LENF ÖDEM ve

KOMPRESYON TEDAVİSİ

Doç. Dr. ADNAN TANER KURDAL

CBÜ Kalp ve Damar Cerrahisi

Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Lenfödemde Tedavi Yöntemleri:

1. Fiziksel Tedavi Yöntemleri

Komplet Dekonjestif Tedavi (CDT)

2. İlaç Tedavisi Diüretik, Kumadin, Diosmin

3. Cerrahi Tedavisi Debulking ve liposuction

Mikrocerrahi lenfatik rekonstriksyon

Doku transferleri

4. Doğal DesteklerBromelain: ananasta bulunur, antiinflamatuar, antikoagulan,

enzimatik ve diüretik etkileri vardır

5. Alternatif Tedaviler Soğuk laser, Elektriksel uyarı, Vibratuvar tedavi, Osilatuvar tedavi

2

Komplet Dekongestif Tedavi (CDT)

Tedavide altın standart olarak bilinir. Güvenilir ve efektiftir.

Reduktif fazı (faz-1) ve idame fazı (faz-2)’dan oluşur.

Faz-1’de amaç etkilenen kısmın ölçüsünü azaltmak ve cildi iyileştirmektir.

Faz–2 de amaç, kişiye bağlıdır faz-1’deki iyileşmenin uzun süreli olmasını sağlar

3

CDT’nin etkileri:CDT’nin Komponentleri

1. Şişliği azaltmak,

2. Şiş alanlardan lenf drenajını arttırmak,

3. Cilt fibrozunu azaltmak ve cilt durumunu iyileştirmek,

4. Hastanın fonksiyonel durumunun iyileştirilmesi,

5. Rahatsızlık hissinin ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi,

6. Selülit ve Stewart-TrevesSendromu (nadir bir angiosarkom) riskinin azaltılması.

Faz-11. Cilt bakımı2. Manüel lenf drenajı

(MLD)3. Kompresyon bandajı

çok katlı, kısa, streç4. Terapodik egsersiz5. Aralıklı Pnömatik

Kompresyon (IPC) Tedavisi

Faz-II1. Cilt bakımı2. Kompresyon giysileri3. Kompresyon bandajı4. Terapodik egsersiz

4

Redüktif (Faz-1) CDT

Optimal olarak günlük uygulanır (5gün/hafta), sıvı volümünün azalıp plato düzeyine ulaşana kadar yapılır. Yaklaşık 3–8 hafta sürer. CDT sıklığı ve süresi hastaya göre ayarlanmalıdır. Kısa sürede ciltte iyileşme ve şişlikte çok miktarda azalma olmalıdır.

İdame (Faz–2) CDT

Lenfödemli hasta tarafından uygulanacak programa başlanır. Bunlar lenf drenajı, evde lenfatik egzersizleri, cilt bakım tedavileri, hastanın kullanmayı öğrendiği kompresyon elbise veya bandajlarıdır.

Örneğin, Velcro elbiseleri, özel köpük yapıda elbiseler, pnömotik kompresyon araçlarıdır.

Faz–2 idamesi periodik olarak monitörize edilmeli ve değiştirilmelidir.

5

• Lenf drenaj masajı, özellikle lenfödemtedavisinde en önemli uygulamadır.

• Lenf yolları takip edilerek hasta taraftaki ödemin sağlam tarafa aktarılması prensibine dayanan boşaltım işlemidir.

6

Manüel lenf drenajı (MLD)

Manüel lenf drenajı (MLD)

Hastalığa özel el tutuşları ve tekniklerle yapılır. Önce sağlam taraftaki lenf nodları uyarılır. Sonra hasta taraftaki ödem sağlam taraftaki lenf nodlarınayönlendirilerek buradan drene olması sağlanır.

Son derece hafif, monoton, yavaş, ritmik ve cilt yüzeyine yapılan bir masajdır.

19.3.2015

7

Manuel lenf drenajının etkileri

MLD kontrendikasyonları

1.Lenfanjiomotorik’inarttırılması

2.Lenf oluşumunun düzeltilmesi

3.Lenf ve doku sıvılarının iletilmesi

4.Etkilenmiş lenf damarlarındaki lenf akışının arttırılması

5.Fibrotize olmuş konnektifdokunun gevşetilmesi

1.Akut selülit2.Kontrol altına alınmamış

bakteriyel, viral veya mantar kaynaklı infeksiyonlar

3.Arteriyel veya venöz oklüzyon

4.Kardiyak ödem (Konjestif kalp yetmezliği)

5.Renal disfonksiyon

8

Kompresyon tedavisinin makrodolaşımüzerine beklenen etkisi:

1. Perforan venlerde reflününengellenmesi,

2. Derin venöz sistem ve yüzeyel venlerde akım hızının artması,

3. Venöz kan akımının düzenlenmesi,

4. Trombosit agregasyonunuazaltarak tromboz ve emboli riskinin azalması,

5. Lenfatik sistemleri uyararak lenf akım hızının artması,

9

Kompresyon tedavisinin mikrodolaşımüzerine beklenen etkisi:

1. Kapiller seviyede filtrasyon ve resorpsiyon arası dengelerde düzelme,

2. Hücresel seviyede etkileşim gücünün ve hızının artması (Endotel ile lökositlerin ilişkiye girmesini engeller, bunun sonucunda enflamasyon azalır),

3. Kan kapiller sayısında artış,

4. Mikro ödemin azalması ile difüzyon mesafesinin normale dönmesi,

5. Dokunun beslenmesi artarak ülser iyileşmesi hızlanması

10

Kompresyon tedavisinin rejenarasyon ve resorpsiyon mekanizmalarına beklenen etkisi:

1. Yara ödeminde azalma ve hematomun hızlı resorpsiyonunu sağlama, (Daha çabuk yara iyileşmesi)

2. Kompresyon bandajı kayıp cild dokusunun basıncının yerine işlev görerek hipertrofik skar dokusu oluşumunun engellenmesi,

3. Basınç, skar dokusunda anjiogezi ve makrofajlarıaktive ettiği için Hipertrofik skarların azalması,

4. Fibrosklerotik dokunun azalması

( lenfödem evre-II ve III )

11

Kompresyon bandajları

Kompresyon bandajları özel teknik kullanılarak birkaç materyalden oluşan, güvenilir ve etkili gradient kompresyonu sağlayan çok katlı bandajlardır.

Lenfödem tedavisinde düşük istirahat basıncı ve yüksek çalışma basıncı özelliği olan bandajlar uygulanmalıdır.

Hasta egzersiz yaptığında, kas ve bandajın birbirine zıt kuvvet uygulaması pompa etkisi sağlayarak lenf transportunu kolaylaştırır. Ayrıca istirahat esnasında düşük basınç uyguladıkları için de uzun süreli uygulamalarda sorun oluşturmazlar.

12

Kompresyon bandajının etkileri

1. Kas-eklem pompasının etkisi artar,

2. Reflü engellenir,

3. Rezorpsiyon (geri emilim) alanının artması sağlanır,

4. Bandaj arasına konulan desteklerle lokal basınç artışı sağlanır,

5. Prolifere olmuş dokunun gevşemesi,

6. Hücreler arası basınç artar böylece efektif lenf dönüşü sağlanır,

13

Gerekli elemanları

1-Tübüler bandaj hattı (Sitokinet)

2-Dijit bandajları (Gauze)

3-Polyester, koton,

köpük sargı (Padding)

4-Tüm ekstremiteyi

saran, çok katlı,

kısa streç bandajlar

Birinci katmanda bir tübüler gazlı sargı vardır. Cildle direkt temas halindedir. Bu malzeme aşırı teri emer.

14

Birinci kat: Tübüler bandaj hattı (SITOKINET)

Tül el ve ayak parmakları sarmak için kullanılır.

Bir ve iki cm likgazlı bezler halindedir, yaygın olarak parmakları sarmak için kullanılır.

Bir keçe, pamuk veya köpük ğibi materyalden oluşur.

Bu ped, fibrotik dokuları yumuşatmaya, Ekstremiteye basıncı eşit şekilde dağıtmak ve şekillendirmek amacı ile uygulanır.

19.3.2015

15

İkinci kat: (GAUZE) Dijit bandajları

Üçüncü kat: Koruyucu (PADDING)

Dördüncü kat: Kısa-Streç bandajlar

Kısa-streç bandajların esneklikleri

sınırlıdır. Bunlar % 40–60

oranında esneyebilir.

Etkili kompresyon basıncı oluşturmak

için kısa-streç bandajlar, düşük-orta

basınçla ekstremitenin üst kısımlarında

sonlanacak şekilde uygulanmalıdır.

Hasta hareket etmediği sürece

basınçları düşüktür. Kas

kontraksiyonları, intersitisyel sıvı

basıncını arttırır ve sıvının konjeste

alandan hareketine yardımcı olur.

19.3.2015

16

Düşük istirahat ve yüksek çalışma basınçları, bandaj

altındaki interstisyel sıvı alanlarında internal pompa

benzeri hareket yaratır. Bu hareket konjeste

interstisyel sıvının vasküler dolaşıma katılmasını

sağlar. Kısa-streç bandajlar sıvının dokulara yeniden

doluşuna engel olur. Diğer bir özelliği doku fibrosisini

azaltır. Kompresyon bandajı faz-1’in bir elemanıdır.

17

Bandaj tipi ve özellikleri

Esneme kabiliyeti

Üretildiği madde

Çalışma Basıncı

İstirahat basıncı

Elastikiyeti az, az esneyen kısa çekişli bandaj

% 60’a kadar

Pamuk ipliği ↑↑↑↑ ↓

Elastik bandaj % 140’a kadar

Poliüretan / lastik

↓ ↑↑↑

Bandajların dezavantajı:1. Uygulama tekniği

yönüyle hasta ve yakınlarının özel olarak eğitilmesinin gerekliliği.

2. Bandajlamanın yanlış yapılması durumunda lenfödemde artış görülebilir.

3. Bandajların günlük hayattaki kullanım zorluğu.

18

Bandajlamanın kontrendikasyonları:

1. Kardiyak ödem,

2. Skleroderma,

3. Sudek atrofisi.

dikkatli uygulanmalıdır

Hipertansiyon, anjinapektoris, ritim bozukluğu ve 60 yaş üzeri hastalarda

19

Kompresyon Giysileri

Faz–1 CDT ile maksimum hacim azalmasına ulaşıldığında

hastalar kompresyon giysileri giymelidir.

Kompresyon giysileri etkilerini venöz dönüşü arttırarak, lenfatik akışı hızlandırıp protein birikimini engelleyerek gösterirler. Aynı zamanda azalmış olan volümü devam ettirmek ve elastikiyetini kaybetmiş cildi desteklemek için kullanılırlar.

Kompresyon giysilerinin avantajı kullanımının kolaylığı ve hastaların günlük aktivitelere engel olmamasıdır. Vücutta daha az katlantı yaparlar. Estremiteyi olası travmalara karşı da korurlar ve ekstremitenin şeklini düzeltirler.

20

lenfödem bası giysisi 30-40 mmHg basınçlı şeklinde uygulanmalıdır. Hastanın ölçülerine göre ayarlanan giyside, çıkarılabilir bir eldiven bölümü olmalıdır,

Giysiler eldiven, çorap, kolluk, kompresyon şortları, yüz ve boyun için kompresyon maskesi şeklinde olabilir.

Lenfödemin uzun süreli kontrolü için uygun sıkılıkta giysiler kullanılmalıdır. Hazır giysiler farklı ölçülerde üretilmektedir. Kostüm şeklinde olan kişiye özel giysilerde üretilmektedir.

Her 4–6 ayda bir kompresyon gücünü korumak için giysiler değiştirilmelidirler.

Çocuklar içinde büyüme hızlarına göre değiştirilmelidir.

Ağır lenfödemli hastalar gündüz kompresyonunun yanında gece de kompresyon tedavisine ihtiyaç duyabilirler.

21

10-20 mmHg sıkıştırma veya isteğe bağlı 20-40 mmHg sıkıştırma sağlar.

22

23

Lenfödem, ameliyat sonrası şişlik, kronik venöz yetmezlik, flebit, ödem için gece veya gündüz kullanımı için tasarlanmıştır

24

Çalışma basınçları (20-30 mm Hg ve 30-40 mm Hg) dir

25

Aralıklı Pnömatik Kompresyon Tedavisi (IPC)

Faz–1 CDT’ne yardımcı olarak kullanılabilir ve Faz–2 CDT’nin ev programında destek tedavisi olarak yararlıdır.

Çok boşluklu pompalar tercih edilmelidir. Bunlar, hastanın tanısı ve lenfödem paternine göre kişisel olarak boşluklarda ardışık basınç uygulanır.

Tavsiye edilen pompa basınçları 30–60 mmHg’dır. Her bir tedavinin süresi yaklaşık 1 saattir.

IPC kontraendike olduğu klinik durumlar:1. Akut enfeksiyon,

2. Ciddi arteriyel hastalık,

3. Akut yüzeyel veya derin ven trombozu,

4. Etkilenen bölgede tekrarlayan kanser,

5. Kompanse olmayan KKY.

26

IPC-2

Pnömotik kompresyon cihazlarının, ödemi özellikle başlangıç dönemindeyken daha iyi azaltabileceğine ve basınç gradiyentli giysilerle birlikte kullanılırsa daha faydalı olabileceğine inanılmaktadır.

Pnömotik kompresyon sırasında hareket eden sıvı manueltekniklerle daha kolaye direne edilebilir.

Tedavinin 2. fazında yani idame fazında kullanılan kompresyon cihazı, azalmış olan volümü devam ettirmek ve elastikiyetini kaybetmiş cildi desteklemek için kullanılır.

27

Egzersiz ( Lenfatik Remedial Egzersiz)

Lenfödemde spesifik egzersizler bütün hastalar için yararlıdır. Ağır aktivite geçici olarak sıvı yükünü arttırmasına rağmen, lenfödemli kişilere uygun egzersizler ile şişliğin artma riski minimalize olur.

Lenfödemli kişilerde kompresyon elbise veya bandajları egzersiz süresince giyilmelidir. Kanser tedavisi süresince ve sonrasında egzersizin pozitif etkileri gösterildiğinden beri güvenli egzersiz yapılması kanser ilişkili lenfödemlerde amaç olmuştur.

Lenfödemin diğer formlarında da egzersiz pozitif etkilidir.

28

Hasta Eğitimi

Lenfödem yaşam boyu süren kronik bir durumdur. Hasta eğitimi kendi kendini idame ettirmede çok önemlidir. Lenfödem riski olan ve ödemi kötüleşen hastaların kendi bakımlarını yapabilmeleri sağlanmalıdır.

Eğitimin önemli bir kısmı;1. Risk azaltma pratikleri, 2. Lenf drenajını yapabilme, 3. Cilt bakımı, enfeksiyon bulgularını tanıyabilme, 4. Giysilerin uygun ölçü ve temizlikte olması, 5. İyi beslenmenin önemi, 6. Egzersiz ve kilo kontrolüdür.

29

19.3.2015

30

TEŞEKKÜRLER