liseri aparatuaren anatomia eta fisiologia
DESCRIPTION
Aurkezpen honetan Liseri Aparatuaren anatomia eta fisiologiaren berri ematen da.TRANSCRIPT
LISERI APARATUA
2009-10 IkasturteaTAFYD 1. maila
Juan Arbulu
1
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
SARRERA
Digestio-aparatua gorputzera sartzen
diren elikagaiak organismoaren zelulak
erabiltzeko substantzia bihurtzeko parte hartzen
duten organo eta prozesuek osatzen dute.
2
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
FUNTZIOAK
Liseri aparatuak elikagaiak konposatu sinpleagotan eraldatzea du helburu, eta prozesu honi liseriketa deritzo.
Liseriketa hodian gertatzen da (ahoa, faringea, hestegorria, urdaila eta hesteak).
Eraldaketa ekintza mekaniko eta kimikoei esker gertatzen da
Digestio prozesua berdina da urdail bakarreko animalia guztietan, hau da, gluzido, lipido eta proteinak unitate sinpleagoetan bihurtzen dira digestio entzimei esker, xurgatu eta odolean beren garraioa posible eginez.
3
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERI APARATUAREN ANATOMIA
Digestio-aparatuaren atalak
Gorputz guztia zeharkatzen duen hodi hau zenbait ataletan bereiz daiteke:
Ahoa: aurpegiaren azpiko aldean.
Faringea: ahoa eta hestegorria hasi arteko hodi zatia.
Hestegorria: faringearen ondoren dagoen zatia; 25 cm-ko luzera du, eta urdaileraino doa.
Urdaila: hestegorriaren amaieran dago
Hesteak: urdaila bukatu ondoren dagoen hodia da; oso luzea denez, tolestura ugari ditu abdomeneko barrunbera moldatzeko. Diametro ezberdina duenez, bi ataletan banatuko dugu: Heste meharra: duodenoa, jejunoa eta ileona bereizten dira.
Heste lodia: kolon itsua, goranzko kolona, zeharkako kolona, beheranzko kolona, sigma eta ondestea bereizten dira.
4
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERI APARATUAREN ANATOMIA
1: Listu guruinak
2: Parotidak
3: Masailezurpekoak
4: Mihipekoak
5: Ahoa
6: Faringea
7: Mihia
8: Hestegorria
9: Pankrea
10: Urdaila
11: Pankrea hodia
12: Gibela
13: Behazun xixkua
14: Duodenoa
15: Behazun hodia
16: Heste lodia
17: Zeharkako kolona
18: Goranzko kolona
19: Beheranzko kolona
20: Ileona (Heste meharra)
21: Heste itsua
22: Apendizea
23: Ondestea
24: Uzkia 5Oinarri Biologikoak
BASKULARIZAZIOA
Liseri aparatuaren irrigazioa aortak egiten du. Bertatikan hiru adar ateratzen dira:
1. Enbor ziliakoa: hestegorria, urdaila, gibela eta barea odoleztatzen ditu.
2. Goiko arteria mesenterikoa: heste meharra, area, barea eta eskuineko heste lodia irrigatzen ditu.
3. Beheko arteria mesenterikoa: ezkerreko heste lodia irrigatzen ditu.
6
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
BASKULARIZAZIOA
Itzulera benosoa gibelera doa porta benara, eta
gibeletik, gibeleko benatik kaba benara eta
bihotzera itzultzen da.
7
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
BASKULARIZAZIOA
8
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
OSAGAI ESTRUKTURALAK
1. AHOA
2. FARINGEA
3. HESTEGORRIA
4. URDAILA
5. HESTE MEHEARRA
6. HESTE LODI
7. AREA
8. GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA
9
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
10
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
ANATOMIA
Hortzak
– Motak:• Esneko hortzak: 20 pieza, 6 urte arte
• Helduetan:– 8 intzisibo, mozteko
– 4 kaninoak, zarrasteko
– 8 premolarrak, txikitzeko
– 12 agina, xehatzeko
– Zatiak:• Sustraia: gordeta
• Koroa: ikusten dena
• Pulpa: sakonean hutsa11
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
FISIOLOGIA
FUNTZIOA: Elikagaien irensketa eta
mastekatzea
• Eginkizun nagusiak:
– Mastekatu: jakiak moztu eta xehatudigestio mekanikoa
– Listuztatu: jakiak eta listua nahaztuboloa osatu
• Boloa: injestioaorofaringeaHestegorria
12
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
FISIOLOGIA
Murtxikapenean parte hartzen dute:
1. Muskuluak
Mihia
– Muskulu maseteroak, tenporalak eta
pterigoideakbaraila igo eta jaitsi
– Muskulu milohioideak, genihioideak
eta digastrikoakbaraila behera eta
atzera
13
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
FISIOLOGIA
Murtxikapenean parte hartzen dute:
2. Gurinak
– Gurina parotidoak (2)listua likidoa
– Gurina sublingualak (2)listua
mukosoa
– Gurina submaxilarrak (2)listua
mukoserosoa
14
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AHOA
15
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
FARINGEA
Goialdean:
• Sudur hodiak
Behealdean:
• Laringea
• Hestegorria
16
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTEGORRIA
Faringea eta urdaila lotzen dituen eraztun gihartsuez osaturiko hodia da. Eraztunen mugimenduek elikadura urdailera bidaltzen dute.
25 zm-ko hodi bertikala
2 esfinter:
-Goikoa
-Behekoa
Behealden mukosa jariatzen da
17
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTEGORRIA
18
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTEGORRIA
FISIOLOGIA
Boloaren mugimendua:– Jariatze mukosoa
– Peristaltismoa: muskulu lehunaren uzkurdura
aktiboak
• Urdailan sartzen dahestegorriaren
beheko esfinterra
19
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTEGORRIA
20
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
URDAILA
Litro eta erdiko edukiera duen zakutxo baten antza du. Urdailaren sarrerari kardia deitzen zaio eta irteerari piloroa.
Bere funtzioa elikadura jaso eta digestioa egin
Zatiak: Kardias: gertuko zatiamukosaren jariaketa
Fundus: goiko zatiajasotzailea
Gorputza: zati handienaaz. kloridrikoa jariatu
Antro: urrutiko zatiapepsinogeno jariaketa21
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
URDAILA
FISIOLOGIA
2 esfinter ditu:
Goikoa: hestegorriaren behekoa
Behekoa: edo Pilorikoa
Barrualdea tolesdura eta mikrobiloak
kontaktuko gainaldea ↑(1 zm² batek 500 zm²
funtzionaletan bihurtzen dira)
22
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
URDAILA
23
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
URDAILA
• Jariaketaren berezitasunak:
• pH oso baxuaazidosia
• Jariatze bolumena: 2,5-3 l/egun
Konposaketa:
• Ura (%98)
• Gatzak
• HCl (hormetako zeluletan).
• Mukoproteinak (zelula mukosoak)
• Protienak zatitzeko entzimakpepsinogenoa
• Bit B12 garraitzeko Faktore Intrinsekoa
Jariaketaren erregulazioa: hormona
gastrikoasistema nerbioso
sinpatiko eta parasinpatikoa
Liseriketa mekanikoa: Boloa kimoan bihurtzen da.
Ja
ria
ke
ta
Eragin
mekanikoa
FISIOLOGIA
24
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
URDAILA
• Azidotasunak: bakterien sarrera ekiditzen du
• HClak: haragiaren fibrina eta kolagenoa bigundu egitendu.
• pH baxuak: Pepsinogenoa pepsinan bihurtzen da eta honek kolagenoa hautsi eta proteinak aminoazido eta peptidoetan bihurtzen du
• Muki babeslea jariatzen du: Epitelioa Hclarengandikbabesten du
• Mugimendu peristaltikoak: Janaria mugiarazi eta nahastuegiten du, birrinduz.
• Piloroa: Kimoa duodenora pasabidea kontrolatzen du
FISIOLOGIA
25
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE MEHEA
ANATOMIA
• 6-7 m luzera
1. ZATIAK:
-DUODENO:
-Area inguratzen du
-Ez du peritoneorik
-Sabeleko hormetara
Itsatsita dago
-Tolesdura ugari
xurgaketa erraztuz
26
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE MEHEA
2. ZATIAK:
-JEJUNO (6):
- Erdian kokatzen den
zatia da
-Sabelean inongo
loturarik gabe
-Peritoneoak eusten
du
-Hemen ere tolesdura
ugari daude
xurgaketaren efikazia
handituz27
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE MEHEA
3. ZATIAK:
-ILEONa (7):
-Azkenengo zatia da
-Sabelean libre
-Peritoneoak eusten
du
- Ia ez ditu
tolesdurarik
28
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE MEHEA
OSAKERA
1. KANPOKO SEROSA:
- edo mintza serosa
- peritoneoz osatuta
- ehun epiteliala
2. GERUZA MUSKULARRA:
- Kanpokoa: luzetarako disposaketa
- Nerbio zelulak: sistema autonomoa:
- Barrukoa: zirkularra
3. MEISSNER-en nerbio plexuasistema autonomoaren
bukaerak
4. MUKOSA-AZPIA: Ehun konektiboa. Odol eta linfa
hodiak kokatzen dira. Nebio zuntzak ere
5. MUKOSA:
- Mikrobiloak
• Gainazala handitzen du
• Funtzioaxurgaketa
29
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE MEHEA
FISIOLOGIA
Jariatzea:
– Jariatze zelulak
• Zelula kaliziformeak: mukosaepitelioa babestu
• Zelula epitelialak: entzimak (enterokinasak,
amilasak, peptidasa, disakaridasak eta lipasak)
• Babes zelulak: inmunoglobulinak A eta M
– Duodenoa
• Are eta gibelaren jariatzea (behazun besikularen
zehar)kimoaren neutralizazioa eta elikagaien
digestioaxurgatzea
• Mukosaren jariatzeahormonak: sekretina eta
pankreoziminaura, gatzen eta entzimen jariatzea
bultzatzen dute
• Propultsio mugimenduak30
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE LODIA
ANATOMIA
• ZATIAK:
1. ITSUA:
• Balbula ileozakala: ileon-
en jarraipena
2. KOLON: 4 zati:
• Goranzko kolon
• Zeharkako kolon
• Beheranzko kolon
• Kolon sigmoide
3. ONDESTEA:
• OSAKETA:
1. Geruza azpimukosaa:
linfozito ugari, fibroblastoak,
plasmozitoak, eta
makrofagoak bakterien
kontrola
2. Ez dago xurgaketarik → ez
ditu mikrobiloak
31
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE LODIA
FISIOLOGIA
1. Ur gehiena bertan xurgatzen da, gorotzak solidifikatuz
2. Heste lodiaren mugimenduak;
• Gorozkien pilaketan eta solidifokazioan laguntzen du
• Mugimendu luzeak dira
32
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
HESTE LODIA
FISIOLOGIA
1. Mugimenduen kontrolerako sistemak:
– Kontrol nerbiosoa:
• estimulu parasimpatikoa Uzkurduraren
maiztasuna areagotu
• estimulu simpatikoa Uzkurduraren maiztasuna
gutxitu
– Kontrol hormonala:
• Gastrina, kolezistokininak eta serotoninak
mugikortasuna bultatzen dute
• Glukagoiak eta sekretinak kolona erlaxatzen dute
2. Farmakoak:
– Morfina eta antzekoak mugikortasuna handitzen dute
– Espasmolitikoak eta antikolinergikoak kolona
erlaxatzen dute
3. Stress eta urduritasunak erlaxazioa eragiten dute
libratzea erraztuz
33
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AREA
ANATOMIA
• HOSTO ANTZEKO ORGANOA
• DUODENOAK INGURATZEN DU
• ZATIAK:
1.- Endokrinoa: hormonen sintesia Intsulina eta
glukagoia
2.- Exokrinoa: dudenora jariatzen diren sustantziak
ekoizten du
34
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA
Gibela:
• Gizakiaren gibelak 1.3-3 Kg-ko pisua dauka.
• Lau lobulutan banatuta dago, eta horietako bakoitza hainbat
segmentutan
Funtzioak
•Behazuna ekoizten du lopidoak liseritzeko
•Metabolismoaren erregulazioaz arduratzen da
•Babes sistemako proteina eta proteina plasmatiko gehienak
sintetizatzen ditu
•Gai desberdinen gordailua da; lipidoak,
proteinak, bitaminak, hormonak eta burdina metatzen dira
•Detoxifikazioaz eta gaien iraizpenaz arduratzen da35
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA
36
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERIKETAKO PROZESUAK
1. Ingestioa: Janaria barneratu ahotik
2. Liseriketa: Elikagaiak osagai sinpleetan bihurtzen duen prozesua da. Helburua xurgapena erraztea da.
3. Mugikortasuna: Liseri aparatuan gertatzen diren mugimenduak dira, liseriketa mekanikoa barne. Peristaltismoa eta segmentazioa.
4. Jariaketa: Liseri urinak ekoiztu eta jariatu
5. Xurgapena: Elikagaiak hodiaren mintza zeharkatzen dute odolera pasatuz.
6. Kanporatzea: Hondakinak uzkitik kanporatu
7. Erregulazioa: Sistema osoa koordinatu 37
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERIKETAKO PROZESUAK
PERISTALTISMOA
38
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERIKETAKO PROZESUAK
SEGMENTAZIOA
39
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
LISERIKETAKO PROZESUAK
URDAILAREN MUGIMENDUAK
40
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
FUNTZIOEN LABURPENA
41
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k
AMAIERA
42
Oin
arri B
iolo
gik
oa
k