malena mjesta srca moga

5

Malena Malena mjesta mjesta

srca mogasrca moga

Knjiga1.indd 1Knjiga1.indd 1 7.3.2013 15:44:007.3.2013 15:44:00

25 godina Svjetla riječi

— Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 1Knjiga2.indd 1 4/7/2008 6:50:18 PM4/7/2008 6:50:18 PM


Nakladnik Svjetlo riječi, Sarajevo – Zagreb

Za nakladnika Miljenko Petričević

Urednik Ivan Šarčević

Izbor i predgovor Ivan Lovrenović

Grafi čko oblikovanje Branko R. Ilić

Tisak SUTON, Široki Brijeg

CIP – Katalogizacija u publikacijiNacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

27-789.32-774 (497.6)908 (497.6)

MALENA mjesta srca moga / [izbor i predgovorIvan Lovrenović. - Sarajevo : Svjetlo riječi ;Zagreb : Svjetlo riječi, 2008. - 429 str. ; 20 cm

ISBN 978-9958-741-72-2 (Sarajevo)ISBN 978-953-7091-49-1 (Zagreb)1. Lovrenović, IvanCOBISS.BH-ID 16546054


Malena mjestasrca moga

Sarajevo – Zagreb2008.

25



SVOJA ZEMLJA, DRAGI ZAVIČAJ

(umjesto predgovora)

Od svih vrsta novinskih članaka koje Svjetlo riječi njeguje od svo-ga početka 1983. godine, reportaže su uvijek, od prvoga broja, ima-le posebno mjesto, u njihovu pisanju okušalo se najviše autora, a i brojčano su daleko najzastupljenije. Ilustracije radi, kod izabiranja reportaža za ovu knjigu, isprva je bilo izdvojeno materijala za skoro tisuću i petsto stranica, i svi su ti tekstovi bili podjednako vrijedni i zanimljivi! (To se, nažalost, moralo drastično smanjiti da bi knjiga uopće mogla izaći. Kao što se moralo odreći i fotografi ja, a treba reći da je njihovo njegovanje bilo jedan od važnih elemenata stalnoga sazrijevanja lista, profesionalnog i vizualno-estetskog.)

Takva neusporediva pretežnost reportažnih priloga u ovim no-vinama ne može biti slučajnost, ona govori o nekoj pravilnosti, šalje nam nekakav znak. Nije se teško dosjetiti kakav bi to znak mogao biti. Ta, što je glavna crta bosanskoga franjevaštva – kako danas, tako i kroz sva stoljeća otkako Franjini sljedbenici hode po ovoj zemlji – ako nije čvrsta ukorijenjenost u konkretno tlo, koje naseljavaju konkretni ljudi! Zahvaljujući posebnim povijesnim prilikama i po-trebama, franjevci u Bosni Srebrenoj nisu (samo) sjedili u svojim samostanima, moleći i kontemplirajući, nego su bili pravi, žestoki “terenski radnici”, stalno među ljudima, potrebitim duhovne hrane ali i svake druge, ovozemaljske pomoći. Oblijećući tako Bosnu uzduž i poprijeko, neumorno i neprestano baš kao pčele, upoznavali su je dublje i bolje od ikoga u svojemu vremenu, stapajući se s njezinom topografi jom i geografi jom, intimizirajući se s njezinim pejsažima, s


6


njezinim selima i gradovima, putovima i bespućima, pitominama i divljinama – sa svom njezinom ljepotom i svom njezinom surovošću. Postajali jedna historija s njome. Tako se zemlja, osim kao misijska i pastoralna zadaća, usvajala i srcem – kao svoja zemlja, dragi zavičaj.

S posebnom notom, u kojoj su pomiješani tuga i nada, opisuju se u ovim tekstovima zavičaji koji su u ratu opustošeni i raseljeni, a sada se neki od njih s teškom mukom i strpljenjem obnavljaju, dok drugi i dalje ostaju prazni, željni svoje čeljadi, njezinih ruku i njezine ljubavi.

Pa kada današnji franjevački reporter opisuje malena mjesta srca svoga (da parafraziram Ujevića, mudraca i pjesnika), čitatelju baš po toj emociji kojom je tekst natopljen bude dano da osjeti kako su, iako svjetski neznatna i nepoznata, nekomu ta mjesta ljudski najvažnija – jedina i nezamjenljiva. Tako se obična i anonimna bosanska topogra-fi ja, sva ta začudna starinska imena, upisuju u intimni čitateljev atlas – Breške i Ulice; Dobretići, Zovik i Vijaka; Ovčarevo, Podmilačje i Rama; Tišina, Brestovsko, Plehan, Motike, Koraće i Svilaj; Banbrdo, Ljubunčić, Usora, Dubica, Čuklić i Ivanjska; Domaljevac i Kladuša, Neretvica i Osova, Srebrenica i Olovo; o Sarajevu, Zenici, Tuzli, Liv-nu, Bihaću, Bugojnu, Jajcu da i ne govorim...

Poznato je kako se geografi ja franjevačke Bosne Srebrene nekada sterala na mnogo širem prostoru nego danas, od Jadrana do Karpa-ta, od Bihaća do Sofi je, prelazeći političko-državne, etničke i jezične granice kojima je taj prostor bio ispresijecan. I to je znak – znak jed-ne velike, ali ne dvorske i ceremonijalne, nego alternativne i samoza-tajne povijesti i poslanja. I na njezine tragove i živa podsjećanja naići će čitatelj u reportažama autora Svjetla riječi, od kojih su neka našla mjesto u ovoj knjizi, pa se, tako, u franjevačku topografi ju, prirod-no i skladno, uključuju – i mučenica Srebrenica, povijesno “rodno mjesto” Bosne Srebrene, i Đakovica na Kosovu, Pečuh i Budim u Ma-džarskoj... A ništa nije moglo biti prirodnije nego to što se samo od sebe podesilo da putovanje u ovoj knjizi započne iz Visokoga, toga temeljnog mjesta bosanske franjevačke povijesti i samosvijesti.

Ivan Lovrenović



SADRŽAJ

PredgovorIvan Lovrenović ............................................................................ 5

Živi i mrtvi u Visokom Ladislav Fišić ................................................................................ 7

S novom crkvom i novi životMarijan Karaula ........................................................................ 17

Nečujna čuda Gospe OlovskePetar Anđelović i Krešo Jelić ...................................................... 23

Župa Livno – jučer i danasMirko Filipović ........................................................................... 31

Vitez i njegov svetacLadislav Fišić .............................................................................. 38

Konjic kao u bajciVendelin Karačić ........................................................................ 46

Rama ova našaLjubo Lucić ................................................................................. 54

Naši Albanci i kršćanstvoLovro Gavran ............................................................................. 62

Evo OvčarevoStjepan Pavić .............................................................................. 68


426


Stoljeće pod krovomAlojzije Atlija .............................................................................. 75

Bogatstvo i tuga PlehanaMirko Filipović ........................................................................... 81

Lica UlicaStjepan Pavić .............................................................................. 87

Breške – župa sa stoljetnom dušomPetar Andrijanić i Željko Filipović ............................................ 93

Vjekovna duša BosneLadislav Fišić .............................................................................. 99

Ispod Kamešnice ne umire vjeraMarijan Karaula ...................................................................... 114

Sadašnjost – u sjeni prošlostiMarijan Karaula ...................................................................... 122

“Leži mjesto u divnoj ravnici...”Stjepan Pavić ............................................................................ 129

Zovik zove ljepotomPetar Anđelović – Moskov ....................................................... 139

Uziđimo na goru GospodnjuMirko Filipović ......................................................................... 147

Crkva na vrhu brdaLjubo Lucić i Marijan Karaula ............................................... 155

Pliva pjeva i plačeAnto Batinić .............................................................................. 165

“Koraćani vjeruju u ljepšeg Boga”Ljubo Lucić ............................................................................... 174

Na pragu budućnostiJurica Šalić ................................................................................ 182

Krajiški FratrovacAnto Batinić .............................................................................. 186


427


Zatirani ali ne i zatrtiIlija Puškarić – Helly ................................................................ 197

Proljeća ih zaobilazeMarijan Karaula ...................................................................... 203

Osušena grana zelene maslineDinko Šokčević ......................................................................... 211

Između vode i tuđineMarijan Karaula ...................................................................... 216

Dok Liješnica tečeAnto Batinić .............................................................................. 223

Preživjeti na sto načinaLjubo Lucić ............................................................................... 231

Hoće li i ovi otići ili će se prognani vratiti?Ljubo Lucić ............................................................................... 242

Agonija jedne prošlostiLadislav Fišić ............................................................................ 254

Usora, moj prijateljI. B. Strikan ............................................................................... 264

Ovo je, ipak, moga ćaćeZoran Mandić ........................................................................... 270

Tragedija bez tužitelja – osuda bez odvjetnikaIvo Ćurak .................................................................................. 274

Bošnjaci iz okolice PečuhaLeona Sabolek ........................................................................... 281

Gdje se nebo zemlje hvataMirko Filipović ......................................................................... 286

Korijen vjere žepačkog krajaMarijan Karaula ...................................................................... 293

Novi koraci u Gučoj GoriLadislav Fišić ............................................................................ 297


428


Dlan doline među dragim brdimaDrago Bojić ............................................................................... 303

Staro i novo u VidošimaJozo Mihaljević ......................................................................... 306

Korak iz pepelaMirko Filipović ......................................................................... 309

Dvjesto ljeta župe LjubunčićJozo Mihaljević ......................................................................... 313

Suho Polje na KupresuJozo Mihaljević ......................................................................... 318

Životna zima u Gornjoj DubiciMarijan Karaula ...................................................................... 323

Doma u DomaljevcuMarijan Karaula ...................................................................... 329

Čudo svetog IveJozo Džambo ............................................................................. 337

Župa duge i slavne prošlostiBranka Jukić ............................................................................. 344

Između neba i atomskog skloništaFranjo Ninić .............................................................................. 351

Iz kraljevine u hercegovinuFranjo Ninić .............................................................................. 356

Mrtvi govore razgovijetnoDarko Rubčić ............................................................................ 362

Između utihnuća i pjesmeMiro Jelečević ............................................................................ 370

Povijest na čekanjuFranjo Ninić .............................................................................. 377

Pokasabljenje BugojnaIvan Šarčević ............................................................................. 383


429


Dobretići počivaju u miruDarko Rubčić ............................................................................ 387

Zapostavljena NeretvicaMiljenko Petričević ................................................................... 395

Sutjeska – moj zavičajIvan Šarčević ............................................................................. 402

Ponovno punim plućimaBoris Divković .......................................................................... 409

Zenica – žrtvovani gradBoris Divković .......................................................................... 416

Naši i njihoviRoberta Nikšić .......................................................................... 420


malena mjesta srca moga

Documents