makedonya ulke raporu_2013

MAKEDONYAÜLKE RAPORU

Hazırlayan : Behiye Tülin PULATAnkara - January, 2013

MAKEDONYA

Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler

2007 2008 2009 2010 2011a 2012 b 2013 b

GSYİH (milyar dolar, nominal) 8,1 9,8 9,3 9,1 10,3 10,2 10,6

Reel Büyüme Oranı (%) 6,1 4,9 -0,9 1,8 3 1,6 2,5

Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar) -606 -1.236 -610 -200 -282 -244 -157

Kişi Başına GSYİH (dolar, PPP*) 8.686 9.302 9.296 9.550 9.999 10.409 10.847

İşsizlik Oranı (%, ort.) 34,9 33,8 32,2 32 31,4 31,3 30,6

Enflasyon Oranı (%, dönem sonu., TÜFE) 6,1 4,1 -1,6 3 2,8 5,3 2,9

Enflasyon Oranı (%, ort., ÜFE) 2,5 10,1 -7,2 8,7 11,1 6,6 5,8

Kredi Faiz Oranı (%, ort.) 10,2 9,7 10,1 9,5 8,9 8,8 9

Döviz Kuru (Denar/$, yıl sonu) 41,66 43,56 42,67 46,31 47,53 47,60 47,69

Döviz Kuru (Denar/€, yıl sonu) 60,83 60,63 61,15 62,02 63,21 61,40 61,28

İhracat (fob, milyar dolar) 3,4 4 2,7 3,2 4,3 4,5 5

İthalat (fob, milyar dolar) 5 6,6 4,9 5,2 6,5 6,3 6,8

Dış Ticaret Hacmi (fob, milyar dolar) 8,4 10,6 7,6 8,4 10,8 10,8 11,8

Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Macedonias Country Forecast (July 2012)

a EIU tahmini

b EIU projeksiyonu

* Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity)

Temel Ekonomik Göstergeler

Resmi Adı Makedonya Cumhuriyeti

Nüfus 2,14 milyon (2009 tahmini)

Dil Makedonca

Din Ortodoks (% 64,7), Müslüman (%33,3)

Yüzölçümü 25.713 km2

Başkent (nüfus) Üsküp (500 bin)

Başlıca Şehirleri (nüfus) Manastır (80 bin), Kumanova (71 bin), Pirlepe (68 bin), Kalkandelen (60 bin)

İklim Kara İklimi

Yönetim Şekli Parlamenter Demokrasi

Para Birimi Makedonya Dinarı (MKD)

Telefon Kodu +389

Temel Sosyal Göstergeler

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar

Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Center - WTO)Birleşmiş Milletler (United Nations - UN)Avrupa Konseyi (Council of Europe)Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization - NATO)Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund - IMF)

Genel Bilgiler

2 / 36

Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi birortamda dağıtımı yasaktır.

-, 2013

Coğrafi Konum

Makedonya; kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristanile komşudur. Makedonya’nın tek büyük ırmağı tam ortasından geçen Vardar Nehri'dir. Ülkedeyüksekliği iki bin metreyi geçen 16 dağ bulunmakla birlikte, en büyük göller Arnavutluk, Yunanistan veMakedonya Cumhuriyeti'nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyuran Gölleri'dir.

Siyasi ve İdari Yapı

Ülke 1991 yılında Yugoslavya'dan Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etmiştir. Birleşmiş Milletlerülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) ismi ile tanıdığını duyurmuştur. Diğeruluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu,Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav MakedonyaCumhuriyeti (EYMC) adıyla tanımışlardır.Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır.Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyanNATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde "FYROM" kısaltması geçerkenbelgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye'nin ve diğer NATO üyeleri A.B.D, Arnavutluk, Bulgaristan,Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya veSlovakya ile birlikte Makedonya'yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.

Makedonya’nın idari yapılanmasında İstatistiksel Bölgeler ve Belediyeler bulunmaktadır. Makedonya’nınİstatistiksel Bölgeleri şunlardır: Üsküp Bölgesi, Doğu Bölgesi, Kuzeydoğu Bölgesi, Pelagonya Bölgesi,Polog Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi, Güneybatı Bölgesi, Vardar Bölgesi.

Makedonya’da 84 belediye vardır. Ağustos 2004’te Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84belediye yeniden düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp’ü oluşturur.

Nüfus ve İşgücü Yapısı

Makedonya’nın nüfusu tahmini olarak 2,14 milyondur ve km2’ye yaklaşık 80 kişi düşmektedir. 2011nüfus artış hızı % 1,1 olarak tahmin edilmektedir. Toplam nüfusun % 17,3’ü; 0-14 yaş arasında, %11,8’i; 65 yaş ve üzeridir. Nüfusun yarısından fazlasını Makedonlar, en büyük etnik grubu Arnavutlaroluşturmakta ve bunları Türkler, Romanlar, Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar izlemektedir. Sanayi altyapısı, eski Yugoslavya döneminden miras kalan birkaç yatırımdan ibarettir. Ülke donanımlıve rekabet edebilir bir işgücüne sahip olmakla birlikte, iş olanakları çok yetersizdir. Resmi kayıtlaragöre işsizlik oranı %35’den fazladır.

Doğal Kaynaklar ve Çevre

Makedonya’da, demir (Kicevo yakınlarındaki Tajmiste, Demir Hisar yakınlarındaki Zvan ve Radovisyakınlarındaki Damjan), kurşun-çinko (Kratovo-Zletovo bölgesinde, Sasa ve Toranica’da), bakır(Radovis çevresinde), bakır (Bucim’de), demir mineralleri, manganez, nikel, krom, altın, titanyum veuranyum bulunmaktadır. Ayrıca Veles’in doğusundan Yunan sınırına doğru ferro-nikel madeninerastlanmıştır. Ülkede az da olsa, molibden, volfram, cıva ve altın da bulunmaktadır. Makedonya’da zengin demir-dışı metaller de mevcuttur. Mermer ve dekoratif taşlar Prilep, Gostivar veTetova yakınlarında çıkarılmaktadır. Magnesit ve Kratova yakınlarında zengin kuvars yatakları vardır.Ülkenin çoğu yerinde seramik endüstrisinde kullanılan yüksek kalitede bentolitik kil bulunmaktadır.Özellikle kurşun ve çinko üreten tesislerin ivedilikle yenilenmesi gerekmektedir. Madencilik, GSYİH’ye% 1,5 oranında katkıda bulunmaktadır.Makedonya, zengin bitki örtüsü ve hayvan varlığı ile ünlü yüksek dağlara, dağ akarsularına, göllerineve birçok termal kaynaklara sahiptir.

Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar

Makedonya siyasi ve güvenlik açısından istikrarlı bir ülkedir. 2005 yılında AB, Makedonya’ya adaylıkstatüsünü vermiş ve ülke AB üyeliği şartlarına ilişkin ek reformlar uygulanması için çalışmalarabaşlamıştır. Makedonya NATO’ya üyelik için çalışmalarını devam ettirmekte, bir yandan da NATOoperasyonlarına aktif olarak katılmaktadır.Makedonya; Arnavutluk, Avusturya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Beyaz Rusya, Belçika, Lüksemburg,Almanya, Mısır, İran, İtalya, Hindistan, İspanya, Sırbistan, Karadağ, Çin, Kuzey Kore, Malezya,Polonya, Romanya, Rusya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Macaristan, Finlandiya, Fransa, Hollanda,Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, İsviçre ve İsveç ile Yabancı Yatırımların Geliştirilmesi ve KorunmasıAnlaşmaları imzalamıştır.Makedonya 3 çok taraflı Serbest Ticaret Anlaşmasına sahiptir. Bunlar;- AB Ülkeleri ile Stabilizasyon ve Katılım Anlaşması (SAA-Stabilization and Association Agreement) - İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştan ile EFTA (European Free Trade Agreement),

3 / 36


Makedonya Ülke Raporu

- Arnavutluk, Moldova, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek ve Kosova ile CEFTA (Central European Free Trade Agreement).Makedonya’nın Türkiye ve Ukrayna ile ikili Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır.

Genel Ekonomik Durum

Ekonomik Yapı

Makedonya genel olarak tarım ekonomisine dayanan bir ülkedir. Tarım sektörü GSYİH’nın %12’sinioluşturmakta ve aktif nüfusun da %20’sini içermektedir. Başlıca tarım ürünleri; pirinç, pamuk, tütün ve çeşitli meyvelerdir. Koyun ve keçi besiciliği de bir okadar önemlidir.Ülkede sınırlı kapasitede demir, bakır ve kurşun cevherleri bulunmaktadır. Ülkenin en önemli sanayisektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Tekstil, özellikle de derisanayii, en önde gelen sanayi kolunu oluşturmaktadır.İmalat ve madencilik sektörleri GSYİH’nın %30’una katkıda bulunmaktadır. Hizmet sektörü iseGSYİH’nın %60’ını oluşturmakta ve nüfusun da %50’sini istihdam etmektedir. Hizmetler özellikleticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır. Kurumlar ve gelir vergisi %15’ten; 2007 yılında %12’ye, 2008 yılında ise %10’a düşürülmek suretiylebölgedeki hatta Avrupa’daki en düşük vergi olmuştur. Bu önlemle yabancı yatırımların arttırılması,ekonomik büyümenin sağlanması ve işsizlik oranının düşürülmesi hedeflenmiştir.Bir süredir uygulanan ekonomik reform programı ve düşük enflasyon politikası sayesinde Makedonyamakro ekonomi verilerinde kaydedilen görece olumlu gelişmeler devam etmiştir. Bundan öncekihükümet gibi şimdiki hükümetin de önceliği yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlıkvermektir.2012 yılı için gerçekleşen büyümenin Avro Bölgesindeki durgunluk sebebiyle %0,5 olacağı tahminedilmektedir. 2013’te bu oranın iç talepteki gelişmelere göre daha güçlü olması mümkündür.Hükümet, IMF’nin destek verdiği 550 milyon $’lık (390 milyon €) ihtiyatlı kredi hattı (precautionarycredit line, PCL) ile bütçe açığını 2012-2013 yılında daraltmayı hedeflemektedir.2012’de ortalama enflasyon oranının %3,5 civarında olacağı, 2013-2017 döneminde ise maliyetenflasyonundaki rahatlama ile bu oranın ortalama %2,8’e gerileyeceği öngörülmektedir.Mevcut cari açığın 2012’de GSYİH’nın %2,5’u kadar daralacağı, 2017’de ise ithalata olan talebinpatlamasıyla bu oranın %5,6 oranında olacağı tahmin edilmektedir.Hükümet, ilk yarı yılda yaşanan durgunluk ve beklenenden daha fazla borçlanılması nedeniyle bütçeaçığını tekrar revize etmiş ve 2012 hedefini GSYİH’nın %3,5’u olarak açıklamıştır.Eylül ayında tüketici fiyatları, küresel petrol fiyatlarındaki ve gıda fiyatlarındaki artış sebebiyle yılbazında %5,3, aylık bazda %1,4 oranında artmıştır. Sanayi çıktısı Hazirandaki %4,1’lik ve Ağustostaki%8’lik düşüşün ardından Eylül ayında da yıllık bazda %5,6 oranında azalmıştır.Makedonya ekonomisi 2012 Nisan-Haziran döneminde durgunluğa girmiş, ihracatta düşüş ve kamutüketimi neticesinde reel GSYİH %0,9’a çekilmiştir.Makedonya Yatırım Ajansı’nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için hazırladığı yayınlarda vegerçekleştirdiği sunuşlarda Makedonya’nın gelişmiş bir altyapıya sahip olduğu belirtilmesine ve bubilginin diğer bölge ülkeleriyle kıyaslandığında doğru olmasına rağmen, ülke ekonomisinin hemenhemen her alanının ciddi olarak modernleştirilmesi, geliştirilmesi ve her şeyden önemlisi bürokrasi,yargı ve özel sektörde hakim olan ağır ve gevşek iş kültürünün profesyonelleştirilmesi yönündekişiddetli ihtiyaç devam etmektedir. 2008’in son çeyreğinden itibaren ortaya çıkan küresel krizin etkisiyle de zaten küçük olan Makedonyaekonomisi 2009’da daha da daralmıştır. Ülke ekonomisi durgunluğa girmiş, üretim ve ihracatta önemlidüşüşler yaşanmış, bütçe açığı patlamış, yabancı yatırımların akıbetinde korku yaşanmıştır. Ülkeninnakit varlıklarında yaşanan sıkıntılar birçok firmanın kapanmasına ya da işçi sayısını azaltmasına nedenolmuştur. Yurtdışında yaşayan Makedonlar ülkeye olan finansal transferlerini azaltmışlar, halk daDenar’da (MKD) yaşanacak herhangi bir kur ayarlaması endişesiyle paralarını bankalardan çekmekzorunda kalmıştır. 2010 yılında büyüme oranı pozitife dönmesine rağmen ekonomideki yapısal sıkıntılardevam etmekte ve işsizlik oranı çok yüksek olan seviyesini sürdürmektedir. Ülkenin yatırıma olanihtiyacı önümüzdeki yıllarda da sürecektir. Yaşanan ekonomik ve uluslararası politika sıkıntılarına rağmen, özellikle 2009 yılında yeniden ABentegrasyonuna odaklanan hükümetin çabaları sonucunda, 15 Ekim 2009’da yayımlanan son ilerlemeraporunda Avrupa Komisyonunun Makedonya ile tam üyelik müzakerelerine başlanması yönündekitavsiye kararı açıklanmıştır.Halihazırda Yunanistan ile yaşanan isim sorunu çözülmeden Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği içinsomut herhangi bir adım atılması mümkün görünmemekte olup, söz konusu sorunların çözümüne ilişkinyoğun uluslararası çabalar devam etmektedir. Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği önündeki en büyükengel durumunda bulunan isim sorununun bir şekilde çözümlenmesi, ülkesel ve bölgesel güvenliğiönemli bir kriter olarak değerlendiren uluslararası yatırımcılar açısından büyük önem taşımaktadır.

4 / 36


-, 2013

Ekonomi Politikaları

Ülkenin sınırlı ve çok çeşitli olmayan ihracat kapasitesini arttırmak amacıyla gayri resmi olarak kontrolaltında tutulan kur ve doğrudan yabancı sermaye akışını teşvik eden politikaların devam ettirilmesibeklenmektedir. Hükümet Denar’ın, Avro karşısında dengede tutulması gerektiğini görmekle birlikte,ekonomik aktiviteleri canlandıracak ve yatırımcıları çekecek ulaştırma ve enerji altyapısına ilişkinsermaye harcamalarını da arttırmak istemektedir. Bu amaçla, kısa vadede bütçe açığını 2012’deGSYİH’nın %2,5’u, 2013’te de % 1,9’u oranında tutulması Hükümetin ekonomik hedefleri arasındadır. Son dönemde Yunanistan ve Avrupa Birliği ekonomilerinde görülen olumsuz gelişmelerin Makedonyaekonomisine de ciddi etkilerinin olacağı beklenmelidir. Zira Makedonya dış ticaretinin yarısındanfazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır.

Yunanistan özelinde ise, iki ülke arasında yaşanan tüm siyasi ve toplumsal sorunlara rağmen, adıgeçen ülke hala Makedonya’nın doğal ticari ve ekonomik ortaklarından biri olma özelliğinikorumaktadır. Yunanistan, Makedonya’nın en önemli üçüncü dış ticaret ortağıdır ve Makedonya’da1990’lı yıllarda gerçekleştirilen özelleştirmeler sırasında yapılan satın almalar sonucundaMakedonya’daki en önemli yabancı yatırımcı ülkeler arasında ön sıralarda yer almaktadır. HalenMakedonya’nın en büyük bankası durumunda bulunan Stopanska Banka’nın sahibi Yunanistan MerkezBankasıdır. Ayrıca, ülkedeki tek petrol rafinerisi de Yunanlılara aittir. Halihazırda Makedonya’daki Yunanyatırım tutarının 1 milyar Avronun üzerinde olduğu bilinmektedir.Yunanistan başta olmak üzere borç krizi nedeniyle zor bir dönem geçiren AB ülkelerinin ekonomilerindegörülebilecek olası bir daralmanın ülkemiz ekonomisine de olumsuz yansıyacağı çok açıktır. Örneğin,diğer birçok sektör gibi otomotiv sektörümüzün de ihracatının en önemli pazarı konumunda bulunanAB’de otomotiv satışlarında son birkaç aydır görülen düşüşler krizden çıkma aşamasında yenidenbüyüme beklentisi içinde bulunan otomotiv sektörümüzün AB’ye ihracatını şimdiden etkilemişgörünmektedir.Ülkenin iç siyasi yapısı da Makedonya ekonomisi açısından iyi izlenmesi gereken bir nitelik taşımaktadır.Makedonya’da resmi rakamlara göre ülke nüfusunun %25’ini oluşturan Arnavutların içinde yer almadığıherhangi bir hükümetin kurulması mümkün bulunmamaktadır. İki etnik grup arasında genelliklegüvene dayanmayan ve farklı öncelikler taşıyan ilişkiler nedeniyle zaman zaman hükümetlerin ciddisıkıntılar yaşadığı gözlenebilmektedir. Örneğin, Yunanistan ile yaşanan isim sorunu Makedonlar içinbüyük bir önem taşımakta iken, AB ve NATO üyeliğinin getirmesini umdukları faydalar yanında bazıArnavutlar ülkelerinin isminin ne olacağı hususunun çok da önemli olmadığını belirtmektedir. Gerekhükümet gerek başka çevreler tarafından sıklıkla iç siyaset malzemesi olarak kullanılan Yunanistan’layaşanan isim sorununun aşılamaması, bunun sonucunda zaten sorunlu olan Makedon-Arnavutilişkilerinin daha da gerilmesine sebep olabilecek nitelikte değerlendirilmektedir.Her iki konu da, zaten çok küçük bir pazar olmasından dolayı büyük şirketler tarafından çok fazlaciddiye alınmama gibi algısal bir sorunu bulunan Makedonya’nın ulusal ve uluslararası güvenlikgerekçeleriyle yatırım yapılması riskli bir ülke olarak algılanmasına neden olmaktadır. Aslında yeterliveriye dayanmayan söz konusu yanlış algılamaların üstüne bir de ülkenin içindeki yolsuzluk, yavaş işkültürü, ağır ve sorunlu işleyen bürokrasi ve çeşitli saiklerle zaman zaman tarafsızlığını kaybedebilenve çok ağır işleyen yargı sistemi gibi sorunlar eklenince tablonun biraz daha karardığı görülmektedir.Bununla birlikte, Yunanistan’ın içine düştüğü krizin Makedonya’ya yönelik olumlu etkilerinin olabileceğide göz ardı edilmemelidir. Böyle bir senaryoda, AB ve NATO üyesi olması sayesinde istediğini eldeetmeden Makedonya’nın adı geçen kuruluşlara üyelik çabalarını engelleyebilen ve şimdiye kadaruluslararası camianın baskılarına direnebilen Yunanistan’ın, krizden dolayı söz konusu baskılara dahafazla dayanamayarak Makedonya ile daha makul bir ara yol bulmaya yanaşması beklenebilecek birgelişme olarak değerlendirilebilir. Böyle bir gelişme sonucunda Makedonya’nın AB ve NATOüyeliklerinin önündeki engelin kalkması Makedonya’nın çok hızlı bir ekonomik büyüme sürecinegirmesine ve çok kısa vadede NATO üyeliğini, kısa-orta vadede ise AB üyeliğini elde etmesine zeminhazırlayacaktır.Diğer yandan böyle bir gelişmenin, 2008 yılında Bükreş’te gerçekleştirilen NATO zirvesinde ve bütünuluslararası platformlarda Makedonya’ya açık ve güçlü destek vermekte olan Türkiye’nin son iki yıldırYunanistan ve diğer birçok ülke aleyhine yavaş yavaş elde ettiği ekonomik kazanımların gerilemesineneden olacağı, müstakbel bir AB üyesi olacak olan Makedonya’da AB ve Yunanistan’ın ekonomiketkinliklerinde ciddi bir artış yaratacağı beklenebilir.Yunanistan’daki krizin Makedonya’ya ve ülkemizin Makedonya’daki ekonomik pozisyonuna ilişkinoluşturulabilecek bir başka senaryoya göre ise Yunanistan’ın, yaşadığı tüm ekonomik ve siyasizorluklara rağmen Makedonya ile sorunlarını makul bir şekilde çözmeye yanaşmaması halinde, bölgedegiderek daha güçlü bir siyasi ve ekonomik aktör olma yolunda hızla ilerleyen Türkiye’ye ilişkin olumlusayılabilecek algılamanın Makedonya’da daha da güçlenmesi ve Makedonya’nın içeride var olan tümyapısal sorunlarına rağmen Türkiye’den yatırımcı çekme konusundaki arzusunun artarak devametmesini sağlamasıdır.Balkanlardaki ve genel olarak Avrupa’daki taşların hızla yerinden oynadığı bu günlerde, Yunanistan krizisonrasında oluşabilecek bir başka gelişme ise, halihazırda Makedonya’da 1 milyar Avronun üzerindeyatırımı bulunan Yunanistan’ın Makedonya’da ekonomik anlamda tutmakta olduğu köşe başlarını zamaniçinde kaybetmesi ihtimalidir. Her ne kadar Yunanistan’ın Makedonya’daki ekonomik varlığını çok kısabir sürede kaybetmesi çok olası görülmese de, mevcut veriler çerçevesinde orta vadede dahitoparlanması beklenmeyen Yunanistan’ın, halihazırda bile mali yapıları çok güçlü olmayanMakedonya’da faaliyet gösteren şirketlerini artık destekleyemeyeceği ve söz konusu şirketlerin birşekilde satılması gündeme gelebilecektir. Bu durumda da, söz konusu gelişmelerin yakından takip edilipgerekli hamlelerin zamanında yapılması önem taşıyacaktır.

5 / 36



Ekonomik Performans

2008 yılı sonunda başlayan ve 2009’da bütün dünyayı saran küresel ekonomik ve finansal krizMakedonya’da çok etkili olmamıştır. Bunun nedeni, Makedon ekonomisinin ve özellikle finanspiyasasının küresel ekonomiye henüz entegre olamamasının sağladığı avantajdır. Özellikle krizinkaynağı pozisyonunda bulunan ve küresel ekonomideki çöküşten doğrudan etkilenen uluslararası finanskuruluşlarının zaten çok küçük olan Makedonya finans piyasasında operasyonlarının bulunmaması,Makedonya finans sisteminin ayakta kalabilmesine vesile olmuştur. Bununla birlikte Makedonyaekonomisinin, 1991’de ülkenin bağımsızlığını kazandığı dönemlerdeki ekonomik büyüklüklerine ancakulaşmakta olduğu da dikkate alınmalıdır. Makedonya geçen yıllarda makroekonomik düzeyde başarılar elde etmiştir. Enflasyon 2011’de %3,9olarak gerçekleşmiş, kamu bütçe açığı da sadece GSYİH’nın % 2,5 olarak gerçekleşmiştir. Dinar sabitve Avro’ya karşı istikrarlıdır.Ancak, 2012’de yaşanan Avrupa Bölgesi krizi ülkeyi maalesef ki sert bir şekilde etkilemiştir. 2011yılında GSYİH’da % 2,9 oranında büyüme kaydederek, Güneydoğu Avrupa ülkeleri arasında en güçlüperformansı gösteren ülke, 2012’nin ikinci yarısından itibaren düşüşe geçmiştir. İhracat talebindedaralma, yabancı yatırımlarda düşüş ve iç sermaye akışı talebinde yaşanan gerileme ülkeyi zordurumda bırakmıştır. 2011’de göreceli olarak düşük kalan enflasyon 2012 Eylül ayında % 5,3’eyükselmiştir. Bu etkinin 2013’teki büyüme hedeflerini de etkileyeceği beklenmektedir.Kağıt üstünde, özellikle maliyetler açısından önemli avantajlar sunan Makedonya’da çok ağır işleyen,bilgi ve istatistik yaratma ve depolama konusunda önemli zaafları bulunan ve bu nedenle kayda değerbir değerlendirme yapılmasını sağlayacak verilerden yoksun bir bürokrasi, sık sık değişen mevzuat vegüven duyulmayan yargı sistemi, olası yabancı yatırımcıların Makedonya’da gerçekleştirmeyiöngördüğü yatırım kararlarını bir kez daha değerlendirme gereği duymalarına neden olabilmektedir.Bununla birlikte, AB üyesi olsun olmasın bölgedeki diğer ülkelerdeki benzer sıkıntılarlakarşılaştırıldığında Makedonya’nın yukarıda belirtilen hususlarda çok kötü durumda olduğu yönünde birbeklenti yaratmak da yanlış olacaktır, çünkü yukarıda belirtilen sorunlar ve iş kültürü hemen hemenaynı olan tüm Balkan ülkeleri için geçerlidir. Dolayısıyla, Makedonya’nın genel olarak diğer bölgeülkelerinden daha iyi durumda olduğu belirtilmelidir.Orta vadede Makedonya ekonomisinin büyümesi için, bölge ülke ekonomilerin toparlanması, ülkeninkalıcı bir makroekonomik istikrarı sağlaması ve gelecek yıllarda yatırımcıları teşvik eden reformlarıgerçekleştirmesi gerekmektedir.

Sektörler

Tarım ve Hayvancılık

Ülkenin uygun iklim şartları, gelişmiş bir tarım sektörünün oluşumuna yol açmıştır. Ülkede işlenilebilirtoprak 1,3 milyon hektardır. Makedon Hükümeti, yerli, yabancı yatırımlar, ekonominin büyümesi vegelişmesi için tarımı hedef sanayi olarak belirlemiştir. 1990’lı yılların başında Eski Yugoslavya’nın dağılması, geleneksel pazarlarını kaybeden Makedonyaçiftçilik sektörünü imalat sektörü kadar olmasa da kötü etkilemiştir. 1999’da yürürlüğe giren kanun,bireylere toprak mülkiyeti hakkı tanımaktadır. Kanun uzun vadeli toprak kiralama hakkı ve işlenebilirtoprak için 40 yıla, hayvancılık yapılacak toprak kullanımı için 20 yıla varan vergi muafiyetlerivermektedir.Ülke erken sezon meyve ve sebze üretimi gibi katma değeri yüksek ürünlerle ihracatını arttırmapotansiyeline sahiptir. Bununla beraber Makedonya gıda ihtiyacının büyük bir kısmını ithalatlakarşılamaktadır.Tarım ürünleri ihracatı Makedonya’nın toplam ihracatının %17’sini oluşturmaktadır. Ürünlerin ihraçveya ithal edildiği ülkelerin başında AB Ülkeleri, Batı Balkan Ülkeleri ( Kosova, Sırbistan, Hırvatistan veBosna Hersek) ve komşu ülkeler olan Bulgaristan ve Yunanistan gelmektedir.Makedonya’nın belli başlı ihraç ürünleri; tütün (toplam tarım ihracının %35’i), şarap (toplam tarımihracının %7’si), taze ve işlenmiş sebze ve meyve (toplam tarım ihracının %10’u) ve kuzu etidir(toplam tarım ihracının %7’si). Belli başlı ithal ürünleri ise et, tütün, yağlı tohumlar ve hububattır.2007’de Makedon Hükümeti tarım sektörünün AB ve diğer bölgesel pazarlarda rekabetini arttırmayayönelik önlemleri içeren 2008-2013 dönemi için bir Ulusal Strateji hazırlamıştır. Bunun neticesinde2007 yılında tarım bütçesi %40 artışla 49,3 milyon $, 2011’de de 132 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.Hükümet tarım sektörünü, ülke ekonomisinin bir dinamosu olarak görmekte ve kanun veuygulamalarını AB kurallarına uygulamaya çalışmaktadır. 2009 Ocak ayından bu yana, gıda ürünlerineuygulanacak sağlık ve hijyen şartlarını belirleyen bir kanunla, her tarım kuruluşu HACCP standartlarınauygun üretim ve/veya ticaret yapmakla mecbur kılınmıştır.Organik tarım, bir diğer gelişmekte olan ve potansiyel barındıran bir sektördür. 2009’da kabul edilen birkanunla organik tarım şartları AB standartları ile harmonize edilmiştir. Bu konuda 2011 yılındaHükümet çiftçilere 1,3 milyon $’lık finansal destekte bulunmuş ve organik tarım konusunda tüketicilerinfarkındalığını arttırmak için ciddi bir ulusal kampanya başlatmıştır. Ülkede 562 organik tarım çiftliğibulunmakta ve bu çiftliklerde çoğunlukla hububat yetiştirilmektedir.

6 / 36


-, 2013

Ülkede sebze üretimi ihracat odaklıdır. Üretilen %80 sebze taze, konserve ya da işlenmiş olarak ihraçedilmektedir. Sebze üretimi daha çok ülkenin güney ve doğu kısmında yoğunlaşmıştır. Üretimin%75’ten fazlası açık alanlarda yapılmakta, %20’si plastik tüneller ve diğerleri seralardayetiştirilmektedir. Yetiştirilen ilk üç sebze çeşidi; domates (%50’den fazla), biber ve lahanadır.Ülkedeki tarım sektörünün en önemli sorunu yeni araç-gereçlerin olmaması ve standartların ABstandartlarından uzak olmasıdır. Makedonya tarımının kalite ve miktar olarak artması için tarımmakineleri ve aletleri, et ve süt ürünleri aletleri ve veterinerlik aletleri ve donanımlarının sağlanmasıgerekmektedir. Yerel tarım makineleri üretimi çok sınırlı olup, çoğunluğu ithalata dayalıdır. Ayrıca, atıkarıtma ve atma, hijyen, hayvan sağlığı ve çevre standartlarına uyum konularında ülkenin ciddieksiklikleri bulunmaktadır.

Gıda ve içecek işleme, taze sebze ve meyve Makedonya’nın en önemli tarım sanayii kollarıdır. İşlenmişgıdalar hem yarı işlenmiş (dondurulmuş, kurutulmuş, konsantre edilmiş gıdalar) hem de tam işlenmişgıdaları (konserve ve korunmuş gıdalar) içermektedir. İşlenmiş gıda ürünlerinin %75’ten fazlası,çoğunluğu AB ve komşu ülkeler olmak üzere ihraç edilmektedir. Gıda işleme sanayii, Makedonya’da, yıllık yaklaşık 120.000 ton sebze ve meyve (%91’i sebze, %9’umeyve) işleyen 58 firma ile yürütülmektedir. En önemli ham madde kırmızıbiber (%48), domates,vişne (%3,5), elma (%2,2)ve eriktir (%2,3).Gıda ve içecek endüstrisi önceki başarılar ve potansiyel göz önünde tutulduğunda Makedonya’da umutveren en önemli sektörü oluşturmaktadır. Gıda işleme sektörü daha çok özel firmaların elindedir. Tarım,ormancılık, balıkçılık ve gıda işleme de dahil olmak üzere Makedonya’daki tarım GSYİH’nın %16’sınıoluşturmakta ve işgücünün %20’sini istihdam etmektedir.Makedonya yıllık olarak, çoğu iç tüketim için yaklaşık 1 milyon hektolitre bira ve yaklaşık 0,9 milyonhektolitre şarap üretmektedir. Üsküp, Prilep ve Bitola'da bira fabrikaları bulunmaktadır.Ülkenin kuzeybölümü kırmızı şarap, sıcak güney bölümü ise beyaz şarap için uygun koşullara sahiptir. Şarap ihracatıgenellikle fıçılarla olmakla birlikte, son yıllarda giderek artan sayıda küçük şarap üreticisi şişelenmişşarap ihraç etmeye başlamıştır. Üretilen şarabın %60’ından fazlası başta AB Ülkeleri, eski YugoslavCumhuriyetleri, Rusya ve ABD’ye ihraç edilmektedir.

Sanayi

Sırbistan’a karşı uygulanan BM yaptırımları ve Yunan ambargosu ile birlikte eski Yugoslavya,Doğu–Orta Avrupa ve eski Sovyetler Birliği’nde yer alan geleneksel tedarikçilerin ve pazarlarınkaybedilmesi Makedonya’daki imalatçıların üzerinde yıkıcı bir etki yaratmıştır. Bu etkiler halenhissedilmektedir. 2010 yılı verilerine göre imalat sektörü GSYİH’da % 12,6 paya sahiptir.

Madencilik

Yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin olan Makedonya’da madencilik ve metalürji sektörü halenkapasitesinin altında çalışmaktadır. Sektördeki firmaların teknolojisinin yenilenmesi ve enerji tasarrufusağlayacak teknolojilere geçiş düşünülmektedir. Özellikle kurşun ve çinko üreten tesislerin ivedilikleyenilenmesi gerekmektedir. Madencilik, 2010 yılında GSYİH’ya % 1,5 oranında katkıda bulunmuştur.Maden ve metalürji üretiminin yarıdan fazlası AB ülkelerine ve ABD’ye ihraç edilmektedir.

İnşaat

Komünist dönem boyunca Makedon firmaları özellikle Ortadoğu ülkeleri ve gelişmekte olan ülkelerdebüyük inşaat projelerinde yer almışlardır. Bu nedenle Makedonya bu sektörde bilgi birikimi ve iş gücüaçısından önemli bir tecrübeye sahiptir.Makedonya’da inşaat endüstrisi özellikle sivil mühendislik ve hidro-inşaat alanlarında modern teknolojive kalifiye işgücü bulunmaktadır. Bu sebeple Makedonya, önemli bir inşaat hizmetleri sağlayıcısıdır.Yerel firmalar küçük-büyük çaplı projelerle Merkezi Avrupa’da, Ortadoğu’da ve Rusya’da hizmetvermektedirler. Makedon firmaları, Rus pazarında etkin olarak yer almakta, Almanya ve İtalya’da daAB projelerine katılmaktadırlar.Yapı malzemeleri üreticileri verilerine göre, inşaat sektörü hızla büyümeye devam etmektedir. Aynızamanda Makedonya Kosova ve Arnavutluk’a yapı malzemeleri temin eden baş tedarikçi ülkedir. İnşaatsektörü yıllık 400 milyon $ gelir getirmekte, bu oran ithalatın %20-25’ini ikame etmektedir.Son 10 yıldır inşaat sektörü GSYİH’nın %5-8’ini oluşturmaktadır. Makedon inşaat firmaları çok yönlü veyetenekli firmalardır. Otoyolların, sivil ve askeri havalianlarının, köprülerin, gökdelenlerin, sanayitesislerinin, barajların, tünellerin, sulama, su rezervi ve kanalizasyon sistemlerinin, arıtma tesislerinintasarımı ve inşasını gerçekleştirebilecek kapasitededirler. Makedon inşaat firmaları yerel projelerdeuzmanlık eğitimi, yatırım programları, mühendislik ve teknik uzmanlık gözetimi hizmetleri devermektedir.İnşaat ve yapı malzemeleri sektöründe hem ihracat hem de yatırım imkanları bulunmaktadır.Makedonya’daki binalar enerji verimliliği olmayan, hantal ve çok eski binalardır. Bu sorunları çözecekher türlü teknik donanım, malzeme ve yatırıma açık bir pazardır.

7 / 36



Turizm

Ülkede turizm sektörü ihracat ve yatırım alanında birçok imkan sunmakta ve geleceğe yönelik deönemli bir sektörü oluşturmaktadır. Ülkenin coğrafi konumu, yumuşak iklimi, tarihi ve dini mekanlarıturizm sektörünün gelişimi için güzel imkanlar yaratmaktadır.Ülkede Roma, Ortaçağ ve Osmanlı döneminden kalma tarihi eserler mevcuttur. Aynı zamanda ülkedebirçok termal su kaynağı ve dağ turizmi açısından uygun olanaklar bulunmaktadır. Ülkede iki binmetrenin üzerinde yüksekliğe sahip 16 dağ bulunması kış turizmi olanaklarını artırmaktadır.Makedonya’da yaklaşık 100 otel, 10 kamp alanı, 2 turist yerleşkesi ve toplam olarak 80.000 üzerindeyatak kapasitesi bulunmaktadır. Ülke turistleri çekecek Ohri, Prespa ve Dojran Gölleri gibi birçok doğalgüzelliklere, kamping, tırmanma ve kış sporlarının yapılabildiği yüksek dağlara sahiptir. En çok ziyaretedilen yer, ülkeye gelen turist sayısının yaklaşık %80’i ile Ohri Gölü’dür. Ohri, doğal güzelliği ileUNESCO tarihi/kültürel miras korumasına alınmış bir şehirdir. Ülkede çoğu otel ve turistik tesisin,özellikle de su sporlarına uygun Ohri sahillerindeki tesislerin, kayak merkezleri olan Mavrovo, Shara vePelister’deki yolların, kayak pistlerinin, teleferiklerin ve otellerin, onarılması ve iyileştirilmesigerekmektedir.Turizm sektörünün en önemli problemleri kur politikasından kaynaklanan fiyat rekabeti, sektördekiözelleştirmenin yavaş ilerlemesi ve yatırım yetersizliğidir.En fazla turistin geldiği ülkeler; eski Yugoslavya Cumhuriyetleri, Bulgaristan, Yunanistan, Almanya,Hollanda ve İtalya’dır.

Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı

Küçük bir kara ülkesi olarak Makedonya, komşu ve AB ülkeleri ile kara ve demir yollarının inşasınıgeliştirmek durumundadır. Güney komşusu Yunanistan ile yaşanılan siyasi yüksek tansiyon dış ticaretinözellikle Arnavutluk ve Bulgaristan’a yönelmesine sebep olmuştur. Bu yüzden de bu ülkelerle olan karave demir yolları hatlarının çoğaltılması ve mevcut olanların da yenilenmesi Makedon Hükümetiaçısından önem arz etmektedir. Ülkede ulaştırma konusunda yürütülen inşaat projelerinde, ekipman ve hizmet temini, teknik destekgibi alanlarda oldukça fazla iş yapabilme olanakları bulunmaktadır.Makedonya Balkan Bölgesinin anahtar karayolu ve demiryollarının geçtiği merkezde yer almaktadır.Ülkede %60’ı asfaltlı ve iyi bakımı yapılmış 8200 km. otoyol 700 km. de demiryolu bulunmaktadır. İkiPan-Avrupa Ulaşım Koridoru, Koridor 8 (E-65 )ve Koridor 10 (E-75) Makedonya sınırlarındangeçmektedir. Geçen yıllarda gerçekleştirilen iyileştirmelerle bu yolların engellerinin kaldırılmasına veinşaatların tamamlanmasına ağırlık verilmiştir. Birçok yabancı havayolu şirketi Üsküp havalimanına uçmaktadır (Avusturya Havayolları-AustrianAirlines, Slovenya Havayolları-Adria Airways, Hırvatistan Havayolları-Croatia Airlines, SırbistanHavayolları-JAT, Türk Havayolları-THY). Ancak ülkenin, sınırlı havayolu ulaşım hattı ve rekabete kapalıhava taşımacılığı olduğunu söylemek mümkündür. Makedonya’nın Avrupa Ortak Havacılık Anlaşmasınıonaylamasının, bu pazarın liberalleşmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir.Eylül 2012’de Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Üsküp-Sofya arasındaki demiryollarının iyileştirilmesiprojesi ilk aşaması için 15 yıllık ve toplam 46,4 milyon $’lık bir kredi açmıştır. Sözkonusu proje, Koridor8 hattı kapsamındaki Bulgaristan’ın Karadeniz liman şehirleri olan Burgaz ve Varna’ya olan demiryoluhattını doğrudan ve daha hızlı hale getirmeyi hedeflemektedir. Makedonya bu proje çerçevesinde ABBatı Balkan Yatırım Çerçevesi Çalışması’ndan da 4 milyon € hibe almış bulunmaktadır.Bilgisayar ve bilişim teknolojileri sektörü ülkede hızla gelişmektedir. Ülkede bu sektörde, bireyselbilgisayarların kuruluş, satış ve bakım aşamalarından, ağ oluşturma, sistem bütünleştirme, yazılımgeliştirme, internet servisi sağlama, web tasarım, multimedya, danışmanlık ve eğitim alanlarına kadarhizmet sunmak mümkündür. Ekonomik sıkıntıların yavaş da olsa giderildiği 2011 yılında bu sektör birönceki yıla göre % 7,6 oranında büyüme göstermiştir. 2015 yılında bu sektörün yaklaşık 230 milyon$’lık bir pazara sahip olacağı tahmin edilmektedir. Bu konuda dünyanın en önde gelen firmaları(Microsoft, Cisco, IBM, Oracle, Compaq, Hewlett Packard, Dell, Sun Microsystems, Apple, Lotus gibi)ülkede şubeler, dağıtımcılar, toptancılar ve ortaklıklar aracılığıyla bulunmakta, ürün ve hizmetlerinisatabilmektedirler.Hizmet sektörünün GSYİH’nın % 60’ını oluşturduğu ülkede, AB katılım öncesi yatırım fonlarının 2012yılı için tahmini 105,8 milyon € olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, ekonomikreformların bir parçası olarak haberleşme sektörü de liberalleştirilmiş ve zorunlu olaraközelleştirilmiştir. Özellikle internet hatları ve hizmetleri geliştirilmiştir. Rekabet daha çok altyapıtemelinde olsa da gerçekleştirilen düzenlemelerle, toptan satış pazarında gözle görülen bir kullanımartışı sağlanmıştır. Gelişen internet hızı, televizyon yayını gibi, yeni internet temelli hizmetlerin vedolayısıyla kullanıcı sayısını da arttırmıştır. Dijital televizyon yayınları ülkenin geneline yaygınlaştırılmışdurumdadır. Cep telefonu pazarında rekabet oldukça kuvvetlidir. 2005 yılında kabul edilen bir kanunla elektronikhaberleşme konusuna düzenleme getirilmiş, üç cep operatörü firması arasında ciddi bir rekabetbaşlatmıştır. Bu firmaların ülke cep telefonu piyasasındaki payları; T-Mobile % 58 (Alman), One % 29(Sloven, eski Yunan) ve VIP (Avusturya) % 13’tür. Milli telekomünikasyon şirketi 2001 yılında hisselerinin %51’ini Macar Matav firmasına satılaraközelleştirilmiştir. Yeni düzenlemelerle birlikte, özellikle sabit telefon hattı pazarında, özel firmalarınşanslarının daha da artacağının beklenmesidir.

8 / 36


-, 2013

Enerji

Makedonya’daki enerji pazarı, liberalleşme, bölgesel işbirliği ve enerji üretiminin yeniden yapılanmasısayesinde geniş kapsamlı olarak yeniden şekillenmiştir. 1994’ten beri ülkedeki elektrik kullanımı yıllıkolarak % 3 oranında artmaktadır. 2006 yılında Makedonya elektrik kurumu ESM (Elektrostopanstvo naMakedonija), Avusturyalı EVN firması tarafından, gelecek üç yılda ek 96 milyon € yatırım yapılmasışartı ile, 200 milyon €’ya satın alınmıştır. Makedonya’da elektrik üretim sistemi toplam 800 MW kapasitedeki üç termal elektrik santrali vetoplam 530 MW kapasitedeki altı hidro elektrik santrali ile işlemektedir. Ülkede toplam kapasitesi yıllık7 milyon ton olan iki linyit madeni bulunmaktadır. Toplam yıllık elektrik üretimi yaklaşık 6.200 GWh’dırve bu ülkenin yerel enerji ihtiyacının % 80’ini karşılamaktadır.Ülkede, Selanik limanında başlayıp Üsküp’teki OKTA rafinerisinde sonlanan ve yıllık 2,5 milyon tonlukpetrolün depolanabileceği bir petrol boru hattı bulunmaktadır. OKTA rafinerisi, zamanında güneyYugoslavya’nın petrol ihtiyacını gidermek amacıyla kurulmuş olup, bugün sadece ülke için gerekli olan 1milyon ton petrolü değil, komşu ülkelere de ihraç edilen petrolü rafine emektedir. OKTA’dan Kosova veSırbistan’a petrol boru hattı döşenmesi de gündemde olan bir diğer projedir. Koridor 10’a paralel gidenÜsküp-Selanik boru hattına ek olarak ABD Konsorsiyumu AMBO (Albanian-Macedonian-Bulgarian-Oil),doğu-batı Koridor 8 hattında, Bulgaristan’ın Karadeniz’deki Burgaz limanı ile Arnavutluk’unAdriyatik’deki limanı Vlore’yi bağlayacak yeni bir petrol boru hattının yapılmasını önermiştir. Bu hattıngerçekleşmesi ile Hazar Bölgesi petrolünün Batı Avrupa ve ABD pazarlarına taşınması kolaylaştırılmışolacaktır.Rus gazını Bulgar sınırından Üsküp’e taşıyan doğalgaz boru hattı ise halihazırda inşa edilmiştir. Bu boruhattı şimdilik endüstriyel kullanıcılara hizmet vermekte olup, şehirlerde kullanım amacıyla birkaç pilotçalışma başlatılmıştır. Ayrıca Makedon Hükümeti bu hattı diğer Makedon şehirlerine de bağlamayıhedeflemektedir.

Bankacılık

Genel anlamda finans sektörü diğer komşu ülkelere göre daha az rekabete sahip olmakla birlikte, geçenyıl emeklilik fon varlığı oldukça yükselmiştir. Ülkenin üç büyük bankası; Komercijalna Banka, StopanskaBanka ve NLB Tutunska Banka pazarın % 64’üne hakimken ilk beş banka toplam mevduatın % 77’sinesahiptir. Pazar yabancı bankaların hakimiyeti altındadır ve banka varlıkların % 90’ı bu bankalarınelindedir. En büyük üç bankadan Stopanska Banka Yunan Merkez Bankasına bağlı ortaklık, NLBTutunska Banka ise Sloven sermayeli olmakla birlikte, bu bankaların güvende olmaları, anasermayelerinden çok yerel sermaye mevduatlarına dayanarak kredi vermelerinden kaynaklanmaktadır.2008 yılında başkent Üsküp’te ilk şubesini açan ve ülkede 3 şehirde hizmet veren T.C. Ziraat Bankası,2012 yılı sonunda bu şubelerini, Halkbank’ın ülkedeki bağlı ortaklığı olan Halk Banka A.D. Skopje’yesatmıştır. Ziraat Banka A.D. Skopje'nin birleşme yoluyla devralınmasıyla birlikte Makedonya'nın enbüyük altıncı bankası haline gelen Halk Banka A.D. Skopje, devralma sonrasında açılan bir yenikurumsal şube ile birlikte ülkedeki şube sayısını 27'ye, çalışan sayısını 365'e çıkarmıştır. Bankanıngelecekteki hedefi, Makedonya’nın ilk üç bankası arasına girmektir.

Perakende Sektörü

Makedon perakende sektörü, büyük ve karmaşık bir dağıtım ve depolama operasyonları bulunmayan,küçük mağazalar tarafından domine edilmiş küçük bir pazardır. Perakendecilik, çok sayıdaki küçükbağımsız mağazalarla (bunlara ihtisas mağazaları, süpermarketler, kiosklar, sokak satıcıları, açık havapazarları ve toptancı merkezleri dahildir) hala dağınık durumdadır. Çok az AVM ve büyük mağazabulunmaktadır. Sebze ve meyve çoğunlukla açık hava halk pazarlarında satılmaktadır. Hala birçokilgisiz şeyi bir arada bulabileceğiniz mağazalar mevcuttur. Bununla birlikte ihtisas mağazaları özelliklebaşkent Üsküp ve çevresinde giderek yoğunlaşmaktadır.

2011 Kasım ayı resmi verilerine göre kişi başına milli gelir yaklaşık 460 ABD $’dır. Tüketiciler aşırıderecede fiyatlara duyarlı ve firmalar da mallarını fiyatlandırırken çok dikkatli davranmaktadırlar. İthalmalların fiyatları yerel mallara göre oldukça yüksektir. Finansal yeterlilik lüks mallar için oldukça nazikbir satış faktörünü oluşturmaktadır. Hemen hemen bütün mal ve hizmetlere uygulanan KDV oranı%18’dir.Geçen birkaç yılda gerçekleştirilen gümrük ve vergi idaresindeki yeni düzenlemeler, yerel dağıtımsisteminin modernizasyon çalışmaları yasadışı sınır ithalatını belirgin ölçüde azaltmıştır.Makedonya’da başarılı olabilmek için güçlü yerel bağlantıların olması gerekmektedir. Güvenilir biracenta ya da dağıtım firması ile iletişime geçmek tüm ülkeyi kapsayacak iş bağlantıları için önemli birçıkış noktası olmaktadır. Bu sayede firmalar, potansiyel ortakların pazarına ulaşabilmekte, iletişimnoktası bulabilmekte ve hem ülke içinde hem de ülkenin komşularıyla iş yapabilme becerisini sahipolabilmektedirler.

9 / 36



Doğrudan Yabancı Yatırımlar

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

FİRMA ÜLKE YATIRIM MİKTAR (milyon$) YIL

Stonebridge (çeşitli) Makedonski 346,5 2000

Telekom EVN Avusturya ESM Distribution 270,2 2006

Telekom Slovenije Slovenya Cosmofon, Germanos,OnNet 247 2009

Johnson Matthey İngiltere Johnson Matthey 71,5 2009

Steiermarkische Bank undSparkasse AG Avusturya Invest Banka 65,3 2008

Yunanistan Merkez Bankası Yunanistan Stopanska Banka Skopje 46,4 2000

Demir-Halk Bank* Hollanda IK Banka 34,3 2008

Balkanbrew Holding Yunanistan Skopje Brewery 34,0 1998

Hellenic Petroleum Greece OKTA refinery 32,0 1999

Société Générale France Ohridska Banka 30,4 2007

Titan, Holderbank Greece, Switz. Usje Cement Factory 30,0 1998

NLB Group Slovenia Tutunska Bank 24,2 2000

Balkan Steel Liechtenstein Ladna Valalnica 21,0 1997

Centralna Kooperativna Banka Bulgaria Sileks Banka 19,6 2008

QBE Insurance UK ADOR Makedonija 14,8 2000

Elbisko SA Atika Greece Zito Luks Skopje 14,0 2001

Duferco Skop Investments LTD Liechtenstein Makstil 11,5 1997

Duferco Skop Investments LTD Liechtenstein Makstil 11,5 1997

East West Trade Austria Centro 11,0 1996

FHL Kirijakidis S.A. Greece Mermeren kombinat Prilep 9,6 2000

Milestone Iceland KIB Kumanovo 6,4 2007

KNAUF Gmb Austria Radika Debar 3,5 1997

Gerlico Group TheNetherlands Steel Con 3,5 2011

KuppBall- Transthandel Germany FZC Kumanovo 3,4 2000

Tobacna Ljubljana Slovenia Tutunski kombinat Skopje 3,0 1999

ERA Velenje Slovenia Skopski Saem 2,9 2001

Alskop GmbH Germany Fabrika za kabli Negotino 2,9 2000

Intabex Netherlands TheNetherlands Jugotutun Kavadarci 2,4 1997

Kaynak: Makedonya Merkez Bankası

Doing Business In Macedonia: A Country Commercial Guide for U.S. Companies

Yabancı Yatırım Projeleri

Yasal ve düzenleyici çerçeve oldukça müsait olmakla birlikte, rüşvet, bürokrasi arasındaki kapasite veiletişim eksikliği ve kanunların uygulanmasındaki endişeler yerli ve yabancı yatırımcıları endişelendirenhususları oluşturmaktadır. Kurumsal kapasite eksikliklerine rağmen, birçok değişiklik kanunensaptanmış ve uygulamaya sokulmuştur. Makedonya’nın NATO üyeliği ve AB ilişkilerinin, Yunanistan ile yaşadığı isim anlaşmazlığı sürdüğümüddetçe sürüncemede kalacağı ve bunun da ülkenin ekonomik gelişimi ve politik istikrarınıetkileyebileceği düşünülmektedir. Son yıllarda Makedonya’ya giren direkt yabancı sermayede ciddi birdüşüş yaşanmış, 2008 yılında toplam 587 milyon $ yabancı yatırım ülkeye gelmişken bu rakamın 2011yılı sonu itibariyle 235 milyon $’a gerilediği görülmüştür. Yaşanan küresel ekonomik kriz bunda önemlibir rol oynadıysa da, rüşvet, kanunlara uyumda yaşanan sorunlar ve Avrupa-Atlantik ilişkilerinin askıyaalınmasının daha çok etkili olduğu düşünülmektedir. Sonuçta doğrudan yabancı yatırımlar 2011’de,GSYİH’nın %3 düzeyinde kalmıştır.Makedonya Anayasası, yabancı yatırımcılara piyasada eşit pozisyon hakkı, yatırım sermaye ve karlarınıserbestçe transfer etmelerini ya da ülkelerine geri götürmelerini garanti etmektedir. Makedonya’da

10 / 36


-, 2013

özelleştirme neredeyse bitmiş, sadece 20 kadar devlet sermayeli şirket kalmıştır. Özel sermayepiyasada hakim durumdadır. Makedonya kanunlarına göre, geriye kalan devlet sermayeli şirketlerinözelleştirilmesi işlemlerinde yerli ve yabancı yatırımcılar eşit fırsatlara sahiptir. Yabancı yatırımcılarakarşı olan hiçbir düzenleme bulunmamaktadır. Yasal düzenleme birçok kanun ile çizilmiştir.Makedonya, Dünya Bankası Kolay İş Yapma 2012 Raporuna göre 38. sıradan 22. sıraya çıkmıştır. Makedonya Hükümeti, ülkedeki en büyük işveren, mal ve hizmet alıcısıdır. Yolsuzluk ve uygunsuzluklarıen aza indirgemek için internet üzerinden prosedürlerin işletilmesi etkinlik ve uluslararası tanınırlıkaçısından daha uygun olmakla birlikte, bu uygulama henüz yaygınlaşmamıştır. Makedonya’daki ekonomik istikrarsızlık, yavaş işleyen bürokrasi, çalışma ve oturma izinlerinde yaşanansıkıntılar, güven duyulmayan yargı sistemi ve sık değişen mevzuat gibi nedenlerle, yatırımcılarımızın buülkeye yönelik ilgisi sınırlıdır. Ülkemizin Makedonya’daki yatırımları büyük ölçüde KOBİ’lerdenoluşmaktadır. Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100civarındadır. Bununla birlikte, TAV ve Şişecam gibi büyük çaplı şirketlerin Makedonya’ya yatırımlarıylabirlikte Makedonya’daki toplam Türk yatırımı tutarı 500 milyon Dolar’ı aşmıştır. En büyük yatırım, 2008 yılında açılan ihaleyle, Üsküp ve Ohri havalimanlarının modernleştirilmesi veişletilmesi hakkını kazanan TAV şirketi tarafından yapılmıştır. Bu çerçevede modernizasyon çalışmalarıtamamlanan Ohri Aziz Pavlus Havaalanı, 10 Nisan 2011 tarihinde Başbakan Nikola Gruevski’ninkatılımıyla gerçekleştirilen resmi törenle açılmıştır. Üsküp Büyük İskender Havaalanı’nın resmi açılışı ise6 Eylül 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Makedonya’daki en önemli Türk yatırımları arasında ayrıca; bankacılık sektöründe Halk Banka ADSkopje ile Hollanda merkezli Demir-Halk Bank tarafından çoğunluk hissesi satın alınan İK Banka yeralmaktadır. “Swedmilk” fabrikasını satın alarak Makedonya pazarına giren Sütaş’ın Makedonya’ya 2 binbüyükbaş hayvan getirme hedefi bulunmaktadır. Yatırımını Cevahir Holding’in üstlendiği ve 42 katlıkdört binadan, alışveriş merkezinden ve sosyal alanlardan müteşekkil kompleksin inşasına Üsküp’ünAerodrom ilçesinde Temmuz 2012’de başlanmıştır. 36 ay içerisinde bitirilmesi planlanan projenintoplam maliyeti 300 milyon Euro’dur. Makedonya’daki yabancı yatırımların önemli bir kısmı telekomünikasyon, bankacılık, sigortacılık, petrolsanayi, tekstil, gıda, tütün, ticaret ve hizmet sektöründe görülmektedir. Son dönemde, çeşitli doğrudanyabancı sermaye yatırım yöntemleriyle Makedonya’da yatırım yapan şirketlerin sayısı artmaktadır. Söz konusu şirketler arasında, İngiltere’den Johnson Matthey ve QBE Insurance Group Limited,Avusturya’dan Mobilkom Austria ve EVN, Almanya’dan T-Home, Fransa’dan Societe Generale, ABD’denJohnson Controls (USA), Yunanistan’dan National Bank of Greece, Hellenic Bottling Company S.A. veTitan Group, Hollanda’dan Mittal Steel, İsviçre’den Duferco gibi firmalar yer almaktadır.Makedonya’daki doğrudan yabancı yatırımların resmi kayıtları Makedonya Merkez Bankası tarafındantutulmakta, ancak adı geçen kuruluşun sadece başlangıç tutarını kaydetmesi, daha sonra ülkeye gelenve yatırımın asıl büyük kısmını oluşturan tutarların kayda alınmaması nedeniyle Makedonya MerkezBankası’nın konuyla ilgili istatistikleri güvenilir bir kaynak niteliği taşımamaktadır.Bu gerçekler ışığında, Makedonya Merkez Bankası’nın resmi rakamlarına göre Hollanda’nın en büyükyabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren ülke konumunda bulunduğu Makedonya’da Türk yatırımlarıdiğer ülkelere oranla düşük düzeylerde kalmaktadır.

YIL MİKTAR

2000 215,1

2001 447,1

2002 105,6

2003 117,8

2004 323

2005 97

2006 424,2

2007 699,1

2008 587

2009 197,1

2010 207,5

2011 (Eylül) 235,1


Doing Business In Macedonia: A Country Commercial Guide for U.S. Companies

Yabancı Yatırımlar

11 / 36



Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar

Ülke 2004 2005 2006 2007 2008 Pay %

Yunanistan 264.105 279.211 320.397 387.135 450.695 15

Hollanda 103.231 213.346 211.987 431.310 435.570 15

Macaristan 354.400 350.007 350.351 421.255 410.555 14

Avusturya 62.285 57.719 219.412 238.288 334.578 11

Slovenya 101.847 106.794 126.712 165.840 262.779 9

İsviçre 143.901 164.197 150.781 166.816 200.734 7

İngiltere 38.392 38.179 67.386 102.238 145.597 5

Bulgaristan 24.328 27.362 42.792 62.494 86.501 3

Lüksemburg 10.828 15.163 25.425 71.855 69.140 2

Almanya 70.567 64.072 64.084 85.908 66.229 2

Sent Vinsent ve Grenad. 0 36.091 17.551 19.349 62.141 2

Sırbistan 29.497 32.830 53.769 66.329 62.314 2

İtalya 32.095 37.688 44.387 46.504 55.545 2

Hırvatistan 15.742 20.338 30.595 44.266 53.226 2

Britanya Virjin Adaları 8.725 11.796 15.849 29.445 51.309 2

ABD 25.616 29.841 45.318 35.885 47.795 2

Türkiye 26.489 25.060 27.723 34.910 42.976 1

Güney Kıbrıs Rum Kesimi 150.526 160.806 182.227 20.529 34.897 1

Arnavutluk 4.417 3.571 11.601 16.629 23.900 1

Fransa 19.583 1.466 291 10.512 13.037 0

İzlanda 0 0 0 8.139 12.155 0

Panama 2.980 3.238 4.130 8.643 11.125 0


Ülkelere Göre Yabancı Yatırımlar

Sektörler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar

Faaliyet Alanı Toplam Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları İçindeki Yüzdesi (%)

Tarım ve Hayvancılık O,84

Madencilik ve Taşocakçılığı 4,92

İmalat Sanayi 36,09

Elektrik, Gaz ve Su 6,38

İnşaat 2,33

Diğer Hizmetler 49,44

Toplam 100


Kaynak: Trademap

Kaynak: Trademap

Sektörlere Göre Yabancı Yatırımlar

Yatırımlarda Öncelikli Alanlar

Makedonya Hükümetince yabancı yatırımcı beklendiği ilan edilen alanlar:

12 / 36


-, 2013

- Bilişim ve iletişim teknolojileri,- Tarım ve gıda işleme teknikleri,- Otomotiv,- Turizm,- Metalürji,- Kimyasallar,- Enerji,- Toplu konut inşaatları,- Altyapı yatırımları (atık su ve içme suyu projeleri), - Sigortacılık,- Tütün ve sigara,- Tekstil (hazır giyim, deri),- Bankacılık yatırımları.Söz konusu alanların yanı sıra, Makedonya açısından ana doğal gaz nakil hatlarından birine dahilolmanın büyük önem taşıdığı hususu Makedonya yetkililerince sıklıkla dile getirilmektedir. Bu konuylabağlantılı olarak, halihazırda evsel doğal gaz tüketimi henüz bulunmayan Makedonya’da başta Üsküpşehri olmak üzere hem evsel hem de endüstriyel doğal gaz nakil ve dağıtımı önem taşıyan bir yatırımalanı olarak değerlendirilmektedir.Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir bir ülkeolup, Türk firmaları açısından; yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik tarım) (tavuk çiftliği)(süt ve sütten mamul ürünler), otomotiv yan sanayi, bilişim teknolojileri, paketleme makineleri(tetrapak ve diğer), tekstil, deri işleme tesisleri, ağaç işleme ve mobilya sanayi, her türlü makine,makine imalat sanayi (montaj yatırımları), inşaat malzemeleri, madencilik (mermer), kireç ocağı, suarıtma cihazları, altyapı araç ve gereçleri, başlıca yatırım ve ticaret alanları olarak sıralanabilir.

Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)

Makedonya’da serbest bölgelerin şartları, ölçütleri ve anlaşma koşulları Makedonya Teknolojik SanayiGelişme Bölgeleri (Technological Industrial Development Zones) Yasası ile düzenlenmektedir. Serbestbölgelere yönelik olan gelişim, denetim ve tesis kurma aktivitelerini yönetmek için Serbest EkonomikBölgeler Müdürlüğü (Directarate for Technological Industrial Development Zone) kurulmuştur.Makedonya Teknolojik Sanayi Gelişme Bölgeleri (Technological Industrial Development Zones) YasasıEK:2’de sunulmaktadır. Söz konusu yasanın incelenmesinden de görüleceği üzere, Makedonya’daki “serbest bölge” olarakadlandırılan ve Türkiye’deki serbest bölge, organize sanayi bölgesi ve teknoparkların bazı özelliklerinibir arada barındıran “Teknolojik Sanayi Gelişme Bölgeleri” bir dış ticaret enstrümanı olmakta ziyade,ülkedeki ekonomik ve teknolojik gelişimin hızlandırılmasının ve ülkeye yabancı yatırımcı çekilmesininen önemli araçlarından biri olarak tasarlanmıştır.Nitekim Makedonya Hükümeti ve Makedonya Yatırım Ajansı’nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek içinhazırladığı yayınlarda ve gerçekleştirdiği sunuşlarda en çok öne çıkarılan hususlardan birisi, Makedonyaserbest bölgelerinde sağlanan ve aşağıda özetlenen olanaklardan bahsedilmesidir. Koridor 8 (Doğu –Batı) ve Koridor 10’un (Kuzey – Güney) Makedonya topraklarından geçmesi Serbest Bölgeleriningelişimi için önemli bir etken sayılmaktadır.Makedonya’daki serbest bölgeler aslında Türkiye’deki uygulamalardan farklı olarak, seçilmiş bazısektörlerde sadece üretim yapılması üzerine tasarlanmıştır. Söz konusu bölgelerde sadece ticarifaaliyette bulunacak firmalar çalışamamaktadır. Ayrıca, bu bölgelerde yapılacak üretimin iç piyasayerine ihracata yönelik olması gerekmektedir.Makedonya Cumhuriyeti’nde; Bunarcik (Üsküp 1), Üsküp 2, İştip ve Kalkandelen (Tetovo) şehirlerindeolmak üzere toplam 4 adet serbest bölge ilan edilmiş olup, bunlardan sadece Bunarcik Serbest Bölgesifaal durumdadır. Nisan 2010’da Bunarcik 2 ve İştip’teki Serbest Bölgelerin temel atma törenlerigerçekleştirilmiştir. Ülkede toplam yedi adet Serbest Bölge oluşturulması planlanmaktadır.Bunarcik Serbest Bölgesi Üsküp–Kumanovo otoyolunun (E-75) yanında, Üsküp “Aleksandar Veliki”havalimanına 3 km uzaklıktadır. 158,93 hektarlık alana sahiptir. Halihazırda, biri ABD merkezli JohnsonControls ve diğeri İngiltere menşeli Johnson Matthey olmak üzere iki otomotiv yan sanayi firması,Bunarcik Serbest Bölgesinde fabrikalarını kurmuşlardır.Ayrıca, 2011 yılında Makedonya’da cam ambalaj üretimine başlamayı öngören Şişecam ve otomotivsektöründe alüminyum profil üretmek üzere Üsküp Serbest Bölgesinde üretim yapmayı planlayanBorteknik firmalarımız Makedonya Hükümeti ile iyi niyet sözleşmeleri imzalamıştır. Söz konusu serbestbölgede ayrıca, Kore ve İtalya’dan birer otomotiv firmasının daha yatırım yapacağı bilinmektedir.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı

Makedonya’daki Şirket Kurma Prosedürü:Makedonya’da yerli ve yabancı firma ayrımı bulunmamakta, vergiler, imtiyazlar ve devlet desteklerianlamında tüm firmalar aynı prosedürlere ve mevzuata tabi bulunmaktadır.Makedonya’da firma kurma işlemlerinde Merkez Sicil tek yetkili kurumdur. Oluşturulan tek başvurusistemi (one-stop-shop system) sayesinde, şirket kurma işlemleri 4 saatte ve çok düşük maliyetlerlesonuçlandırılmaktadır. Buna göre, yatırımcılar Merkez Sicil’de tek bir ofisle muhatap olmakta,başvuruları bu ofise yapmakta, gerekli bilgileri söz konusu ofisten alabilmekte ve başvurularını tek bir

13 / 36



elemandan takip edebilmektedir. Söz konusu tek başvuru sistemi, Makedonya’nın değişik yerlerindeki32 adet kurum ve kuruluş ofisleriyle elektronik olarak bağlı olan Merkez Sicil tarafından yürütülmekteve sonuçlandırılmaktadır.Makedonya’daki şirket kurma ya da şube açma şeklindeki yapılanmalar temelde firmalarımızın tercihinekalmaktadır. Ülkede ticari faaliyette bulunmak için şirket kurmak şart olmakla birlikte, müteahhitlikyapmak ya da sadece temsilci bulundurmak amacıyla Makedonya’ya gelen firmalarımızın bazıları şirketkurmak yerine şube açmayı tercih edebilmektedir.Yabancı firmaların ülkede temsilcilik açmaları için gerekli şartlar:Makedonya’da temsilcilik açmak için gerekli belgeler:• Yabancı firmanın noter onaylı ticaret sicil gazetesi,• Temsilciliğin Makedonya’daki adresi,• Temsilcilik açma sürecinde imza yetkisi olan kişinin adı ve kimlik/pasaport numarası,• Temsilcilik müdürünün adı ve kimlik/pasaport numarası,• Temsilcilikte çalışacak tüm elemanların adı ve kimlik/pasaport numaraları.• Gerekli diğer belgeler:• Temsilcilik açma kararı,• Makedonya Merkez Sicil Kurumu’na temsilcilik kayıt başvuru formu,• Temsilciliğin çalışma programı,• Makedonya’daki temsilciliğin faaliyetleri konusunda bütün sorumlulukları üstlendiğine dair ana şirketinbeyanatı.Makedonya Cumhuriyeti’nde doğrudan vergiler (kurumlar vergisi, kişisel gelir vergisi, emlak vergisi) vedolaylı vergiler (KDV ile ÖTV) uygulanmaktadır.Makedonya’da faaliyet gösterecek firmalarımız açısından önem taşıyan konuların başında gelenvergilere ilişkin özet bilgiler aşağıda yer almaktadır:• Kurumlar Vergisi, %10’luk düz vergi olarak uygulanmaktadır. Bu oranla Makedonya Avrupa’nın endüşük vergi uygulamasına sahip ülkelerinden biri konumunda olup, söz konusu oranın önümüzdekiyıllarda %8’e düşürülmesi planlanmaktadır. • Ülkede uygulanan gelir vergisi oranı da %10’dur. • Katma Değer Vergisi’nin (KDV) genel uygulama oranı %18 olup, gıda ürünleri, kamu tarafındansağlanan şebeke suyu, kitap, gazete ve dergi gibi yayım-basım ürünleri, güneş enerjisi kolektörleri,ulaşım, bilgisayar donanımları ve yazılımda ise %5’lik KDV alınmaktadır.• Emlak Vergisi %0,1-0,2. Gayrimenkul Satış Vergisi ise %2-4 gibi çok düşük oranlardauygulanmaktadır. • Sosyal VergilerEmeklilik ve Malul Sigortası %21,2Sağlık Sigortası %9,2İş ilişkisi %1,6Söz konusu sosyal vergi ve sigortaların düşürülmesi yeni hükümetin gündeminde olan bir konudur.Yıl içerisinde kurumlar vergisi ve kişisel gelir vergisi aylık olarak ödenmektedir. Kurumlar vergisi içinaylık ödemelerin ayın bitiminden en geç 15 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Kişisel gelir vergisiise çalışana maaş ödemesi ile eşzamanlı olarak yatırılmaktadır.

Öte yandan, takvim yılının bitiminden sonra vergi mükelleflerinin kurumlar vergisi için vergibilançosunu Kamu Gelirler Dairesine en geç 28 (29) Şubata kadar sunması gerekmektedir. Kişisel gelirvergisi için süre 15 Mart olarak belirlenmiştir.Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar çalışmaya başladıkları tarih itibariyle 10 yıl süreylekurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Bahse konu firmaların çalışanlarına uygulanan kişisel gelirvergisinde ise 5 yıl süreyle %50 indirim yapılmaktadır.

Yatırımlara Sağlanan Teşvikler

Teknolojik Sanayi Geliştirme Bölgesi (Technological Industrial Development Zone) olarak adlandırılanMakedonya serbest bölgelerinde kazanç vergisinden 10 yıl boyunca, bölge dışında %10 olan kişisel gelirvergisinden ise 5 yıl boyunca %50 oranında muafiyet sağlanmaktadır. Ayrıca, serbest bölgedekiyatırımcılar hammadde, makineler ve parçaları ve ilgili ürünler için KDV ve gümrük vergilerinden muaftutulmaktadır.Serbest bölgedeki araziler çok düşük fiyatlarla ve 50 yıllık uzun dönemli kiralama (leasing) imkanı ileyatırımcılara sunulmakta, bu sürenin 25 yıl daha uzatılabilmesi mümkün bulunmaktadır.Serbest bölgede yatırım yapan firmalar için gerekli altyapı hizmetlerine (doğal gaz, su, kanalizasyon veelektrik) erişim sağlanmasına ilişkin herhangi bir masraf üstlenmek durumunda kalmadığı gibi, sözkonusu giderlerle ilgili altyapı vergilerinden de muaf tutulmaktadır. Ayrıca, yatırımcılar inşaat izinlerikonusunda ödenmesi gereken ücretlerden de serbest bölgelerde muaf bulunmaktadır.

Oturma ve Çalışma İzinleri

Makedonya’ya turistik amaçla veya aile ziyareti için gelen vatandaşlarımız, vize almaksızın 2 aya kadarbu ülkede kalabilirler. Bu süreden sonra Makedonya’yı terk etmeleri gerekmektedir. Çalışma vizesiolmayanların, iki ayda bir giriş-çıkış yapsalar dahi, çalışmaları yasaktır. Çalışmak isteyenvatandaşlarımızın çalışma izni almaları gerekmektedir.

14 / 36


-, 2013

‘’Yabancı İşçi Çalıştırma Yasası’’ (M.C. Resmi Gazetesi No.70/2007 ve 5/2009) çerçevesindeMakedonya’da yabancı işçilerin istihdam koşulları belirlenmiştir. Yasaya göre farklı çalışma izin türlerive farklı prosedürler belirlenmiştir. Makedonya’da yabancı işçilerin istihdamı için temel şart Makedonyaekonomisine negatif etki yapmamasıdır.

Yabancı işçi transferinin yapılabilmesi için firmanın Makedonya’da bir şubesi veya kurulu firmasınınolması gerekmektedir. Bu durumda işveren geçici olarak yabancı işçi transferi yapabilmektedir.Transfer edilecek işçinin kendi ülkesinde sosyal güvenlik ve sağlık sigortasının yapılmış olması veişveren firmada en az 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekmektedir.Makedonya'da yabancı işçi çalıştıracak firmaların, işçiler için öncelikle çalışma ve oturma izni almalarıgerekmektedir. Çalışma ve oturma izinleriyle ilgili kuruluşlar; Dışişleri Bakanlığı Vize Merkezi (veMakedonya’nın ilgili ülkelerdeki büyükelçilik ve konsoloslukları), İçişleri Bakanlığı Yabancılar Şubesi veMakedonya Çalışma Ajansı’dır.Çalışma izinleri en az 6 ay için verilmekte, gerekmesi halinde yenilenebilmekte ve maksimum 3 yılakadar uzatılabilmektedir.Yabancı uyruklu bir kişiye çalışma izni verilebilmesi için öncelikle işveren, gerekli belgelerle MakedonyaÇalışma Ajansına başvurmalıdır. Çalışma Ajansının 15 gün içerisinde, boş kadronun Makedonya uyrukluçalışanlarca doldurulup doldurulamayacağı konusunda görüş bildirmesi gerekmektedir. Bir diğerdeyişle, Makedonya makamları, söz konusu iş için yabancı birisinin işe alınmasının gerekli olupolmadığını takdir edecektir. Çalışma Ajansının olumlu görüşü alındığında, işveren ile yabancı arasındasözleşme imzalanır. Çalışma Ajansı, yabancıya sözleşmeyi de içeren başvuru dosyasının onaylı örneğiniverir.T.C. vatandaşları, başvuru dosyasına gerekli belgeleri ekleyerek, Makedonya’nın İstanbul veyaAnkara’daki temsilciliklerine başvurur. İstenen belgeler aşağıda yer almaktadır:- Çalışma Ajansınca verilen izin- Geçim kaynaklarını gösteren belgeler- Kişinin ikamet edeceği yeri gösteren belgeler- Sağlık sigortasına dair belgeler- Adli sicil belgesi- Makedonya’da kalınacak süreyi en az 3 ay aşan geçerliliği olan pasaportİş kurmak için gelenler, öncelikle şirketin kaydını yaptırdıktan sonra aynı şekilde Türkiye’dekiMakedonya Büyükelçiliği/Başkonsolosluğunda çalışma izin başvurusunda bulunmalı ve izin başvurusuolumlu sonuçlanıncaya kadar Makedonya’da çalışmamalıdır.Çalışma izni yine Makedonya’nın dış temsilciliklerinden verilecektir. Ayrıca, çalışma izni alınıncayakadar çalışmak yasaktır. Başvuruda eksik belge olmadığı takdirde sürecin en fazla 60 gün sürmesiöngörülmektedir.Çalışma izni bulunan yabancının aile mensupları oturma izni alabilirler. Bu yöndeki başvurular daMakedonya Büyükelçiliğine/Başkonsolosluğuna yapılmalıdır. Oturma izninin uzatılması için Makedonyaİçişleri Bakanlığına başvurulmalıdır. Oturma izni ücreti 30 Avro’dur.Çalışma izni verilmeyen yabancılar, kararın alınmasından itibaren 8 gün içerisinde Makedonya Çalışmave Sosyal İşler Bakanlığı nezdinde itiraz hakkına sahiptirler.Yasadışı olarak çalışan yabancılara ve izinsiz yabancı çalıştıranlara para cezası, sınırdışı edilme veMakedonya’ya giriş yasağı gibi cezalar uygulanmaktadır.Çalışma izni başvuru formları ve konuyla ilgili ayrıntılı bilgilere www.mtsp.gov.mk adresinden, oturmaizni başvuru formlarına ise www.moi.gov.mk adresinden ulaşılabilmektedir.“Yabancı İşçi Çalıştırma Yasası" ile “Çalışma İzinleri Verme Prosedürü ve Özel Çalışma İzinleriYönetmeliği’’ (M.C. Resmi Gazetesi No.108/2007) uyarınca farklı türden çalışma izinleri ve bunlarınverilmesi için farklı şartlar belirlenmiştir.Çalışma Ajansı üç çeşit izin vermektedir: Şahsi çalışma izni, istihdam edilmeye dayalı (bir firmanınçalışanı olarak) çalışma izni ve çalışma izni.i. Şahsi çalışma izinleri işçilik piyasa koşullarından bağımsız olarak en çok bir yıla kadar bir süreyleverilen izinlerdir.Bu kategoriye:1. Makedonya kökenli olan fakat yabancı uyruklu olan kişiler,2. Daimi oturum izni olan yabancılar,3. Makedonya vatandaşı ile evlilik sebebiyle geçici oturum izni olan yabancılar,4. Mülteci statüsü kabul edilen yabancılar,5. Geçici koruma altında olan yabancılar,6. İnsan ticareti mağduru olan ve insani nedenlerle oturum izni verilen yabancılar girmektedir.Ayrıca bu kategoriye Makedonya’da şirket kurmuş ve bu şirkette kurucu veya yönetici olarak iş ilişkisikuracak yabancılar da girmektedir.ii. İstihdama dayalı (bir firmanın çalışanı olarak) çalışma izinleri işverenin başvurusuna istinaden vesadece bahsekonu firmada çalışabilecek şekilde verilen izinlerdir. Bu tür izin kapsamında yabancı işçiçalıştırmanın temel şartı ekonomiye ve işsizlik oranına olumsuz etki yapmamasıdır. Bu tür izinlergenellikle çalışma piyasasında açığı bulunan meslekler için verilmektedir.

15 / 36



iii. Diğer çalışma izinleri geçici süreli çalışacak yabancılara verilmektedir. Bu izinlerin verilme durumları:1. Transfer edilmiş işçiler (sınırötesi hizmetler)2. Yabancılara yönelik eğitim3. Tarım, ormancılık ve inşaat alanında sezonluk işçiler4. Yabancı temsilciler tarafınca yapılan işler5. Yabancıların kişisel hizmetleri.Makedonya’da çalışan yabancı uyruklu işçilerin en büyük bölümü kendi firmalarında kurucu, yönetici,müdür vb. olarak çalışmaktadır.

Ülkedeki İhaleler

Makedonya’da görev ve yetki alanlarına göre ihaleci kuruluş niteliği taşıyan Bakanlıklara, kurum vekuruluşlara ilişkin internet adresleri aşağıda yer almaktadır.• Altyapı, ulaştırma ve haberleşme alanlarında Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı,• Çevre projeleri alanlarında Çevre ve Alan Planlama Bakanlığı,• Sulama barajları alanında Tarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı,• Enerji ve turizm alanlarında Makedonya Ekonomi Bakanlığı.Başbakanlık, www.vlada.mkEkonomi Bakanlığı, www.economy.gov.mkUlaştırma ve Haberleşme Bakanlığı, www.mtc.gov.mkTarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, www.mzsv.gov.mkÇevre Bakanlığı, www.moe.gov.mkÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, www.mtsp.gov.mkMaliye Bakanlığı, www.finance.gov.mkİçişleri Bakanlığı, www.moi.gov.mkMerkez Bankası, www.nbrm.gov.mkSerbest Bölgeler Genel Müdürlüğü (Teknolojik Sanayi Geliştirme), www.fez.gov.mkDevlet İstatistik Kurumu, www.stat.gov.mkGümrük Müdürlüğü, www.customs.gov.mkVergi Dairesi, www.ujp.gov.mkİş Bulma Kurumu ,www.zvrm.gov.mkMerkez Sicil, www.crm.org.mkÇalışma Ajansı, www.mtsp.gov.mkMakedonya-Türkiye Ticaret Odası, www.matto.com.mkMakedonya Yatırım Ajansı, www.investinmacedonia.comMakedonya Ekonomi Odası, www.mchamber.org.mkKuzeybatı Makedonya Ekonomi Odası, www.oemvp.orgMakedonya Ticaret Odaları Birliği, www.chamber.org.mkSanayi Mülkiyet Koruma Bürosu, www.ippo.gov.mkMenkul Kıymetler Komisyonu, www.sec.gov.mkUzun Vadeli Menkul Kıymetler Borsası, www.mse.org.mkMenkul Kıymetler Merkez Hazinesi, www.cdhv.org.mkHalk Banka AD Skopje, Adres: Bul. Mito Hadzivasilev Jasmin BB 1000 Üsküp, MakedonyaTel: +389 (0)2 3250 972İzvozna i Kreditna Banka AD- Skopje, www.ikbanka.com.mkKomercijalna Banka AD- Skopje, www.kb.com.mkUni Banka AD- Skopje, www.unibank.com.mkEurostandard Banka AD- Skopje, www.eurostandard.com.mkİnvest Banka AD- Skopje, www.investbanka.com.mkMakedonska Banka AD- Skopje, www.makbanka.com.mkOhridska Banka AD- Ohrid, www.ob.com.mkProKredit Banka AD- Skopje, www.procreditbank.com.mkRado Banka AD- Skopje, www.radobank.com.mkStopanska Banka AD- Skopje, www.stb.com.mkTutunska Banka AD- Skopje, www.tb.com.mkAlfa Banka AD- Skopje, www.alphabank.com.mkSileks Banka AD- Skopje, www.sileksbanka.com.mkMakedonya Kalkınmayı Destekleme Bankası, www.mbdp.com.mkAvrupa Birliği, www.europa.eu.intAvrupa Kalkınma Ajansı, www.ear.eu.intUSAİD, www.usaid.org.mkAvrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası, www.ebrd.comDünya Bankası, www.worldbank.org.mkUNDP, www.undp.org.mkAmerikan-Makedon Ticaret Odası, www.amcham.com.mk

Dış Ticaret

Ülkenin Dış Ticareti

16 / 36


-, 2013

2008a 2009a 2010a 2011b 2012 c 2013 c

İhracat (fob, milyar dolar) 3.9 2.7 3.3 4.4 4.5 5.3

İthalat (fob, milyar dolar) -6.5 -4.8 -5.2 - 6.7 -6.6 -7.5

Dış Ticaret Hacmi (fob, milyar dolar) 10.4 7.5 8.5 11.1 11.1 12.8

Dış Ticaret Dengesi (milyar dolar) -2,6 -2,1 -1,9 -2,3 -2,1 -2,2

Kaynak: www.eiu.com, Macedonia Country Report (Şubat 2011)

a Gerçekleşen, b EIU tahmini, c EIU öngörüsü

Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)

İhracatında Başlıca Ürünler

GTİP ÜRÜN ADI 2009 2010* 2011

TOPLAM 2.691.528 4.455.375

3815 Formun Üstü Reaksiyon başlatıcılar, hızlandırıcılar, katalitik müstahzarlar 6.059 541.453

7202 Ferro alyajlar 29.630 513.222

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 12.464 303.625

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla 27.372 220.400

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket 141.736 161.217

2401 Yaprak tutun ve tutun döküntüleri 88.098 118.075

7306 Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller 46.633 112.331

6205 Erkek/erkek çocuk için gömlek 91.822 106.174

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 92.042 103.940

8421 Santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları 879 103.269

7210 Demir/celik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. den geniş) 24.714 96.544

6206 Kadın/kız çocuk için gömlek, bluz, vs. 112.040 96.449

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 20.602 82.977

8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, mücehhez tablolar 12.509 81.017

2607 Kursun cevherleri ve konsantreleri 0 72.445

2204 Taze üzüm şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)üzüm şırası 52.820 62.105

2603 Bakır cevherleri ve konsantreleri 0 57.862

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle bos ilaç kapsülü mühür güllacı vs. 37.322 48.153

2716 Elektrik enerjisi 5.632 44.481

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optikkablo 19.044 37.232

6403 Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele 36.410 37.125

6109 Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) 26.563 36.674

2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar ve sigaralar 22.884 35.313

6211 Kadın/kız çocuk için spor, kayak ve yüzme kıyafetleri vb gıyım eşyası 22.902 31.764

2608 Çinko cevherleri ve konsantreleri 22.025 31.429

Diğer 1.739.326 1.320.099

Kaynak: Kaynak: www.trademap.org * Trade Map’te 2010 yılı istatistikleri bulunmamaktadır.

İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar)

17 / 36



İthalatında Başlıca Ürünler

GTİP ÜRÜN ADI 2009 2010 2011

TOPLAM 5.043.115 7.007.251

2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) 0 578.084

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 49.684 429.844

7110 Platin, paladyum, rodyum, iridyum, osmiyum, rutenyum (ham, pudra vb.) 0 382.083

2716 Elektrik enerjisi 120.885 228.031

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla 111.920 216.737

8703 Otomobili, steyşın vagonlar, yarış arabaları 169.013 189.026

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 109.626 128.449

2604 Nikel cevherleri ve konsantreleri 0 124.791

7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri 1.720 111.534

2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 55.875 101.891

2843 Kolloidal haldeki kıymetli metaller; vb. Anorganik, organik bileşikleri;amalgamı 8.419 93.865

8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar 51.940 84.572

5208 Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr) 66.097 81.939

3208 Sentetik polimerler esaslı; susuz ortamda eriyen/dağılan, boya ve vernik 11.516 62.331

1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakaroz (katı halde) 32.642 57.281

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş) 32.307 54.562

0207 Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı 43.521 50.585

9018 Tıp, cerrahı, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 27.039 49.433

1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 30.727 46.995

2713 Petrol yağlarının/bıtumenlı minerallerden elde edilen yağların kalıntıları 20.372 46.207

8471 Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri 69.774 45.714

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 39.493 42.634

7206 İlk şekillerde, külçe halinde demir, alaşımsız çelik 30.121 40.584

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 44.686 40.334

8701 Traktörler 29.591 39.796

Diğer 3.886.147 3.679.949


İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar)

Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti

ÜLKE 2009 2010 2011

Dünya 2.691.528 4.455.375

Almanya 450.384 1.241.870

Sırbistan 652.133 874.218

Bulgaristan 216.953 307.680

İtalya 217.973 289.747

Yunanistan 290.012 215.223

Hırvatistan 152.720 139.622

Çin 3.244 127.460

Ukrayna 10.121 95.834

Bosna Hersek 86.644 93.092

Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)

18 / 36


-, 2013

Slovenya 34.268 88.202

Hollanda 61.532 87.514

Arnavutluk 83.949 87.052

Türkiye 39.88 91.96

Slovakya 11.826 67.665

İspanya 38.714 66.366

Belçika 36.127 62.453

İngiltere 42.895 54.215

Romanya 19.996 46.218

Rusya Fed. 22.536 39.642

Tayvan 10.744 38.450

Avusturya 19.080 38.251

ABD 9.489 36.031

Karadağ 24.882 34.240

İsviçre 17.384 31.488

Polonya 8.118 25.324

Diğer 129.040 194.174


ÜLKE 2009 2010 2011

Dünya 5.043.115 7.007.251

Almanya 517.495 728.887

Rusya Fed. 495.018 683.657

İngiltere 62.507 591.024

Yunanistan 439.168 566.276

Sırbistan 406.713 533.899

Bulgaristan 242.635 457.650

İtalya 361.723 418.829

Çin 289.409 354.651

Türkiye 283.48 298.95

Slovenya 190.879 185.365

İsviçre 123.237 172.063

Ukrayna 84.461 157.623

Avusturya 100.302 133.136

Hırvatistan 118.341 133.122

Fransa 91.423 126.360

Romanya 107.816 94.330

Bosna Hersek 46.530 90.122

ABD 111.183 89.434

Polonya 83.220 82.092

Endonezya 49.742 74.615

Hollanda 70.425 68.806

Brezilya 62.915 67.381

İspanya 48.347 62.946

Çek Cmh. 51.888 60.511

Japonya 54.357 51.972

Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)

19 / 36



Diğer 582.635 678.618


Dış Ticaret Politikası ve Vergiler

Dış Ticaret Politikası

Makedonya’nın yeni Gümrük Kanunu AB standartlarına uygun olarak hazırlanmıştır. İthal edilenürünlerin çoğuna kalite kontrolü uygulanmaktadır. Kalite kontrolüne tabi tutulan ürünler arasında tarımürünleri, taşıt araçları ve elektrikli aletler ya da standartlara uygun olmaması halinde tüketicilerinsağlığına zararlı olabilecek ürünler yer almaktadır. Ayrıca bazı ürünlere fito-patolojik ya da veterinerkontrolü yapılmaktadır.İthalat izinlerini Ekonomi Bakanlığı vermektedir. Ürünlerin çoğu için izinler sadece formalitedir, fakatilaç ve askeri ekipman konusunda izin almak daha zor olabilmektedir.Makedonya Cumhuriyeti’ne ithal edilen ürünlerin çoğuna gümrük vergisi uygulanmaktadır. Gümrükvergi oranları 0 ile %30 arasında değişmektedir. Bazı gıda ürünlerinde bu oran %60’a ulaşmaktadır.Ortalama gümrük vergi oranı %7’nin altındadır. Maksimum vergi oranı olan %60 bazı meyve ve sebze,tahıl, alkollü ve alkolsüz içecekler ve tütüne uygulanmaktadır.Türkiye ile Makedonya arasında 1999 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması uyarınca 1 Ocak2008 tarihinden itibaren Türkiye menşeli sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergisi oranlarısıfırlanmıştır. Tarım ve işlenmiş gıda ürünlerindeki karşılıklı ticaretimiz ise tarife tavizlerine ve kotalaratabi durumdadır.Makedonya’da yatırım yapacak, özellikle de müteahhitlik alanında faaliyet gösterecek firmaların, araçparkı ve gerekli teçhizatının getirilmesinde, gümrük vergisinin (ki 2008 başından itibaren Türkiyemenşeli sanayi ürünlerinin tamamında gümrük vergileri sıfırlanmıştır) yanısıra %18 oranında uygulananKDV’nin de ödenmesi gerekmekte, yüklenilen işin tamamlanmasını müteakip söz konusu malzemelerinülkeden çıkarılmasında, ödenen KDV’nin bir kısmının geri alınması mümkün bulunmaktadır.

Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları ve PreferanslarMakedonya Cumhuriyeti 4 Nisan 2003 yılında Dünya Ticaret Örgütünün 146’ncı üyesi olmuştur.Üyelikle birlikte Makedonya piyasası yabancı ürün ve hizmetlere daha da açılmıştır. Üyelik öncesi%14,26 olan ortalama gümrük vergisi 2010 yılında %8,54’e düşmüştür. Buna rağmen bazı önemlitarım ürünlerini koruma amaçlı ortalama gümrük vergileri %15,98, sanayi ürünlerinde ise %6,31düzeyinde kalacaktır.Ayrıca, Avrupa Birliği (AB) tarafından Güneydoğu Balkan ülkeleri olarak tanımlanan ve geleceklerininAB’ne bağlı olduğu belirtilen Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Karadağ, Moldova, Makedonya,Sırbistan ve Kosova ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları (SAA – Stabilisation and AssociationAgreements) imzalanmıştır.Söz konusu Anlaşmaların yanısıra, 1992’de Polonya, Macaristan ile Çek ve Slovak Cumhuriyetleritarafından imzalanan, daha sonra da Slovenya, Romanya, Bulgaristan, Hırvatistan ve Makedonya’nıntaraf olduğu CEFTA (Central European Free Trade Agreement-Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması))üyeliğinden, Makedonya ve Hırvatistan dışındaki ülkeler Avrupa Birliği üyeliği nedeniyle ayrılmışlardır.Diğer taraftan, CEFTA’nın diğer Balkan ülkelerini de kapsayacak ve ilgili ülkeler arasındaki mevcutserbest ticaret anlaşmalarının yerine geçecek şekilde genişletilmesi yaklaşımıyla, 19 Aralık 2006tarihinde Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Sırbistan, Kosova, Moldova, Makedonya ve Karadağtarafından CEFTA Anlaşması imzalanmış ve 2007 sonu itibariyle söz konusu Anlaşma, tüm tarafülkelerdeki iç onay prosedürleri tamamlanarak yürürlüğe girmiştir.

Türkiye ile Ticaret

Genel Durum

2011 yılında Makedonya ile ticaret hacmimiz 390 milyon ABD doları düzeyinde olmuştur. İhracatımız2010 yılına göre yaklaşık % 14 oranında artmış ve 298,9 milyon ABD doları değerinde gerçekleşmiştir. Makedonya ile son yıllara ilişkin ticari ilişkilerimizi gösteren ve ülkemiz ve Makedonya istatistiklerine

20 / 36


-, 2013

göre hazırlanan rakamlar aşağıda sunulmuştur.

Yıl İthalat İthalat Değişimi % İhracat İhracat Değişim % Hacim Denge

2009 39,88 34,23 283,48 -4,28 323,36 243,60

2010 52,40 31,39 262,62 -7,36 315,02 210,22

2011 91,96 75,50 298,95 13,83 390,92 206,99

2011(1-11) 85,51 87,73 271,44 14,98 356,95 185,92

2012(1-11) 96,60 12,97 248,85 -8,32 345,45 152,25

Kaynak:T.C. Ekonomi Bakanlığı

Türkiye-Makedonya Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)

GTİPNO GTİP TANIMI 2009 2010 2011

TOPLAM 283,48 262,62 298,95

2604 Nikel cevherleri ve konsantreleri 3,60 7,23 13,94

7408 Bakır teller 0,28 3,13 8,53

9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları 5,96 5,46 7,46

8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları 5,64 5,95 6,95

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs. 7,23 5,69 6,09

805 Turunçgıller (taze/kurutulmus) 7,82 7,98 5,63

5205 Pamuk (dikiş hariç) ipliği (ağırlık; =>%85 pamuk) (toptan) 5,43 5,69 5,57

4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb 5,13 6,31 5,53

8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 4,79 5,04 5,51

7604 Aluminyum çubuk ve profiller 4,21 4,46 5,25

8302 Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya 5,54 5,32 5,12

7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı 4,80 3,02 4,87

5208 Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr) 3,44 3,21 4,27

8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler) 3,51 3,29 4,26

4411 Lif levha, orta yoğunlukta 3,19 3,27 4,20

8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler 2,51 3,05 4,10

3920 Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar 2,58 3,07 3,87

9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam-parçaları 3,11 2,83 3,72

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb) 4,40 3,21 3,62

7605 Aluminyum teller 0,00 1,44 3,58

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 4,84 5,42 3,53

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k 3,51 1,56 3,49

3917 Plastikten tüpler, borular, hortumlar; conta, dirsek, rakor vb 0,99 1,10 3,34

3916 Plastikten monofil, çubuk, profiller-enine kesiti > 1mm. 1,75 1,95 3,12

8422 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. İşler için makine, cihaz 2,33 2,50 3,12

8450 Çamaşır yıkama makineleri 2,68 2,76 2,98

4410 Yonga pano vb. Levhalar 2,46 2,18 2,95

9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb. 1,86 1,71 2,84

5515 Diğer devamsız sentetik lifden dokumalar 2,01 2,71 2,83

5210 Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça % < 85 ten az pamuk içeren, <= 200g/m²) 1,93 2,73 2,81

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 7,98 2,75 2,78

3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 2,31 2,74 2,52

1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 2,89 1,89 2,37

Türkiye'nin Makedonya'ya İhracatında Başlıca Ürünler (Dolar)

21 / 36



3926 Plastikten diğer eşya 1,62 2,21 2,33

6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu 0,70 1,17 2,31

3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler 1,76 1,68 2,28

3925 Plastikten inşaat malzemesi 2,34 3,78 2,22

6006 Diğer örme mensucat 2,75 2,22 2,21

7013 Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya 2,98 2,52 2,11

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 5,23 2,78 2,10

Diğer 145,44 125,59 132,61

Kaynak: Trademap

GTİPNO GTİP TANIMI 2009 2010 2011

TOPLAM 39,88 52,40 91,96

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla 9,06 12,87 34,02

7210 Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. Den geniş) 1,50 4,06 7,69

5211 Pamuk men (dokuma, %85 >pamuklu, suni-sentetik karışık, 200g/m2 denağır) 2,15 4,50 7,51

7202 Ferro alyajlar 8,18 6,12 6,01

6902 Ateşe dayanıklı tuğla, blok, karo, ateşe dayanıklı seramik eşya 4,09 3,56 5,52

4102 Koyun ve kuzuların ham derileri 1,35 3,14 5,23

8607 Demiryolu taşıtlarının, tramvayların aksam-parçaları 0,47 0,41 3,89

5515 Diğer devamsız sentetik lifden dokumalar 0,57 1,01 3,51

5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş) 0,37 1,61 1,38

3915 Plastikten döküntü, kalıntı ve hurdalar 0,08 0,42 1,22

7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı 0 0 1,10

5903 Plastik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış mensucat 0 0,51 1,08

7602 Aluminyum döküntü ve hurdaları 0,99 1,06 1,02

2518 Dolomit 1,18 1,12 0,84

2620 Metalleri/metal bileşiklerini içeren küller ve kalıntılar 1,15 1,42 0,81

7209 Demir/çelik yassı mamul, soğuk haddelenmiş kaplanmış (600mm. Den geniş) 2,27 1,86 0,80

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 0,36 0,73 0,78

2103 Sos ve müstahzar; çeşni/lezzet verici karışımlar; hardal unu, irmiği ve hazırhar 0,52 1,00 0,73

7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 0 0,27 0,67

4707 Kağıt ve karton döküntü ve kırpıntıları 0,26 0,16 0,61

504 Hayvan bagırsak, mesane ve mıdesı (taze/sogutulmus/dondurulmus vs.) 0,08 0,24 0,59

3919 Plastikten, yapışkan levha, yaprak, şerit, lam vb. Düz şekilde 0 0 0,51

9031 Diğer ölçme, kontrol alet ve cihazları, profil projektörleri 0 0 0,49

5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla) 0,29 0,37 0,47

8480 Metal dökümü için kasalar, plakalar, kalıp modelleri 0,00 0 0,42

8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı 0,02 0,14 0,41

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 0 0,74 0,39

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 0,26 0,44 0,27

8477 Kauçuk, plastik eşya imal ve işleme makine ve cihazları 0,96 0 0,25

6303 Perdeler ve iç storlar, perde ve yatak farbalaları 0 0 0,23

4101 Sığır ve at cinsi hayvanların derileri-ham 0,38 0,03 0,19

8534 Baskı devreler 0,14 0,13 0,19

Türkiye'nin Makedonya'dan İthalatında Başlıca Ürünler (Dolar)

22 / 36


-, 2013

8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar 0 0 0,15

2530 Tarifenin başka yerinde yer almayan mineral maddeler 0,01 0,05 0,15

9615 Saç ve süs tarakları, toka, kıskaç, bigudi vb. Aksamı 0 0 0,14

6006 Diğer örme mensucat 0 0 0,14

2515 Mermer ve traverten, ekosin su mermeri, kireçli taşlar 0 0 0,12

6403 Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele 0,01 0,07 0,11

8414 Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör 0,03 0,09 0,11

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 0,41 0,17 0,11

Diğer 0,00 0,00 0,00

Kaynak: Trademap

İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler

Makedonya pazarı hala birçok açıdan bakir bir pazar niteliği taşımakla ve hemen hemen tümsektörlerde önemli rekabet imkanları bulunmakla birlikte, aşağıdaki sektörler potansiyel açısından önplana çıkmaktadır.• İnşaat malzemeleri • Makineler, aksam ve parçaları• İşlenmiş gıda ve tarım ürünleri • Tıbbi malzemeler • Mobilya ve ağaç işleme sanayi ürünleri • Kimya sanayi ürünleri

Türkiye-Makedonya Yatırım İlişkileri

Kağıt üzerinde çok olumlu bir yatırım ortamı sunan Makedonya, çok yavaş işleyen ve zaman zamanyatırımlar önünde ciddi bir engel oluşturan bürokrasi, özellikle çalışma ve oturma izinleri konusundayaşanan sıkıntılar, güven duyulmayan yargı sistemi ve sık değişen mevzuat gibi nedenlerle arzu edilendüzeyde yabancı yatırımcı çekememektedir. Yukarıda belirtilen sorunlar ve daha önceki bazı Türkyatırım girişimlerinin sıkıntılarla karşılaşması doğal olarak, Türk işadamlarını da duraksamaya sevketmektedir. İkili ekonomik ve ticarî işbirliğinde açılım ve atılımda bulunulmasına yönelik yoğun çabalar sonucunda,büyük Türk şirketlerinin Makedonya’ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya başlamıştır. Ülkeyiekonomik ve sosyal açıdan tehdit eden işsizlikle mücadelede dış yatırımlara büyük umut bağlayanMakedonya hükümetlerinin de son dönemde şirketlerimizi büyük ölçüde özendirici bir tutum takındığıgözlemlenmektedir.

Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100 civarındaolup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalarımızdır. Halihazırdaki Türk yatırım tutarı 180milyon Dolar civarındadır. 2008 yılında Makedonya’daki havaalanlarının genişletilmesi ve yeni terminalbinaları yapılması ihalesini kazanan TAV, 2011 yılında Makedonya’da cam ambalaj üretimine başlamayıöngören Şişecam ve Üsküp Serbest Bölgesinde alüminyum profil üretimi gerçekleştirmek üzereMakedonya Hükümeti ile sözleşme imzalayan Borteknik adlı firmalarımızın planladıkları yatırımlarıgerçekleştirmeleri sonrasında toplam Türk yatırım tutarının orta vadede 500 milyon Dolara ulaşmasıbeklenmektedir.Şişecam’ın Üsküp Bunarcık Serbest Bölgesinde 2010 yılında yaklaşık 45 milyon Avroluk bir yatırımyapmasına ilişkin niyet muhtırası 13 Mart 2009 tarihinde imzalanmıştır. Söz konusu yatırım sonucundailk aşamada 250 kişiye istihdam sağlanması öngörülmektedir.Ayrıca, Ziraat Banka AD Skopje’yi de satın alan Halk Banka Ad Skopje ve Hollanda merkezli Demir-HalkBank tarafından çoğunluk hissesi satın alınan İK Banka diğer önemli Türk yatırımlarıdır. Hizmetsektöründe Makedonya’da bulunan diğer bir Türk işletmesi de Avrupa Göz Hastanesi’dir.Haznedar Holding’e ait Gostivar’daki refrakter malzemesi üreten ‘Vardar Dolomit” fabrikası, ZorluHolding’e bağlı Zorluteks DOO Makedonya şirketi, Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi ve Ticaret Ltd.

23 / 36



Şti.’nin İştip’teki kumaş üretim tesisi, Ulak Ambalaj Sanayinin Üsküp ve Berova’daki ofisleriMakedonya’da bulunan diğer Türk işletmeleridir.Bunlara ek olarak, başta Dubrova’daki tarım kompleksi olmak üzere gıda, tekstil, mobilya, plastik geridönüşüm, ağaç işleme gibi alanlarda da, çok büyük olmamakla birlikte, Türk firmalarının yatırımlarıbulunmaktadır.Parekende sektöründe, 2005 yılı itibariyle pazara giren Türk süpermarket zinciri “Ramstore”unÜsküp’te ve Kalkandelen’de (Tetova) 3’er mağazası bulunmaktadır. Parekende pazarında önemli bir yeredinen Firma, başta Ustruga ve Üsküp'ün Aerodrom semtinde yeni mağazalar açarak, mağaza sayısını2013 yılının ilk yarısında 10'a çıkarmayı hedeflemektedir.

İki Ülke Arasındaki Müteahhitlik İlişkileri

Türk müteahhitlik firmalarının Makedonya’da gerçekleştirdikleri önemli faaliyetler aşağıdaki şekildeözetlenebilir;- Üsküp’te, ısınma ve genel elektrik ihtiyacının karşılanması amacıyla açılan 220 MW’lık kombine enerjisantrali ihalesini Gama Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt A.Ş.’nin büyük ortak olarak içindebulunduğu ikili bir konsorsiyum kazanmış olup, konuya ilişkin sözleşme 11 Mayıs 2007 tarihindeimzalanmıştır. Sözleşme bedeli 135 milyon Avro olup, söz konusu projenin 88 milyon Avroluk kısmıGama tarafından üstlenilmiştir. Söz konusu proje kapsamında Gama, Türkiye’den Mastır EnerjiTesisleri Montaj ve Makina Metal San. Tic. Ltd. Şti., Tuber Endüstriyel Tesisler İnşaat ve Montaj ve Tic.San. Ltd. Şti., Handar İnşaat, Almanya merkezli Spig firmasının alt üstlenicisi konumundaki OlçaylıMühendislik şirketleri ile alt üstlenici sözleşmeleri imzalanmıştır. Proje 2010 yılında teslim edilmiştir.- NATO tarafından 30 köprünün onarımını öngören ihaleyi Türkiye’den CESAŞ firması kazanmıştır.CESAŞ firması, yüklenici firma özelliğini haiz olup, yerel taşeron firmalarla çalışmış ve 14 Kasım 2007tarihinde söz konusu projenin teslim töreni gerçekleştirilmiştir. İhalenin ikinci bölümü de aynı firmamıztarafından üstlenilmiş olup, adı geçen firmamız söz konusu köprü onarımlarını da başarıylatamamlayarak projenin ikinci kapsamında bulunan köprüleri 15 Aralık 2008 tarihinde gerçekleştirilenbir törenle Makedonya Ulaştırma ve İletişim Bakanlığına resmen teslim etmiştir.- Üsküp-Bunarcık Serbest Bölgesinde faaliyet gösterecek Johnson Matthey adlı uluslararası firmanınfabrika inşaatı Türkiye’den Pera İnşaat tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı firmamız, Üsküp’tekiRamstore alışveriş merkezinin hemen yanında inşa edilmiş olan City Plaza’nın da müteahhitlikişlerindeki ana üstlenici firma olmuştur.- Ayrıca, ABD Üsküp Büyükelçilik binası inşaatında elektrik tesisatı, dış cephe kaplama gibi konulardagörev almış ve işlerini bitirmiş bulunan Novatek, Tokar ve Prodar adlı Türk firmaları bulunmaktadır.- TAV Havalimanları, hedef bölge olarak seçtiği Avrupa’da önemli bir adım atarak Makedonya’nınbaşkenti Üsküp Alexander the Great Havalimanı’nın işletmesini 1 Mart 2010 tarihi itibarıylaüstlenmiştir. TAV Havalimanları tarafından kapasitesi artırılarak yeniden inşa edilen,stratejik konumuve 500 yıllık geçmişi ile Türkiye ile tarihi bağları bulunan Makedonya’nın Üsküp Alexander the GreatHavalimanı, 8 Eylül 2011 itibariyle operasyonlarına başlamıştır. Mart 2030’a kadar 20 yıl süreyle TAVHavalimanları tarafından işletilecek Üsküp Alexander the Great Havalimanı yılda 4 milyon yolcuyahizmet edecek kapasiteye ulaşmıştır. Üsküp’ü Balkanların önde gelen bağlantı merkezlerinden biriyapma hedefiyle yola çıkan TAV Havalimanları, yapımını 18 ay 5 günde tamamladığı ÜsküpHavalimanı’nda 6 yolcu köprülü 40 bin metrekare yeni terminal binasıyla apron ve pisti genişletmiş,kargo ve otopark kapasitesini artırmıştır. Yıllık 40 bin ton kapasiteli kargo hangar, yeni bir yangınistasyonu, 5 bin metrekare yönetim binası, bin 300 araçlık otopark, 23 check-in kontuarı yaparak,mevcut pisti de 500 metre uzatmıştır.- Cevahir Holding tarafından, Üsküp’ün Aerodrom semtinde yapılacak 42 katlı 4 binanın temeli 2012yazında törenle atılmıştır. Proje, 280 bin m2 kapalı inşaat alanını, 130 metre yükseklikteki 42 katlı 4bloğu, 24 bin m2’lik bir çarşıyı ve 3500 araçlık bir otoparkı da içermektedir. TamamlandığındaMakedonya Radyo Televizyon binasının taşıdığı 'en yüksek bina' sıfatına son verecek olan bu binalartoplam 1300 daire barındıracak ve birçok iş yerine de ev sahipliği yapacaktır. Yaklaşık 5000 kişininyaşayacağı bu binalara, günde 2-3 bin arası ziyaretçinin de geleceği tahmin edilmektedir.

Pazar ile İlgili Bilgiler

Kamu İhaleleri

Makedonya’da görev ve yetki alanlarına göre ihaleci kuruluş niteliği taşıyan Bakanlıklara ilişkin internetadresleri aşağıda yer almaktadır.• Altyapı, ulaştırma ve haberleşme alanlarında Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı,• Çevre projeleri alanlarında Çevre ve Alan Planlama Bakanlığı,• Sulama barajları alanında Tarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı,• Enerji ve turizm alanlarında Makedonya Ekonomi Bakanlığı

İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

24 / 36


-, 2013

Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler

Makedonya’da başarılı olabilmek için güçlü yerel bağlantıların olması gerekmektedir. Güvenilir biracente ya da dağıtım firması ile iletişime geçmek tüm ülkeyi kapsayacak iş bağlantıları için önemli birçıkış noktası olmaktadır. Bu sayede firmalar, potansiyel pazarlara ulaşabilmekte, iletişim noktasıbulabilmekte ve hem ülke içinde hem de ülkenin komşularıyla iş yapabilme becerisine sahipolabilmektedirler.Ülkede her türlü dağıtım kanalı bulunmakla birlikte sistem, sofistike dağıtım ağına sahip batıpazarlarından daha yetersizdir. Ülkedeki en önemli pazar, birçok ticari aktivitenin gerçekleştiği BaşkentÜsküp’tür. Diğer önemli iş merkezleri, Bitola (75,000), Prilep (67,000), veTetovo’da(Kalkandelen-51,000) bulunmaktadır.Doğrudan satış Makedonya’da gelişmemiştir. Doğrudan pazarlama tekniklerinin geliştirilmesine vetüketiciyi koruyan düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç vardır. Kırsal alanda yaşayan tüketicilergenellikle yerel satıcılarla görüşmeyi daha çok tercih etmektedirler.Mevcut yasal düzenlemeler, hem yabancı hem de yerel yatırımlarda ortaklık kurmaya, karmayatırımlara izin vermektedir. Sıklıkla karşılaşılan durum, yerel bir firmanın bina, depo, ofis alanı vepersonel sağlarken yabancı firmanın ise eşya, ekipman ve tecrübe ile destek vermesidir. Makedonya’daki harcanabilir gelir hala diğer Batı Avrupa ülkelerine göre oldukça aşağıdadır. 2011Kasım ayı resmi verilerine göre kişi başına milli gelir yaklaşık 460 ABD $’dır. Tüketiciler aşırı derecedefiyatlara duyarlı ve firmalar da mallarını fiyatlandırırken çok dikkatli davranmaktadırlar. İthal mallarınfiyatları, yerel mallara göre oldukça yüksektir. Çoğu tüketici için ürünlerin fiyatlarının makul olması birincil faktördür.. Bu durum gelenekseldükkanlarda satılan düşük kalitedeki mallara olan ilgiyi devam ettirmektedir. Yerli ürünler ender olarakbelli bir kalitede olmaktadır. Fikri mülkiyet haklarındaki gelişmelerin yavaş ilerlemesinin bir sonucuolarak da çoğu ürün, tüketicilerin ilgisini çekmek için sahte markalarla satılabilmektedir. Ancak hergeçen gün, kaliteye olan ilgi ve iyi kalitedeki mallara daha fazla ücret ödemek isteyen tüketici kesimiartmaktadır.

Finansman ve ödeme koşullarına dikkat etmek ülkede başarılı bir satışı gerçekleştirmek için en önemlinoktaları oluşturmaktadır. Çoğu tüketici alışverişlerinde aylık taksitlendirmeyi tercih etmektedir. Yerelfirmalar, kalite artırıcı ve destek hizmetlere daha yeni başlamışlardır.Reklamcılık Makedonya’da en hızlı gelişen hizmet sektörüdür. Hem tüketiciler hem de firmalar reklamve diğer pazarlama hizmetlerinin ne kadar önemli olduğunu artık fark etmeye başlamışlardır. Ülkedeher türlü medya; gazeteler, dergiler, televizyon, radyo, billboard’lar vb. geniş alanlardakullanılmaktadır; Ülkede firmalar tarafından tercih edilen reklam şekilleri sırasıyla; yazılı medya, gazeteve dergiler, radyo, billboard’lar-tabelalar, ticari fuarlar, satış geliştirme literatürü (broşür, ilan, katalogvb.), etkinliklere sponsor olma ve televizyondur. Televizyon reklamları çoğu Makedon firması için çokpahalı olduğu için bu yolu genellikle yabancı firmalar, özellikle de tüketim malları için, kullanmaktadırlar.Ülkede resmi devlet kanalı dışında 4 adet özel televizyon kanalı, uydu üzerinden yayın yapan 13 ulusaltelevizyon istasyonu ve 58 adet bölgesel ya da yerel yayın yapan özel televizyon istasyonubulunmaktadır. Bölgesel istasyonların sayısı kablolu TV ile giderek artırmaktadır. Ülkede 80 kadarbağımsız radyo istasyonu da bulunmaktadır.Yazılı medya olarak, altı adet özel günlük Makedonca basılan büyük gazete, üç adet özel günlükArnavutça basılan gazete bulunmaktadır. Ayrıca, her iki dilde de birçok özel dergi bulunmaktadır.Bunlardan biri olan Kapital, ekonomik ve finansal analizlere odaklanan haftalık bir yayındır. Belli başlı bütün medya güncellenmiş web sitelerine sahiptir ve giderek büyüyen bir online medya çıkışıbulunmaktadır. Sosyal medya ağı da giderek gelişmektedir.

Pasaport ve Vize İşlemleri

Makedonya Cumhuriyeti Türk vatandaşlarından vize istememektedir.

Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri

Yeni Yıl 1-2 Ocak

Ortodoks Noeli 7-8 Ocak

Dünya Kadınlar Günü 8 Mart

Ortodoks Paskalyası 19 Nisan

İşçi Bayramı 1-2 Mayıs

İlinden Ayaklanması Günü 2 Ağustos

Bağımsızlık Günü 8 Eylül

Kurban ve Ramazan Bayramları

Resmi tatiller

25 / 36



Çalışma SaatleriKamu KuruluşlarıPzt-Cuma 7:00-15:00 ya da 7:30-15:30Bankalar Pzt-Cuma 7:30-19:30C.tesi 8:00-13:00Özel KuruluşlarPzt-Cuma 8:00-16:00 ya da 8:30-16:30MağazalarPzt-Cuma 8:00-20:00/21:00C.tesi 8:00-15:00Devlet DaireleriPazar-Cuma 8:00,9:00-15:00,16:00

Ulaşım

İstanbul ile Üsküp arasında hem havayolu hem de karayolu ulaşımı mevcuttur. Türk Hava Yolları ve PalAir’in Makedonya’ya uçuşları bulunmaktadır. Uçuş süresi uçak tipine göre değişmekle birlikte, 1 saat 25dakika ile 1 saat 45 dakika arasındadır. İstanbul ile Üsküp, Gostivar, Tetovo (Kalkandelen) ve Ohriarasında günde 12 otobüs seferi mevcuttur. Yolculuk genellikle 12-13 saat arasındadır.

Telefon Kodları

Makedonya Uluslararası telefon kodu :389Üsküp telefon kodu :2Yaygın kullanılan Türk GSM şebekeleri Makedonya’da kullanılabilmektedir.

Sağlık

Makedonya bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana istikrarlı bir sağlık politikası oluşturamamış vesürekli olumsuzluklarla karşılaşmak zorudna kalmıştır. 1980’lerde güçlü bir sağlık politikası belirlenmiş;ancak bu politika teoride kalmıştır. Yugoslavya’nın parçalanmasından sonra birçok doktor yurtdışında daha cazip hastanelere yerleşmiş,teknolojinin de standartlara uygun olmaması nedeniyle Makedonya’nın sağlık sektörü 2000’li yıllardabile kendisini toparlayamamıştır.Devletin sağlık programı işverenlerin destekleriyle oluşturulan Sağlık Sigorta Fonu tarafından finanseedilmektedir. Diğer gelirler ise doğrudan devletin kasasından veya vizite ücretlerinden gelmektedir.IMF ülke üzerinde baskı yaparak sağlık finansmanının daha güçlü hale getirlmesine çalışmaktadır.Ayrıca sağlık sektöründe borçlanmanın önüne geçebilmek için birtakım düzenlemeler yapılmaktadır.

Genel Değerlendirme ve Öngörüler

Ülkedeki istatistik sisteminde ciddi problemler bulunmakta, çoğu konuyla ilgili istatistikbulunmamasının yanısıra bulunan istatistiklerin de güvenilirliği konusunda önemli şüpheler oluşmakta,ülkedeki birkaç resmi kurumun yayımladığı rakamlar arasında dahi zaman zaman çok ciddi farklılıklargörülmektedir.Makedonya’da hala uluslararası topluma entegrasyon konusunda alınması gereken ciddi bir mesafebulunmakta ve söz konusu entegrasyon çabaları nedeniyle yasaların ve ilgili mevzuatın sık sıkdeğişebildiği gözlenmektedir.Siyasal, sosyal ve makroekonomik istikrarın henüz sağlanmaya başladığı ülkede özellikle siyasi iktidardeğişikliklerinde kamu bürokrasisindeki kadroların neredeyse tamamının değişmesi nedeniyle devlettedevamlılık konusunda sıkıntılar oluşmaktadır.Son iki yılda ülkedeki tapu ve kadastro sisteminin çok önemli bölümünün elektronik ortamda kayıtaltına alınması sayesinde sistemdeki problemler büyük oranda giderilmiş olmakla birlikte, yasal olduğudüşünülen bir tapu belgesiyle satın alınan bir arazinin bir bölümü veya tamamıyla ilgili bir süre sonrabaşka birilerinin ortaya çıkması ve yine yasal olduğunu iddia ettiği bir belgeyle hak iddia etmesidurumlarıyla karşılaşılabilmektedir.Yargı sistemi, Makedonya’da en çok eleştiri alan kısım olarak görünmektedir. Genel olarak kararlar çokgeç alınmakta ve yargıya güven duyulmamaktadır. Yargının tarafsızlığı konusundaki kaygılar sondönemlerde daha da artmıştır. Özellikle Avusturya merkezli elektrik dağıtım şirketi EVN’nin MakedonyaHükümeti ile yaşadığı sorunla ilgili olarak mahkemenin adil yargılama yapmadığı yönünde önemlişikayetler bulunmaktadır.

26 / 36


-, 2013

Her alanda olduğu gibi bu alanda da sürdürülen reform çalışmalarına ve Hükümetin yabancı yatırımcıçekme konusunda çok arzulu olmasına rağmen, iktidar partisinin çok güçlü durumda bulunması ülkedekuvvetler ayrılığı prensibinin kısmen terkedilmesi sonucunu doğurmuş, yasal anlamda Hükümettarafından atanmasa da Hükümete yakın kişilerin atandığı mahkemelerin itibarı daha da düşürmüştür.Yargı sistemindeki bu ve benzeri çelişki ve problemlerden dolayı yabancı yatırımcılar Makedonya’yayatırım konusunda henüz çekimser davranabilmektedir.Yolsuzlukla mücadele konusunda Hükümetin yoğun çabaları görülmekte, özellikle Makedonya’ya hibe yada kredi yoluyla yardım sağlayan ülke ve kuruluşlara ve uluslararası camiaya bu çabalarla ilgili süreklibilgiler verilmekte, ancak yolsuzluklarla ilgili daha alınması gereken çok uzun bir yol bulunduğuyetkililer tarafından da açıklanmaktadır.2008 yılındaki yaklaşık 7 milyar Dolarlık GSMH’sine karşılık 11 milyar dolara yaklaşan ticaret hacmi degöz önünde bulundurulduğunda Makedonya’nın genel olarak ticarete yatkın bir ülke olduğubelirtilmelidir. Doğru dağıtım kanallarına girmek ve ürün ve segmente göre doğru stratejiyibenimsemek ve kalite/fiyat dengesini iyi ayarlamak kaydıyla Makedonya’da ve bölgede ticari başarıçok da zor olmayacaktır. Halihazırda, Türk malları bölgede bilinmekte ve 1990’lı yıllarda yaşananolumsuz Türk malı imajı yerini giderek kaliteli ve makul fiyatlı Türk ürünlerine bırakmaktadır.

Makedonya’da, kalitesi giderek yükselmekte olan Türk ürünlerinin fiyatlandırılması açısından dikkatedilmesi gereken nokta, marka düşkünlüğüne rağmen fiyat hassasiyeti yüksek olan bölge tüketicilerininkafasındaki konumlandırmayı doğru yapabilmektir. Birçok yerde olduğu gibi Makedonya’da da ucuzUzakdoğu ürünlerinden uzak durma eğilimi bulunmakta iken, İtalya, Almanya, Fransa gibi ülke imajıçok kuvvetli olan devletlerin firmalarına karşı da ölçüsüz bir düşkünlük görülebilmektedir. Buçerçevede, artık gelişmiş Batı ülkelerinin ürün kalitesine ulaşmış olan Türk ürünlerinin avantajınınyüksek kalitedeki ürünleri rekabetçi fiyatlarla sunabilmesi olduğu unutulmamalıdır.Ticaret açısından en dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi, ülkedeki zayıf sermaye birikiminedeniyle uluslararası kabul görmüş ödeme şekillerini uygulamakta karşılaşılan zorluklardır.Makedonya’daki firmaların çoğu akreditif vb. uluslararası teamüllerden farklı olarak çeşitli şekillerdezamana yayılmış ödeme koşulları talep etmekte, çoğu zaman da bu yükümlülüklerini yerinegetirememektedir. Ancak, bu eğilim ülkedeki ve bölgedeki iş kültürünü yansıtmakta olup,Makedonya’da ve Balkanlarda ticaret yapmak için bu ve benzeri durumları göze almak gerekmektedir.Diğer taraftan, Makedonya’daki zaman kavramının ve çalışanların sosyal olarak işe bakışlarınınTürkiye’deki iş kültüründen çok farklı olduğu da belirtilmelidir. Makedonya’daki herhangi bir firmayla işilişkisine girerken beklentilerin doğru oluşturulması, daha sonrasında oluşabilecek yanlış algılamalarınve sorunların baştan önlenmesi açısından önem taşımaktadır.Ülkedeki sosyal kültür ve iş kültüründe ilişkiler çok büyük önem taşımaktadır. Birçok durumda keyfiuygulamalarla karşılaşmak mümkün olabilmekte, ancak siyasi ve sosyal olarak etkili olan kişi veyagruplarla ilişki içinde olmak sayesinde mevzuatın gerektiği gibi uygulanmasının sağlandığı durumlarlakarşılaşılabilmektedir. Ülkedeki bürokrasi ve yargıdaki çok tehlikeli düzeylerde tezahür edebilenyozlaşma nedeniyle, maalesef yukarıda belirtilen “ilişkiler” büyük önem taşımaktadır. Diğer hususlarınyanısıra burada kastedilen, söz konusu “ilişkiler” sayesinde olası engellemeler ya da yolsuzlukgirişimlerinin önlenebileceğidir.Son olarak, Makedonya’daki yabancı yatırımlarla ilgili mevzuat ve uygulamalarda henüz tam birşeffaflık sağlanamamış ve yukarıda belirtilen sorunlar henüz tam olarak aşılamamış olmakla birlikte,ekonomik gelişme açısından ülkenin tek çıkış yolu olan yabancı sermayeyi çekebilmek için mevcuthükümetin çok yoğun bir çaba sergilediği ve Makedonya Yatırım Ajansı tarafından 2007 başından buyana yoğun uluslararası reklam kampanyaları yürütüldüğü belirtilmelidir.Gerçekten de Makedonya, bölge ülkeleri arasında işgücü, enerji ve diğer tüm üretim masrafları vegenel yatırım ortamı anlamında en elverişli ülke konumunda bulunmaktadır.Resmi olmamakla birlikte, Makedonya’yı hala anayasal adıyla tanımamış olan Yunanistan’ın dahiMakedonya’daki yatırımlarının 1 milyar €’nun üzerinde olduğu, buna karşılık toplam Türk yatırımlarınınbu rakamın çok altında kaldığı gerçeği dikkate alındığında, gerek tarihi ve kültürel bağlarımız gerekseülkemizin jeo-ekonomik ve ticari çıkarları açısından Makedonya’nın ihmal edilmemesi gerekmektedir.Bu gerçekten hareketle, Makedonya ile ülkemiz arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesinin yanısıra,daha çok sayıda ve büyük Türk firmalarının Makedonya’da yatırım yapmaları için yoğun çalışmalarsürdürülmekte ve özellikle Türkiye’den bakıldığında küçük bir pazar olarak algılanan Makedonya’nın;-Resmi rakamlara göre %3.8, gerçekte ise %5 civarında olduğu tahmin edilen Türk kökenlivatandaşlarının bulunması sebebiyle Türkçe konuşan ve Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkileri kurmayaçok istekli bir nüfus barındıran,-46 yıl boyunca birlikte yaşadığı eski Yugoslavya ülkeleriyle doğal ekonomik bağı ve birçok üründe sıfırya da çok düşük gümrük vergileriyle ticaret yapma imkânı bulunan,-23 Ağustos 2007 itibariyle Makedonya, Hırvatistan, Arnavutluk, Kosova, Karadağ ve Moldova(parlamentolarında onaylama süreci tamamlandıktan sonra da Sırbistan ve Bosna Hersek) açısındanyürürlüğe giren CEFTA’ya (Central European Free Trade Agreement) taraf olan,-Avrupa Birliği ile Topluluğun İstikrar ve Ortaklık Süreci’ne taraf ülkeler (Makedonya, Hırvatistan,Bosna ve Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve Arnavutluk) arasında kademeli olarak tesis edilmesiöngörülen çapraz menşe kümülasyonuna Türkiye ile birlikte giren,-Ucuz işgücü ve enerji maliyetlerinin yanısıra, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla hükümettarafından getirilen çok önemli vergi indirimleri sonrasında cazip bir yatırım ortamı oluşturulmayaçalışılan,

27 / 36



-Mevcut durumda Avrupa standartları anlamında fakir olmakla birlikte küçük nüfusunun da avantajıyla,son birkaç yılda sağlanan makroekonomik istikrar sayesinde gelir düzeyini yükseltmekte olan,-AB aday ülke statüsünü haiz ve orta veya uzun vadede AB üyesi olduğunda, ülkede yapılacak her türlüüretimin ciddi bir engelle karşılaşılmadan tüm AB pazarına ulaştırılabileceği,-Başta çifte vergilendirmenin önlenmesi olmak üzere ikili ekonomik ve ticari ilişkiler anlamındaülkemizle ilişkilerinde gerekli yasal zemini bulunan bir ülke olduğu bilinmelidir.Bu çerçevede, Makedonya’nın yukarıda belirtilen sorunlarına rağmen, hemen hemen her sektördegerek Makedonya pazarı gerek bölge, ve ilerleyen aşamada tüm Avrupa’ya yönelik ciddi ticaret, yatırımve işbirliği imkanları ve fırsatları sunduğu belirtilmelidir.Ancak, Makedonya’daki firmalarla ticaret veya ortak yatırım ilişkisine girecek ya da Makedonya’dadoğrudan yatırım yapacak firmalarımızın genel nitelikli gerekliliklerin yanısıra özellikle aşağıdakihususlara dikkat etmesinde yarar görülmektedir:-Soydaş ya da dindaş olmasına bakılmaksızın, alıcı firmalar mutlaka çok iyi araştırılmalı, bankateminatı dışında teminat kabul edilmemeli, her ne sebeple olursa olsun uluslararası geçerliliği bulunansözleşmelerle çalışma kuralından asla vazgeçilmemelidir.-Makedonya adalet ve yargı sistemindeki problemler nedeniyle, yapılacak sözleşmelerde, ihtilafoluşması halinde Türk mahkemeleri ya da uluslararası mahkemelerin yetkilendirilmesine gayretedilmelidir.-Makedonya’ya gelindiğinde çalışılacak veya hizmet desteği alınacak kişiler çok iyi seçilmeli ve bukonuda Makedonya’daki Ticaret Müşavirliğimizin yönlendirmeleri talep edilmelidir.-Bu çerçevede çok iyi ve güvenilir tercümanlarla çalışılmalı, kendini ispatlamış uluslararası danışmanlıkşirketlerine mensup da olsa tutulacak danışmanlar iyi araştırılmalı, İngilizce yerine sadece Makedoncakonuşulan ortamlarda mutlaka Makedonca-Türkçe tercüman bulundurulmalıdır.-Arazi ya da mülk alma durumlarında, satın alınacak yerin tapu ve kadastro kayıtları kontrol edilmeli,özel ya da kamu (bazen de hem özel sektöre hem de kamuya ait olabilmektedir) malı olup olmadığı iyiaraştırılmalıdır.-Kiralanacak yerlerle ilgili de aynı nitelikli araştırma yapılmalıdır (borç, alacak-verecek durumları dahil).Diğer taraftan, Yunanistan’da ortaya çıkan ekonomik kriz ve söz konusu krizin AB ekonomileri üzerindeyaratacağı etki ile ilgili olarak çeşitli olumlu, olumsuz ve nötr senaryolar üretmek mümkün olup,Makedonya’nın da söz konusu gelişmelerden doğrudan etkileneceğini beklemek gerekmektedir.Bu kapsamda, Makedonya ekonomisinde yakın gelecekte ortaya çıkabilecek gelişmeler açısından enönemli faktör olan Yunanistan krizinin gerek ilgili kamu kurumlarımız gerek işadamlarımız tarafındançok dikkatle takip edilmesi büyük önem taşımaktadır.Özellikle “Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler” bölümünün son kısmında belirtildiği üzere, ortavadede Makedonya’daki Yunan firmalarının el değiştirmesi şeklinde oluşabilecek bir senaryodurumunda gelişmeler çok iyi takip edilerek yeni satın alma ve ekonomik anlamda genişleme imkanlarıaraştırılmalıdır.Son olarak, Makedonya ile Türkiye arasındaki Serbest Ticaret Anlaşmasına ilişkin 2010 yılındagerçekleştirilmesi öngörülen Ortaklık Komitesi Toplantısı sonrasında Makedonya’nın Türkiye menşelitarım ve işlenmiş gıda ürünlerine uyguladığı gümrük vergilerinin sıfırlanması ya da önemli orandadüşürülmesinin bahse konu sektörümüzün ülkeye yönelik ihracatının ciddi oranda yükselmesine nedenolacağı beklenmektedir.Yararlı Adresler:T.C. Üsküp BüyükelçiliğiTurkish EmbassyUl. Slovej Planina-BB1000 SkopjeRepublic of MacedoniaTel: +389-2-310 47 10Faks: +389-2-311 70 24e-posta: [email protected] T.C. Üsküp Ticaret MüşavirliğiTurksih Office of the Commercial CouncellorUl. Borka Taleski 55 1000 SkopjeRepublic of MacedoniaTel: +389-2-322 40 10Faks: +389-2-322 20 14e-posta: [email protected] BüyükelçiliğiFilistin Sok. No.30/2GOP AnkaraTel: 312/446 92 04/05Faks: 312/446 92 06Makedonya İstanbul Başkonsolosluğu

28 / 36


-, 2013

İnönü Cad. Üçler Apt. No. 20, K. 2, D. 3Gümüşsuyu Taksim/İstanbulTel: 212/251 22 33, 246 99 77Faks: 212/293 77 65e-posta: [email protected], İ[email protected] Merkez BankasıNational Bank of the Republic of Macedonia http://www.nbrm.mk

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası European Bank for Reconstruction and Development http://www.ebrd.comEkonomik İşbirliği ve Kalkınma ÖrgütüOrganization for Economic Cooperation and Development http://www.oecd.orgMakedonya HükümetiGovernment of Macedonia http://www.gov.mkMakedonya Ekonomi BakanlığıMinistry of Economy http://www.economy.gov.mkMakedonya Maliye BakanlığıMinistry of Finance http://www.finance.gov.mkMakedonya Kültür BakanlığıMinistry of Culture http://www.culture.in.mkMakedonya İçişleri BakanlığıMinistry of Internal Affairs http://www.moi.gov.mkMakedonya Endüstriel Hakların Korunması OfisiIndustrial Property Protection Office http://www.ippo.gov.mkMakedonya Akreditasyon KurumuInstitute for Accreditation http://www.iarm.gov.mkMakedonya Serbest BölgelerFree Trade Zone "Bunardzik" http://www.bunardzik.com.mkMakedonya Gümrük İdaresiMacedonian Customs Authorityhttp://www.customs.gov.mkMakedonya İstatistik OfisiMacedonian Statistical Office http://www.stat.gov.mkMakedonya Ticaret Odaları BirliğiUnion of Chambers of Commerce in Macedonia Website: www.sojuzkomori.org.mkKuzeybatı Makedonya Ekonomi OdasıEconomic Chamber of North-West Macedonia Website: http://www.oemvp.orgMakedonya Ticaret OdasıEconomic Chamber of Macedonia Website: www.mchamber.mkAB İlişkileri SekreteryasıSecretariat for European Affairs http://www.sep.gov.mk/portal/eng/default.aspMakedonya Yabancı Yatırımlar ve İhracatı Geliştirme AjansıAgencyfor Foreign Investments and Export Promotion of the Republic of Macedoniawww.investinmacedonia.comMakedonya Ulaşım ve İletişim BakanlığıMinistry of Transport and Communications http://www.mtc.gov.mkMakedonya Tarım, Ormancılık ve Su Kaynakları İdaresi BakanlığıMinistry of Agriculture, Forestry and Water Resource Management http://www.mzsv.gov.mk

29 / 36



Makedonya Dışişleri BakanlığıMinistry of Foreign Affairs http://www.mfa.gov.mkMakedonya Savunma BakanlığıMinistry of Defense http://www.morm.gov.mkMakedonya Sağlık BakanlığıMinistry of Health http://www.moh.gov.mkMakedonya İş ve Sosyal Politika BakanlığıMinistry of Labor and Social Policy http://www.mtsp.gov.mkMakedonya Eğitim ve Bilim BakanlığıMinistry of Education and Science http://www.mon.gov.mkMakedonya Adalet BakanlığıMinistry of Justice http://www.pravda.gov.mkMakedonya Çevre ve Fiziki Planlama BakanlığıMinistry of Environment and Physical Planning http://www.moepp.gov.mkMakedonya Yerel Yönetimler BakanlığıMinistry of Local Self - Government http://www.mls.gov.mkMakedonya Enformasyon AjansıMacedonian Information Agency http://www.mia.com.mk Ülkede yapılacak fuarlara ilişkin detaylı bilgiler için: - http://export.gov/tradeevents/index.asp- Üsküp Fuar İdaresi; http://www.eragrupa.mk/mk/SkopjeFair/index.aspx

Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz

Tarım-hayvancılık ürünleri ile gıda sektörü alanlarında iki ülke arasındaki ticarete ilişkin rakamlar küçükolmasına rağmen, iki ülke arasındaki genel dış ticarete paralel olarak, ağırlıklı olarak Türkiye’ninMakedonya’ya ihracatı şeklinde cereyan etmektedir.Bununla birlikte, Türk tarım ve gıda ürünlerindeki kalitenin Makedon pazarında giderek tanınması vetalep görmesi bu sektörlerdeki ihracat çeşitliliğimizi arttırmaktadır.Ayrıca, Makedon tarım ve gıda işleme sektörlerindeki tesis ve tekniklerin modernleştirilmesi vegeliştirilmesi ihtiyacının da firmalarımız için ortak yatırım olanakları oluşturduğu düşünülmektedir.

30 / 36


-, 2013

Sektör GTİP Potansiyel Ürün

ÜlkeninToplamİthalatı

2011(milyondolar)

Türkiye'ninÜlkeye

İhracatı2011

(milyondolar)

Türkiye'ninToplamİhracatı

2011(milyondolar)

Dünyaİthalatında

ÜlkeninPayı 2011

Türkiye'ninÜlkeye

İhracatındakiDeğişim

2010-2011(%)

ÜlkeninToplam

İthalatındakiDeğişim

2010-2011(%)

Türkiye'ninÜlkeye

İhracatı2011 Aylık

Veriler*

Türkiye'ninÜlkeye


Veriler*

Ülkeİthalatındaİlk 5 Ülkeve Pazar

Payları (%)

ÜlkeninTürkiye'yeve RakipÜlkelere

UyguladığıGümrükOranları

Çikolata 1806 Kakao içeren çikolata 34,9 2,4 434 0,16 26 12 1,58 1,33

Sırbistan(40)Hırvatistan(15)Polonya(8)Almanya(8)Türkiye(6)

AB %0-0,6 MFN%12

Bisküvi 1905

Ekmek, pasta, kek,bisküvi vs. İle boşilaç kapsülü mühürgüllacı vs.

29,2 6 621 0,11 7 6 4,04 3,55

Sırbistan(39),Bulgaristan(20),Türkiye(12),Hırvatistan(6), BosnaHersek (4)

AB (%0-20),MFN ( %7-40)

Sert KabukluMeyveler 0802.22 Kabuksuz fındık 1 0,09 507 0,07 4 8 0,55 1,17

Türkiye (90)Gürcistan(8) İtalya(0,8)

AB ve TR% 7,5MFN %15

Yaş Meyve veSebze 0805.50 Limon 3,5 2,4 355 0,17 -9 -18 1,49 1,29

Türkiye (80)Arjantin(17)İspanya(0,7)İtalya(0,6)Brezilya(0,4)

AB ve TR% 0-3MFN %15

Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendigümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.* Veriler 9 aylıktır.

31 / 36

Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.


Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz

Türkiye'nin, Makedonya'ya ihracatında ağırlıklı olarak sanayi ürünleri yer almaktadır. Ürünlerindefiyat-kalite ilişkisini sürdürülebilir bir rekabet çerçevesinde sunabilecek firmalarımız Türk nüfusun daönemli olduğu Makedonya pazarına ihracatlarını artıracaklardır.

32 / 36


-, 2013

Sektör GTİP Potansiyel Ürün

ÜlkeninToplamİthalatı

2011(milyondolar)

Türkiye'ninÜlkeye

İhracatı2011

(milyondolar)

Türkiye'ninToplamİhracatı

2011(milyondolar)

Dünyaİthalatında

ÜlkeninPayı 2011

Türkiye'ninÜlkeye

İhracatındakiDeğişim

2010-2011(%)

ÜlkeninToplam

İthalatındakiDeğişim

2010-2011(%)

Türkiye'ninÜlkeye


Veriler*

Türkiye'ninÜlkeye


Veriler*

Ülkeİthalatında İlk

5 Ülke ve PazarPayları (%)

ÜlkeninTürkiye'yeve RakipÜlkelere

UyguladığıGümrükOranları

Hazır Giyim 62 Dokuma giyim 30,8 3,9 5.129 0,02 -13 4 2,85 3,21

Çin (26), Türkiye (18),Almanya (12)Yunanistan(11), İtalya (5)

AB ve TR%0, MFN%17,5

Kablo 7408 Bakır kablo 29 8,53 454,05 0,13 172 207 5,97 5,00

Sırbistan (36)Ukrayna(31)Türkiye(30)Almanya(1)Bulgaristan(0,8)

AB ve TRMFN % 0

Kağıt ve Karton Ürünleri 4818 Hijyenik kağıtürünleri 33 5,53 636,96 0,15 -12 22 4,24 0,20

Sırbistan(19)Türkiye (18),Bosna(14)Yunanistan(10)Polonya (9)

AB ve TR,MFN % 0

Beyaz Eşya 8418 Buzdolabı 19,1 6,95 1.810,98 0,05 17 0,7 5,63 5,04

Türkiye (36),Slovenya (13),İtalya(12),Sırbistan (10),Romanya (9)

AB ve TR%0, MFN%15

Tekstil ve Hazır GiyimYan Sanayi 5208

Pamuk men(ağırlıkça %85ve fazlapamuk m.kare200gr)

81,9 4,27 285,70 0,6 33 26 2,85 3,23

Almanya (19), Türkiye (18),İtalya (14), Çin(13),Avusturya (7)

AB ve TR%0, MFN%10

Mobilya 9403

Diğermobilyalar vb.Aksam,parçaları

20,3 7,46 894,83 0,03 37 4 5,80 4,14

Türkiye (23), Sırbistan (18),İtalya (12), Çin(11) Slovenya(8)

AB ve TR%0, MFN%5-15

Otomotiv Ana ve YanSanayi 8703

Otomobil,steyşınvagonlar,yarış arabaları

189 5,51 6.485,58 0,03 10 -4 5,22 0,90

Almanya (56),Fransa (8)G.Kore (4),İspanya (3),Çek Cmh. (3)


Elektronik 8528Televizyonalıcıları, videomonitörleri veprojektörler

34,4 4,10 1.884,20 0,03 35 -16 1,73 2,32

Çin (34),G.Kore (15),Çek Cmh (10), Türkiye (9),Slovakya (6)


33 / 36



Aydınlatma Gereçleri 9405

Diğeraydınlatmacihazları,lambalar, ışıklıtabela, plakavb.

9,6 2,84 238 0,03 66 26 2,20 2,06

Çin (22), Türkiye (17),Almanya (11),Macaristanİtalya (10),Yunanistan (8)


Elektrikli Makineler veKablolar 8544

İzole edilmiştel, kablo;diğer izoleedilmişelektrikiletkenleri;fiber optik k

22,4 3,49 2.314,4 0,02 124 39 3,04 1,79

Türkiye (14),Sırbistan (13),Bulgaristan(13), İtalya(8), Çin (7)


Alüminyum İnşaatMalzemeleri 7604

Aluminyumçubuk veprofiller

13,4 5,25 628,89 0,09 18 10 4,12 3,16

Türkiye (32),Yunanistan(28), BosnaHersek (7),Almanya (6),İtalya (5)


İnşaat Malzemeleri 7308Demir/çelikteninşaat veaksamı

28,7 4,87 1.102,18 0,07 61 59 3,52 3,15

Yunanistan(24), Türkiye(12),Macaristan(8),Bulgaristan(7), Almanya(7)


Elektrikli Makineler veKablolar 8516

Elektrikli suısıtıcıları,elektrotermikcihazlar(şofbenler)

19,1 4,26 856,59 0,05 30 12 2,86 2,91

Türkiye (22),Çin (18), İtalya(14),Sırbistan (9),Almanya (7)

AB ve TR%0, MFN%15

Beyaz Eşya 8450 ÇamaşırMakinesi 7,9 2,98 735,79 0,06 8 -1 1,91 1,86

Türkiye (37),Slovenya (31)Çin(15) İtalya(8) Polonya (3)

AB ve TR%0, MFN%15

Otomotiv 8704 Kamyonlar 38,3 2,78 3.963,70 0,03 1 0,01 2,00 1,64

Almanya (40)İtalya (16)Fransa (8)Slovenya (6) Türkiye (6)


Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendigümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.* Veriler 9 aylıktır.

34 / 36


-, 2013

Makedonya - Düzenlenen Önemli Fuarlar

Milli Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar MEBEL (Üsküp - Mart/Her Yıl)Mobilya, iç dekorasyonWeb Sitesi : http://www.meridyenfair.com

Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar BUILD AND CONSTRUCT (Üsküp - Mart/Her Yıl)İnşaat, inşaat malzemeleri, inşaat mekanizasyonuWeb Sitesi : http://http://www.eragrupa.mk/mk/SkopjeFair/

Days of Education and Careers (Üsküp - Nisan/Her Yıl)EğitimWeb Sitesi : http://www.biztradeshows.com/events/days-ofeducation-care

MEBEL (Üsküp - Mart/Her Yıl)Mobilya, iç dekorasyonWeb Sitesi : http://www.meridyenfair.com

TEHNOMA (Üsküp - Ekim/Her Yıl)Metalürji, elektronik, metaldışı inşaat malzemeleri, güvenlikWeb Sitesi : http://www.skopskifair.com.mk

TEHNOMA (Üsküp - Ekim/Her Yıl)Metalürji, elektronik, metaldışı inşaat malzemeleri, güvenlikWeb Sitesi : http://www.skopskifair.com.mk

33. Monaki Brothers International Film Festival (Manastır - Eylül/Her Yıl)FilmWeb Sitesi : http://www.monaki.com.mk

36 / 36


-, 2013

makedonya ulke raporu_2013

Documents