literatura: ligjeratat e autorizuara - mustafë · pdf filedoganat mund...

Ligjerata nr.10: Doganat dhe Kontributet

Mustafë Murturi

LITERATURA:

LIGJERATAT E AUTORIZUARA - Mustafë Murturi

Literatura shtesë: Financat Publike: Prof.dr. Sabahudin

Komoni

1/23/2015 Ligjerata e 10 Doganat dhe Kontributet 1

Doganat dhe Kontributet

Politika fiskale në Kosovë - Kuptimi - Përmbajtja e ligjeratëssë pestë: (Financat Publike : Prof.dr. Sabahudin Komoni : - f.q: 157 deri ne faqe 162 si dhe prej f.q 175 deri ne faqe 177)

1. 1. Kuptimi, Qëllimet dhe Funksionet e doganave

2. 2. Elementet Doganore – Terminologjia Doganore

3. 3. Klasifikimi i Doganave

4. 4. Kuptimi dhe Karakteristikat e Kontributeve

5. 5. Kontributet Penzionale


KUPTIMI, QËLLIMET DHE FUNKSIONET E DOGANAVE

Doganat janë të hyra monetare të shtetit, të cilat paguhen (arkëtohen) me

rastin e kalimit të mallit të caktuar përtej kufirit shtetëror, respektivisht të

kufirit të caktuar.

Doganat janë një lloj i tatimit pra i kanë të gjitha karakteristikat juridike,

ekonomike dhe teknike me të cilat cilësohen edhe tatimet.

Karakteristikat e doganave janë:

Doganat janë tatime indirekte.

Dhënie e detyrueshme në para,

Shteti e cakton at në bazë të sovranitetit dhe pa të drejtë në kundërshtim

Bazën dhe normën doganore e cakton shteti



Qëllimi i doganave është:

Të ruajë integritetin ekonomik të vendit.

1. Qëllimet e natyrës financiare (fiskale) - anë të tyre të mblidhen mjete

financiare për plotësimin e shpenzimeve shtetërore dhe

2. Qëllimet e natyrës ekonomike - janë me karakter të mbrojtja e ekonomisë

së vendit.

Me anë të doganave (por edhe me instrumentet e tjera të politikës

ekonomike) rregullohet këmbimi i mallrave, vëllimi i tij, struktura dhe

orientim i këmbimit.

Aplikimi i doganës në mallrat me origjinë të jashtme ndikon në ngritjen e

çmimit të tyre, me ç’rast mbrohet pozita e mallrave të vendit. Po ashtu,

doganat ndikojnë në mbrojtjen dhe në zhvillimin ekonomik



Doganat kanë kryesisht këto funksione:

1. Që të mbrojnë nivelin e arritur si dhe strukturën e zhvillimit ekonomik,

2. Që të mbrojnë bilancin e pagesave sa u përket të hyrave dhe të dalavedevizore (nëpërmes bilancit tregtar),

3. Që të rregullojnë strukturën e nevojshme të importit (duke e stimuluarimportin e domosdoshëm etj.),

4. Që të shpërndajnë akumulimin në mes të prodhuesve, degëve dhe rajonevetë ndryshme,

5. Që të mbrojë zhvillimin rajonal dhe zhvillimin e rajoneve të pazhvilluara, duke ndikuar në importimin dhe aplikimin e teknologjisë së re.

Së këndejmi, doganat janë bërë instrument shumë me rëndësi në politikënfiskale, në politikën e zhvillimit dhe në politikën e tregtisë ndërkombëtaredhe në strukturën e saj.



Në periudha të ndryshme të zhvillimit të këmbimit ndërkombëtar të mallraveroli i doganave ka ndryshuar.

Pas luftës së Dytë Botërore, është shfaqur zvogëlimi i rolit ekonomik tëdoganave

Në këtë ka ndikuar formimi i shumë zonave integruese për arsye politike dheekonomike në botë.

Motivi i integrimit ekonomik ishte që të sigurohet zhvillimi ekonomik iharmonizuar në mes të shteteve-anëtare të zonave integruese, të sigurohetrritja ekonomike, të mënjanohen devijimet ekonomike dhe të ngrihet mëshpejt standardi shoqëror.

Për t’u arritur këto qëllimet në shtetet anëtare të lidhura në bashkësiintegruese, ndërmerren shumë masa, prej të cilave me rëndësi është heqja apozvogëlimi i doganave, unifikimi në mes të shteteve i politikës doganore etj.



Por, përveç doganave, në këmbimin e tregtisë së jashtme ndikojnë edhe masa

të tjera të politikës ekonomike të shtetit:

1. Lehtësitë devizore dhe tatimore të importit ose të eksportit,

2. Premitë eksportuese,

3. Ndalimi i importit ose i eksportit të mallrave të caktuara,

4. Caktimi i sasisë së mallrave që mund të eksportohen apo të importohen

Në shtetet e zhvilluara të hyrat nga doganat janë mjaft të vogla. Të hyrat

nga doganat në të hyrat e përgjithshme publike sillen prej 0,1% - 4,5%.

Në shtetet në zhvillim të hyrat nga doganat përfshijnë 20%

Doganat te ne - mbledhin sasi të madha të mjeteve financiare, ato kanë

pjesëmarrje të lartë në të hyrat e përgjithëshme buxhetore të Kosovës (75-

80%).


ELEMENTET DOGANORE – TERMINOLOGJIA

DOGANORE

Do t’i shpjegojmë disa nocione që janë ngushtë të lidhura me doganat

Tributi doganor - shumën e dhënieve të gjithëmbarshme me të cilat është i

ngarkuar malli me rastin e doganimit (dogana, taksat, pagesa për lënien e

mallit në magazinë etj).

Deklarata doganore - fletëparaqitja me shkrim për mallin i cili i

nënshtrohet doganimit të cilën e sjellë pronari i mallit ose transportuesi në

emër të tij dhe në bazë të së cilës bëhet llogaritja dhe arkëtimi i tributeve.

Kufiri doganor - vijën doganore me të cilën është shënuar zona doganore

Zona kufitare doganore - territor i cili shtrihet përgjatë kufirit të zonës

doganore

Mbikëqyrja doganore - masat të cilat ndërmerren me qëllim të pengimit të

procedurës së paautorizuar derisa të mos kryhen procedurat e rregullta



DOGANORE

Malli doganor - sendet të cilat importohen, respektivisht sendet të cilat

eksportohen

Dokumentet doganore – dokumentet në bazë të të cilave bëhet doganimi

Kontrolli doganor - procedurën rreth përcaktimit të sasisë, cilësisë dhe të

vlerës së mallit

Tarifa doganore - paraqet pasqyrën sistematike të mallit dhe të normave

(përqindjeve) doganore, në bazë të së cilës bëhet tatimi i doganës.

1. Tarifa doganore mund të jetë e përpiluar me norma unike doganore,

2. Norma e ndryshme doganore - dy, tri kolona të normuara doganore

varësisht se prej cilit shtet vjen malli.

Në praktikë përdoret më shumë tarifa doganore sipas vlerës së mallit.



DOGANORE Nomenklatura doganore - regjistri i mallrave në tarifën doganore të

klasifikuar sipas cilësive

Depoja doganore - vend në të cilin vendosen mallrat e padoganuara

Taksa doganore për magazinim - shuma e shpërblimit e cila paguhet për

lënien e mallit në magazinën doganore

Depoja e konsignacionit - depoja në të cilën pronari i mallit ia dërgon atë

përfaqësuesit të vet me qëllim të shitjes, me ç'rast përfaqësuesi e paguan

tatimin pasi që ta shesë mallin.

Depozita doganore

Qarkullimi doganor

Sistemi doganor

Bashkimi doganor

Unioni doganor



DOGANORE Zona e lirë doganore - një pjesë e territorit shtetëror, e cila është nën

sundimin politik të shtetit, por jo edhe nën pushtetin doganor të tij

Obliguesi doganor

Organet doganore

Kundërvajtja doganore

Dënimi-ndëshkimi doganor

Vjetërsimi i doganës - humbja e së drejtës në arkëtimin e doganës pas afatit

të caktuar

Kontigjenti doganor - shuma e caktuar e mallit, e cila në një periudhë mund

të importohet, respektivisht të eksportohet.

Carnet – TIR - dokument doganor, i cili jepet në bazë të marrëveshjes doganore, të

Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD), me qëllim të

shpejtimit dhe heqjes së formaliteteve në qarkullimin rrugor të mallrave,

Barriera doganore


KLASIFIKIMI I DOGANAVE

Doganat mund t’i klasifikojmë sipas kritereve të ndryshme.

Në literaturë dhe praktikë, zakonisht, doganat ndahen sipas këtyre kritereve:

1. Drejtimit të qarkullimit të mallrave,- doganat i ndajmë në dogana:

a. importuese, - janë ato të cilat i paguhen për mallin e importuar.

b. eksportuese - arkëtohen me rastin e eksportit të mallrave dhe

c. Transitore - transportuese paguhen me rastin e bartjes së mallit prej një vendi në vendin

tjetër nëpër ndonjë vend të tretë.

2. Qëllimit të aplikimit të doganave, - ato mund t’i ndajmë në dogana:

a. financiare (fiskale) - aplikohen me qëllim të mbledhjes së mjeteve monetare

b. ekonomike ose mbrojtëse - përdoren me qëllim të mbrojtjes së prodhuesve të vendit

c. antidampinge - dogana mbrojtëse me të cilat dëshirohet të mbrohet ekonomia e vendit

prej mallrave të importuara me çmime të ulëta (të lira). dhe

d. represive – janë dogana mbrojtëse, të cilat i ndërmerr një shtet kundër një shteti tjetër


KLASIFIKIMI I DOGANAVE

Doganat mund t’i klasifikojmë sipas kritereve të ndryshme.

3. Mënyrës së caktimit të obligimit doganor, - doganat i klasifikojmë në:

a. Dogana sipas vlerës - llogaritet, në përqindje të caktuar në çmimin e mallit. Cili çmin -

çmimi i importit meqë në këtë çmim përfshihen të gjitha shpenzimet

b. Dogana kuantitative - arkëtohet në bazë të ndonjë njësie matëse

4. Mënyrës së nxjerrjes së dispozitave për doganat – dallojmë:

a. doganat autonome; - shteti përkatës vetë i nxjerr dispozitat doganore

b. doganat e kontraktuara ose konvencionale - bazohet në marrëveshjet e arritura

ndërmjet dy ose të më shumë shteteve dhe atë në bazë të reciprocitetit dhe

5. Lartësisë së ngarkesës doganore - doganat i ndajmë në:

a. dogana diferenciale - janë ato me ç’rast malli doganohet me normat doganore më të

larta (maksimale) ose me pozicione doganore edhe më të larta sesa që është paraparë me

tarifën doganor (shteteve me marrëdhënie të ashpërsuara ekonomike) dhe

b. dogana preferenciale - janë të kundërta me doganat diferenciale, për arsye se te këto

dogana përdoret norma doganore më e ulët me rastin e doganimit të mallit -

marrëdhëniet e mira ekonomike dhe politike i nxitin shtetet në përdorimin e doganave

preferenciale.a


Kontributet

Kuptimi dhe Karakteristikat e Kontributeve - Kuptimi -Përmbajtja e ligjeratës së pestë: (Financat Publike : Prof.dr. Sabahudin Komoni : - f.q: 175 deri ne faqe 177)

1. 1. Kuptimi dhe Karakteristikat e Kontributeve

2. 2. Kontributet Penzionale


Kuptimi dhe Karakteristikat e Kontributeve

Kontributet jane instrumente financiare nepermjet tecilave grumbullohen mjete financiare per plotsimin e nevojave publike te caktuara

Karakteristikat kryesore te kontributeve jane:

1. Kontributet jane dhenje ne para ku egziston dobijareale os nje kundershperblim

2. Shume e obliguar e pagimit si kontribut e cila varetnga shpenzimet te cilat i bene shteti per ate sherbim

3. Kontributet jane obligative

4. Obligimi i pageses nuk shkaktohet me kerkesen e obliguesit



Kontributet kan ngjajshmeri dhe ndryshim prejtatimeve dhe taksave

Ngjajshmerit me tatimet; -

a. Te dyja financojn te hyrat publike

b. Jane obligime si per personat juridik dhe fizik

Dalimi qendron se;

a. Kontributet i paguane vetem nje kategori e caktuar

b. Lartesija e pageses se kontributit varet ngadobishmerija qe e ka paguesi i kontributit


Kuptimi dhe Karakteristikat e Kontributeve Kontributet kan ngjajshmeri dhe ndryshim prej dhe

taksave

Ngjajshmerit me taksave;

a. Te dyja financojn te hyrat publike

b. Jane obligime si per personat juridik dhe fizik

Dalimi qendron se;

a. Obliguesi i kontributet eshte i detyruar te paguaj pa marrparasysh kundershperblimin, taksat jo paguhen vetemnese ka kundershperblim

Pra kontributet jane lloj i te hyrave publike te mbledhuranga personat fizik dhe juridik si kundershperblim per dobishmerit qe ua sjell aktiviteti i organeve shtetrore



Pagesa e kontributeve arsyetohet me ate se;

Obliguesit e kontributeve kane dobi te drejteperdrejt

Kontributet per nevoja te perbashketa paguhen ne ketokategori:

1. Prej te ardhurave te afarizmit

2. Prej te ardhurave personale te punsuarve

3. Prej te ardhurave nga kryerja e veprimtarive bujqesore

4. Prej te ardhurave nga kryerja e veprimtarive ekonomikedhe jo ekonomike

Kontributet kan karakterin e te hyrave parafiskale – janete hyra me destinacion


Kontributet Penzionale

Prej 1 Gushti 2003 te gjith te punsuarit dhe pundhensit jane te obliguar ta paguajn kontributin pensional dhe ate

Punedhensi 5% nga bruto paga e puntorit

Punmarrsi 5% nga bruto paga e tij


Pershkrimi

Paga

Mujore

Bruto

Numri i

muajve

Te

Ardhurat

Bruto

Norma

ne %

Punedhensi € 250 4 € 1,000 5% € 50

Punemarrsi € 250 4 € 1,000 5% € 50

Total Kontribut

Pensional € 100

Punedhensi 5%

Punemarrsi 5%

Total Kontribut

Pensional

Faqe 157 deri në faqe 162

Faqe175 deri ne faqe 177

1/23/2015Ligjerata e 10 Doganat dhe Kontributet

20

literatura: ligjeratat e autorizuara - mustafë · pdf filedoganat mund...

Documents