maia bliaze davit kereselize 7 geografia...gadis crdiloetidan samxretisken, port-saidi dan...

13
maia bliaZe daviT kereseliZe grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministros mier 2019 wels. geografia moswavlis wigni 7 nawili

Upload: others

Post on 10-Nov-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

maia bliaZe daviT kereseliZe

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da

sportis saministros mier 2019 wels.

geografiamoswavlis wigni7

nawili

Page 2: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

Sinaarsi

geografiuli mdebareoba ........................................................................7

afrikis kvlevis istoria .......................................................................11

reliefi ......................................................................................................16

sasargeblo wiaRiseuli ........................................................................22

afrikis hava ...............................................................................................26

klimaturi sartylebi ............................................................................31

Sida wylebi ................................................................................................37

bunebrivi zonebi. notio ekvatoruli tyeebi .................................44

savanebi da naTeli tyeebi ......................................................................48

tropikuli udabnoebi da naxevarudabnoebi, subtropikebi ......51

afrikis ekologiuri problemebi da bunebis dacva ......................55

mosaxleoba .................................................................................................61

afrikis politikuri ruka .....................................................................67

samxreT afrikis respublika ................................................................73

Semajamebeli samuSao II ........................................................................79

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

afrika ...................................................................................................................... 5

2

avstraliis geografiuli mdebareoba ...............................................85

avstraliis aRmoCena da gamokvleva ...................................................90

reliefi .......................................................................................................94

hava ................................................................................................................97

Sida wylebi ...............................................................................................102

organuli samyaro ..................................................................................106

mosaxleoba ............................................................................................... 111

okeaneTi ....................................................................................................116

axali zelandia .......................................................................................122

Semajamebeli samuSao III .....................................................................126

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

avstralia da okeaneTi ................................................................ 83

3

Page 3: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

geografiuli mdebareoba ....................................................................133

aRmoCena da gamokvleva ........................................................................137

reliefi .....................................................................................................142

hava ..............................................................................................................147

organuli samyaro ..................................................................................152

antarqtidis aTviseba ...........................................................................155

Semajamebeli samuSao IV .....................................................................159

danarTi .....................................................................................................161

50.

51.

52.

53.

54.

55.

antarqtida ...................................................................................................131

4

Page 4: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

2Tema

afrikis filaqani orad iyofa;

afrika cxeli kontinentia;

afrikaSi gvxvdeba Srobadi tbebi da mdinareebi;

afrikis udabnoebSi gvxvdeba oazisebi;

afrikaSi aris msoflioSi yvelaze grZeli mdinare nilosi;

afrikaSi geometriuli sazRvrebi da evropuli enebis gavrceleba

kolonializmis Sedegia;

afrikaSi mosaxleobis raodenoba Zalian swrafad izrdeba;

afrikisTvis damaxasiaTebelia swrafi gaudabnoebis procesi;

afrikis qveynebi erTmaneTisgan mkveTrad gansxvavdeba humanuri ganvi-

Tarebis indeqsiT;

afrikaSi daavadebebis Sedegad bevri adamiani kvdeba;

afrikaSi aqtualuria sufTa wylis problema;

afrikaSi, zogierT adgilas, dRemde SenarCunebulia tomobrivi socia-

luri struqtura;

afrikis kontinenti mdidaria almasiT.

aq Seityob, rom

afrika

Page 5: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

6 / • Tema 2

afrika

farTobi – 30 311 690 km2 (kunZulebTan erTad)

mosaxleoba – 1.225 mlrd adamiani (2016 w)

umaRlesi mwvervali – kilimanjaro, tanzania, 5895 m

yvelaze dabali adgili – asalis tba – 155 m z.d.-dan, afaris xeoba, (jibuti)

yvelaze grZeli mdinare – nilosi, 6671 km

yvelaze didi tba – viqtoria, 69215 km2

yvelaze maRali CanCqeri – tugela (sar), 610 m

yvelaze didi udabno – sahara, 9.1 km2

yvelaze didi kunZuli – madagaskari, 587 040 km2

yvelaze didi srute – mozambikis, 1760 km

yvelaze didi yure – gvineis, 753 aTasi km2

yvelaze didi qveyana – alJiri, 2.38 mln km2

yvelaze patara qveyana – seiSelis kunZulebi, 455 km2

yvelaze didi qalaqi – kairo (egvipte), 17 856 aTasi adamiani (2016 w)

Tu ginda meti Seityo

afrikis Sesaxeb, estumre

vebgverds:

www.nationalgeographic.com

Page 6: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

1

Tema 2 • /7

wi

Te

li

z

Rv

a

k. m

adag

aska

ri

komoris k-ebi

k. zanzibari

k. bioko

kanaris k-ebi

xm

e lT

a

S u a z R v a

a t l a n t i s

o k e a n e

i n d o e T i s

o k e a n e

atlasis mTebi

gvineisyure

gvineisqvabuli

angolisqvabuli

a d e n i s y u r e

gabesis yure

gibraltarissrute

sparseT

is yure

eTiopiismTianeTi

ahagarismTianeTi

kairo

adis­abeba

kinSasa

keiptauni

pretoria

tripoli

kasablanka

abijani

dakari

el-hamrasmTebi

erg-SeSi

erg-jubari

aRmosavleTididi ergi

dasavleTididi ergi

darfurisplato

ekvatori

CrdiloeTi tropiki

samxreTi tropiki

iranismTianeTi

dasavleTsahara l i b i i s

u d a b n o

siriisudabno

tibestismTebi murdis

depresiaairisplato

serengetisvake

nubiisudabno

namibiis ud

abno

drakonis m

Teb

i

kalaharisudabno

kalaharisqvabuli

kasaisplato

ovambosplato

de-busplato

kongosdablobi

katarasdepresia

nigerisdelta

nilosisdelta

katangaszegani

mozambikiszegani

moz

ambi

kis

sr

ut

e

soma

lis

n-k

.

tbaniasa

CanCqeriviqtoria

tbaviqtoria

tbarudolfi

tbaalberti

tbatana

tbaCadi

tba tanganika

md. oranJi

md. z

ambezi

md

. ni

lo

si

md

. nigeri

md. senegali

m. kameruni4095

m. emi-kusi3415

m. bagzani2222

m. tahati2918

m. mara3088

m. tubkali4165

m. kilimanjaro5895

m. margerita5110

m. bobi2658

m. kenia5195

md. k

ong

o

md. ubangi

kapis mTebi

sinasn.k.

sa

h ar

a

zagrosis mTebi

udabnorub-el-hali

md. Sari

md. v

ol

ta

ar

ab

eT

i s n . k .

keTili imedis koncxikoncxi nemsa

ras-hafunis koncxi

ras-engelas koncxi

koncxi almadi

100

100

00

00

100

100

200

200

300

300

400

300

500

200

100

00

100

200

300

300

200

100

00

100

200

400

300

500

200

600

geografiuli mdebareoba

sur. 27.1 afrikis fizikuri ruka

0-50

0-dabali

50-100

100-250

250-500

1000-1500

1500-2000

2000-3000

3000-4000

4000-5000

5000-ze <

500-1000

1:33 000 000

6500-ze Rrma

6500

4000

3000

2000

1000

500

200

5000

27

Page 7: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

8 / • Tema 2

27

1. gansazRvre, mTeli dedamiwis da xmeleTis farTobebis ramden procents Seadgens

afrikis farTobi.

2. sur. 27.1-is da naxevarsferoebis rukis (danarTi 1) gamoyenebiT daadgine:

a) rogori mdebareoba aqvs afrikas ekvatorisa da grinviCis meridianis mimarT;

b) romel naxevarsferoebSi mdebareobs; g) romel paralelebsa da meridianebs

Sorisaa moqceuli kontinenti; d) gamoitane daskvna: romel siTbur sartylebs

Soris mdebareobs afrika da ivaraude, rogori iqneba kontinentis klimaturi

Taviseburebani.

3. gamoiangariSe afrikis ganfeniloba gradusebsa da kilometrebSi: a) Crdiloe-

Tidan samxreTisaken a.g. 200 meridianis gaswvriv (gaiTvaliswine, rom 10=111.3

km-s); b) ekvatoris gaswvriv (10=111 km); g) CrdiloeT da samxreT tropikebs Soris

(10=102.5 km).

4. sur. 27.1-isa da naxevarsferoebis rukis (danarTi 1) gamoyenebiT daadgine:

1) kontinentis ukiduresi wertilebis koordinatebi: CrdiloeTiT – el-abiadis,

samxreTiT – nemsas, aRmosavleTiT – ras-hafunis da dasavleTiT – almadis kon-

cxebi; 2) ras udris manZili afrikis: a) ukidures CrdiloeTiT da samxreTiT mde-

bare koncxebs Soris; b) ukidures dasavleT da aRmosavleTiT mdebare koncxebs

Soris. gaiTvaliswine, rom ekvatorze 1°-iani rkalis sigrZe 111 km-ia.

davaleba

afrika evropisagan gamoyofilia 45 km siganis gibraltaris sru-tiTa da xmelTaSua zRviT, xolo aziisgan – wiTeli zRviTa da bab-el - mandebis srutiT. suecis arxis gayvanis Semdeg afrikasa da azias Soris saxmeleTo kavSiri Sewyda.

afrikis farTobi, kunZulebTan erTad, 30.3 mln km2-ia. igi teri-toriis sididiT mxolod azias CamorCeba da samxreT naxevarsferos kontinentebs miekuTvneba. warsulSi afrika gondvanas nawili iyo, riTac aixsneba misi „naTesaoba“ samxreTul kontinentebTan.

afrika kontinentebs Soris gansakuTrebuli geografiuli mdeba-reobiT gamoirCeva, radgan mas TiTqmis centrSi kveTs ekvatori da amitom kontinentis udidesi nawili moqceulia tropikebs Soris. garda amisa, kontinentis konfiguraciis gamo, teritoriis udidesi nawili CrdiloeT naxevarsferoSi mdebareobs.

1. ra erqva warsulSi arsebul superkontinents da romeli kontinentebi warmoiSva

misi daSlis Sedegad?

gaixsene

Page 8: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

Tema 2 • /9

27

200 300 400 500 600 700 800

200

200

100

300

200

100

300

300 400 500 600 700

sur. 27.2. varaudoben, rom wiTel zRvas saxeli masSi didi raodenobiT wyalmcena-

reebis arsebobis gamo ewoda, romlebic zogjer mowiTalo fers iReben. wiTeli

zRva msoflios zRvebs Soris yvelaze Tbili da mariliania. misi Zlieri simlaSe

Zlieri aorTqlebiT aixsneba, rasac tropikuli udabno ganapirobebs. zRvaSi bevria

marjnis sxvadasxva saxeoba, romlebic Tbil wyalSi Zalian swrafad mravldebian.

marjnis kiriani ConCxi sxvadasxva ferisaa. isini zRvis fskerze did nagebobebs war-

moqmnian da SeiZleba iTqvas, zRapruli silamazis wyalqveSa `baRebs~ qmnian.

somal

i

indoeTis okeane

suecis arxi

mekobreTa Tavdasxmis adgilebi

gibraltaris srute

18000 k

m

1200

0km

5800

km

21000kmstamboli

mumbai

roterdami

atl

ant

is o

kean

e

keTili imedis koncxi

sur. 27.3. suecis arxi Tavisive saxelobis yelze

gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-

saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli

zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas

gems atarebda, xolo misi tvirTgamtarianoba

20-30 mln tona iyo, dRes es maCvenebeli sagr-

Znoblad gaizarda. 2001 wels egvipteSi, sue-

cis arxze gaixsna axali saavtomobilo xidi

„mubaraqi“.

suecis arxis teqnikuri parametrebia:

sigrZe – 163 km; sigane – 190-265 m; siRrme – 20 m; Sluzebi ara aqvs; gemebis tonaJi – 150 aTasi t;

tvirTbrunva – 260 mln t; gemTbrunva – 50 gemi dRe-RameSi; arxSi gasvlis dro – 15 sT.

5. rogor fiqrob, ra mniSvneloba hqonda suecis arxis gayvanas?

davaleba

kontinenti aRmosavleTiT da dasavleTiT msoflio okeanis wyle-biTaa SemosazRvruli. daaxloebiT 32 aTas kilometrze gadaWimuli afrikis sanapiro xazi sustadaa danawevrebuli da ZiriTadad kldo-vania, rac navsadgurebis mSeneblobisaTvis araxelsayrelia.

Page 9: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

10 / • Tema 2

27

6. afrikis fizikuri rukis (sur. 27.1) gamoyenebiT daadgine: a) romeli okeaneebi,

zRvebi da yureebi esazRvrebian afrikas? b) rogoria afrikis sanapiro xazi

da romeli kunZulebi da naxevarkunZulebi mdebareoben kontinentTan axlos.

g) romeli Tbili da civi dinebebi gadis afrikis napirebTan?

7. afrikis konturul rukaze aRniSne teqstSi CamoTvlili geografiuli obieqtebi.

davaleba

Zveli berZnebi afrikas libias eZaxdnen.

sityva `afrikis~ warmoSobis Sesaxeb ramdenime mosazreba arsebobs: `afri~ Crdi-

loeT afrikaSi, karTagenTan, mcxovrebi ramdenime xalxis saxeli iyo. romauli

bolosarTi „ka“ miuTiTebs qveyanaze an miwaze. sxva wyaroebiT am sityvis gaSifvra

amgvaradac SeiZleba: laTinuri sityva „aprica“ niSnavs „mzians“; berZnuli sityva

„aphrike“ ki – „sicivis gareSe“. es Teoria wamoayena istorikosma leo afrikanus-

ma (1488-1554), romlis mosazrebiT, Tu berZnul sityvas – `frike~, rac „civs da

sazarels“ niSnavs, davumatebT TavsarT „a“-s, romelic kuTvnilebas gamoxatavs,

saxelwodeba migvaniSnebs miwaze, sadac sicive ar aris.

suecis arxis mSeneblobis idea jer kidev Sua saukuneebSi hqoniaT arabebs, Semdeg

safrangeTSi – mefe lui XIV-s, mogvianebiT ki igi napoleonsac gauCnda. magram

egvipteli xedivisgan misi aSenebis nebarTva (koncesia) frangma inJinerma da di-

plomatma ferdinand lesepsma mxolod XIX s-is Sua wlebSi miiRo. muSaoba TiT qmis

10 weliwads gagrZelda da 1869 wlis 17 noembers arxi sazeimod gaixsna.

es sainteresoa

sur. 27.4. mozambikis srute yvelaze

grZeli srutea dedamiwaze. misi sigrZe

1760 km-ia, xolo sigane – 420 km.

afrikis sanapiroebis bunebriv pirobebze okeanuri dinebebi did gavlenas axdens. kontinentis dasavleTi sanapiros gaswvriv gadis civi dinebebi, romlebic atlantis okeanis maRali ganedebidan ekva-torisken miedinebian. aq maT Tbili dineba yofs, romelic ekvato-ris gaswvriv, dasavleTidan aRmosavleTisaken midis. kontinentis samxreT-aRmosavleTi sanapiro – Tbili dinebis, xolo somalis naxe-varkunZuli civi dinebis gavlenis qveSaa.

m

oz

am

bi

ki

s

sr

ut

e

samxreT afrika

tanzania

zambia

dar-el-salami

pretoria

antananarivu

lesoto

mo

za

mb

ik

i

ma

da

ga

sk

ar

i

Page 10: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

Tema 2 • /11

28afrikis kvlevis istoria

afrika uZvelesi droidan ipyrobda samxreT evropisa da samxreT-dasavleTi aziis xalxebis yuradRebas. xmelTaSua zRvis qveynebis – Zveli saberZneTisa Tu finikiis xalxebi – kargad icnobdnen Crdi-loeT afrikis sanapiro zols. Tumca kontinentis irgvliv mdebare teritoriis da, miT umetes, misi Sida raionebis kvleva sakmaod gvian daiwyo.

1. Seadare Zveli berZeni mecnieris, herodotes mier Sedgenili ruka

(sur. 28.1.) misive cnobili wignis – „istoriis“ teqsts: „istras di-

neba, romelsac Tavisi wylebi dasaxlebul punqtebSi miaqvs, bevris-

Tvisaa cnobili. ai, nilosis saTavis Sesaxeb ki veravin verafers

ambobs. arada, libia, sadac nilosi gadis, ukacrieli da udaburia.

misi zemo dinebis Sesaxeb me yvelaferi vTqvi, rac SeiZleboda me-

Tqva sxvebis monayolidan“. daadgine, romel mdinares uwodebdnen

istras herodotes Tanamedroveni.

2. daakvirdi afrikis fizikur rukas (sur. 27.1) da gamoTqvi Seni mo-

sazreba, Tu ratom ver xerxdeboda afrikis Sida raionebSi SeRweva

da misi gamokvleva.

davaleba

at

la

nt

is

z

R

v

a

s a m x r e T i s z R v a

wi T

e l i z R v a

S a v i z R v a

azovis zRva

kaspiis zR

va

atlasebi

karTageni

tertesi

Tebe

memfisi

siena

meroe

kirena

sarmatebi

kavkasia

esedonebi

masagetebi

indoelebi

sogdiana

balxi

balioni

nineviaeqbatana

suzaasureTi

arabeTi

makrobienbi

androfagebi

eTiopia

midia

Trakia

getebi

s k v i Te b i

keltebi

iberia

sparseTi

armiaspebi

hiperboreebi

libia

evropa

a z i a

nilosi

araqsi

alpisiistresi

karpispi

araqsi

sur. 28.1. msoflio herodotes mixedviT

Page 11: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

12 / • Tema 2

28

3. Zveli berZeni mecnieris, herodotes

cnobiT, finikielebma jer kidev Zv.w.

VI s-Si egviptis faraonis, neqo II-is

davalebiT, afrikas gars Semouares.

herodote werda: „finikielebi

samogzaurod wiTeli zRvidan

gavidnen. Semodgomaze isini napirze

gadadiodnen da libiaSi, sadac unda

gaCerebuliyvnen, nebismier adgilas

miwas amuSavebdnen, elodebodnen

mosavlis aRebas da Semdeg curvas

agrZelebdnen. ori wlis Semdeg maT

herkulesis svetebi gamoiares da

egviptes miadgnen. maTi monayolis

mixedviT (me ki ar mjera maTi), libiis

garSemo curvisas gza yovelTvis maT

marjvniv iyo“.

mecnierTa azriT, swored is faqti,

rome lic herodotes ar sjera, aris

umTavresi damamtkicebeli sabuTi

imisa, rom finiki elebma afrikas

Semouares. rukis daxmarebiT Seecade

axsna, romeli faqtiT da rogor

mtkicdeba afrikis garSemo finikielTa

mogzauroba?

davaleba

a f r i k a

finikia

e vro p

a

C

d

s

a

d

britaneTiskunZulebi

xm e l T a Su a z R v akarTageni

babiloni

1

vin iyvnen pirveli

mogzaurebi

2

Savi zRva

kaspiis zRva

me-15 saukuneSi portugalieli mezRvaurebi cdilobdnen, epovaT sazRvao gza indoeTisaken, romlis simdidris Sesaxeb legendebi dadioda. pirveli evropelTagani, romelmac kontinentis irgvliv Semovla da indoeTisaken gzis gakvleva scada, portugalieli barT-

lomeu diaSi iyo. 1487-1488 wlebSi misma eqspediciam dasaxul mizans ver miaRwia, Tumca maT kontinents samxreTiT Semouares da koncxs miaRwies, romelsac diaSma `qariSxlis koncxi~ uwoda. mogvianebiT, portugaliis monarqma koncxs saxeli Seucvala da mas „keTili ime-dis koncxi~ daarqva.

1497-1498 wlebSi cnobilma portugalielma mogzaurma vasko da

gamam afrikis kontinents gars Semouara da indoeTis napirebam-de miaRwia. am eqspediciis dros man afrikis araerTi teritoria moinaxula, maT Soris, md. zambezis SesarTavi da pirvelma gaikvlia sazRvao gza evropidan indoeTisaken.

sur. 28.2. finikielTa mogzaurobis savaraudo

marSruti

Page 12: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

Tema 2 • /13

28

i ndoeTi s

o k e a n e

atla nti s

o k e a n e

a z i a

indoeTi

goa

kalkuta

lisaboni

e v r o p a

1492 w.

nemsas koncxi

marSruti indoeTisaken

marSruti indoeTidan

sur. 28.3. me-15-16 saukuneebSi vasko da gamas

meTaurobiT mowyobili portuga li elTa

eqspediciebis Sedegad dadginda afrikis

sanapiro xazi da sazRvao gza evropidan

indoeTisaken.

vasko da gama

4. afrikis fizikuri (27.1) da vasko da gamas mogzaurobis (sur. 28.3.) rukebis mixe-

dviT daadgine, romeli okeanuri dinebebi uwyobda da romeli uSlida xels misi

eqspediciebis dros ialqniani gemebis curvas?

davaleba

dasavleT afrikis mkvlevarTa Soris mniSvnelovani iyo britane-li mkvlevris, mungo parkis eqspedicia, romelmac daamtkica, rom senegali da nigeri sxvadasxva mdinarea. aRsaniSnavia aseve frangi mogzauris, rene ougusT qaies mogzauroba dasavleT afrikaSi. igi iyo pirveli evropeli, romelmac gaiara mTeli dasavleT afrika CrdiloeTidan samxreTis mimarTulebiT, gvineis yuridan xmelTaSua zRvamde.

afrikis SeswavlaSi gansakuTrebuli wvlili miuZRviT britanel mogzaurebsa da mkvlevrebs – deivid livingstonsa da henri mor-

ton stenlis. deivid livingstoni 1840 wels, rogorc misioneri, samxreT afrikaSi gaemgzavra, sadac misionerulTan erTad, mniS-vnelovan geografiul saqmianobasac eweoda. man kalaharis udabnos didi nawili Seiswavla da md. zambezis zemo dinebas miaRwia. adgi-lobriv mosaxleobasTan igi saukeTeso urTierTobebs amyarebda, uwevda samedicino daxmarebas, aZlevda saWiro rCevebs. 1853-1856 wlebSi livingstonma mTel samxreT afrikaSi – md. zambezidan qalaq

Page 13: maia bliaZe daviT kereseliZe 7 geografia...gadis CrdiloeTidan samxreTisken, port-saidi dan (xmelTaSua zRva) suecamde (wiTeli zRva). Tu XX saukunis dasawyisSi arxi 4 aTas gems atarebda,

14 / • Tema 2

28

sur. 28.4. didia livingstonis damsaxureba afrikis

samxreTi da centraluri raionebis Seswavlis saqmeSi.

mogzaurobis dros man 1000-ze meti punqtis mdebareoba

gansazRvra; livingstonma pirvelma SeniSna samxreT

afrikis reliefis mTavari Taviseburebebi, aRmoaCina

CanCqeri viqtoria, tbebi – niasa, ngami da bangveulu;

gamoikvlia md. zambezis zemo welis raioni da md. kon-

gos auzis garkveuli nawili.

luandamde imogzaura. aRmoaCina kontinentis erT-erTi udidesi CanCqeri, romelsac britaneTis imdroindeli monarqis, dedofal viqtorias saxeli uwoda. mogvianebiT, man aseve aRmoaCina da gamoi-kvlia tba niasa. igi cnobil mkvlevar stenlisTan erTad ikvlevda CrdiloeT tanganikas. mogvianebiT, stenli samSobloSi dabrunda, livingstonma ki ganagrZo kvleviT-saZiebo samuSaoebi. misi mizani TeTri nilosis saTavis povna iyo, rac miuRweveli aRmoCnda. samwuxa-rod, am eqspediciis dros igi daavadda da 1873 wels gardaicvala. livingstoni britaneTSi gadaasvenes da londonSi, uestminsteris saabatoSi dakrZales.

boma

niangveujiji

k. zanzibari

k. pemba

mvanza

Citambo

ko

ngo

tbaviqtoria

tbatanganika

tbaniasa

tba rudolfi

00

ekvatori

indoeTis

okeaneatlantis

okeane

z ambez i

lu

al

ab

a

sur. 28.5. d. livingstonisa da h. stenlis mogzaurobis marSrutebi

henri stenli ZiriTadad kontinentis centralur da dasavleT raionebs ikvlevda. 1874-1877 wlebSi is britanul-amerikul eqspedi-cias xelmZRvanelobda, romelmac centraluri afrika aRmosavle-Tidan dasavleTis mimarTulebiT orjer gadakveTa.

d. livingstonis 1866-1873 ww. eqspediciis marSruti

d. livingstonis gardacvalebis adgili 1873 w.

h. stenli 1874-1877 ww. eqspediciis marSruti