme që ne të mos bëhemi të ngurtë në pritshmëritë tona, rreth perspektivës së ardhshme të familjes,

pavarësisht se si duket ajo. Një rikthim i fëmijës sjell ndryshime radikale për më mirë në marrëdhëniet familjare

brenda shtëpisë.

2.2.9. Mbështetja pas ribashkimit

Fëmijët duhet të marrin mbështetje pas ribashkimit dhe fëmija duhet monitoruar për një farë kohe pas rikthimit në

shtëpi. Mbështetja e familjes pas rikthimit të fëmijës në shtëpi është shumë i rëndësishëm për të siguruar stabilitetin

dhe qëndrueshmërinë e këtij ribashkimi. Fëmijët, familjet dhe komunitetet do të kenë nevojë për forma të ndryshme

mbështetjeje pas ribashkimit si: mbështetje për të adresuar shkaqet bazë të ndarjes, si dhuna në familje ose varfëria

ekonomike; mbështetje për të aksesuar shërbimet bazë si në fushën e shëndetit dhe të arsimit; mbështetje për të

adresuar stigmën dhe diskriminimin që fëmijët e ndarë mund të hasin, këshillim psikologjik dhe mbështetje për të

formuar shoqëri të reja.

Adresimi i shkaqeve bazë që kanë çuar në ndarje është i rëndësishëm për të parandaluar një ndarje të dytë. Vizitat

janë shumë të rëndësishme. Komunitetet mund të asistojnë me monitorimin, por punonjësit social duhet të

përfshihen.

Njësia për Mbrojtjen e Fëmijës dhe institucioni ofrojnë përkrahje dhe këshilla pas ribashkimit me familjen

biologjike. Institucioni dhe kujdestari së bashku me fëmijën/ të riun zhvillojnë dhe zbatojnë planin e mbështetjes në

familjen biologjike. Ky plan ngrihet mbi planin e përkujdesjes individuale që tashmë ekziston. Në përgjithësi, plani i

6


90

mbështetjes në familjen biologjike duhet të caktojë qëllime dhe masa, si dhe sqaron burimet e nevojshme për të

përkrahur fëmijën/ të riun pas, në mënyrë që të largohet nga përkujdesja dhe ribashkohet në familjen biologjike.

Modele të Strategjive të ndërhyrjeve rekomandohen si më poshtë:

Ndërhyrje të bazuara në nevojat individuale dhe qasje e bazuar në pikat e forta. Në disa raste, fokusi është në

rindërtimin e marrëdhënies prind fëmijë, në disa të tjera, në përshtatjen e fëmijës me rrethanat e reja.

Të sigurohet zhvillimin i rrjetit të familjes. Mbështetja e anëtarëve të tjerë të familjes, miqve, komshinjve,

anëtarëve të komunitetit, dhe kontakteve profesionale është burim shumë pozitiv, për të zgjidhur problemet

familjare dhe për të reduktuar stresin, që është një strategji shumë e mirë parandaluese për rikthimin e fëmijës

në institucion.

Monitorimi i ndryshimeve dhe arritjeve familjare.

Mbështetja pas kthimit në familje duhet të jetë afatgjatë, sepse siguron qëndrueshmëri për arritjet. Evidenca

tregon se zakonisht duhen 6 muaj deri në një vit ndjekje.

2.2.10. Monitorimi i mirëqenies së fëmijëve

Është e rëndësishme që siguria dhe mirëqenia e fëmijës të monitorohen me kujdes pas ribashkimit. Mund të

përdoren forma të ndryshme monitorimi bazuar në burimet në dispozicion, nevojat e fëmijës dhe familjes, distanca

me familjen, shqetësime për abuzim të mundshëm etj.

Monitorimi mund të bëhet duke telefonuar anëtarët e familjes, fëmijët ose ofruesit e shërbimeve ose duke kryer

vizita. Rekomandohet që në një ekip ndërsektorial të bihet dakord për nivelin dhe llojin e kontakteve me secilin

fëmijë pas ribashkimit.

Gjatë ndjekjes, punonjësi social duhet të flasë me fëmijën, prindërit, vëllezërit, motrat dhe individë të tjerë që kanë

një rol të rëndësishëm te fëmija. Me çdo fëmijë, duhet folur privatisht. Stafi duhet të jetë vigjilent për të identifikuar

çdo shenjë abuzimi ose neglizhimi sepse familjet dhe komunitetet shpesh mund ta fshehin keqtrajtimin e fëmijës.

Institucioni duhet të sigurojë që fëmija mund të kontaktojë në çdo moment punonjësin social dhe një plan

emergjence është në dispozicion nëse nevojitet ndërhyrje. Duhet të shkruhen raporte monitorimi të detajuara nga

punonjësi social dhe gjetjet duhet të diskutohen me supervizorin në mënyrë të rregullt.

2.2.11. Mbyllja e rastit

Rasti mbyllet kur mirëqenia e fëmijës është e sigurt dhe objektivat e planit janë arritur. Ky mund të jetë një proces i

vështirë për fëmijën dhe punonjësin social dhe duhet të trajtohet me kujdes. Në këtë stad rekomandohen që të ndiqen

hapat e mëposhtëm:

- Të rishikohen të gjitha shënimet dhe vëzhgimet e kryera gjatë periudhës monitoruese;

- Të analizohet progresi i përgjithshëm i fëmijës dhe familjes përkundrejt objektivave të vendosura në plan;

- Të konsultohet me ofrues të tjerë shërbimesh si mësuesit, psikologët etj për të patuar perspektiva të ndryshme

- Të analizohet me kujdes mundësia e risqeve të mundshëm që mund ti ndodhin fëmijës.

Sapo i gjithë informacioni është analizuar, merret një vendim final për mbylljen e rastit. Duke marrë në konsideratë

frikën reale të fëmijëve për shkëputjen nga punonjësi social ose institucioni, rekomandohet që të përcaktohet një afat

kohor për procesin e mbylljes së rastit. Fëmija duhet njoftuar që vizitat shumë shpejt nuk do të kryhen më.

2.2.12. Monitorimi dhe vlerësimi

Monitorimi i kujdesshëm i procesit të integrimit është i rëndësishëm për dy arsye: për të siguruar ndërhyrje cilësore

për fëmijët dhe për të nxjerrë mësime. Monitorimi duhet të ndodhë në tri nivele: nivel individual për të vlerësuar

mirëqenien e fëmijës dhe familjes, nivel programi për të monitoruar cilësinë dhe efektivitetin e programeve dhe për

të informuar më tej planifikimin dhe zhvillimin e programit dhe nivel ndërsektorial për të identifikuar mbulimin me

shërbime, boshllëqet etj.

Në këtë proces, monitorimi dhe vlerësimi duhet të përfshijnë të gjithë aktorët e mundshëm. Ribashkimi i suksesshëm

nuk duhet të marrë në konsideratë vetëm që fëmijët janë ribashkuar me familjet, por nëse fëmijët kanë një ndjesi

përkatësie.

6


91

2.3. Fëmija/i riu informohet në mënyrë të duhur për procesin e ribashkimit me familjen biologjike

Kujdestari siguron që fëmija/ i riu është i informuar dhe kupton të gjitha informacionet relevante lidhur me procesin

e ribashkimit me familjen biologjike. Të gjitha palët e përfshira që përkrahin fëmijën/ të riun gjatë procesit të

ribashkimit me familjen biologjike krijojnë marrëdhënie të ngushtë me fëmijën/të riun, kanë aftësi të mira dëgjimi

dhe janë të kuptueshëm, të ndjeshëm dhe të durueshëm me qëllim që fëmija/ i riu të ndihen të lirë; gjithashtu ata

krijojnë një ambient miqësor dhe të përshtatshëm të komunikimit. Fëmijës/ të i riut duhet t’i jepet e drejta të shprehë

mendimin dhe preferencat për situatën e tanishme dhe jetën e ardhme. Ai/ ajo merr pjesë në planifikimin dhe

zbatimin e procesit të ribashkimit.

2.4. Fëmija, familja biologjike, kujdestari, institucioni, njësia për mbrojtjen e fëmijëve dhe shumë aktorë të

tjerë bashkëpunojnë në mënyrë aktive për një ribashkim të suksesshëm

Komunikimi në procesin e ribashkimit me familjen biologjike për tu ribashkuar me familjen biologjike bëhet në

mënyrë të duhur dhe të dobishme. Të gjitha palëve të përfshira në këtë proces iu ofrohen të gjitha informacionet

relevante në përputhje me rolin e tyre në proces. Është e rëndësishme që në procesin e ribashkimit të përfshihen një

sërë aktorësh duke përfshirë fëmijët, familjet, komunitetet, shkollat, OJF-të. Bashkëpunimi ndërmjet palëve të

përfshira në përkrahjen e fëmijës/ të riut gjatë procesit të ribashkimit me familjen biologjike forcohet me

shkëmbimin e informacioneve relevante, komunikim të duhur dhe besim të dyanshëm.

Rikthimi në familje mund të jetë i dhimbshëm dhe i vështirë. Ky rikthim mund të jetë po aq stresues, sa edhe

largimi. Anëtarët e familjes duhet të paralajmërohen se edhe ribashkimi më i suksesshëm do të ketë streset dhe

problemet e tij.

Ribashkimi në mënyrën më tipike karakterizohet nga një periudhë e “muajit të mjaltit”. Kjo ka gjasa të pasohet nga

një mosmarrëveshje, që nis nga diçka e rëndomtë. Shpërthimi do të sjellë shpesh në sipërfaqe probleme më të thella

që lidhen me dhimbjen e ndarjes, dhe fjalë të dëmshme do të thuhen në inatin e momentit.

Prindërit përjetojnë faj, fëmijët ndjehen se janë lënë mënjanë. Gjërat kanë më pak gjasë të funksionojnë nëse

mbahen të mbyllura, kështu që kjo është një mundësi për të qartësuar gjithçka dhe duhet parë më shumë si një pjesë

e shëndetshme sesa një kërcënim për kohëzgjatjen e ribashkimit. Nëse të gjithë palët janë në gjendje të diskutojnë

ndjenjat e tyre në mënyrë të hapur, mundësitë e kthimit të suksesshëm përmirësohen në mënyrë të ndjeshme.

Koordinimi i shërbimeve është shumë i rëndësishëm në këtë proces. Ribashkimi kërkon një sërë shërbimesh që nga

momenti që fëmija hyn në kujdes alternativ dhe deri në rikthimin e fëmijës në shtëpi.

Më poshtë paraqiten në mënyrë të përmbledhur rolet që aktorë të ndryshëm luajnë në procesin e

ribashkimit:

- Fëmijët: Ndihmoji fëmijët të identifikojnë pikat e tyre të forta dhe nevojat. Fëmijët mund t’ i japin mbështetje

njëri tjetrit dhe mund të adresojnë arsyet bazë të ndarjes.

- Familjet: Familjet kanë detyrë primare të kujdesen për fëmijët dhe në këtë mënyrë kthimi i mundshëm i fëmijës

në familje nënkupton angazhimin e tyre. Në këtë proces duhet të marrin pjesë edhe të afërmit dhe vëllezërit e

motrat. Në këtë proces duhet mbështetur në pikat e forta të familjes.

- Qeveria: Qeveria qendrore është përgjegjëse për të mbrojtur të drejtat e fëmijëve dhe ka detyrën të sigurojë që

ribashkimi është i sigurt dhe efektiv përmes ligjeve, politikave, ofrimit të shërbimeve, vënies në dispozicion të

burimeve njerëzore dhe financiare. Shteti ofron shërbime në fushën e edukimit, shëndetit, dhe mbrojtje sociale,

të cilat janë vitale për një ribashkim të suksesshëm.

- Komunitetet: Komunitetet mund të luajnë një rol kyç në reduktimin e stigmës dhe diskriminimit, si dhe në

mbrojtjen e tyre prej dhunës dhe shfrytëzimit.

- Shkollat: Një pjesë e rëndësishme e procesit të ribashkimit është që fëmijët të fillojnë shkollën në komunitetin

ku do të jetojnë. Prandaj, stafi dhe nxënësit luajnë një rol kyç që fëmija të pranohet, siç duhet dhe stafi mund të

ndihmojë në monitorimin e fëmijës.

- Organizatat jo-qeveritare: Ofrojnë shërbime për fëmijët dhe familjet, ofrojnë trajnime për shtetin, lobojnë dhe

advokojnë për të mbrojtur të drejtat e fëmijëve që ribashkohen etj.

- Donatorët: Mund të luajnë rol të rëndësishëm në vendosjen e fondeve në dispozicion për ribashkim dhe në

dhënien e fondeve për fushata që nxisin ndryshimet politike dhe investim më të madh në ribashkim.

Shumë aktorë të tjerë si policia, qendrat shëndetësore, qendrat e shërbimeve sociale, etj., kanë njohuri të thella për

komunitetin dhe akses në një sërë burimesh ekonomike dhe sociale që mund të asistojnë në ribashkim.

6


92

2.5. Caktohet një festë lamtumire për fëmijën/ të riun

Tranzicioni nga institucioni në familjen e origjinës është një synim i rëndësishëm i procesit riunifikues dhe duhet të

planifikohet në mënyrën e duhur. Ndonëse institucionalizimi shihet si një eksperiencë negative dhe e dëmshme për

fëmijën, ajo është një periudhë domethënëse e jetës së fëmijës. Gjatë kësaj eksperience, fëmija ka ndërtuar

marrëdhënie me moshatarët, me kujdestarët dhe e gjitha kjo ka një kuptim të rëndësishëm për fëmijën. Kështu, në

përgatitjen e këtij plani për riintegrim duhet pasur parasysh përgatitja e fëmijës, për largim duke i dhënë kohë dhe

hapësirë për tu ndarë nga institucioni, për tu përshëndetur. Organizohet një mbrëmje lamtumire për fëmijën/ të riun

për të shënuar fillimin e një faze të re të jetës së saj/ tij. Kjo bëhet në përputhje me traditat e përbashkëta të mjedisit

së fëmijës me qëllim që të përmbushen dëshirat e fëmijës/ të riut.

2.6. Fëmija/ i riu ka mundësi të mbajtjes së kontaktit të rrjetit të tij/saj social

Institucioni ofron burime për të mbajtur kontaktin ndërmjet fëmijës/ të riut dhe rrjetit të saj/ tij social relevant gjatë

kohës së përkujdesjes. Ish kujdestari e ndihmon këtë kontakt.

3. Shenjat paralajmëruese (Shenjat e mëposhtme tregojnë që procesi i riintegrimit me familjen biologjike

nuk është duke u kryer në mënyrën e duhur)

Edhe pse është në interesin më të mirë të fëmijës, nuk ka kontakte ndërmjet fëmijës dhe familjes biologjike.

Familja biologjike vepron në kundërshtim me interesin më të mirë të fëmijës

Nuk përkrahet kontakti ndërmjet fëmijës dhe familjes së tij/saj biologjike.

Procesi i ribashkimit me familjen biologjike nuk është planifikuar dhe/ose zbatuar plotësisht

Palët e përfshira nuk pajtohen mbi planin e ribashkimit me familjen biologjike

Fëmija/ i riu dhe /ose familja e tij/saj biologjike nuk marrin pjesë në planifikimin dhe zbatimin e procesit të

ribashkimit me familjen biologjike

Procesi i ribashkimit me familjen biologjike nuk plotëson nevojat individuale të fëmijës/ të riut.

Përkrahja pas përkujdesjes është jo adekuate ose nuk ka fare përkrahje

Fëmija/ i riu nuk ka mundësi për përshëndetje lamtumire

Fëmija/ i riu ndihet që nuk po kuptohet

Shkelet intimiteti i fëmijës/ të riut

Nuk ka shkëmbim të informacionit ndërmjet palëve të përfshira.

Fëmija/ i riu ndien mungesë të komunikimit me kujdestarin e tij/saj

Fëmija/ i riu ndien mungesë të komunikimit me familjen e tij/saj biologjike dhe/ose me rrethin e tij shoqëror

Nuk ka kërkesa lidhur me pjesëmarrjen e fëmijës/ të riut në procesin e ribashkimit me familjen biologjike

Fëmija/ i riu ndihet që ai/ ajo nuk po merr pjesë të mjaftueshme në procesin e ribashkimit me familje

Fëmija/ i riu ndihet se ai/ ajo nuk po kuptohet seriozisht

Merren vendime pa pjesëmarrjen e fëmijës/ të riut

Fëmijës/ të riut i jepet më shumë përgjegjësi se që ai/ ajo mund t’ i përballojë

Nuk ka plan të mbështetjes në familjen biologjike

Fëmija/i riu nuk ka mundësi të mbajë kontakt me rrjetin e saj/ tij emocional që ka pasur në përkujdesjen

alternative.

6.7 Rolet dhe përgjegjësitë e institucioneve për menaxhimin e rastit

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin

dhe përmbajtjen e planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si

dhe zbatimin e masave të mbrojtjes”, përcakton si më poshtë rolet dhe përgjegjësitë e

institucioneve për menaxhimin e rastit.


93

Punonjësi për mbrojtjen e fëmijës ka këto përgjegjësi:

a) Bën identifikim proaktiv të fëmijëve në nevojë për mbrojtje apo si rrjedhojë e raportimeve / referimeve të marra

nga institu-cionet e tjera, OJF-të, anëtarët e komunitetit, publiku, vetë fëmijës/ëve dhe medias;

b) Bashkëpunon me policinë, Shërbimin Social Shtetëror dhe aktorë të tjerë të nevojshëm në menaxhimin e rasteve

emergjente të fëmijëve në nevojë për mbrojtje;

c) Inicion dhe kryen vlerësimin fillestar për të gjithë rastet e fëmijëve të referuar në NJMF-të, në nivel bashkie apo

te PMF-të, në nivel njësie administrative;

ç) Organizon dhe koordinon takimet e GTN-së për vlerësimin e plotë të rastit të fëmijës në nevojë për mbrojtje dhe

bën ndarjen e detyrave ndërmjet anëtarëve për menaxhimin e tij;

d) Harton projektplanet individuale të fëmijëve në nevojë për mbrojtje dhe ia paraqet ato për diskutim GTN-së;

dh) Bën denoncimin në polici të rasteve të abuzimit, të ndodhura apo të dyshuara, që përbëjnë vepër penale, me

qëllim parandalimin dhe garantimin e një mbrojtjeje sa më efektive;

e) Përgatit dhe zbaton një plan për të punuar drejtpërdrejt me fëmijët dhe familjet;

ë) Ofron këshillim psikosocial dhe mbështetje për fëmijët dhe familjet, duke vlerësuar rrethanat e nevojat e rastit;

f) Vepron si menaxher i rastit dhe është përgjegjës për zbatimin e monitorimin e Planit Individual të Mbrojtjes,

shërben si person kontakti për fëmijën, për të cilin është dhënë një masë mbrojtjeje, pavarësisht nëse fëmija është

lënë në përkujdesje të prindit apo është vendosur në përkujdesje alternative;

g) Ndërmerr dhe ndjek procedurat ligjore për konfirmimin e masës emergjente apo të masës së mbrojtjes në gjykatën

kompetente;

gj) Kryen detyrat e lëna nga gjykata, lidhur me vendosjen e fëmijës në kujdestari pas konfirmimit të masës

emergjente apo të masës së mbrojtjes;

h) Harton dhe paraqet në gjykatë kërkesën për lëshimin e “Urdhrit të mbrojtjes” nga dhuna në familje, në situata kur

kjo është e nevojshme për fëmijën apo për njërin prind;

i) Merr masa dhe kërkon nga strukturat përgjegjëse caktimin e përfaqësuesit procedural për fëmijët viktima dhe

dëshmitarë të përfshirë në një proces penal;

j) Administron të dhëna të sakta dhe faktike për të gjitha rastet e menaxhuara e të referuara të fëmijëve pranë NJMF-

së në bashki ose pranë PMF-së në njësinë administrative.

Neni 22 Roli dhe përgjegjësitë e strukturave të Policisë së Shtetit

Punonjësi i strukturave të policisë ka këto përgjegjësi:

a) Bën identifikimin e fëmijëve në nevojë për mbrojtje dhe referimin në kohë te NJMF-ja, në nivel bashkie apo te

PMF-ja, në nivel njësie administrative;

b) Merr masa, në rastet e fëmijëve në rrezik të menjëhershëm, për mbrojtjen e fëmijëve dhe referimin e tyre pranë

NJMF-së ose PMF-së;

c) Bashkëpunon me NJMF-në ose PMF-në për plotësimin e kërkesëpadisë, për lëshimin e urdhrit të menjëhershëm

të mbrojtjes nga dhuna në familje, kur fëmijët janë në rrezik të lartë ose të menjëhershëm, pavarësisht marrjes së

masës emergjente të mbrojtjes nga ana e drejtorit të strukturës përgjegjëse për shërbimet shoqërore në bashki;

ç) Merr pjesë në takimet e GTN-së dhe mbështet zhvillimin e zbatimin e PIM-it për fëmijën;

d) Bashkëpunon me PMF-në, sipas nevojave të rastit, e shoqëron PMF-në gjatë kryerjes së vizitave në familje, si dhe

gjatë identifikimit e menaxhimit të rasteve të fëmijëve në rrezik të lartë ose të menjëhershëm;

dh) Mbështet dhe bashkëpunon me PMF-në për zhvillimin e aktiviteteve informuese, me qëllim parandalimin e

dhunës dhe/ose abuzimin ndaj fëmijëve;

e) Cakton personin përgjegjës, i cili do të asistojë punonjësit e institucionit për raportimin e rasteve të identifikuara

dhe koordinimin e veprimeve për mbrojtjen e fëmijëve, në kuadër të menaxhimit të rastit dhe njofton Agjencinë për

emrin e personit të caktuar.

Neni 23 Roli dhe përgjegjësitë e Drejtorisë së Azilit dhe Shtetësisë, Drejtorisë së Antitrafikut dhe Migracionit

dhe Qendrës Kombëtare Pritëse për Azilkërkuesit


94

Drejtoria e Azilit dhe Shtetësisë, Drejtoria e Antitrafikut dhe Migracionit dhe Qendra Kombëtare Pritëse për

Azilkërkuesit kanë këto përgjegjësi:

a) U kushtojnë vëmendje të veçantë identifikimit të fëmijëve refugjatë ose azilkërkues, që janë në nevojë për

mbrojtje;

b) Njoftojnë menjëherë Policinë e Shtetit dhe strukturat e mbrojtjes së fëmijëve në nivel vendor në rast identifikimi

të fëmijëve në nevojë për mbrojtje;

c) Veçojnë fëmijën nga abuzuesi apo nga abuzuesi i mundshëm, duke lejuar hyrjen në mjediset ku mbahet fëmija

vetëm të strukturave për mbrojtjen e fëmijës dhe mundësuar atyre që të takohen me fëmijën;

ç) Bashkëpunojnë me NJMF-në/PMF-në dhe Agjencinë Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijës gjatë

gjithë procesit të menaxhimit dhe marrjes në mbrojtje të fëmijës;

d) Ofrojnë mbështetje të drejtpërdrejtë për këtë kategori fëmijësh, duke përfshirë koordi-nimin me

agjenci/institucione publike dhe /ose private.

Neni 24 Roli dhe përgjegjësitë e Shërbimit Social Shtetëror Rajonal

1. Shërbimi Social Shtetëror Rajonal ka përgjegjësitë, si më poshtë vijojnë:

a) Bën identifikimin e fëmijëve në nevojë për mbrojtje dhe referimin në kohë te NJMF-ja, në nivel bashkie apo te

PMF-ja, në nivel njësie administrative dhe, në varësi të rrethanave të rastit, pranë organeve të policisë;

b) U kërkon institucioneve të përkujdesjes për fëmijë të pranojnë e të ofrojnë përkujdesje alternative për fëmijët, për

të cilët është dhënë masa emergjente e mbrojtjes apo masa e mbrojtjes për vendosjen në përkujdesje alternative.

2. Drejtuesi i Shërbimit Social Shtetëror Rajonal cakton personin përgjegjës që do të asistojë punonjësit e

institucionit për raportimin e rasteve të identifikuara dhe do të bëjë koordinimin e veprimeve për mbrojtjen e

fëmijëve, në kuadër të menaxhimit të rastit, si dhe njofton Agjencinë për emrin e personit të caktuar.

3Personi përgjegjës, i caktuar sipas pikës 2 të këtij neni, ka këto detyra:

a) Merr pjesë në takimet e GTN-së dhe mbështet për zhvillimin dhe zbatimin e PIM-it për fëmijën;

b) Merr masa për koordinimin dhe bashkëpunimin e PMF-së e të institucioneve të përkujdesjes për të siguruar

pranimin në kohë dhe pa vonesa të fëmijëve në nevojë për mbrojtje;

c) Asiston, në bashkëpunim me policinë dhe aktorë të tjerë të nevojshëm, PMF-në në menaxhimin e rasteve

emergjente të fëmijëve, edhe jashtë orarit zyrtar të punës.

Neni 25 Roli dhe përgjegjësitë e institucioneve arsimore

1. Punonjësit e institucioneve arsimore, çdo mësues dhe çdo ofrues i shërbimit psikosocial në shkolla, bëjnë

identifikimin e fëmijëve në nevojë për mbrojtje dhe referimin në kohë te NJMF-ja, në nivel bashkie apo te PMF-ja,

në nivel njësie administrative dhe, në varësi të rrethanave të rastit, pranë organeve të policisë.

2. Drejtuesi i institucionit arsimor cakton personin përgjegjës që do të asistojë punonjësit e institucionit, për

raportimin e rasteve të identifikuara dhe koordinimin e veprimeve për mbrojtjen e fëmijëve, në kuadër të

menaxhimit të rastit dhe njofton Agjencinë për emrin e personit të caktuar.

3. Personi përfaqësues i institucionit arsimor, i caktuar sipas pikës 2 të këtij neni:

a) Është përgjegjës për lehtësimin dhe mbështetjen e zbatimin e PIM-it, i cili parashikon ndjekjen e shkollës nga

fëmijët në nevojë për mbrojtje;

b) Merr pjesë në takimet e GTN-së dhe mbështet zhvillimin e zbatimin e PIM-it për fëmijën;

c) Merr masa që fëmijës në nevojë për mbrojtje t’i sigurohen tekste dhe mjete shkollore falas.

Neni 26 Roli dhe përgjegjësitë e institucioneve shëndetësore, publike dhe private

1. Punonjësit e institucioneve shëndetësore, publike apo private, kanë këto përgjegjësi:

a) Bëjnë identifikimin e fëmijëve në nevojë për mbrojtje dhe referimin në kohë te NJMF-ja, në nivel bashkie apo te

PMF-ja, në nivel njësie administrative dhe, në varësi të rrethanave të rastit, pranë organeve të policisë;

b) Përgatisin raportin mjekësor mbi gjendjen shëndetësore të fëmijës, në rastin e identifikimit të fëmijës në nevojë

për mbrojtje;


95

c) Marrin masa për ofrimin e ndihmës mjekësore, duke përfshirë kontrollet mjekësore, analizat e zhvillimit të

fëmijës, ofrimin e barnave falas.

2. Drejtuesi i institucionit shëndetësor cakton personin përgjegjës, që do të asistojë punonjësit e institucionit për


menaxhimit të rastit dhe njofton Agjencinë për emrin e personit të caktuar. 3. Personi përgjegjës, i caktuar sipas

pikës 2, të këtij neni:

a) Merr pjesë në takimet e GTN-së dhe mbështet zhvillimin dhe zbatimin e PIM-it për fëmijën; b) Mbështetet dhe

bashkëpunon me NJMF-në për zhvillimin e aktiviteteve të ndryshme informuese, me qëllim parandalimin e dhunës

dhe/ ose abuzimin ndaj fëmijëve.

Neni 27 Roli dhe përgjegjësitë e ofruesit të shërbimeve për fëmijë, publike dhe private

1. Punonjësit e ofruesit të shërbimeve për fëmijë, publike ose private, bëjnë identifikimin e fëmijëve

në nevojë për mbrojtje dhe referimin në kohë te NJMF-ja, në nivel bashkie apo te PMF-ja, në nivel njësie

administrative dhe, në varësi të rrethanave të rastit, pranë organeve të policisë.

2. Drejtuesi i ofruesit të shërbimeve cakton personin përgjegjës, që do të asistojë punonjësit e institucionit për


menaxhimit të rastit dhe njofton Agjencinë për emrin e personit të caktuar.

3. Personi përgjegjës, i caktuar sipas pikës 2 të këtij neni:

a) Merr pjesë në takimet e GTN-së dhe mbështet për zhvillimin e zbatimin e PIM-it për fëmijën, si dhe në ofrimin e

shërbimeve për fëmijën dhe familjen;

b) Mban kontakte të vazhdueshme me PMF-në, i cili shërben si menaxher rasti për fëmijën, ndaj të cilit ofrohen

shërbimet në kuadër të PIM-it, si dhe njofton PMF-në në lidhje me çdo situatë që ndikon në mirëqenien, zhvillimin

apo rrezikon sigurinë e fëmijës.

Neni 28 Roli dhe përgjegjësitë e Agjencisë Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijëve

Agjencia Shtetërore për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijëve është përgjegjëse për:

a) Koordinimin dhe organizimin e sistemit të integruar të mbrojtjes së fëmijës, me qëllim garantimin e mbrojtjes së

fëmijëve;

b) Marrjen në konsideratë të çdo rasti fëmije në nevojë për mbrojtje, si dhe vlerësimin e çdo indicieje, që përbën

dyshim të bazuar, për të verifikuar e shqyrtuar çdo rrethanë apo situatë të caktuar, e cila mund të jetë apo të

ekspozojë fëmijën në një rrezik për mbrojtjen e tij;

c) Ofrimin e mbështetjes së drejtpërdrejtë të strukturave të mbrojtjes së fëmijëve, në lidhje me menaxhimin e rasteve

të caktuara, si dhe ofrimin e asistencës në menaxhimin e trajtimin e këtyre rasteve, përfshirë koordinimin me agjenci

të tjera publike ose private, si dhe/ose ofrues të shërbimeve.


Provoni të përgjigjeni se si kryhet:

Vlerësimi i fëmijës dhe familjes

Plani individual i kujdesit për fëmijët

Referimi tek shërbimet dhe monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare

Riintegrimi i fëmijës në familjen biologjike, në familje tjetër ose në komunitet

6


96

Konceptet kryesore:

Interesi më i lartë i fëmijës, e drejta për të pasur informacion, e drejta për të marrë pjesë në vendimmarrje,

menaxhim rasti, bashkëvlerësim me familjen kujdestare.


IOM, Róisín Boyle, (2009) My Heart is Here Alternative Care and Reintegration of Child Trafficking Victims

and Other Vulnerable Children,

https://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/activities/countries/docs/my-heart-is-here-

alternative-care-reintegration-child-trafficking-cambodia.pdf

CELCIS, 2012, Moving Forward: Implementing the 'Guidelines for the Alternative Care of Children'


Ligji nr. 121/2016 "Për shërbimet e kujdesit social në Republikën e Shqipërisë"

Ligji nr. 18/2017 "Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës"


mbrojtjes sociale dhe të planit të veprimit për zbatimin e saj”.

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 “Për miratimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në

nevojë”.

VKM nr. 148, datë 13.03 2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet mekanizmave

këshillimorë e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës dhe organizatave

jofitimprurëse, për realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe për shërbimet e nevojshme për

mbrojtjen e fëmijës”.

VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret, dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e familjes

kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës së vendosur në

familje kujdestare”.



VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin dhe përmbajtjen

e planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si dhe zbatimin e masave të

mbrojtjes”

Udhëzim Nr. 582, datë 18.12.2017 “Për miratimin e standardeve të shërbimeve të përkujdesjes shoqërore, në

qendrat shtëpi familje, për fëmijët 16–18 vjeç”.

https://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/activities/countries/docs/my-heart-is-here-alternative-care-reintegration-child-trafficking-cambodia.pdf



97

Hapi 1 Përcaktimi i objektivave dhe detyrave sipas organizatës që përfaqësojnë nga secili

grup dhe projektit të zgjedhur.

Hapi 2 Trajnuesi u kërkon pjesëmarrësve të shkruajnë në fletët e punës 3 komponentët e një

plani veprimi si një plan aktivitetesh që do të ndërmerren për të arritur objektivat e

përcaktuara sipas organizatës që përfaqësojnë.

Hapi 3 Pjesëmarrësit diskutojnë me trajnuesin duke i kategorizuar të gjitha idetë në ato më të

rëndësishmet për një plan veprimi.

1. Qasja që do të përdorin

2. Në çfarë faze të procesit të shërbimit të kujdestarisë do të përfshihen

3. Zhvillimi i kapaciteteve

4. Ndërtimi i koalicioneve

Sesioni 7.

Mjetet që do të përdoren për ndërtimin e kapaciteteve –

Hartimi i një plani veprimi për shërbimin e kujdestarisë

OBJEKTIVAT

Aplikimi i njohurive dhe kompetencave për hartimin e një plani

aktivitetesh sipas profesionistëve të organizatës

Të aftësojë pjesëmarrësit që të zbatojnë kuadrin rregullator në

projektet e organizatës së tyre, duke reflektuar mbi to.

Të kuptuarit se si mund të kryhet roli dhe përgjegjësia e

organizatës (bashki, OSHC, ofrues shërbimi, gjykatë, ShSShr)

Aftësimi për të përdorur qasje të ndryshme ndërhyrjeje në procesin

e zbatimit të kujdestarisë.

Eksplorimi i partneriteteve me organizata të tjera, grupet e

komunitetit dhe struktura të ndryshme publike e jopublike.


FLETËT E

PUNËS

o Cilat janë funksionet e organizatës në shërbimin e kujdestarisë sipas

legjislacionit në fuqi o Plan veprimi mbi trajtimin e një çeshtjeje konkrete o Si ndërtohen partneritetet me aktorët e tjerë të interesuar

7

7 7


98

• •

•

Hapi 1. Grupet prezantojnë planet e tyre. Në seancë plenare këto plane modifikohen për të

fuqizuar integritetin dhe koherencën e planit të veprimit dhe besueshmërinë e

realizimit të tij.

- Cilat ide për veprim mund të ndërmerren menjëherë?

- Cilat ide për veprime prioritare kërkojnë mbështetje shtesë?

- Cilat ide/veprime duhet të merren në konsideratë nëse ka ndihmë të ofruar?

Hapi 2. Trajnuesi bën pyetje për të inkurajuar diskutimin se ku do ta paraqesin dhe miratojnë

planin e veprimit:

• Cilat janë institucionet/aktorët e bashkëpunimit?

• Cilat janë institucionet/aktorët e vendimmarrjes?

Hapi 3. Me kontributin e pjesëmarrësve, trajnuesi ndërton një grafik me elementët kryesorë për

vlerësimin e rezultateve dhe procesin dinamik të bashkëveprimeve midis institucioneve,

aktorëve dhe profesionistëve të përfshirë në shërbimin e kujdestarisë.

Hapi 4. Punë në grupe sipas organizatave. Trajnuesi orienton pjesëmarrësit të hartojnë një plan

veprimi bazuar në fazën apo çështjen e zgjedhur dhe se si identifikohen burimet

lokale për të mbështetur projektin.

Hartëzimi i shërbimeve komunitare që kanë lidhje me objektivin tuaj?

Cilat janë institucionet publike me të cilat lidhet drejtpërdrejtë plani juaj?

Sesioni 8. Përdoruesit e Manualit të Trajnimit dhe Vlerësimi i Trajnimit

OBJEKTIVAT

Aftësimi i pjesëmarrësve në prezantimin e planeve të veprimit të

organizatës së tyre në lidhje me shërbimin e kujdestarisë

Aftësimi i pjesëmarrësve në gjetjen e bashkëpunëtorëve që ndajnë të

njëjtat interesa me ta

Të forcojë kapacitetet e organizatës së tyre për të hyrë në role aktive në

shërbimin e kujdestarisë dhe nevojën e bashkëpunimit mes institucioneve

dhe aktorë të interesuar të komunitetit.

Të familjarizojë pjesëmarrësit me qasjet në vlerësimin e rezultateve të

shërbimit të kujdestarisë.


FLETËT E

PUNËS

1. Format i planit të veprimit 2. Format i sistemit të shërbimeve komunitare për fëmijët Fletë pune: o Cilat janë rolet e organizatës suaj në procesin e shërbimit të kujdestarisë o Reflektime mbi trajtimin e një çështjeje konkrete të ndeshur në praktikë o Standardet e vlerësimit të shërbimit të kujdestarisë

8


99

A ka nisma të tjera në këtë drejtim

A ka OSHC/ grupe interesi në zonën tuaj?

Kanale mediatike?

Vlerësimi dhe mbyllja e trajnimit Koha: 30 minuta

Objektivat:

Të sigurojë vlerësimin nga pjesëmarrësit mbi realizimin e pritshmërive të tyre.

Të përgjithësojë rezultatet dhe inkurajojë pjesëmarrësit për zbatimin e njohurive,

aftësive dhe kompetencave të fituara gjatë trajnimit.

Hapi 1 Trajnuesi përdor formën e vlerësimit për të marrë vlerësimin e trajnimit nga

pjesëmarrësit.

Hapi 2 Trajnuesi dhe pjesëmarrësit diskutojnë mbi vlerësimin e trajnimit, mbi realizimin e

pritshmërive të tyre dhe sesi mund të ndihmojnë organizatat në nismat e tyre.

Hapi 3 Trajnuesi përfundon trajnimin duke falënderuar pjesëmarrësit për qëndrimin aktiv si

dhe iu uron të venë në zbatim planet e përgatitura.

8


100

Bibliografia

Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, Raporti i punës së saj dhe i

strukturave të mbrojtjes së fëmijëve, http://www.femijet.gov.al

European Commission, (2018), The European Pillar of Social Rights

CELCIS, (2012), Moving Forward: Implementing the 'Guidelines for the Alternative Care of

Children'

Colton, M.R., Sanders and Williams, (2001), An Introduction to Working with Children: A

Guide for Social Workers. New York: Palgrave.

IOM, Róisín Boyle, (2009) My Heart is Here Alternative Care and Reintegration of Child

Trafficking Victims and Other Vulnerable Children:

https://www.iom.int/jahia/webdav/shared/shared/mainsite/activities/countries/docs/my-heart-is-

here-alternative-care-reintegration-child-trafficking-cambodia.pdf

Kadushin, A., (1980) Child Welfare Services: An Introduction, New York McMillan

Organizata e Kombeve të Bashkuara, (2009), Udhëzuesit e Kujdesit Alternativ për Fëmijët

Organizata e Kombeve të Bashkuara, SDG 2030

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, UNICEF, Terre des Hommes,

(2010), Protokolli i Punës së Punonjësve të Mbrojtjes së Fëmijës,

Programimi i udhëzimit për fëmijët e privuar nga kujdesi prindëror:

http://www.alternativcareguidelines.org/MovingForward

Save the Children, Bep van Sloten (2016) Report Feasibility Study on transition of Residential

Care institutions into community based services in the Municipality of Shkodër.

UNICEF, (2006), Alternative Care for Children without primary caregivers in tsunami-

affected countries: Indonesia, Malaysia, Myanmar and Thailand.

UNICEF & Shërbimet Sociale Bethany, (2009), Libri i Kujdestarisë, Udhëzues për punonjësit

socialë.

UNICEF & Terre des hommes, (2015), Hartëzimi dhe analiza e sistemit të mbrojtjes së fëmijëve

në Shqipëri: http://femijet.gov.al/al/wp-content/uploads/2014/02/Hartezimi-dhe-analiza-

MAESTRAL.pdf



http://www.nottinghamchildrenspartnership.co.uk/media/362110/ncc_sos_the-three-houses-

assessment-tool-guidance.pdf

Legjislacioni shqiptar

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji Nr. 8417, datë 21.10.1998, i ndryshuar

http://www.femijet.gov.al/



http://www.alternativecareguidelines.org/MovingForward

http://femijet.gov.al/al/wp-content/uploads/2014/02/Hartezimi-dhe-analiza-MAESTRAL.pdf

http://femijet.gov.al/al/wp-content/uploads/2014/02/Hartezimi-dhe-analiza-MAESTRAL.pdf






101

Kodi i Procedurës Civile, Ligji Nr. 8116, datë 29.03.1996, i ndryshuar

Kodi i Familjes, Ligji nr. 9062, datë 08.05.2003, i ndryshuar

Ligji nr. 7531, datë 11.12.1991 “Për ratifikimin e konventës për të drejtat e fëmijës”,

http://www.qbz.gov.al/botime/Konventa%20e%20femijeve.pdf

Ligji Nr. 8153, datë 31.10.1996, “Mbi statusin e jetimit”

Ligji nr. 8454, datë 04.02.1999, “Për Avokatin e Popullit”, i ndryshuar

Ligji nr. 9359 datë 24.03.2005 “Për ratifikimin e “Konventës Europiane “Për marrëdhëniet me

fëmijët””

Ligji nr. 9443 datë 16.11.2005 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën “Për

juridiksionin, ligjin e zbatueshëm, njohjen, zbatimin dhe bashkëpunimin, në lidhje me

përgjegjësinë prindërore dhe masat për mbrojtjen e fëmijëve””

Ligji nr. 9355, datë 10.03.2005 "Për ndihmën sociale dhe shërbimet sociale", i ndryshuar me

Ligjin nr. 121/2016 "Për shërbimet e kujdesit social në Republikën e Shqipërisë"

Ligji nr. 9669, datë 18.12.2006 “Për masa ndaj dhunës në marrëdhëniet familjare”

Ligji nr. 163/2014, “Për Urdhrin e Punonjësve Socialë në Republikën e Shqipërisë” i ndryshuar

në 2017.

Ligji nr. 40/2016 datë 14.4.2016 “Për Urdhrin e Psikologut në Republikën e Shqipërisë”

Ligji nr. 18/2017 "Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës"

VKM Nr. 659, datë 17.10.2005 “Për standardet e shërbimit të përkujdesit shoqëror, për fëmijët

në institucionet rezidenciale”.

VKM nr. 1104, datë 30.07.2008 për disa shtesa në VKM Nr. 80, datë 28.01.2008 “Strategjia

sektoriale e mbrojtjes sociale dhe të planit të veprimit për zbatimin e saj”.

VKM Nr. 752, datë 08.09.2010 “Për miratimin e standardeve të shërbimit të kujdestarisë për

fëmijët në nevojë”.

VKM nr. 148, datë 13.03.2018 “Për përcaktimin e rregullave të bashkëpunimit ndërmjet

mekanizmave këshillimorë e koordinues institucionalë, strukturave për të drejtat dhe mbrojtjen e

fëmijës dhe organizatave jofitimprurëse, për realizimin e politikave kombëtare e vendore, si dhe

për shërbimet e nevojshme për mbrojtjen e fëmijës”.

VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret, dokumentacionin dhe procedurat për evidentimin e

familjes kujdestare për fëmijët pa kujdes prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e

fëmijës së vendosur në familje kujdestare”.

VKM Nr. 353, datë 12.06.2018 “Për rregullat e funksionimit të grupit teknik, ndërsektorial për

mbrojtjen e fëmijëve, pranë bashkive dhe njësive administrative”.

VKM Nr. 578, datë 03.10.2018 “Për procedurat e referimit e të menaxhimit të rastit, hartimin

dhe përmbajtjen e planit individual të mbrojtjes, financimin e shpenzimeve për zbatimin e tij, si

dhe zbatimin e masave të mbrojtjes”

Udhëzim Nr. 582, datë 18.12.2017 “Për miratimin e standardeve të shërbimeve të përkujdesjes

shoqërore, në qendrat shtëpi familje, për fëmijët 16–18 vjeç”.

http://www.qbz.gov.al/botime/Konventa%20e%20femijeve.pdf


102

Anekse

Aneks 1. Programi i Trajnimit

PROGRAMI I TRAJNIMIT

ORARI

DITA E PARË

DITA E DYTË

Sesioni

Hyrës

10.00-

10:30-

Sesioni

10:30-

11:00

11:00-

11:30

Qëllimi dhe objektivat e trajnimit Vështrim mbi programin dhe pritshmërinë e

pjesëmarrësve; Vlerësimi paraprak i njohurive dhe aftësive

1. Koncepti i shërbimit të kujdestarisë

dhe parimet bazë 1.1 Fëmija dhe familja

1.2 Promovimi i kujdesit prindëror dhe

parandalimi i ndarjes së fëmijës 1.3 Nevojat e fëmijës, kujdesi alternativ dhe

parimet bazë të tij (prezantim, pyetje, diskutime)

2. Procesi i shërbimit të kujdestarisë dhe

roli i profesionistëve

2.1 Procesi 2.2 Roli proaktiv i profesionistëve në

sistemin e mbrojtjes së fëmijëve

2.3 Monitorimi i vendosjes së kujdestarisë

dhe riintegrimit të fëmijës

(prezantim, reflektime individuale,

diskutime)

Reflektim i pjesëmarrësve nga dita e parë dhe

prezantim i programit për ditën e dytë

5. Kuadri rregullator për shërbimin e

kujdestarisë 5.1 Konventa e Kombeve të Bashkuara 5.2 Legjislacioni shqiptar 5.3 Matrica e institucioneve 5.4 Protokollet e zhvilluara (prezantim, pyetje, diskutime) Aplikimi i kuadrit teorik në punën në 4 grupe

sipas organizatave dhe përgjegjësive të tyre. Prezantim i gjetjeve dhe reflektime

6. Menaxhimi i rastit – shembuj suksesi në

zbatimin e shërbimit të kujdestarisë 6.1 Vlerësimi i fëmijës dhe familjes

6.2 Plani individual i kujdesit për fëmijën

6.3 Referimi tek shërbimet,vendosja dhe

monitorimi i fëmijës në familjen kujdestare

6.4 Riintegrimi i fëmijës

(prezantim i rasteve të suksesit, video,

pyetje, diskutime)

11:30-11:45 Pushim kafeje


103

Sesioni

11:45-

12:15

12:15-

13:00

3. Qasjet Teorike për shërbimin e

kujdestarisë

3.1 Perspektiva e të drejtave të fëmijës 3.2 Vazhdimësia e shërbimeve të kujdesit

për fëmijët 3.3 Ndërhyrjet e integruara nga familja në

komunitet - Modeli ekologjik 3.4 Perspektiva multidisiplinare që i

referohet nevojave komplekse të fëmijës

(pune ne grupe, reflektime sipas

profesionit, diskutime)

7. Hartimi i një plani veprimi për shërbimin

e kujdestarisë

1. Elementet e një plani veprimi 2. Partneriteti mes qeverisjes vendore dhe

organizatave të shoqërisë civile për zbatimin e

planit të veprimit – zgjedhja e bashkëpunëtorëve 3. Rrjetëzimi dhe zhvillimi i kapaciteteve Pasi qartësohen për skeletin e përbashkët të një

plani veprimi, pjesëmarrësit ndahen në grupe

sipas organizatave të ngjashme

13.00-14:00 Dreka

Sesioni

14.00-

14.45

14.45-

15.00

15.00-

15.30

4. Orientimi drejt trajnimit praktik –

Video “Të bësh ndryshimin”

Pjesëmarrësit mbajnë shënime dhe

reflektime mbi temat e trajtuara

Diskutimi i reflektimeve në fund të sesionit

8. Përdoruesit e Manualit të Trajnimit

Prezantim i planeve të veprimit në grup

të madh

Diskutim se ku do ta paraqesin dhe

miratojnë planin e veprimit

Si do t’i vlerësoni rezultatet?

Sesioni

Mbyllës 15.30-

16.00

Vlerësimi dhe mbyllja e ditës së parë Vlerësimi i programit të trajnimit,

konkluzionet dhe mbyllja


104

Aneks 2. Formularë

Gjatë ofrimit të shërbimit të kujdestarisë së fëmijeve, ofruesi i shërbimit të kujdestarisë

nëpërmjet ekipit multidisiplinar duhet të ketë parasysh kriteret e përzgjedhjes së familjes

kujdestare (Aneksi 2.2); të plotësojë disa formularë; si dhe të mbledhë disa dokumenta rreth

familjes kujdestare, fëmijës që do vendoset në familjen kujdestare dhe familjes biologjike të

fëmijës. Kriteret e familjes kujdestare, dokumentacioni që kërkohet si dhe formularët të cilët janë

të përcaktuar me termin aneks ndodhen në VKM Nr. 149, datë 13.03.2018 “Për kriteret,


prindëror dhe masës së financimit për shpenzimet e fëmijës sëvendosur në familje kujdestare”.

Formularët për shërbimin e kujdestarisë

Aneks 2.1 Formular Nr.1 mbi të dhënat e aplikuesit VKM Nr.149, datë 13.03.2018

Aneks 2.2 Formular Nr.2 me të dhëna të detajuara të familjes kujdestare VKM Nr.149, datë 13.03.2018

Aneks 2.3 Udhëzim për plotësimin e Formularit Nr.2

Aneks 2.4 Formular Nr.3 me të dhënat për fëmijën që do vendoset në kujdestari VKM Nr.149, datë 13.03.2018

Aneks 2.5 Lista e faktorëve që rrezikojnë ose mbështesin ribashkimin

Aneks 2.6 Pyetjet për të kuptuar cilësinë e marrëdhënieve midis fëmijës dhe familjes së tij gjatë kohës së ndarjes me

fëmijën

Aneks 2.7 ‘Kontakte të rregullta” midis familjes dhe fëmijës nënkupton që kontakti është rutinë, i mirëqenë dhe jo i

kufizuar në raste të veçanta.

Aneks 2.8 Qëndrueshmëria e ndryshimit

Aneks 2.9 Vlerësimi i aftësive prindërore për të ruajtur një ribashkim të suksesshëm

Aneksi 2.10 Faktorët që mund të ndikojnë në momentin e kthimit të një fëmije në shtëpinë e tij

Aneksi 2.11 Marrëdheniet e fëmijës me familjen dhe motivimi për ribashkim


105

Aneks 2.1 FORMULAR Nr.1 MBI TË DHENAT E APLIKUESIT

I- Të dhëna personale

1- Emri _________________________

2- Mbiemri __________________________

3- Mosha __________________________

4- Statusi civil __________________________

5- Adresa __________________________

II- Cili është burimi juaj i informacionit mbi shërbimin e kujdestarisë? ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________ III- Cili është motivi që ju shtyn për t’u ofruar si prind kujdestar?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

IV- Cilat janë marrëdhëniet tuaja me ligjin? - A ju është mohuar e drejta prindërore në ndonjë periudhë të jetës suaj? Nëse po, kur? Po Jo

_______________________________________________________________

- A keni qenë ndonjëherë i ndjekur penalisht? Nëse po, kur? Po Jo

__________________________________________________________________

V- Sa janë të ardhurat mujore të familjes tuaj (përfshi të gjithë anëtarët e familjes)?

________ Lekë

VI- Jepni të dhëna për nivelin e edukimit tuaj.

- I ulët

- I mesëm

- I lartë VII- A keni pasur ndonjëherë apo keni ndonjë problem shëndetësor?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

VIII- Sa është sipërfaqja e banesës suaj? ____________m2

IX- Sa fëmijë keni? Jepni moshën dhe seksin e tyre

Emri Mosha Seksi

______________________ ____ ________

______________________ ____ ________

______________________ ____ ________

X- A janë dakord të gjithë anëtarët e familjes suaj me vendimin për të qenë familje

kujdestare? Po Jo

- Nëse jo, cili nga anëtarët dhe për çfarë arsyeje? __________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________


106

Aneks 2.1 FORMULAR Nr.2 ME TË DHËNA TË DETAJUARA

TË FAMILJES KUJDESTARE

(Ju lutem lexoni udhëzimin e mëposhtëm për plotësim të rregulltë të formularit)

I. DETAJE KONTAKTI

Institucioni/organizata/ agjenci e cila ofron shërbimin e kujdestarisë:

Emri i punonjësit social:__________________________________________

Emri i manaxherit/ drejtuesit:________________________________________

Adresa:_______________________________________________________

Nr.Tel /Fax _________________

II. TË DHËNA PËR FAMILJEN KUJDESTARE

1 . TË DHËNA PËR PRINDËRIT KUJDESTARË

Nena Babai - Emri ______________ ____________

- Mbiemri ______________ ____________

- Mbiemri i mëparshëm ______________ ____________

- Datëlindja ______________ ____________

- Shtetësia ______________ ____________

- Punësimi ______________ ____________

- Adresa ______________________________

- Nr.tel ____________

2- MARRËDHËNIET E FAMILJES KUJDESTARE ME LIGJIN (lexo udhëzimin bashkëngjitur formularit)

Nëna Babai

A e gëzoni aktualisht të

drejtën prindërore? PO JO PO JO Nëse jo, për çfarë

arsyeje?

A ju është mohuar e drejta PO JO PO JO Nëse po, për çfarë

prindërore në ndonjë arsyeje?

periudhë të jetës suaj?

A keni qenë ndonjëherë i PO JO PO JO Nëse po, kur dhe për

ndjekur penalisht? çfarë arsyeje?

A keni ndonjë anëtar të PO JO PO JO Nëse po, kur dhe për

familjes të ndjekur çfarë arsyeje?

penalisht?


107

3- STATUSI FINANCIAR

-Sa janë të ardhurat mujore të familjes

( duke përfshirë të gjithë anëtarët e saj)? _______ Lekë

4- EDUKIMI

- Jepni të dhëna mbi edukimin tuaj.

Nëna Babai

I ulët • •

I mesëm • •

I lartë • •

5- SHENDETI

Përshkruani shkurtimisht gjendjen tuaj shëndetësore në të kaluarën dhe atë aktuale.

________________________________________________________________________

(Për gjendjen aktuale plotësoni formularin bashkëngjitur sipas udhëzimit të dhënë dhe merrni një raport nga mjeku psikiatër.)

6- STATUSI CIVIL

Nëna Babai

e/i martuar • •

e/i divorcuar • •

e/i ve • •

beqar • •

7- MOTIVIMI

a- Cilat janë motivet që ju shtyjnë për të qenë familje kujdestare?

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

b- A janë dakord të gjithë anëtarët e familjes me vendimin për të qenë familje kujdestare?

Po Jo Fëmijët • •

_______________________ • •

_______________________ • •

Anëtarët e tjerë të familjes

_______________________ • •

• •

c- A jeni të gatshëm të pranoni bashkëpunimin midis jush dhe familjes së origjinës në të mirë të fëmijës?

Po • Jo •

d- A jeni të gatshëm për një bashkëpunim të ngushtë dhe të vazhdueshëm me agjencinë?

Po • Jo •

8 - STREHIMI

a- Sa është sipërfaqja e banimit të shtëpisë tuaj?............m2 b- Jepni tipin e shtëpisë, sistemin e ujit dhe kanalizimeve....

__________________________________________________________________________________________


108

9- KOMUNITETI

Përshkruani karakteristikat tipike të komunitetit tuaj.

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

b- Si janë marrëdhëniet tuaja me fqinjët?

Shumë të mira •

Normale •

Jo të mira •

c- Çfarë institucionesh edukuese ju ofron komuniteti?

Çerdhe •

Kopshte •

Shkollë fillore •

Shkollë tetëvjeçare •

Shkollë e mesme •

ç- Çfarë institucionesh shëndetësore ju ofron komuniteti?

ambulancë •

klinike dentare •

konsultore •

qendër shëndetësore •

spital •

e- Çfarë qendrash argëtimi ju ofron komuniteti?

sheshe për të luajtur •

park lojrash •

biblotekë •

kinema •

f-Me çfarë mjetesh realizohet transporti brenda dhe jashtë komunitetit tuaj?

autobus •

furgon •

tren •

III. TË DHËNA PËR FËMIJËT E FAMILJES KUJDESTARE

Emri Gjinia Datëlindja Shkolla Marrëdhënia

që frekuenton me prindin

_______________ _____ __________ ____________ ________

_______________ _____ __________ ____________ ________

_______________ _____ __________ ____________ ________

_______________ _____ __________ ____________ ________

IV. TË DHËNA PËR ANËTARËT E TJERË TË FAMILJES

Emri Gjinia Datëlindja Marrëdhënia brenda

strukturës familjare

____________________ _____ ___________ _______________ ____________________

_____ ___________ _______________

V. PËRSHKRIMI I FAMILJES KUJDESTARE

Jepni një përshkrim të jetës suaj familjare (interesat, eksperiencat, si organizohet jeta brenda familjes,


109

pikat e forta dhe të dobëta).

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

VI- REKOMANDIME

Jepni emrat dhe adresat e dy personave që ju njohin për më shumë se një vit dhe nuk kanë lidhje gjaku me ju.

Emër Mbiemër Adresa Nr. Tel. 1.___________________ ________________________ __________

2.___________________ ________________________ __________

APLIKANTI PUNONJËSI SOCIAL

EMËR, MBIEMËR EMËR, MBIEMËR

_________________________ _________________________

Aneks 2.3 UDHËZIM PËR PLOTËSIMIN E SAKTË TË FORMULARIT NR 2

ME TË DHËNA TË DETAJUARA TË FAMILJES KUJDESTARE

● Lutemi përdorni shkronja të mëdha të shtypit, të shkruara qartë, gjatë plotësimit të formularit.

● Kur përgjigja e pyetjeve jepet me plotësim kuadrati, përdorni shenjën kryq (x) në atë kuadrat që i korespondon

përgjigjes suaj.

● Dokumentacioni i nevojshëm i cili vërteton deklarimet tuaja paraqitet më poshtë.

● Për pikën II.1 kërkohet:

- Çertifikatë familjare

● Për pikën II.2 kërkohet:

- Dëshmi penaliteti (merret pranë Ministrisë së Drejtësisë, në zyrën e Gjendjes së Gjyqësisë.)

● Në pikën II.5 formulari mbi gjendjen aktuale shëndetësore plotësohet nga mjeku i ambulancës suaj.

● Në pikën II.8 germa b, duhet të shkruani emrat e secilit prej fëmijëve si dhe emrat e anëtarëve të tjerë të familjes

dhe përbri të jepet përgjigja.

● Në pikën II. 9 me tip shtëpie kuptohet nëse shtëpia ku ju banoni është shtëpi e ulët apo apartament. Në sistemin

e ujit dhe kanalizimeve do të përcaktoni nëse ato janë brenda rrjetit publik apo jo.

- fëmijë të adoptuar

- fëmijë në kujdestari.

● Në pikën III, me marrëdhënie të prindit me fëmijën përcaktoni nëse janë fëmijë të lindur nga:

- martesa aktuale

- martesa e mëparshme ( nga nëna ose babai)

● Në pikën IV duhet të shkruani emrat e anëtarëve të tjere të familjes dhe cilat janë lidhjet e tyre me prindin

kujdestar.

● Në pikën VI kërkohet që njeri nga rekomandimet të jetë nga administratori shoqëror/ kryeplaku i zonës.


110

Aneks 2.4 FORMULARI NR. 3 TË DHËNAT E FËMIJËS QË DO TË VENDOSET NË KUJDESTARI

I. DETAJE KONTAKTI

Institucioni/organizata/ agjencia e cila ofron shërbimin e kujdestarisë:

Emri i punonjësit social:____________________________________________

Emri i manaxherit/ drejtuesit:________________________________________

Adresa : __________________________________________________________

Nr. Tel/Fax _______________________________________________________

II- TË DHËNA IDENTIFIKUESE TË FËMIJËS

Emri ____________

Mbiemri ____________

Gjinia _____________

Datëlindja _____________

Vendlindja _____________

Shtetësia _____________

Adresa aktuale_______________________________________________________

Tel / Fax_____________________________________

III- STATUSI LIGJOR I FËMIJËS

Nën kujdesin e familjes biologjike •

I deklaruar i braktisur •

Nën kujdesin e shtetit •

Nën kujdesin e familjes kujdestare •

Të tjera, specifiko •__________________________________

IV-MARRËDHËNIA E FËMIJËS ME FAMILJEN NË TË CILËN JETON AKTUALISHT Fëmijë nga martesa aktuale •

Fëmijë nga martesa të mëparshme •

Fëmijë i birësuar •

Fëmijë i vendosur në kujdestari •

Tjetër (nëse po specifiko) •____________________________________

V- PËRFITIMET E FËMIJËS NGA:

Trashëgimia •

Pension familjar •

Pension i paaftësisë •

Sistemi i asistencës sociale •

Burime të tjera ( specifiko) •______________________________________

VI- PËRSHKRIM I SHKURTËR I FËMIJËS

1. Zhvillimi psiko-motor, emocional dhe social të tij

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

2. Rutina ditore e fëmijës ____________________________________________________________________________________________


111

3- Sjellje të veçanta të fëmijës qe mund te shkaktojne shqetesime

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

VII. PËRSHKRIM I SITUATËS SHËNDETËSORE

1. Probleme shëndetësore, aftësi të kufizuara, nëse ka, alergjitë, nevoja për dietë, mjekimet, vizitat mjekësore.

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

2.Historia mjekësore, imuniteti, sëmundje të së kaluarës, probleme të tjera (urinimi në krevat etj.).

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Kontaktet me mjekun, dentistin, pediatrin, etj.

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

VIII. EDUKIMI

1. Emri i shkollës ___________________________________

2. Adresa e shkollës ___________________________________

3. Lloji i shkollës ___________________________________

edukim parashkollor fillore nëntëvjeçare

e mesme e mesme me konvikt shkollë për fëmijë me nevoja të veçanta

-Renditni më poshtë shkollat e ndjekura më parë nga fëmija (nëse ka):

Emri i shkollës Adresa Lloji i shkollës Vitet / Viti shkollor _______________|_________________|__________________|_________________|

_______________|_________________|__________________|_________________|

_______________|_________________|__________________|_________________|

_______________|_________________|__________________|_________________|

- Kontaktet me edukatorët, mësuesit etj.

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

IX. VENDBANIMET E FËMIJËS QË NGA LINDJA

Paraqisni një listë të detajuar të të gjitha vendbanimeve të njohura për fëmijën, arsyet e lëvizjes dhe

sistemimin aktual të tij. Në fund të listës përshkruani shkurtimisht arsyet e lëvizjes së tij.


112

Vendbanimet e fëmijës

(fam.biologjikekujdesare,

institucione etj)

Koha e

qëndrimit

Mosha e fëmijës

gjatë kësaj

periudhe

Emrat e prind.biol.

Kujdestarve,

Punonjësit social

Arsyet e

lëvizjes

X. MOTRAT DHE VËLLEZËRIT E FËMIJËS

Emri Mbiemri Gjinia Datëlindja Lidhja e gjakut Vendbanimi

me fëmijën _______ ________ ________ ____________ ______________ ________

_______ ________ ________ ____________ ______________ ________

_______ ________ ________ ____________ ______________ ________

_______ ________ ________ ____________ ______________ ________

_______ ________ ________ ____________ ______________ ________

(Vendosni shenjën “X” për vëllain/motrën me të cilën fëmija është shumë i lidhur dhe shenjën “XX” për

vëllain/motrën me të cilën fëmija kërkon të mbajë kontakte të vazhdueshme në të ardhmen.

- Jepni një përshkrim të shkurtër të takimeve aktuale dhe atyre të planifikuara me motrat dhe vëllezërit

(nëse fëmija ka qëndruar më parë në familje kujdestare apo institucion).

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

XI. FAMILJA BIOLOGJIKE

Nëna e fëmijës

Emri ________________________ Mbiemri ________________________

Mbiemri i mëparshëm ________________________ Datëlindja ________________________

Vendlindja ________________________ Emri i bashkëshortit ________________________

Adresa ________________________ Emrat e personave të tjerë në familje ________________________

A e gëzon të drejtën prindërore? Po Jo

- Jepni shkurtimisht një përshkrim të përgjithshëm për nënën e fëmijës. _____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________


113

-Cila është shkalla e lidhjes dhe e kontakteve të nënës me fëmijën?

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Babai i fëmijës

Emri ________________________ Mbiemri ________________________

Datëlindja ________________________

Vendlindja ________________________

Emri i bashkëshortes ________________________ Adresa ________________________

Emrat e personave të tjerë në familje ________________________ A e gëzon të drejtën prindërore? Po Jo

- Jepni shkurtimisht një përshkrim të përgjithshëm për babanë e fëmijës.

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

______________________________

- Cila është shkalla e lidhjes dhe kontakteve të babait me fëmijën?

_____________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Nëna biologjike Babai biologjik

Niveli i edukimit ___________________ ___________________

Punësimi aktual ___________________ ___________________

Punësimi i mëparshëm

Statusi civil kur ka lindur ___________________ ___________________

fëmija

Statusi civil aktual ___________________ ___________________

Kur e kanë ndërprerë kujdesin ___________________ ___________________

për fëmijën?

A ka secili prind përgjegjësi për ___________________ ___________________

fëmijën?

Raste të tjera:

a) Njerkë b) Nënë adoptive c) Nënë kujdestare

Emri ________________________

Mbiemri ________________________

Mbiemri i vajzërisë ________________________

Datëlindja ________________________

Vendlindja ________________________

Emri i bashkëshortit ________________________

Adresa ________________________

Emrat e personave të tjerë në familje ________________________


- Jepni shkurtimisht një përshkrim të përgjithshëm të saj. ________________________________________________________________________________


114

- Cila është shkalla e lidhjes dhe kontakteve të saj me fëmijën? _____________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

a) Njerk b) Baba adoptiv c) Baba kujdestar Emri ________________________

Mbiemri ________________________ Datëlindja ________________________

Vendlindja ________________________ Emri i bashkëshortes ________________________

Adresa ________________________ Emrat e personave të tjerë në familje ________________________


- Jepni shkurtimisht një përshkrim të përgjithshëm për të. ________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________ - Cila është shkalla e lidhjes dhe kontakteve të tij me fëmijën?

________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

Nëna Babai

Niveli i edukimit ___________________ ___________________

Punësimi aktual ___________________ ___________________

Punësimi i mëparshëm ___________________ ___________________

Statusi civil aktual ___________________ ___________________

Kur e kanë filluar kujdesin për ___________________ ___________________

fëmijën?

Kurekanëndërprerë ___________________ ___________________

përkujdesjen për fëmijën?

A ka secili prind përgjegjësi ___________________ ___________________

për fëmijën?

- Jepni të dhëna për kujdestarin ligjor të fëmijës (nëse ka një të tillë).

________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

XII- PRIORITETET QË KA FËMIJA PËR ZGJEDHJEN E FAMILJES KUJDESTARE (nëse fëmija është mbi 10 vjeç)

- Shëndeti _________________________ - Edukimi _________________________

- Mosha _________________________ - Pozicioni gjeografik _________________________ - Ndonjë dëshirë tjetër e fëmijës _________________________

- A ka ndonjë konflikt interesash që duhet marrë parasysh në përzgjedhjen e familjes kujdestare? Po

Jo Nëse po, shpjegoni_____________________________________________________________

manual trajnimi praktik për shërbimin e kujdestarisë · 2019-01-28 · manual trajnimi praktik...

Documents