maatschappij politiek › wp-content › uploads › ... · interessant zijn als leerlingen weblogs...

Jaargang 42

Nummer 4

Juni 2011

Prijs € 6,20

Maatschappij Politiek

Vakblad voor

Maatschappijleer

Politiek en media

heet voortaan

Oude media versus nieuwe media? Nieuwsmedia!Prachtige en praktische bronnen voor wie de les wil verbinden aan de werkelijkheid buiten school of wil werken aan taalvaardigheid.Maak nu tijd voor de actualiteit en gebruik nieuwsmedia bij uw les. Kosteloos aan te vragen via www.nieuwsindeklas.nl (ook voor gratis lesopdrachten).

(advertentie)

Beperk de relatie tussen politiek en media tot die tussen politici en mediaen vraag je af wat dan in het oog springt. Die vraag lijkt onmiddellijk temoeten worden opgesplitst naar typen media. Televisie? Meer nadruk opuiterlijke presentatie en reductie van politieke argumentaties tot goedbekkende oneliners. Internet (Hyves, blogs, Facebook)? Vermenging vanhet politiek opiniërende met het persoonlijke. Twitter? Soms sweepingstatements (Wilders), maar meestal oppervlakkige schijninitimiteit om depersoon voor de politicus te laten schuiven (‘Vandaag rijst met saté, lek-ker.’).In Nederland houden politieke spindoctors hun kaken stijf op elkaar. Inde Verenigde Staten maakte ik er een keer een mee, die een collegekwam opluisteren. Een greep uit zijn lessen voor politici. In debat met eenopponent nooit ja-knikken als deze aan het woord is, maar fronsen ennee-schudden. Op je hakken staan met je schouders recht; nooit jeschouders laten afzakken. Wek een energieke, maar ontspannen indruk.Studeer een vlotte grap en een paar pakkende oneliners in. Laat nooiteen stilte vallen als je om een reactie wordt gevraagd, ook al heb jebedenktijd nodig. Kraam desnoods onzin uit, terwijl je tegelijkertijdnadenkt over de juiste reactie. Als een vraag je niet bevalt, gewoon ant-woord geven op een andere, je niet tot de vragensteller wendend, maartot de camera. Geef altijd even een inkijkje in je persoonlijke leven,althans het beeld dat je daarvan wilt scheppen.Natuurlijk hield hij de gemenere trucs voor zichzelf. Was het Jack de Vriesdie Jan Peter Balkenende influisterde Wouter Bos in een debat te over-rompelen met een grove belediging (‘U bent een draaikont en een leuge-naar.’), om er daarna voor te zorgen dat die eindeloos in de media bleefspinnen? Fatsoen moet je doen, maar daar hoef je onfatsoen kennelijkniet om te laten.Naast veel anders in dit nummer vindt u stukken over de wederzijdseinvloed van politiek en politici enerzijds en (nieuwe) media anderzijds, enwat daar in lessen mee zou kunnen worden gedaan.

Hans van der Heijde

Inhoud

Nieuwe media, nieuwe mores 4De invloed van nieuwe media opde politiek

‘Zij deden het ook!’ 6De publieke omroep van neorechts

Gitaar of software? 8Onderwijs dreigt aansluiting metdigitale leerling te missen

Klimaatverandering en andere dingendie ze ons doen willen geloven 10Complottheorieën in de klas

Zij hebben het toch echt van ons… 12Haagse verhoudingen in demaatschappijleerles

Is er leven na de politiek? 13Weinig topbanen voor veel oud-politici

Pilot belicht 15Nieuws over de pilot Maatschappij -wetenschappen

RUBRIEKEN

Grom 9

De werkvloer 16Johan Cruijff

Geknipt 17

Lesmateriaal 18Lesmateriaal 2.0

Recensie 20

NVLM 22

Gesignaleerd 23

Redactioneel

4 Maatschappij & Politiek juni 2011

Marianne Thieme bracht haar filmbeel-den onder de aandacht van de ledenvan de Tweede Kamer. De parlementa-riërs huiverden bij het zien van een dierin doodsnood en sloegen aan het twitte-ren, legden de zaak voor aan hun vrien-den op Facebook en vulden hunweblogs met hun afkeurend commen-taar, met als centrale vraag: ‘Wat vind jijhier nou van?’. Het leuke van de nieuwemedia is dat gemakkelijk valt te peilenwat men ervan vindt. Een goed politicussluit zich vervolgens aan bij de aldusontstane communis opinio. Natuurlijkvonden alle vrienden dat deze maniervan slachten middeleeuws is en dat erdaarom snel een wet moet komen om ereen eind aan te maken. Zo kwam er eeninitiatiefwet tot stand die in record-tempo bijna kamerbrede steun wist teverwerven.

RitueelBij al dit twitteren ontbrak de ruimtevoor de nuance. Het schokeffect van debeelden (de macht van YouTube) doetkunstmatig aan, want vrijwel elke filmover een ver land brengt een traditio-nele slachtpartij in beeld, van geit, varken of minimaal een kip, om de film-kijker te behagen. Verschil tussen traditi-oneel (het is nog een wonder dat AlbertHeijn het niet als biologisch aanprijst) en

ritueel slachten is er nauwelijks. Of gruwelijk lijden gedurende tachtigseconden (vastgesteld door weten-schappers) de ergste misstand in onzesamenleving is, kan worden betwijfeld.Het ‘ondragelijke en uitzichtloos’ lijdenbij de mens moet doorgaans minimaalenkele weken duren, voordat de eutha-nasiearts van de politiek in actie magkomen. Een beetje kritische parlementa-

riër had op zijn minst om een vergelijk-baar filmpje in een gewoon slachthuismoeten vragen, waar de dieren bepaaldniet kwispelstaartend hun verdovingtegemoet treden (‘… een pen door hunkop’, zoals staatssecretaris van Land-bouw Henk Bleker plastisch omschreef ).Een schot hagel of een niet meteendodelijke kogel van de jager veroorzaaktleed van langere duur (de VVD zal nietsnel meewerken aan een jachtverbod),terwijl de kat ook heel wat meer tijd uit-trekt om zijn prooi te martelen (onzepoesjes maken jaarlijks meer slachtoffersdan de rituele slachter). De ‘vrijheid vangodsdienst’ telde alleen voor de christe-lijke partijen, terwijl het meer laag-bij-de-grondse argument dat een democra-tie rekening houdt met minderheden,geheel ontbrak binnen dit twittergeweld.Een discussie in de krant, bijvoorbeeld inNRC Handelsblad, de ‘slijpsteen van degeest’, heeft nooit tot een dergelijk snelresultaat geleid. Daar ontbreekt demogelijkheid om elkaar zo snel te vin-den en te overtuigen en tussen debedrijven door de mee twitterende ach-terban te peilen.

MediaBij de meer serieuze zaak van de Arabi-sche revolutie spelen de nieuwe mediaeen cruciale rol. Via deze media kan menelkaar vinden, van gedachten wisselen,tijdstip en plaats van samenkomst bepa-len en vooral nog aanpassen. Hierbij kan

De invloed van nieuwe media op de politiek

Nieuwe media,nieuwe moresWolter Blankert

Begin dit jaar maakte de Nederlandse politiek kennis met

de macht van de nieuwe media. Marianne Thieme (Partij

voor de Dieren) plaatste een filmpje van enkele minuten

over ritueel slachten op YouTube en in recordtijd wist zij

een Kamermeerderheid ervan te overtuigen dat daar een

einde aan moest komen.

Fragment uit het filmpje tegen ritueel slachten (Bron: Nicolaas G. Pierson Foundation / YouTube)

juni 2011 Maatschappij & Politiek 5

de relativerende kanttekening wordengeplaatst dat er vroeger ook revolutiesoptraden en dat ook toen mensen primain staat waren elkaar te vinden om eenmenigte te vormen. Toch doet dat nietsaf aan het feit dat nu de nieuwe mediadaarbij een belangrijk hulpmiddel vor-men. Een volgende stap zal ongetwijfeldzijn dat onderdrukkende overheden eralles aan gaan doen om het gebruikdaarvan te verstoren, door middel vanblokkades of door de verspreiding vanmisinformatie. Tot op heden lijkt echteralleen de Chinese overheid over vol-doende whizzkids te beschikken om datmet enig succes te doen.

FlexibiliteitDe meer statische traditionele media lij-ken het af te leggen tegen de flexibiliteitvan alle mogelijkheden op internet:zowel nieuwssites van grote klasse alssociale netwerken waarbinnen menelkaar bijpraat en van commentaar voor-ziet. De razendsnelle ontwikkeling vandeze sociale netwerken brengt de erva-ren journalist Bart van Oortmerssenertoe te voorspellen dat de krant binnenvijf jaar het loodje zal leggen1. Of voor-spellingen uitkomen blijft per definitieonvoorspelbaar. Al rond 1930 verdrongde radio de krant als primaire nieuws-bron, maar desondanks maakten dedagbladen na de oorlog een bloeiperi-ode met steeds grotere oplagen door.Rond 1960 begon de televisie gemeen-goed te worden, maar ook daarvanondervonden de kranten in financiëlezin aanvankelijk weinig hinder. Wel ver-loor de krant veel terrein aan de televisiebij de wisselwerking tussen politiek enmedia. Na 2000 is er wel sprake van dui-delijk dalende oplagecijfers bij debetaalde pers, die deels aan de opkomstvan gratis bladen wordt toegeschreven,maar vooral toch aan internet (dat ookeen steeds groter deel van de adverten-

tiebaten opeist). De krantenlezer wordtsteeds ouder en zou daarmee tot eenuitstervend ras behoren. Bij dit soortvoorspellingen ziet men nog wel eensover het hoofd dat jongeren (hopelijk)ook ouder worden en mogelijk hetgedrag van de vorige generatie kopiëren.Vooralsnog valt een wereld zonder kranten boek moeilijk voor te stellen, maardat kan aan een gebrek aan voorstel-lingsvermogen liggen.

GeenStijlBeziet men de huidige mogelijkheden,dan bestaat er geen objectieve redenmeer om voor de nieuwsvoorziening dekrant open te slaan. Ook voor wie geenzin heeft om tal van weblogs door tepluizen of het geklets van vrienden tevolgen, biedt internet tal van traditionelemogelijkheden. Er zijn gedegen websi-tes van kranten en omroepen, waarbijBBC News bijzonder uitgebreide informa-tie geeft. De wereld ligt letterlijk aanonze voeten, met Engelstalige websitesuit vele landen, waaronder de Arabischezender Al Jazeera (uit Qatar) de nodige(terechte) faam heeft verworven.Wie heeft echter tijd en zin om na eendrukke werkdag al die mogelijkhedenregelmatig te benutten? Om die redengenieten lichtere websites als GeenStijlen MSN-nieuws een grote populariteit.GeenStijl bracht op 16 april een interes-sant bericht over het Tweede KamerlidFleur Agema (PVV) als belangrijkstenieuws (zie kader).Op dezelfde dag berichtte MSN-nieuws(de favoriete openingspagina bij degebruikers van Explorer en daarmee eenvan de meeste bekeken websites) uit-voerig over Joran van der Sloot, die integenstelling tot eerdere berichtenrazend populair schijnt te zijn bij zijn collega-gevangenen in Peru. VoorMSN-nieuws leveren vooral BekendeNederlanders belangrijke nieuwsfeitenop. De mogelijkheid van interactiviteitwordt zinvol benut door interessanteopinies en nieuwsfeiten te spuien, in detrant van: ‘Stort dat geld van die bruids-jurk maar op mijn rekening, het is eenwonder dat die mafketel nog leeft’. Het iskortom niet allemaal zware kost, maarook de oude media laten een bredeschakering zien.

LessuggestieOnder het kopje ‘Nieuws’ biedt internetzo voor elk wat wils. Voor leerlingen ishet van groot belang een website tekunnen beoordelen. U kunt daarvooreen tiental websites selecteren en diedoor leerlingen laten beoordelen opgrond van criteria als: echt nieuws ofmeer ontspanning, betrouwbaarheid enwel/niet vanuit een bepaalde invalshoek.Het spreekt vanzelf dat de mogelijk -heden veel groter zijn als de Engelse taalgeen probleem vormt. Een andere mogelijkheid is om uit telaten zoeken hoe een bepaald nieuws-item op verschillende websites wordtbehandeld. In principe kan het ook interessant zijn als leerlingen weblogsvan politici analyseren, maar het valtniet mee voldoende goed bijgehoudenweblogs te vinden. 3

Noot1. Wolter Blankert, ‘Haalt de krant 2020. Anna

van Rijn-lezing 2010 over de toekomst vande geschreven pers’, in: Maatschappij & Poli-tiek, 42 (mei 2011) nr. 3, p.7.

Wilt u op dit artikel reageren, stuur daneen e-mail naar:[email protected].

Agema doet onbekendeLPF-knakkerIn de categorie vuige oncontroleerbare irrele-vante niet ter zake doende flauwekulgeruchtenuit politiek Den Haag die desondanks te leukzijn om helemaal dood te negeren: Fleur Agemaheeft een vriendje! Balen voor heel conserva-tief-rechtsfappend Nederland. De meestbegeerde single van RechtsBlond schijnt vol-gens de tamtam weer in love te zijn. Na jaren-lang (sinds 6 mei 2007) gedisciplineerde ont-houding ten faveure van Geert deelt ze deklamme lappen weer. Jazeker: Boerderij Agemaheeft besloten haar onbeminde akker te latenbesproeien. De dorre PVV-orchidee wordt ein-delijk weer bevochtigd.(Bron: GeenStijl, 16 april 2011)

Er bestaat geen objectieve

reden meer om voor

de nieuwsvoorziening

de krant open te slaan.


Een belangrijke inspiratiebron voor dewijze waarop neorechts in Nederlandzich in de media wil manifesteren, vormtde Amerikaanse, neorechtse spreekbuisbij uitstek, Fox, waarvan de nieuws- enopinieprogramma’s zich door ongebrei-delde verbale agressie kenmerken. Foxheeft de klassieke journalistieke moresradicaal overboord gezet. Dat in hun ver-slaggeving en hun commentaren vanonpartijdigheid, objectiviteit en hoor- enwederhoor geen sprake is, bestrijden demakers van de radio- en televisienieuws-shows van Fox in het geheel niet.

FoxFox meent verwikkeld te zijn in eenheuse culture war en onpartijdige oor-logvoering bestaat nu eenmaal niet.Tegen wie voeren ze dan oorlog? Tegende liberals. De liberals, niet te verwarrenmet onze liberalen, mogen weliswaarredelijke mensen lijken, maar zijn in deogen van neorechts in feite radicaallinkse stiekemerds, die met hun immergeheven moralistische vingertjes Ame-rika permanent hersenspoelen. De liber-als zijn die babyboomers die, profiterendvan de welvaart van de jaren zestig (tot

stand gebracht door een zwijgendemeerderheid van hun hardwerkende,gewone Amerikaanse ouders, wil hetstereotiepe beeld) de universiteiten kon-den bezoeken. In plaats van zich dank-baar te tonen, zetten ze Amerika vanafmidden jaren zestig op stelten met linksactivisme en hielpen de communisteneen handje bij de onderwerping vanIndo-China (Vietnam!). Eenmaal een bulop zak, begonnen ze massaal aan hunmars door de instituties om de over-heidsbureaucratie, het onderwijs en demedia naar hun hand te zetten en goed

gesalarieerd – op kosten van de belas-tingbetaler! – de verspreiding van hetlinkse gif voort te zetten. Feminisme,affirmative action, milieubeleid, biggovernment, soft on crime, gun control,repressieve politieke correctheidsregels,noem maar op: allemaal koeken, gebak-ken van het verstikkende linkse deeg.Van al die linkse koekenbakkerswerd – en wordt! – niet één door neo-rechts zo erg gehaat als (Bill) Clinton.Geen Fox-presentator slaagt erin dienaam zonder schuimbekken uit te spreken. Natuurlijk moet ook BarackObama het ontgelden. Bijvoorbeelddoor de valse suggestie levend te hou-den dat hij eigenlijk geen Amerikaan isen eigenlijk wél een moslim. Obamahoudt Bill Clinton op afstand, althansvoor het oog van de camera’s, maar zouden ze al te vaak op een hartelijkeomhelzing worden betrapt, dan wed ikdat Fox het gerucht in omloop brengtdat Obama eigenlijk een van Billsonechte kinderen is.

Wakker NederlandTerug naar Nederland, waar alles latergebeurt en op een schaalverhoudingvan Dinky Toy staat tot Cadillac. WaarAmerika Fox heeft, daar heeft Nederlandnu Wakker Nederland. Maar pas op: WNLmag dan klein en braafjes van start zijngegaan, als het aan WNL-presentatorJoost Eerdmans (voormalig LPF-Kamer-lid, thans wethouder van Capelle a/d IJssel voor Leefbaar Capelle) ligt, moetWNL het Nederlandse FoxNews worden.Dat wil zeggen: zichzelf geen beperkin-gen opleggen die voortvloeien uit hetrespecteren van journalistieke mores,maar selectief en met verbaal geweldneorechtse geluiden rondtoeteren.Selectief? Eerdmans gaf zelf een voor-beeld. Hij had zich erover verbaasd datjuist WNL een scoop had met het nieuw-tje dat het geachte Tweede KamerlidEric Lucassen (PVV) treurige smetjes opzijn curriculum vitae had; gevolg van dehufterige kant van zijn karakter. Nee,dat zou Eerdmans als WNL-anchormanniet overkomen: een PVV’er en dus eenlid van de eigen neorechtse parochieaan de schandpaal nagelen. Dat moestde VARA maar doen. Kortom, met Eerd-mans aan het roer kunnen neorechtse drenkelingen rekenen op een reddings-boei, maar worden linkse kerkgangersover varen.

De publieke omroep van neorechts

‘Zij deden het ook!’Hans van der Heijde

Neorechts heeft zich een dominante positie op de

publieke debatvloer weten te verwerven. Neorechtse

preoccupaties beheersen de discussieagenda en

neorechts bepaalt in steeds sterker mate de toon en het

idioom van het debat. Dankzij De Telegraaf en een

welwillende cultuurminister Ronald Plasterk heeft

neorechts inmiddels zijn eigen publieke omroep:

Wakker Nederland (WNL). Na een rustige start gaat

WNL het nu anders aanpakken, kondigde de anchorman

Joost Eerdmans aan.

Neorechtse drenkelingen

kunnen rekenen op

een reddingsboei,

linkse kerkgangers

worden overvaren.


Rooie HaanNieuwsgierig naar deze nieuwe, mili-tante, agitprop-achtige WNL-aanpaknodigde het VARA-programma DeWereld Draait Door (DWDD) een uitgele-zen gezelschap van WNL-coryfeeën uitom een toelichting te geven; onder henJoost Eerdmans en voormalig Telegraaf-societywatcher Thomas Lepeltak (StanHuygens Journaal). Eerdmans vond nogsteeds dat er niets mis was met zijnopvatting: ‘als anchorman van een neo-rechtse nieuwsshow ga je geen nieuwsbrengen waar ook links plezier aan zoukunnen beleven’. In het rommelige tafel-debatje dat volgde deed Lepeltak eeninteressante duit in het zakje. Wist menwel dat Jan Nagel, toen hij voor de VARAde politieke radioshow In de Rooie Haanverzorgde, politici van links wél, maarrechtse en confessionele politici níet dediscussievragen van tevoren liet inzien?Hier is een historische toelichting vereist.In de Rooie Haan was vooral in detweede helft van de jaren zeventig vande vorige eeuw een populaire politiekeradioshow met interviews en debatten,afgewisseld met muziek en vaste bijdra-gen, waaronder resultaten van opinie-peilingen en beursberichten over demarktprijzen van wiet. Bedenker eneindredacteur was Jan Nagel, in eenlater leven oprichter van Leefbaar Hilver-sum en daarna van een hele trits anderepartijen, recentelijk nog van een nieuweouderenpartij.Wat Lepeltak in DWDD memoreerde isjuist: deze Nagel haalde ruim dertig jaargeleden in die radioshow gemene streken uit. Lepeltak was daar nog

steeds boos over. Terecht, want zulkestreken zijn verwerpelijk, maar dat wasniet de conclusie die oud-journalistLepeltak trok. Als Nagel daar dertig jaargeleden mee weg kon komen, danbehoren nu ook WNL en Eerdmans daar-mee weg te kunnen komen, wilde hijmaar even zeggen!

ConclusiesDaaruit vallen op hun beurt meerdereconclusies af te leiden. Ten eerste: Lepel-tak (en andere WNL-coryfeeën?) argu-menteert op een infantiel jij-bakniveau:‘Hij deed het ook, dus mogen wij het ookdoen!’. Ten tweede: Lepeltak begrijpt hetstandpunt van Eerdmans niet: als Leef-baar-oprichter van het eerste uur is deNagel van na de VARA en de PvdA tochop zijn minst annex aan Lepeltaks enEerdmans’ eigen club? Ten derde: wat zitde frustratie diep. Na dik dertig jaar nogmet de trukendoos van Nagel op deproppen komen, dat moet wel duidenop een zorgvuldig gekoesterde haattegen het links van toen en de associatiedaarvan met het links van nu. Nog eenwonder dat de WNL-heren zich door

DWDD lieten strikken (Zouden ze heb-ben geëist eerst de vragen te mogeninzien?). Overigens is ook hier duidelijkhoe sterk de parallellen zijn met de Ame-rikaanse neoconservatieve ressentimen-ten die Fox als spreekbuis dient. Tenvierde: Eerdmans cum suis beogen vanWNL (een publieke omroep en dus gefi-nancierd door de belastingbetaler) eenneorechtse propagandazender temaken: nieuwsselectie, puur op basisvan politieke voorkeur en hetgeen doorde selectie komt verbaal stevig bijkleu-ren met behulp van een militant, neo-rechts idioom. Goed beschouwd zou datleiden tot een neorechtse televisievari-ant van De Waarheid, de al lang verschei-den krant van de Communistische PartijNederland en als zodanig louter vehikelvoor verspreiding van de eigen partij -ideologie, alleen in eigen kring serieusgenomen en daarbuiten volkomengenegeerd.

TrapautoVier maanden na het aantreden vanEerdmans blijkt het allemaal nogal meete vallen. Om de automobielmetafoornog even voort te zetten: bij de Hum-mers van Fox steekt Eerdmans af als eentrapautootje. Dat is niet sarcastisch-deni-grerend bedoeld. Eerdmans lijkt hele-maal niet in staat tot de schuimgebekteverbale agressie van het Fox-soort. Datpleit voor hem. Trouwens, het gros vande Nederlandse kijkers zou bij zulk ver-toon in het gunstigste geval denken dathet naar grappig bedoelde, cabaretesk-satirische typetjesmakerij zit te kijken.Eenmaal duidelijk geworden of gemaaktdat het om serieuze opiniëring gaat, zalhet snel een andere zender opzoeken.Inmiddels heeft PVV’er Lucassen eenstok gevonden om de media te slaan:dankzij de media –WNL dus voorop –hebben anderen met hufterige karakter-trekken (hebben we daar zoveel van inNederland?) zijn brievenbus weten telokaliseren en zeiken nu bij hem naarbinnen. Misschien aanleiding voor eenWNL-nieuwsitempje en goedmakertjejegens Lucassen? Bijvoorbeeld:‘Politie geeft niet thuis bij brieven -busterreur van linkse zeikers tegenPVV-Kamerlid’? 3

Wilt u op dit artikel reageren, stuur daneen e-mail naar: [email protected].

‘Als anchorman van een

neorechtse nieuwsshow

breng je geen nieuws waar

ook links plezier aan zou

kunnen beleven.’

Uitgesproken WNL-presentator Joost Eerdmans


Het kennisaanbod van het huidige, alge-meen vormend onderwijs is voorname-lijk gericht op verleden en heden. Hetcurriculum kenmerkt zich door leren voorde zekerheid: het vullen van het breinmet kennis voor het geval die kennisnodig is. Of deze ooit nodig zal zijn blijftde vraag. De gewenste informatie isimmers bijna altijd letterlijk binnenhandbereik door de smartphone, Ipad,laptop enzovoorts. In de digitale wereldwaarin de gemiddelde leerling nu leeft iseen geheel ander curriculum met bijbe-horende didactiek nodig; een curriculumdat is gericht op leren op het moment zelfen net op tijd. Hoe de oude analogewereld zich tot de nieuwe digitale ver-houdt, illustreert een experiment vanMarco Torres, docent Maatschappijleeren technology director op San FernandoHigh School in Los Angeles County.

VuvuzelaTorres liet enkele professoren en eerste-jaars studenten een fragment zien vaneen voetbalwedstrijd van het wereld-kampioenschap in Zuid-Afrika (2010). Inhet fragment overstemden de vuvuzela’sde commentatoren. Beide groepen werdgevraagd het geluid van de vuvuzelas teelimineren. Beschikbaar waren onder

meer internet, een Ipad en een compu-ter. De aanpak van beide groepen wasverrassend. Na een grondige analysevroegen de professoren of ze gebruikmochten maken van een oscilloscoop,een analoog apparaat dat frequentieskan meten. Helaas was die niet voor han-den en daarmee strandde het onderzoekvan de professoren. Hoe nu verder?De studenten raadpleegden eerst Wiki-pedia. Dat kon vertellen dat de vuvuzelaeen monotoon Bb3-geluid (Bmol3) produceert. Bb heeft een frequentie van

ongeveer 466.164 Hz. Nu was het zaakom de beelden van het geluid te schei-den. Hiervoor werden instructiefilmpjes(Howto’s) op YouTube gebruikt. De gratissoftware uit het instructiefilmpje werdgedownload en toegepast. Met behulpvan een ander programma werden frequenties geëlimineerd. Wat resttewas het koppelen van het aangepastegeluidsfragment aan de film en deopdracht was uitgevoerd.

DigitaalWaar de professoren een traditioneleanaloge aanpak prefereerden, kozen destudenten ervoor om werkende wegkennis op te doen met digitale middelen.Dat is kenmerkend voor jongeren van nu.Ze kiezen een digitaal medium bij devraag waarop ze het antwoord zoeken.Met die wijze van probleembenaderingzal het onderwijs iets moeten doen. Eenherbezinning op de huidige vorm vanexaminering en inhoud van die examensmoet zeker plaatsvinden, wil de aanslui-ting op de digitale wereld niet wordengemist. In grote lijnen komt het neer opde vraag wat docenten willen dat leerlin-gen weten en wat leerlingen met diekennis kunnen? Kennis blijft noodzake-

‘If we teach today’s

students as we taught

yesterday’s, we rob

them of tomorrow’

John Dewey (1859–1952)

Onderwijs dreigt aansluiting met digitale leerling te missen

Gitaar of software?Radboud Burgsma

Met onderwerpen uit hun belevingswereld (populaire

sport, trend, band of actualiteit) trekt een docent de

aandacht van zijn leerlingen. Wat populair is bij leerlingen,

verandert echter snel. Bovendien is de analoge wereld

definitief ingeruild voor de digitale omgeving, met alle

gevolgen voor het onderwijs van dien. De mentaliteit van

de docent en de structuur van de examens moeten

veranderen, wil het onderwijs de cultural lag met

leerlingen niet nog dieper zien worden.

Foto: Jason Bagley


lijk, maar die kennis moet er op gerichtzijn om tot oplossingen voor (nieuwe)problemen en (nieuwe) uitdagingen tekomen. Kaders en verbanden zijn daarbijbelangrijker dan details, want details zijnmet enkele klikken beschikbaar.

Kennen en kunnenVoor de leerling in een gedigitaliseerdeinformatiemaatschappij is kennis van envaardigheid binnen het proces van hetvinden van informatie even belangrijkals de informatie zelf. In plaats van dehersenen met ballastkennis te vullenmoet het accent liggen op het lerenonderzoeksvragen te stellen en informa-tie te zoeken, te beoordelen, te waarde-ren, te verwerken en te gebruiken. Ditleren bestaat in essentie uit het voorleg-gen van vragen en kwesties, die ze ophun eigen manier, met gebruik van digi-tale middelen, moeten beantwoorden ofoplossen. De kennis die docenten van tevoren in de hoofden willen stoppenmoet aansluiten bij de uitdagingen vanhet heden en de toekomst.

MuziekEen neefje van veertien liet me op deIpad muziek beluisteren. Het klonk goed.‘Zelf gemaakt’, zei hij trots. Dat is vreemd,want hij bespeelt geen enkel muziek -instrument. Ik moest meteen aan mijncollega Muziek denken, die vanaf de eer-ste klas alle leerlingen een analooginstrument (de gitaar) leert bespelen.Het doel is om na het leren bespelen vanhet instrument zelf muziek te compone-ren. Voordat de leerling een beetjegeluid uit een gitaar krijgt, moet hij eerstweten hoe de hals werkt, wat de akkoor-den zijn en hoe de snaren moeten wor-den aangeslagen. Dat is niet per senodig als het maken van muziek het uiteindelijke doel is. Vervang de gitaardoor software en nieuwe techniek, ver-strek een concrete opdracht (bijvoor-beeld: bedenk een tune voor eentelevisie programma) en geniet van deresultaten. Natuurlijk krijgt de leerlingdie graag een analoog instrument willeren bespelen daartoe alle gelegen-heid – reken maar dat hij zijn composi-tie digitaal gaat opnemen. 3


Oefeningin mildheid

Zoals ik geen brandweerman bleek te zijn toen ik eindelijk groot was, zomin ben ik mild nu ik oud

ben. Een leven heeft zijn eigen, eigenwijze verloop. Voor brandweerman is het te laat, maar mild

worden, dat is nog wel te doen. Je moet geestelijk fit zijn en het weer moet meewerken, maar verder

is het een kwestie van de knop omzetten.

Laat ik eens iets uitproberen. De elk jaar verder stijgende cijfers voor het schoolonderzoek weten de

almaar dalende cijfers voor het centraal schriftelijk keurig te compenseren. Vanaf nu noem je dat

geen fraude meer, maar gezonde bedrijfsvoering.

Nog een: hoge bonussen voor bestuurders van met belastinggeld gefinancierde of overeind

gehouden instellingen. Je denkt niet langer: ‘Wat een schurken’, maar ‘Wat blijven die heren keurig

binnen hun contract!’.

Een laatste dan. Je struikelt in de Amsterdamse Jordaan over de toeristen, die hardnekkig in groepen

de volle straatbreedte benutten. Youp van ’t Hek riep eens een shoppend gezelschap dagjesvrouwen

toe: ‘Hebben jullie in Ommen geen HEMA?’ In je milde modus erger je je niet aan dat toerisme, maar

vind je het juist heel gezellig en ook nog goed voor de stedelijke economie.

Nee, zulke laffe standpunten passen mij niet. Van oudjes verwachten dat ze mild zijn in hun oordeel,

dat lijkt me een vorm van afschrijven, van dumpen. Opa woont nu in het bijhuisje en mag zich niet

meer met het boerenbedrijf bemoeien. Opmerkingen mag hij nog maken, aanmerkingen niet. Aan

een pijpje trekkend over de heg toekijken en af en toe, op verzoek, de stal aanvegen, dat is oké. Oma

past gratis op de kleinkinderen. Maar oh wee als ze kritiek heeft op hoe haar schoondochter het

huishouden runt!

Bij nader inzien blijf ik liever scherp.

Grom

Foto

: Koe

n va

n Ro

ssum

[email protected]


Vorig jaar speelde in de klas een warehetze tegen de baarmoederhalsprik. Hetbegon met een leerling die iets over deinvloed van de farmaceutische industrielas. Daarna hoorden ook andere leerlin-gen over wantrouwen ten aanzien vandie prik. Verschillende experts verklaar-den in de media dat de prik mogelijkgevaarlijke bijwerkingen had. Al snelontstond er paniek onder de leerlingen:moesten zij zich wel of niet laten inen-ten? Uiteindelijk moest de overheid,met een opkomst van 48 procent bij devaccinatie, concluderen dat de cam-pagne mislukt was.

IlluminatenToen de paniek rondom de baarmoe-derhalsprik wegebde, begonnen onderde leerlingen andere, soortgelijke theo-rieën de ronde te doen: conspiratie-theorieën, deels uit de oude doos. Datde maanlanding van 1969 niet op demaan maar in een Hollywood-studioplaatsvond, wist u natuurlijk al. Anderetheorieën worden gewoon geüpgraded:Michael Jackson die zijn eigen dood inscène heeft gezet, net als eerder Elvis

Presley en 2Pac. De strepen aan dehemel van vliegtuigen zijn in werkelijk-heid chemtrails, die stoffen bevatten dieons gehoorzaam maken; gehoorzaamaan wie? Na het verschijnen van de filmAngels and Demons (naar Het BerniniMysterie van Dan Brown) wisten de leer-lingen zeker dat de mens eigenlijk doorilluminaten wordt bestuurd.De populairste complottheorie vandit moment gaat over de aanslag opde Twin Towers. Denkt u dat de TwinTowers op 11 september 2001 alsgevolg van de inslag van twee vlieg -tuigen zijn ingestort? Mijn leerlingen tonen met behulp vande website www.waarheid911.nl aan datdit slechts de versie is die ze ons doenwillen geloven. De Twin Towers haddenhelemaal niet kunnen instorten dooralleen de inslag van de vliegtuigen!Het kan dus niet anders of beide wolkenkrabbers waren zorgvuldigmet vooraf aangebrachte explosievengeprepareerd; door een ze die boven-dien handig allerlei bewijsmateriaalten laste van moslimterroristen hebbengeplant.

ComplotHet is ook voor de leerlingen duidelijkdat het hier om complottheorieën gaat.Over hun waarheids- of waarschijnlijk-heidsgehalte verschillen de meningen.Bedenk dat, indien ze (illuminaten, bui-tenaardse wezens, of wat dies meer zij)inderdaad zo goed zijn in mind control,zij dus ook wel eens degenen kunnenzijn die ons dergelijke complottheorieëninblazen… Overigens schijnt het perma-nent dragen van een hoedje van alumi-

Complottheorieën in de klas

Klimaatverandering enandere dingen die ze onsdoen willen gelovenChristine Elout

De leerlingen van Christine Elout houden zich nauwelijks bezig met de actualiteit.

Willen ze iets van het nieuws meekrijgen, dan moet het wel een grote gebeurtenis zijn;

een gebeurtenis waar alle kranten dagen lang over berichten, of een gebeurtenis die

zo choqueert dat deze onderwerp van gesprek wordt, zoals een schietpartij in een

winkelcentrum of het nieuwe kapsel van Justin Bieber. Waar haar leerlingen echter

meer vanaf weten dan zij, zijn gebeurtenissen waar iets achter steekt, waarbij de

overheid geen open kaart speelt en de waarheid compleet anders is dan zij denkt.

Eerste man op de maan of in Hollywood? (Foto: NASA)


niumfolie goed te werken tegen mindcontrol; of is dat ook een idee dat ze onshebben ingestraald? Filosoof Rob Wijnberg ziet een deel vande verklaring van de populariteit vancomplottheorieën in de kloof tussenburgers en politiek. Veel mensen wan-trouwen de machthebbers en dit wantrouwen creëert een voedingsbo-dem voor theorieën over hoe machtigeelites de wereld besturen. Een anderdeel van de verklaring zou in de toege-nomen complexiteit van de wereld lig-gen. We beschikken weliswaar oversteeds meer informatie, maar dezeinformatie is zelden eenduidig, waar-door de interpretatie van de wereld eer-der moeilijker dan gemakkelijker wordt.Een complottheorie biedt dankzij hethermetische karakter ervan eenduidigeinterpretatiemogelijkheden. Vraagte-kens verdwijnen en toevalligheden blij-ken vruchtbare aanwijzingen voorbewijs, kortom een complottheorie ver-schaft de (zelf-)suggestie van begrip vande wereld.

KlimaatveranderingEen goed voorbeeld is de kwestie vanklimaatverandering. Wetenschappersbewijzen dat de klimaatveranderingdoor de mens wordt veroorzaakt. Grootalarm! Even later reageren anderewetenschappers dat het klimaat veran-dert, maar dat deze verandering natuur-lijk van aard is. Een derde groepbeweert vervolgens dat er helemaalgeen sprake van klimaatverandering is.Wat moet nu worden geloofd? Zou hetniet gaan om een angstcampagnevan… een complot van wetenschappers,zekere overheidskringen, geheime dien-sten en… vooruit, ook nog een anti -semitisch sausje: joden?Ineens valt alles op zijn plaats: angstvoor klimaatverandering stimuleertminder verbruik van fossiele brandstof-fen, olie dus. Minder olieverbruik ver-mindert de afhankelijkheid van olie-exporterende landen, oftewel deislamitische, Arabische staten, die daar-door verzwakken en dan niet langer eenbedreiging voor Israël vormen. Alweereen complottheorie klaar! Bewijzen teover. Koos de Amerikaanse presidents-kandidaat Al Gore, de kampioen van climate change, niet Joe Lieberman alsrunning mate? De joodse Joe Lieberman,welteverstaan?

CIVITASMaatschappijleer voor de tweede fase havo/vwo

2e druk verschijnt augustus 2011www.garant-uitgevers.nl

Civitas komt uit met een nieuwe bijgewerkte uitgave “Civitas de methode maatschappijleer waarmee leerlingen verder komen.”Lange tijd bestond maatschappijleer uit thema’s met stof-achter-elkaar, met een sterke nadruk op encyclopedische kennis en beheersen van feiten en rijtjes. Maar dat is bij de vernieuwing van de Tweede Fase geschiedenis geworden.

Twee elementen hebben bevorderd dat de inhoud van het vak ‘volwassen’ werd: de invoering van de tweefasenstructuur en zoals het nieuwe Handboek Vakdidactiek maatschappijleer schrijft: de invloed van “een opleider maatschappijleer, tevens methode- schrijver die al vanaf eind jaren zeventig het idee van een samenhangend begrippenapparaat voor het hele vak propageerde”. (Handboek, bladzijde 48-49)

Die auteur heeft met enkele mederedacteuren Civitas geschreven, een methode met een beproefde achtergrondgeschiedenis. Want in talloze lessen is dat kader van samenhangende begrippen beproefd en vervolgens bijgewerkt

Daarmee heeft Civitas een niet meer in te halen voorsprong op de meest gebruikte methoden, die de oude thema-aanpak hebben aangepast.

Leerlingen die een jaar lang les hebben gehad met het boek, zijn enthousiast: “Ik heb in geen enkel ander vak zoveel geleerd”. Oud-leerlingen gebruiken op hun opleidingen de Civitas-aanpak om andere studenten sociale en politieke vraagstukken uit te leggen. Een van de auteurs heeft op hun

uitnodiging op universiteiten en hogescholen gastcolleges gegeven.

Maar Civitas is een ook een sobere methode. Welbewust zijn het boek en de werkboeken havo en vwo niet opgeleukt met kleurige plaatjes. Alle aandacht gaat naar de zorgvuldig ontwikkelde inhoud:

scherp gesneden begrippen die leerlingen helpen de werkelijkheid te analyseren

samenhangende stof, waardoor leerlingen ook werkelijk bij ieder hoofdstuk verder komen. Er zijn daarom leerlingen die Civitas gebruiken om hun profielwerkstuk te maken.

opdrachten die leerlingen helpen de maat- schappelijke problemen te analyseren. De praktische opdracht laat de leerlingen de theorie in praktijk brengen.

Dat is ook het belangrijkste verschil met de andere methoden. De kennis en inzichten die Civitas levert, blijven de leerlingen bij.

De auteurs van Civitas geven zelf ook les. Aan de hand van hun ervaringen is de methode nu weer verder bijgewerkt en geactualiseerd.

Docenten die met de methode werken of dat van plan zijn kunnen in het vroege najaar een nascholing volgen waarin de diverse kanten van Civitas aan de orde komen. Die nascholing wordt georganiseerd door de afdeling Vakdidactiek Maatschappijleer van de Universiteit Leiden. U kunt zich daarvoor opgeven via onderstaande link: http://www.philippens.com

Men dient overigens nooit te vergetendat complottheorieën zich uitstekendvoor complottheorieën lenen. Er is vastwel bewijs te vinden voor de veronder-stelling dat de complottheorie over demaanwandeling die in een Hollywood-studio in scène is gezet, zelf het productis van een kring van samenzweerders diede NASA een loer willen draaien.Is de maneschijn die nu door mijn raamvalt wel die onschuldige maneschijn?Ik moest mijn hoedje van aluminiumfoliemaar eens opzetten. 3


(advertentie)

MaanlandingWat kan tegenover complottheorieënworden gesteld? De absurditeit van hetidee van mind control laat zich eenvou-dig aantonen: als dat opgaat, is immersook mind control zelf een ingestraaldidee. Moeilijker ligt het met maanlandin-gen in de studio, een joods-, CIA- ofander complot achter 9/11, het complotachter de moord op John F. Kennedy,enzovoorts. Het punt is dat aanhangersvan complottheorieën hun theorie nietals een hypothese beschouwen, die netzo kritisch tegen het licht moet wordengehouden als de officiële verklaring. Fei-ten (beter: interpretaties van feiten) diede laatste ondermijnen, worden meteenook (maar onterecht) als bevestigingvoor de eerste gezien.


Je hebt het niet van mij, maar… staatboordevol aardige anekdotes over(deels) onverwachte relaties tussen poli-tici, voorlichters, journalisten en lobbyis-ten (en ambtenaren), die bewijzen dat ernogal wat verschil is tussen hoe het er inDen Haag formeel aan toe zou behorente gaan en hoe het er in werkelijkheidaan toe gaat. Een sprekend voorbeeldlevert de beschrijving door Joris Luyen-dijk van een situatie waarin TweedeKamerleden Kamer vragen aan de minis-ter stellen, nadat zij door ambtenarenover een bepaalde kwestie zijn ingelicht.Ambtenaren blijken dat namelijk ookwel eens te doen als zij in een machts-strijd met de minister verwikkeld zijn. Zijhopen op deze manier de minister aanhet bewegen te krijgen. Verder geeftLuyendijk vele voorbeelden van contac-ten tussen politici, lobbyisten, journalis-ten en voorlichters, die op grond vantactische en strategische politieke over-wegingen worden gelegd. Kortom, depraktijk in Den Haag lijkt dan wel anderste functioneren dan vanuit formeel per-spectief mag worden verwacht.Het boekje van Luyendijk past in een tra-ditie van het ter discussie stellen van deverhouding tussen de regerende rege-ring en het controlerende parlement.

Het past ook binnen het verhaal dat dewerkelijke macht niet bij het parlementof zelfs bij Den Haag in het algemeenligt. Verschillende onderzoekers hebbenop meer of minder overtuigende wijzebetoogd dat economische actoren hetbeleid eigenlijk bepalen (met name mul-tinationals), dat in ons polderlandschapniet het parlement maar overlegorganen(met name de Sociaal-EconomischeRaad, SER) het beleid bepalen en/of datbeleid niet in Den Haag maar in Brussel,of zelfs Washington wordt bepaald.

Formele situatieDat het in de praktijk niet zo functio-neert als de formele benadering veron-derstelt, is eigenlijk wel duidelijk, maartoch staat ons onderwijs bol van diebenadering. In de lesboeken ligt sterk denadruk op formele machtsverhoudingen(in Den Haag) bij de behandeling vanpolitieke besluitvorming. Wij bezoekenmet onze leerlingen de plenaire verga-derzaal van de Tweede Kamer, al danniet via de Haagse Tribune, en vertellendat ‘het hier toch echt gebeurt!’ Allemaalerg zinvol maar daarmee tonen wij weleen beperkt beeld aan onze leerlingen.Wij gaan meestal niet naar de SER, latenlobbyisten zelden naar onze lessen

komen en leren onze leerlingen amperiets over de Europese Unie of besluitvor-ming binnen andere, bovennationaleinstituties. Dat lijkt niet goed, wantNederlandse jongeren leren dan nietveel over de wijze waarop macht in deNederlandse politiek is verdeeld.

Cynisme?Een reden om niet bij de informele rela-ties tussen de spelers op het Binnenhofstil te staan, zou kunnen zijn dat door erwel over te spreken, politiek cynisme inde hand zou kunnen worden gewerkt.Als leerlingen in de klas horen dat bijbesluitvorming strategische overwegin-gen soms belangrijker zijn dan idealisti-sche overwegingen, dan is het natuurlijkmogelijk dat (sommige) leerlingen daarcynisch van worden. Als een docent ver-telt dat sommige journalisten liever nietsover bepaalde misstanden schrijven, of,als ze dat wel doen, dat doen zonderman en paard te noemen – omdat zebang zijn anders de glazen van huneigen carrière in te gooien – dan is hetgoed mogelijk dat leerlingen denken:‘zie je wel, ze handelen daar allemaal uiteigenbelang!’ Als leerlingen horen overambtenaren die beleid van ministers opelk mogelijke manier proberen tegen tewerken, hoe kan een leerling dan ver-trouwen in de werking van de Neder-

Haagse verhoudingen in de maatschappijleerles

Zij hebben het tochecht van ons…Hessel Nieuwelink

De regering regeert en Kamerleden controleren; althans,

dat leert de theorie ons. Alom bekend is dat de praktijk

een stuk weerbarstiger is. In het boekje Je hebt het niet van

mij, maar…1 geeft Joris Luyendijk een beschrijving van

deze praktijk en laat hij zien dat deze inderdaad niet zo

functioneert als de theorie ons leert. Wat voor betekenis

hebben dergelijke lessen voor Maatschappijleer?

De werkelijke macht niet

ligt niet bij het parlement.


landse democratie krijgen? Is het nietbeter om, in de schaarse tijd die er in hetonderwijs is, leerlingen over democratiete leren en slechts stil te staan bij formele regels en het ideaal van democratie? Dat lijkt me niet.

Realistische beschrijvingDe meest voor de hand liggende redenis dat het bij Maatschappijleer belangrijkis dat jongeren leren hoe macht in desamenleving en de politiek werkt. Daar-bij moet niet alleen naar formele verhou-dingen worden gekeken, maar ook naarde praktijk. Een tweede reden is dat het goed is ombestaande praktijken kritisch tebeschouwen. Het is belangrijk dat jon-geren de waarde leren inzien van demo-cratische idealen en democratische instituties, maar het is ook goed dat jon-geren in de les leren dat de praktijk vaakniet zo functioneert als velen wenselijkvinden. Politici zijn soms vooral metzichzelf en elkaar bezig, besluiten wor-den (soms) op andere plaatsen geno-men dan in een parlementaire democra-tie wenselijk zou zijn, en zo zijn er nogeen heleboel zaken te noemen die in deNederlandse parlementaire praktijkzeker niet ideaal verlopen. Kortom, het isgoed dat scholen zowel vertrouwen alseen gezonde mate van wantrouwen indemocratie proberen aan te leren.Een derde reden waarom het goed is omhier in de les bij stil te staan is dat jonge-ren toch met de kritieken op de Haagsepraktijk krijgen te maken. Zonder begripvan de context leidt nu juist dat gemak-kelijk tot cynisme.Er moet, kortgezegd, zowel aandachtworden besteed aan staatsrechtelijkeverhoudingen en ideale beschrijvingen(meervoud!) van democratie als aan deniet zo ideale, door tactiek en strategiegekenmerkte politieke realiteit. 3

Noot1. Joris Luyendijk, Je hebt het niet van mij,

maar…, Uitgeverij Podium, Amsterdam,2010.

Wilt u op dit artikel reageren, stuur daneen e-mail naar: [email protected].

In onderzoeken naar de toekomst vanposities na een politieke carrière staanvaak zinnen als: ‘De politiek is eenslechte kweekvijver’, ‘Politici hebben eenslecht imago’, ‘Politiek is geen spring-plank’ en ‘Voor je carrière moet je niet inde politiek gaan’. Er zijn zelfs organisatiesopgericht die oud-politici naar nieuwwerk pogen te bemiddelen. Het financi-ële aspect speelt hierbij ook een rol.Voormalig politici hebben dankzij dewachtgeldregelingen niet direct eenfinanciële drijfveer om snel een betaaldebaan te (her)vinden.Bij dit alles doet zich een interessanteparadox voor: politici hebben voorafveelal het zelfbeeld dat zij boeiend zijnvoor een ander type werkgever. Ze moe-ten ontdekken dat veel werkgevers juisttwijfels krijgen bij het geklop van oud-politici op de deur van de directiekamer.Relatief eenvoudig gaat het als oud-poli-tici weer in de politieke sfeer doorwer-ken, zoals Annemarie Jorritsma als bur-gemeester van Almere. Overigenslandde daar ook voormalig TweedeKamerlid Adri Duivesteijn aan, als wet-houder.Redenen genoeg om navraag te doen bijdiverse (hoofd)werkgevers waarom zijvoor een oud-politicus kozen? De pers-

voorlichters kwamen met de volgendeantwoorden.

Camiel Eurlings wordt per 1 juli 2011directeur KLM Cargo.‘Hij is gekozen op grond van zijn kwalitei-ten en ervaring. Dat hij uit de politiekkomt speelt geen rol.’

Jan Peter Balkenende is in dienst bijErnst & Young.‘Er was een wederzijdse klik, en op grondvan zijn kennis en ervaring. Hij heeft toe-gevoegde waarde voor ons bedrijf.’

Wouter Bos is werkzaam voor KPMG.KPMG weigerde – ondanks twee gerichteverzoeken daartoe – om de vraag tebeantwoorden. De woordvoerders ver-wezen graag naar hun persbericht uitseptember 2010. Hierin staat dat debestuursvoorzitter ‘heel verheugd’ is envanaf de eerste ontmoeting de ‘juistechemie’ voelde. ‘Ook met een meer ano-nieme achtergrond zou Wouter voorKPMG een geweldige aanwinst zijn.Wouters uitstekend gerichte politieke enmaatschappelijke antenne kan ons hel-pen om meer van buiten naar binnen teleren denken en ons waar nodig een kri-tische spiegel voor te houden.’

Weinig topbanen voor veel oud-politici

Is er leven na depolitiek?Rob de Ruiter

Oud-politici die nieuw werk zoeken, kampen met

problemen. Deze hebben te maken met hun politieke

achtergrond. Oud-leden van de Tweede Kamer, oud-

ministers, oud-staatssecretarissen, oud-wethouders

en oud-gedeputeerden zijn in het algemeen slecht

bemiddelbaar, althans naar fulltimetopbanen.

Rob de Ruiter volgde de voormalig bewindslieden.


Vermoedelijk zal Wouter Bos zich snelthuis voelen omdat de communicatiestijlvan KPMG veel lijkt op die van een minis-terie.

Frank de Grave is onder meer voorzittervan de Orde van Medisch Specialisten.‘De Orde heeft voor het eerst in haargeschiedenis gekozen voor een niet-

medicus. Het past binnen de veranderdeen complexe omgeving waarin de Ordeen haar partners moeten opereren.Het is nu essentieel om een voorzitter tehebben die de vertaalslag tussen (sic)politiek en medisch specialist kanmaken.’

Roger van Boxtel is in dienst bij Menzis.‘Zijn kwaliteiten als organisatieadviseurin de zorgsector waren destijds door-slaggevend bij zijn eerste aanstelling alsdirecteur bij Menzis, een echte fusieor-ganisatie. Deze ervaring in de zorg hadhij vóór zijn landelijke politieke carrière.Daarnaast was zijn ervaring in de Haagsepolitiek belangrijk met het oog op deinvoering van de basisverzekering. Nogsteeds is zijn brede maatschappelijkeoriëntatie van onschatbare waarde voorMenzis’. Roger van Boxtel sprak lange tijdde commercials voor Menzis in.

Elco Brinkman is parttime in dienst bijBouwend Nederland (voorheen AVBB).‘Indertijd was hij een van de eerste poli-tici die de overstap naar het bedrijfsle-ven maakte. De toenmalige bestuurdersvan het AVBB zochten voor de profile-ring van de bouw een voorzitter met uit-stekende contacten in politiek Den Haag,iemand die “de weg weet”. Sindsdienheeft de heer Brinkman zich tot boeg-beeld van bouwend Nederland ontwik-keld’.

Nieuwe stapHet vraag-en-aanbodspel is schimmig.Werkgevers doen daarover geheimzin-nig. Wie nam het initiatief: klopte bij-voorbeeld Bos bij KPMG aan of wildeKPMG hem graag en is er met Balke-nende geleurd zoals insiders beweren?Ook zijn werkgevers enigszins hypocrietover hun personele aanwinsten. Zij haas-

ten zich te melden dat het enkel enalleen gaat om kwaliteit en ervaring (deapolitieke verklaring). Tegelijkertijd lijktjuist de bekendheid door de politiekaanlokkelijk voor bepaalde werkgevers.Werkgevers ontkennen wèl dat het lou-ter toeval was dat een oud-politicus uithun selectieronde kwam.Verder valt op dat veel oud-politici hunheil in gemengde werkpakketten zoeken,dat wil zeggen: aan de universiteit(hoogleraar), in voorzitterschappen(besturen, commissies en verenigingen)en in commissariaten en dergelijke.Ruud Lubbers, Elco Brinkman, Wim Kok,Cees Veerman en Ernst Hirsch Ballin(twee keer hoogleraar) zijn daar intensiefmee aan de slag gegaan. Hierbij is hetoverduidelijk dat de naamsbekendheidzwaar telt voor de betrokken werkgevers.Immers, een eenvoudige rekensom leertdat enkele van deze zeer mobiele oud-politici maar enkele minuten per weekaan hun werkgevers kunnen bestedenen dat is dus kennelijk voldoende. Oud-minister Jacqueline Cramer herbe-kleedde haar voormalige leerstoel overduurzaam ondernemen en werd direc-teur van het Utrechtse Centrum voorAarde en Duurzaamheid. Vorig jaarstelde zij zich nog beschikbaar alsTweede Kamerlid, tevergeefs azend opeen luwteplek.

Politiek genEen aantal oud-politici is dus druk bezeten dat levert hen veel meer geld op dande politiek, maar het zijn geen meerurigeechte topbanen, zoals die van voormaligminister Hans Wijers bij AkzoNobel ofvan oud-staatssecretaris Dick Benschopdie president-directeur van Shell Neder-land is. Verder blijkt dat zij een politiek

gen hebben: ze komen nooit meer losvan het politieke circuit. In tegenstellingtot Wijers en Benschop, blijven ze metgrote regelmaat politieke klussen en demedia opzoeken. Hierin zit een wonder-lijke mix van push en pull-factoren.Medio 2011 komt er een nieuwe EersteKamer waar oudgedienden als Klaas deVries, Elco Brinkman, Loek Hermans enRoger van Boxtel naar lonken. Overigensis een teruggang in de politieke banen-hiërarchie altijd teleurstellend. Kijk naarhet aanzien van Job Cohen als burge-meester van Amsterdam en naar GerdaVerburg als minister die nu beiden tegenhun zin Tweede Kamerlid zijn.Overigens is degene met het aller -sterkste meerjarige politieke gen natuurlijk Hans Wiegel. 3

Rob de Ruiter studeerde Sociale Geografie.Daarna bekleedde hij diverse manage-mentfuncties bij overheid en bedrijfsleven.Thans runt hij al enige jaren zijn advies -bureau Streaming Projects. Met regelmaatpubliceert hij in dagbladen en vaktijd-schriften.

Wilt u op dit artikel reageren, stuurdan een e-mail naar:[email protected].

Camiel Eurlings Jan Peter Balkenende Wouter Bos Frank de Grave Roger van Boxtel Elco Brinkman


Nieuws over de pilotMaatschappijwetenschappenHoe kan aan de concept-contextbenadering in de lespraktijk vorm worden gegeven?De docenten van de pilot Maatschappijwetenschappen zijn al een paar keer bij elkaargekomen om zich te beraden over de wijze waarop ze na de zomervakantie met hetnieuwe programma zullen starten. Het is duidelijk dat het programma niet langerthematisch zal zijn, maar hoe het dan wel is, is nog moeilijk voor te stellen.

Aan de hand van vier didactische modellen is verkend welke keuzen zijn te maken.

Vertrekpunt kernconcepten Vertrekpunt de contextTheorie als vertrekpunt Start met theorie over kernconcepten Start met theorie over de contextVerkenning door de Start met de verkenning van Start met de verkenning leerling als vertrekpunt de kernconcepten van de context

De pilot-docenten realiseerden zich dat het moeilijk is één bepaalde zuivere didactische stijl te kiezen. Dathangt soms af van de klas (in de ene klas kan gemakkelijk theorie worden uitgelegd, maar in een anderehelemaal niet), van het feit of het een havo- of vwo-klas betreft en of zelfs van het domein dat aan bodkomt (het ene domein wordt veel moeilijker gevonden dan het andere). Het nadenken scherpt echter welde keuzen die met het nieuwe programma zijn te maken.Bij het eerste domein, Cultuur en socialisatie, kan worden gestart met paragrafen over de kernconceptencultuur, socialisatie, identiteit en over politieke socialisatie en ideologie. Leerlingen oefenen hiermee aan dehand van allerlei voorbeelden en passen deze kernconcepten dan toe op de voorgeschreven context. Dat isvoor het vwo Religie en voor de havo Samenlevingsvormen. Er kan echter ook meteen worden gestart metde context en het daarbinnen aanleren van de kernconcepten. Voor de pilot-docenten is van belang omvoor zichzelf een didactische richting te kiezen, in verband met de samenstelling van de eigen lesmethode.

Flexibel lesmateriaalInmiddels hebben de schrijfgroepen hun eerste domein af en ze hebben een grote hoeveelheid materiaalgeproduceerd waaruit de pilot-docenten kunnen kiezen. Wanneer de pilot-docent met een verkenningdoor de leerlingen wil starten, dan zal het eerste deel van zijn methode bestaan uit opdrachten met eenverkennend karakter. Start hij met theorie, dan is het eerste deel een basistekst. De schrijvers hebben uit-wijdingen van de leerstof in een apart deel gezet: aanvullingen. Vinden pilot-docenten die zinvol danvoegt hij die zelf toe aan de basistekst.Uit de (te) grote hoeveelheid opdrachten zal de pilot-docent ook een eigen selectie moeten maken, afhan-kelijk van eigen voorkeur voor type opdracht, werkvorm of moeilijkheidsgraad.Sommige docenten kiezen ervoor om alleen een basisboekje samen te stellen en alle opdrachten op deelektronische leeromgeving (ELO) te plaatsen, anderen willen toch zoveel mogelijk een eigen methodemet leerteksten en opdrachten samenstellen.Nu het eerste materiaal er ligt, wordt voor de pilot-docenten duidelijker waarmee ze met ingang van hetnieuwe schooljaar gaan werken. In deze fase heeft het materiaal voor de betreffende docenten tevens defunctie om zich in te lezen en in te werken. Op de volgende bijeenkomst wordt ze gevraagd om de schrij-vers te adviseren en om aanpassingswensen kenbaar te maken. 3

Lieke Meijs

Meer informatie over deze pilot is te verkrijgen bij Lieke Meijs ([email protected]).

Pilo

t bel

icht

Johan CruijffDe drie onderwerpen voor het eindexamen Maatschappijwetenschappen zijn ookdit jaar Politieke besluitvorming, Massamedia en Criminaliteit en rechtsstaat. Bijnais het weer zover en zitten mijn leerlingen in aula of gymzaal, drie uur lang bron-nen te lezen en vragen te maken. De afgelopen weken hebben we veel stof her-haald en flink geoefend met het maken van oude examenvragen. Massamedia enCriminaliteit zijn leuk, Politiek is saai en moeilijk. Tenminste, dat vinden de meesteleerlingen. Hoe vaak ik ook zeg dat politiek juist spannend is en eigenlijk ook nieterg ingewikkeld. Als je eenmaal snapt hoe het werkt, weet je het voor de rest vanje leven, net zoiets als Wiskunde, roep ik dan blijmoedig. Ja precies, is het ant-woord, saai en moeilijk dus.

GescheidenWat me opvalt, is dat het voor veel leerlingen drie gescheiden onderwerpen zijnen (vooral ook moeten) blijven. Ze willen weten hoeveel vragen op het examenover het ene en hoeveel vragen over het andere onderwerp zullen worden gesteld.Als ik dan zeg dat er ook vragen zullen zijn, die zowel over politieke besluitvormingals over massamedia gaan, zie ik een eerste lichte paniek in hun ogen. In de echtewereld zijn het toch ook niet drie gescheiden onderwerpen, dus dat soort vragenzijn logisch, zeg ik ter geruststelling. Maar ik zie dat die opmerking het vertrouwenin een goede afloop van het examen niet doet toenemen. Het is juist belangrijkdat je die verbanden ziet, werp ik nog tegen, anders begrijp je het niet echt.

MediaDat media ons over politiek informeren, dat snappen ze wel. Dat zien ze ook in dekrant, op televisie, op internet. Dat politici niet altijd blij zijn met media-aandacht(waakhondfunctie) snappen ze ook. Maar dat sommige politici heel bedreven zijnin het bespelen van media en anderen minder, dat wordt al lastig om te begrijpen.Iedereen kan toch zijn standpunt op televisie uitleggen? Dat media zelf ook vaninvloed zijn op de politieke besluitvorming dan wel op de uitslag van verkiezingen,dat gaat ze eigenlijk te ver. Wie er wel of niet bij Pauw en Witteman mag aanschui-ven? Lekker belangrijk!

NieuwHoe komt dat toch? Ik weet het niet. Leerlingen weten veel van (moderne, sociale)media; meer dan ik in elk geval. Laatst heb ik nog plechtig moeten beloven hetnooit meer over nieuwe media te hebben als ik het over internet heb. Want dat isecht niet nieuw meer! Wat ze weten gaat vooral over wat je er allemaal mee kunt.Over de inhoud van media zijn ze vaak naïef. Het was op het nieuws, dus het iswaar. Zoiets. Van politiek weten ze veel minder en het interesseert ze ook minder.Uitzonderingen daargelaten natuurlijk.

VoetbalDaarom geven we nu juist dit vak, om het begrip te stimuleren. Dus probeer iksteeds maar weer goede concrete voorbeelden te vinden die de relatie tussenmedia en politiek verhelderen. En toen was daar… Johan Cruijff. Redder in nooden niet alleen bij voetbal. Zijn conflict met het bestuur van Ajax vocht hij voorna-melijk uit in de media. Zijn column in De Telegraaf kwam hem daarbij goed van pas.‘Ik schrijf jullie kapot’, riep hij en zo geschiedde. De media houden nou eenmaalvan Cruijff en niet van het bestuur van Ajax. Voetbal is misschien niet helemaalhetzelfde als politiek, maar als Ajax een bedrijf is waarom dan geen politieke partij.En mijn leerlingen? Die snappen nu hoe het werkt. Bedankt Johan! 3De w

erkv

loer

16

Anique ter Welle

Kloof hoog- en laagopgeleidensteeds groter

Nederland ontwikkelt zich steeds meertot een land waarin laag- en hoogop-geleiden langs elkaar heen leven. Nietlanger is afkomst, maar opleidingbepalend voor de wereld waariniemand meedraait. Het opleidingsni-veau is de nieuwe sociale scheidslijn,stelt de Raad voor MaatschappelijkeOntwikkeling (RMO) in het rapportNieuwe ronde, nieuwe kansen. Die con-clusie wordt ondersteund door onder-zoek van TNS NIPO. Ruim de helft vande ondervraagde hoogopgeleiden entweederde van de laagopgeleiden ver-klaarden dat zij ‘steeds minder’ contactmet elkaar hebben.De decennia lang dominante gedachtedat de kinderen het beter krijgen danhun ouders (sociale stijging) is aan hetverdampen. Er spreekt somberheid uitde TNS NIPO-cijfers. Bijna driekwartvan de respondenten denkt dat toe-komstige generaties het slechter krij-gen. Vooral laagopgeleiden maken zichzorgen over de (financiële) toekomstvan hun kinderen.

Het perspectief van sociale stijging isniet langer houdbaar, stelt de RMOvast. Er dreigt volgens de Raad eennieuwe klassenmaatschappij te ont-staan, ‘waarbij mensen zich in horizon-tale verbanden begeven, gebaseerd ophet onderwijsniveau’. Deze trend dientvolgens de RMO te worden gepareerddoor optimale talentontwikkeling eneen herwaardering van vakmanschap,ambachtscholen en beroepen met eenlage(re) opleiding.(Bron: de Volkskrant, 28 april 2011)

Eind 2007 deed GroenLinks-parlementa-riër Tofik Dibi een wetsvoorstel waarin hijpleitte voor de introductie van het vakmediawijsheid op scholen. Hij was bangdat er zonder eindtermen niets van hetvak terecht zou komen. De AlgemeneOnderwijsbond (AOB) is tegen een speci-aal vak over media: ‘Dan kan je overalwel een vak van maken’, zegt Thijs denOtter namens AOB, ‘Scholen moeten alzo veel. Als het dan echt moet, kan hetwel worden ingepast in een vak alsMaatschappijleer’.(Bron: NRC Handelsblad, 19 april 2011)

Aanpak verzuim schoolDe gemeente Bergen op Zoom wil hetspijbelen en het voortijdig schoolverla-ten effectiever tegengaan. Dat gebeurtin samenwerking met veertien andereWest-Brabantse gemeenten. Degemeenten gaan een gezamenlijkeleerlingenadministratie opzetten. Degemeente Breda houdt die in de prak-tijk bij. Scholen moeten daar straksdagelijks melden welke leerlingen heb-ben verzuimd. Die gegevens wordenonmiddellijk in de administratie ver-werkt, zodat leerplichtambtenarendirect in actie kunnen komen.Nu doen alle gemeenten dit nog zelf.Dat werkt niet optimaal, zegt wethou-der Ad Coppens (Onderwijs): ‘De uit-wisseling van informatie tussen descholen en de leerplichtambtenaar isnogal gebrekkig. Dat wordt veel beterals je het in één systeem samenbun-delt. Bovendien vallen leerlingen diebijvoorbeeld in Bergen naar schoolgaan maar elders wonen, dan mindergauw tussen wal en schip’.In een volgende stap gaan Bergen,Roosendaal, Woensdrecht, Steenber-gen en Halderberge een gezamenlijkleerplichtbureau oprichten. Het uitein-

delijke resultaat moet zijn dat snelleren vaker aan de bel wordt getrokkenwanneer een leerling in het voortgezetonderwijs dreigt af te haken. Coppens:

‘We willen de schooluitval fors terug-dringen. Leerlingen en ouders zullenmerken dat we daar bovenop zitten’.(Bron: BN/De Stem, 28 april 2011)

Eén op de drie incidenten met verbaal offysiek geweld tegen leerkrachten in hetvoortgezet onderwijs gaat de doofpot in.Veel docenten voelen zich niet serieusgenomen door hun eigen directie: ‘Jevoelt je in de steek gelaten. De directieinteresseert het niet. Hun reactie is dathet bij het vak hoort, dat de maatschap-pij nu eenmaal zo is. De directie denktalleen aan het eigen imago en dat vande school. Negatieve publiciteit kost [deschool] leerlingen en geld’, aldus eenondervraagde docent.(Bron: Leeuwarder Courant, 28 april2011)

Docent lijdt niet onder korterezomervakantie

Docenten in het voortgezet onderwijshoeven geen vrije dagen in te leveren,als de zomervakanties met een weekworden ingekort. Dat is afgesproken inde nieuwe cao waarover vakbondenmet werkgevers overeenstemminghebben bereikt.Het plan van Onderwijsminister Marjavan Bijsterveldt om de zomervakantiein het voortgezet onderwijs terug teschroeven van zeven naar zes wekenwas groot punt van discussie in de cao-onderhandelingen. Eerder was al afge-sproken dat scholen ter compensatievoor hun leerlingen vijf snipperdagenkonden inroosteren. In de nieuwe caostaat dat docenten op deze dagen ookvrij zijn en deze dagen dus niet – zoalseerder het plan was – moeten inzettenom bijvoorbeeld vergaderingen of stu-diedagen te beleggen.(Bron: ANP, 28 april 2011)

Geknipt


NIVEAU: VMBO

Lesmateriaal

Lesmateriaal 2.0Op het snijvlak van politiek en nieuwe media

Nog niet zo lang geleden gingen partijleden in campagnetijd de straat op om fol-ders uit te delen of met een kraampje op een koud en winderig winkelplein testaan. De plakploeg deed zijn ronde voor de posters en politici gingen op het juisteogenblik de markt op om de laatste kiezers voor zich te winnen. Voor Maatschap-pijleer betekende dit dat docenten vmbo-leerlingen verkiezingsposters kondenlaten analyseren (zie de bijdrage van Christine Elout in Maatschappij & Politiek vanmei 20101) of een wat sterkere vmbo-gl/tl-klas stukjes uit verkiezingsprogramma’skonden laten vergelijken. Een kieskompas was vaak te lastig voor vmbo’ers, omdatde vraagstelling veel voorkennis en een forse woordenschat vereist.Nu hengelen politici met Twitter, Facebook, YouTube en Hyves naar de aandachtvan de kiezer. Ze sturen twitterberichten de wereld in, soms met triviale medede-lingen, om te laten zien dat ze ook maar gewone mensen zijn: ‘We eten rijst metsaté’2, of zetten een krabbeltje op Hyves om contact te zoeken met de wereld bui-ten de Haagse stolp. Kortom: politici hebben de nieuwe media ontdekt (of is hetjuist andersom?). Deze ontwikkeling biedt aardige mogelijkheden voor Lesmateri-aal 2.0.

Non-verbale communicatieInmiddels is het begrip televisiedemocratie ook in de lesmethoden doorgedrongen.Voor veel vmbo’ers is een politiek debat niet alleen saai (pratende hoofden), maarook veel te ingewikkeld. In de woorden van een leerling uit een basiskadergroep:

‘What the f*** zijn koopkrachtplaatjes?’ Een televisiedebat laat echter ook non-ver-bale communicatie zien en dat biedt houvast voor andere benaderingen in de les.Bespreek met de leerlingen wat non-verbale communicatie is en laat ze in kwartetin een paar minuten bedenken welk non-verbaal gedrag een echte leider/politicusmoet tonen. Denk aan kenmerken als: rechtop staan, goed in de camera kijken,ondersteunende handgebaren, energiek ogen, passende kleding, ernstige blik.Stel met de klas een top vijf van non-verbale gedragskenmerken samen. Laat ver-volgens via YouTube3 een paar minuten van een lijsttrekkersdebat zien (zondergeluid!) en laat de leerlingen de items van de top vijf turven. Succes is verzekerd.Opeens valt het leerlingen op dat Geert Wilders nauwelijks recht in de camera kijkt,Job Cohen vaak met de schouders naar voren gebogen staat (en dus kwetsbaaroogt) en dat de overhemdboorden van Mark Rutte te ruim zijn. Laat de leerlingennoteren wie het krachtigst overkwam en waarom ze dat vonden. Besluit de les meteen kort klassengesprek/onderwijsleergesprek.

Inhoud of mensMinstens de helft van mijn leerlingen heeft een BlackBerry en bijna tweederdetwittert. Dat is een mooi houvast om het thema Politiek aan nieuwe media te kop-pelen en zo op een eigentijdse manier onder de aandacht van de leerlingen tebrengen. Zo is van Maxime Verhagen en Geert Wilders bekend dat zij veel twitteren.


Laat de leerlingen hier een keereen analyse van maken, bijvoor-beeld ten behoeve van een prak-tische opdracht.De namen van vijf politici kun-nen aan leerlingen van vmbo-basisniveau worden gegeven omhun basic twitter-kenmerken telaten uitpluizen: ‘Wie van dezevijf heeft de meeste volgers enhoeveel twitteraars volgen zijzelf?’, ‘Wie twittert het langst?’,

‘Wie twittert het meest?’, ‘Is hetprofiel van hun twitterpaginapersoonlijk of standaard?’ en‘Denk je dat twitteren helpt meerstemmen van jongeren te trekken?’.Voor wat sterkere groepen van kader- en gl/tl-niveau kan dieper op de tweets zelfworden ingegaan. Laat hen enkele dagen een politicus volgen en de betreffendetweets analyseren. Denk enerzijds aan taalgebruik (‘Wie is het grofst?’, ‘Wie is het hel-derst?’) en anderzijds aan de inhoud (‘Zijn de tweets vaker politiek van aard of juistpersoonlijk?, ‘Zijn de politieke tweets goed te volgen of veel te lastig?’). Laat tenslotte analyseren of de tweets echt iets toevoegen of alleen maar zijn gepost omüberhaupt iets te twitteren en ‘mee te doen’. Laat ze dit in een werkstuk uitwerken(presenteren in groepsvorm kan natuurlijk ook).

VriendRegelmatig word ik door leerlingen uitgenodigd om vriend op Hyves te worden, alszij – tot hun verbazing! – eenmaal hebben ontdekt dat ik ook een Hyves-pagina heb.Dat ook politici Hyves of Facebook gebruiken en dat je vriend van hen kan worden isvoor hen bijna ondenkbaar. Zo heeft Emile Roemer een goed bijgehouden Hyves-pagina waarop hij regelmatig berichten en filmpjes zet, is Jolande Sap er net meebegonnen en is Mark Rutte al nestor op dit medium.Laat leerlingen uitzoeken welke politici een Hyves- of Facebook-pagina hebben enlaat ze vervolgens beoordelen welke politicus het meeste werk van die pagina maakt.

Rappen met Piet Hein DonnerMinister Piet Hein Donner heeft geen Hyves-pagina, maar is wel met een rap op You-Tube te vinden4: ‘Ik ben Donner van Justitie’. Leg in de klas uit wie Piet Hein Donner isen vertoon de rap. Spreekt dit de leerlingen aan? Waarom wel of juist niet? Wat vin-den zij ervan dat politici hun muzikale domein betreden? In een veilige groep kun-nen leerlingen (in duo’s) ook zelf een rap over een politiek thema maken. De combi-natie van politiek en rap leent zich uitstekend voor een onderwijsleergesprek of alsopstapje voor het thema Politiek. 3

Douwe van Domselaar

Douwe van Domselaar is docent Maatschappijleer en Maatschappijleer 2 op hetDon Bosco College in Volendam.

Noten1. Christine Elout, ‘Lesmateriaal Verkiezingsaffiches’, in: Maatschappij & Politiek, 41 (mei 2010)

nr. 3, pp.18–192. Legendarische tweet van Maxim Verhagen tijdens de kabinetscrisis op 15 januari 2010.3. Zoek op YouTube op zoekwoorden als: lijsttrekkers debat, verkiezingsdebat, Nederland kiest,

enzovoorts.4. www.youtube.com/watch?v=jmLEt5oI5i8


Hyves-pagina’s van politicihttp://emileroemer.hyves.nlhttp://jolandesap.hyves.nlhttp://mark-rutte.hyves.nl

Inspiratie voormensenrechteneducatie

Wolter Blankert

Naar de mening van Barbara Oomenen Marloes Vrolijk, auteurs van Inspi-ratie voor mensenrechteneducatie,horen mensen- en kinderrechtenthuis in het burgerschapsonderwijs.De vraag is wat leerlingen over men-senrechten weten en moeten weten.Een vervolgvraag is: hoe kunnendocenten in het thema op een aan-trekkelijke manier aandacht geven?

Onze leerlingen, in feite allen Nederlan-ders, moeten volgens de auteurs vanInspiratie voor mensenrechteneducatiebeschikken over een gedegen kennisvan de mensenrechten. Die kennisweten de schrijvers op één paginasamen te vatten, maar die bladzijde is zodicht beschreven dat de vraag opkomtof de lat niet te hoog wordt gelegd.Bovendien stellen de auteurs dat hetzeker niet alleen om deze kennis gaat,maar dat het nog belangrijker is datleerlingen een houding ontwikkelen diedaarmee strookt (niet pesten, niet discri-mineren, actief politiek bedrijven engemeenschapszin tonen). Mensenrech-ten kunnen zo een vanzelfsprekend deelworden van het sinds 2006 verplichteburgerschapsonderwijs. Diverse schema’smet de bekende indeling kennis, vaar-digheden en houdingen moeten dit aan-schouwelijk maken.De schrijvers wijzen erop dat Nederlandin internationaal verband de verplich-ting heeft de mensenrechten een plaatsin het leerplan te geven, maar dat daar-van weinig terecht is gekomen. De over-heid verschuilt zich daarbij achter de zogekoesterde ‘vrijheid van onderwijs’ vanscholen. Het resultaat is dat Neder-landse scholieren in internationaal ver-band slecht scoren op dit terrein. Deschrijvers hopen die achterstand te hel-pen inlopen door invloed uit te oefenenop de kerndoelen, de examenprogram-ma’s, de Inspectie en de lesmethoden.Daarbij kan het reeds ontwikkelde lesmateriaal goed van pas komen. Voorbeelden van die lesmaterialen zijnin het boek opgenomen en dat levertaansprekend materiaal op, zoals Moviesthat Matter.

KritiekUit elk onderzoek blijkt dat Nederlandsescholieren ontstellend weinig weten endat een Deltaplan noodzakelijk is om datte verhelpen. Bevraag onze scholieren,volgens die onderzoekers, niet overEuropa, het milieu, de rechtspraak, deNAVO, gezond eten, de werking vanonze democratie en, naar nu blijkt, ookniet over mensenrechten. De remedieheeft men al vijftig jaar bij de hand: deontwikkeling van lespakketten voor elkvan deze educaties. Helaas blijkt, uit weerander onderzoek, dat geen leerkrachtmeer aan zijn lesmethode is geketenddan de Nederlandse. De auteurs vanInspiratie voor mensenrechteneducatieverwachten vooral veel van het aankwe-ken van ‘de juiste houdingen’ en daarbijbetreden ze spiegelglad ijs. De vraag ofonderwijs gericht aan houdingen bij leer-lingen moet bijdragen, vormt al eeuweneen discussiepunt.In het vreedzame Sneek werd in hetgezagsgetrouwe jaar 1952 een leraardoor kritische leerlingen – niet gehinderddoor mensenrechtenkennis – onderste-boven uit het raam gehangen. Ditbericht werd destijds bewust door deplaatselijke pers genegeerd, terwijl hetslachtoffer heden ten dage in zeven lan-delijke televisiepraatprogramma’s deheld zou kunnen uithangen om het ver-val der zeden te illustreren.Sinds ongeveer diezelfde tijd spelenmensenrechten en vredesonderwijs eenrol binnen ons onderwijs, maar het valtlastig aan te tonen dat het daaraan is tewijten dat nog maar zo weinig leerkrach-ten buiten de schoolvensters bungelen.

Te belangrijkDe auteurs stellen dat uit onderzoekblijkt dat het met die houdingen inmenig ander land aanzienlijk betergesteld zou zijn, zonder te vermeldendat onderzoek naar houdingen 100 pro-cent onbetrouwbaar is. Dat Duitse en

Recensie


Barbara Oomen en Marloes Vrolijk,Inspiratie voor mensenrechten -educatie, Stichting NJCM-Boekerij 50, Leiden 2010, ISBN 978–90–6750–053–1,136 pagina’s, prijs: € 15

Bungelen door

mensenrechteneducatie

minder leerkrachten

buiten de schoolvensters?

Het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) heefteen aanbod van gastlessen dat zich richt op depolitieke burgerschapscompetenties in het MBO.Enthousiaste gastdocenten van het IPP komenhiervoor graag naar uw school.U kunt kiezen uit lessen met verschillendethema’s:–Stemmen–Hoe kun je zelf invloed uitoefenen?–Politieke partijen–Rollenspel lokale politiek–Europa

In alle lessen wordt kennisoverdrachtgecombineerd met interactieve werkvormen.De gastdocenten geven per dag op één schoolminimaal twee en maximaal vijf lesuren.De gastlessen zijn gratis en beginnen nietvoor 9.00 uur. U vindt meer informatie overde gastlessen en de wijze waarop u dezekunt aanvragen op:

> www.politiekindeklas.nl

Wilt u uw studenten in aanraking brengen met politiek en democratie?Vraagt u zich af hoe u de politieke burgerschapscompetenties op eenaansprekende manier aan bod kunt laten komen?

Gratis gastlessen (politiek) burgerschap voor het MBO!

(advertentie)

Belgische leerlingen braaf correctereantwoorden aankruisen, wil geenszinszeggen dat zij correcter handelen. Hetdiscriminatieverbod wordt genegeerdop de arbeidsmarkt en bij discotheken inde hele Europese Unie. Moet leerlingen(op zowel onze witte als zwarte scholen)worden ingepeperd dat zij in discussiemoeten gaan met de personeelschef ofde (kickbokser-) uitsmijter? Kan van henworden geëist dat ze een e-mail naarhun gewaardeerde premier sturen die‘Nederland aan de Nederlanders wilteruggeven’? Wat het formuleren vangewenste houdingen en vaardighedenbetreft, zingen de auteurs zich los van derealiteit. Zoals meestal het geval is bijhet concretiseren van houdingen envaardigheden, gaat het om een mengselvan open deuren (‘genuanceerd kunnendenken’) en naar satire neigende kolder

(‘actie ondernemen om mensenrechtenuit te dragen en te beschermen, dichtbijen ver weg’).Het boek memoreert met instemmingde uitbreiding van de mensenrechten,maar negeert het volstrekt vrijblijvendekarakter ervan. Het tamelijk recenterecht op voedsel en drinkwater biedtgeen grond om als vluchteling te wor-den geaccepteerd (zoals bij de klassiekemensenrechten). Integendeel, mensendie er een beroep op doen als gelukzoe-kers worden gebrandmerkt.Leraren Maatschappijleer kunnenvooral inspiratie putten uit de in ditboek behandelde lesmaterialen. Datneemt niet weg dat het verstandig isook de overige inhoud door te nemen,want de auteurs stellen terecht datmensen rechten te belangrijk zijn omte negeren. 3

21juni 2011 Maatschappij & Politiek

Examenbesprekingen 2011De examenbesprekingen voor Maat-schappijleer 2 (vmbo) en Maatschappij-wetenschappen (havo/vwo) zijn als u ditleest achter de rug. Deze examenbespre-kingen organiseerde de NVLM op 30 en31 mei in Utrecht. Op www.nvlm.nl zul-len de verslagen van de examenbespre-kingen zo snel mogelijk online wordengezet.

Actieplan Beter PresterenIn het vorige nummer van dit bladberichtten wij u al over het ActieplanBeter Presteren, waarin het kabinet eenaantal hoofdlijnen van zijn onderwijsbe-leid vastlegt. Het gaat daarbij met nameom extra nadruk op Engels, Nederlandsen Wiskunde. Daarnaast is het kabinetvan plan het aantal profielen op havo envwo te halveren. Naar aanleiding vaneen consultatieconferentie op 31 maartheeft het NVLM-bestuur minister VanBijsterveldt een brief geschreven waarinwij onze zorgen uiten over de plannen.In onze brief gaan wij in op de positievan burgerschapsvorming en op de her-ziening van de profielstructuur. Hieron-der leest u enkele passages uit de brief:

BurgerschapsvormingUit het PISA-onderzoek blijkt dat Neder-land het op het gebied van lezen, scienceen wiskunde minder goed doet dangewenst. Daarom wilt u meer nadrukleggen op de vakken Nederlands, Engels,Wiskunde en Science. Deze extra aan-dacht voor de zogenoemde kernvakkenkan leiden tot verminderde aandachtvoor burgerschapvorming. Dat is nietgoed te begrijpen, omdat uit een anderinternationaal onderzoek (InternationalCivic and Citizenship Education Study, IEA,2010) blijkt dat Nederland ook slechtscoort op het gebied van burgerschaps-onderwijs voor leerlingen tot 14 jaar. (…)

Op basis van de alarmerende conclusiesuit het IEA onderzoek lijkt extra nadrukop burgerschapsvorming naast lezen,rekenen en science vanzelfsprekend. Tij-dens de conferentie van 31 maart bleekechter dat er op uw ministerie wordtnagedacht over het afschaffen van hetcombinatiecijfer, waardoor leerlingenvoor Maatschappijleer geen schoolexa-mens meer hoeven te doen. Dit ideekomt voort uit de gedachte dat het deorganiseerbaarheid voor scholen tengoede zou komen. Ons inziens is diteffect bijzonder beperkt. Het combina-tiecijfer vergt alleen dat cijfers wordengeregistreerd – wat toch al moet gebeu-ren voor het rapport – en worden gemid-deld. Extra tijd en kosten zijn hiermeenauwelijks gemoeid. Afschaffen van hetcijfer leidt echter wel tot statusverliesvoor Maatschappijleer, het profielwerk-stuk en andere vakken die meetellenvoor het combinatiecijfer. Dat heeftgevolgen voor de manier waarop leerlin-gen naar deze vakken en onderdelen kij-ken; en dit zal de kwaliteit van ondermeer de profielwerkstukken en het bur-gerschapsonderwijs niet ten goedekomen. Maatschappijleer is jarenlangeen vak ‘achter de streep’ geweest.Terugkeren naar deze situatie gaat onge-twijfeld ten koste van de kwaliteit vanhet maatschappijleeronderwijs.

Vermindering van het aantal profielenDe aansluiting tussen het voortgezet enhet hoger onderwijs kan en moet beter.Met de eventuele halvering van het aan-tal profielen komt dit streven in gevaar.Waar één natuurprofiel waarschijnlijkgeen grote problemen zal opleverenvoor de doorstroming en de keuzemo-gelijkheden van leerlingen, doet éénmaatschappijprofiel dat wel. Dat enemaatschappijprofiel dwingt leerlingendie geïnteresseerd zijn in alphavakkengrotendeels hetzelfde vakkenpakket tekiezen als leerlingen met belangstellingvoor gammavakken. Het ligt ons inziensvoor de hand om voor beide typen leer-lingen een eigen profiel te creëren. Inhet alphaprofiel zou Geschiedenis eenverplicht profielvak moeten zijn, waarbijleerlingen daarnaast een keuze kunnenmaken tussen een tweede modernevreemde taal, Filosofie en een kunstvak.In het gammaprofiel zou Maatschappij-wetenschappen een verplicht profielvakmoeten zijn, waarbij leerlingen daar-

naast een keuze kunnen maken tussenEconomie, Aardrijkskunde en Geschie-denis.

OnderwijscoöperatieIn het komende schooljaar start deOnderwijscoöperatie, waarin de drieonderwijsvakbonden, Beter OnderwijsNederland en het Platform VVVO zijnverenigd. Zoals bekend is de NVLM lidvan het Platform VVVO, waarin de vak -inhoudelijke verenigingen samenwerken.Naast het lerarenregister zal de Onder-wijscoöperatie zich bezighouden met deherijking van de bekwaamheidseisen enwaarschijnlijk ook met een aantal activi-teiten die tot nu toe door de StichtingBeroepskwaliteit Leraren (SBL) werdenuitgevoerd. Het is de bedoeling datzoveel mogelijk werkzaamheden in deOnderwijscoöperatie door leraren wor-den verricht. De NVLM zal haar leden viade nieuwsbrief op de hoogte stellen vanrelevante vacatures binnen deze nieuweorganisatie.

Coen Gelinck

NVLM-bestuur

Hans Teunissen, voorzittertelefoon: 06–28125692e-mail: [email protected] Gelinck, vice-voorzittere-mail: [email protected] van Vugt, secretarisAmaliastraat 503522 AW Utrechttelefoon: 06–16431651e-mail: [email protected] Stroobach, penningmeestertelefoon: 0320–249481e-mail: [email protected] Pormese-mail: [email protected] Faas, ledenadministratiee-mail: [email protected] Esselink, aspirant-bestuurslide-mail: [email protected] Scheperse-mail: [email protected]

www.nvlm.nlGirorekening NVLM: 1889654


Nieuwe serie Dossier Maatschappijleer

In de NTR School-televisieserieDossier Maat-schappijleer voorMaatschappijleerin de bovenbouwhavo/vwo komenvier onderwer-pen aan bod dieaansluiten bij de

examenonderwerpen in het gemeen-schappelijke deel. Daarnaast is dezeserie te gebruiken voor het vak Maat-schappijwetenschappen in de profie-len Economie & Maatschappij en Cul-tuur & Maatschappij. Elke afleveringkent een actueel maatschappelijkthema. Daarbij wordt in elk program -ma de actualiteit verbonden aan eenmaatschappelijk dilemma. Elke afleve-ring kent tevens een column van filo-soof Rob Wijnberg (foto).Aflevering 9–Rechtsstaat: De interna-tionale rechtsstaat (uitzending: don-derdag 9 juni 2011). Aflevering 10– Verzorgingsstaat: Sociale wetgeving(uitzending: donderdag 16 juni 2011).Aflevering 11–Parlementaire democra-tie: De omroepen en de politiek; 60 jaartelevisie (uitzending: donderdag 23juni 2011). Aflevering 12–Pluriformesamenleving: het toelatingsbeleid (uit zending: donderdag 30 juni 2011)Alle afleveringen worden van 09.45 uurtot 10.00 uur op Nederland 2 uitgezon-den. Informatie: www.schooltv.nl.

MigratiegeschiedenisNaar schatting 98 procent van deNederlanders heeft buitenlandse voor-ouders. Sporen van migranten zijnoveral te vinden. In archieven, museaen thuis. Wat is uw relatie met migra-

tiegeschiedenis? Op de websitewww.vijfeeuwenmigratie.nl vindt uinformatie over de geschiedenis vanmigranten in Nederland vanaf 1580.Zwerf van informatieblokje naar infor-matieblokje, gebruik de wereldkaart,bekijk migratiestromen per periode, ofzoek gericht naar verhalen, foto’s, voor-werpen, filmpjes, documenten enwetenschappelijke artikelen in dezoekmachine.Meer informatie: www.vijfeeuwen -migratie.nl.

IdentiteitstheorieWie ben ik eigenlijk? Wat is de zin vanmijn leven? Waartoe ben ik hier opaarde? Dit zijn grote vragen die menzichzelf zou kunnen stellen. Verdedigdzal worden dat de vraag naar identiteitheeft te maken met bovenstaande vra-gen én beantwoord kan worden. Nietalleen personen maar ook organisatiesstellen vragen naar hun identiteit. Wiezijn wij als organisatie? Waar staan wijals organisatie voor? Inzichten overpersoonlijke identiteit zullen in dezestudie gebruikt worden om te verhel-deren hoe een organisatie de eigenidentiteit kan uitleggen.De identiteitstheorie van Paul Ricoeuris de leidraad in dit boek. Ricoeur laatzien dat identiteit geen vaststaandgegeven is, maar een voortgaandezoektocht naar een verhaal over onzeervaringen. In dat narratief wordt dui-delijk wat volgens de verteller kwaliteitis. Een narratieve visie op kwaliteit, zobenadrukt Ricoeur, dient weloverwo-gen te zijn en dient bovendien aan tesluiten bij wat we doen. Hoe een per-soon en hoe een organisatie een ver-haal met een weloverwogen visie opkwaliteit kan ontwikkelen én kan waar-maken in de praktijk, wordt in dit boekaan de hand van vijf opgaven uitge-werkt. De wijze waarop een persoon oforganisatie deze vijf opgaven uitvoert,dát toont de identiteit van deze per-soon of organisatie.Informatie: www.damon.nl.

Maatschappij & Politiekis een uitgave van het Instituut voor Publieken Politiek. Hierin zijn tevens opgenomen demededelingen van de NVLM. De redactiele-den zijn in hun journalistieke werkzaamhedenonafhankelijk.RedactieBas Banning, Wolter Blankert, RadboudBurgsma, Christine Elout, Coen Gelinck, Hansvan der Heijde (hoofdred.), Lieke Meijs, HesselNieuwelink, Gerard van Rossum, Anique terWelle, Jeff Peck (correspondent New York, VS).EindredactieMaarten CrasVormgevingAddy de MeesterOmslagfotoWikimediaDrukDrukkerij HaasbeekUitgeverInstituut voor Publiek en Politiek,Prinsengracht 9151017 KD Amsterdamtelefoon 020 521 76 00e-mail: [email protected] voor Publiek en PolitiekPrinsengracht 9151017 KD Amsterdamtelefoon 020 521 76 00e-mail menp@publiek-politiek.nlwww.maatschappijenpolitiek.nlAbonnementsprijs M & P 2011€ 48,10 per jaar. Studenten € 41,10. Scholenen instellingen € 52,70. M & P verschijnt achtkeer per jaar. Losse nummers €6,20 (exclusiefverzendkosten).Nieuwe abonnementenAbonnementen kunnen op elk gewensttijdstip ingaan na ontvangst van het abonne-mentsgeld. Afhankelijk van de ingangsdatumwordt een evenredig gedeelte van de prijsvan een jaarabonnement in rekeninggebracht. Abonnementen kunnen ook wor-den aangegaan met terugwerkende kracht.Dit is echter afhankelijk van de voorraad oudenummers. Aanmelding van nieuwe abonneesbij de uitgever.Beëindiging abonnementOpzegging schriftelijk tot 1 december van hetlopende abonnementsjaar.AuteursrechtNiets uit deze uitgave mag worden vermenig-vuldigd zonder voorafgaande toestemmingvan de redactie met uitzondering van de tekstvan het leerlingenmateriaal, indien ditgeschiedt zonder winstoogmerk. In allegevallen dient de bron duidelijk te wordenvermeld.AdvertentiesZie www.maatschappijenpolitiek.nl.Of op aanvraag bij de uitgever,telefoon 020 5217600.Kopij en mededelingenBijdragen naar het redactiesecretariaat.ISSN 1566–1555

Het komende nummer vanMaatschappij & Politiek

verschijnt op 22 augustus.De redactie wenst u een

prettige vakantie.

Gesignaleerd

juni 2011 Maatschappij & Politiek

Foto

: Kek

e Ke

ukel

aar

(advertentie)

Breng een bezoek aan de geheel vernieuwdeHAAGSE TRIBUNE.

U zit met uw klas in onze Trêveszaal ofTweede Kamerzaal! Kies uit de volgendeeducatieve programma's:• Politiek • Europese Unie• Geschiedenis: Republiek of Koninkrijk• Rechtsstaat• Media• Politiek voor het basisonderwijs

Kijk op de website www.dehaagsetribune.nlnaar ons aanbod per dag.

De Haagse Tribune is een educatiefprogramma rond het Binnenhof voorhet voortgezet onderwijs, MBO enbasisscholen.

DEELNAME IS GRATIS!

De Haagse Tribune is een onderdeel van hetHuis voor democratie en rechtsstaat.

Informatie en inschrijving: WWW.DEHAAGSETRIBUNE.NL

BEZOEK DE HAAGSE TRIBUNE

maatschappij politiek › wp-content › uploads › ... · interessant zijn als leerlingen weblogs...

Documents