lontara akkarungeng ri bone

Upload: salam-daeng-bengo

Post on 06-Jul-2018

444 views

Category:

Documents


39 download

TRANSCRIPT

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    1/85

    Lontara Akkarungeng Ri Bone

    Posted by Abd lah @ Abdullah Bin Awang Saturday, June 6, 2009L !BA"A S #$ B%&A'A ( L%) B*# S%LA+ S$ S LA(A#

    atatan -&isadur dari Lontara. Akkarungeng ri Bone, /ilik &rs A A/ir Sessu !antan )AS$) B%&A'AA# )A#& P&$)B%& )ab Bone yang diterbitkan dengan biaya Pe/erintah&aerah (ingkat $ Sulawesi Selatan tahun 19 3*leh - &rs As/at Riady La/allongeng

    1 !A#%R%#" R$ !A(AJA#" !A(A S$L*!P*41526 153 7

    &ala/ lontara. tersebut diketahui bahwa setelah habisnya turunan Puatta !enre. ri"aligo, keadaan negeri8negeri diwarnai dengan keka auan :al ini disebabkan karena tidakadanya arung 4ra;a7 sebagai

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    2/85

    *rang banyak berkata ? Bagai/ana aranya ka/i /engangkat seorang arung yang ka/i belu/ /elihatnya

    *rang yang disangka (o !anurung /en;awab ? )alau benar engkau /au /engangkatseorang arung , saya akan tun;ukkan te/

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    3/85

    2 LA %!!ASA4153 1 2 7

    &ialah yang /enggantikan !anurung ri !ata;ang sebagai !angkau. di Bone SetelahLa %//asa /eninggal /aka digelarlah (o !ulaiye Panreng 4orang yang /ula8/ula

    dikuburkan7 !angkau. ini hanya dinaungi dengan kaliyao 4ta/eng7 kalau dia be

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    4/85

    Se;ak dilantiknya La Saliyu )ara/

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    5/85

    /ene/ui i

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    6/85

    dige/

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    7/85

    ;u/lah yang a/at banyak, sehingga orang Luwu berlarian ke

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    8/85

    Selain La %liyo, ialah ? +e &enra &atu, +e Sida 4tidak disebutkan dala/ lontara. yangdigulung7

    +e Sida !anasa kawin dengan La Burungeng &aeng Pato/

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    9/85

    La Paunru dan La !ulia ber

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    10/85

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    11/85

    Berkata )a;ao Laliddong ? )alau begitu

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    12/85

    setu;u dengan itu, teta

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    13/85

    #a/un a

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    14/85

    (o Alaungeng Arung Su/aling Lahirlah La !addare//eng !atinro ri Bukaka, ke/udianlahir

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    15/85

    /elangkahi adat Bone, tidak bisa /enyatakan

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    16/85

    (u/enanga ri Pasi Lahirlah $ Baba )araeng (allo La Paso/

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    17/85

    &ergi eili% alan kebaikan $an -a%a2a 2ang "erang i"u 2ang $i"urunkan #le% Alla%ke&a$a Nabi5N2a .Ke"ika T# Alaungeng ke bali ke +#ne* Aru ne La Tenri Ruwa en2uru% !ala%!e#rang keluargan2a ke Palle""e un"uk ber"e u $engan KaraengE ri G#wa 2ang!e en"ara berke$u$ukan $i Palle""e. +egi"u &ula KaraengE en2uru% Karaeng Pe""u

    ke Pa""ir# ene ui Aru ne. e!a &ain2a Karaeng Pe""u $i Pa""ir# $an ber"e uAru ne* "iba5"iba "e &a"n2a ber"e u i"u $ike&ung #le% #rang Pa""ir# ber!a a#rang ibuluE. Aru ne !ekeluarga ber!a a Karaeng Pe""u eninggalkan "e &a"

    enu u ke &un-ak gunung 'ar#anging.e"ela% i"u* &ergila% Aru ne ene ui KaraengE ri G#wa* !e en"ara Karaeng

    Pe""u "inggal en aga Pa""ir#. i Palle""e Aru ne La Tenri Ruwa $i"an2a #le%KaraengE ri G#wa 0 a &ai $i ana ba"a! kekua!aan u. ebab !a2a "a%u ba%wa+#ne a$ala% ilik u* !e en"ara enuru" beri"a ba%wa akkarungeng "ela%ber&in$a% $i +#ne . Aru ne en awab 0 ang en a$i ilikku a$ala% Palakka$an Pa""ir# begi"u uga Awa ne. Kalau 'ari# Riwaw# a$ala% ilik i!"eriku .+erka"a lagi KaraengE 0 ekarang u-a&kanla% !2a%a$a"* biar Palakka* Pa""ir# $anAwa ne !a a 2ang eneri a I!la . Un"uk +#ne biarkan !a a "i$ak ber"uan* G#wa"i$ak akan e &er%a ba u . Aru ne en awab 0 Karena !a2a akan

    engu-a&kan !2a%a$a"* !e%ingga !a2a ke ari .elan u"n2a KaraengE ri G#wa berka"a 0 a2a uga "a%u ba%wa Palle""e ini a$ala%ilik u* "e"a&i kebe"ulan "e &a" ber$irin2a ben"engku. le% karena i"u !a2aengangga&n2a !ebagai ilikku* na un !a2a berikan ke bali ke&a$a u .

    Ke u$ian KaraengE ri G#wa* Karaeng Tall# $an Aru ne berikrar 0 Per"a a$iu-a&kan #le% KaraengE ri G#wa $an Karaeng Tall# 0 Inila% 2ang akan$i&er!ak!ikan ke&a$a ewa"a euwaE ba%wa bukanla% "urunan KaraengE ri G#wa$an Karaeng Tall# 2ang kelak akan engganggu %ak5%ak u. Kalau a$a ke!uli"an2ang engkau %a$a&i* bukala% &in"u u un"uk ka i a!uk &a$a ke!uli"an i"u . LaluAru ne en awab 0 Wa%ai Karaeng* ika" &a$iku "i$ak akan "erbuka* "i$ak!e &urna &ula ke%i$u&anku $an a&a 2ang a$a $ala &ikiranku. Kalau a$a ke!uli"an2ang eni &a Tana% G#wa* biar !eba"ang ba bu 2ang $iben"angkan* ka i akan

    elaluin2a un"uk $a"ang e ban"u u !a &ai ke&a$a anak -u-u u $an anak-u-uku* a!alkan "i$ak elu&akan &er an ian ini .

    e"ela% ke"igan2a engu-a&kan ikrar* ke balila% Aru ne La Tenri Ruwa kePa""ir#. Li a %ari !e"ela% &er an ian i"u $iu-a&kan ber!a a* $ibakarla% +#ne #le%#rang G#wa. 'en2era%la% #rang5#rang +#ne $an engu-a&kan !2a%a$a".Ke u$ian KaraengE ri G#wa $an Karaeng Tall# ke bali ke negerin2a.

    e ak La Tenri Ruwa eninggalkan +#ne $an bera$a $i Pa""ir#* !e ak i"u &ula #rang+#ne engangga&n2a ba%wa $ia bukan lagi 'angkau, $i +#ne. Ke!e&aka"an #rang+#ne a$ala% engangka" anak $ari 'a"inr#E ri a&ananna (a$$enenna) 2ang &a$a!aa" i"u en a$i Arung Ti urung 2ang berna a La Tenri Pale T# Akke&&eang.A$a&un La Tenri Ruwa !e"ela% KaraengE ri G#wa $an Karaeng Tall# ke bali kenegerin2a* $iu!ir #le% #rang +#ne agar eninggalkan +#ne. Aru ne inila% 2ang$iangga& ula5 ula eneri a aga a I!la $ari KaraengE ri G#wa $an Karaeng

    Tall#.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    18/85

    La Tenri Ruwa 'a"inr#E ri +an"aeng berangka" ke u, ('angka!ar) $an "inggal &a$aa"#, ri +an$ang. Ia &un $iberi na a Arab 2ai"u ul"an A$a . i!uru%la% e ili%

    "e &a" #le% a"#, $an KaraengE ri G#wa. Te &a" 2ang $i&ili%n2a a$ala% +an"aeng$an $i +an"aengla% ia eninggal* #le% karena i"u $ina akan 'a"inr#E ri +an"aeng.La Tenri Ruwa kawin $engan !e&u&un2a 2ang berna a We +a i a"au We angke

    LebaE ri 'ari# Riwaw# 2ang ke u$ian $i!ebu" uga a"u, 'ari# Riwaw#. ari&erkawinan ini la%irla% We Tenri ui. We Tenri ui &erna% uga kawin $engan T#Le &e Arung Pa"# # !au$ara kan$ung a"u #&&eng 2ang ula5 ula e elukI!la 2ang berna a +e#wE. ari &erkawinann2a la%irla% We +ubungeng 2angberar"i ber!au$ara kan$ung $engan We Tenri ui.We Tenri ui kawin $engan La P#""#bune Arung Tana"engnga a"u L# &ulle* anak$ari We /a are a"u L# &engeng 'a""en$u &ulawengE $ari !ua in2a 2angberna a T# Waw#. ari &erkawinan ini la%irla% La Tenri Ta""a T# Unru a"u 'ari#Riwaw#. A$a uga 2ang berna a We Tenri Abang. elain i"u* We airi ( eninggal$iwak"u ke-il)* We Tenri We &eng aunru ( eninggal $iwak"u ke-il)* La TenriGarangi ( eninggal $iwak"u ke-il)* !elan u"n2a We Ka-i &ureng a#& a"u'ari ari* "i$ak a$a ke"urunann2a.We +ubungeng I a!a # Arung Pa""# # $iangka" en a$i $a"u $i Wa"u* kawin $enganLa Tenri +ali a"u #&&eng 'a"inr#E ri a"unna. ari &erkawinan ini la%irla% La Tenri

    enge, T# We!ang $an We a$a 'a"inr#E ri 'a$ell#.Arung Tana"engnga ke u$ian kawin lagi $engan We Tenri Pa$a a"u Wa"u anak $ariWe Pua &e $engan !ua in2a La Page a"u 'ari# Riwaw#.A$a&un La Tenri Ta""a T# Unru $iwari!kan #le% ibun2a un"uk en a$i $a"u ri 'ari#Riwaw#* !e%ingga $igelar !ebagai a"u 'ari# Riwaw#. La Tenri Ta""a kawin $engan!e&u&un2a 2ang berna a We a$$a a"au We a$$a anak $ari We +ubungeng I

    a!a # $ari !ua in2a 'a"inr#E ri a"unna. ari &erkawinann2a ini "i$ak ela%irkan!e#rang anak* ak%irn2a ber-erai.I!"eri La Tenri Ta""a 2ang &aling $i-in"ain2a a$ala% I 'angkawani aeng Talele*"e"a&i uga "i$ak a$a ke"urunann2a. le% karena i"u La Tenri Ta""a T# Unru !a &aiak%ir %a2a"n2a "i$ak e iliki ke"urunan.

    au$ara kan$ung La Tenri Ta""a 2ang berna a We Tenri Wale a U &u 'a&l#+# bangE i"ula% 2ang en a$i 'a$$anreng ri Palakka. Karena !e"ela% La Tenri Ta""ake bali $ari 'angka!ar* #rang +#ne en#ba"kann2a en a$i Arung Palakka.'a&l# +# bangE kawin $engan La Pak#k#E Arung Ti urung 2ang uga Ranreng$i Tuwa $an !ebagai Arung $i Ugi. ari &erkawinan i"u la%irla% !e#rang anak laki5lakiLa Pa"au 'a"anna Tikka Walin#n#E T# Tenri +ali 'alaE anrang 'a"inr#E ri

    Nagauleng.e$angkan !au$ara kan$ung La Tenri Ta""a 2ang lain 2ang berna a We Tenri Abanga Eba* i"ula% 2ang engiku"in2a !ewak"u La Tenri Ta""a T# Unru &ergi ke 4akar"a.le% karena i"u* La Tenri Ta""a en2era%kan ke&a$a a$ikn2a i"u un"uk en a$i a"u

    ri 'ari# Riwaw#. We Tenri Abang kawin $engan La ule a"au La 'a&&a an-i aeng'a""a ang Karaeng Tane"e* "urunan Karaeng Tall#. ari &erkawinann2a i"u la%ir $ua#rang anak &ere &uan 2ang berna a We Pa""ekke Tana aeng Tani!anga $an We

    Tenri Lekke,.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    19/85

    We Pa""ekke Tana kawin $engan Pa ungE ri Luwu 'a"inr#E ri Langkanana 2angberna a La nr# T# Palaguna. ari &erkawinann2a i"u la%irla% We +a"ara Tungke$an We 7a"i a% 'a"inr#E ri Pa""ir#. We 7a"i a% 'a"inr#E ri Pa""ir# kawin $engan!e&u&un2a 2ang berna a La Ru &ang 'egga T# a&&aile. ari &erkawinan i"ula%irla% We Tenri Leleang a"u Luwu $an La $$ang Riwu aeng 'a""inring a"au La

    Tenri $$ang. Inila% 2ang en a$i Arung Pa""ir# $an a"u Tane"e. elan u"n2aela%irkan La Tenri Angke, a"u 'ari ari.

    A$a&un anak +a"ara Tungke 2ang berna a We Tenri Lekke !au$ara kan$ung WePa""ekke Tana* kawin $engan La Pa!au Arung 'enge 2ang uga !ebagai Ranreng $i

    Tal#"enre Wa #.We angke LebaE ri 'ari# Riwaw# $engan !ua in2a T# Le &e Arung Pa""# #

    ela%irkan We +ubungeng I a!a #. We +ubungeng I a!a # inila% 2ang kawin$engan !e&u&u !a"u kalin2a 2ang berna a La Tenri +ali 'a"inr#E ri a"unna* anak$ari La 'a$$u!!ila Arung 'a &u 'a e!a &a"uE. ari &erkawinan i"u la%irla% La

    Tenri enge, T# We!ang $an We a$$a 'a"inr#E ri 'a$ell#.La Tenri enge, T# We!ang kawin $engan We Pa$a aeng 'a!ennang $i Pa ana*anak $ari La Tenri e!!u T# Ti #E. ari &erkawinann2a la%irla% La 'akka"eru( eninggal $unia !ewak"u ke-il). elan u"n2a la%ir &ula La Kari$u 2ang ke u$ian

    en a$i Arung ekkaili. La Kari$u kawin $i Pa ana $engan anak Wa"a &anuwaEri Pa ana. ari &erkawinan i"u la%irla% La 'a&&a!!ili Arung 2ang ke u$ian

    en a$i Arung Pa""# #. La 'a&&a!!ili kawin $i Tane"e $engan Arung Lal#lang 2angke u$ian ela%irkan anak laki5laki 2ang berna a La +ara%i a.

    elan u"n2a La 'a&&a!!ili kawin lagi $engan We Tenri Leleang Pa ungE ri Luwu'a"inr#E ri #reang* anak We 7a"i a% +a"ara Tungke 'a"inr#E ri Pa""ir# $engan%!ua in2a La Ru &ang 'egga T# a&&aile 'a"inr#E ri u&&a. Inila% 2ang ela%irkanLa 'a&&a an-i aeng 'a!!ur# P#lli&uE ri #&&eng 'a"inr#E ri Laburaung.Anak beriku"n2a a$ala% We Tenri Abang a"u Wa"u Arung Pa""# # $an beriku"n2aberna a 4angg#, Panin-#ng. Inila% 2ang "ewa! $i&enggal ke&alan2a #le%ke anakann2a !en$iri 2ang berna a +a!# Tan-ung &a$a Perang +a"uba"u. ala&eri!"iwa i"u* La 'a&&a!!ili "ewa! "erbunu% #le% i&arn2a !en$iri 2ang berna a La

    $$ang Riwu aeng 'a""inring Karaeng Tane"e.Ke bali ki"a bi-arakan La P#""#bune, $engan i!"erin2a We Tenri Pa!a a"u Wa"u.'ela%irkan anak 2ang berna a La Page 2ang ke u$ian $iwari!kan un"uk en a$i

    a"u $i L# &ulle. La Page ber!au$ara $engan La Tenri Ta""a aeng erang T# Unru$ari a2a%n2a. La Page a"u L# &ulle kawin $engan We +uka a"u +#""#. ari&erkawinan i"u la%irla% La 'alleleang T# Pana angi a"u L# &ulle $an uga a"u

    'ari# Riwaw#. elan u"n2a La Pana angi kawin $engan We 'ekk# a"u +akke*la%irla% We Tenri a"u +#""#.We Tenri a"u +#""# kawin $engan !e&u&u $ua kalin2a 2ang berna a La Te uPage anak We Pa""ekke Tana aeng Tani!anga $engan !ua in2a 2ang "erak%ir 2angberna a T# +ai--eng. We Tenri $engan La Te u Page ela%irkan anak laki5laki2ang berna a La 'allarangeng T# a allangi* inila% 2ang ke u$ian en a$i a"uL# &ulle $an a"u 'ari# Riwaw#. La 'allarangeng T# a allangi kawin $engan We

    Tenri Leleang an$a $ari La 'a&&a!!ili. ari &erkawinann2a i"u la%irla% La

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    20/85

    'a$$u!!ila Karaeng Tane"e. La a$$u!!ila inila% 2ang kawin $engan We en# a"u/i""a* anak $ari La Te a!!#nge 'a"inr#E ri 'ali #ngeng $engan i!"erin2a 2angberna a i""i 8abiba.

    elan u"n2a We Tenri Leleang an$a $ari La 'a&&a!!ili 2ang kawin $engan La'allarangeng T# a allangi ela%irkan We Panangareng aeng Ri!anga Arung

    /inenn#ng a"u 'ari# Riwaw# 'a"inr#E ri U ung"ana. We Panangareng aengRi!anga kawin $engan La unra a"u La uru 'a"inr#E ri La angile* anak $ari La

    Tenri anga Pe""a 4angg#,E a"u La uru.Ke u$ian We Tenri Leleang $engan La 'allarangeng T# a allangi ela%irkan La

    Tenri e!!u Arung Pan-ana* inila% 2ang kawin $engan We Pa$$i Pe""a Punna +#laEanak $ari 'a$$anreng +#ne 2ang berna a La ibengngareng. elan u"n2a La Tenri

    e!!u kawin lagi $engan We Tenri Lawa +e!!e Pe2a $i Wa #* !au$ara kan$ung$ari Arung +elle La engngeng 'a"inr#E ri alawa,na.We Tenri Leleang $engan La 'allarangeng ela%irkan lagi We Pa$a aeng 'alele*7a"i a% Ra"u aeng Ta-#wa 'a"inr#E ri igeri* La 'aggala"ung T# Kali a"uL# &ulle 2ang uga !ebagai a"u +#""# $an +a"ari T# a We Akka aeng 'a"ana &u

    a"u ri +akke. Inila% 2ang kawin $engan Pa ungE ri Luwu 2ang berna a LaPa""iware 'a"inr#E ri abba &aru.

    19.LA TENRI PALE T AKKEPPEANG(1611 – 169:)Ke"ika La Tenri Ruwa 'a"inr#E ri +an"aeng $iu!ir #le% #rang +#ne* aka 2ang

    enggan"ikann2a a$ala% !e&u&u !a"u kalin2a 2ang berna a La Tenri Pale T#Akke&&eang Arung Ti urung. ia a$ala% anak $ari La In-a 'a"inr#E ri A$$enenna.Inila% 'angkau, $i +#ne 2ang e bangki"kan ke bali !e anga" #rang +#ne un"uk

    en#lak a!ukn2a aga a I!la $i +#ne. le% karena i"u KaraengE ke balie erangi +#ne* !e%ingga #rang +#ne kala% $an en2era%. iun$angla% !eluru%

    Palili ($aera% bawa%an) un"uk $i!uru% engu-a&kan !2a%a$a" !ebagai "an$a ba%wa!eluru% #rang +#ne "ela% eneri a aga a I!la . e"ela% i"u KaraengE ri G#wake bali ke ka &ungn2a.La Tenri Pale T# Akke&&eang $ua ber!au$ara 2ai"u We Tenri 4ell# 'akkalaruE* kawin$engan Arung u aling 2ang berna a La Pan-ai T# Pa"akka. ia uga $igelarLa &e Pabbekkeng* anak $ari La 'allalengeng T# Alaungeng Arung u aling* $arii!"erin2a 2ang berna a We Tenri Par#la. La%irla% La 'a$$are eng* $iangka"la%'akkalaruE en a$i Arung Pa""ir#.

    a"u lagi a$ik La 'a$$are eng berna a We Tenri A &areng* $ia en a$i Arung

    /ellu. e$angkan La Tenri A i T# enri a $ia en a$i Arung $i Awa ne $an$igelar 'a"inr#E ri iang.We Tenri ui kawin $engan La P#""#bune, T#baE Arung Tana"engnga* la%irla% La Tenri

    Ta""a T# Unru* "i$ak a$a ke"urunann2a. Anakn2a 2ang ke$ua 2ai"u I aunru. Inila%2ang kawin $engan a"u /i""a 2ang berna a T#$ani 2ang en a$i Arung E&&aEA a""a&&areng 2ai"u 0 A$$a"uang i$enreng* a"u u&&a* A$$a""uang awi""# $anArung Ali""a. +a%kan $ia uga Karaeng $i Galingkang.Ka"ika T#$ani e &eri!"erikan !au$ara La Tenri Ta""a* $ia e &er!a"ukan /i""a

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    21/85

    $engan +#ne. Nan"i !e"ela% La Te a!!#nge, T# A&&aweling 'a"inr#E ri'ali #ngeng en a$i 'angkau, $i +#ne* barula% /i""a $ike balikan ke #&&eng.Na un ak%irn2a T#$ani $i!uru% bunu% #le% La Tenri Ta""a T# Unru karena $iangga&

    en2ala%i ka!iwiang (&er!e ba%an) $i +#ne.e$angkan au$ara La Tenri Ta""a T# Unru 2ang berna a We Tenri Abang aeba*

    $iala% 2ang $ina akan We Tenri Wale 'a"inr#E ri +#la a$ana. igelar uga'a&l# +# bangE $iala% 'a$$anreng $i Palakka.

    a"u "a%un !e"ela% #rang +#ne eneri a I!la * &ergila% Aru ne ke 'angka!arene ui a"#, ri +an$ang. iberila% na a Arab 2ai"u ul"an Ab$ulla%. I"ula% na a

    Aru ne 2ang $iba-a &a$a k%u"ba% 4u a".Ke"ika en a$i 'angkau, $i +#ne* La Tenri Pale $ikenal !anga" ra a% $an erak2a".

    ia !anga" e &er%a"ikan a!ala% &er"anian. Aru ne inila% 2ang kawin $engananak 'a"inr#E ri i$enreng $ari !ua in2a 2ang berna a T# A$$u!!ila berna a WePale""ei KanuwangE 'a!!a# +e!!iE ri 'a &u Riawa. ari &erkawinan ini la%irla%anak &ere &uan 2ang berna a We aba.

    ela a en a$i Aru ne* La Tenri Pale !elalu b#lak balik ke G#wa un"uk ene uiKaraengE ri G#wa. Ia eninggal $i Tall# !e%ingga $igelar La Tenri Pale T#Akke&&eang 'a"inr#E ri Tall#.

    13. LA 'A ARE''ENG(169: – 16;

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    22/85

    i!"erin2a We 4ai Ranreng T#wa Wa # 2ang uga !ebagai Arung Ugi. ari &erkawinanLa 'a$$are eng $engan We 4ai* ela%irkan !e#rang anak laki5laki berna a LaPak#k#E T#angk#ne 2ang $igelar Ta$a &aliE. La Pak#k#E T#angk#ne ke u$ian$iangka" en a$i Arung Ti urung.La Pak#k#E T#angk#ne kawin $engan !au$ara &ere &uan La Tenri Ta""a T# Unru

    2ang berna a We Tenri Wale 'a&l# +# bangE 'a$$anreng Palakka. Anak $ariWe Tenri ui a"u 'ari# Riwaw# $engan !ua in2a 2ang berna a La P#""#buneArung Tana"engnga. ari &erkawinann2a i"u la%irla% La Pa"au 'a"anna Tikka'a"inr#E ri Nagauleng.

    elan u"n2a La 'a$$are eng kawin lagi $engan Arung 'ana eng. ari&erkawinann2a 2ang ke$ua i"u la%irla% anak laki5laki 2ang berna a T#an-al# Arung

    4aling. Inila% 2ang kawin $engan We +unga +au Arung 'a-ege* anak $ari Karaeng'a!!e&e $engan i!"erin2a 2ang berna a We I &u Arung 'a--er#. T#an-al# Arung

    4aling $engan We +unga +au Arung 'a-ege 2ang ela%irkan T#bala Arung Tane"eRiawang 2ang $igelar Pe""a Pakkan2n2arangE.

    e"ela% en a$i 'angkau, $i +#ne !ela a kurang lebi% 1: "a%un* G#wa ke balielakukan !erangan "er%a$a& +#ne 2ang ak%irn2a enaklukkann2a. La

    'a$$are eng eninggal $unia $i +ukaka* !e%ingga $ia $ina akan 'a"inr#E ri+ukaka.I!"eri La 'a$$are eng 2ang lain berna a We 'a&&an2iwi Arung 'are* anak We/akka a"u Ulaweng. 'ela%irkan !e#rang anak &ere &uan 2ang berna a We

    a# . Inila% 2ang kawin $engan La Un-u Arung Pai #. La Un-u Arung Pai #$engan We a# ela%irkan La Tenri Le a Riwe""aE ri Pangka enne. Inila% 2ang

    ela%irkan T# ibengngareng 'a$$anreng +#ne.

    1;. LA TENRI A4I T ENRI'A(16;< – 16;3)La Tenri A i T# enri a enggan"ikan !au$aran2a La 'a$$are eng 'a"inr#E ri+ukaka en a$i 'angkau, $i +#ne. iala% 2ang elan u"kan &erlawanan +#ne"er%a$a& G#wa* na un ken2a"aann2a +#ne ke bali engala i kekala%an. Karena&a$a &erang ini* G#wa "ern2a"a $iban"u #le% Luwu $an Wa #. Per"a%anan "erak%irAru ne La Tenri A i T# enri a a$ala% Pa!e &e* !e%ingga $ika"akan +e"aPa!e &e (Kekala%an $i Pa!e &e).

    e ak kekala%an $i Pa!e &e* +#ne en a$i ilik G#wa* Luwu $an Wa #. Wila2a%n2a$ibagi "iga* !eba%agian $ia bil #le% G#wa* !eba%agian $ia bil Luwu $an!eba%agian $ia bil #le% Wa #. i"awanla% !e ua anak bang!awan +#ne* "er a!uk

    La P#""#bune, ber!a a i!"eri $an anak5anakn2a. elebi%n2a $iberikan ke&a$a Luwu$an Wa #. A$a&un 2ang en a$i ilik Wa # "e"a& bera$a $i +#ne* !ebab Wa # a!i%inga" &er an ian 2ang "ela% $i!e&aka"i #le% Arung "er$a%ulu* 2ai"u ang reba% akan$i"#&ang* 2ang %an2u" akan $irai% !ebagai ana i!i La u &a"uE ri Ti urung 2ang"ela% $ilakukan #le% Tellu --#E (+#ne* #&&eng $an Wa #).Arung 'a"#wa Wa # 2ang berna a La 'akkaraka enga"akan 0 +a%agian Wa #2ang &ergi ke G#wa* a$ala% ilik G#wa* ba%agian Luwu 2ang &ergi ke Wa #* "e"a&

    ilik Luwu. Ke u$ian ba%agian Wa # 2ang a!i% "inggal $i +#ne* "e"a& ilik +#ne.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    23/85

    Ke-uali $ia !en$iri 2ang $a"ang ke Wa #* barula% ilik Wa # . Per in"aan iniak%irn2a $i!e"u ui #le% KaraengE ri G#wa $an a"u Luwu.Ke"ika La Tenri A i T# enri a $i"angka& $an $ibawa ke G#wa* $iiku"kanla% !e uaanak bang!awan +#ne lainn2a. e"ela% i"u +#ne $ibakar #le% #rang G#wa*

    en a$ila% +#ne !ebagai wila2a% a a%an G#wa $an !eluru% rak2a"n2a $i a$ikan

    %a ba. e en"ara La Tenri A i T# enri a $i "e &a"kan $i iang* !e$angkan anakbang!awan lainn2a $ibagi5bagi ke&a$a angg#"a 8a$a" G#wa (+a"e ala&angE)un"uk $i a$ikan %a ba $an !ebagain2a.

    ian"ara anak bang!awan 2ang $i"awan #le% G#wa* "er$a&a" uga La P#""#bune,Arung Tana"engnga ber!a a i!"eri $an anak5anakn2a. ebab 2ang "i$ak "er"awan#le% G#wa %an2ala% anak ke-il* #rang "ua lan u" u ur* ke-uali a"a! &er in"aan#rang "uan2a.La P#""#bune, Arung Tana"engnga* i!"eri $an anak5anakn2a "inggal $i ru a%KaraengE. Ke"ika i"u La Tenri Ta""a baru beru!ia 11 "a%un. Karena $ia !e#rang anak2ang -er$a!* !e%ingga ban2ak 2ang en2ukain2a. le% karena i"u* !e ua angg#"a+a"e ala&angE &erna% $i"e &a"in2a.Karena La Tenri A i T# enri a $ia!ingkan ke iang* aka KaraengE ri G#wa

    en2uru% ke&a$a #rang +#ne un"uk en-ari Arung ('angkau,). Te"a&i #rang +#ne"i$ak berani lagi enun uk !e#rang 'angkau,* !e%ingga #rang +#ne en2era%kan!e&enu%n2a ke&a$a KaraengE ri G#wa. le% karena i"u* KaraengE ri G#wa enun ukKaraeng u ana un"uk elak!anakan &e erin"a%an $i +#ne.

    Te"a&i karena Karaeng u ana "i$ak bi!a eng%a$a&i #rang +#ne 2angkeli%a"ann2a "e"a& beru!a%a eng%alang5%alangi !egala langka%n2a* akake balila% Karaeng u ana ke G#wa. Ke&a$a KaraengE ri G#wa* Karaeng

    u ana elarkan ke"i$ak a &uann2a eng%a$a&i #rang +#ne. le% karenai"u "er a$ila% ke=aku an &e erin"a%an $i +#ne !aa" i"u.La Tenri A i T# enri a eninggal $unia $i iang* !e%ingga $ina akan 'a"inr#E ri

    iang. 'enuru" -a"a"an l#n"ara, $ia %an2a e &un2ai !e#rang anak 2ang berna aLa Pabbele 'a"inr#E ri +a"uba"u. Inila% 2ang ela%irkan aeng 'ane!!a ArungKa$ing.

    ela a bebera&a wak"u "i$ak a$a &enggan"i La Tenri A i T# enri a 'a"inr#E riiang !ebagai Aru ne. rang +#ne $an !egena& angg#"a 8a$a"&un !u$a% "i$akau enun uk !e#rang 'angkau,. e en"ara KaraengE ri G#wa uga ragu un"ukengangka" !e#rang Arung kalau bukan 2ang $iinginkan #le% #rang +#ne.le% karena i"u* KaraengE ri G#wa %an2a enun uk !e#rang ennang (&elak!ana)

    2ang e iliki wewenang !ebagai &enggan"i 'angkau, $i +#ne.

    1:. T + A L A(16;3 – 166 "a%un T#bala en a$i 4ennang $i +#ne*!ekian &ula la an2a +#ne $i a a% #le% G#wa. Ke"ika T#bala 2ang uga $ikenal$engan gelar Pe""a Pakkan2n2arangE en a$i 4ennang $i +#ne* "in$akanke!ewenang5wenangan #rang G#wa "er%a$a& #rang +#ne !e akin en a$i5 a$i.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    24/85

    +an2ak #rang +#ne 2ang e ili% un"uk &in$a% ke $aera% lain* karena "i$ak a &ulagi ena%an &en$eri"aan akiba" "in$akan #rang G#wa 2ang !anga" ke a .

    i a!a &e erin"a%an T#bala* KaraengE ri G#wa in"a $ikiri kan #rang $ari +#ne!eban2ak 1 "a%un T#bala en a$i 4ennang $i +#ne* ia e bangki"kan ke bali

    !e anga" #rang +#ne un"uk elawan G#wa. e en"ara La Tenri Ta""a ber!a a!egena& keluarga* #wa $an !egena& #rang +#ne 2ang en a$i &enggali &ari" "ela%bera$a $ala &er alanan enu u ke +#ne. 8al ini "i$ak $ike"a%ui #le% KaraengE riG#wa ber!a a !eluru% angg#"a 8a$a"n2a.

    e"ela% !a &ai $i +#ne* ia lang!ung ene ui T#bala 4ennang +#ne. elain i"u ia uga en2a &aikan ke&a$a a"u #&&eng &a ann2a 2ang berna a La Tenri +ali.

    'e ang "ela% $i&er!a"ukan +#ne $engan #&&eng !e!uai bun2i Pin-ara L#&iE riA""a&ang (Per an ian ri A""a&ang). +er!a"ula% ke bali T#bala $engan La Tenri Ta""ae bangki"kan ke bali !e anga" &erlawanan #rang +#ne "er%a$a& G#wa.ebagai wu u$ kege biraan #rang +#ne a"a! ke balin2a La Tenri Ta""a ke +#ne*aka #rang +#ne !e&aka" un"uk engangka"n2a en a$i arung $i Palakkaewari!i nenekn2a. e ak i"u $ina akanla% Arung Palakka.e"ela% e &er!a"ukan &en$a&a" $engan 4ennang T#bala un"uk "i$ak un$ur

    $ala elawan G#wa* &ergila% Arung Palakka ke La uru un"uk eng%a$ang #rang

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    25/85

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    26/85

    !au$ara Ra a Terna"e i"u a$a $i G#wa un"uk in"a ban"uan ke&a$a KaraengE riG#wa. Karena i"u* KaraengE ri G#wa ber ak!u$ berangka" ke Terna"e* #rang +#ne$i!eberangkan ke +u"ung #le% La eka"i.

    Tin$akan ke!ewenang5wenangan KaraengE ri G#wa bukan !a a $i"u ukan ke&a$a#rang +#ne* "e"a&i uga ke&a$a #rang5#rang G#wa 2ang enen"ang &erin"a%n2a.

    engan $e ikian #rang G#wa &un ban2ak 2ang en2eberang ke +u"ung "er a!ukKaraeng +#n"# 'arannu $engan rak2a"n2a.Kea$an ini e bua" KaraengE ri G#wa ara% be!ar "er%a$a& Ra a +u"ung. LaluKaraengE ri G#wa e bua" ren-ana un"uk en2erang +u"ung $i Tana% Uli2#.Karena $i!i"ula% berlin$ung !e ua #rang 2ang $i-ari #le% KaraengE ri G#wa. i!i"u&ula ka&al5ka&al K# &eni +elan$a !elalu !ingga% a&abila %en$ak enu u ke

    Terna"e. KaraengE ri G#wa e anggil a"u Luwu 2ang berna a La e"iara a un"ukber!a a5 Ti$ak bera&a la a* K# &eni +elan$a $a"ang $engan !egala ala"&erangn2a enu u ke Terna"e. ebelu n2a !ingga% $i Tana% Uli2#. Turunla% La Tenri

    Ta""a $ian"ar #le% Ra a +u"ung ene ui K# an$an +elan$a $i a"a! ka&aln2a. La Tenri Ta""a in"a ke&a$a K# &eni agar $a&a" $iiku"kan ke Terna"e ber!a a !eluru%&engawaln2a.A"a! &er in"aann2a i"u K# &eni enga"akan 0 Ti$ak u!a% ke Terna"e* "e"a&i lebi%baik ke 4akar"a. Nan"i $i 4akar"a baru $iberikan "ana% un"uk $i "e &a"i ber!a a&engawaln2a. Kalau !u$a% a$a ke!e &a"an* ki"a !a a5!a a elawan G#wa. 4a$i"unggula% $i!ini. Kalau K# &eni ke bali $ari Terna"e barula% !ingga% $i!ini $an ki"a!a a5!a a ke 4akar"a .

    le% karena i"u* La Tenri Ta""a Arung Palakka $an !eluru% &engawaln2a "inggalbebera&a wak"u $i +u"ung enunggu ke balin2a K# &eni +elan$a.

    T#bala kawin $engan !e&u&u !a"u kalin2a 2ang berna a We 'ai!uri anak $ari Wea# $engan !ua in2a 2ang berna a La Un-u Arung Pai #. Inila% 2angela%irkan T# ibengngareng 'a$$anreng +#ne. Ke u$ian T# ibengngareng kawin

    $engan anakn2a &u +#n"#bangung $i ela2ar 2ang ela%irkan anak &ere &uan"iga #rang. ang &er"a a berna a We Kelli Arung Pai #* 2ang ke$ua berna a We

    a$ia Pe""a Punna +#laE $an ke"iga We Pani$# Arung A"akka.e$angkan anak laki5laki T#bala $ari i!"erin2a We 'ai!uri* La Tenri T# 'arilaleng

    Pawelai2e ri Kaluku +#$#E. Ke u$ian La T#ne T# 'arilaleng Pawelai2e riPa""ingal#ang. Inila% 2ang kawin $engan We Tungke Arung Te!!ia$a. ari&erkawinan i"u la%irla% We u"ra aeng Ta!abbe Arung Te!!ia$a. Ke u$ian We

    u"ra aeng Ta!abbe kawin $engan La Rubba Arung 4aling anak $ari La Tenri T#'arilaleng Pawelai2e ri Kaluku +#$#E $ari i!"erin2a We elli a Arung Ul#. ari

    &erkawinan ini la%irla% 2ang berna a La 'a&&a Arung 4aling* La 'a$$ukkellengArung Te!!ia$a* T# Akke&&eang ulewa"ang Palakka.La 'a&&a Arung 4aling kawin $engan We aria Arung Pal#ngki $an ela%irkan La

    u&u Arung Pal#ngki. elan u"n2a La u&u kawin $engan We u"ra aeng Ta!abbe*la%irla% La E!a Arung Pal#ngki.Ke bali ke&a$a La Tenri Ta""a ber!a a &engawaln2a 2ang !e en"ara bera$a $i+u"ung. e"ela% ka&al K# &eni +elan$a ke bali $ari Terna"e un"uk !elan u"n2a ke

    4akar"a* !ingga%la% $i +u"ung enga bil La Tenri Ta""a ber!a a !eluru%

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    27/85

    &engawaln2a. e"iban2a $i 4akar"a $i"un ukkanla% "ana% 2ang lua! un"uk $i"e &a"i.Ka &ung i"u ke u$ian berna a Ka &ung T# Pa""# #E* $i!i"ula% La Tenri Ta""a ArungPalakka 'ala &eE Ge e,na e bina $an ela"i% &engawaln2a !ebagai&er!ia&an un"uk ke bali ke Tana Ugi elawan KaraengE ri G#wa.

    1;. LA EKATI ARUNG A'ALI(166< – 166>)

    e"ela% T#bala eninggal $unia* KaraengE ri G#wa enun uk lagi La eka"i ArungA ali en a$i 4ennang $i +#ne. ela a "u u% "a%un La eka"i Arung A ali en a$i

    4ennang $i +#ne* !ela a i"u &ula "in$akan ke!ewenang5wenangan #rang G#wa"er%a$a& #rang +#ne !e akin en a$i5 a$i. le% karena i"u !eba%agian be!ar !a aKaraeng +#n"# 'arannu en2erang +u"ung. engan &a!ukan 2ang lengka& $an!ia& ber&erang* berangka"la% ke +u"ung un"uk eng%a arn2a.

    e en"ara i"u* La Tenri Ta""a Arung Palakka ber!a a !eluru% &engiku"n2a $an

    &a!ukan K# &eni +elan$a "ela% bera$a $ala &er alanan enu u ke Tana% Ugi. iaakan lang!ung ke +u"ung un"uk enga bil !eluru% #rang +#ne $an #rang #&&eng2ang engung!i ke!ana akiba" "in$akan #rang G#wa. +egi"u &ula #rang5#rangG#wa 2ang lari ke!ana. 8al ini "er a$i $ala "a%un 166> '.A"a! ke$a"angan Arung Palakka 'ala &e,E Ge e,na* eru&akan ak%ir&en$eri"aan #rang +#ne $ari &en a a%an G#wa. ebelu a"u Luwu $an Karaeng+#n"# 'arannu e ulai !erangann2a "er%a$a& +u"ung* $a"angla% ka&al K# &eni+elan$a 2ang $i"u &angi La Tenri Ta""a Arung Palakka ber!a a $engan &a!ukan+elan$a. engan $e ikian ren-ana a"u Luwu $an Karaeng +#n"# 'arannu un"uk

    en2erang +u"ung "er&ak!a ba"al.

    A$ iral &eel an !elaku &i &inan &a!ukan +elan$a ber!a a La Tenri Ta""a ArungPalakka engu"u! bebera&a #rang un"uk ene ui a"u Luwu $an Karaeng +#n"#'arannu. Ke&a$a u"u!an i"u $i!uru% un"uk en2a &aikan ke&a$a a"u Luwu $anKaraeng +#n"# 'arannu ba%wa anganla% Ra a +u"ung 2ang $i!erang* karena $ia"i$ak ber!ala%. Te"a&i kalau KaraengE ri G#wa benar5benar au ber&erang* aka!ekarang lawann2a !u$a% a$a. A"au alangka% baikn2a kalau a"u Luwu ber!a aKaraeng +#n"# 'arannu "urun ke ka&al !ekarang uga $engan engibarkan ben$era&u"i% un"uk ki"a bi-ara !e-ara baik5baik.'en$engar &en2a &aian A$ iral &eel an $an La Tenri Ta""a Arung Palakka'ala &e,E Ge e,na* a"u Luwu in"a &er"i bangan ke&a$a Karaeng +#n"#'arannu. e"ela% e &er"i bangkan baik $an burukn2a a akan A$ iral &eel an$an Arung Palakka* aka ke$uan2a !e&aka" un"uk "urun ke ka&al $engan

    engibarkan ben$era &u"i% un"uk ene uin2a.Ke&a$a a"u Luwu La e"iara a $an Karaeng +#n"# 'arannu La Tenri Ta""a ArungPalakka berka"a 0 a2a "i$ak "a%u &er!eli!i%an Luwu $engan +#ne* !a2a uga "i$ak"a%u a&a &er!eli!i%an !a2a $engan Karaeng +#n"# 'arannu. 'aka enuru" &ikiran!a2a* alangka% baikn2a kalau a"u Luwu $an Karaeng +#n"# 'arannu* ber!a a!eluru% &a!ukann2a ke bali ke negerin2a . e"ela% i"u* $ibawala% a"u Luwu $an

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    28/85

    Karaeng +#n"# 'arannu ber!a a !eluru% &a!ukann2a iku" $i ka&al. Karena &a$a!aa" i"u La Tenri Ta""a Arung Palakka uga !u$a% akan engin akkan kakin2a $i

    Tana% Ugi.iiku"kanla% !e ua #rang +#ne * #rang #&&eng $an #rang G#wa 2ang a$a $i

    +u"ung. A$a&un ala"5ala" &erang #rang G#wa $an &a!ukan a"u Luwu $i!era%kan

    ke&a$a #rang +#ne.Ke"ika KaraengE ri G#wa enge"a%ui ba%wa a"u Luwu $an Karaeng +#n"#'arannu $iiku"kan $i ka&al K# &eni +elan$a $an !eluru% &er!en a"aann2a$i!era%kan ke&a$a #rang +#ne* aka ia&un ber&ikir ba%wa ke!e&aka"an an"araLuwu $engan G#wa "ela% &e-a%. le% karena i"u !eluru% "awanann2a $ike balikanke negerin2a* "er a!uk Aru ne $an a"u #&&eng La Tenri +ali.

    Tanggal 91 N#=e ber 166> '. ber&erang %abi!5%abi!anla% La Tenri Ta""a elawanG#wa. +er!a a $engan &eel an engge &ur KaraengE ri G#wa ul"an8a!anu$$in. 'en2era%la% #rang G#wa $an KaraengE ri G#wa &un "i$ak $a&a"berbua" ban2ak. La Tenri Ta""a Arung Palakka ber%a!il enegakkan ke balikebe!aran +#ne* e beba!kan #rang +#ne $ari "in$akan ke!ewenang5wenanganG#wa. Ter-abu"la% "aring G#wa 2ang !ela a ra"u!an "a%un en a$ikebanggaann2a.Ke"ika La Tenri Ta""a Arung Palakka ke bali ke +#ne* ia lalu ene ui Aru ne&a ann2a !en$iri 2ang berna a La 'a$$are eng. Pa ann2a berka"a 0 a2a ini!u$a% !anga" le a%* !e%ingga alangka% baikn2a engkau e egang – akkarungeng(kera aan) +#ne. Karena e ang wari!an ula% $ari 'a"inr#E ri +an"aeng. Karenaengkaula% !e%ingga +#ne ini bangki" ke bali* akan2a "i$ak wa ar un"uk !a2awari!kan ke&a$a anak -u-uku 2ang lain* ke-uali ke&a$a u .Arung Palakka en awab 0 a2a !anga" eng%argai ke uliaan u* Puang. a2a

    uga en un ung "inggi ak!u$ baik u i"u* Puang. Te"a&i enuru"ku nan"ila% a&i i"u&a$a * baru ki"a gan"i* nan"ila% "iang i"u &a"a% baru ki"a en-ari 2ang lain .

    le% karena i"u La 'a$$are eng "e"a& e angku 'angkau, $i +#ne !a &aiak%ir %a2a"n2a. Akan "e"a&i &elak!anaan &e erin"a%an "e"a& $ilakukan #le% La

    Tenri Ta""a Arung Palakka 'ala &eE Ge e,na. +egi"u uga arung5arung 2angbeker a !a a $engan K# &eni +elan$a "i$ak bi!a lang!ung ber"e u $enganGubernur +elan$a "an&a e in"a i?in ke&a$a Arung Palakka.Gubernur +elan$a "ela% e berikan kewenangan ke&a$a Arung Palakka un"uk

    e bawa%i !eluru% arung5arung $an !eluru% negeri5negeri 2ang a$a $ala&engawa!an K# &eni +elan$a $i /elebe! ela"an. le% Gubernur +elan$a "ela%

    enun ukkan negeri5negeri 2ang $ikua!akan * !e&er"i 0 +alanni&a* in ai !a &ai $i

    +an"aeng. e ak i"ula% La Tenri Ta""a Arung Palakka $igelar Pe""a T# Ri!# &aE.Kekala%an G#wa $ala &erang elawan +elan$a $an +#ne $i"an$ai $engan !ua"u&er an ian 2ang $i!ebu" Per an ian +unga2a. Per an ian 2ang engak%iri kekua!aanG#wa $i /elebe! ela"an $i"an$a "angani #le% KaraengE ri G#wa ul"an 8a!anu$$in$an Lak!a ana K# &eni +elan$a &eel an &a$a %ari 4u a" 1@ N#=e ber 166> '.+er"e &a" $i +unga2a.

    1:. LA TENRI TATTA T UNRU ARUNG PALAKKA

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    29/85

    (166> – 16 6)e"ela% La 'a$$are eng 'a"inr#E ri +ukaka eninggal $unia* aka

    $igan"ikanla% #le% ke anakann2a 2ang berna a La Tenri Ta""a Arung Palakka'ala &eE Ge e,na Pe""a T# Ri!# &aE.La Tenri Ta""a T# Unru a$ala% anak $ari We Tenri ui a"u 'ari# Riwaw# $engan

    !ua in2a 2ang berna a La P#""#bune Arung Tana"engnga a"u L# &ulle. Ibu $ariWe Tenri ui a$ala% We +a i a"au We angke LebaE ri 'ari# Riwaw# $engan!ua in2a La Tenri Ruwa Arung Palakka 'a"inr#E ri +an"aeng. La Tenri Ruwala% 2ang

    ula5 ula eneri a aga a I!la $ari KaraengE ri G#wa 2ang uga $iangga&!ebagai #rang &er"a a eneri a aga a I!la $i /elebe! ela"an. Karena &a$awak"u i"u #rang +#ne en#lak aga a I!la * aka Aru ne La Tenri Ruwa &ergike +an"aeng $an $i!anala% ia eninggal $unia !e%ingga $ina akan 'a"inr#E ri+an"aeng.Ke"ika La Tenri Ta""a T# Unru baru beru!ia 11 "a%un* +#ne $ibawa% ke&e i &inan La

    Tenri Ruwa* +#ne $i!erang $an $ikala%kan #le% G#wa. rang "uan2a La P#""#bune$i"angka& $an $i"awan ber!a a Aru ne La Tenri Ruwa !er"a bebera&a anakbang!awan +#ne lainn2a #le% KaraengE ri G#wa $ala &eri!"iwa 2ang $i!ebu" +e"aPa!e &e ( Kekala%an $i Pa!e &e ). Pa!e &e a$ala% !ebua% ka &ung ke-il 2ang$i&ili% #le% Aru ne La Tenri Ruwa un"uk elakukan &erlawanan $an $i!i"ula% $ia$ikala%kan. e ua "awanan G#wa "er a!uk #rang "ua La Tenri Ta""a Arung Palakka$ibawa ke G#wa.

    e!a &ain2a $i G#wa* "awanan5"awanan i"u $ibagi5bagi ke&a$a +a"e ala&angE riG#wa. La P#""#bune* i!"erin2a We Tenri ui $an anakn2a La Tenri Ta""a T# Unru$ia bil #le% KaraengE ri G#wa. i"e &a"kan $i ala!!aE (I!"ana) G#wa $an$i"un ukkan !ebi$ang "ana% un"uk $igara& $ala e enu%i kebu"u%an %i$u&n2a.

    i!i"u &ulala% e bua" n$#k un"uk $i"e &a"in2a.Karena La Tenri Ta""a T# Unru $iangga& a!i% anak5anak* aka T# Unru !elalu$iiku"kan #le% KaraengE ri G#wa a&abila be&ergian. La Tenri Ta""a bia!an2a $i"uga!iun"uk e bawa "# bak a"au !ebagai –&akkalawing e&u (&e bawa &erlengka&an)2ang $i&erlukan #le% KaraengE ri G#wa $ala &er alanan i"u. e ak i"u La Tenri Ta""a$ikenal ban2ak kalangan* "er a!uk &ara angg#"a +a"e ala&angE ri G#wa. La Tenri

    Ta""a T# Unru e iliki !iBa"5!iBa" 2ang baik* u ur $an -er$a!. le% karena i"u La Tenri Ta""a T# Unru $ia bil #le% Karaeng Pa"ingall#ang un"uk $ia ari "en"ang a$a"5i!"ia$a" 'angka!ar (G#wa).

    e"ela% Karaeng Pa"ingall#ang Tu 'abbi-ara +u""a ri G#wa eninggal $unia* aka2ang enggan"ikann2a a$ala% !au$aran2a 2ang berna a Karaeng Karunrung.

    Karaeng Karunrung inila% 2ang "erkenal !anga" ke a "er%a$a& #rang5#rang +#ne2ang en a$i "awanan G#wa. Ini &ulala% !ebagai Tu 'abbi-ara +u""a ri G#wa 2angin"a ke&a$a T#bala 4ennang +#ne un"uk $ikiri i !eban2ak 1

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    30/85

    &enggali &ari" $an &e bua" ben"eng. Tia&5"ia& 1< #rang $iawa!i #le% !e#rangan$#r $ari #rang G#wa !en$iri. 'ereka $i&eker akan ulai &agi !a &ai ala

    $an %an2a $iberi ke!e &a"an i!"ira%a" &a$a wak"u akan. 'akanann2a "i$ak$i"anggung #le% Karaeng Karunrung* "e"a&i %aru! $ibawa !en$iri $ari +#ne.A$a&un La Tenri Ta""a T# Unru aeng erang* !u$a% kawin $engan !e#rang anak

    bang!awan G#wa 2ang berna a I 'angkawani aeng Talele. Pa$a !aa" #rang +#ne2ang u la%n2a 1

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    31/85

    un"uk elarikan $iri eninggalkan "e &a" i"u. ebelu n2a !eluru% an$#r $ari#rang G#wa $ibunu% $an $ira &a! !en a"a $an &erlengka&an lainn2a.

    e!a &ain2a $i +#ne La Tenri Ta""a T# Unru lang!ung ene ui 4ennang T#bala $ana"u #&&eng 2ang berna a La Tenri +ali 2ang "i$ak lain a$ala% &a ann2a !en$iri.a"u #&&eng La Tenri +ali $engan 4ennang T#bala e ang "ela% e bua" !ua"u

    ke!e&aka"an un"uk e bangki"kan ke bali !e anga" #rang +#ne elawan G#wa.Ke!e&aka"an an"ara 4ennang T#bala $engan a"u #&&eng inila% 2ang ke u$ian$ikenal $engan na a Pin-ara L#&iE ri A""a&angKe&a$a &a ann2a a"u #&&eng* La Tenri Ta""a T# Unru in"a bekal un"uk $i&akai$ala &er alanan* karena $ia akan &ergi au% en-ari "e an 2ang bi!a $ia ak ker a!a a elawan G#wa. ebab enuru" &erkiraann2a &er alanan ini akan e akanwak"u 2ang la a $an akan enelan ban2ak &eng#rbanan.

    Ti$ak bera&a la a* $a"angla% #rang G#wa $engan u la% 2ang !anga" be!arlengka& $engan &er!en a"aan &erangn2a en-ari e akn2a. Ter a$ila% &er"e &uran2ang !anga" $a%!2a" an"ara La Tenri Ta""a T# Unru ber!a a &a!ukann2a elawan#rang G#wa $i La uru. Te"a&i karena kekua"an G#wa "ern2a"a lebi% kua"* ak%irn2aLa Tenri Ta""a T# Unu ber!a a &a!ukann2a un$ur keara% u"ara. e en"ara #rangG#wa 2ang era!a ke%ilangan e ak* elan u"kan &er alanan ke +#ne. i +#ne#rang G#wa be"e &ur lagi elawan T#bala $engan &a!ukann2a 2ang berak%ir$engan "ewa!n2a 4ennang T#bala Pe""a Pakkan2n2arangE.

    e"ela% T#bala Pe""a Pakkan2n2arangE "ewa! $ala &er"e &uran* #rang G#wa"eru! ke #&&eng un"uk enangka& a"u #&&eng La Tenri +ali $an !elan u"n2a$ibawa ke G#wa ( 'angka!ar ). e$angkan &en-a%arian "er%a$a& La Tenri Ta""aArung Palakka "e"a& $ilan u"kan.

    Tewa!n2a T#bala Arung Tane"e Pe""a Pakkan2n2arangE* #le% KaraengE ri G#wa 2angberna a I 'all# ba!i aeng 'a""awang Karaeng +#n"# 'anga&e ul"an8a!anu$$in era!a &erlu un"uk engangka" 4ennang 2ang baru $i +#ne.

    i"un ukla% La eka"i Arung A ali !ebagai &enggan"i T#bala* !e en"ara a"u#&&eng La Tenri +ali $i"awan $i G#wa $an $i"e &a"kan $i anrangeng ber!a a

    Aru ne La 'a$$are eng.Karena era!a !elalu $iburu #le% #rang 'angka!ar ( G#wa )* La Tenri Ta""a T# Unruber!a a !eluru% &engiku"n2a !e akin "er e&i" $an !uli" un"uk "inggal $i Tana% Ugi.

    le% karena i"u ber!a a Arung +el#* Arung Pa""# # $an Arung A &ana !e&aka"un"uk en2eberang ke +u"ung Tana% Uli2#. 8al ini $ilakukan $engan &er"i bangan!ia&a "a%u nan"i $i +u"ung Tana% Uli2# bi!a en$a&a"kan "e an 2ang $a&a" $ia akbeker a !a a elawan G#wa. i&er!ia&kanla% !e u la% &era%u $an &a$a !aa" 2ang

    "e&a" La Tenri Ta""a T# Unru ber!a a !eluru% &engiku"n2a ber"#lak $ari &an"ai/e &alagi U ung Palle""e enu u ke +u"ung Tana% Uli2#.+ebera&a !aa" !a a !e"ela% eninggalkan /e &alagi U ung Palle""e* #rangG#wa&un $a"ang en-ari e akn2a. Te"a&i La Tenri Ta""a T# Unru ber!a a&engiku"n2a "ela% bera$a $i"enga% lau" enu u ke +u"ung Tana% Uli2#. engan$e ikian #rang G#wa !egera ke bali un"uk en2a &aikan ke&a$a KaraengE riG#wa ba%wa La Tenri Ta""a T# Unru ber!a a !eluru% &engiku"n2a "i$ak bera$a lagi$i $ara"an Tana% Ugi. +e!ar ke ungkinann2a ia en2eberang ke +u"ung Tana%

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    32/85

    Uli2# un"uk in"a &erlin$ungan ke&a$a Ra a +u"ung.'en$engar laran i"u* KaraengE ri G#wa e erin"a%kan Arung Ga""areng un"uk

    en2u!uln2a. Arung Ga""areng ber%a!il ber"e u La Tenri Ta""a T# Unru $i "enga%lau". e"ela% berbi-ara !e enak* Arung Ga""areng lalu e bel#kkan &era%un2a $anke bali ke G#wa . e en"ara La Tenri Ta""a Arung Palakka ber!a a &engiku"n2a

    "e"a& elan u"kan &er alanan enu u ke +u"ung.e!a &ain2a $i Tana% Uli2#* La Tenri Ta""a T# Unru Arung Palakka $i"eri a baik #le%

    Ra a +u"ung $an $iberin2a "e &a" un"uk i!"ira%a" $engan &engiku"n2a. Ke&a$a La Tenri Ta""a T# Unru* Ra a +u"ung berka"a 0 Tinggalla% !e en"ara $i!ini* nan"i kalauka&al K# &eni +elan$a 2ang akan enu u ke A b#n $an Terna"e !ingga% $i!ini*barula% !a2a &er"e ukan $engan u. ebab !e!unggu%n2a !a2a !anga"

    eng%awa"irkan kalau nan"in2a #rang G#wa 2ang $i!uru% #le% KaraengE ri G#wabi!a ene ukan "e &a" u $i!ini. KaraengE ri G#wa e ang !anga" ara%ke&a$a !a2a* karena ka&al5ka&al K# &eni +elan$a !elalu !ingga% $i!ini a&abilaakan berangka" enu u ke A b#n $an Terna"e .Pa$a !aa" La Tenri Ta""a T# Unru akan ber"#lak ke +u"ung* ia !ingga% berna?ar $igunung /e &alagi $eka" Palle""e. ala na?arn2a "er!ebu"* La Tenri Ta""a T# Unruber"eka$ "i$ak akan e #"#ng ra bu"n2a !ebelu $irin2a ber!a a !eluru%&engiku"n2a ke bali $engan !ela a" $i Tana% Ugi. e ak i"u ra bu"n2a $ibiarkan

    en a$i &an ang $an $igelarla% 'ala &eE Ge e,na.KaraengE ri G#wa !u$a% enge"a%ui ba%wa La Tenri Ta""a T# Unru Arung Palakkaber!a a &engiku"n2a "ela% bera$a $i +u"ung Tana% Uli2#. le% karena i"u$i!ia&kanla% &a!ukan $engan u la% be!ar 2ang $i&erlengka&i $engan !en a"a&erang un"uk en2erang +u"ung Tana% Uli2#. A&alagi ak!u$ un"uk en2erang+u"ung e ang "ela% la a $iren-anakan* karena +u"ung !elalu en a$i "e &a"&er!ingga%an ka&al5ka&al K# &eni +elan$a kalau akan berangka" ke A b#n $an

    Terna"e. Ti$ak la a ke u$ian u"u!an KaraengE ri G#wa $a"ang ke +u"ung un"uk en-ari La Tenri Ta""a ber!a a &engiku"n2a. Te"a&i !ebelu u"u!an i"u naik ke$ara"* Ra a+u"ung en2a &aikan ke&a$a La Tenri Ta""a T# Unru ber!a a &engiku"n2a un"ukber!e bun2i $i!ebua% !u ur be!ar $an "i$ak berair "i$ak au% $ari i!"ana Ra a+u"ung. Ke&a$a La Tenri Ta""a T# Unru* Ra a +u"ung berka"a 0 a2a akanber!u &a% nan"i kalau u"u!an KaraengE ri G#wa naik un"uk enan2akankebera$aan u* ba%wa ka u $engan !eluru% &engiku" u "i$ak bera$a $ia"a! Tana%Uli2# .Karena &ern2a"aan Ra a +u"ung ba%wa La Tenri Ta""a ber!a a !eluru% &engiku"n2a

    "i$ak bera$a $ia"a! Tana% Uli2# $an u"u!an KaraengE ri G#wa e ang "i$akeli%a" a$an2a "an$a ba%wa #rang 2ang $i-arin2a a$a $i "e &a" i"u* aka u"u!ani"u&un &a i" $an ke bali ke G#wa.KaraengE ri G#wa ru&an2a "i$ak ke%abi!an akal* aka $i!u!unla% !"ra"egi baru$engan e &erban2ak &a!ukan $an $i&erlengka&i $engan &er!en a"an un"uk

    en2erang +u"ung !a &ai ke Terna"e. i&anggila% a"u Luwu La e"iara a ber!a aKaraeng +#n"# 'arannu un"uk e i &in &a!ukan ke Tana% Uli2#. 'enuru"ren-anan2a !e"ela% +u"ung kala%* !erangan akan $ilan u"kan ke Terna"e un"uk

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    33/85

    enangka& Ra a Terna"e.+eri"a "en"ang ren-ana KaraengE ri G#wa 2ang akan en2erang +u"ung $an

    Terna"e "ela% !a &ai ke&a$a K# &eni +elan$a $i 4akar"a. le% karena i"u K# &eni+elan$a e &er!ia&kan !e u la% ka&al $an &erlengka&an &erang un"uk elawanG#wa. Ke&a$a La Tenri Ta""a T# Unru 2ang !e en"ara bera$a $i +u"ung $i&e!ankan

    un"uk e &erlengka&i &a!ukann2a $engan &er!en a"aan. +egi"u &ula ke&a$a Ra a+u"ung agar ber!ia&5!ia& enunggu ke$a"angan K# &eni +elan$a.A"a! &erin"a% KaraengE ri G#wa* a"u Luwu ber!a a Karaeng +#n"# 'arannuberla2ar ke +u"ung e bawa &a!ukan un"uk en2erang +u"ung $an !elan u"n2a

    Terna"e. e en"ara i"u* beri"a "en"ang keberangka"an &a!ukan K# &eni +elan$aber!a a La Tenri Ta""a ke +u"ung "ela% !a &ai &ula &a$a KaraengE ri G#wa. le%karena i"u* KaraengE ri G#wa !egera enge balikan Aru ne La 'a$$are engke +#ne $an a"u #&&eng 2ang berna a La Tenri +ali $ike balikan ke #&&eng.

    i$u$ukkanla% +#ne !ebagai Palili ($aera% bawa%an) $ari G#wa 2ang berar"i +#ne"ela% le&a! $ari &en a a%an G#wa.A$a&un ak!u$ KaraengE ri G#wa enge balikan Aru ne La 'a$$are engun"uk en$u$uki ke bali 'angkau, +#ne* agar #rang +#ne "i$ak lagi eli%a" G#wa!ebagai lawan 2ang !e$ang ber u!u%an $engan K# &eni +elan$a. e en"ara La

    Tenri +ali a"u #&&eng 2ang "a$in2a $i"e &a"kan $i anrangeng ber!a aAru ne La 'a$$are eng !ebagai "awanan* $ike balikan &ula ke #&&eng.

    elan u"n2a #&&eng $i$u$ukkan &ula !ebagai Palili $ari G#wa !ebagai ana %aln2a+#ne. e ak i"u #&&eng bukan lagi !ebagai a a%an G#wa elainkan !ebagai$aera% bawa%an !a a.Ka&al5ka&al K# &eni +elan$a 2ang e ua" &a!ukan "e &ur 2ang $i&i &in #le%/#rneli! &eel an "iba $i +u"ung. ia"a! ka&al a$a La Tenri Ta""a T# Unru ArungPalakka ber!a a $engan !eluru% &engiku"n2a. e!a &ain2a $i +u"ung* La Tenri

    Ta""a T# Unru Arung" Palakka 'ala &eE Ge e,na e &er#le% inB#r a!i ba%wa2ang e i &in &a!ukan G#wa a$ala% a"u Luwu La e"iara a $an Karaeng +#n"#'arannu. le% karena i"u La Tenri Ta""a berka"a ke&a$a /#rneli! &eel an agar

    angan ele&a!kan "e bakan. La Tenri Ta""a e beri &en ela!an ke&a$a /#rneli!&eel an ba%wa +#ne $engan Luwu !a a5!a a a a%an G#wa $an "i$ak &erna%

    ber u!u%an. +egi"u &ula Karaeng +#n"# 'arannu "i$ak &erna% "er a$i &er!eli!i%anBa%a $engann2a. Ke$uan2a %an2a $i!uru% #le% KaraengE ri G#wa unuk

    en2erang #rang +#ne.elan ui"n2a La Tenri Ta""a enga ak ke&a$a /#rneli! &eel an un"uk engiri

    u"u!an ke$ara" guna ene ui a"u Luwu $an Karaeng +#n"# 'arannu. ia&a "a%u

    a$a alan 2ang bi!a $i"e &u% $an "i$ak !aling ber u!u%an !e!a a !au$ara. A akani"u $i!e"u ui #le% &eel an $an $iu"u!la% bebera&a #rang naik ene ui a"u Luwu$an Karaeng +#n"# 'arannu. e!a &ain2a $i"e &a" a"u Luwu $an Karaeng +#n"#'arannu* u"u!an i"u en2a &aikan ba%wa Arung Palakka ber!a a /#rneli!

    &eel an eng%ara&kan a"u Luwu ber!a a Karang +#n"# 'arannu "urun keka&al $engan engibarkan ben$era &u"i% un"uk berbi-ara !e-ara baik5baik.'en$engar a&a 2ang $i!a &aikan #le% u"u!an i"u* a"u Luwu La e"iara a $anKaraeng +#n"# 'arannu !e&en$a&a" ba%wa lebi% ban2ak burukn2a $ari &a$a

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    34/85

    baikn2a ika ki"a !aling ber u!u%an !e!a a !au$ara. Kalau ki"a ber$a ai* %an2ala%!en a"a ki"a 2ang $ia bil. Te"a&i kalau ki"a ber"a%an un"uk ber&erang* aka !en a"abe!er"a !eluru% &a!ukan ki"a iku" $ia bil.

    e"ela% !aling ber"ukar &en$a&a" an"ara a"u Luwu $engan Karaeng +#n"# 'arannu2ang en$a&a" &er!e"u uan $ari !eluru% &a!ukann2a* aka "urunla% ke ka&al

    K# &eni +elan$a ene ui La Tenri Ta""a Arung Palakka $an /#rneli! &eel an!ebagai &i &inan &a!ukan K# &eni +elan$a. ari a"a! ka&al na &ak Arung +el#*Arung Pa""# #* Arung A &ana !er"a Arung +ila en e &u" ke$a"angan a"u Luwu$an Karaeng +#n"# 'arannu be!er"a bebera&a &engiku"n2a.

    a"u Luwu La e"iara a $an Karaeng +#n"# 'arannu en2a"akan bergabung$engan Arung Palakka* akan2a ke$uan2a in"a &erlin$ungan K# &eni +elan$a.Un"uk enga ankan ke$uan2a $ari KaraengE ri G#wa* $ibawa ke !ebua% &ulau#le% /#rneli! &eel an. Nan"i !e"ela% &erang !ele!ai* barula% ke bali kenegerin2a. e$angkan &a!ukann2a $inaikkan ke ka&al un"uk $ibawa &ulang keka &ungn2a !e"ela% $ilu-u"i !eluru% !en a"an2a.

    e en"ara i"u* beri"a "en"ang $ike balikann2a La 'a$$are eng ke +#ne $an La Tenri +ali ke #&&eng #le% KaraengE ri G#wa $i ana +#ne $an #&&eng $i$u$ukkan!ebagai Palili ($aera% bawa%an)* "ela% !a &ai ke&a$a La Tenri Ta""a Arung Palakka.Lalu Arung Palakka engiri u"u!an ke +#ne $an #&&eng agar Aru ne $an

    a"u #&&eng "e"a& engangka" !en a"a un"uk elawan KaraengE ri G#wa ul"an8a!anu$$in.La Tenri Ta""a Arung Palakka ber!a a /#rneli! &eel an $engan &er!en a"an 2anglengka& eninggalkan +u"ung en2u!uri $aera%5$aera% &e!i!ir 2ang "er a!ukkekua!an KaraengE ri G#wa. +an2ak $aera% &e!i!ir 2ang "a$in2a ber&i%ak ke&a$aG#wa* berbalik $an en2a"akan ber&i%ak ke&a$a La Tenri Ta""a Arung Palakka.

    e en"ara elalui $ara"* Arung +ila* Arung &a""# #* Arung +el# $an Arung A &ana"eru! e bangki"kan !e anga" #rang +#ne $an #rang #&&eng un"uk ber&erang

    elawan G#wa. +ebera&a $aera% $i Tana% Pabbiring +ara" berbalik &ula elawanKaraengE ri G#wa.

    engan $e ikian kea$aan KaraengE ri G#wa ul"an 8a!anu$$in !u$a% "erke&ung.K# &eni +elan$a $ibawa% k# an$# /#rneli! &eel an eng%an"a $ari lau"*!e en"ara Arung Palakka $engan !eluru% &a!ukann2a eng%an"a $ari $ara".

    e ua arung 2ang "a$in2a e ban"u G#wa ke bali berbalik en a$i lawan*ke-uali Wa # "e"a& e ban"u G#wa.Karena era!a !u$a% !anga" "er$e!ak $an &er"e &uran "ela% ban2ak e akank#rban $i&i%ak ul"an 8a!anu$$in* aka &a$a %ari 4u a" "anggal 91 N#=e ber

    166> '. KaraengE ri G#wa I 'all# ba!i aeng 'a""awang Karaeng +#n"# 'anga&eul"an 8a!anu$$in ber!e$ia engak%iri &erang. Ke!e$iaann2a i"u $i"an$ai $engan!ua"u &er an ian 2ang berna a Per an ian +unga2a. Per an ian ana $i"an$a"angani #le% ul"an 8a!anu$$in $engan /#rneli! &eel an A$ iral K# &eni+elan$a. e en"ara &er an ian ul"an 8a!anu$$in $engan Arung Palakka a$ala%

    ele&a!kan +#ne $an #&&eng !ebagai a a%an G#wa.e"ela% &erang berak%ir* barula% La Tenri Ta""a Arung Palakka ber!a a &engiku"n2aa!uk ke +#ne. e!a &ain2a $i +#ne* $i e &u" #le% Aru ne La 'a$$are eng.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    35/85

    Ke$uan2a !aling engu-a&kan !ela a" a"a! ke enangann2a elawan G#wa.+erka"ala% La 'a$$are eng ke&a$a ke enakann2a La Tenri Ta""a 0 a2a!ekarang !u$a% "ua $an !e akin le a%* walau&un !a2a "ela% $ike balikan #le%KaraengE ri G#wa un"uk en$u$uki 'angkau, $i +#ne* na un %an2ala% !ebagai!i b#l. ebab +#ne %an2a $i"e &a"kan !ebagai $aera% &alili 2ang berar"i %aru!

    "e"a& engab$i ke&a$a G#wa. le% karena i"u !a2a ber&en$a&a" !ebaikn2aengkaula% 2ang e angku 'angkau, $i +#ne. ebab e ang wari!an u $ari'a"inr#E ri +an"aeng. 8an2a karena #rang +#ne &a$a ulan2a "i$ak au eneri aI!la * !e%ingga ia eninggalkan +#ne .La Tenri Ta""a Arung Palakka en awab 0 a2a en un ung "inggi keinginan Pua""a*"e"a&i !a2a "e"a& ber&en$a&a" ba%wa nan"ila% a&i i"u &a$a baru $i-arikan&enggan"in2a* ar"in2a nan"ila% Aru ne benar5benar !u$a% "i$ak a$a baru$igan"i .

    le% karena i"u La 'a$$are eng "e"a& e angku 'angkau, $i +#ne !a &ai iaeninggal $unia. Akan "e"a&i %an2ala% !i b#l belaka* !ebab 2ang elak!anakan

    &e erin"a%an a$ala% ke enakann2a 2ang berna a La Tenri Ta""a T# Unru ArungPalakka.+agi K# &eni +elan$a %ubungann2a $engan arung5arung $i Tana% Ugi %aru!

    elalui La Tenri Ta""a Arung Palakka. /#rneli! &eel an e in"a ke&a$a Gubernur 4en$eral $i +e"awe agar Arung Palakka $iangka" en a$i Aru ne. elain i"u ia uga $iangka" en a$i &i &inan bagi arung5arung $i Tana% Ugi* karena i"u$igelarla% T# Ri!# &aE.

    ala "a%un 16>9 '. Aru ne La 'a$$are eng eninggal $unia* barula%Arung Palakka re! i en a$i Aru ne. i!erangla% Wa # &a$a bulan Agu!"u!16>< '* karena Arung 'a"#wa Wa # 2ang berna a La Tenri Lai belu au

    engala% &a$a !aa" $ia$akann2a Per an ian +unga2a. La Tenri Lai en2a"akanke&a$a KaraengE ri G#wa ul"an 8a!anu$$in ba%wa &erang an"ara KaraengE$engan K# &eni +elan$a "ela% berak%ir* "e"a&i &erang Wa # $engan Arung Palakkabelu !ele!ai.

    le% karena i"u ul"an 8a!anu$$in engan urkan ke&a$a La Tenri Lai un"uk ke balike Wa # ber!a a !eribu &engiku"n2a. e!a &ain2a $i Wa #* $i!u!ul ke u$ian #le%Arung Palakka ber!a a !eluru% &engiku"n2a $an ber&erangla% !ela a e &a"bulan. K#rban berguguran baik $ari +#ne* #&&eng au&un Wa #. +a"al !u$a%Per an ian Tellu --#E* ak%irn2a Wa # kala%. T#!#ra "erbakar* b#b#l !u$a%&er"a%anan Wa #.

    ala &e&erangan 2ang $a%!2a" ini* Arung 'a"#wa Wa # La Tenri Lai T# engngeng

    gugur "erbakar* aka $igelarla% 'a"inr#E ri al#k#na. engan $e ikian $a"angla%u"u!an PillaE Pa"#laE in"a un"uk $ia$akan gen-a"an !en a"a a"au eng%en"ikan&erang ke&a$a +#ne $an #&&eng.Per in"aan i"u $i awab #le% Arung Palakka ba%wa %an2a $iberi ke!e &a"an !ela a"iga %ari un"uk enguru! ena?a% Arung 'a"#waE ri Wa #. e"ela% i"u* !e&aka"la%#rang Wa # un"uk engangka" La Palili T# 'alu enggan"ikan La Tenri Lai T#

    engngeng !ebagai Arung 'a"#wa Wa # 2ang baru.Arung 'a"#wa Wa # inila% 2ang en2a"akan $iri kala% $engan +#ne $an #&&eng.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    36/85

    Pa$a "anggal 93 e&e"e ber 16>< '. La Palili T# 'alu naik ke U ung&an$ang un"ukenan$a "angani &er an ian $ala +en"eng R#""er$a . Arung Palakka 'ala &eE

    Ge e,na* ArungE ri +an"aeng* a"u #&&eng* Arung Tane"e !er"a bebera&a&e"inggi lainn2a 2ang engan"ar Arung 'a"#wa Wa # La Palili T# 'alu a!uk ke+en"eng R#""er$a . Arung 'a"#wa Wa # br!a a $engan PillaE 2ang berna a La

    Pakki"aba a* Pa"#laE 2ang berna a La Pangab#* /akkuri$iE 2ang berna a LaPe$a&i* inil% 2ang $ina akan TelluE +a"e L# ri Wa #.

    e"ela% !ele!ai ber&erang $engan Wa # "a%un 16>1 '. $ikawinkanla% a$ik&ere &uann2a 2ang berna a We 'a&l# +# bangE 2ang uga $iangka" en a$i'a$$anreng $i Palakka. We 'a&l# +# bangE $ikawinkan $engan La Pak#k#E

    T#angk#ne Arung Ti urung 2ang uga Arung Ugi anak $ari La 'a$$are eng'a"inr#E ri +ukaka $engan i!"erin2a 2ang berna a We 8a$i a% I a!aleng ArungUgi.Li a bulan !e"ela% &erkawinan a$ik &ere &uann2a We 'a&l# +# bangE'a$$anreng Palakka* $ala "a%un 16>1 '. Arung Palakka 'ala &eE Ge e,na

    enga$akan kera aian un"uk ele&a!kan na?arn2a ke"ika %en$ak eninggalkan Tana% Ugi. Na?arn2a i"u* a$ala% 0 Kalau nan"in2a !a2a !ela a" ke bali ke Tana% Ugi

    enegakkan ke bali kebe!aran +#ne $an #&&eng* !a2a akan e bua" !#kk#(na!i ke"ang) "u u% a-a !e"inggi gunung /e &alagi. Akan ku!e beli% !era"u!kerbau -a ara (belang) ber"an$uk e a!* !ebagai "ebu!an anak bang!awan G#wa –

    a$$ara "akku – (ber$ara% biru) $an !ebagai gan"i ke&ala Karaeng 'angka!ar(bang!awan "inggi) $i G#wa.Pa$a !aa" i"ula% La Tenri Ta""a Arung Palakka en2a &aikan ke&a$a &engiku"n2aba%wa ia e an angkan ra bu"n2a !ela a $ala &eran"auan $an nan"i akan$i"#ng !e"ela% ke bali enegakkan kebe!aran +#ne. 'aka !e"ela% ele&a!kanna?arn2a $i /e &alagi* ia&un e #"#ng ra bu"n2a* ke u$ian ang#!#ng(bern2an2i) 0 'ua!eggi bel#bel#* weluwa !a gen#aE a""i&i na""#wa wewe.'ua!eggi -ule-ule weluwa !a &ali&&aling ri a--ina#ngi awana .Ke"ika a-ara "#ng ra bu"n2a 2ang $iiku"i #le% !eluru% &engiku"n2a !ele!ai* La

    Tenri Ta""a T# Unru ele&a!kan na?arn2a $engan e #"#ng ;9 '. We 'a&l# +# bang 'a$$anreng Palakka

    ela%irkan anak laki5laki 2ang berna a La Pa"au 'a"anna Tikka Walin#n#E La Tenri+ali 'alaE anrang. Anak ini la%ir $ari &erkawinann2a $enga La Pak#k#E T#angk#neArung Ti urung.A"a! kela%iran La Pa"au 'a"anna Tikka e bua" La Tenri Ta""a Arung Palakka Pe""a

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    37/85

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    38/85

    #le% #rang ban2ak .+erka"a lagi La Pa"au 'a"anna Tikka 0 C a2a akan eneri a ke!e&aka"an #rangban2ak $ari a&a 2ang $ika"akan #le% Pua""a T# Ri!# &aE* a&abila #rang ban2ak

    engakui $an enge"a%ui ba%wa 05 Ti$ak akan a$a lagi 'angkau, $i +#ne kalau bukan ke"urunanku.

    5 Ke"a%ui &ula ba%wa ke"urunanku a$ala% anak -u-u 'a&&a ungE "i$ak akan $i&ili%$an $i$u$ukkan #le% ke"urunan LiliE. +egi"ula% 2ang !a2a !a &aikan ke&a$a #rangban2ak .

    eluru% #rang ban2ak berka"a 0 Angikk# Puang kiraukka u Ri2a# iri ri2akengu"a&&alireng – uwawa ri &eri n2a eng (+agin$a angin $an ka i !e ua $aun

    ka2u – $i ana +agin$a ber%e bu!* $i!anala% ka i "erbawa – ene &u% ke!uli"an$an ke!enangan).La Tenri Ta""a T# Ri!# &aE* a$ala% a"u 'ari# Riwaw#* Arung $i Palakka !ebelu

    e angku 'angkau, $i +#ne enggan"ikan 'a"inr#E ri +ukaka.e!u$a% &er an ian +unga2a 1@ N#=e ber 166> '. $ia enegakkan ke bali

    kebe!aran +#ne* ele&a!kan $ari a a%an G#wa. +egi"u &ula #&&eng* Luwu $anWa #* !e uan2a $ile&a!kan $ari a a%an G#wa. a"u Luwu 'a"inr#E ri T# ,"ikka2ang engua!ai Tana% T#ra a !a &ai $i &egunungan La"i # #ng 2ang iku"

    e ban"u +#ne* $iangka" !ebagai $aera% &a!!e2a ingeng ($aera% !a%aba").le% karena i"u Aru ne La Tenri Ta""a $igelar Pe""a T# Ri!# &aE a"a! $ukungan

    K# &eni +elan$a 2ang e berin2a kekua!aan !ebagai 'angkau, $ari !eluru%'angkau, $i Tana% Ugi. La Tenri Ta""a T# Unru lalu e bua" &a2ung e a! $an&a2ung &erak $i !a &ing +en$era a &ara aE. le% K# &eni +elan$a $iberin2a!ele &ang e a! $an kalung e a! !ebagai "an$a kenang5kenangan K# &eni+elan$a a"a! a!a baikn2a en alin ker a !a a.

    elaku 'angkau, $ari !eluru% 'angkau, $i /elebe! ela"an* La Tenri Ta""a Pe""a T#Ri!# &aE belu era!a &ua! kalau TelluE /a&&a, Gala 2ai"u Kera aan +e!ar +#ne*G#wa $an Luwu "i$ak ber!a"u. le% karena i"u* ia engawali $engan engawinkanbakal &enggan"in2a !ebagai Aru ne kelak 2ai"u La Pa"au 'a"anna TikkaWalin#n#E $engan anak Pa ungE ri Luwu La e"iara a 'a"inr#E ri T# ,"ikka $arii!"erin2a 2ang berna a We i2# &u aeng 'a!!i!eng Pe""a I Takalara. Anak a"uLuwu "er!ebu" berna a We U ung a"u Lar# ng.We U ung a"u Lar# ng ke u$ian $iangka" en a$i 'a$$anreng

    Tellu --#E (+#ne* #&&eng $an Wa #) $an !eluru% $aera% !a%aba" +#ne $ala"a%un 16@6 '. Un"uk Wa # $iangka" $ua #rang ber&akaian kebe!aran* begi"u &ula

    #&&eng* A a"a&&areng* 'a!!enre &ulu* 'an$ar Pi"uE +abanna 'inanga "iga

    #rang* Kaili* +u"ung* T#li"#li a!ing5 a!ing "iga #rang. e$angkan A angale, $anAlau Ale, a!ing5 a!ing $ua #rang.A$a&un &er an ian La Tenri Ta""a Pe""a T# Ri!# &aE $engan a"u Luwu La e"iara a'a"inr#E ri T# ,"ikka* a$ala% 0 A&abila La Pa"au ber!a a We U ung a"uLar# ng ela%irkan anak* aka anakn2a i"ula% 2ang akan en a$i a"u $iLuwu .

    elan u"n2a La Pa"au 'a"anna Tikka $ikawinkan lagi $i Tana% 'angka!ar $engan&ere &uan 2ang berna a We 'aria a ( i"i 'ar2a ) Karaeng Pa"ukangang. Anak

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    39/85

    $ari La 'a&&a$ulung aeng 'a""i ung KaraengE ri G#wa 2ang uga $ina akanul"an Ab$ul 4alil $engan i!"erin2a Karaeng Lakiung. ala a-ara &erkawinann2a

    i"u* $a"ang !e ua $aera% !a%aba" +#ne en2ak!ikann2a.A$a&un &er an ian Pe""a T# Ri!# &aE $engan KaraengE ri G#wa* &a$a !aa"$ikawinkann2a La Pa"au 'a"anna Tikka $engan We 'aria a a$ala% 0 Kalau

    nan"in2a La Pa"au $engan We 'aria a ela%irkan anak laki5laki* aka anakn2ai"ula% 2ang $iangka" en a$i Karaeng $i G#wa . le% karena i"u aka %an2ala%anak We U ung $ari Luwu $an anak We 'aria a $ari G#wa 2ang bi!a $iangka"

    en a$i 'angkau, $i +#ne. e en"ara 2ang lain* walau&un bera!al $ari ke"urunanbang!awan "inggi* "e"a&i $ia %an2a $i"e &a"kan !ebagai -era, bia!a ("i$ak ber%ak

    en a$i 'angkau,). Ke-uali kalau anak We U ung $an We 'aria a 2angenun ukn2a.

    A"uran 2ang berlaku $i Tellu --#E $an TelluE /a&&a, Gala a$ala% 5 "enri&akkarung -era,E – "enri a""#lang ra engE (-era, "i$ak bi!a en a$i Arung $anra eng "i$ak bi!a enggan"ikan Arung). Ke-uali !e ua &u"ra a%k#"a "ela% %abi!$an "i$ak a$a lagi &ili%an lain.Ke"ika ke anakan Pe""a T# Ri!# &aE 2ang berna a We Pa""ekke Tana aeng

    Tani!anga Pe""a 'a a&&aE a"u TelluE ala!!ana – $ige!#, ("ra$i!i #rang +ugi!engg#!#k gigi $engan ba"u &a$a !aa" anak ulai $ewa!a)* $iun$angla% !eluru%

    +#--# $an !eluru% Lili Pa!!e2a ingeng +#ne. Pa$a !aa" i"ula% Pe""a T# Ri!# &aEe berikan ke&a$a ke anakann2a i"u Pa""ir# $an %ar"a ben$a 2ang &erna%

    $i&er!ak!ikan ke&a$a #rang ban2ak !e!u$a% e #"#ng ra bu"n2a.elan u"n2a We Pa""ekke Tana $iberikan #le% ibun2a 'ari# Riwaw# be!er"a i!in2a*

    $an a2a%n2a e berikan Tane"e be!er"a i!in2a.Pa$a a-ara agge!#,n2a We Pa""ekke Tana* %a$ir !e ua Lili Pa!!e2a ingeng +#ne*!e&er"i 0 Tellu --#E* Li aE A a""a&&areng* Pi"uE +abanna 'inanga* Li aE'a!!enreng Pulu* TelluE +a"u&a&eng* +u"ung* T#ira"e* +ukiE* G#wa* /a&&a,galaE$an &e"inggi5&e"inggi K# &eni +elan$a.Pa$a !aa" i"u uga $a"ang u"u!an Pa ungE ri Luwu un"uk ela arkan &u"ran2a 2angberna a La nr# T# Palaguna ke&a$a We Pa""ekke Tana. Pe""a T# Ri!# &aE

    enga"akan ke&a$a u"u!an a"u Luwu 0 a2a bi!a eneri a la aran u wa%ai#rang Ware* "e"a&i $engan &er an ian We Tekke (Pa""ekke Tana) engkau angka"

    en a$i $a"u $i Luwu. Walau&un $ia nan"in2a "i$ak e iliki anak $engan !ua in2a(La nr# T# Palaguna)* a&alagi kalau $ia ber$ua ela%irkan anak* aka %aru!

    ewari!i !e-ara "urun "e urun "a%"a !ebagai a"u Luwu .Per in"aan "er!ebu" $iakui #le% #rang Ware* ber an ila% Pua""a 'a"inr#E ri +#n"#ala

    $engan 'a"inr#E ri T# ,"ikka un"uk engangka" We Pa""ekke Tana !ebagai a"uLuwu !a &ai ke&a$a anak -u-un2a. Ke!e&aka"an ini $i!e"u ui #le% #rang Ware 2ang$i!ak!ikan #le% Tellu --#E.

    ari &erkawinan We Pa""ekke Tana $engan La nr# T# Palaguna la%irla% +a"ara Tungke i""i 7a"i a%. Ke u$ian i""i 7a"i a% kawin $engan !e&u&u !a"u kalin2a2ang berna a La Ru &ang 'egga T# a&&aile /enning ri Luwu. Anak $ari We

    a!i2a &u Pelai Le #le # $engan !ua in2a 2ang berna a La U areng &u T#'allinrung.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    40/85

    We 7a"i a% ela%irkan "iga #rang anak* 2ai"u 0 We Tenri Leleang* inila% 2angen a$i &ewari! a"u Luwu. ang ke$ua La Tenri $$ang a"au La $$ang Riwuaeng 'a""inring* $iala% 2ang en a$i &ewari! Arung Tane"e. e$angkan 2ang

    ke"iga La Tenri Angke a"u WaliE* $iala% a"u 'ari# Riwaw#.'era!a u!ian2a !e akin ren"a* La Tenri Ta""a T# Unru Pe""a T# Ri!# &aE 'ala &eE

    Ge e,na e ili% un"uk ene"a& $i Tana% 'angka!ar. Ta%un 16 6 '. iaeninggal $unia $i ru a%n2a $i +#n"#ala* aka $ina akanla% 'a"inr#E ri

    +#n"#ala. La Tenri Ta""a Arung Palakka 2ang uga berna a ul"an aa$u$$in$ikuburkan $i +#n"# +iraeng ber$a &ingan $engan aka ul"an 8a!anu$$in'a"inr#E ri +#n"#ala.

    16. LA PATAU 'ATANNA TIKKA(16 6 – 1>1;)Na a lengka&n2a a$ala% La Pa"au 'a"anna Tikka Walin#n#E T# Tenri +ali 'alaE

    anrang 'a"inr#E ri Nagauleng. iala% 2ang en a$i Aru ne !e"ela% &a ann2aPe""a T# Ri!# &aE eninggal $unia. ebelu Pe""a T# Ri!# &aE eninggal $unia*

    e ang ke anakann2a 2ang berna a La Pa"au 'a"anna Tikka inila% 2ang$i&e!ankan un"uk enggan"ikan ke$u$ukann2a !ebagai Aru ne. Pe!an 2ang$i&er!ak!ikan ke&a$a !eluru% #rang +#ne !egena& Lili Pa!!e2a ingeng Tana% +#ne$i$ukung #le% angg#"a 8a$a" Tu u% +#ne.La Pa"au 'a"anna Tikka a$ala% anak $ari a$ik &ere &uan Pe""a T# Ri!# &aE 2angberna a We 'a&l# +# bangE a We Tenri Wale 'a$$anreng Palakka'a"inr#E ri A a&&a!areng. Anak ini la%ir $ari &erkawinann2a $engan La Pak#k#E

    T#angk#ne Ta$a &aliE Arung Ti urung 'a--# engE. La Pa"au 'a"anna Tikka'alaE anrang* $ia uga !ebagai Ranreng T#wa Wa # &u!aka $ari a2a%n2a. elain i"uia &ula !ebagai Arung $i Ugi.La Pa"au era!a belu kua" ke$u$ukann2a !ebagai 'angkau, $i +#ne ber%ubung

    a!i% a$a &u"ra a%k#"a 2ang lain 2ang ber&eluang un"uk $iangka" en a$i'angkau, $i +#ne. Pu"ra a%k#"a "er!ebu"* an"ara lain 0 La Pa!# &ereng Pe""a I

    Tek#* anak $ari La P#le$a"u ri 4e&&e, $ari &erkawinann2a $engan !e&u&u !a"ukalin2a 2ang berna a We Tenri engngeng.La P#le$a"u ri 4e&&e, ber!au$ara $engan La Tenri +ali a"u #&&eng 'a"inr#E ri

    a"unna. Anak $ari La 'a$$u!!ila Arung 'a &u 'a e!a &a"uE 2ang uga

    !ebagai Arung i elling. La 'a$$u!!ila Arung 'a &u a$ala% anak $ari We TenriPa"u&&u Aru ne 'a"inr#E ri i$enreng. e$angkan We Tenri engngeng a$ala%anak $ari We Tenri Tana 'a!!a# LebbaE ri 'a &u* a$ala% !au$ara La 'a$$u!!ilaArung 'a &u 'a e!a &a"uE.We Tenri Tana kawin $engan !e&u&u !a"u kalin2a 2ang berna a La Tenri Pe&&angLebbi WaliE Arung Ka u. ari &erkawinann2a i"u la%irla% We Tenri engngeng. La

    Tenri Pe&&ang Lebbi WaliE a$ala% anak $ari We Tenri Pa"e2a !au$ara We TenriPa"u&&u 'a"inr#E ri i$enreng.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    41/85

    We Tenri Pa"u&&u ber!au$ara* 2ai"u 0 We Tenri Pa"e2a $an We Tenri Par#la a$ala%anak $ari La Pa""awe Arung Palenna Aru ne 'a"inr#E ri +e""ung +uluku ba* $ari%a!il &erkawinann2a $engan We +al#le I a&ali&&u Arung 'a &u. We +al#le I

    a&ali&&u Arung 'a &u a$ala% anak $ari La Uli2# +#"e,E Aru ne 'a"inr#E riI""erung $engan i!"erin2a 2ang berna a We Tenri Gau Arung 'a &u. Aru ne La

    Uli2# +#"e,E inila% 2ang eru&akan nenek $ari La Pa!# &ereng Arung Tek# $an uga eru&akan nenek $ari La Pa"au 'a"anna Tikka.8an2a !a a ke"ika Pe""a T#ri!# &aE en a$i 'angkau, $i +#ne !a &ai eninggal$unia* La Pa!# &ereng kebe"ulan "i$ak bera$a $i Tana% Ugi. ia ke Ti #r Ku&angkarena $i!uru% #le% Pe""a T# Ri!# &aE !en$iri e ban"u K# &eni +elan$a $ala

    e erangi #rang Ti #r. e"ela% Pe""a T# Ri!# &aE eninggal $unia* barula% LaPa!# &ereng ke bali ke +#ne $an ber ak!u$ erebu" ke$u$ukan La Pa"au'a"anna Tikka !ebagai Aru ne.Pa$a ulan2a La Pa"au "i$ak enge"a%ui ba%wa La Pa!# &ereng $iangga& -a-a"#le% K# &eni +elan$a. Nan"i !e"ela% a$an2a !ura" $ari K# &eni +elan$a 2ang

    en ela!kan "en"ang &erbua"an La Pa!# &ereng* barula% Lka Pa"au era!a ba%wake$u$ukann2a !ebagai 'angkau $i +#ne "ela% a an. Karena ela! ba%wa LaPa!# &ereng "i$ak ungkin $i$ukung #le% K# &eni +elan$a un"uk en$u$uki'angkau, $i +#ne $engan a$an2a ke!ala%ann2a i"u. A&alagi La Tenri +ali a"u

    #&&eng 'a"inr#E ri a"unna 2ang bi!a en$ukungn2a uga "ela% eninggal $unia.Ke"ika La Tenri +ali 'a"inr#E ri a"unna eninggal $unia* ia "i$ak lagi $igan"ikan#le% anakn2a. Te"a&i #rang #&&eng &ergi ke +#ne un"uk in"a ke&a$a La Pa"au'a"anna Tikka agar !elain !ebagai 'angkau, $i +#ne* $a&a" uga en a$i a"u $i

    #&&eng. La Pa"au 'a"anna Tikka "i$ak engi2akan &er in"aan #rang #&&eng"er!ebu"* karena ia ber&ikir ba%wa kalau &er in"an #rang #&&eng i"u $i"eri a*

    aka ia %aru! eng%a$a&i $ua u!u% be!ar 2ai"u La Pa!# &ereng Arung Tek# $anaeng 'abbani ule a"uE ri #&&eng.ebagai Ranreng T#wa $i Wa #* La Pa"au 'a"anna Tikka !ekali !ebulan %aru! ke

    U ung&an$ang un"uk eli%a" #rang Wa # 2ang a$a $i U ung&an$ang. Un"uke ban"un2a* $iangka"la% A anna Ga&&a !ebagai 'a"#wa Wa # 2angenggan"ikan $irin2a bila ke bali ke +#ne.e"ia& $a"ang $ari +#ne* La Pa"au !elalu enga$akan u&&a awungeng

    (&en2abungan a2a ) !e-ara be!ar5be!aran $i 'ali #ngeng. e ua arung5arung2ang a$a $i /elebe! ela"an 2ang $a"ang ke U ung&an$ang un"uk ene uiPe be!ar K# &eni +elan$a* ereka $a"ang a&abila La Pa"au a$a.Aru ne La Pa"au 'a"anna Tikka en#lak &er in"aan #rang #&&eng un"uk

    en a$i a"u $i #&&eng* karena enuru"n2a a!i% a$a &ili%an 2ang &aling "e&a"2ai"u We a$$a !au$ara a"u #&&eng 'a"inr#E ri ala!!ana. le% karena i"u* We a$$a $i"un uk un"uk en a$i a"u $i #&&eng. A&alagi !e a!a %i$u&n2a Pe""a T#Ri!# &aE &erna% kawin $engan !e&u&un2a 2ang berna a We a$$a i"u.Ke bali ke&a$a Arung Tek# 2ang berna a La Pa!# &ereng* kawin $engan !au$ara&ere &uan KaraengE ri G#wa 'allawakka aeng 'a"anre Karaeng Kan il# Tu'a enanga ri Pa!!irinna. ari &erkawinann2a i"u ela%irkan anak &ere &uan2ang berna a Karaeng Pabbine2a. Inila% 2ang kawin $engan T# 'arilaleng

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    42/85

    Pawelai2e ri Kariwi!i* anak &u Taba-ina Karaeng Kariwi!i $engan i!"erin2a 2angberna a Arung U ung.

    eke balin2a $ari Ti #r* La Pa!# &ereng Arung Tek# lang!ung a!uk ke +#neun"uk en2a &aikan ke&a$a Aru ne La Pa"au 'a"anna Tikka ba%wa $irin2a"ela% ke bali $ari Ti #r. ebagai Aru ne* La &a"au eneri a ke$a"angann2a*

    karena $iangga& "ela% elak!anakan "uga! $ari Pe""a T# Ri!# &aE $alae ban"u K# &eni +elan$a e erangi Ti #r. Na un $ala %a"i La Pa"au "e"a&

    ber&ikir !ia&a "a%u La Pa!# &ereng akan enun"u" 5akkarungeng (Ke$u$ukan!ebagai 'angkau,)$i +#ne* karena $ia uga !ebagai &u"ra a%k#"a.Pa$a !aa" La Pa!# &ereng berkun ung ke a#ra a ene ui La Pa"au* ia lang!ung

    eneri a beri"a "i$ak baik "en"ang i!"erin2a 2ang ber!elingku% $engan ule a"uE$i #&&eng 2ang berna a aeng 'abbani. I!"eri La Pa!# &ereng 2ang berna aKaraeng +alakkaeriE a$ala% !u$ara $ari KaraengE ri G#wa* !e%ingga &er"e uann2a$engan ule a"u #&&eng aeng 'abbani !elalu $ilakukann2a $i ala!!aE ri G#wa.+erka"ala% La Pa"au 'a"anna Tikka ke&a$a La Pa!# &ereng 0 Kalau ki"a "i$ak$a&a" enga ankan $ala ru a% "angga !en$iri* aka lebi% "i$ak bi!a lagi

    enga ankan !a"u wanuwa (negeri) . 'en$engar &ern2a"aan Aru ne La Pa"aubegi"u* La Pa!# &ereng "erke u" $an ber"an2a 0 'enga&a a$ik berka"a begi"u D A&aa$ik enge"a%ui kalau $ala ru a% "anggaku "er a$i !e!ua"u 2ang e alukan D

    e"ela% Arung Tek# engulangi &er"an2aann2a !a &ai "iga kali* barula% Aru neLa Pa"au 'a"anna Tikka en awab 0 Nan"ila% kakan$a ke bali ke G#wa baru

    enge"a%ui. ebab %al i"u bukan lagi ra%a!ia u u $i G#wa . elan u"n2aAru ne La Pa"au en ela!kan "en"ang &erbua"an i!"erin2a i"u 2ang ber!elingku%$engan ule a"uE ri #&&eng 2ang berna a aeng 'abbani.Arung Tek# ke u$ian &a i" un"uk ke bali ke G#wa. e!a &ain2a $i ru a%n2a*benar ia "i$ak ene ukan i!"erin2a. Arung Tek# enan2akan ke&a$a !ei!iru a%n2a $an awabann2a a$ala% Karaeng +alakkaeriE &ergi ke ala!!aE. le%karena i"u Arung Tek# en2uru% #rang un"uk e anggil i!"erin2a agar ke bali keru a%n2a. Na un &enggilan i"u "i$ak $iin$a%kan #le% i!"erin2a $an !u$a% "i$ak

    au lagi ber"e u $engan !ua in2a.engan $e ikian aka ke&er-a2aan Arung Tek# ke&a$a a&a 2ang $i!a &aikan

    #le% Aru ne !e akin ela!. Ia &un ber&ikir un"uk elakukan &er%i"ungan"er%a$a& ule a"uE $i #&&eng.

    Ti$ak bera&a la a* $a"angla% Aru ne un"uk enga$akan &en2abungan a2a $iU ung&an$ang. 'enuru" kebia!aann2a* bila a$a &en2abungan a2a 2ang $ia$akan#le% Aru ne $i U ung&an$ang* !e ua arung5arung $a"ang $i "e &a" i"u.

    ebelu Aru ne e berikan "an$a5"an$a ke&a$a Arung Tek# ba%wa $iaengiri !eek#r a2a * berar"i ule a"uE $i #&&eng 2ang berna a aeng'abbani "ela% $a"ang $an &a!"i ia bera$a $i ala!!aE un"uk elakukan &er"e uan$engan Karaeng +alakkaeriE.Arung Tek# lalu e &er!ia&kan &engawaln2a un"uk eng%a$ang aeng 'abbani&a$a alan !e"a&ak enu u ke ala!!aE $i G#wa. ebab $ia &ikir !e"ela%&en2abungan a2a bubar* &a!"i aeng 'abbani elewa"i alan i"u enu u ke

    ala!!aE un"uk ber"e u $engan i!"erin2a. e en"ara i"u* Aru ne La Pa"au

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    43/85

    'a"anna Tikka elarkan ke&a$a K# &eni +elan$a ba%wa &a$a !#re %ari ini bakal"er a$i &erkela%ian an"ara Arung Tek# !er# b#ngan $engan ule a"uE. ia&a nan"i2ang e bunu%* $iala% 2ang $i a!ukkan $ala kurungan.

    #re %arin2a bubarla% &en2abungan a2a . ule a"uE uga ber!ia&5!ia& un"ukenu u ke ala!!aE ber!a a &engawaln2a. er$a$u5!er$a$u K# &eni +elan$a uga

    "ela% ber aga5 aga &a$a "e &a" 2ang "ela% $i"un ukkan #le% Aru ne. Te&a" a"a%ari "erbena * &er"u &a%an $ara%&un "er a$i. uel an"ara Arung Tek#$engan aeng 'abbani berlang!ung !anga" !eru 2ang berak%ir $engan

    eninggaln2a aeng 'abbani. Arung Tek# lang!ung $i"angka& $an $i a!ukkan$ala kurungan $an "i$ak akan $ikeluarkan.Pa$a !aa" i"u "er a$i &erebu"an kekua!aan an"ara Inggeri! $engan K# &eni+elan$a. Gubernur Inggeri! 2ang a$a $i Kali an"an* engiri !ura" ke&a$a Arung

    Tek# 2ang !e en"ara $i &en ara elalui u"u!an k%u!u!n2a agar Arung Tek#ber!a a !eluru% &engiku"n2a elawan +elan$a. Gubernur Inggeri! ber!e$ia

    e berin2a ban"uan &er!en a"aan* kalau Arung Tek# ber!e$ia elawan K# &eni+elan$a.Arung Tek# uga $i an i #le% Inggeri! ba%wa kalau kala% $ala elawan K# &eni+elan$a* aka Inggeri! !ia& un"uk ber%a$a&an $engan K# &eni +elan$a $i /elebe!

    ela"an.Ke"ika Aru ne enge"a%ui %al i"u* aka $ia in"a ke&a$a Gubernur K# &eni+elan$a agar Arung Tek# ber!a a !eluru% &engiku"n2a $ibuang ($ia!ingkan) ke"e &a" 2ang $i&erkirakan "i$ak bi!a ke bali ke Tana% Ugi %ingga ak%ir %a2a"n2a.

    i&ili%la% "e &a" #le% K# &eni +elan$a 2ai"u eil#n u ung ABrika ela"an. Te &a"i"ula% 2ang eru&akan "e &a" &e buangan bagi K# &eni +elan$a bagi #rang2ang ber!ala% a"au $iangga& e ba%a2akan. i !anala% Arung Tek# ber!a a!eluru% &engiku"n2a eninggal $unia.

    e"ela% Arung Tek# $ia!ingkan ke ABrika ela"an* barula% &e erin"a%an La Pa"au'a"anna Tikka $i +#ne $ira!a a an. Ke"ika i"u $a"ang &ula #rang #&&eng un"uk

    e in"a ke&a$a Aru ne agar $a&a" e egang +#ne $an #&&eng. Per in"aan#rang #&&eng i"u $i"eri a #le% Aru ne $an a$ila% La Pa"au 'a"anna Tikka!ebagai Aru ne $an uga !ebagai a"u $i #&&eng. 8al ini !e!uai keinginan'a"inr#E ri 'a$ell# !e a!a %i$u&n2a agar En-i /a u u 2ang $ia bil !ebagai

    ule a"u anak $ari La 'a una 'a"inr#E ri ala!!ana.La Pa"au 'a"anna Tikka Walin#n#E T# Tenri +ali 'alaE anrang 'a"inr#E riNagauleng la%ir &a$a "anggal 3 N#=e ber 16>9 '. iangka" en a$i 'angkau, $i+#ne &a$a "a%un 16 @ '. $an $igelar $engan na a ul"an 'u%a a$ I$ri!

    A$i u$$in.le% &a ann2a La Tenri Ta""a Pe""a T# Ri!# &aE* La Pa"au 'a"anna Tikka$ikawinkan $engan We U ung a"u Lar# ng anak $ari Pa ungE ri Luwu'a"inr#E ri T# ,"ikka. ari &erkawinann2a i"u* la%irla% We +a"ari T# a aeng

    Talaga. Inila% 2ang en a$i Arung Ti urung uga !ebagai a"u $i /i""a. Anakberiku"n2a a$ala% We Pa"i ana Ware* inila% 2ang en a$i a"u Lar# ng. le%karena i"u $ina akanla% &u a"u Lar# ng 'a"inr#E ri +#la Ukina.Karena We +a"ari T# a aeng Talaga en a$i 'angkau, $i +#ne* a"u Luwu $an

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    44/85

    #&&eng* aka Akkarungeng Ti urung $i!era%kan ke&a$a a$ikn2a We Pa"i anaWare. le% karena i"u We Pa"i ana Ware lagi 2ang en a$i Arung Ti urung.We Pa"i ana Ware kawin $engan !e&u&u !a"u kalin2a 2ang berna a La Ru anga

    aeng #reang. 'ela%irkan "iga #rang anak We Wale aeng 'a"a ang* We 'annengaeng 'a!iang $an We A ira.

    ala "a%un 16@> '. La Pa"au 'a"anna Tikka $ikawinkan lagi #le% &a ann2a Pe""a T# Ri!# &aE $i Tana% 'angka!ar* 2ai"u We 'aria a Karaeng Pa"ukangan anakKaraengE ri G#wa 2ang berna a I 'a&&a$ulung aeng 'a""i ung Tu enanga riLakiung. ari &erkawinann2a i"u ela%irkan e &a" anak* !a"u &ere &uan $an "igalaki5laki.Anakn2a 2ang &ere &uan berna a We anebana I a&a""#la eninggal!ebelu enika%. A$a&un anakn2a 2ang laki5laki 2ai"u La Pare&&ai T# a&&ewali* LaPa$a!!a a"i T# A&&aware $an La Pana#ngi T# Pawaw#i.Anak La Pa"au 'a"anna Tikka $ari i!"erin2a 2ang kee &a" 2ai"u a"u +aringeng$iangga& uga !ebagai &u"ra a%k#"a 2ai"u La Te a!!#nge, a"au La'a&&a!#!!#ng T# A&&aweling. Te"a&i karena la%ir !e"ela% T#ri!# &ae eninggal*!e%ingga #le% !au$ara5!au$aran2a %an2a $iangga& !ebagai anak -era,. Ar"in2anan"i bi!a en$u$uki akkarungeng ('angkau, a"au a"u) !e"ela% &u"ra a%k#"a2ang lainn2a !u$a% "i$ak a$a.'ulai $ari 'anurungE ri 'a"a ang !a &ai ke&a$a La Pa"au 'a"anna Tikka berlaku!ua"u "ra$i!i ba%wa – "enri &akkarung -era,E – "enri a""#lang ra engE.La Pa"au 'a"anna Tikka kawin lagi $engan We Raki2a% $i +an"aeng. ari&erkawinann2a i"u ela%irkan $ua anak &ere &uan $an e &a" anak laki5laki. ang&ere &uan berna a We Taba-ina eninggal $i a!a ke-il begi"u uga beriku"n2a.

    e$angkan 2ang laki5laki a!ing5 a!ing berna a 0 La Pau!eri T# 'ali #ngeng* La'a!!e""uang T# A&e* La 'a!!angirang T# Pa"awari* La 'akkaru &a eninggal$iwak"u ke-il.

    elan u"n2a La Pa"au kawin lagi $engan We +iba T# Un2n2iE.'ela%irkan !e#ranganak laki5laki 2ang berna a La Tangkilang* eninggal $iwak"u ke-il. Ke u$iankawin $engan We 'ai!a T# Le #a&e,E* ela%irkan $ua anak 2ai"u La 'a$$i"u$ang

    T# Parellei* 2ang !a"un2a eninggal !e"ela% la%ir. elan u"n2a kawin $engan WeLe""e T# +al#E* eka%irkan !e#rang anak &ere &uan na a We /elai.I!"eri5i!"eri La Pa"au 'a"anna Tikka 2ang $ikawini "i$ak !e-ara lang!ung* ar"in2a%an2a $iwakili #le% #rang lain* a"au "# bakn2a* keri!n2a* -ere,n2a* "e &a" !iri% $an!ebagain2a. 'ereka i"u a$ala% 0 We anging T# +uki,E ela%irkan !e#rang anak&ere &uan berna a We /ik#n$#* eninggal $iwak"u ke-il. elan u"n2a We i!a

    ela%irkan We 'aragellu I a alaka . Ke u$ian kawin lagi $engan We i""i $i

    Palakka ela%irkan La Pawakkari T# A&&a!alle* eninggal $iwak"u ke-il. I!"eri!elan u"n2a berna a We Na a T# #gaE ela%irkan !e#rang anak berna a LaWangiE. Ke u$ian i!"erin2a 2ang keena berna a We ai2#* "i$ak ela%irkananak.I!"eri 2ang beriku"n2a berna a We /i &au ela%irkan !e#rang anak berna a La'a&&a-#nga* eninggal $iwak"u ke-il. elan u"n2a berna a We +a2a T# +ukakaE

    ela%irkan anak laki5laki berna a La T#ngeng a"u Lai!u. Inila% 2angenggan"ikan !au$ara a2a%n2a en a$i a"u #&&eng. Ini &ula 2ang kawin $engan

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    45/85

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    46/85

    a!2araka". ua anakn2a 2ang $i!uru% bunu% karena e iliki ke!enanganengi!a& a$a".engan $e ikian &a$a a!a &e erin"a%ann2a $i +#ne* !e ua a$a" i!"ia$a"

    ber alan $engan baik. Ti$ak !e#rang&un 2ang berani elanggar* !ebab !e$angkananak !en$irin2a $i!uru% bunu% kalau elakukan &elanggaran. ia "i$ak

    e an$ang bulu* !ia&a !a a 2ang elanggar &a!"i $i%uku "er a!uk keluargan2a!en$iri.

    i a!a &e erin"a%ann2a* $ua kali n2ari! "er a$i &e&erangan an"ara +#ne $enganG#wa 2ang berar"i elawan er"uan2a !en$iri 2ai"u KaraengE ri G#wa 2angberna a I 'a&&a$ulung aeng 'a""i ung ul"an Ab$ul 4alil* a2a% $ari i!"erin2a2ang berna a We 'aria a Karaeng Pa"ukangang. Per"a a* 2ai"u &a$a "a%un 1>

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    47/85

    $engan #rang +#ne $an a2a Arung 'a"#wa Wa # !e &a" e bunu% a2a #rang+#ne.Karena &engawal Aru ne era!a alu* "iba5"iba !e#rang anak bang!awan +#ne

    enga bil bangkai a2a "er!ebu" $an ele &arkan ke"enga% kel# k #rangWa #. +angkai a2a "er!ebu" kebe"ulan engenai Arung 'a"#wa Wa # 2ang bera$a

    $i"enga%5"enga% #rang Wa #. 8al ini e bua" La 'a$$ukkelleng ara% $anenga uk. engan a"a gela&* ia e buru $an enika #rang 2angele &arkan bangkai a2a "er!ebu" !a &ai eninggal $i"e &a". e"ela% i"u* La

    'a$$ukkelleng elarikan $iri ke bali ke Wa #.+ebera&a %ari ke u$ian* &ergila% u"u!an +#ne un"uk e in"a ke&a$a Arung'a"#wa Wa # agar La 'a$$ukkelleng $i!era%kan ke +#ne. Ke&a$a u"u!an +#ne*Arung 'a"#wa Wa # enga"akan ba%wa La 'a$$ukkelleng "ela% en2eberang keKali an"an. e ak i"ula% La 'a$$ukkelleng ene"a& $i Kali an"an $an en a$iArung $i Pa!ir. Un"uk ke bali ke Wa #* e ang !anga" !uli". ebab !elalu $i"unggu#le% Tellu --#E (+#ne* #&&eng $an Wa #) un"uk $i%uku .

    ala "a%un 1>1; '. i"u &ula La Pa"au 'a"anna Tikka Walin#n#E T# Tenri +ali 'alaEanrang ul"an I$ri! Ali u$$in eninggal $unia $i Nagauleng /enrana. le% karena

    i"u $ina akanla% 'a"inr#E ri Nagauleng.1>. +ATARI T 4A AENG TALAGA 'ATINR E RI TIPPULUNNA(1>1; – 1>1:)+a"ari T# a aeng Talaga enggan"ikan a2a%n2a La Pa"au 'a"anna Tikka en a$i'angkau,0 $i +#ne* karena $iala% 2ang $i&e!ankan #le% a2a%n2a !ebelu

    eninggal $unia. i!a &ing !ebagai Aru ne* +a"ari T# a uga !ebagai a"u Luwu$an a"u #&&eng. ebelu n2a +a"ari T# a $iangka" !ebagai Arung Ti urung* nan"i!e"ela% $iangka" en a$i Aru ne* barula% Ti urung $i!era%kan ke&a$a a$ikn2a2ang berna a We Pa"i ana Ware. We Pa"i ana Ware inila% $i!a &ing !ebagaiArung Ti urung* uga !ebagai a"u /i""a.+a"ari T# a $ianbgka" en a$i 'angkau, $i +#ne &a$a "anggal 1> k"#ber 1>

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    48/85

    'angkau, $i +#ne &a$a "anggal 1 e&"e ber 1>1; '. Karena &a$a !aa" i"u ban2aku&a2a5u&a2a $ari #rang lain un"uk eng%alangin2a* aka +a"ari T# a en2era%kanke&a$a !au$aran2a 2ang bera$a $i G#wa. +a"ari T# a in"a &erlin$ungan ke&a$a!au$aran2a 2ai"u La Pare&&ai T# a&&ewali # baE ri G#wa . e en"araakkarungengE ri +#ne $i!era%kan ke&a$a !au$aran2a 2ang berna a La Pa$a!!a a"i

    T# A&&a #le Arung Palakka.La Pa$a!!a a"i $i!e"u ui #le% A$a" ber!a a Arung Pi"uE un"uk en a$i Aru ne

    enggan"ikan !au$aran2a +a"ari T# a aeng Talaga.

    1@. LA PA A A4ATI T APPAWARE(1>1: – 1>1@)La Pa$a!!a a"i T# A&&aware uga a$ala% anak $ari La Pa"au 'a"anna Tikka 'a"inr#Eri Nagauleng $engan i!"erin2a We 'aria a Karaeng Pa""ukangang. Ke"ika La Pa"au

    en a$i 'angkau, $i +#ne* La Pa$a!!a a"i T# A&&aware e bua" ke!ala%an be!ar$engan %uku an 2ang !anga" bera".Karena $ia "aku" ke&a$a a2a%n2a 2ang $ikenal !anga" en un ung "inggi a$a" !er"a"i$ak e an$ang bulu $ala enegakkan %uku * aka La Pa$a!!a a"i elarikan$iri ke G#wa. i !ana ia in"a &erlin$ungan ke&a$a nenekn2a KaraengE ri G#wa.

    le% karena i"u La Pa"au 'a"anna Tikka in"a ke&a$a KaraengE ri G#wa un"ukenge balikan La Pa$a!!a a"i ke +#ne un"uk $ia$ili #le% a$a".

    Te"a&i KaraengE ri G#wa "i$ak !a &ai %a"i un"uk e berikan -u-un2a i"u un"uken alani %uku an bera" $i +#ne. 8al ini e bua" %ubungan an"ara +#ne $engan

    G#wa en a$i "egang $an n2ari! eni bulkan &e&erangan.Un"ung K# &eni +elan$a -e&a"5-e&a" enenga%in2a. Karena La Pa"au 'a"anna

    Tikka !u$a% ber"ega! un"uk e beri "in$akan "ega! ke&a$a G#wa kalau anakn2ai"u "i$ak $ike balikan ke +#ne un"uk en alani %uku an. e en"ara Karaeng E riG#wa uga ber"ega! un"uk "i$ak akan e berikan -u-un2a i"u.

    e"ela% a2a%n2a eninggal $unia* barula% La Pa$a!!a a"i ke bali ke +#ne. +a"ari T# ala% 2ang enge balikan a$ikn2a i"u ke +#ne 2ang ke u$ian e berin2aakkarungeng ('angkau,) $i +#ne $an a"u #&&eng &a$a "anggal 1; k"#ber 1>1:'.A$a&un ke!ala%an 2ang $ilakukan La Pa$a!!a a"i &a$a a!a &e erin"a%an a2a%n2aa$ala% $ia en2uru% un"uk e bunu% Arung U u &ulu a"u La uru 2angberna a La /ella anak $ari La 'alewai Arung U u &ulu Arung +erru A$$a"uang

    i$enreng 'a"inr#E ri Tana 'ari$iE $engan i!"erin2a 2ang berna a We Kar#r# a"uLa uru. La Pa$a!!a a"i en2uru% #rang en-ekikn2a !a &ai a"i.

    Tin$akan La Pa$a!!a a"i ini e bua" Tellu --#E ara% $an $i!uru% "angka&la%La Pa$a!!a a"i un"uk $i a"u%i %uku an. Un"uk eng%in$ari %uku an "er!ebu" LaPa$a!!a a"i $i!uru% engung!i ke +eula. i !anala% ia eninggal $unia !e%ingga$igelar 'a"inr#E ri +eula.

    1 . LA PAREPPAI T APPEWALI(1>1@ – 1>91)La Pare&&ai T# a&&ewali enggan"ikan !au$aran2a La Pa$a!!a a"i en a$i

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    49/85

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    50/85

    Arung Ti urung. ari &erkawinann2a i"u* la%irla% We +aeg# Arung 'a-ege.We +e!!e ke u$ian kawin lagi $engan T# A& Arung +erru A$$a"uang i$enreng'a"inr#E ri u &ang 'inangaE. ari &erkawinan 2ang ke$ua ini ela%irkan !e#ranganak laki5laki berna a T# A&&a!awe Arung +erru. T# A&&a!awe inila% 2ang kawin$engan Arung Pa#&a# 2ang berna a 8a"i a%* anak $ari La 'a$$u!!ila T#

    A&&angewa Karaeng Tane"e $engan i!"erin2a 2ang berna a i""i Abiba. T#A&&a!awe $engan Arung Pa#&a# ela%irkan anak laki5laki berna a u ange,Rukka T# Pa"arai.

    u ange, Rukka T# Pa"arai kawin $engan anak !e&u&un2a 2ang berna a We +aeg#Arung 'a-ege* anak $ari We +au Arung Ka u $engan !ua in2a 2ang berna a La'a&&a!e!!u T# A&&a"unru 'a"inr#E ri Laleng +a"a. ari &erkawinan u ange,Rukka $engan We +aeg# Arung 'a-ege* la%irla% We Pa$a Arung +erru $an

    ingkeru, Rukka Arung Palakka.La Pare&&ai T# a&&ewali eninggal $unia $i # ba &u* akan2a $ina akan'a"inr#E ri # ba &u. igan"ikan #le% !au$aran2a 2ang berna a La Pana#ngi T#Pawaw#i en a$i 'angkau, $i +#ne.

    991 – 1>9;)

    engan $iangka"n2a La Pana#ngi T# Pawaw#i !ebagai Aru ne enggan"ikan!au$aran2a* aka "ela% "iga ber!au$ara $ari i!"eri La Pa"au 'a"anna Tikka 2angberna a We 'aria a Karaeng Pa"ukangang 2ang en a$i 'angkau, $i +#ne $an

    uga a"u $i #&&eng. Ke"ika en a$i 'angkau, $i +#ne* La Pana#ngi T# Pawaw#i$ikenal !ebagai Aru ne 2ang ber%a"i erni% $an $i-in"ai #le% rak2a"n2a.La Pana#ngi kawin $engan We i""i 8awang aeng 'a!ennang* anak $ari T# U a a.

    ari &erkawinan i"u* la%irla% La Page Arung 'a &u 2ang uga !ebagai Arung 'al#l#$i +#ne. Ke"ika a!i% ke-il* La Pana#ngi $i&eli%ara #le% nenekn2a 2ang berna a LaPariu!i aeng 'an2a &a Arung 'a &u 2ang uga !ebagai Arung 'a"#wa Wa #'a"inr#E ri +uluna. Pa$a !aa" i"ula% $ia $iwari!kan #le% nenekn2a Akkarungeng ri'a &u* i elling $an A ali. le% karena i"u !ebelu en a$i Aru ne LaPana#ngi T# Pawaw#i "ela% $ikenal !ebagai Arung 'a &u* Arung i elling $an ArungA ali.Anak La Pana#ngi T# Pawaw#i $ari i!"erin2a We i""i 8awang 2ang berna a La PageArung 'a &u Arung 'al#l# bi +#ne* kawin $engan We /enra Arung +akung. ari&erkawinan i"u la%irla% $ua anak laki5laki* 2ang &er"a a berna a La 'a$$u!!ilaArung 'a &u* ke$ua berna a La Pa!a i Arung Ka$ing.

    Ke u$ian La Page Arung 'a &u Arung 'al#l# $i +#ne kawin lagi $engan Weal#ge Arung We"eng. ari &erkawinan i"u* la%irla%0 &er"a a La 'a&&aware Arung T# ,bulu* ke$ua La 'a&&angara Arung inri T# 'arilaleng +#ne Pawelai2e ri

    e!!#E* ke"iga We 'a!i Arung We"eng.We 'a!i kawin $engan T# Tenri T# 'arilaleng Pawelai2e ri Kaluku +#$#E. ari&erlawinann2a i"u* la%ir $ua anak laki5laki0 &er"a a berna a La 'a&&aware Arung

    T# ,bulu* ke$ua La 'a&&angara Arung inri* inila% 2ang en a$i T# 'arilalengPawelai2e ri e!!#E.

  • 8/18/2019 Lontara Akkarungeng Ri Bone

    51/85

    La 'a&&angara Arung inri* inila% 2ang ela%irkan 8a i Ab$ul Ra?ak !e#rangula a, be!ar 2ang e iliki il u aga a I!la 2ang !anga" lua! !aa" i"u. Un"uk lebi%

    e &er$ala il u 2ang $i ilikin2a* 8a i Ab$ul Ra?ak engun ungi !e#rang ula a,a%li "a!auB $i +erru 2ang berna a 8a i Kalula (8a i 'u%a a$ 7a$ael). Tareka"2ang $i&ela ari $ari 8a i Kalula "er!ebu" a$ala% Tareka" K%alwa"i2a%.

    Ke"ika ula a be!ar Tareka" K%alwa"i2a% 2ang berna a 8a i Kalula eninggal $unia*$ig