legjislacioni tregtar kombËtar dhe nevojat pËr … · legjislacioni tregtar kombËtar dhe nevojat...
TRANSCRIPT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
1
© E drejta e autorit: Jetmira Rragami, 2018
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
2
Mirënjohje
Gjej rastin të shpreh mirënjohjen dhe falënderimet e mia për udhëheqësen shkencore, Prof.
Dr. Argita Malltezin, për mbështetjen profesionale, akademike dhe njerëzore që më ka dhënë
gjatë gjithë proçesit të punimit të disertacionit, për përkushtimin, këshillat dhe nxitjen, të
cilat kanë ndikuar jo vetëm në realizimin dhe pasqyrimin më të mirë të disertacionit, por edhe
në formimin tim profesional dhe kërkimor-shkencor, të cilin shpresoj ta kem mundësinë ta
përcjell gjatë përvojës time profesionale.
Një falenderim i veçantë për pedagogët e Fakultetit të Drejtësisë së Universitetit të Tiranës,
Departamentit të së Drejtës Civile, të cilët më nxitën dhe më krijuan hapësirat e mundshme
për të paraqitur sot këtë punim dhe për ta ndjerë veten më të mbushur profesionalisht dhe
personalisht.
Mirënjohje e veçantë për familjen time, formimi, edukimi, mbështetja dhe motivimi i së cilës
kanë qenë frymëzimi im më i madh.
Gjithashtu dua të falenderoj veçanërisht bashkëshortin tim, për mbështetjen e pakushtëzuar
gjatë viteve të punës me doktoraturën dhe përkushtimin në familje.
Dedikimi i fundit, por jo më pak i rëndësishëm për Denin dhe Aminën, që më kanë plotësuar
me « titullin » më të rëndësishëm të jetës time.
Faleminderit Zot!
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
3
TABELA E PËRMBAJTJES
Mirënjohje…………………………………………………………………………………….iv
Tabela e përmbajtjes…………………………………………………………………………...v
Shkurtesat……………………………………………………………………………………viii
Hyrje…………………………………………………………………………………………..ix
Qëllimi dhe objektivat e punimit……………………………………………………………...xi
Metodologjia e Punimit……………………………………………………………………...xiii
Struktura e punimit…………………………………………………………………………...xv
KREU I
NË KËRKIM TË KONCEPTIT TË SË DREJTËS TREGTARE
1.1 Rëndësia e të drejtës tregtare ………………………………………………………….1
1.2 E drejta tregtare si degë e të drejtës private……………………………………………1
1.2.a Rëndësia e individit kontraktues në të drejtën tregtare……………………………2
1.2.b Rëndësia e formalizimit e përshtatur me nevojat e tregtisë……………………….2
1.2.c Rëndësia e kredisë në të drejtën tregtare……………………………………………..2
1.2.d Dallime të tjera…………………………………………………………………………..3
1.3. Arsyet e origjinalitetit të drejtës tregtare: logjikë apo traditë………………………….3
1.4 Historia e të drejtës tregtare……………………………………………………………4
1.4 a Lashtësia / të drejtat në peridhën e parë të lashtësisë………………………………4
1.4.b E drejta tregtare greke………………………………………………………………….5
1.4.c E drejta romake…………………………………………………………………………..5
1.4.ç E drejta e vjetër/ Mesjeta……………………………………………………………….6
1.4. d Kohët moderne…………………………………………………………………………..8
1.4. e Periudha pas Revolucionit Industrial…………………………………………..8
1.5 Burimet e së drejtës tregtare…………………………………………………………...9
1.5.a Burimet e përbashkëta të së drejtës civile dhe të drejtës Tregtare………………10
KREU II
VËSHTRIM MBI KUADRIN RREGULLATOR TË LEGJISLACIONIT
TREGTAR NË SHQIPËRI
2.1 Aspekte kushtetuese të së drejtës tregtare shqiptare dhe ligjit për shoqëritë
tregtare..........................................................................................................................15
2.2 Marrëdhenia e veçantë me Kodin Civil........................................................................18
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
4
2.3 Ndikimi i MSA-së në përafrimin e Legjislacionit dhe të praktikës shqiptare me
“Acquis Communitaire”……………………………………………………………...21
2.4. Burimet ligjore të së drejtës në BE…………………………………………………...26
2.4. a. Traktatet themeluese të BE si burim primar i të drejtës së BE…………………26
2.4. b. Instrumentet ligjore të BE si burimi sekondar i të drejtës………………………27
2.4. c. Marrëveshjet ndërkombëtare të BE………………………………………………..27
2.5 E drejta tregtare europiane dhe ndikimi i saj mbi të drejtën tregtare shqiptare………28
2.6 Fusha e zbatimit të legjislacionit tregtar në Shqipëri………………………………...31
KREU III
REFORMA LIGJORE DHE RISITË NË PROCESIN E REGJISTRIMIT TË
BIZNESIT
3.1 Ligji Nr. 9723 “ Për Q.K.R ”dt.3.5.2007 (i ndryshuar)……………………………....34
3.2 Historiku i regjistrimit të biznesit në Shqipëri……………………………………….34
3.3. Funksionet e Q.K.R………………………………………………………………………..36
3.4. Risitë e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit………………………………………….41
.
KREU IV
LIGJI PËR TREGTARËT DHE SHOQËRITË TREGTARE
4.1 Përkufizimet dhe cilësitë kryesore të tregtarit ...........................................................47
4.2 Kuptimi i shoqërive tregtare dhe karakteristikat e tyre...............................................51
4.3. Shoqëria e thjeshtë dhe shoqëritë tregtare si subjekte të së drejtës..............................55
4.4 Cilësitë kryesore të shoqërive tregtare………………………....................................63
4.4.a. Shoqëria kolektive.............................................................................................63
4.4.b. Shoqëria komandite..........................................................................................65
4.4.c. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar.................................................................69
4.4.ç Shoqëria aksionere...........................................................................................76
4.5 Likuidimi i shoqërive tregtare.....................................................................................91
4.6 Riorganizimi i shoqërive me përgjegjësi të kufizuar dhe i shoqërive aksionare.........93
4.7 Bashkimi i shoqërive /Ndarja/ Shndërrimi…………………………………………...94
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
5
4.8 Kuptimi i bashkimit ndërkufitar të shoqërive tregtare.................................................98
4.9 Direktiva për bashkimin ndëkufitar ...........................................................................101
KREU V
REFORMA LIGJORE DHE RISITË NË PROCESIN E LICENSIMIT TË BIZNESIT
5.1 Historiku i licensimit të biznesit në Shqipëri……………………………………… 105
5.2 Ligji Nr. 10081 dt.23.02 .2009 “Për licensat autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërisë”…………………………………………………………………………..108
5.3 Funksionet e Q.K.L……………………………………………………………………….113
5.5 Qendra Kombëtare e Biznesit, funksionet dhe risitë………………………………..114
PËRFUNDIME DHE SUGJERIME..................................................................................118
BIBLIOGRAFIA..................................................................................................................124
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
6
Shkurtesa
MSA Marrëveshja e Stabilizim Asocimit
BE Bashkimi Evropian
Kushtetuta Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë
Kodi Civil Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë
LSHP Ligji për shoqëritë tregtare
SH.K Shoqëri Kolektive
SH.KOM Shoqëri Komandite
SH.P.K Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar
SH.A Shoqëri aksionere
QKR Qendra Kombëtare e Regjistrimit
QKL Qendra kombëtare e Liçensimit
QKB Qendra Kombëtare e Biznesit
AMF Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare
Direktivë e parë Direktiva e Parë e Ligjit të Shoqërive Tregtare 68/151/EEC
Direktivë Direktiva 2005/56/KE të Parlamentit Europian dhe të Këshillit për
bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare
IFC Korporata Financiare Ndërkombëtare
BERZH Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim
TFUE Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Europian
WTO/OBT Organizata Botërore e Tregtisë
GATT Marrëveshja e Përgjithshme mbi Tarifat Doganore dhe Tregtinë
TRIPS Marrëveshja mbi Aspektet Tregtare të Drejtës së Pronësisë
Intelektuale
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
7
« Ligji duhet të jetë i qëndrueshëm, por jo i pandryshueshëm »
Nathan Roscoe Pound
HYRJE
Shqipëria tashmë është një vend i gatshëm për t’u bërë pjesë e Bashkimit Europian.
Një ndër detyrat e saj kryesore ka qenë hartimi dhe përshtatja e ligjit kombëtar me atë të BE.
Marrëveshja e pranimit dhe anëtarësimit të Shqipërisë do të zgjeronte dhe më tepër sferën e
zbatimit të legjislacionit të BE apo ‘Acquis’ në Shqipëri. Duhet pranuar që Shqipëria mund të
vendosë në disa raste të mbajë në fuqi, për arsye të ndryshme dhe objektive, disa dispozita të
brendshme pa i harmonizuar me ligjin e BE. Arsyetimi i një veprimi të tillë duhet të
paraprihet nga një vendim i ndërgjegjshëm i kushtëzuar nga një situatë politiko-sociale, por jo
në kushtet e neglizhencës. Shqipëria që nga viti 2009 ka qenë e detyruar “Për të siguruar se
ligjet e saj ekzistuese dhe legjislacioni i ardhshëm të shkojë gradualisht drejt përputhjes me
‘Acquis communitaire’. (Neni 70 i MSA).
Pas anëtarësimit në BE, Shqipëria duhet të zabtojë sa më poshtë:
Do të jetë e detyruar të zbatojë ligjin e BE në mënyrë të efektshme dhe duhet të marrë
të gjitha masat e duhura për të siguruar përmbushjen e detyrimeve që rrjedhin nga ky
anëtarësim,
Ligji i BE kërkon përshtatjen me aktet ligjore dhe nënligjore,
Dispozitat e brendshme që vijnë në kundërshtim me ligjin e BE do të shfuqizohen,
Gjykatat kombëtare dhe autoritetet kombëtare të zbatimit të ligjit do t'u japin
përparësi ligjit të BE, ndërkohë duhet të interpretojnë ligjin vendor me analogjinë e
duhur të ligjit të BE (parimi "interpretimi pro-evropiane").
Do mbajë përgjegjësi ndaj individëve për çdo dëm të shkaktuar nëpërmjet shkeljes së
ligjit të Unionit/BE (nga veprimet dhe mosveprimet legjislative, administrative dhe
gjyqësore),
Mund të paditet për mosrespektimin e ligjit të BE nga Komisioni Evropian dhe
Gjykata e Drejtësisë e BE, dhe gjykata mund të vendosë sanksione financiare mbi
shtetin anëtar (Neni 258-260 TFEU).
Nën kushte të caktuara, dispozitat e ligjit të BE do të kenë një efekt të drejtpërdrejtë
në sistemin ligjor të brendshëm të Shqipërisë, kjo edhe nëse ligji i brendshëm nuk
është i harmonizuar me acquis.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
8
Përafrimi ligjor me BE është (ose duhet të jetë) një element integral i proçeseve të zakonshme
legjislative, si në fazat qeveritare ashtu dhe parlamentare. Legjislacioni i BE mund të
kombinohet në një apo më shumë raste dhe me akte ligjore të cilat duhen aplikuar për shkaqe
të brendshme. Megjithatë, është e kuptueshme se dallimet e diktuara nga situata të brendshme
që nuk përafrohen me ligjin e BE, ngadalësojnë proçesin legjislativ dhe në këtë mënyrë të
gjithë proçesin e përafrimit. Në këtë mënyrë do ishte e rekomandueshme, për arsye të
efikasitetit, që çështje që i përkasin ndryshimeve legjislative me një karakter të ndjeshëm të
diktuar nga situata të brendshme, të mos bashkohen si një draft i kufizuar në harmonizimin e
ligjit të BE.
Sipas nenit 70 të MSA-së, fushat prioritare të përafrimit ligjor janë:
- Elementet themelore të acquis së Tregut të Brendshëm,
- Konkurencës,
- Të drejtat e pronësisë intelektuale, industriale dhe tregtare,
- Prokurimit publik,
- Standardet dhe Certifikimi,
- Shërbimet Financiare,
- Tokës dhe Transportit detar,
- Ligjin e Kompanive,
- Kontabilitetit,
- Mbrojtjen e konsumatorit,
- Mbrojtjen e të dhënave,
- Shëndeti dhe siguria në punë dhe mundësi të barabarta.
Një pjesë të konsiderueshme të ndryshimeve legjislative e zënë dhe ato në fushën tregtare. Ky
punim synon kryesisht të tregojë disa nga ndryshimet kryesore legjislative në këtë fushë në
kuadrin e integrimit në BE. Është e padiskutueshme vështirësia në dukje e një punimi të tillë,
për faktin se është gjithëpërfshirës dhe në ndryshime të vazhdueshme të një karakteri praktik
dhe legjislativ.
Për të realizuar një punim të tillë duhet të jesh i mirë familjarizuar si me ligjin kombëtar dhe
ndërkombëtar, po ashtu dhe me proçedurat legjislative dhe praktikën dhe politikat në sektorin
tregtar.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
9
QËLLIMI I PUNIMIT
Të studiosh legjislacionin tregtar kombëtar, nuk do të thotë ta nisësh punimin që prej
qytetërimeve të hershme, përkundrazi, mund të themi që ajo mund të trajtohet si një e drejtë e
re që ka njohur zhvillim të madh gjatë gjatë viteve të fundit. Tregtia si profesion, është ndër
më të hershmit në botë, por Shqipëria duhet pranuar që pas viteve ’90 ka ndjerë më shumë se
kurrë nevojën e rregullimit të mëtejshëm të dispozita ligjore të kësaj fushe. Kërkimi mbi këtë
fushë bëhet edhe më sfidues për shkak të natyrës dhe dinamikës në evolucion të
vazhdueshëm. Padiskutim që « tregtarja », të sfidon, pasi ecën shumë më shpejt se dhe vetë
ky punim. Ndërkohë që ke mbyllur trajtimin e një kapitulli, menjëherë shfaqen ndryshime të
reja dhe reforma ligjore që e prekin këtë fushë apo shumë nga çështjet janë në fazë ndryshimi
nga legjislatori. Të sfidon sepse është shumë e gjerë, dhe sapo trajton një fushë të saj të
përfshin në degëzime të tjera, të cilat i ke të pamundura t’i shmangësh, por dhe në të njëjtën
kohë nuk i trajton dot të gjitha. Në realizimin e këtij punimi kam pasur si qëllim kryesor
analizimin e ligjit të shoqërive tregtare, mënyrën e krijimit, themelimit, klasifikimit të tyre,
bashkimin ndërkufitar dhe nevojat për ndryshime në kuadrin e integrimit në BE. Kërkimi
është bërë më qëllim analizimin e legjislacionit kombëtar, për të evidentuar raportin midis tij
dhe çfarë është bërë nga Shqipëria në kuadrin e integrimit në BE, dhe nevojave për të krijuar
një klimë favorizuese dhe lehtësuese për biznesin në Shqipëri. Në funksion të këtij qëllimi
kam mbajtur si objektiva të punimit:
Përcaktimin e kuptimit të së drejtës tregtare. Mënyra sesi ky koncept ka pësuar
ndryshime, në periudha të ndryshme.
Arsyet e origjinalitetit të së drejtës tregtare bazuar në logjikë dhe në traditë.
Identifikimin e kuadrit rregullator të legjislacionit tregtar në Shqipëri. Raporti që
krijohet midis të drejtës tregtare, MSA, Kushtetutës dhe Kodit Civil.
Reformat ligjore dhe risitë në fushën e trajtuar të së drejtës tregtare.
Përmes këtij punim synoj, në mënyrë modeste, që të paraqes zhvillimin e konceptit të së
drejtës tregtare, aktualitetin e saj, lehtësitë dhe mundësitë e ofruara nga ana e ndryshimeve
legjislative dhe nevojat për ndryshim.
Hipoteza e punimit: Zhvillimet gjeo-politike, kushtëzojnë kuadrin rregullator të së drejtës
tregtare, për shkak të rëndësisë dhe natyrës gjithëpërfshirëse të kësaj të drejte. Hipoteza e
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
10
këtij punimi shkencor përbëhet nga dy variabla të lidhura me njëra tjetrën; nga variabli i
pavarur dhe nga variabli i varur. Variabli i pavaruar i këtij studimi janë pikërisht nevojat
gjeo-politike për ndryshim të vendit tonë si dhe integrimi i Shqipërisë në Bashkimin
Europian, duke përfshirë ndryshimin e vazhdueshëm të legjislacionit në koncept dhe
përmbajtje. Ndërsa, variabli i varur i këtij studimi është e drejta tregtare dhe e shoqërive
tregtare, e cila do të ndikohet ose do t’i nënshtrohet një proçesi të ri ndryshimi. Hartimi dhe
miratimi i një legjislacioni të përshtatshëm tregtar, që të jetë europian jo vetëm në përmbajtje,
është shumë i rëndësishëm dhe kusht i domosdoshëm në kuadër të integrimit të Shqipërisë në
BE.
Pyetjet kërkimore shkencore:
- Cili është roli i shoqërive tregtare në shoqërinë e sotme?
- Cilat janë standardet ndërkombëtare për krijimin dhe funksionimin e tyre?
- Si ndikojnë reformat ligjore në mënyrë të drejtëpërdrejtë dhe të tërthortë në legjislacionit
tregtar kombëtar?
- Në çfarë marrëdhënie qëndron e drejta tregtare me të drejtën private dhe publike?
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
11
METODOLOGJIA E PUNIMIT
Puna ime për realizimin e këtij punimi ka nisur vite më parë, me regjistrimin në programin e
studimit të doktoraturës. Tema që kam përzgjedhur për të përmbushur detyrimet që burojnë
nga ky program, nuk ishte e panjohur për mu, duke patur parasysh angazhimin tim
profesional në fushën akademike dhe konkretisht me të drejtën tregtare. Puna e kryer për
realizimin e punimit kishte vështirësitë e saj, që lidhen, kryesisht, me mungesën e literaturës
në gjuhën shqipe mbi këtë të drejtë. Pjesa më e madhe e literaturës së përdorur u përket më
tepër akteve ligjore në vetvete sesa një literature të mirëfilltë. Kam shfletuar libra dhe artikuj
kryesisht të autorëve evropianë dhe kjo gjë më ka ndihmuar për të nxjerrë konceptin dhe
evoluimin e të drejtës tregtare në përgjithësi. Për të reflektuar nevojat për ndryshim në
legjislacion kombëtar duhej shumë më tepër.Metodat e kërkimit shkencor përcaktojnë
mënyrën e realizimit të një punimi. Aplikimi i metodave të veçanta dhe kombinimi i tyre janë
mjeti për të përftuar rezultatet e kërkuara nga punimi shkencor. Metodat e përdorura në këtë
punim janë: metoda hulumtuese, metoda përshkruese, metoda analizuese, metoda krahasuese
dhe metoda e ilustrimit me rastin e veçantë.
Metoda hulumtuese, e cila, në kryerjen e këtij punimi, shërbeu për mbledhjen e të dhënave
dhe materialeve që lidhen me çështjet që do të trajtoheshin në studim. Pjesë e kësaj pune do
të ishte dhe gjetja e literaturës, të materialeve në formë të shkruar apo elektronike,
përzgjedhja e një serie librash të botuar, artikujsh shkencorë, punime doktorale të fushës, që i
shërbejnë objektit dhe qëllimit të këtij punimi.
Metoda përshkruese, lidhet me një vështrim të përgjithshëm të kuadrit ligjor, Kushtetutës,
Kodit Civil, legjislacionit shqiptar, instrumenteve ligjore të BE dhe MSA. Duhet pranuar që
metoda përshkruese nuk është detyrë e lehtë, edhe pse në pamje të parë mund të duket e tillë.
Përshkrimet ligjore duan kujdesin të madh në përzgjedhjen dhe volumin e fjalëve.Gjatë
trjatimit, shpesh të krijohet ideja sikur ke thënë më shumë se duhet, ose, e kundërta, ke
përshkruar aq pak.
Metoda analizuese, është një nga metodat më kryesore të këtij punimi. Metoda analizuese
shërbeu së pari, për të kryer një analizë të thellë të ligjeve që rregullojnë një pjesë të
legjislacionit tregtar kombëtar, të faktorëve që ndikuan drejtpërdrejt në ndryshimet e tij. Së
dyti, në analizën e risive dhe lehtësive që erdhën si rezultat i këtyre ndryshimeve. Kjo metodë
shërbeu për të analizuar konceptet ekzistuese në fushën e së drejtës tregtare, si dhe konceptet
e nevojshme për t’u ndryshuar.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
12
Metoda krahasuese, e vënë në funksion të realizimit të një punimi shkencor, ka si qëllim
nxjerrjen në pah të ngjashmërive dhe ndryshimeve midis fenomeneve të ndryshme. Kjo
metodë, në këtë punim, i shërben hipotezës kryesore të kërkimit shkencor. Nëpërmjet
aplikimit të metodës krahasuese kemi evidentuar mangësitë, ndryhsimet dhe diferencat në
legjislacionin tregtar dhe ndikimin e drejtëpërdrejtë që ka patur ai në këtë sektor. Metoda e
ilustrimit me rastin e veçantë, është e shtrirë në punim, pasi janë marrë në analizë raste të
praktikës së hershme në krijim, regjistrim dhe liçensim të shoqërive tregtare.
Rëndësia dhe limitet e punimit. Ky punim nuk mund të marr përsipër të shterojë të gjitha
çështjet që lidhen me legjislacionin tregtar. Kjo për shkak të natyrës të gjërë dhe dinamike të
këtij legjislacioni. Megjithatë ky punim mund të shërbejë si një pikë nisje për debat, për
studime të tjera që mund të shkojnë përtej ose t’i analizojnë ndryshe pikëpamjet e paraqitura
këtu.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
13
STRUKTURA E PUNIMIT
Kreu i parë, ka si objekt të tij analizimin e konceptit ligjor të së drejtës tregtare, duke vënë në
dukje rëndësinë e së drejtës tregtare, origjinalitetin e saj, logjikën dhe një këndvështrim në
traditën e saj. Në këtë kre, është hedhur një vështrim i përgjithshëm evoluimit të kësaj të
drejte dhe në kontinentin e vjetër.
Kreu i dytë, ka hedhur më shumë dritë mbi legjislacionin kombëtar tregtar, duke trajtuar
aspekte Kushtetuese të së drejtës tregtare shqiptare dhe të ligjit për shoqëritë tregtare
shqiptare. Gjithashtu ky kapitull i hedh një vështrim të përgjithshëm dhe marrëdhënies dhe
ndërlidhjes që ka e drejta tregtare me Kodin Civil. Në vijim trajtohet ndikimi në këtë
legjislacion i MSA, si dhe fushave në të cilat zbatohet legjislacioni tregtar në Shqipëri, si dhe
ndikimi i të drejtës tregtare europiane mbi të drejtën tregtare shqiptare.
Kreu i tretë, përshkruan historikun e regjistrimit të biznesit në Shqipëri. Metoda krahasuese
dhe risitë lehtësuese të këtij proçesi ndihmojnë për të krijuar një panoramë të qartë të situatës
në të cilën është legjislacioni kombëtar tregtar në këtë fushë.
Kreu i katërt, jep dhe përkufizon cilësitë e tregtarit, të shoqërive tregtare dhe karakteristikat e
tyre. Në këtë kre trajtohet dhe shoqëria e thjeshtë, si formë oragnizimi e parashikuar nga Kodi
Civil si dhe bëhet diferencimi i saj nga shoqëritë tregtare, dhe karakteristikat e legjislacionit
rregullator për to.Në vijim trajtohen dhe bashkimet ndërkufitare të shoqërive tregtare si dhe
pjesë të Direktivës për bashkimin ndërkufitar të tyre.
Kreu i pestë, përmbyll vështrimin mbi legjislacionin tregtar kombëtar, duke trajtuar risitë e
QKL dhe duke bërë një analizë krahasuese se si ka qenë dhe si është proçesi i liçensimit të
biznesit.
Ashtu siç e cituam më sipër, faktin që legjislacioni tregtar ka dinamikën e vet që e
karakterizon, në nismat pë të lehtësuar proçedurat dhe për të krijuar shërbime në një sportel të
vetëm, kuadri ligjor ka pësuar ndryshime dhe është krijuar QKB, Qendra Kombëtare e
Biznesit, e cila trajtohet dhe është pjesë e kapitiullit të pestë.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
14
KREU I
NË KËRKIM TË KONCEPTIT TË SË DREJTËS TREGTARE
1.1 Rëndësia e të drejtës tregtare
Studimi i të drejtës tregtare përballet me dy probleme paraprake që nuk hasen në të
drejtën civile. Së pari, një vështirësi në terminologji. Për një kohë të gjatë lënda është referuar
si e drejta komerciale. Ky emër nuk ka qenë i mbrojtur ndaj kritikave për shkak se e drejta e
quajtur "komerciale" rregullonte në të njëjtën kohë aktivitetet e shpërndarjes (tregtare në
kuptimin e zakonshëm të fjalës) dhe shumicën e aktiviteteve të prodhimit (industri). Sot flitet
me më dëshirë për të drejtën e biznesit, të drejtën ekonomike apo të drejtën e ndërmarrjeve.
Ne mund të flasim pa mbarim nëse janë apo jo këto terma krejtësisht sinonime. Sipas
mendimit mbizotërues, e drejta e biznesit ka një fushë më të gjerë se e drejta komerciale, e
cila kuptohej tradicionalisht si e drejta private komerciale. E drejta e biznesit përfshin çështje
të tilla që varen nga e drejta publike (ndërhyrja e shtetit në ekonomi), e drejta fiskale, e drejta
e punës (vendi i të punësuarve në kompanitë publike etj). E drejta e biznesit përfshihet në
fusha me interes, si në të drejtën civile, duke përfshirë mbrojtjen e konsumatorëve. Së fundi,
e drejta e biznesit nuk zbatohet vetëm për tregtarët, por edhe për fermerët, artizanët dhe
anëtarët e profesioneve liberale. Ajo është më shumë disiplinore se e drejta komerciale, sepse
çështjet që lindin në menaxhimin e sotëm të ndërmarrjeve janë gjithnjë e më të larmishme.
Vështirësia tjetër është se nuk ka asnjë përkufizim të pranuar unanimisht të së drejtës të
biznesit apo edhe të drejtës tregtare. Vetëm mund të themi, në një përafrim të parë se e drejta
e biznesit është një degë e së drejtës private, me gjithë të drejtën civile, në mënyrë të veçantë
rregullon shumicën e veprimtarisë së prodhimit, shpërndarjes dhe të shërbimeve.
1.2 E drejta tregtare si degë e të drejtës private.
E drejta tregtare aplikon pjesën më të madhe të teknikave të drejtës civile, dhe në veçanti
teorinë e përgjithshme të detyrimeve. Ne mund ta kuptojmë të drejtën tregtare vetëm nëse
njohim të drejtën civile. Por megjithëse kanë baza të përbashkëta, e drejta tregtare dallohet
shpesh nga e drejta civile. Në fakt, ndryshe nga ligjet natyrore që janë ligje të shkakut,
rregullat ligjore janë ligje të qëllimit. Pra, meqënëse tregtarët nuk kanë të njëjtat qëllime si
individët e thjeshtë, teknikat ligjore që i ndihmojnë të arrijnë këto qëllime janë origjinale. E
drejta tregtare është më pragmatike se e drejta civile. Ajo nuk merret me teoritë e
përgjithshme, pasi kërkon t’i japë tregtarëve mjetin për të dalë mbanë në bizneset e tyre. Kjo
duhet parë në katër këndvështrime kryesore:
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
15
1.2.a Rëndësia e individit kontraktues në të drejtën tregtare
E drejta tregtare i jep pak rëndësi individit kontraktues. Ajo është e drejta e tregtarëve dhe
bankierëve të aftë dhe me eksperiencë në biznes. Çështjet e aftësisë, veset e pëlqimit,
mbrojtja e vullnetit, kalojnë në plan të dytë. Kjo është e vërtetë për të drejtën e bursës dhe
mjetet e tregtisë, po ashtu edhe në marrëdhëniet ndërkombëtare. E drejta tregtare i jep kaq
pak rëndësi të dhënave personale dhe i klasifikon subjektet në persona fizikë dhe persona
juridikë. Shoqëritë tregtare kanë në parim, të njëjtën aftësi si tregtarët-individë, por regjimi i
tyre fiskal është i ndryshëm. Në vend që të jetë progresiv, taksa mbi shoqëritë është identike
(në përgjithësi 33.33% e fitimit). Megjithatë nuk duhet të ekzagjerojmë këtë depersonifikim.
Për disa kontrata të rëndësishme, veçanërisht për të tilla si koncesioni etj., të cilat lidhen nga
palët për një kohë të gjatë, duhet të merren informacione mbi aftësinë paguese dhe
reputacionin në fushën e biznesit të bashkëkontraktuesit.
1.2.b.Rëndësia e formalizimit e përshtatur me nevojat e tregtisë
Tregtarët vunë re se formalitetet ligjore, nuk ishin një pengesë për përfundimin e akteve, por
e thjeshtonin këtë falë teksteve të shkruara, të përdorura në lloje të njëjta kontatash. Këto janë
kontratat tip. Natyrisht, prova është teorikisht e lirë në fushën e tregtisë. Megjithatë, nuk
mund të konceptojmë një kontratë huaje, depozitë në bankë ose sigurie pa përdorur një
formular më përpara. Këto kontrata sjellin vështirësi, sepse nuk diskutohen në mënyrë të lirë,
por i drejtohen palës më të dobët, e cila duhet t’i pranojë ashtu siç janë nëse do të marrë pjesë
në kontratë. Legjislatori ndërhyri për të luftuar kundër klauzolave abuzive në disa kontrata të
tilla, dhe veçanërisht në kushtet e përgjithshme të cilat nuk njihen gjithmonë nga
bashkëkontraktuesi. Megjithatë, tregtarët e kanë kapërcyer këtë etapë: ata kaluan nga
formalizmi në përdorimin e mekanizmave si veprimet e bursës dhe të mjeteve të tregtisë.
Këto mekanizma lejojnë të mbledhin shumë persona në të njëjtin raport juridik. Kështu, një
veprim i një shoqërie bartëse negociohet dhe ndryshon titullarin dhe shoqëria lëshuese nuk e
di cili është aksioneri. Në të kundërt, në të drejtën civile, transferimi i kredisë është i
vlefshëm ndaj debitorit nëse i është bërë i ditur me anë të një akti dhe është dhënë pëlqimi i
kreditorit.
1.2.c Rëndësia e kredisë në të drejtën tregtare
Për një kohë të gjatë, përdorimi i kredisë ka qënë tipar dallues i tregtarëve. Sot edhe individët
marrin hua: por e bëjnë në mënyrë më pak sistematike se industrialistët ose tregtarët dhe
përfitojnë nga masa mbrojtëse të veçanta. Në fakt kredia që ata kërkojnë, në këtë rast është
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
16
një kredi konsumimi. Rimbursimi i saj do të pengojë të ardhurat në të ardhmen. Përkundrazi,
industrialistët dhe tregtarët marrin hua për të prodhuar. Huatë shërbejnë për të financuar
investime, për të blerë mallra që do të rishiten etj. Kredia për të prodhuar ka një karakter
ekonomik më të shëndoshë, pasi shlyerja nuk përbën ndonjë problem nëse shoqëria ecën siç
duhet. Në marrëdhëniet tregtare proçedurat e ekzekutimit të detyrimit janë të rrepta për
tregtarët, në ndryshim nga ekzekutimi gjyqësor që nuk aplikohet, në parim, kundrejt
personave fizik që nuk kanë cilësinë e tregtarit, artizanit ose fermerit.
1.2. d Dallime të tjera
Ne mund të konstatojmë dhe dallime të tjera midis së drejtës tregtare dhe degëve të tjera të së
drejtës civile. E drejta tregtare është më ndërkombëtare se e drejta civile. Në shumicën e
rasteve, marrëdhëniet midis individëve të veçantë janë rregulluar vetëm nga e drejta e
brendshme, qoftë në rrethin pasuror ose familjar. Në të kundërt, çdo tregtar që shikon se
biznesi i tij ka arritur një nivel zhvillimi, fillon të importojë ose eksportojë. Kontratat që ai
bën mund t’i nënshrohen një ligji të huaj dhe mosmarrëveshjet midis partnerëve mund të
gjykohen nga një gjykatë e huaj. Në fund, për të kufizuar shembujt e dallimeve, e drejta
tregtare evolon më shpejt se e drejta civile. Disa mjete, si çeku, u përdorën në fillim nga
tregtarët, para se të përdoreshin shpesh nga individët e thjeshtë. E drejta tregtare ndikoi edhe
në zhvillimin e të drejtës së detyrimeve. Ndonjëherë ajo ndikon në krijimin e koncepteve të
ndryshme për kontratat, si ato të koncesionit etj. Mund të themi se e drejta tregtare është një
lloj banke prove, që lejon të testojë teknika të reja, para se të bëjë diçka të duket e zakonshme
në përdorim.
1.3. Arsyet e origjinalitetit të së drejtës tregtare: logjikë apo traditë
Ngelet të pyesim se pse kanë këtë origjinalitet zgjidhjet apo teknikat e të drejtës tregtare ?!
E drejta tregtare nuk përqendrohet vetëm në personin e interesuar, ndryshe nga çfarë është
pranuar në të drejtën administrative. Tregtarët janë individë të zakonshëm dhe nuk është as e
nevojshme, as me vend t’i jepen privilegje të tepruara të drejtës së përgjithshme. Kjo do të
ishte kundër parimit demokratik të barazisë. Në realitet, veçantia shpjegohet për arsye
empirike. Në të drejtën civile, palët midis tyre rrallëherë bëjnë marrëveshje të rëndësishme.
Ne nuk blejmë çdo ditë një apartament, ne nuk bëjmë çdo ditë një kontratë martese. Të
interesuarit kanë kohën të bëjnë verifikime të thelluara dhe të bëjnë redaktimin e një kontrate
në një farë mënyre të përshtatshme (megjithëse ky ‘personalizim’ ndryshon shumë sipas
rasteve). Në të kundërt, në jetën e biznesit, aktet ligjore janë të shumta dhe përsëritëse, duhet
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
17
të ecësh shpejt dhe t’i besosh mekanizmave të vendosur më përpara. Megjithatë duhet ditur se
arsyet nuk mjaftojnë asnjëherë për të justifikuar ekzistencën e një të drejte tregtare të
ndryshme nga e drejta civile dhe mbi të gjitha juridiksione tregtare të ndryshme nga ato
civile. Në fakt shumë vende me një të drejtë të ngjashme me tonën, nuk e njohin këtë dallim.
Kështu në të drejtën angleze “Common Law’ përfshihet e gjitha në drejtën private; dallimi
midis kontratave civile dhe tregtare nuk ekziston. Aq më tepër disa vende kanë lënë
konceptin dualist për të adoptuar një sistem ligjor unik, si Italia, Hollanda, vendet skandinave
dhe kohët e fundit edhe Kebeku (Quebec). Por ndonjëherë realiteti është krejt ndryshe.
Kështu, Kodi tregtar uniform i SHBA tregon pa asnjë dyshim njohjen e një të drejte tregtare
të pavarur në një vend deri më sot besnik koncepteve unike të ‘Common Law’. Në fakt ky
kod rregullon pjesën më të madhe të aktiviteteve të ndërmarrjeve, ndërsa kontratat midis
individëve rregullohen nga legjislacioni i veçantë i çdo shteti. Pra, gjendja e së drejtës
tregtare nuk rrjedh nga një ‘a priori’ logjik. Ajo është më tepër rezultat i një evolucioni
historik.
1.4 Historia e të drejtës tregtare
Nuk bëhet fjalë për të treguar historinë me qëllim për t’a mësuar atë, por vetëm të kërkojmë
se si institucionet më të vjetra na japin mundësinë të kuptojmë më mirë situatën aktuale.
Studimi i historisë të së drejtës së biznesit është i vështirë, pasi faktet e tregtisë janë shkruar
shumë rrallë në dokumenta me natyrë civile, veçanërisht aktet e noterit. Si gjithmonë, duhet
të dallojmë tre periudha të mëdha: Lashtësinë, të drejtën e vjetër dhe periudhën pas
revolucionit.
1.5 a Lashtësia / të drejtat në peridhën e parë të lashtësisë
Një nga qytetërimet më të vjetra që njihen ajo e egjiptianëve, ka vetëm pak tregues mbi
tregtinë. Babilonët, në të kundërt, ishin një popull tregtarësh. Në këtë periudhë kemi dy
burime të dhënash.
Kodi i Hamurabit (2000 vjet para Krishtit) përshkruan huanë me interesa, e praktikuar si hua
e farave për t’u mbjellë, pra një hua për prodhimin që i siguron kreditorit maksimumin e
shanseve për t’u shlyer. Kodi përmend edhe ‘mandatin’. Një person i besonte fonde një tjetri
për t’i shumëfishuar duke i dhënë një pagesë. Bëhej fjalë për një veprim bankar.Dokumenta
të tjerë analogë tregojnë veprimet e bankës të bëra në një shtëpi babilonase: depozita të
hollash dhe mallrash, pengje, fondi i shërbimit i klientelës, etj.
Nga babilonasit tradita tregtare i kaloi fenicienëve, që ishin mbi të gjitha detarë. Ata kishin
shpikuar disa teknika që përdoron edhe sot në të drejtën e detit, veçanërisht dëmin e
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
18
përbashkët. Nëse për të shpëtuar një anije, kapiteni duhet të sakrifikonte një pjesë të
ngarkesës, armatori dhe ngarkuesi merrnin pjesë së bashku në këtë humbje. Mekanizmi u
përshkrua nga ‘lex Rhodia de jactu’1, sepse dëmi i përbashkët luante kur kapiteni lehtësonte
ngarkesën e anijes në rrezik duke hedhur në det një pjesë të mallrave. Por ky ligj u bë i njohur
nga ‘Digeste’ e shkruar shumë më vonë. Origjinaliteti i tij është i dyshimtë.
1.4.b E drejta greke
Grekët nuk mbaheshin për juristë të mirë. Megjithatë, tregtia u zhvillua me daljen e parasë në
Ionie rreth mesit të shekullit VII para Krishtit. Burimet kryesore, megjithëse jo shumë të
sakta janë mbrojtjet e dy avokatëve. Ne Trapezitique de Isokratit, bëhej fjalë për veprime
financiare të bëra nga një shtëpi që blinte grurë nga Pont Euxin (Në detin e Zi). Mbrojtja
përshkruan mjetet e duhura për të evituar transferimin material të të hollave. Aty reflektohet
një origjinë e largët e letrës së këmbimit.
Demosteni përshkruan veprimin e huasë si një ‘aventurë të madhe’, e praktikuar për tregtinë
detare të grurit. Interesi ishte nga 12% në 15% në rast të suksesit të veprimit. Në të kundërt,
në rast mbytje ose avarie, huamarrësi nuk detyrohej më për asgjë.
Por, në tërësinë e saj, e drejta tregtare greke ishte në embrion.
1.4.c E drejta romake
Megjithëse të fokusuar në fillim nga e drejta civile, romakët kanë parashikuar për herë të parë
një organizim të vërtetë të tregtisë. Dallimi midis jus civile dhe jus gentium2 paraqet atë midis
të drejtës tregtare dhe të drejtës civile. Por krahasimi nuk duhet të shkojë shumë larg, sepse
jus gentium ishte një e drejtë e aplikuar mes popujve (pra jo e qytetarëve) dhe nuk ishte një e
drejtë për marrëdhëniet tregtare. Por, e drejta perandorake romake kontribuon në dy pika në
zhvillimin e të drejtës tregtare. Ajo sjell përfaqësimin. Shpesh një padron i besonte veprime
tregtare një skllavi, pra një personi që nuk kishte aftësi juridike. Duhej që klienti të ushtrojë
një ndjekje penale ndaj padronit. Ky veprim u fut në të drejtën romake në kohën e Justinianit
(action institoria).
E drejta romake rregullon gjithashtu dhe veprimet bankare. Bankierët (argentari) ishin më të
fuqishmit në Perandori. Ata filluan me veprimtari shkëmbimi, të nevojshme për të unifikuar
numrin e madh të monedhave të vendeve të pushtuara. Pastaj ata bënë veprime më të vështira
të cilat janë njohur nga tabelat e bankierit Jucondus nga Pompei. Këto përshkruajnë:
1 http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law--
800-BC.aspx 2https://books.google.al/books?id=PI9nw2tQu4IC&pg=PA1017&lpg=PA1017&dq=jus+gentium+oxford+defini
tion&source=bl&ots=AN2R4FBjQY&sig=yL32UMYmHzHasBnUvm
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
19
‘receptum argentarium’, pra paktin me të cilin bankierët angazhohen të paguajnë borxhet e
klientëve të tyre. Kjo përfaqësonte një farë garancie. Ata përmendin ‘codex accepti et
depensi’, pra kontabilitetin e dyanshëm.
Në të kundërt, në fushën detare, nuk kishim risi pasi romakët mjaftoheshin duke përshtatur
ligjet feniciene (lex Rhodia de jactu) ose greke (nauticum fonus ose huanë e aventurës së
madhe).
Pra ndikimet, që i solli të drejtës tregtare Lashtësia, janë më shumë indirekte sesa direkte.
Përveç të drejtës së detit dhe të drejtës bankare, Lashtësia nuk i ka zbuluar mekanizmat e të
drejtës tregtare. Megjithatë e drejta e biznesit mbetet e lidhur me Lashtësinë sepse i referohet
shpesh teorisë së përgjithshme të së drejtës së detyrimeve, që romakët i kishin bërë një
perfeksion teknik. Nëse bazat e së drejtës tregtare janë të vjetra, origjinaliteti i kësaj do të
afirmohet vetëm gjatë fundit të Mesjetës.
1.4.ç E drejta e vjetër/ Mesjeta3
Pushtimet barbare pezulluan çdo aktivitet tregtar, sepse secili jetonte i izoluar. Por gjatë
shekullit të XI, tregtia rilindi. Qendrat kryesore ndodheshin në Itali (Gjenovë, Piza, Firence,
Amalfi dhe Venecia) dhe në Flandrë (Bruksel, Bruzh, Amsterdam, Gand dhe Anvers).
Tregtarët luanin një rol kryesor në qytezë. Të grupuar në koorporata, ata e bënë të
rëndësishme të drejtën tregtare dhe përfshirjen e saj në të gjitha disiplinat ligjore. Koorporatat
bënë statuse, që ishin kode të vërteta tregtie. Mosmarrëveshjet gjykoheshin nga gjykata
tregtare të specializuara, ku më të njohurit janë ‘Consules mercatorum’ e Firencës dhe
gjykata e Rote e Gjenovës. Kjo e drejtë e quajtur “ jus mercatorum” është e njohur falë tre
koleksioneve: ’Oles d’ Oleron’(shekulli XIV) kushtuar të drejtës së detit dhe tregtare të
Atlantikut dhe La Manshit, duke qenë pasardhëse direkte e ‘Common Law’ angleze.
‘Consulat de la Mer “(shekulli XIV) që i aplikohet Mesdheut perëndimor. Në fund ‘Regles de
Wisby’4 kodifikojnë zakonet e përdorura në detin Balltik.
Tre fakte kryesore influencuan tregtinë në Mesjetë:
Kryqëzatat. Ishte e nevojshme të furnizoje ushtrinë që shkonte drejt tokës së shenjtë ose të
vendosura atje. Fuqia financiare e madhe e tyre i bëri xheloz dhe mbretërit.
Panairet. Ishin grumbullime periodike të tregtarëve që mblidheshin veçanërisht në Gjermani
(Lajpcig, Frankfurt), në Frandë (Bruzh) dhe në Shampanjë (Provins, Troyes dhe Bar sur
Aube), kryqëzim gjeografik i vendeve të Europës perëndimore. Bëheshin 6 panaire në vit,
3 Trajtim i së drejtës tregtare, G.Ripert/R.Roblot, fq.7
4 Protokolli për ndryshimin e konventës ndërkombëtare për unifikimin e rregullave të caktuara të ligjit në lidhje
me faturave të ngarkimit/bills of lading, nënshkruar në Bruksel më 25 gusht 1924, Bruksel, 23 shkurt 1968.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
20
gjatë 6 javësh: dy javë shkëmbime, katër javë pagime. Aty pastroheshin edhe veprimet e bëra
jashtë panaireve. U shfaq për herë të parë letra e këmbimit, pra një mjet pagese që evitonte
transferimet e monedhave në rrugë të pasigurta, dhe ndëshkimin ndaj debitorëve që
s’paguanin, pra të drejtën e falimentimit.
E drejta kanonike. Ajo ndalon huanë me interes për shkak të rreziqeve të konsumimit. Pra
tregtia supozon një kredi. Kjo është më pak e rrezikshme sesa kredia e konsumit. Në fakt,
është një kredi për prodhim, prandaj shlyerja duket e mundshme. Si rrjedhim ka tre
përjashtime nga huaja me interes:
La commenda ose shoqëria: kapitalisti, në vend që të japë hua , krijon një shoqëri me
një tregtar i cili ka nevojë për para. Kapitalisti ka konceptin e ortakut dhe merr
përsipër fitimet dhe risqet, në një mënyrë më të fortë sesa në rastin e huasë.
Commenda është origjina e shoqërisë komandite.
Periculum sortis (rrezik i kapitalit): Huamarrësi që merr përsipër risqet më lehtë se
zakonisht dhe në këmbim mund të marrë një shpërblim për këtë risk. Kjo praktikë
haset më shumë në veprimet e së drejtës së detit.
Distancia loci: huamarrësi mund të japë një pagesë të veçantë kur shlyerja e huasë
duhet të bëhet në një vend tjetër nga ai ku paratë i janë dhënë huamarrësit. Zakonisht
huamarrësi dhe huadhënësi caktojnë një vend të caktuar për shlyerjen, që të krijojnë
në mënyrë fiktive një distancia loci. Ndalimi kanonik nuk u aplikohej hebrenjve dhe
është haptazi i pa pranuar nga lombardët. Këta kanë mbledhur në duart e tyre të gjitha
aktivitetet bankare dhe financiare.
Jus mercatorum5 paraqet tre karakteristika:
Është një e drejtë ndërkombëtare si jus gentium romak. Jus nundinorum ose e drejta e
panaireve është e njëjtë në Shampanjë, në Itali dhe në Gjermani. Ajo është një prekursor i
bashkimit të të drejtave në vendet e BE. Jus maris ose e drejta e detit është pothuajse e njëjta
në Atlantik dhe në Mesdhe. Ky bashkim bën një kontrast me shumëllojshmërinë e zakoneve
civile.
E drejta e panaireve është një e drejtë e shpejtë pasi mallrat e sjella në panair duhet të shiten
gjatë kohëzgjatjes së tij, po ashtu të mbyllen dhe pagesat. Ajo është një e drejtë rigoroze. Te e
drejta e panaireve shikojmë të shfaqet fenomeni falimentim, falë të cilit mallrat e tregtarëve
në vështirësi duhen shitur menjëherë për të bërë një pagesë të shpejtë dhe të drejtë të
kreditorëve.
5 Arta Mandro, E drejta Romake, fq.53 , v.1998
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
21
Mesjeta solli shumë risi në të drejtën tregtare. Atëherë u zbuluan institucionet kryesore të së
drejtës tregtare moderne: kontratat tregtare, veprimet bankare, letra e këmbimit, falimentimi
dhe gjithashtu, në një shkallë më të vogël, shoqëritë tregtare.
1.4. d Kohët moderne 6
Me zbulimin e Amerikës, rëndësia më e madhe kalon nga Italia në vendet perëndimore,
veçanërisht Spanjës dhe Portugalisë. Përveç kësaj ka një rënie të tregtisë në Mesdhe për arsye
të pasigurisë të transporteve detare të provokuara nga sulmet turke. Në këtë periudhë shfaqen
dy karakteristika të reja:
Së pari, ndikimi i madh i problemeve financiare. Metalet e çmuara kishin një vlerë të
qëndrueshme gjatë gjithë Mesjetës. Zbulimi i minierave të Botës së re (Eldorado), solli një
rënie të vlerës së metaleve. Ari nuk përbënte një etalon të qëndrueshëm, sepse vlera e tij
ndryshon sipas rëndësisë së kontributeve në Europë. Tre pasoja rezultojnë nga këto prurje:
Individët heqin dorë nga futja në thesar e arit të tyre. Ata e depozitojnë në një bankë.
Kredia e tyre është më stabël dhe transferohet më lehtë sesa metali vetë.
Shtetet kanë nevojë për para dhe hedhin në treg abonimet publike.
Ndër të tjera, bursa ndikohej nga vlerat e ndryshme të pasurisë së paluajtshme.
Së dyti, karakteri ndërkombëtar i të drejtës tregtare zhduket. Me ardhjen e kohëve moderne
kombet e mëdha bëhen shtete. Bashkimi bëhet në Europë nga Krishtërimi dhe e drejta
romake shpërbëhet dhe çdo shtet i madh ka tendencë të ketë të drejtën e tij tregtare. Panairet
pësuan rënie.
1.4.e Periudha pas Revolucionit 7
Pas Revolucionit, pa hyrë në detaje të tejzgjatura, mund të dallojmë skematikisht tre
periudha:
Liberalizmi. Shekulli i XIX, që mbaron në 1914 dhe që karakterizohet kryesisht nga
liberalizmi. Është periudha e ‘lëri të bëjnë, lëri të kalojnë’ dhe e triumfit të kapitalizmit. Fakti
më kryesor në të drejtën tregtare në këtë periudhë, është roli i madh i luajtur nga shoqëritë që
bëjnë thirrje publike për kursime dhe që bashkojnë mjetet financiare, pa asnjë të përbashkët
me ato të personave fizikë. Ishte pikësëpari ‘ethja e komanditeve’, që pasoi më tej me atë të
shoqërive aksionere.
Intervencionizmi. Një periudhë e re hapet me Luftën e parë Botërore dhe vazhdon me krizën
ekonomike të 1929 dhe Luftën e Dytë Botërore. Pas liberalizmit vjen një periudhë ndërhyrje
më e madhe e shtetit në fushën ekonomike. Ndërhyrja është indirekte. Në kohë lufte, bëhet
6 Droit des affaires, E drejta tregtare, Yves Guyon,Fakulteti i Drejtësisë , fq.15 7 Po aty, fq.17
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
22
fjalë për të mbrojtur punëtorët dhe pastaj kursimtarët. Në kohë lufte, duhet t’i bësh ballë
kërkesave të mbrojtjes dhe të mungesave materiale. Duke hedhur një hap me shumë, shteti
bëhet vetë tregtar dhe industrialist, veçanërisht në shtetëzimet e bëra pas periudhës së çlirimit.
Periudha Bashkëkohore. Periudha pas lufte është shënuar nga një kthim në neo-liberalizim.
Në rendin e brendshëm politika e ekonomisë u drejtuan drejt masave liberalizuese, heqje
taksash, shpërblime, hua me shpërblim interesi etj. Vendosja e tatimeve fikse nga
administrata u la mënjanë, duke i kushtuar më rëndësi “luftës” për mbrojtjen e konkurrencës.
Në rendin ndërkombëtar, vendosja e një tregu të përbashkët solli hapjen e kufijve për
qarkullimit e lirë të mallrave dhe shërbimeve (Traktati i Romës i 25 marsit 1957). Kjo u
manifestua në shumë fusha, veçanërisht në atë të aktiviteve bankare dhe financiare,
megjithëse rezultatet nuk ishin krejt të qarta. E drejta e shoqërive tregtare i drejtohet gjithnjë
e më shumë teknikave kontraktore për të përcaktuar një rregullim ligjor, shpesh të rreptë dhe
kur nuk shfaqej nevoja.
Format e ndërmarrjeve më elastike, siç janë grupimet indutriale ekonomike ose shoqëritë më
aksione të thjeshta, shfaqen krahas strukturave klasike më të ngurta. Ka një rilindje të
pakundërshtueshme të lirive ekonomike. Pushtetet publike duket sikur i japin më shumë
shtysë sesa drejtojnë, dhe mbi të gjitha përkrahin konkurrencën dhe iniciativat private, pa
lënë mënjanë përcaktimin e objektivave të nevojshëm për ruajtjen e zhvillimit social. Shteti
përqendrohet, ose duhej të përqëndrohej, në misionet e rëndësishme. Ai ishte më pak një
aktor sesa rregullues. Zhvillimi i marrëdhënieve komunitare dhe ndërkombëtare, po ashtu
edhe shembja e ekonomive sovietike duket sikur pengonte çdo politikë tjetër. Operatorët
ekonomikë shkuan drejt shteteve të cilat kishin një legjislacion më pak shtrëngues.
Periudha bashkëkohore është e shënuar nga influencë në rritje e teknikave finaciare dhe të
bursës, veçanërisht në të drejtën tregtare. Financierët shpikën mënyra të reja të financimit ose
produkte të reja kursimi, pa u shqetësuar për problemet juridike të ndërtimit të tyre.
1.5 Burimet e së drejtës tregtare
E drejta civile ka si pikënisje një pikëpamje racionale po aq dhe teorike. Ajo është në kërkim
të proçeseve të afta për të krijuar të drejtën. Kjo analizë na çon të dallojmë cilat janë burimet
krijuese (në veçanti ligji) dhe burimet e interpretimit (jurisprudenca dhe doktrina).
Komercialistët zhvillojnë një pikëpamje më pragmatike. Ata konstatojnë se përveç burimeve
që ka e drejta civile, ekzistojnë të tjera që luajnë në të drejtën tregtare një rol origjinal dhe të
rëndësishëm.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
23
1.5.a Burimet e përbashkëta të së drejtës civile dhe të drejtës Tregtare8
Ligji. Ai qëndron burimi kryesor. Termi ‘ligj’ ka disa kuptime. Ai tregon Kushtetutën dhe
parimet themelore ose të përgjithshme të së drejtës sonë. Natyrisht që këto norma janë
aplikuar rrallë në mënyrë direkte në të drejtën e biznesit. Megjithatë, ato luajnë një rol të
rëndësishëm, pasi janë themelet e organizimit tonë ekonomik. Kushtetuta luan një rol të
rëndësishëm. Ajo përcakton vlerën e parimeve të pakundërshtueshme, si ai i lirisë së tregtisë.
Por nuk heziton të aplikojë në të drejtën tregtare parimin e barazisë, gjë që i lejon të nxjerrë
konkluzione në fushën e vlerësimit të aksioneve në shoqëri ose në përbërjen e bordit drejtues.
Influenca e të drejtës kushtetuese mbi të drejtën tregtare është më e madhe se sa e mendonim
në fillim. Ligji është tregues i akteve të votuara nga Parlamenti (ligje në kuptimin formal). Ne
kemi parë se e drejta e biznesit kishte si karakteristikë kryesore t’i jepte përgjigje disa
pyetjeve ndryshe nga e drejta civile. Si pasojë, e drejta civile i jep përgjigje të gjitha pyetjeve
për të cilat ligjet e biznesit nuk kanë dhënë zgjidhje. Veçanërisht teoria e përgjithshme e
detyrimeve mbetet baza e të drejtës tregtare.
Ligji në kuptimin formal, përmbledh aktet e miratuara nga Parlamenti, pra Traktatet
ndërkombëtare, që kanë një vlerë normative më të madhe se Ligji. Ata luajnë një rol të
rëndësishëm në të drejtën tregtare. Konventa të ndryshme i aplikohen kontratave më të
përdorshme si transportet dhe shitjet. Burimet ndërkombëtare marrin një rëndësi të veçantë në
marrëdhëniet midis tregtarëve, të vendosur në vendet anëtare të BE. Shohim të zhvillohet një
e drejtë tregtare komunitare, ku dispozitat kombinohen me ato të drejtës së brendshme ose i
zëvendësojnë ato.
Në hartimin e të drejtës komunitare ndikojnë tre procese. Ndonjëherë Këshilli i komuniteteve
harton një rregullore me aplikim direkt. E tillë është e drejta e konkurrencës për krijimin e
grupimeve europiane me interes ekonomik dhe shoqërive europiane. Ndonjëherë Këshilli bën
një direktivë, që vendos objektivat, por i lë vendeve anëtare çdo liri për të zgjedhur mjetet pë
t’i implementuar. Si pasojë, direktivat bazohen në legjislacionin e brendshëm dhe origjina e
tyre komunitare nuk shfaqet aty. Ato janë të shumta në të drejtën tregtare, ku ato kanë arritur
një koordinim të kënaqshëm të legjislacioneve kombëtare. Ndonjëherë unifikimi arrihet me
mjetin më klasik, traktatet. Ata që kanë të bëjnë me të drejtën tregtare janë të shumtë. Ne
mund të përmendim Konventën e Brukselit të 27 shtatorit 1968 mbi ekzekutimin e
vendimeve të drejtësisë, që krijon një hapësirë gjyqësore të vetme europiane dhe Konventa e
Luksemburgut e 15 dhjetorit 1975 që vendos midis vendeve të Komunietit Europian të
8 Seksioni III, Burimet e së drejtës private/Yves Guyon, fq.19
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
24
drejtën e patentës të shpikjes që ka efekte të njehsuara, e quajtur patentë komunitare. Ky
harmonizim i legjislacioneve thjeshton marrëdhëniet tregtare midis vendeve anëtare. Ndoshta
një ditë do të arrijmë një harmonizim më të plotë. Termi ’ligj’ tregon edhe rregullat e së
drejtës që vijnë nga pushteti ekzekutiv, në veçanti dekretet dhe vendimet pasi, në fushën e
detyrimeve tregtare, ligjvënësi ka një kompetencë për të përcaktuar parimet themelore. Disa
burime të së drejtës luajnë një rol të vogël në të drejtën civile, por të rëndësishme në të
drejtën tregtare. Bëhet fjalë për vendimet e ministrave. Në përgjithësi, ligji luan një rol më
pak aktiv në të drejtën tregtare se sa në të drejtën civile. Iniciativat e vërteta vijnë rrallëherë
nga ligjvënësi. Më shpesh, ai kufizohet të rregullojë mekanizmat që burojnë nga vetë tregtarët
dhe që përdoren nga ana e tyre në kontrata.
Jurisprudenca. Ajo nuk ka nevojë për shumë shpjegime. Në mënyrë të përgjithshme,
gjyqtarët që gjykojnë konfliktet që kanë të bëjnë me të drejtën tregtare janë më të ndjeshëm
se të tjerët për pasojat ekonomike të vendimeve të tyre. Duke mos i konsideruar burime të
dorës së dytë, qëndrimet e jurisprudencës janë aplikuar më me butësi se sa në të drejtën
civile. Duhet të marrim parasysh vendimet e gjykatave administrative pasi ato njohin
konfliktet tregtare (përvec atë të drejtës së regjistrimit) dhe mosmarrëveshjet që vijnë nga
ndërhyrja e forcës publike në ekonomi, përveç konfliktit të konkurrencës që varet nga
gjykatat e rendit civil. Në fund, Gjykata e Komunitetit Europian luan një rol të rëndësishëm
në çështjet e konkurrencës, të shpërndarjes dhe të konsumit.
Doktrina. Ajo luan në parim të njëjtin rol në të drejtën tregtare dhe të drejtën civile. Doktrina
shpjegon dhe sqaron të drejtën pozitive, për të cilën ajo jep një paraqitje sistematike dhe
racionale për aq sa e ka të mundur. Doktrina kritikon dhe sugjeron reforma që ndikojnë në
përmirësim të së drejtës. Por doktrina nuk është një burim i mirëfilltë sepse ajo nuk ka vlerë
të detyrueshme. Ajo është një autoritet që kërkon të pranohet nga gjykatat dhe të merret
parasysh nga ligjvënësi për saktësinë e arsyetimit dhe cilësinë e sugjerimeve të saj. Për kohë
të gjatë doktrina tregtare kishte mbetur prapa. E drejta tregtare konsiderohej si një degë e
vogël, më pak fisnike dhe e përsosur si e drejta civile. Kjo periudhë ka mbaruar. Megjithatë,
doktrina tregtare vuan, si doktrina civile, nga jostabiliteti i ligjvënësit që vë në dyshim jo
vetëm zgjedhjet në hollësi, por ndonjëherë edhe parimet. Traktatet e mëdhenj doktrinal janë
zhdukur pas shfaqes së manualeve, që janë vepra më praktike se sa teoritë e përgjithshme dhe
shpjegimet koherente. Pa asnjë dyshim, tezat e doktoraturave për të drejtën tregtare janë
gjithnjë e më të shumta.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
25
Zakonet. Rëndësia e zakoneve. Zakonet janë sjellje profesionale kostante, të njohura dhe në
përgjithësi të vjetra. Ato përbëjnë një burim të rëndësishëm të së drejtës tregtare. Jo vetëm që
ato janë historikisht në origjinën e saj, por ato vazhdojnë të thjeshtojnë adaptimin e saj me
zhvillimin e ekonomisë. Por ligjvënësi nuk mund të ndjekë ritmin e tyre. Vetë marrëdhëniet e
zakonshme midis anëtarëve të të njëjtit profesion, ose midis klientëve dhe furnizuesve,
ndikojnë në krijimin e një rendi juridik spontan. Më përpara zakonet kishin një karakter lokal.
Ato ndryshonin sipas vendeve. Tani kjo veçori është zhdukur, por një dallim midis zakoneve
bëhet në çdo sektor ekonomik ose profesional. Ndodh gjithashtu, por më rrallë, që zakonet
ngadalësojnë zbatimin e reformave legjislative që përplasen me traditat ose që nuk njohin
zakonet e shoqërive tregtare. Ka dy kategori të rëndësishme zakonesh.
Të parat, të quajtura zakone konvencionale, e nxjerrin autoritetin e tyre nga një kontratë. Ato
kanë një karakter plotësues, që do të thotë se ato aplikohen vetëm kur nuk ka kundërshtime të
shprehura nga palët. Kontrata nënkupton ndonjëherë zakonet, gjë që eviton të përmenden të
gjitha detyrimet e palëve (mënyrat dhe prova e dorëzimit, përfshirja dhe përjashtimi nga
TVSH në çmim, shuma e interesave të vonesës, etj.). Nëse të dyja palët kanë cilësinë e
tregtarit, heshtja është barabartë me adoptimin e zakonit. Por çështja komplikohet kur shumë
zakone zbatohen midis tregtarëve dhe nuk kanë autoritet ndaj individëve të thjeshtë. Çfarë
ndodh kur palët nuk kanë të përcaktuar asgjë ? Pala që është tregtare nuk mund të pretendojë
t’i imponojë palës tjetër një zakon konvencional që nuk do të ishte i favorshëm për atë,
veçanërisht një kufizim të përgjegjësisë ose një metodë të llogaritjes së interesave. Një
pranim i shprehur qartë është i nevojshëm që zakoni të aplikohet. Zgjidhja do të ishte pa
dyshim e njëjtë nëse një tregtar do pretendonte t’i impononte një zakon të profesionit të tij,
një tregtari që i përket një lloj tjetër aktiviteti.
Ne mund të tentojmë të krahasojmë zakonet konvencionale me ligjin plotësues, pasi në të
dyja rastet vullneti i palëve mund t’i përjashtojë. Ekziston megjithatë një ndryshim në
çështjen e provës. Në rast konflikti, paditësi që bazohet në një ligj plotësues nuk ka pse të
provojë bazueshmërine e tij; «jura novit curia»9. Por ai duhet të provojë ekzistencën dhe
përmbajtjen e zakonit. Në të drejtën e brendshme, zakonet saktësojnë detyrimet e palëve në
kontratat më të përdorura. Kështu në çështjen e shitjes, zakonet fiksojnë sasitë me të cilat do
të punojmë (numrin, peshën, vëllimin), mënyrat e dorëzimit, sasitë, mënyrat e pagesës etj.
Por zakonet luajnë një rol jashtë marrëdhënieve midis palëve. Pra janë zakonet që lejojnë të
përcaktojnë praktikat e konkurrencës së drejtë, nga ato që nuk janë të tilla. Në të drejtën
9 https://en.wikipedia.org/wiki/Iura_novit_curia
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
26
ndërkombëtare, zakonet çojnë në një bashkim të praktikave më të shpejta sesa ajo që rezulton
nga aplikimi i traktateve. Ne asistojmë në lindjen e një «të drejte tregtarësh», analoge me «lex
mercatoria» të Mesjetës. Ajo përbën një lloj gjuhe të përbashkët për zakonet e tregtarëve të
gjithë vendeve. Me kalimin e kohës, zakonet bëhen më stabël dhe bëhen objekt i një
kodifikimi zyrtar për të lehtësuar provën e tyre. Zakonet, në përgjithësi, aplikohen vetëm në
profesione të caktuara. Ato mund të asimilohen me zakonet konvencionale, më përjashtim të
rastit kur janë miratuar, ato bëhen akte administrative. Së afërmi disa konventa
ndërkombëtare përpiqen gjithashtu të kodifikojnë zakonet ose terminologjinë e përdorur në
tregti (locoterms) dhe Unidroit ka vendosur një listë të parimeve kryesore të aplikuara në
kontrata të tregtisë ndërkombëtare. Këto norma të kodifikuara janë shpesh më racionale sesa
zakonet dhe aplikohen më thjeshtë.
Kategoria e dytë përmbledh zakonet e drejtësisë, që përbëjnë zbatimin e të drejtës tregtare të
zakoneve. Ndryshe nga zakonet konvencionale ata kanë një karakter të detyrueshëm. Pra çdo
prodhues, shpërndarës ose importues duhet të komunikojë sipas zakoneve të profesionit,
tavanin e çmimit dhe kushtet e shitjes çdo rishitësi që i kërkon një gjë të tillë. Si pasojë, një
komunikim verbal do të ishte i mjaftueshëm, nëse ai është konform me zakonet e profesionit.
Në të njëjtën mënyrë, zakonet lokale përcaktojnë formën e lejes që i jep fund një qeraje
komerciale. Por zakonet nuk është gjithmonë e lehtë për t’i identifikuar. Megjithëse është i
detyrueshëm midis palëve, zakoni mund të anashkalojë një ligj plotësues, ashtu siç mund ta
bënte një kontratë.por ai nuk mund të jetë kundër një ligji të rendit publik, pasi një shkelje e
ligjit nuk është më e toleruar kur është kolektive sesa kur është individuale.
Burimet administrative ose të rregulloreve. Rëndësia dhe varieteti i burimeve
administrative. Përveç zakonit, gjenden burimet administrative ose të rregulloreve. Ato
përcaktojnë kushtet e zbatimit të ligjit. Rëndësi e tyre më e madhe është praktike, ndërsa në të
drejtën civile , ku parimet janë më të afirmuara , roli i tyre duket në përgjithësi i vogël.
Pikë së pari, vendimet e ministrave, që nuk luajnë asnjë rol në të drejtën civile, ushtrojnë një
influencë të madhe në jetën e biznesit, vecanërisht në fushat e reja. Kështu, me anë të një
vendimi të ministrit të bujqësisë mund të urdhërohet tërheqja nga tregu i një produkti të
dëmshëm për konsumatorët. Në kë rast mos respektimi i hierarkisë së normave, justifikohet
nga nevoja për të vepruar me urgjencë. Megjithëse nuk kanë vlerë absolute, qarkoret luajnë
gjithashtu një rol të rëndësishëm në të drejtën tregtare. Ato ndërhyjnë mbi të gjitha në çështjet
e mbrojtjes së konsumatorit, dhe në ruajtjen e konkurrencës së lirë, pa folur për të drejtën
fiskale ku ato luajnë një rol kryesor. Ne flasim ndonjëherë për të drejtën e butë (soft law) për
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
27
të treguar ato udhëzime që nuk janë pjesë përbërëse e të drejtës, por që përdoruesit duhet t’i
respektojnë. Kjo kategori e re rregullash sjell një rrezik të pasigurisë juridike për shkak të një
konfuzioni midis etikës dhe drejtësisë.
Kodi i mirëbesimit. Dy kuptimësia e këtij burimi të pretenduar të drejtësisë.
E drejta tregtare në vetvete nënkupton dhe dispozita mirëbesimi dhe mirësjellje. Pavarësisht
se la verba volant scripta manent10, siç thotë një shprehje e vjetër latine, në Shqipëri ka patur
një kulture të organizmit të biznesit bazuar kryesisht në parime mirëbesimi. Kohët e fundit
janë shtuar dhe më shumë nevojat e përcaktimit fillestar të kushteve të biznesit. Për t’u
treguar të besueshëm me partnerët e tyre, ndërmarrjet botojnë ndonjëherë kode të mirëbesimit
që ato përpilojnë vetë dhe që angazhohen t’i respektojnë. Vlera juridike e këtyre
dokumentave është e paqartë, pasi shumë nga këto kode rikujtojnë ligjet në fuqi, pa shtuar
asgjë, ose hartuar rregulla shumë të përgjithshme për të aplikuar me korrektësi (ne bëjmë
gjithçka për të kënaqur klientin; porositë janë kryer në afatet e duhura, etj.). Ndonjëherë këto
kode vënë në ngarkim të ndërmarrjes detyrime preçize, veçanërisht në fusha të reja ku
rregulloret zyrtare janë akoma të pamjaftueshme. Duhet pranuar që këto kode kanë vlerën e
dokumentit kontraktual dhe që ai që i ka hartuar do të bënte një gabim nëse nuk i aplikonte
ato. Burimet e së drejtës së biznesit janë të shumta, por shumë të ndërlikuara dhe jo shumë të
qëndrueshme.
10 Fjalët ikin dhe shkrimi mbetet, J.P Bois, Dialogue militaire entre anciens et modernes, Université de Nantes,
Centre de recherches sur l'histoire du monde atlantique. Presses universitaires de Rennes, 2004
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
28
KREU II
Vështrim mbi kuadrin rregullator të legjislacionit tregtar në Shqipëri
2.1 Aspektet kushtetuese të së drejtës tregtare shqiptare dhe të ligjit shqiptar për
shoqëritë tregtare.
Kushtetuta si ligji më i lartë i vendit, gjendet në pozicionin më të lartë në hierarkinë e akteve
normative. Në kushtetutë e ka bazën i gjithë legjislacioni i vendit tonë, i cili rregullon
marrëdhëniet mes shtetit dhe personave, organeve shtetërore në mes tyre, dhe madje
përcakton bazat për rregullimin e marrëdhënieve të personave mes tyre, qofshin këta persona
juridikë apo persona fizikë. Gjithë legjislacioni jo vetëm që duhet të mbështetet tek
Kushtetuta, por duhet edhe të jetë në përputhje me të, duke qenë se ajo është një burim dhe
referim për ligjet e tjera të vendit.11
Sistemi ekonomik i Republikës së Shqipërisë bazohet në pronën private dhe atë
publike, në ekonominë e tregut dhe në lirinë e veprimtarisë ekonomike.12 Prona private dhe
publike mbrohen njëlloj me ligj, ashtu si veprimtaria ekonomike mund të kufizohet vetëm me
ligj dhe vetëm për arsye të rëndësishme publike. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë njeh
pronën private dhe lirinë e iniciativës dhe veprimtarisë ekonomike, duke parashtruar kështu
një model të zhvillimit ekonomik të bazuar mbi ekonominë e tregut. Kjo pasqyrohet më së
miri në nenin 11 të Kushtetutës, në paragrafin e tij të parë ku shprehet liria e veprimtarisë
ekonomike, dhe në paragrafin e tretë parashikohet ndërhyrja rregullatore e shtetit vetëm në
funksion të interesave publikë. Liria e iniciativës ekonomike përfshin në vetvete lirinë e
subjekteve private për t’u përkushtuar aktiviteteve sipërmarrëse, nëpërmjet prodhimit dhe
shpërndarjes të të mirave materiale, me qëllim për të përmbushur nevojat e shoqërisë.
Gjithashtu nënkupton lirinë e konkurrencës ekonomike midis atyre që veprojnë në treg, duke
u përpjekur për të marrë sa më shumë konsumatorë, dhe për të arritur një fitim maksimal.
Nisur nga neni 3 i ligjit “Për tregtarët dhe për shoqëritë tregtare”, shoqëritë tregtare janë
persona fizikë apo juridikë që bien dakort për arritjen e objektivave ekonomikë të përbashkët.
Nisur nga sa më lart, mund të themi se veprimet ekonomike të themelimit dhe vënies në punë
të një organizate biznesi, si individ i thjeshtë apo si shoqëri tregtare, e gjejnë garancinë
kushtetuese në dispozitat e nenit 11 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.
11 N.4 i Kushtetutës së Rep.së Shqipërisë 12 N.11 I Kushtetutës së Rep.së Shqipërisë
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
29
Veprimtaria tregtare është një veprimtari ekonomike shumë e gjerë, e cila shtrihet në
të gjitha fushat e jetës ekonomike. Për rrjedhojë ajo i nënshtrohet zbatimit të ligjeve dhe të
akteve nënligjore të një sfere më të gjerë se të karakterit të ngushtë tregtar. Veprimtaria
tregtare është veprimtari bazë në zhvillimin ekonomik të një vendi. Nëpërmjet saj, shteti, me
anë të mekanizmave të tij ekonomikë e fiskalë, e kontrollon atë veprimtari, duke siguruar
kështu një pjesë të të ardhurave ekonomike, nëpërmjet vjeljes së tatimeve e taksave. Shteti
brenda kompetencave kushtetuese dhe mjeteve që disponon, në plotësim të nismës së lirë dhe
të përgjegjësisë private, nëpërmjet lirisë së iniciativës së lirë siguron dhe objektivat sociale të
parashikuar në dispozita të tjera Kushtetuese. Në Kreun V, neni 59 thuhet se nisma dhe
përgjegjësia private duhet të plotësohen me masat e shtetit për të përmirësuar mjedisin social
dhe natyror sikurse parashikohen në gërmat nga “a” deri në “j”.13 Kjo dispozitë mund të
interpretohet edhe në kuptimin se Kushtetuta e Shqipërisë njeh këtu një përgjegjësi sociale
elementare të personave privatë (fizikë apo juridikë qofshin), të cilët duhet të ndihmojnë
shtetin në realizimin e objektivave socialë për shkak të mundësive dhe lehtësivë që vetë shteti
u krijon dhe për shkak të mundësive që kanë këta persona privatë për t’u kujdesur në mënyrë
të mjaftueshme për “aspektet e komunitetit”.
Kushtetuta përcakton objektivat socialë, si punësimin në kushte të përshtatshme të të gjithë
personave të aftë për punë; plotësimin e nevojave të shtetasve për strehim; standartin më të
lartë shëndetësor, arsimimin dhe kualifikimin, etj14.... , objektiva që më së miri i realizon
edhe nëpërmjet liberalizimit të iniciativave private, duke siguruar kështu hapje vende të reja
pune, krijimin dhe lejimin e shoqërive të sigurimit shëndetësor dhe më gjerë, liberalizimit të
institucioneve arsimore dhe me anë të çdo iniciative private me objekt të ligjshëm. Edhe pse
njihet përgjegjësia sociale private, këta objektiva socialë nuk mund të kërkohen
drejtëpërdrejtë në gjykatë, por me ligje të veçanta përcaktohen kushtet dhe masa në të cilën
mund të kërkohet realizimi i këtyre objektivave.15.
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë neni 49/1, përcakton se secili ka të drejtë të fitojë
mjetet e jetesës së tij me punë të ligjshme, që e ka zgjedhur ose pranuar vetë. Jeta ekonomike
e tregtarëve dhe shoqërive tregtare është një ndërthurje marrëdhëniesh biznesi midis këtyre
subjekteve, dhe si një ndërthurje marrëdhëniesh biznesi midis tyre dhe subjekteve ekonomike
shtetërore.
13 N.59 i Kushtetutës së Rep.së Shqipërisë 14 N.59/1 i Kushtetutës së Rep.së Shqipërisë 15 N.59/2 i Kushtetutës së Rep.së Shqipërisë
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
30
Në nenin 7 të ligjit “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, përcaktohet që shoqëritë tregtare
mund të ushtrojnë çdo veprimtari, e cila nuk ndalohet me ligj. Dispozitat ligjore në vetvete
nuk parashikojnë kufizime në marrëdhëniet ekonomike midis këtyre subjekteve, por janë
pikërisht këto marrëdhënie të krijuara midis tyre që sjellin zhvillimin ekonomik të një vendi e
të një shoqërie të caktuar. Ligji i ri “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, sigurisht, vendos
kufizime për themelimin dhe aktivitetin e shoqërive tregtare, mbi të gjitha në lidhje me
shoqëritë aksionare.16 Mirëpo, këto kufizime dhe detyra e përgjegjësi të parashikuara në ligjin
e ri për drejtuesit e shoqërisë kanë për synim një sistem ekonomik funksionues dhe të
përgjegjshëm nga ana sociale, dhe mund të mos konsiderohen si jo proporcionale në kuadër
të drejtëpeshimit kushtetues të interesave të përmendur më lart.
Dispozitat kushtetuese nga neni 49 deri 58, Kreu IV shkojnë përtej kushtetutave
“liberale klasike” dhe parashikojnë të drejtat për sigurimet shoqërore, shërbimet
shëndetësore, sigurimet shëndetësore dhe arsimin, krahas mbrojtjes së krahut të punës,
familjes, fëmijëve, të rinjve, grave shtatzëna dhe nënave. Këto të drejta sociale fuqizohen në
mënyrë retorike nga Preambula e Kushtetutës ku përmendet “vendosmëria për të ngritur një
shtet demokratik dhe social” dhe “zotimi për (...) solidaritet social”. Neni 3 i Kushtetutës e
rendit “drejtësinë sociale” mes “themeleve të Shtetit dhe detyrave të tij për t’i respektuar dhe
mbrojtur ato”.
Në vazhdim mund të kalojmë më tej në dispozitën 17(1), që kërkon që çdo kufizim i
të drejtave dhe lirive themelore (ekonomike dhe të tjera) të parashikuara me Kushtetutë duhet
të bëhet vetëm me ligj për interesin publik ose për mbrojtjen e të drejtave të personave të tjerë
dhe një kufizim i tillë duhet të jetë në një raport proporcional midis kufizimeve dhe
interesave të mbrojtur. Ky kufizim nuk mund ta prekë asnjëherë thelbin e këtyre të drejtave
dhe lirive dhe ai duhet të përmbushë kërkesat e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut
mbi ndalimin e shpërdorimit të të drejtave .17
Po kështu, liria ekonomike dhe të drejtat e pronës mund të kufizohen vetëm për “arsye
publike të rëndësishme” ose “interesa publikë”18. Por, sigurisht, promovimi i të drejtave dhe
lirive të renditura në Kreun IV dhe V të Kushtetutës mund ta plotësonin me lehtësi kriterin e
këtyre arsyeve apo interesave. Dhe së fundmi, Kushtetuta parashikon dhe një parim tjetër
16 Ligji nr. 9901 Për Tregtaret dhe Shoqëritë Tregtare Teksti me komente Janet Dine, Michael Blecher
17 Konventa Europiane e të drejtave të njeriut N.17/2 18 Nenet 11/3 dhe 41/2 Kushtetuta e Rep.Së Shqipërisë
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
31
shumë të rëndësishëm të së drejtës në përgjithësi, të drejtës civile dhe pse jo tregtare në
veçanti: Askujt nuk mund t’i hiqet liria për shkak se nuk është në gjendje të përmbushë një
detyrim kontraktor19. Ky parim ka të bëjë me sanksionin pasuror që aplikohet në rast të
mosrealizimit të objektivave dhe detyrimeve me karakter ekonomik pasuror duke shmangur
çdo lloj tjetër penaliteti sanksionues mbi personin qoftë fizik qoftë ky person juridik.
2.2 Marrëdhënia e veçantë me Kodin Civil
E drejta tregtare gjatë 23 viteve të fundit ka qenë objekt i ndryshimeve të rëndësishme
legjislative. Në vetvete ajo nuk paraqet ndonjë rezistence që zakonisht është virtyti i një të
kaluare të respektuar. Pavarësisht se mund të reflektojë origjinën e largët të disa
institucioneve, ajo është një e drejtë e re, sepse tregtia moderne nuk mjaftohet me proceset që
konsideroheshin të mjaftueshme në të shkuarën. Ajo është gjithmonë në ndryshim në mënyrë
që t’i përshtatet më së miri një ekonomie që zhvillohet vazhdimisht. Mobiliteti apo
lëvizshmëria që paraqet kjo fushë e së drejtës, në një farë mënyre mund të interpretohet si
dobësi e saj, por në të njëjtën kohë e kthen atë në një subjekt interesant për t’u studiuar.
Studimi i kësaj të drejte paraqet më vështirësi se studimi i së drejtës civile. Ajo nuk na
paraqitet në formën e një kodi, por më tepër si një koleksion apo grumbull ligjesh i viteve të
ndryshme. Duke qënë pjesë e së drejtës private ajo aplikon më së shumti teknikat e së drejtës
civile, kryesisht ato mbi të drejtat e detyrimeve. Ne nuk mund të arrijmë të kuptojmë të
drejtën tregtare në rast se nuk njohim të drejtën civile.
E drejta tregtare në vetvete është një degë e veçantë e së drejtës civile, e cila rregullon
marrëdhëniet juridike civile në tregti, pozitën juridike të tregtareve e të shoqërive tregtare,
procedurën e falimentimit dhe marrëdhëniet e tjera pasurore. Prandaj lidhja e së drejtës
tregtare me të drejtën civile në përgjithësi, dhe me dispozitat e Kodit Civil në veçanti, duket
se vjen natyrshëm dhe në mënyrë të pashmangshme për shkak të marrëdhënieve shoqërore
për të cilat këto dy degë të së drejtës kujdesen.
Në sistemet ligjore në të cilat aplikohet dhe zbatohet Kodi Civil i shkruar, dispozitat e këtij
kodi përfaqësojnë rregullat elementare për marrëdhëniet ligjore dhe kontratat midis personave
fizikë dhe subjekteve juridikë në sektorin e të drejtës civile dhe asaj tregtare. Sigurisht, kjo
përfshin ndër të tjera edhe marrëdhëniet me ligjin për tregtarët dhe për shoqëritë tregtare.
Janë dispozitat e Kodit Civil të cilat i japin “jetë” nocionit të personit fizik (tregtarit) dhe të
personit juridik (shoqërive tregtare). Kodi civil është ai i cili përcakton përmbajtjen e personit
19 N.27/3 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
32
juridik20, zotësinë e personit juridik 21, përgjegjësinë e personit juridik 22, konceptet e
mbarimit dhe të likuidimit të personit juridik.23
Ligji për tregtarët dhe shoqëritë tregtare përcakton se shoqëritë tregtare themelohen nga dy
ose më shumë persona fizikë ose juridikë, që bien dakort për arritjen e objektivave
ekonomikë të përbashkët, duke dhënë kontribute në shoqëri, sipas përcaktimeve në statutin e
saj.24 Statuti në vetvete nënkupton shprehjen e vullnetin të ortakëve/aksionerëve në këto
shoqëri, duke reflektuar më së miri elementët e veprimit juridik të parashikuar në Kodin
Civil, si shfaqje të ligjshme të vullnetit që synon të krijojë, të ndryshojë ose të shuajë të drejta
dhe detyrime civile.25 Krijimi dhe themelimi i një shoqërie nënkupton një kontratë e cila
pasqyron vullnetin e themeluesve, vullnet i cili duhet të shprehet në format e përcaktuara jo
vetëm nga dispozitat e Kodit Civil, por dhe nga legjislacioni tregtar. Ose, nëse shikojmë
pretendimet e ngritura nga palët e treta kundër tregtarëve dhe shoqërive tregtare, shumica e
rregullave lindin nga kontrata ose shkelja e saj.
Dispozitat më të rëndësishme të Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë në lidhje me
themelimin dhe aktivitetin e shoqërive tregtare janë ato për personat juridik për
përfaqësimin26, përfaqësim i cili rregullohet dhe nga dispozitat e ligjit për tregtarët dhe për
shoqëritë tregtare.27 Dispozita të tjera të ndërlidhura me aktivitetin tregtar dhe që
domosdoshmerisht subjektet tregtare dhe palët e treta do i referohen gjatë ekzistencës së
marrdhënieve, janë ato për pronën28, dispozitat për detyrimet përfshirë këtu dhe detyrimet e
përbashkëta29, dispozitat mbi përgjegjësinë30, për mospërmbushjen e detyrimeve dhe
dëmshpërblimin31 apo dispozitat për kontratat 32. Duke patur parasysh që kontratat kanë një
rëndësi të veçantë për tregtarët dhe shoqëritë tregtare, nuk mund të lëmë pa cituar seksionet
për format specifike të kontratave duke filluar nga kontratat e shitjes33, kontrata e qirasë34 ,
20 N.24/25/26 i K.C 21 N.29 i K.C. 22 N.32 i K.C. 23 N.34-37 i K.C 24 N.3 i ligjit 9901 dt.14.4.2008”Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare” 25 N.79 i K.C 26 N.64 e vijim i K.C. 27 N.12 L.9901 dt.14.4.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare” 28 N.142 e vijim i K.C 29 N.419 e vijim i K.C 423 -435 30 N.626 i K..C 31 N.608 i K.C. 32 N.660 e vijim i K.C 33 N.705 e vijim i K.C 34 N.801 e vijim i K:C
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
33
kontrata e sipërmarrjes35, kontrata e transportit36, kontrata e komisionit37, kontrata e
spedicionit38, kontratat e agjencisë (N. 950 e në vijim), kontrata e depozitës (N. 982 e në
vijim), kontratat bankare (N.1024 e në vijim), kontratat franchising (N. 1056 e në vijim),
kontratat e sigurimit (N. 1113 e në vijim) etj. Shumica e padive të ngritura nga një shoqëri
tregtare ose kundër një shoqërie tregtare, ka shumë të ngjarë, të mbështeten në këto dispozita
të përgjithshme të së drejtës civile dhe tregtare, pasi dhe vetë objekti i aktivitetit të këtyre
subjekteve mbulon më së shumti këto fusha.
Ajo çfarë vlen të ndalemi në këtë punim janë dhe dispozitat mbi shoqërinë e thjeshtë të Kodit
Civil (Nenet 1074 e në vijim), të cilat sigurisht, luajnë një rol mbizotërues për dispozitat e
ligjit të shoqërive tregtare kryesisht për shoqëritë kolektive dhe komandite. Kjo për shkak të
vetë ngjashmërisë së shoqërisë së thjeshtë me shoqëritë kolektive dhe komandite. Dispozitat e
Kodit Civil mund të plotësojnë dispozitat e Ligjit “Për Tregtarët dhe shoqëritë tregtare” në
lidhje me këto dy forma shoqërish tregtare. Në momentin kur flitet për shoqërinë e thjeshtë,
është e nevojshme të bëhet dallimi i saj nga shoqëria e thjeshtë. Për të bërë dallimin mund të
nisemi nga këto elementë:
1. Numri i personave të nevojshëm për të themeluar një shoqëri të thjeshtë dhe shoqëri
tregtare. Shoqëria e thjeshte është një kontratë me të cilën dy ose më shumë persona
merrren vesh për të ushtruar një aktivitet ekonomik, me qëllim që të ndajnë fitimet që
rrjedhin prej tij.39 Ndërkohë, shoqëritë e kapitalit si shoqëria me përgjegjësi të
kufizuar dhe shoqëria aksionere krijohen dhe nga një person i vetëm.40
2. Baza ligjore është një element shumë i mirë diferencues midis shoqërisë së thjeshtë
dhe shoqërive tregtare. Shoqëria e thjeshtë rregullohet nga dispozitat e Kodit Civil,
dhe shoqëritë tregtare nga “Ligji mbi tregtarët dhe shoqëritë tregtare”.
3. Element tjetër që ndikon në përceptimin e shoqërive të thjeshta si shoqëritë tregtare,
është dhe elementi i detyrimit të këtyre subjekteve për regjistrim në Q.K.R.41 Këtu
ndryshimi ka të bëjë me efektet e këtij regjistrimi. Shoqëria e thjeshtë regjistrohet
thjesht për efekt deklarativ, në mënyrë që palët e treta të njihen me ekzistencën e kësaj
shoqërie. Ndërsa shoqëritë tregtare regjistrohen për fitimin e personalitetit juridik. Ato
35 N.850 e vijim i K.C 36 N.877 e vijim i K.C 37 N.935 e vijim i K.C 38 N.945 e vijim i K.C 39 N.1074 i K.C. 40 N.71 i L.9901 dt.14.4.2008 41 N.22 L.mbi Q.K.R.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
34
e fitojnë zotësinë juridike vetëm pas momentit të regjistrimit, ndërsa shoqëria e
thjeshtë që në momentin e nënshkrimit të kontratës apo marrëveshjes.
4. Dhe së fundmi si element tjetër diferencues mund të marrim dhe përgjegjësinë. Në
shoqëritë e thjeshta përgjegjësia është e pakufizuar, vetëm në rast se palët e
parashikojnë ndryshe. Ndërsa shoqëritë tregtare të personit kanë përgjegjësi të
pakufizuar, shoqëritë e kapitalit kanë përgjegjësi të kufizuar deri në vlerën e kapitalit
fillestar.
Ndër të tjera mund të shohim që efekti i Kodit Civil përfshin edhe disa aspekte metodike dhe
rregullat për aplikimin dhe interpretimin. Rregullat e veçanta të interpretimit mund të gjenden
në nenet 681 e në vijim të Kodit Civil për kontratat. Këto rregulla tregojnë se gjykatësit dhe
juristët në përgjithësi gjenden “midis normave dhe fakteve”. Ata nuk ndjekin thjesht “fjalën e
ligjit”, duke qenë se e vetme kjo vështirë se do ta zgjidhte çështjen gjyqësore dhe t’i kënaqte
palët e saj. Puna ligjore e tyre ecën në dy drejtime, sidomos në çështjet gjyqësore civile dhe
tregtare. Standardi i përshtatshëm i aplikimit për një çështje të caktuar bën që pranimi apo
refuzimi i një pretendimi normativ të vendoset :
a) nga interpretimi i një dispozite ligjore
ashtu edhe
b) nga shqyrtimi përkatës ligjor i fakteve të paraqitura nga palët që kanë marrë nismën në
çështjet e procedurës civile.42
2.3 Ndikimi i MSA në përafrimin e legjislacionit dhe të praktikës shqiptare me
“acquis communitaire”
Është lehtësisht e kuptueshme se një legjislacion i përpiluar siç duhet ka rëndësi jetike
për vënien në jetë të strategjive rregulluese me karakter publik dhe privat në një vend të
caktuar. Për rrjedhojë, ky kthehet në një parakusht të domosdoshëm për prezantimin e çdo
shteti në drejtim të shtetasve të vet dhe të tretëve. Infrastruktura ligjore në Shqipëri po
hartohet dhe përshtatet në mënyrë të tillë që të krijojë një sistem modern ligjor në përgjithësi,
dhe tregtar në veçanti. Procesi i integrimit europian të Shqipërisë ka një prej shtyllave të tij
hartimin e dispozitave tregtare me qëllim liberalizimin progresiv të këmbimeve deri në
vendosjen e një zone të lirë tregtie midis palëve. Vetë marrëveshja e Asociim-Stabilizimit
nënshkruar midis Bashkimit Europian dhe Shqipërisë, parashikon përafrim të plotë të
42 N.2 dhe 4 i K.Pr.Civ.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
35
legjislacionit shqiptar me acquis communitaire43.Përafrimi do të përqendrohet në elementët
thelbësorë të acquis së Tregut të Brendshëm, ashtu si dhe në fusha të tjera të rëndësishme si
konkurrenca, të drejtat mbi pronësinë intelektuale, industriale dhe tregtare, prokurimi publik,
standardet dhe certifikimi, shërbimet financiare, transporti detar dhe tokësor,duke i kushtuar
rëndësi të veçantë sigurisë dhe standardeve mjedisore si dhe aspekteve sociale, ligji për
kompanitë tregtare, kontabiliteti, mbrojtja e konsumatorit, mbrojtja e të dhënave, shëndeti
dhe siguria në punë dhe mundësi të barabarta. Shqipëria është angazhuar të vazhdojë dhe të
nxisë bashkëpunimin dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë me vendet e tjera të rajonit, duke
përfshirë një nivel të përshtatshëm koncesionesh të ndërsjellta lidhur me lëvizjen e personave,
mallrave, kapitalit dhe shërbimeve, si dhe zhvillimin e projekteve me interes të përbashkët,
veçanërisht atyre që lidhen me luftën kundër krimit të organizuar, korrupsionit, pastrimit të
parave, emigrimit të paligjshëm dhe trafikimit, duke përfshirë në veçanti atë të qenieve
njerëzore dhe të drogave të paligjshme.44Ky angazhim përbën një faktor të rëndësishëm për
zhvillimin e marrëdhënieve të bashkëpunimit dhe krijimit të stabilitetit rajonal.
Gjatë viteve të fundit, në vazhdim të zhvillimeve politike dhe teknologjike që kanë
pasuar, situata politike dhe ekonomike botërore ka ndryshuar rrënjësisht dhe ekonomia e
tregut të lirë ka triumfuar kudo. Prapa këtyre ndryshimeve nga njëra anë qendron globalizimi,
i cili ka bërë që sipërmarrjet të ndodhen dhe të veprojnë në një hapësirë ndërkombëtare, dhe
në anën tjetër qëndrojnë shtetet të cilat po reagojne ndaj globalizimit duke u përpjekur të
organizohen në forma rajonale dhe duke përshtatur sa më shumë legjislacionet45.
Vendet të cilat aplikojnë sistemin “civil law” të së drejtës, ku ndër të tjera bëjnë pjesë
dhe Italia, Franca, Gjermania, Spanja etj, dhe Shqipëria, paraqesin karakteristika të
përbashkëta të së drejtës, duke krijuar kështu dhe lehtësi në përqasjen e legjislacionit. Në
mënyrë që të mos të zgjatemi shumë në këtë pikë, por në të njëjtën kohë të krijojmë një ide
mbi këto karakteristika të përbashkëta po i grupojmë në pesë momente të rëndësishme:46
a) Vendet të cilat bëjnë pjesë në këtë sistem, origjinën e së drejtës e kanë të
përbashkët. Institutet kryesore të së drejtës kanë prejardhjen nga e drejta
romake, për këtë arsye, megjithëse me diferenca të vogla, gjejmë në këto
legjislacione institute dhe kategori të përbashkëta.
43 N.70 MSA 44 N.3 i MSA 45 Compendio di diritto del Comercio Internazionale, M.Ius/C.Casellano , III Edizione 2011 SIMONE, fq.14 46 Compendio di diritto del Comercio Internazionale, M.Ius/C.Casellano , III Edizione 2011 SIMONE, fq.13
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
36
b) Këto vende karakterizohen nga të njëjtat burime apo hierarki të së drejtës. Në
tërësinë e sistemit ligjor gjejmë në pozicionin më të lartë Kushtetutën, e cila
përmban principet kryesore të Shtetit. Në vazhdim të hierarkisë kemi ligjet e
veçanta apo aktet me forcë ligjore.
c) Në të gjitha vendet që aplikojnë këtë sistem të së drejtës, e drejta përmblidhet
ne nje “ligj” të quajtur KOD, në plotësim të së cilës vijnë pastaj ligjet e
veçanta, të cilat disiplinojnë aspekte specifike.
d) Duhet të theksojmë se jurisprudenca apo praktika gjyqësore ka funksionin e
interpretimit dhe të aplikimit sipas rastit konkret, duke u bazuar mbi të drejtën
e shkruar. Vendimet e gjykatave nuk janë detyruese për zbatim për gjykatat
për rastet e ngjashme, por gjithsesi duhet theksuar që precedentët e krijuar nga
gjykata e shkallës së lartë janë shumë të rëndësishme.
e) Së fundmi, nuk mund të lemë pa përmendur doktrinën, e cila konsiderohet
thelbësore për interpretimin dhe kuptimin e së drejtës.
Unifikimi apo përshtatja e së drejtës me “acquis communitaire”, sjell si rezultat përcaktimin
e rregullave të përbashkëta në mënyrë që t’i krijojnë siguri sipërmarrësve të cilët ushtrojnë
aktivitetin në ambjente ligjore të ndryshme. Madje shumë shtete, sidomos pas Luftës së Dytë
Botërore, kanë “pranuar” të limitojnë apo të kufizojnë pushtetin e tyre sovran, për të
përshtatur legjislacionin në një mënyrë të koordinuar apo të ngjashme me vendet e tjera.
Legjislacioni shqiptar reflekton standartet e praktikat më të mira të BE, si dhe më gjerë ato
ndërkombëtare në fushën “coorporate governance” dhe përgjegjshmërinë shoqërore të
bizneseve47, duke synuar hamonizimin me sistemet tregtare të vendeve fqinje. Kushtetuta e
Republikës së Shqipërisë parashikon që çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar përbën
pjesë të sistemit të brendshëm juridik pasi ajo botohet në Fletoren Zyrtare të Republikës së
Shqipërisë. Dispozitat e Kushtetutës shkojnë dhe më tej duke përcaktuar faktin që një
marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbi ligjet e vendit që nuk pajtohen
me të48. Këto dispozita kushtetuese që në filim kanë përcaktuar efektin e Marrëveshjes së
Stabilizim dhe Asociimit (MSA) mbi sistemin ligjor dhe institucional shqiptar. Ky efekt nuk
shkonte deri atje sa t’ia nënshtronte institucionet (dhe qytetarët) shqiptarë menjëherë dhe
drejtpërdrejtë të drejtës së BE dhe doktrinës së saj në lidhje me “epërsinë” mbi ligjet
kombëtare dhe në lidhje me “efektin e drejtpërdrejtë” të dispozitave të traktatit, rregulloreve
47 Janet Dine, Michael Blecher(2009)Ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”-tekst me komentar, f.2. 48 Kushtetuta e R.SH. N.122/ 1-3
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
37
dhe direktivave. Këto doktrina do aplikoheshin plotësisht vetëm për shtetet anëtare, gjë që do
të thotë që ato nuk aplikohen për “vendet që cilësohen kandidate”, por kur kjo marrëveshje
është nënshkruar dhe vendi është nën regjimin e një marrëveshjeje asociimi.
Po të shohim MSA me kujdes, do vinim re që gjithsesi e drejta evropiane ka një efekt
mbi sistemin ligjor dhe institucional shqiptar, përmes kërkesave për përafrimin e detyrueshëm
të legjislacionit, imponimit të ligjeve dhe rregullave të konkurrencës49, duke përfshirë këtu
zbatimin dhe kontrollin ligjor.
Legjislacioni duhej të përafrohej në mënyrë progresive dhe të realizohej tërësisht përqasja
me Acquis Communitaire deri gjatë një periudhë tranzitore deri në dhjetë vjet maksimumi, e
ndarë në dy faza të njëpasnjëshme.50Faza e parë ka filluar me hyrjen në fuqi të kësaj
marrëveshjeje, ndërsa për të kaluar në fazën e dytë në mënyrë që të arrihet asociimi i plotë,
gjatë vitit të pestë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, Këshilli i Stabilizim Asociimit do të
vlerësojë përparimin e bërë nga Shqipëri, dhe do të vendosë nëse ky përparim ka qenë i
mjaftueshëm .
Në titullin IV të MSA,-Lëvizja e lirë e mallrave, parashikohet vendosja e një zone të tregtisë
së lirë, në përputhje me dispozitat e kësaj marrëveshjeje dhe në përputhje me dispozitat e
GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) 1994 dhe të OBT (Organizata Botërore e
Tregtisë)51. Konkretisht janë marrë masat e nevojshme për përafrimin dhe për zbatimin e
kësaj dispozite në sistemin doganor.
Nuk mund të lemë pa përmendur, si pjesë të kërkesave të MSA dhe procesit të përafrimit të
legjislacionit dhe reformat përkatëse në veprimtarinë e gjyqësorit52. Bashkëpunimi në vetvete,
ndër të tjera synon dhe fuqizimin e pavarësisë së gjyqësorit dhe mirëadministrimin e
drejtësisë në veçanti. Kjo mund të përfshijë edhe përgjegjësinë e gjykatave dhe të
administratës publike në Shqipëri për të aplikuar standardet e BE për interpretimin, sidomos
ato standarde që janë zhvilluar nga Gjykata Evropiane (GJE) për aplikimin e të drejtës së BE
nga institucionet e Shteteve Anëtare. “Instrumentet” e GJE kanë për synim të garantojnë që:
Zbatimi i ligjeve kombëtare, pavarësisht kohës së miratimit të dispozitave në fjalë, përpara
apo pas aktit ligjor evropian përkatës, duhet të interpretohen nga institucionet kombëtare në
49 N.70 /1 i MSA 50 N.6 i MSA 51 N.16 i MSA 52 N.78 i MSA
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
38
dritën e mënyrës së shprehjes dhe të qëllimit të po atij akti ligjor evropian në mënyrë që të
arrihet rezultati i preferuar nga ky i dyti.
Institucionet kombëtare janë të detyruara të ofrojnë të gjithë efektivitetin e plotë praktik (effet
utile) të dispozitave të ligjeve të BE, nëse është e nevojshme, duke evituar aplikimin e atij
legjislacioni kombëtar që bie ndesh me to, edhe sikur ky legjislacion të jetë aprovuar më vonë
se ai evropian. Me fjalë të tjera, realizimi i të drejtës së BE nuk duhet zhvlerësuar nga asnjë
praktikë legjislative, administrative apo gjyqësore.
Aktualisht, gjykatat shqiptare nuk kanë mundësi përdorimi të instrumenteve të GJE për të
arritur një vendim me efekt të detyrueshëm ligjor për përputhshmërinë e interpretimeve të
tyre me ato të BE. Kjo ka të bëjë me faktin që e gjithë përputhshmëria me praktikën e Acquis
kërkohet vetëm në fund të periudhës kalimtare (Neni 70(1) dhe (2)). Megjithatë, nëse një
dispozitë shqiptare është përafruar shprehimisht, atëherë ajo duhet të aplikohet sipas
“mënyrës evropiane (të GJE)”, sepse nuk do të mund të zbatohej ndryshe aspekti i
rëndësishëm i përafrimit të suksesshëm të arritur nga ligjvënësit.
Gjykatat (dhe administrata publike) shqiptare do të jenë faktikisht përgjegjëse për aplikimin e
rregullave të lartpërmendura të interpretimit dhe do t’u duhet të ndjekin “mënyrën e shprehjes
dhe atmosferën” e dispozitave përkatëse të harmonizimit ligjor evropian të paktën në ato raste
kur dispozitat e një ligji të ri shqiptar mbështeten në mënyrë të qartë në kuadrin ligjor
evropian. Sigurisht, deri në fund të periudhës kalimtare, gjykatat dhe institucionet e tjera
mund të përdorin argumentin se nuk janë miratuar (ende) disa aspekte rregulluese apo se faza
e zhvillimit dhe përgatitjes institucionale, për fat të keq, ka mbetur mbrapa.
Megjithatë, nga ana tjetër, nëse gjykata apo administrata publike nuk e aplikon një
dispozitë ligjore kombëtare të cilën e konsideron se nuk përputhet me “dispozitën e
përafruar”, kjo nuk do të përbënte asnjë shkelje të ligjit dhe të Kushtetutës53.
Përshtatja e legjislacionit tonë me Acquis ka ndikuar dhe në nxitjen dhe mbrojtjen e
investimeve, si kërkesë tjeter e MSA54. Kjo dispozitë i referohet krijimit të një klime të
favorshme për investimet private, vendase dhe të huaja, e cila është thelbësore për
rimëkëmbjen ekonomike dhe industriale të Shqipërisë.
Përshtatja e legjislacionit duhet të marrë në konsideratë Acquis e Komunitetit
Europian dhe në fushën e politikave industriale. Iniciativat ligjore në këtë fushë synojnë në
53 Janet Dine, Michael Blecher(2009)Ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”-tekst me komentar, f.15. 54 N.91 i MSA
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
39
mënyrë të veçantë ngritjen e një kuadri të përshtatshëm për sipërmarrjet, përmirësimin e
menaxhimit dhe ekspertizës, si dhe promovimin e tregjeve, transparencës së tregut dhe
mjedisit të biznesit55.
Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit ka ndikuar dhe në ndryshimet e legjislacionit në
fushën e doganave, në mënyrë që të merren parasysh fushat prioritare që lidhen me Acquis e
Komunitetit në lidhur me këtë çështje. Bashkëpunimi në këtë drejtim synon garantimin e
përputhjes me dispozitat që do të miratohen në fushën e tregtisë, dhe për të arritur përafrimin
e sistemit doganor, duke ndihmuar kështu në hapjen e rrugës për marrjen e masave
liberalizuese 56. Ndryshimet ligjore dhe përqasja me legjislacionin e BE janë reflektuar dhe në
fushën e tatimeve duke përfshirë masat që synojnë forcimin e reformave të mëtejshme në
sistemin fiskal dhe në ristrukturimin e administratës së tatimeve me synimin që të sigurohet
efikasitet në mbledhjen e taksave dhe në luftën kundër evazionit fiskal57. Lehtësitë në
krijimin, në themelimin, në licensimin e bizneseve janë risi të tjera të ardhura si pasojë e
përpjekjeve të vendit tonë për të hyrë në Bashkimin Europian dhe në kuadrin e përshtatjes së
legjislacionit tonë me Acquis.
Për interesa të trajtimit të këtij punimi, çështjet më të rëndësishme dhe më me vlerë për
punimin do të diskutohen në kapitujt e tjerë më në veçanti dhe më specifikisht.
2.4. a BURIMET LIGJORE TË SË DREJTËS NË BE
a. TRAKTATET THEMELUESE SI BURIM PRIMAR I TË DREJTËS SË BE
Burimi i parë i së drejtës në BE janë Traktatet themeluese, përfshirë shtojcat e ndryshme dhe
protokollet e bashkëngjitura apo plotësimet dhe ndryshimet e mëvonshme. Këto Traktate dhe
instrumentet që i ndryshojnë apo i plotësojnë ato, kryesisht Traktatet e Romës58, Mastrihtit59,
Amsterdamit60, Nicës61 dhe Lisbonës62 dhe Traktatet e ndryshme për anëtarësim, përmbajnë
dispozitat themelore mbi objektivat e BE, mbi organizimin e saj, mënyrën e funksionimit, si
dhe pjesë të së drejtës ekonomike të saj. Kështu është formuar korniza themeluese për
55 N.92 i MSA 56 N.97 i MSA 57 N.98 i MSA 58 Traktati i Romës, nënshkruar më 25 mars 1957 dhe hyrë në fuqi më 1 janar 1958.Mbetet një ndër traktatet më të rëndësishme, ku ndër të
tjera u krijua dhe komuniteti i tregut të përbashkët europian, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM%3Axy0023 59 Traktati i Mastrihtit, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:C:1992:191:FULL&from=EN,nënshkruar më 7 shkurt
1992 dhe hyrë në fuqi më 1 nëntor 1993, ku ndër të tjera u përcaktua dhe monedha e përbashkët euro. 60 Traktati i Amsterdamit, nënshkruar më 2 Tetor 1997dhe hyrë në fuqi më 1 Maj 1999, ku shtetet anëtare ranë dakord të transferojnë
kompetenca të caktuara të qeverive kombëtare, Parlamentin Europian në fusha të ndryshme.Ky traktat bëri ndryshime të ndjeshme të
Traktatit të Mastrihtit, të nënshkruar më 1992. http://www.europarl.europa.eu/topics/treaty/pdf/amst-en.pdf 61 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12001C%2FTXT 62 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A12007L%2FTXT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
40
funksionimin e BE, ku reflektohen interesat e BE dhe terësia e aktiviteteve legjislative apo
administrative të institucioneve të saj. Traktatet, duke qënë instrumente ligjore të krijuara në
mënyrë direkte nga Shtetet Anëtare, në qarqet ligjore njihen si e drejtë primare e BE.
2.4. b INSTRUMENTET LIGJORE TË BE, SI BURIMI SEKONDAR I TË DREJTËS
Legjislacioni i hartuar nga fuqia e dhënë instrumenteve të BE, quhet legjislacion dytësor ose
burim sekondar i të drejtës së BE.
Ky burim në vetvete përmban akte legjislative, akte të deleguara, akte implementuese dhe
akte të tjera. Krijimi i legjislacionit sekondar të BE është një proçes gradual. Shfaqja e tij i
jep vitalitetin legjislacionit primar, i cili rrjedh nga Traktatet e BE dhe në mënyrë progresive
krijon dhe përmirëson rendin ligjor evropian.
2.4. c MARRËVESHJET NDËRKOMBËTARE TË BE
Burimi i tretë i të drejtës së BE ka të bëjë me rolin e saj në nivel ndërkombëtar. Si një
“entitet” me ndikim gjeografikisht më të madh se shtrirja e saj, Europa nuk mund të kufizohet
vetëm në menaxhimin e çështjeve të saj të brendshme. Ndikimi i saj shtrihet dhe me
marrëdhëniet ekonomike, sociale dhe politike me vende të tjera.
Prandaj, në të drejtën ndërkombëtare, BE lidh marrëveshje dhe me shtetet jo-anëtare (‘shtetet
e treta’) dhe me organizata të tjera ndërkombëtare, me objekt të zgjeruar të karakterit tregtar,
fushat industriale, teknike, sociale dhe deri në marrëveshjet mbi tregtinë e prodhimeve të
veçanta.
Me rëndësi për t’u përmendur, në këtë punim janë tre lloje marrëveshje, midis BE dhe
shteteve jo-anëtare:
Marrëveshjet e asociimit
Asociimi tejkalon rregulloren e thjeshtë të politikës tregtare dhe përfshin bashkëpunimin e
ngushtë ekonomik me një ndihmë të gjerë financiare nga BE për shtetin pale të kësaj
marrëveshje (Neni 217 TFEU)63.
Ekzistojnë tre lloje të ndryshme të marrëveshjes së asociimit:
Marrëveshjet që mbajnë lidhje speciale midis disa Shteteve Anëtare dhe shteteve që nuk janë
anëtare. Një arsye e veçantë për krijimin e marrëveshjes për asociim ishte ekzistenca e
shteteve dhe territoreve jashtë Evropës, me të cilat Belgjika, Danimarka, Franca, Italia,
63 Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Europian http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A12012E%2FTXT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
41
Hollanda dhe Britania e Madhe kishin lidhje jashtëzakonisht të ngushta ekonomike, si
trashëgimi e të kaluarës së tyre koloniale. Unifikimi i monedhës së BE, mund të trazonte
seriozisht tregtinë me këto territore, gjë që nënkuptonte nevojën për marrëveshje specifike.
Qëllimi i asociimit është të inkurajojë zhvillimin ekonomik dhe social të vendeve dhe
territoreve, dhe të themelojë marrëdhënie të ngushta ekonomike midis tyre dhe BE si tërësi
(Neni 198 TFEU). Si rezultat i kësaj, ka një sërë marrëveshjesh të privilegjuara, të cilat
mundësojnë importin e mallrave nga këto shtete dhe territore, me detyrime të reduktuara ose
krejtësisht pa detyrime doganore. Ndihma financiare dhe teknike nga BE kanalizohej përmes
Fondit Evropian për Zhvillim.
Marrëveshjet si përgatitje për anëtarësim në BE ose themelim të BE Doganor
Marrëveshjet për asociim gjithashtu shfrytëzohen për përgatitjen e shteteve për anëtarësim të
mundshëm në Bashkim. Marrëveshja shërben si etapë parapërgatitore drejt anëtarësimit, gjatë
së cilës shteti aplikues mund të punojë drejt bashkimit të ekonomisë së tij me atë të BE.
Marrëveshjet e bashkëpunimit
Marrëveshjet e bashkëpunimit nuk janë aq gjithëpërfshirëse siç janë marrëveshjet e asociimit,
në kuptimin që synojnë vetëm bashkëpunim intensiv ekonomik. BE, për shembull, ka
marrëveshje të tilla me Shtetet si Algjeria, Maroko dhe Tunisia, Egjipti, Jordania, Libani
Siria, apo Izraeli.
Marrëveshjet tregtare
BE gjithashtu ka një numër të konsiderueshëm të marrëveshjeve tregtare me shtete
individuale që nuk janë anëtare, me grupimin e këtyre vendeve ose me organizatat tregtare
ndërkombëtare, lidhur me taksat doganore dhe politikën tregtare. Marrëveshjet më të
rëndësishme ndërkombëtare për tregti janë: Marrëveshja themeluese e Organizatës Botërore
Ndërkombëtare (Marrëveshja WTO)64 dhe marrëveshjet multilaterale tregtare që rrjedhin nga
ajo, përfshirë këtu sidomos Marrëveshjen e Përgjithshme mbi Tarifat Doganore dhe Tregtinë
(GATT 1994)65; Marrëveshja mbi Aspektet Tregtare të Drejtës së Pronësisë Intelektuale
(TRIPS)66.
2.5 E drejta tregtare europiane dhe ndikimi i saj mbi të drejtën tregtare
shqiptare
64 https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/final_e.htm 65 https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt_e.htm 66 https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/intel2_e.htm
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
42
Strategjia ekonomike e Shqipërisë dhe ndihma aktuale ekonomike e BE në sektorë specifikë,
ka patur ndikimin e saj 67. Nga viti 2003, janë bërë përparime lidhur me reformat strukturore
me synim tregun ekonomik. Privatizimi i bankës më të madhe shqiptare, “Bankës së
Kursimeve”, si edhe hapat e ndërmarrë për privatizimin e kompanisë më të madhe të
sigurimeve në Shqipëri, “INSIG”, krijuan një praktikë të konsiderueshme drejt përfundimit të
proçesit të privatizimit të sektorit financiar, kjo e reflektuar dhe në vazhdën e përpjekjeve për
të përfunduar ristrukturimin dhe privatizimin e kompanive të tjera shtetërore që kanë mbetur.
Janë bërë hapa dhe përsa i përket sistemit bankar. Ndonëse ekonomia shqiptare vazhdon të
funksionojë gjerësisht me para në dorë dhe shumica e transfertave dhe pagesave kryhen ende
jashtë sistemit bankar, po bëhen përpjekje që të nxitet kalimi nëpërmjet bankave dhe të
luftohet informaliteti.
Mjedisi që rrethon biznesin vazhdon megjithatë të jetë i vështirë, kryesisht për shkak të
problematikave në infrastructure, korrupsionit, tregut të papërshtatshëm të pasurive të
paluajtshme, kapaciteteve administrative të kufizuara dhe sigurisë ligjore të pamjaftueshme
për kompanitë. Kjo gjendje ndikon negativisht në investimet dhe në funksionimin normal të
ekonomisë së tregut të lirë.
Reforma e ndërmarrjeve. Ristrukturimi i ndërmarrjeve dhe privatizimi. Ndërsa privatizimi i
ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme ka përfunduar, privatizimi i ndërmarrjeve të mëdha ka
njohur vonesa gjatë viteve të fundit. Pasiguria politike dhe shkalla e ulët e interesit nga
investitorët strategjikë kanë kontribuar në këto vonesa. Në këtë kontekst, privatizimi i Bankës
së Kursimeve e cila ishte caktuar si prioritet në raportin e mëparshëm të Stabilizim-Asociimit,
përbën një hap para të rëndësishëm (shih më poshtë “Reforma në Sektorin Financiar”).
Privatizimi dhe ristrukturimi i ndërmarrjeve në thelb ka të bëjë me ndërmarrjet e mëdha.
Politika e përgjithshme e Shqipërisë është, fillimisht të ristrukturojë dhe, vetëm më pas, të
privatizojë kompanitë shtetërore. Kompania elektro-energjitike KESH është ende në fazë
ristrukturimi dhe një hap i parë është bërë tashmë me ndarjen e kompanisë në tri ente
përgjegjëse për shpërndarjen, prodhimin dhe transmetimin. Gjendja është disi më përpara në
sektorin e naftës duke qenë se procesi i privatizimit të Albpetrolit (prodhimi), Armos
(përpunimi) dhe Servkomit (shpërndarja) ka filluar tashmë. Nuk është bërë ndonjë përparim
për t’u shënuar lidhur me Albtelekomin, kompaninë e telekomunikacionit, privatizimi i së
cilës u shty për shkak të mungesës së interesit të blerësve të mundshëm ndërkombëtarë. Në
67 Shënim: Duhet nënvizuar që nga koha e draftimit të punimit gjërat dhe kanë evoluar, apo kanë qenë në proçes ndryshimi.Cdo e dhënë i
referohet kohës së draftimit të punimit dhe periudhave të hershme të ndikimit të BE në jetën ekonomike tregtare.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
43
këtë situatë, shteti i dha kohët e fundit një licensë për telefoni celulare një kompanie e cila
zotërohet tërësisht nga Albtelekomi. Kjo do të duhet ta bëjë këtë shoqëri më tërheqëse për
blerësit e ardhshëm. Nga ana tjetër, duhet shënuar se kompania aktualisht vazhdon të
përfitojë nga monopoli mbi lidhjet ndërkombëtare, përfshirë këtu edhe lidhjet GSM, një
avantazh ky nga i cili Albtelekomi është angazhuar të heqë dorë në muajt e ardhshëm në
zbatim të detyrimeve me OBT.
Reforma në sektorin financiar. Pas dështimit të privatizimit të Bankës së Kursimeve në
2002, autoritetet shqiptare, pas këshillimit me Institucionet Financiare Ndërkombëtare,
vendosën të ristrukturonin dhe forconin këtë bankë në përgatitje për tentativën e dytë për
privatizim. Reformat përfshinin transferimin e funksionit të pensioneve nga Banka e
Kursimeve për tek Albapost, disa përpjekje të tjera për zhvendosjen e funksioneve fiskale të
bankës drejt institucioneve të tjera, reduktimi i numrit të kombinuar me përmirësimin e
cilësisë së personelit, si edhe konsolidimin e mëtejshëm të zyrave të saj në zonat rurale për të
siguruar shërbimet bankare bazë në krahinat e largëta pas privatizimit të saj. Tentativa e dytë
e privatizimit doli e suksesshme me një bankë austriake e cila, në janar 2004, bleu 100 % të
aksioneve të Bankës së Kursimeve. Megjithatë, duke qenë se Banka e Kursimeve ka një
pozitë mbizotëruese me rreth 60 % të depozitave bankare dhe 80 % të tregut të bonove të
thesarit, konkurrenca në sektorin bankar mbetet ende e kufizuar.
Faza e parë e proçesit të privatizimit të INSIG-ut përfundoi në periudhën që përfshihet në
këtë raport. Në tetor 2003, 39 % të kompanisë së sigurimeve INSIG iu transferuan zyrtarisht
Koorporatës Financiare Ndërkombëtare (IFC) dhe Bankës Evropiane për Rindërtim dhe
Zhvillim (BERZH). IFC dhe BERZH-i do të mbikëqyrnin INSIG për një periudhë tranzicioni
prej 1-2 vitesh për të përgatitur rrugën për joshjen e investitorëve strategjikë.
Besimi te sektori bankar është shtuar me rritjen e depozitave vendase dhe të huaja gjatë
viteve të fundit. Megjithatë, sektori financiar duhet ende të forcojë strukturat e tij, përfshirë
këtu edhe mbikëqyrjen bankare, si edhe të luajë një rol më qendror në zhvillimin ekonomik të
vendit (sidomos duke qenë më aktiv në kreditimin e njësive prodhuese). Privatizimi së
fundmi i Bankës së Kursimeve pritet gjithashtu të ketë një ndikim pozitiv. Janë bërë
gjithashtu përpjekje për të ulur vëllimin e transaksioneve me para në dorë dhe për të nxitur
përdorimin e sektorit bankar, konkretisht me hapat për dhënien e pagave të nëpunësve
publikë nëpërmjet bankave dhe inkurajimin për shlyerjen e faturave të energjisë elektrike dhe
telefonit nëpërmjet sektorit bankar. Ndërkohë Bursës së Tiranës iu dha licensa përfundimtare
për të operuar në tregun vendas të kapitaleve. Bursa e Tiranës do të shërbejë si një treg
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
44
dytësor për bonot e thesarit dhe obligacionet e qeverisë, si edhe për regjistrimin dhe tregtimin
e aksioneve dhe obligacioneve të kompanive shqiptare.
Në Shqipëri janë bërë hapa drejt përmirësimit të mjedisit dhe klimës së biznesit. Pas krijimit
të saj më 4 prill 2002, Agjencia Shqiptare për Investimet e Huaja (ASHIH) është operative, së
bashku me dy ente të tjera qeveritare, Agjencinë për Mbështetjen e Ndërmarrjeve të Vogla
dhe të Mesme dhe Agjencinë për Nxitjen e Eksporteve (ANE)68. Synimi i këtyre organizmave
qeveritarë është krijimi i lehtësive për investitorët, afaristët dhe infomacioni rreth kreditimit,
si edhe nxitja e interesave të biznesit dhe gjetja e tregjeve të shpërndarjes. Nga ana tjetër, ato
kanë për qëllim lehtësimin e dialogut ndërmjet bashkësisë së biznesit dhe administratës.
Megjithatë, mangësitë e vazhdueshme të sistemit gjyqësor shqiptar, doganave, tatimeve dhe
pjesës tjetër të administratës që lidhet me biznesin, si edhe problemet e korrupsionit dhe
çështja ende e pazgjidhur e pronësisë mbi tokën, vazhdojnë të pengojnë rritjen e ndjeshme të
investimeve dhe të ndikojnë negativisht në perspektivën ekonomike. Ndërprerjet e energjisë
dhe infrastrukturat e këqija, rritja e kostos së punës dhe ekonomia e gjerë informale,
gjithashtu dëmtojnë zhvillimin e investimeve dhe biznesit. Siç është theksuar edhe në raportin
e mëparshëm të Stabilizim-Asociimit, duhet përmirësuar gjithashtu legjislacioni bazë, si për
shembull Kodi Tregtar. Një hap i rëndësishëm në këtë kontekst ishte miratimi në qershor
2003 i një Plani Veprimi të detajuar që synon heqjen e barrierave administrative për
investimet. Ky plan veprimi identifikon barrierat ekzistuese në fushat e doganave dhe
administratës tatimore, pronësisë mbi tokën dhe ndërtimin, sistemin e apelimit dhe licensimin
në sektorin joushqimor, ndërkohë që ai përfshin rekomandimet dhe afatet e veprimeve që do
të ndërmerren kundrejt këtyre barrierave.
2.6 Fusha e zbatimit të legjislacionit tregtar në Shqipëri.
E drejta tregtare në vetvete përfshin gjithë atë pjesë të legjislacionit që rregullon
aktivitetet me karakter tregtar, të cilat në vetvete përbëjnë një gamë shumë të gjërë ligjesh.
Ideja e këtij punimi është të sjellë momentet më të rëndësishme të legjislacionit tregtar, që
lidhet kryesisht me aktivitetin tregtar të tregtarit dhe të shoqërive tregtare, si dhe lehtësitë dhe
ndryshimet e bëra legjislacionit vitet e fundit në ndihmë të ushtrimit të këtij aktiviteti. Kështu,
ndër të tjera mund të përmendim legjislacionin mbi konkurrencën e lirë, mbi kontratat e
ndryshme tregtare, mbi organizimin dhe funksionimin e dhomave të tregtisë, mbi ekspertët
kontabël të autorizuar, etj.
68 Shënim: Duhet nënvizuar që nga koha e draftimit të punimit gjërat dhe kanë evoluar, apo kanë qenë në proçes ndryshimi.Cdo e dhënë i
referohet kohës së draftimit të punimit dhe emrat e institucioneve i janë lënë periudhave të hershme të ekzistimit të tyre, për të nxjerrë në pah nivelin e ndikimit.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
45
Do të ishte pothuajse e pamundur të bënim një listë gjithëpërfshirësë të akteve ligjore dhe
nënligjore që rregullojnë fushën e aktivitetit tregtar, për më tepër duke patur parasysh faktin,
që dhe gjatë punimit të kësaj teme, çështjet e lidhura me këtë aktivitet mund të jenë në
ndryshim apo në përpunim e sipër, meqenësë vetë dinamika e këtij aktiviteti e kërkon një gjë
të tillë. Për ilustrim, më poshtë do të përmendim vetëm disa nga ligjet më të rëndësishme që
rregullojnë mënyrën e themelimit dhe funksionimit të shoqërive tregtare69.
Akti ligjor Fusha e tregut ku zbatohet Aspekte të rëndësishme
Kodi Civil, Ligji nr.7850 datë
20.07.1994, i ndryshuar
Shoqëritë e thjeshta Mënyrën e organizimit dhe të
funksionimit
Ligji nr.9723 datë.03.05.2007
“Për Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit”, i ndryshuar
Të gjitha format e shoqërive
tregtare
Mënyrën e themelimit,
regjistrimit, mbajtjen e të
dhënave në Regjistrin Tregtar
Ligji nr.9901, datë 9901,
dt.14.04.2008 “Për tregtarët
dhe shoqëritë tregtare”, i
ndryshuar
Të gjitha format e shoqërive
tregtare
Mënyrën e organizmit dhe
funksionimit
Ligji nr.10081 dt.23.02 .2009
“Për liçensat autorizimet dhe
lejet në Republikën e
Shqipërisë”, i ndryshuar
Veprimtaritë ushtrimi,
kryerja dhe përdorimi i të
cilave u nënshtrohet
licencimit, autorizimit apo
lejimit
Përcakton parimet kryesore
per aktivitetet objekti i të
cilave kërkon licensim,
procedurat , kushtet, afatet ,
revokimet elicensave etj.
Ligji nr.8901, datë 23.05.2001
“Për falimentimin”,i ndryshuar
Të gjitha format e shoqërive
tregtare
Procedurën e falimentimit të
shoqërive treagtre
Ligji nr.9879, datë 21.02.2008
“Për titujt”, i ndryshuar
Titujt financiarë, Bursën,
Qendrën e Regjistrimit të
aksioneve, Autoritetin e
Mbikëqyrjes Financiare
Mënyrën e krijimit,
organizimit dhe funksionimit
Ligji nr.10158, datë
15.10.2009 “Për obligacionet e
Obligacionet e shoqërive
aksionere dhe qeverisjes
Procedurën e emetimit të
obligacioneve të shoqërive
69 E drejta shqiptare e shoqërive tregtare A.Malltezi 2011 fq.1
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
46
shoqërive aksionere dhe
qeverisë vendore”
vendore aksionere dhe qeverisjes
vendore. Organizimin e
zotëruesve të obligacioneve.
Ligji nr.10197 datë.10.12.2009
“Për sipërmarrjet e
investimeve kolektive”,
i ndryshuar
Titujt financiarë, investimet
private
Kushtet për themelimin.
Regjistrimin dhe
funksionimin e sipërmarrjeve
të investimeve kolektive, si
dhe shoqërive administruese.
Emetimi dhe shitja e kuotave
dhe aksioneve të tij.
Ligji nr.110 datë 15.11.2012
“Për bashkimin ndërkufitar të
shoqërive tregtare”
Bashkimi midis shoqërive
tregtare Shqiptare dhe
shoqërive tregtare europiane
Përcaktimi i kushteve,
procedurave dhe pasojave
juridike të një bashkimi
ndërkufitar ndërmjet
shoqërive shqiptare dhe
shoqërive europiane, si dhe
parashikimi i masave
mbrojtëse për punëmarrësit
dhe kreditorët e këtyre
shoqërive.
Ligji nr. 131/2015 ‘Për
qendrën kombëtare të
biznesit”, i ndryshuar.
Të gjitha format e shoqërive
tregtare
Reformimi i QKR dhe QKL
dhe krijimi i QKB, duke
përfshirë dhe funksionet e
tyre.
Në kapitujt në vazhdim do të trajtohen më hollësisht objektivat dhe qëllimet kryesore
të disa nga legjislacionet e përmendura, duke u përpjekur të nxjerrim në pah, risitë, lehtësitë
dhe ndryshimet që kanë pësuar këto dispozita ndër vite.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
47
KREU III
REFORMA LIGJORE DHE RISITË NË PROCESIN E REGJISTRIMIT TË
BIZNESIT.
3.1 Ligji Nr. 9723 “ Për Q.K.R ”dt.3.5.2007 (i ndryshuar)
Në gjithë këto vite, shteti është përpjekur të hartojë dhe të krijojë një kuadër të plotë ligjor që
parashikon dhe rregullon mënyrat e liçensimit të aktiviteteve private, duke synuar lehtësimin
e tërësisë së rregullave juridike, dhe arritjen drejt proçedurave të thjeshtëzuara dhe të
lehtësuara të përmbushjes së këtij procesi. Në vijim të këtyre ndryshimeve legjislative dhe
nismave në favor të biznesit, më 3 Maj 2007, u miratua ligji 9723 “Për Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit”, ligj ky që solli një reformim të regjistrimit të bizneseve private. Në këtë
mënyrë u themelua Qendra Kombëtare e Regjistrimit (QKR) si një institucion publik qëndror,
me personalitet juridik, në varësi të ministrit që mbulon çështjet e tregtisë70. Kjo reformë
solli përmirësimin ndjeshëm të klimës së biznesit në Shqipëri. Për të kuptuar më mirë
reformën që solli kjo iniciativë ligjore, i duhet bërë një analizë në retrospektivë kuadrit ligjor
lidhur me regjistrimin e shoqërive tregtare. Në këtë linjë do përmendur pa diskutim Ligji
7632 dt.04.11.1992 “Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të kodit tregtar”, Ligjin 7638
dt.19.11.1992 “Për shoqëritë tregtare”, dhe së fundmi Ligjin 28.01.1993 “Për regjistrin tregtar
dhe formalitetet që duhen respektuar nga shoqëritë tregtare”. Ky i fundit përbëhej nga 66
dispozita ligjore, nene, dhe përcaktonte të gjitha rregullat dhe proçedurat ligjore që i
nënshtroheshin shoqëritë tregtare pas themelimit të tyre dhe regjistrimit në regjistrat tregtarë.
3.2. Historiku i regjistrimit të biznesit në Shqipëri. Përpara hyrjes në fuqi të
ndryshimeve legjislative në fushën e regjistrimit të bizneseve, regjistri tregtar mbahej nga
gjykata71. Konkretisht, regjistri mbahej nga gjykata e rrethit te Tiranës për gjithë territorin e
Republikës së Shqipërisë.72 Gjyqtari kishte të gjitha kompetencat për kryerjen e akteve të
gjykatës që kishin të bënin me regjistrin tregtar. Çdo person mund të merrte kundrejt pagesës
paraprake kopje të regjistrit tregtar dhe të dokumentave përkatëse, kopje të cilat duhet të
vërtetoheshin nga sekretaria e gjyqit. Regjistri dhe dokumentet e depozituara në aneksin e
70 Ligji nr.9723 dt.03.05.2007 “Per Q.K.R.” 71 N.13 L.7632 dt 4.11.1992 (i shfuqizuar) 72 N.1 L.nr.7667 dt.28.1.1993 “Për regjistrin tregtar dhe formalitetet që duhen respektuar nga shoqëritë tregtare.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
48
regjistrit mund të paraqiteshin për t'u konsultuar nga publiku i gjerë gjatë orarit zyrtar në
zyrat e gjykatës73. Të dhënat e regjistrit tregtar duheshin publikuar në fletore zyrtare dhe në të
paktën dy gazeta të autorizuara për publikimin e njoftimeve zyrtare, gazeta të cilat
shpalleshin me Vendim të Këshillit të Ministrave. Njoftimi konsiderohej i bërë në përfundim
të ditës kur është publikuar të paktën në dy gazetat e autorizuara. Regjistri mbahej në formën
e skedarëve. Dokumentacioni i paraqitur për regjistrim dhe që përmbante regjistri duhej të
ishte origjinal ose i legalizuar. Gjithashtu, në rast se origjinali do i kthehej subjekteve do
zëvendësohej me kopje të legalizuara. Në rast se dokumentacioni do duhej të ishte i
shpërndarë në më shumë se dy dosje sërish duhej të ishte i legalizuar. Gjyqtari vendoste për
regjistrimin e kërkesës në gjykatë, si dhe për publikimet e nevojshme, brenda 8 ditëve pune
nga data e depozitimit të kërkesës.
Kur gjatë shqyrtimit të kërkesës dhe të dokumenteve bashkëlidhur gjyqtari vëren se
përmbajtja nuk është e plotë, pas thirrjes dhe dëgjimit të kërkuesit, vendos për çështjet që
duhet të plotësohen, duke përcaktuar një afat për plotësimin e tyre74.
Në mënyrë që të mënjanoheshin regjistrimet e paligjshme, gjyqtarit do i duhej të konsultohej
dhe të merrte vërejtjet e Dhomës së Tregtisë si në rastin e regjistrimit të emrave të rinj
tregtarë ose të ndryshimit të emrave tregtarë, ashtu edhe kur ka dyshime të ndryshme, me
përjashtim të rasteve kur kjo marrje mendimi ishte e papërshtatshme për arsye të veçanta. Kur
një regjistrim nuk do pranohej, shkaqet duhet të njoftoheshin. Nëse një kërkesë për regjistrim
në regjistrin tregtar ishte jo e plotë ose nëse kishte ndonjë pengesë të çfarëdoshme për
regjistrim, caktohej një afat për ta kaluar këtë pengesë. Firmat që do figuronin në kërkesat për
regjistrimin në regjistër dhe firmat që depozitoheshin në aneksin e regjistrit, duhet të
vërtetonin autenticitetin e tyre nga noteri apo nga një institucion tjetër shtetëror. Për
regjistrimin e emërtimit tregtar dhe të firmave duhej që brenda një muaji nga data e fillimit të
veprimtarisë tregtare, tregtari të njoftonte emërimin e tij dhe të depozitonte firmën origjinale
në gjykatën e caktuar për mbajtjen e regjistrit tregtar. Të gjitha këto proçedura dhe
karakteristika të këtij ligji mund t‘i përmbledhim sa më poshtë:
Shoqërite tregtare duhej të regjistroheshin në regjistrin tregtar.
Regjistri tregtar mbahej nga Gjykata e Rrethit Tiranë pavarësisht vendit apo
selisë së subjektit që do regjistrohej.
73 N.6 L.nr.7667 dt.28.1.1993 “Per regjistrin tregtar dhe formalitetet që duhen respektuar nga shoqëritë tregtare. 74 N.24 L.nr.7667 dt.28.1.1993 “Për regjistrin tregtar dhe formalitetet që duhen respektuar nga shoqëritë
tregtare.(i ndryshuar)
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
49
Regjistrimi do bëhej vetëm mbi bazën e një vendimi gjyqësor, i cili kishte
proçedurën e tij paraprake për kohën dhe mënyrën e paraqitjes së
dokumentacionit.
Pas vendimit të gjykatës, duhej bërë publikimi i regjistrimit, duke përfshirë
dhe gazetat kombëtare.
Në rast të kundërshtimit apo të ndryshimeve të ndonjë regjistrimi, duhej
nënshtruar proçedurave gjyqësore të parashikuara nga ky ligj.
Formalitetet dhe dokumentacionet shoqëruese për regjistrimin e shoqërive
anonime (sot aksionere)
Kjo proçedurë ishte e tejzgjatur dhe e kushtueshme për biznesin. Shto këtu dhe noterizimin e
akteve gjatë proçedurës së regjistrimit, që e shtonte dhe më shumë koston.
Hyrja në brendësi të historikut të regjistrimit të subjekteve tregtare, të ndihmon të kuptosh më
së miri lehtësimin e proçedurave të regjistrimit që solli ligji mbi Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit. Në analizë shohim se si u reduktuan procedurat e regjistrimit të biznesit në
gjykatë.
3.3 Funksionet e Q.K.R.
Ligji nr. 9723 “Për Qëndrën Kombëtare të Regjistrimit” rregullon organizimin, funksionimin
dhe veprimtarinë e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit, administrimin e regjistrit tregtar, si
dhe përcakton subjektet që regjistrohen dhe proçedurat që duhen ndjekur për regjistrimin e
tyre75. Në brendësi të punimit do i referohemi shkurt QKR. QKR është një institucion publik
qendror në varësi të ministrit që mbulon çështjet e tregtisë, me seli në Tiranë. Ajo ushtron
juridiksionin e saj në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë dhe ofron shërbim ndaj
publikut, në mënyrë të drejtpërdrejtë në sportelet e saj në qendër dhe në bashki e komunë.
Tashmë bizneset, pavarësisht se ku do ushtrojnë aktivitetin e tyre, pavarësisht nga
vendbanimi apo selia e aplikantit, mund të kryejnë proçesin e regjistrimit në çdo sportel të
QKR që kryen funksion të deleguar në përputhje me dispozitat e këtij ligji. Regjistrimi madje
mund të bëhet dhe në mënyrë elektronike në përputhje me mundësitë dhe proçedurat e
përcaktuara në dispozitat ligjore. Regjistrimi i subjekteve përfshin dhe regjistrimin për
qëllime fiskale, të sigurimeve shoqërore e shëndetësore, si dhe inspektimin e marrëdhënieve
të punës76. Kjo dëshmon më së miri thjeshtimin e proçedurave administrative dhe hallakatjet
75 N.1 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007 76 N.4. L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
50
e biznesit në zyrat e ndryshme të administratës publike. Miratimi i regjistrimit në QKR vjen
brenda një afati njëditor. QKR aplikon dhe parimin e miratimit në heshtje. Kjo në rastin kur
QKR brenda afatit njëditor:
nuk kryen regjistrimin,
nuk njofton pezullimin e aplikimit, apo
nuk njofton refuzimin
Atëherë aplikimi për regjistrim quhet i pranuar menjëherë. Në rastet kur ky ligj parashikon
miratimin e heshtur dhe QKR nuk lëshon çertifikatat apo nuk kryen publikimet përkatëse
brenda afatit të parashikuar, subjekti ka të drejtë të ankohet, në çdo kohë, në rrugë
administrative, duke kërkuar lëshimin e çertifikatës së regjistrimit fillestar apo të çertifikatës,
që vërteton regjistrimet e tjera të kryera, si dhe publikimin e këtyre të dhënave sipas
dispozitave të këtij ligji. QKR ka detyrimin ligjor të publikojë të dhënat e regjistruara77.
Ndër të tjera, ky institucion ofron:
Regjistrimin elektronik të biznesit,
Regjistrimin e njëkohshëm të biznesit në disa institucione, në të gjithë
territorin e Republikës së Shqipërisë,
Alternativën “one stop shop” për regjistrimin e biznesit.
Ligji 9723 “Për Q.K.R”dt.3.5.2007, përcakton subjektet që kanë detyrimin për regjistrim,
rregullat e emërimit , personat e autorizuar si dhe përmbajtjen e akteve shoqëruese. Detyrimi
për regjistrim mund të jetë për arsye të fitimit të personalitetit juridik të subjekteve apo
thjesht për efekt deklarativ. Regjistrimi nuk lehtëson vetëm aktivitetin e subjekteve, por me
sistemin elektronik të të dhënave dhe me aksesin që kanë dhe të tretët në këtë regjistër ai e
plotëson më së miri kuadrin e tij informativ. Për subjektet të cilët detyrimin ligjor për
regjistrim e kanë thjesht për fitim të personalitetit juridik, regjistrimi në QKR, ka më tepër
karakter informativ, që të tretët të njihen me ekzistencën e këtyre subjekteve, dhe
personalitetin juridik e fitojnë në momentin e krijimit të tyre. Kështu, Kodi Civil shprehet se
78 “Personi juridik ka zotësi të fitojë të drejta dhe detyrime që nga çasti i krijimit të tij dhe kur
ligji parashikon se duhet të regjistrohet që nga çasti i regjistrimit”. Po t’i referohemi ligjit mbi
QKR79 kemi faktin se: “Subjektet, që regjistrohen si persona juridikë e fitojnë personalitetin
juridk me regjistrimin në regjistrin tregtar, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në ligje të
77 N.58 L.9723 “Për Q.K.R”dt.3.5.2007 78 N.29 i Kodit Civil 79 N.42 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
51
veçanta”. Nga sa më sipër kuptojmë që personi juridik ka zotësi të fitojë të drejta e të marrë
përsipër detyrime të karakterit civil dhe tregtar, por në mënyrë të kushtëzuar pasi:
në marrëdhëniet juridiko-civile që nga çasti i krijimit
në marrëdhëniet juridiko-tregtare që nga çasti i regjistrimit në regjistrin tregtar.
Në të dyja rastet, detyrimi për regjistrim nuk është fakultativ, por është i detyrueshëm.
Subjektet që detyrohen të regjistrohen në regjistrin tregtar janë80
personat fizikë, që ushtrojnë veprimtari ekonomike tregtare;
shoqëritë tregtare;
degët dhe zyrat e përfaqësimit të shoqërive të huaja,
shoqëritë dhe unionet e kursim-kreditit81;
shoqëritë e bashkëpunimit të ndërsjellë82;
çdo subjekt tjetër, për të cilin parashikohet detyrimi për regjistrim, në bazë të
legjislacionit shqiptar.
Regjistrimi në Regjistrin Tregtar për Personat Fizikë, Degët dhe Zyrat e Përfaqësimit të
shoqërive të huaja, Shoqëritë e Thjeshta sipas Kodit Civil dhe subjektet e tjera që, sipas
legjislacionit në fuqi nuk fitojnë personalitetin juridik nëpërmjet këtij regjistrimi, ka vetëm
efekt deklarativ83.
Subjektet, përveç kur parashikohet ndryshe nga ligje të posaçme, aplikojnë për regjistrim
fillestar brenda një afati 15-ditor, i cili llogaritet:
për personat fizikë, shoqeritë e thjeshta dhe degët dhe zyrat e përfaqësimit të
shoqërive të huaja nga data e nisjes së veprimtarisë;
për personat juridikë nga data e themelimit.
Për regjistrimet e tjera të detyrueshme, aplikimi bëhet brenda 30 ditëve nga data e ngjarjes së
rrethanës faktike dhe/ose e formimit të aktit të detyrueshëm për t’u regjistruar. Në regjistër
tregtar nuk mund të regjistrohen subjekte me emra të njëjtë apo të ngjashëm, emra në trajtën e
shquar apo shkurtimet përkatëse të shteteve, qyteteve, krahinave gjeografike, organizatave
ndërkombëtare, fetare ose institucioneve të pushtetit qendror apo vendor, pa shtesa dalluese
80 N.22 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007 81 Këto janë bashkime vullnetare të personave fizikë ose juridikë për kryerjen e veprimeve kursim-kredi,
kryesisht për mbledhjen e kursimeve të anëtarëve dhe për dhënien atyre të kredive. 82 Bashkime vullnetare të personave fizikë apo juridikë për kryerjen e veprimeve ekonomike në fusha të
ndryshme. 83 N.42 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
52
ose me emra, që janë në kundërshtim me rendin e moralin publik apo me dispozitat
urdhëruese të ligjit. QKR aplikon parimin e përparësisë së paraqitjes së aplikimit, madje dhe
mundësinë e rezervimit të emrit. Në të tilla raste, rezervimi i emrit do jetë i vlefshëm për nje
afat 30-ditor, duke u nisur nga data e rezervimit. Rezervimi i emrit pengon të tretët të
rezervojnë emra të njëjtë ose të ngjashëm, apo të regjistrojnë subjekte me të njëjtin emër ose
emra të ngjashëm. Përveç detyrimit ligjor për regjistrimet fillestare, subjektet kanë detyrimin
ligjor të regjistrojnë çdo ndryshim në të dhënat e njoftuara dhe në dokumentet shoqëruese, që
depozitohen në regjistër. Regjistrimi fillestar është regjistrimi i parë në regjistrin tregtar. Ka
të bëjë me pëlqimin që duhet të japin të gjithë anëtarët e shoqërisë tregtare, ndaj dhe ligji
përcakton praninë e vetë personave fizikë apo të të gjithë anëtarëve të shoqërive tregtare. Në
të kundërt, duhet të autorizojnë persona të tretë nëpërmjet aktit të përfaqësimit. Përveç të
dhënave të detyrueshme për regjistrim, subjektet mund të regjistrojnë çdo të dhënë tjetër në
mënyrë vullnetare, që kanë lidhje me veprimtarinë e tyre ekonomike84.Lidhur me regjistrimin
fillestar të shoqerive tregtare, vlen të përmendet ai që njihet ndryshe dhe si rast përjashtimor i
regjistrimit në QKR85. Shoqëritë kolektive, komandite dhe ato me përgjegjësi të kufizuar,
mund të regjistrohen gjithashtu, duke depozituar vetëm aplikimin për regjistrim fillestar të
plotësuar me të gjitha të dhënat e detyrueshme sipas këtij ligji, dokumentet e identifikimit të
anëtarëve apo ortakëve, dhe duke nënshkruar deklaratën e posaçme për njohjen, pranimin dhe
zbatimin e dispozitave ligjore në fuqi në lidhje me organizimin dhe funksionimin e llojit të
shoqërisë që regjistrohet. Në këtë rast, aplikimi për regjistrim fillestar dhe deklarata e
mësipërme, e nënshkruar sipas rastit nga ortakët, anëtarët ose nga personat e autorizuar të
veprojnë në emër e për llogari të tyre, zëvendëson aktin e themelimit dhe statutin e shoqërisë.
Ky përjashtim nuk vlen për shoqëritë aksionere të cilat duhet të depozitojnë statutin dhe aktin
e themelimit në rast se janë hartuar si dy dokumente të veçanta.
Të dhënat e regjistruara dhe të publikuara në regjistrin tregtar, vlerësohen të njohura dhe
mund t’u kundrejtohen të tretëve nga dita e publikimit, duke e kthyer publikimin në buletinin
e njoftimeve zyrtare, në një publikim zyrtar të publikimeve.
Publikimet janë të aksesueshme online në faqen zyrtare të QKR. Çdo e dhënë e regjistruar në
regjistër, si dhe imazhi i plotë elektronik i çdo dokumenti shoqërues është lirisht i
aksesueshëm në faqen zyrtare të internetit të QKR, përveç adresës së banimit të individëve
që, në përputhje me këtë ligj, e kanë njoftuar këtë të dhënë. Gjithashtu, subjektet apo personat
84 N.44 L.9723 “Për Q.K.R”dt.3.5.2007 85 N.28 L.9723 “Për Q.K.R”dt.3.5.2007
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
53
e interesuar mund të marrin ekstrakte të regjistrimeve apo kopje të vërtetuara të akteve,
çertifikata kundrejt pagesave përkatëse të parapërcaktuara dhe të afishuara në çdo sportel të
QKR. QKR për të garantuar dhe lehtësuar proçedurat e regjistrimit ofron dhe shërbime të
tjera shtesë, kjo në lidhje me komunikimin elektronik dhe me autoritetet e tjera publike, si
brenda ashtu dhe jashtë territorit të Shqipërise86.
Për realizimin e funksioneve të saj, QKR përmbush këto shërbime për subjektet dhe për të
tretët apo çdo person të interesuar:
Regjistrimin fillestar të njëkohshëm
Regjistrime të tjera të detyrueshme dhe vullnetare
Çregjistrim
Rezervim dhe transferim të emrit
Lëshimin e çertifikatave, lëshimin e ekstrakteve të dhënave të regjistrit tregtar
dhe lëshimin e kopjeve të akteve shoqëruese
Publikimin e regjistrimit tregtar dhe Buletinin Zyrtar të Regjistrimeve
Këshillimin dhe mbështetjen e aplikantëve për veprimet me QKR
Informim mbi formën dhe përmbajtjen e akteve dhe dokumenteve shoqëruese
që i bashkëlidhen aplikimit për kryerjen e regjistrimit fillestar, regjistrimet e
tjera dhe çregjistrimin
Dokumentet shoqëruese të regjistrimit dorëzohen në origjinal ose në kopje të njehsuara me
origjinalin. Ato nuk duhet të përmbajnë korrigjime ose fshirje të pavërtetuara, të jenë të
lexueshme në mënyrë që të lejojnë marrjen e imazhit elektronik të dokumentit. Dokumentet
duhen të jenë në gjuhën shqipe, apo të depozitohet përkthimi i vërtetuar në gjuhën shqipe87.
Pasaktësitë, gabimet e shtypit ose gabimet e tjera të dukshme të këtij lloji, të bëra gjatë
regjistrimeve, të cilat rezultojnë qartë nga dokumentacioni i depozituar dhe nuk cënojnë
vlefshmërinë e regjistrimit, mund të korigjohen nga QKR dhe kryesisht apo me kërkesë të
personave të interesuar. Aplikimi për ndreqje të gabimeve kryhet pa pagesë.
Të gjitha ekstraktet apo kopjet e dokumentave të lëshuara nga QKR kanë vlerën e të dhënave
të regjistruara apo të dokumenteve shoqëruese përkatëse.
Lind pyetja:
86 N.69 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007 87 N.27 L.9723 “Për Q.K.R” dt.3.5.2007
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
54
QKR ështe organ thjesht pranues i dokumentacionit apo është dhe në rolin
hetues dhe vërtetues të dokumentacionit?
A mundet QKR të vërtetojë ligjshmërine e akteve të paraqitura apo i pranon si
të mirëqëna?
Përgjigja mund të jete në analizë me Kreun VII/Ankimi dhe kundërvajtjet administrative.
Lidhur me vërtetësinë e fakteve, të të dhënave të njoftuara dhe të dokumentave shoqëruese, të
depozituara në regjistër, ligji parashikon sanksionet përkatëse. Deklarimi në regjistër i të
dhënave të pavërteta, në rastet kur nuk përbën vepër penale, përbën kundravajtje
administrative dhe dënohet me gjobë 15 000 lekë. Për më tepër, çdo palë e interesuar ka të
drejtë të ankohet në rrugë administrative ndaj veprimeve apo mosveprimeve të QKR, lidhur
me regjistrimet apo me publikimet. Ndër të tjera, QKR në përputhje me ligjin, dispozitat e
Kodit Civil dhe për dëmin jashtëkontraktor, përgjigjet për dëmet e shkatuara nga mosveprimi
ose nga veprimi në kundërshtim me ligjin. Në mendimin tim personal përmbajtja e
dokumentave duhet të merret e mirëqenë dhe të regjistrohet dhe të publikohet. QKR nuk
mundet kryesisht të dyshojë apo të investigojë mbi vërtetësine e akteve të paraqitura, përveç
kur këto akte nuk përmbajnë informacionin apo të dhënat e kërkuara nga ligji mbi QKR.
3.4 Risitë e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit.
Me hyrjen në fuqi të Ligjit 9723 “Për Q.K.R” ndër problemet kryesore do ishte zbatimi dhe
aplikimi i dispozitave të tij në lidhje me proçedurat e regjistrimit të subjekteve ekzistuese, të
regjistruara me bazën e shfuqizuar ligjore. Kjo gjë u parashikua në dispozitat tranzitore dhe të
fundit të ligjit mbi QKR. Të gjitha të dhënat u parashikuan të kalonin automatikisht nga
regjistri i personave fizikë tregtarë pranë gjykatave përkatëse të rretheve, regjistri i shoqërive
dhe unioneve të kursim-kreditit, regjistri i shoqërive të bashkëpunimit të ndërsjellë, së bashku
me dokumentacionin shoqërues, transferohen në administrim të QKR në format material dhe
elektronik dhe kjo brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Të gjitha këto të dhëna u
regjistruan dhe u publikuan, kryesisht nga QKR dhe pa pagesë.
Në përfundim, mund të themi se ngritja e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit shërbeu për
zbatimin e parimeve të shërbimeve në një sportel “one stop shop”, krijoi rrjetin me të dhënat
bazë të biznesit, forcoi kapacitetet institucionale dhe mundësoi:
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
55
Uljen e kostove të shpenzimeve materiale dhe kohore. U reduktuan burokracitë
dhe mundësitë për korrupsion, u minimizua numri i dokumentave që nevojiten
për regjistrim.
Sistemi i teknologjisë së lartë kompjuterike shpejtoi regjistrimin dhe
korigjimin e gabimeve të konstatuara, dhe ofroi akses në marrjen e
informacioneve të nevojshme për biznesin.
Ligji për herë të parë realizoi zbatimin e konceptit të pranimit në heshtje, i cili
realizon regjistrimin brenda ditës, dhe biznesi konsiderohet i regjistruar.
Regjistrimi i njëkohshëm në Zyrën e Tatimeve, Inspektoriatin e Punës,
Institutin e Sigurimeve Shoqërore dhe Institutin e Statistikës. Numri i
identifikimit që QKR i jep biznesit është unik në të gjitha institucionet e
sipërpërmendura.
Në të njëjtën kohë, ligji mundësoi lidhjen me bashkitë, njësitë e tjera
administrative të vendit, duke i krijuar mundësinë subjekteve që regjistrohen
jashtë Tiranës, të mos udhëtojnë drejt kryeqytetit siç ndodhte më parë.
Në bashkëpunim dhe me QKL dhe me risitë që solli ligji mbi Qendrën
Kombëtare të Liçensimit, krijuan mundësinë e shërbesës si një sportel i vetëm
për aplikimet dhe për liçensimet.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
56
KREU IV
LIGJI PËR TREGTARËT DHE SHOQËRITË TREGTARE.88
Ligji nr. 9901, datë 14.04.2008 "Për Tregtarët dhe Shoqëritë Tregtare”, të cilit më poshtë do i
referohemi si LSHT, ka ndryshuar praktikën 16 vjeçare të krijuar që prej vitit 1992 me ligjin
nr. 7638 “Për Shoqëritë Tregtare”. Synimi i këtij ligjit ishte të ofronte një kuadër ligjor
bashkëkohor, të qartë dhe të përditësuar, në përputhje të plotë me Direktivat e BE për
shoqëritë tregtare si dhe në përputhje të plotë me objektivat që kërkon të arrijë zbatimi i
Legjislacionit të BE për Shoqëritë Tregtare dhe përmbushja e kërkesave të MSA, si dhe
kërkesave të tjera që burojnë nga zhvillimi ndërkombëtar në këtë fushë.
Modifikimi i legjislacionit ekzistues ne Republikën e Shqipërisë, me qëllim të drejtën e
vendosjes ka si qëllim trajtimin e barabartë mes shoqërive të huaja dhe atyre vendase, si dhe
sigurimi i përputhshmërisë me kërkesat e MSA. Neni 50 (1) dhe (3) i MSA kërkon që
Shqipëria dhe BE të mundësojnë ngritjen dhe ushtrimin e aktivitetit të shoqërive tregtare,
filialeve, degëve dhe personave fizikë nga të dyja palët. Neni 70 (2) i MSA kërkon që
përafrimi i legjislacionit të Shqipërisë me BE duhet të përqendrohet, mes të tjerash, te
legjislacioni për shoqëritë tregtare gjatë fazës së parë të periudhës kalimtare të përcaktuar nga
neni 6, që është 5 vjet nga data e nënshkrimit të MSA më 12 qershor 2006. Pra, ky ligj është
hartuar në kuadrin e vënies në zbatim të këtyre dispozitave të MSA, si dhe përafrimit të plotë
të legjislacionit shqiptar mbi shoqëritë tregtare me acquis në këtë fushë. Ky ligj është
tërësisht në përputhje (nuk bie në kundërshtim) me dispozitat e burimeve parësore dhe
dytësore të acquis së BE dhe me të gjitha parimet që rrjedhin prej këtyre dispozitave. E drejta
tregtare në përgjithësi, dhe Ligji për tregtarët dhe shoqëritë tregtare në veçanti, udhëhiqet nga
disa parime të përgjithshme, të cilat janë karakteristike për këtë fushë.
Në nenin 1 të ligjit 9901 dt.14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqërite tregtare”, del në pah
parimi i ligjshmërisë, parim ky dhe kushtetues. Më konkretisht:
88 Ndryshuar me ligjin nr.10 475 datë 27.10.2011 , Ky ligj është përafruar plotësisht me Direktivën e Dytë të
Këshillit 77/91/KEE, datë 13 dhjetor 1976 "Mbi koordinimin e masave mbrojtëse nga shtetet anëtare, të cilat
nevojiten për ruajtjen e interesave të anëtarëve dhe të tjerëve, për kompanitë, sipas kuptimit të paragrafit të dytë
të nenit 58 të Traktatit, lidhur me krijimin e shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar, mbajtjen dhe
ndryshimin e kapitalit të tyre, me qëllim për t'i bërë këto masa mbrojtëse ekuivalente". Numri CELEX:
31977L0091, Fletorja Zyrtare e Bashkimit Europian, Seria L, nr. 26, datë 31.1.1997, faqe 1-13.
Ndryshuar me ligjin nr.129/2014 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.9901 datë 14.04.2008 ”Për tregtarët
dhe shoqëritë tregtare”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
57
“Ky ligj rregullon statusin e tregtarit, themelimin dhe administrimin e shoqërive tregtare, të
drejtat dhe detyrimet e themeluesve, të ortakëve dhe aksionerëve, riorganizmin dhe
likuidimin e shoqërive tregtare...”89
Veprimtaria tregtare, si një sipërmarrje ekonomike gjithëpërfshirëse, shtrihet në të gjitha
fushat e jetës dhe pa dyshim duhet t’i nënshtrohet zbatimit të ligjeve dhe akteve nënligjore.
Veprimtaria sipërmarrëse në fushën tregtare është kaq e gjerë sa nuk mund të përkufizohet
vetëm me këtë ligj, madje shpesh sipërmarje të caktuara mund të gjenden dhe përballë një
boshllëku të mundshëm ligjor, të cilin shteti si regullator është i detyruar që ta mbulojë atë
ligjërisht, në rast se kjo konsiderohet si një sipërmarrje e rregullt ekonomike dhe ligjore.
Platforma digjitale e aplikuar nga TOP CHANNEL (DIGITALB), i parapriu kuadrit
rregullator në këtë fushë akoma të pa mbuluar. Pra, në këtë drejtim është e rëndësishme të
evidentohet çdo fushë e jetës ekonomike, të rregullohet me dispozita ligjore, që përveç
dispozitave të ligjit tregtar, të përfshijnë dhe ligje të posaçme lidhur me fushën përkatëse të
veprimtarisë ekonomike. Në vazhdimësi të analizës së këtij parimi, citojmë dhe një parim
tjetër të ligjit 9901 dt.14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, i cili shprehet:90
“Shoqëria tregtare mund të ushtrojë çdo veprimtari, e cila nuk ndalohet me ligj, mjafton të
jetë i ligjshëm, në kuptimin që të parashikohet në ligj diçka e tillë.
Marrëdhëniet tregtare karakterizohen nga marrëveshjet ndërmjet subjekteve, qofshin
këto shoqëri tregtare, apo dhe individë të veçantë, marrëveshje këto që pastaj kthehen në
marrëdhënie juridike me karakter ekonomik. Si një marrëdhënie e tillë, ajo rregullohet nga
dispozitat ligjore përkatëse kryesisht ato të Kodit Civil, lidhur me kontratat apo me të drejtën
e detyrimeve, me marrëdhëniet e punës etj. Palët në këtë veprimtari karakterizohen nga
ekzistenca e lirisë kontraktore, parim tjetër ky i rëndësishëm i së drejtës tregtare. Liria
kontraktore shfaqet si mundësi ligjore për lidhjen e një marrëdhënieje ekonomike, biznesi e
tregtare midis tregtarëve dhe shoqërive tregtare, si dhe midis tyre dhe enteve shtetërore, për
realizimin e përfitimeve ekonomike, në përputhje me dispozitat ligjore përkatëse. Ajo nuk ka
kufij në aspektin tregtar. Subjektet e së drejtës tregtare kanë të drejtë që në veprimtarinë
ekonomike të tyre të lidhin çfarëdo kontrate, në shërbim të aktivitetit ekonomik, gjithmonë
brenda tagreve të njohura nga ligji91. Në rast se një shoqëri merret me import-eksport, në një
89 N.1 i LSHT nr.9901 dt.14.04.2008 90 N.7 i LSHT nr.9901 dt.14.04.2008 91 N.24 i LSHT nr.9901 dt.14.04.2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
58
moment të caktuar të aktivitetit sipërmarrës ajo mund të merret dhe me veprimtari të tjera si
të prodhimit të mallrave, të ushtrojë aktivitetet ndërtimi etj.
Në mënyrë që aktivitetet ekonomike të mos kenë përplasje të karakterit ekonomik dhe tregtar,
e rëndësishme është që ato të funksionojnë brenda një kuadri ligjor që i rregullon këto
marrëdhënie në kushte të barabarta dhe pa vendosur pozita dominuese apo diskriminuese për
asnjërën nga palët e përfshira. Kjo kërkon më së shumti aplikimin e parimit të konkurrencës
së lirë. Në fakt, ky parim e gjen më shumë vehten në ligjin “Për mbrojtjen e konkurrencës”,
sesa në ligjin 9901 dt.14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”. Qëllimi i këtij ligji
është mbrojtja e konkurrencës së lirë dhe efektive në treg, duke përcaktuar rregullat e sjelljes
së ndërmarrjeve, si dhe institucioneve përgjegjëse për mbrojtjen e konkurrencës dhe
përgjegjësitë e tyre. Megjithatë, dhe në ligjin 9901 dt.14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë
tregtare”, përcaktohen rastet e ndalimit të konkurrencës dhe për analogji dhe mbrojtja e këtij
parimi92. Në brendësi të nenit 2 të ligjit 9901 dt.14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë
tregtare”, shprehet dhe një parim tjetër i rëndësishëm, ai i ndershmërise profesionale.
“Tregtari është i detyruar të ndjekë parimet e ndershmërisë profesionale, të zbatueshme në
mjedisin tregtar ku ai vepron”. Parimi i ndershmërisë profesionale nuk konkretizohet në
mënyrë të shprehur në ligj, por ai nënkuptohet nga dispozitat në vazhdim apo dhe nga
praktika tregtare dhe zakonet e një vendi në këtë fushë. Si parime të ndershmërisë
profesionale mund të përmendim:
a. Respektimi i detyrimeve ligjore, duke përfshirë këtu dhe detyrimet fiskale.
b. Respektimi i aktivitetit reciprok dhe moscënimi ekonomik apo moral i këtij aktiviteti.
c. Respektimi i detyrimeve dhe të drejtave të paracaktuara në kontratë.
d. Mosabuzimi me përfitimet e pamerituara apo me proçedurat e falimentimit të
shoqërive.
Parimi i ndershmërisë profesionale në vetvete është një kuptim i gjerë, i cili vlen dhe mbulon
fushat e ndryshme të aktivitetit tregtar, lidhur ngushtësisht dhe me profesionin përkatës apo
me objektin e veprimtarisë së shoqërive tregtare.
Në nenin 14 të Titullit IV të LSHT parashikohet parimi i detyrimit të besnikërisë.
“Gjatë ushtrimit të të drejtave, ortakët dhe aksionarët veprojnë, duke marrë parasysh interesat
e shoqërisë dhe të ortakëve apo të aksionarëve të tjerë. I njëjti detyrim zbatohet edhe për
administartorët, anëtarët e këshillit të adminisstrimit apo të këshillit mbikëqyrës”. Në këtë
92 N.17 i LSHT nr.9901 dt.14.04.2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
59
dispozitë mund të identifikojmë më së miri se kush janë subjektet mbi të cilat duhet të
shtrihet ky parim, dhe kush janë interesat që mbron ky parim. Besnikëria në kuptimin tregtar
ka të bëjë me respektimin dhe mbrojtjen e interesave ekonomike të shoqërisë, me qëllim
mirëfunksionimin e saj, pa cënuar interesat tregtaro-civile të asnjërit subjekt. Në brendësi të
po kësaj dispozite të LSHT, mund të gjejmë dhe një parim tjetër të së drejtës tregtare, atë të
trajtimit të barabartë të ortakëve dhe aksionarëve. Ortakët dhe aksionarët gëzojnë të njëjtat të
drejta dhe detyrime dhe trajtohen në mënyrë të barabartë, me përjashtim të rasteve kur
parashikohet ndryshe nga ky ligj apo nga statuti.
Detyrat e shprehura nga neni 14 (1), sigurisht, nënkuptojnë detyrimet e besnikërisë të
aksionarëve të mëdhenj kundrejt aksionarëve të vegjël. Për shembull, nëse dividendët nuk u
jepen aksionarëve për një periudhë të zgjatur kohore, kjo mund të përbëjë shtypje të
aksionarëve të vegjël, që pritet të mbahet nën kontroll përmes përmbushjes së detyrimit të
besnikërisë. Nenet nga 15 deri në 18 janë shprehje rregulluese të posaçme të këtij parimi të
përgjithshëm të “besimit reciprok”.
Neni 14 (2) është një prej dispozitave kryesore të cilat i kushtohen mbrojtjes së pronarëve të
shoqërisë dhe, në veçanti, për të mbajtur nën kontroll influencën dominuese të aksionarëve të
mëdhenj që kanë shumicën e votave. Në këtë kuadër, duhet të përmendim edhe nenin 1087 të
Kodit Civil, që parashikon se akt-marrëveshjet që përjashtojnë njërin ose disa ortakë nga
pjesëmarrja në fitim ose humbje, janë të pavlefshme. Statuti nuk mund ta shfuqizojë parimin
e trajtimit të barabartë, në vetvete. Ai mund të aplikojë dallime nëse këto dallime nuk janë
arbitrare, në bazë të arsyeve të mjaftueshme dhe përpjesëtimore për sa i takon drejtpeshimit
midis interesave të shoqërisë dhe interesave të ortakëve, pronarëve ose aksionarëve.
Çdo vendim i cili e shkel parimin e nenit 14 (2) mund të kundërshtohet nga pronarët dhe
aksionarët e vegjël duke iu drejtuar gjykatës sipas Neneve nga 91 deri në 94 dhe nga 150 deri
në 153. Në shoqëritë kolektive dhe komandite, shkelja e këtij parimi mund të çojë në prishjen
e shoqërisë me kërkesën e të paktën njërit prej ortakëve (Neni 47) ose në përjashtimin e një
ortaku (administrues) sipas të njëjtave bazave ligjore (Neni 48).93
Në përfundim të analizës së parimeve nga të cilat udhëhiqet e drejta tregtare dhe pa hyrë
në brendësi të LSHT, ato mund t’i përmbledhim si më poshtë:
Parimi i ligjshmërisë
Parimi i lirisë kontraktore
93 Komentari
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
60
Parimi i konkurrencës së lirë
Parimi i ndershmërisë profesionale
Parimi i detyrimit të besnikërisë
Parimi i barazisë ndërmjet palëve
4.1 Përkufizimet dhe cilesitë kryesore të Tregtarit
Ligji i ri për shoqëritë tregtare ka hyrë në fuqi më 21 Maj të vitit 2008. Të gjitha
shoqëritë tregtare të sapoformuara, i nënshtrohen ligjit të ri edhe nëse ato kanë qenë në krijim
e sipër në momentin kur ka hyrë në fuqi (neni 231 1 L.SH.T.). Dipozitat ligjore përcaktojnë
dhe se çfarë duhet të ndodhë me shoqëritë e regjistruara në bazë të ligjit të mëparshëm.
Bazuar në nenin 230 të L.SH.T–së, parashikohet se shoqëritë tregtare ekzistuese do të
vazhdojnë funksionimin, sipas kushteve që kanë qenë të vlefshme në çastin e regjistrimit të
tyre. Megjithatë, ligji i ri parashikon një afat kohor që shoqëritë të përshtasin funksionimin e
biznesit të tyre, ligjit te ri për Shoqëritë Tregtare. Shoqëritë tregtare që kanë ekzistuar
përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji janë të detyruara të përshtasin organizimin dhe
funksionimin e tyre sipas dispozitave të këtij ligji, brenda tre vjetëve pas hyrjes në fuqi të tij
(23 Maj 2011) Përndryshe, këto shoqëri tregtare prishen dhe likuidohen. Ky afat faktikisht
ishte i vështirë për t’u përmbushur në kohë, kjo pavarësisht faktit që për arsye procedurale
dhe administrative ai afat u shty në kohë. Gjatë trajtimit të këtij punimi, diksutohet për
hartimin e projektligjit për disa ndryshime që do i bëhen LSHT. Në vazhdimësi do
analizojmë dhe ato dispozita që do jenë objekt ndryshimi, duke i analizuar dhe veç e veç.
Pikërisht në këtë projektligj shfuqizohen nenet 230 dhe 231 që flasin për përshtatjen dhe
pasojat e mospërshtatjes në kohë të statutit të shoqërisë ligjit të ri për LSHT. Neni 42 i
projektligjit korespondues me nenin 230 të LSHT, në dispozitat e fundit dhe kalimtare
parashikon se:
Pas datës së hyrjes në fuqi të këtij ligji, asnjë shoqëri tregtare nuk mund të prishet për
shkak të mospërmbushjes përpara kësaj date, të kërkesave të nenit 230 të ligjit nr. 9901, datë
14.04.2008 "Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare", të ndryshuar. Shoqëritë tregtare të
regjistruara në regjistrin tregtar përpara datës 20.05.2008, të cilat në datën hyrjes në fuqi të
këtij ligji ende nuk kanë adaptuar statutin e tyre me parashikimet e ligjit nr. 9901, datë
14.04.2008 "Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare", të ndryshuar, janë të detyruara që jo më
vonë se 3 muaj pas datës së hyrjes në fuqi të këtij ligji:
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
61
a) të miratojnë ndryshimet e nevojshme në statutin e tyre për t’a përputhur atë me kërkesat e
ligjit nr. 9901, datë 14.04.2008 "Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare", të ndryshuar, dhe
b) t’i regjistrojnë këto ndryshime të statutit pranë Qendrës Kombëtare të Regjistrimit sipas
ligjit nr. 9723, datë 03.05.2007 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”, të ndryshuar.
Shoqëritë e përcaktuara sipas pikës 2 janë të detyruara të zbatojnë dispozitat e ligjit nr. 9901,
datë 14.04.2008 "Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare", të ndryshuar, pavarësisht realizimit ose
jo në afat të detyrimeve sipas gërmave “a” dhe “b” të pikës 2 më sipër.
Moskryerja brenda afatit përkatës të detyrimeve të përcaktuara do përbëjë kundërvajtje
administrative dhe dënohet me gjobë 30,000 lekë. Gjoba aplikohet dhe vilet sipas
përcaktimeve të ligjit nr. 9723, datë 03.05.2007 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”, të
ndryshuar. Qendra Kombëtare e Regjistrimit ndërpret shërbimin për këto shoqëri deri në
plotësimin e detyrimeve dhe në pagesën e plotë të gjobës.
Kjo dispozitë shkon dhe më tej duke parashikuar zbatimin e këtij ligji edhe për paditë e
ngritura përpara datës së hyrjes së tij në fuqi, por me kushtin që ato të mos jenë zgjidhur me
vendim gjyqësor të formës së prerë.
LSHT kryesisht ndalet mbi formacionet tregtare të shoqërive tregtare, dhe vetëm në
dispoziata hyrëse ndalet në figurën e tregtarit, si person fizik, i cili ushtron aktivitetin tregtar.
Përpara se të analizojmë shoqëritë tregtare duhet të ndalemi pak në kuptimin e figurës së
tregtarit.
Në kuptimin e ligjit, konsiderohen tregtar 94 personat fizikë dhe shoqëritë tregtare që gjatë
ushtrimit të profesionit të tyre, kryejnë veprime tregtare në emër të tyre. Pra statusin e
tregtarit e gëzojnë si individët pra personat fizikë, dhe shoqëritë tregtare, personat juridike,
gjithmonë të shoqëruara me ushtrimin e veprimeve tregtare. Sipas dispozitave që rregullojnë
pjesën e parë të Kodit Tregtar, konsiderohen veprime tregtare:
Blerja me qëllim shitje, shitja që rrjedh nga blerje e mëparshme e bërë me qëllim
rishitje, si dhe përgjithësisht çdo veprim shkëmbimi i lidhur me një veprim tjetër
shkëmbimi.
Çdo akt i sipërmarrjeve industriale, të ndërtimit, të shfrytëzimit të minierave, të
transportit, të sigurimeve, të magazinimit, të shfaqeve publike, të reklamës etj.
Çdo operacion bankar dhe këmbimi (në të cilin përfshihet veprimtaria tregtare e
94 N.1 Ligji për tregtarët dhe për shoqëritë tregtare 2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
62
pranimit dhe grumbullimit të depozitave nga publiku dhe e përdorimit të këtyre
fondeve për të dhënë kredi, paradhënie, hua ose si investim për llogari dhe në ngarkim
të personit juridik që e kryen këtë veprimtari).
Të gjitha operacionet ndërmjetëse tregtare (ndërmjetës është ai që vë në lidhje dy ose
me shumë palë për të përfunduar një marrëveshje pa qenë i lidhur me asnjerën prej
tyre).
*Konsiderohen tregtarë, personat fizikë dhe Shoqëritë Tregtare, që ushtrojnë aktivitet të
vazhdueshëm, të pavarur, fitimprurës, tipi dhe vëllimi i të cilit kërkon një organizim të
specializuar dhe të organizuar të biznesit.
Pra, qënia i organizuar dhe i specializuar, që varet nga tipi, vëllimi dhe roli i një
aktiviteti tregtar të caktuar, ka të bëjë pikërisht me regjistrimin e subjektit në zyrat e
specializuara (Regjistrin Tregtar) detyrimit për të përmbajtur librat e llogarive dhe deklarimit
të tyre në Zyrat e Tatim -Taksave, pagimin e detyrimeve fiskale që përcaktohen nga lloji i
biznesit dhe vëllimi i tij, në favor të buxhetit të shtetit.
Edhe personat që ushtrojnë individualisht një veprimtari ekonomike, të cilët nuk
konsiderohen tregtar. Ky veçim nga ana e ligjvënësit e kësaj lloj kategorie nga titulli tregtar,
lidhet drejtpërdrejtë me vëllimin e papërfillshëm të veprimtarisë së tyre ekonomike, krahasuar
me volumin dhe detyrimet ligjore të shumta që vijnë për subjektin e të cilit ligji i jep statusin
e tregtarit. Gjithashtu, nuk marrin cilësinë e tregtarit, organet e pushtetit lokal, entet e tjera
publike, edhe pse kryejnë veprime tregtare. Të tilla konsiderohen të gjitha ish-ndërmarrjet
shtetërore, të cilat me liberalizimin e tregut dhe me miratimin e legjislacionit tregtar, u
shndërruan në Shoqëri Tregtare dhe veprojnë si të tilla.
Pra, kategoria e tregtarëve ndahet në dy grupe të mëdha subjektesh që janë:
Personat fizikë (persona natyrore që fitojnë statusin e tyre ligjor nga fakti që tipi dhe
vëllimi i aktivitetit të tyre të pavarur kërkon një organizim profesional të biznesit).
Personat juridikë (Shoqëritë Tregtare janë persona juridikë që themelohen prej dy ose
me shumë personave, të cilët bien dakort nëpërmjet një kontrate që të destinojë
pasuritë e tyre në një sipërmarrje të përbashkët, me qëllim ndarjen e fitimit ose
përfitimin nga të ardhurat që rrjedhin prej saj).
Tregtar është personi fizik, sipas kuptimit të Kodit Civil, i cili ushtron veprimtari ekonomike
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
63
të pavarur, që kërkon një organizim tregtar të zakonshëm95 .
Personi fizik, i cili ushtron një profesion të pavarur (si avokat, noter kontabilist, mjek,
inxhinier, arkitekt) vlerësohet tregtar, nëse një ligj i posaçëm i ngarkon këtë statut.
Personi fizik i cili ushtron veprimtari bujqësore, blegtorale, pyjore e të ngjashme, vlerësohet
tregtar, nëse veprimtaria e tij përqendrohet kryesisht në përpunimin dhe shitjen e produkteve
bujqësore, blegtorale, pyjore. Personi fizik, veprimtaria ekonomike e të cilit, për shkak të
vëllimit të tij, nuk kërkon një organizim të zakonshëm tregtar (tregtar i vogël), nuk vlerësohet
tregtar e nuk i nënshtrohet ligjit “Për Tregtarët dhe Shoqëritë Tregtare”. Ministri i Financave
dhe Ministri përgjegjës për ekonominë, me urdhër të përbashkët, miratojnë pragjet e vëllimit
të veprimtarisë në bazë të të cilave lind detyrimi i rregjistrimit si tregtar. Mbështetur në nenin
e mësipërm bëhet përcaktimi i tregtarit të vetëpunësuar në bazë të kritereve me natyrë sasiore,
kjo dhe në ndryshim me ligjin e mëparshëm që identifikonte tregtarin në bazë të aktiviteteve
të ushtruara, apo thënë ndryshe të karakterit cilësor. Në paragrafin e parë të këtij neni,
ushtrimi i një aktiviteti “vëllimi” i të cilit kërkon ngritjen e një njësie tregtare të organizuar që
do të thotë atë lloj aktiviteti që për nga vëllimi nuk mund të kryhet vetëm me punën e një
personi apo me ndihmën e familjarëve të tij. Këto lloj veprimtarish zakonisht vlera e kapitalit
të investuar mbizotëron ndaj punës personale të personit fizik apo familjarëve të tij. Ky
përkufizim në fakt është mjaft i gjerë, por paragrafi i katërt i këtij neni (neni 2) nëpërmjet një
prezumimi ligjor absolute (që nuk lejon provë të kundërt) në mënyre indirekte përjashton nga
ky statut ato aktivitete, vëllimi i veprimtarive të të cilave, është më i ulët se nivel i përcaktuar
me urdhër të përbashkët të Minisrit të Financave dhe Ministri Përgjegjës për ekonominë.
Mbështetur në ligjin e ri, ky paragraf vendoset me akt nënligjor (udhëzim) që të mundësohet
ndryshimi sa herë që ndryshojnë parametrat e mjedisit të bisnesit në Shqipëri .
Rrjedhimisht, personat fizikë të vetëpunësuar, nuk konsiderohen tregtarë, dhe nuk kanë
detyrimin për t`u rregjistruar në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, si dhe nuk kanë
detyrimin për të mbajtur libra kontabël, hartuar e publikuar të dhëna financiare dhe raportet
për gjendjen e ecurisë së veprimtarisë si dhe detyrimet që ligje të tjera i ngarkojnë tregtarit.
Kjo nuk do të thotë që mosregjistrimi në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit me cilësinë e
tregtarit, përjashton këta persona nga detyrimet tatimore. Këta persona regjistrohen për
qëllime tatimore e mbartin detyrimet tatimore në përputhje me ligjin për sistemin e taksave
vendore. Pasi është përcaktuar statusi i përgjithshëm i tregtarit sipas kritereve sasiore të
95 N.2 Ligji per tregtaret dhe shoqerite tregtare 2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
64
shpjeguara më sipër, bën disa përjashtime të posaçme nga ky status, kësaj radhe duke
përfshirë dhe kritere si cilësore ashtu edhe sasiore. Në nenin 962(2) përjashtohet nga statusi i
tregtarit i ashtuquajturi “profesion i lirë”. Për shkak të statusit të tyre social të veçantë,
zakonisht ka ligje të posaçme të cilat rregullojnë këto profesione, duke kërkuar regjistrim
pranë shoqatave ose organizatave të tjera profesionale. Neni (2) e merr si të qenë se ligje të
tilla ekzistojnë ose do të krijohen. Në traditën kontinentale këto ligje, shpesh nuk lejojnë
anëtarët e profesionit të përdorin format ligjore të organizimit të biznesit, sidomos formën e
shoqërisë tregtare, por vetëm atë të shoqërisë së thjeshtë sipas K.C. Për shembull, deri pak
kohë më parë ky rregull ishte në fuqi në Gjermani në lidhje me avokatët. Aktualisht ligjet
shqiptare për profesionet e lira në përgjithësi nuk përmbajnë kufizime të tilla, nuk ka
kufizime të këtij lloji në Shqipëri. Rrjedhimisht, profesionet e lira me zgjedhje në perputhje
me ligjin që rregullon atë fushë, mund të ushtrohen pa patur statusin e tregtarit si të
vetëpunësuar, e rrjedhimisht pa patur detyrimin për regjistrim në Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit, duke u bashkuar në shoqëri të thjeshta, apo duke krijuar shoqëri tregtare.
Aktualisht është e nevojshme të përcaktohet një bazë ligjore e posaçme për regjistrimin për
qëllime tatimore të personave të vetëpunësuar që ushtrojnë profesionet e lira. Siç përcaktohet
në nenin 2(2) të ligjit, regjistrimi i tyre si tregtarë në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit,
përveç rastit kur vullnetarisht zgjidhet krijimi i një shoqërie nuk mund të bëhet mbi bazën e
kriterit të përgjithshëm sasior të qarkullimit. Neni 2 paragrafi 3 përmend rastin e veçantë të
aktiviteteve bujqësore dhe pyjore. Për sa kohë që përqendrohen në aktivitetin bujqësor ose
pyjor familjar, zakonisht ato janë aktivitete të vogla dhe për rrjedhojë, përjashtohen nga neni
2 paragrafi 4 duke i qëndruar të njëjtit arsyetim të sa mësipërm. Mirëpo, neni 297 paragrafi 3
sqaron se këto aktivitete nuk përjashtohen si të tilla nga ligji i ri. Trajtimi i tyre ligjor ndjek të
njëjtën logjike me atë që ndiqet për tregtarët. Përpunimi dhe shitja e produkteve bujqësore
ose pyjore zakonisht kërkon një organizim biznesi më të madh se biznesi i vogël dhe kërkon
të jetë i regjistruar. Për rrjedhojë, një fermer i cili merret me agro përpunimin dhe agro biznes
do t`i duhet të vërtetojë që biznesi i tij nuk e arrin pragun e vendosur me urdhër të përbashkët
të Ministrit të Financave dhe Ministrit përgjegjës për ekonominë.
4.2 Kuptimi i shoqërive tregtare dhe karakteristikat e tyre.
Shoqëritë tregtare janë krijesa juridike tepër komplekse dhe si të tilla, zor se mund t’i
përkufizojmë me një koncept të vetëm. Në lidhje me natyrën e tyre është debatuar për një
96 N.2/ 2 i Ligjit për tregtarët dhe shoqëritë tregtare 2008 97 N2/3 i Ligjit për tregtarër dhe shoqëritë tregtare 2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
65
kohë të gjatë midis shkollave të ndryshme të së drejtës. Kështu, ka grupime që mbështesin
idenë se shoqëria është një kontratë, disa të tjerë mendojnë se shoqëria është një qënie
artificiale që jeton vetëm në ndërgjegjen juridike, ndërsa disa të tjerë e konsiderojnë
shoqërinë si një entitet të vërtetë me jetë dhe vullnet të pavarur. Shoqëria në fakt është
njëkohësisht një virtualitet ligjor, një marrëdhënie kontraktore dhe një entitet i vërtetë.
Shoqëria themelohet nga dy ose më shumë persona, që merren vesh nëpërmjet një kontrate
për të destinuar në një sipërmarje të përbashkët pasuritë ose shërbimet e tyre, me qëllim që të
ndajnë fitimin ose të përfitojnë të ardhurat që rrjedhin prej saj.Ortakët marrin përsipër të
paguajnë pjesën që u takon për humbjet. Në rastet e parashikuara me ligj ajo mund të
themelohet edhe nëpërmjet vullnetit të shprehur nga një person i vetëm98.
Nga ky përkufizim që i bën ligji shoqërive tregtare, mund të nxjerrim disa veçori të këtyre
shoqërive të cilat janë:
1- Personaliteti juridik i shoqërisë tregtare si personalitet i veçantë, i diferencuar nga ortakët
ose aksionarët e saj. Veshja e shoqërisë tregtare me personalitet juridik i jep asaj mundësinë
të ketë të drejta dhe detyrime kundrejt të tretëve dhe kundrejt anëtarëve të saj. Për më tepër,
shoqëria tregtare mund të hapë proçese gjyqësore (si paditëse ose kundër saj të hapen procese
gjyqësore si e paditur). Madje kjo shkon dhe më tej, në mbajtjen e përgjegjësisë penale, por
për këtë çështje do flasim në vazhdim të këtij trajtimi.
2- Shoqëria ka një karakter kontraktual në kuptimin që ajo duhet të themelohet me anë të një
kontrate që lidhet nga dy ose më shumë persona, por në raste të veçanta të parashikuara me
ligj ajo mund të themelohet edhe nga një person i vetëm. Kontrata e themelimit të shoqërisë
është një akt juridik ku shprehet vullneti i themeluesve që do të krijojnë shoqërinë, për të
destinuar një sipërmarrje të përbashkët kontributet e tyre me qëllim që të ndajnë fitimin dhe
të përfitojnë të ardhurat që rrjedhin prej saj. Këto kontrata rregullohen mbi bazën e ligjit ''Për
tregtarët dhe shoqëritë tregtare'', si dhe nga dispozitat e Kodit Civil , që përcaktojne kushtet e
vlefshmërise së kontratës. Këto kushte janë të sanksionuara në nenin 663 të K.C., në bazë të
të cilit përcaktohen kushtet që një kontratë të jetë e vlefshme:99
Pëlqimi apo shfaqja e vullnetit nga personat pjesëmarrës
Objekti i përcaktuar dhe i ligjshëm
Shkaku ligjor i kontratës
98 N.3 i Ligjit për tregtarët dhe shoqëritë tregtare 2008 99 N.663 i Kodit Civil i R.Sh
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
66
Forma e kërkuar me ligj
3- Një tjetër karakteristike e shoqërisë është dhe karakteri tregtar i saj, i cili mund të fitohet
për shkak të formës ose objektit të veprimtarisë së tyre.
4- Gjithashtu, mund të themi se shoqëria shfaqet si një veprim juridik, i njëanshëm kur
mbështetet në aktin e njëanshëm të shprehjes së vullnetit të një personi të vetëm, të dyanshëm
kur kryhet nga shfaqja e vullnetit të shumë palëve, që veprojnë në drejtim të kundërt, por
shfaqjet e vullneteve të tyre përputhen, dhe i shumanshëm, kur ai kryhet nga shfaqja e
vullnetit të shumë palëve, që veprojnë në drejtime të ndryshme, por që synojnë ardhjen e
pasojave të njëjta juridike.
5- Por në realitet, shoqëria edhe pse ka një karakter kontraktual, nuk mund të barazohet për
nga natyra e saj dhe nga produkti final që krijon, vetëm me një kontratë. Rasti përjashtimor
është ai i themelimit të një shoqërie me aktin e njëanshëm të shprehjes së vullnetit nga një
person i vetëm, është një nga argumentat që vë në dyshim karakterin e pastër kontraktual të
shoqërisë tregtare. Gjithashtu, shoqëria gëzon disa atribute që e dallojnë atë nga kontratat dhe
që bëjnë atë të aftë të shprehë vullnetin e saj që është i pavarur nga vullneti i ortakut
individual, të padisë dhe të paditet në gjykatë, si dhe të ketë pasuri të ndarë nga pasuria
personale e ortakëve që e themeluan. Kontrata është një kusht i domosdoshëm për lindjen e
saj, por jo i mjaftueshëm.
6- Një tjetër karakteristikë e shoqërive tregtare është dhe fitimi i personalitetit juridik në
momentin e regjistrimit në Regjistrin Tregtar dhe në këto momente ajo është e aftë të dalë si
subjekt i veçantë i së drejtës dhe të veprojë në emër dhe për llogari të saj me zotësi të plotë
juridike për të vepruar.100
Pra, shoqëria edhe pse ka një karakter kontraktual nuk është thjeshtë një kontratë, por
ajo është më shumë se kaq. Shoqëria gjatë fazës së ekzistencës së saj është një person juridik,
një krijesë e ligjit që pas krijimit të saj merr një jetë të pavarur. Gjatë jetës së saj, shoqëria
është e organizuar dhe funksionon mbështetur në një rrjet të dendur marrëdhëniesh juridike
që ajo krijon me ortakët dhe palët e treta. Të gjitha këto dëshmojnë se shoqëria në fakt është
njëkohësisht një veprim juridik, një marrëdhënie kontraktore dhe një entitet i vërtetë me
ekzistencë, pasuri dhe vullnet të pavarur.
L.SH.T , përcakton 4 (katër) lloje të organizimit të shoqërive tregatre, të cilat janë:
100 E drejta Shqiptare e Shoqërive tregtare 2001 A.Malltezi
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
67
1-Shoqërite kolektive sh.k
2- Shoqëritë komandite sh.kom
3- Shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar sh.p.k
4- Shoqëritë aksionere sh.a
Shoqërite tregtare klasifikohen ndryshe dhe si shoqëri personi dhe si shoqëri kapitali. Ky
klasifikim ka parasysh përgjegjësinë e anëtarëve të këtyre formave të organizimit të biznesit.
Shoqëritë e personit paraqesin një marrëdhënie më të ngushtë midis ortakëve dhe përgjegjësia
në këtë rast është solidare dhe personale. Kjo do të thotë që në shoqëritë e personit, çdo ortak
është i detyruar të përgjigjet personalisht ndaj të tretëve dhe me pasurinë e tij vetjake.
Kreditori mund të përzgjedhë sipas dëshirës ortakun kujt do t’i drejtohet, për të kërkuar nga ai
përmbushjen e plotë të detyrimin. Ndërsa në shoqëritë e kapitalit, përgjegjësia është e
kufizuar deri në kontributin e ortakëve në shoqëri. Ato rrezikojnë vetëm ose të mirat që i kanë
kaluar në shoqëri. Në shoqërinë e personit bëjnë pjesë shoqëria kolektive dhe shoqëria
komandite. Në shoqërinë e kapitalit përfshihen shoqëria me përgjegjësi të kufizuar dhe
shoqëria aksionere. Ato kanë karakteristikat e tyre dalluese që, po i shfaqim si më poshtë.
Shoqëri personi Shoqëri kapitali
sh.k / sh.kom Sh.p.k. / sh.a
Përgjegjësia:e pakufizuar Përgjegjësia:e kufizuar
Kontributi
Në para /në të holla
Pasuri të luajthsme/të paluajtshme/të
drejta/krah pune
Shërbime
Kontributi
Në para /në të holla
Pasuri të luajtshme/të paluajtshme/të
drejta/krah pune
Numri minimal i ortakëve:
2 (dy)
Numri minimal i ortakëve/aksionerëve:
1 (një)
Respektimi i të drejtës së parablerjes në
tjetërsimin e kuotave
Transferimi i lirë i kuotave/aksioneve
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
68
Përpara se të japim përkufizimet dhe karakteristikat kryesore të këtyre formave të organizimit
të biznesit, e rëndësishme është të bëhet edhe dallimi midis shoqërive tregtare në përgjithësi
dhe shoqërisë së thjeshtë të parashikuar nga Kodi Civil.
4.3. Shoqëria e thjeshtë dhe shoqëritë tregtare si subjekte të së drejtës.101
Shoqëria e thjeshtë është një kontratë me të cilën dy apo më shumë persona merren vesh për
të ushtruar një aktivitet ekonomik, me qëllim që të ndajnë fitimet që rrjedhin prej tij. Shoqëria
është e thjeshtë, kur nuk paraqet cilësitë dalluese të shoqërisë tregtare të rregulluara nga Kodi
Tregtar.
Shoqëritë tregtare themelohen nga dy ose më shumë persona fizikë /dhe ose juridikë, që
bien dakort për arritjen e objektivave ekonomikë të përbashkët, duke dhënë kontribute në
shoqëri, sipas përcaktimeve në statutin e saj. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëria
aksionere mund të themelohen edhe vetem nga një person fizik dhe /ose juridik. Po të
shohim, dallimi kryesor ka të bëjë me:
Bazën ligjore
Shoqërite e thjeshta rregullohen nga dispozitat e Kodit Civil, dhe janë në formën e
marrëveshjeve dhe kontratave. Nuk kërkojnë ndonjë formë të veçantë për hartimin e
kontratës, marrëveshjes, përveç kur kërkohet nga vetë natyra e sendeve. Ndërsa shoqëritë
tregtare rregullohen nga “Ligji për Tregtarët dhe Shoqëritë Tregtare”. Ky ligj përcakton edhe
funksionimin e tyre.
Momentin e regjistrimit në Q.K.R.
Sipas dispozitave të ligjit nr.9723 date 03.05.2007 “Për Qendrën Kombëtare të regjistrimit”
parashikohet detyrimim ligjor i regjistrimit të shoqërive tregtare, por dhe i shoqërive të
thjeshta. Në ndryshim nga shoqëritë tregtare ku regjistrimi bëhet për fitim të personalitetit
juridik, zotësisë juridike, regjistrimi i shoqërive të thjeshta është i detyrueshëm vetëm për
efekt deklarativ. Në shoqëritë tregtare fitohet zotësia juridike në momentin e regjistrimit,
ndërsa në rastin e shoqërisë së thjeshtë, efekti është ndaj të tretëve pasi fuqinë juridike e fiton
që në momentin e nënshkrimit të marrëveshjes.
Numri i personave. Duket qartë që shoqëria e thjeshtë është një kontratë me të cilën dy apo
më shumë persona merren vesh për të ushtruar një aktivitet ekonomik, me qëllim që të ndajë
përfitimet që rrjedhin prej tij. Pra minimumi ligjor i kërkuar, duke qenë se kemi të bëjmë dhe
101 E drejta e shoqërive tregtare, A.Malltezi, fq.13, Botimi i parë, 2011
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
69
me një kontratë, është dy apo më shumë persona. Ndërsa për shoqëritë tregtare, dhe më
konkretisht për shoqërinë me përgjegjësi të kufizuar dhe shoqërinë aksionere (shoqëritë e
kapitalit), mund të krijohen dhe me një person të vetëm.
Shoqëritë tregtare duhet të dallohen dhe nga shoqatat. Elementi kryesor që bën dallimin mes
këtyre dy subjekteve është ushtrimi në të parën të një veprimtarie ekonomike dhe në ndarjen
e fitimeve midis ortakëve. Shoqata nuk lejohet që të kryejë veprimtari fitimprurëse. Ky është
dhe qëllimi i ekzistencës së shoqërive tregtare. Ndërsa në anën tjetër, sërisht për shoqatat,
Kodi Civil (neni 39), parashikon që minimumi ligjor i kërkuar për krijimin e tyre duhet të jetë
jo më pak se pesë persona fizikë ose jo më pak se dy persona juridikë.
Shoqëritë tregtare si subjekte të së drejtës
Shoqëritë tregtare janë objekt rregullimi i ligjit “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, i cili
parashikon statusin e tregtarit themelimin dhe administrimin e shoqërive tregtare, të drejtat
dhe detyrimet e themeluesve, të ortakëve dhe aksionarëve, riorganizimin dhe likujdimin e
shoqërive tregtare. Shoqëritë tregtare themelohen nga 2 ose më shumë persona fizikë dhe
juridikë, të cilët bien dakort për arritjen e objektivave ekonomikë të përbashkët, duke dhënë
kontribute në shoqëri sipas përcaktimeve në statutin e saj. Ky akt themelimi përbën një
veprim juridik sipas përkufizimit të nenit 79 të Kodit Civil Shqiptar. Themelimi i shoqërisë
tregtare është rasti kur një veprim juridik në fakt mund të përfshijë shprehjen e vullnetit të dy
ose më shumë personave. Në skajin tjetër të spektrit është e qartë se formimi i shoqërisë me
një ortak të vetëm mund të konceptohet si veprim juridik njëpalësh, sipas përcaktimit të ligjit
“Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”.
Themelimi i shoqërive tregtare
Ligji për Q.K.R dhe LSHT i kanë thjeshtuar në mënyrë të konsiderueshme proçedurat e
themelimit të shoqërive proçedura për të cilat folëm në kapitujt më lart.
Statuti
Statuti i shoqërisë tregtare është kushtetutë për shoqërinë. Në të njëjtën kohë, statuti është një
kontratë në kuptim të nenit 659 të Kodit Civil Shqiptar, por statuti është një kontratë me një
natyrë shumë të veçantë. Fillimisht kontrata i lidh ortakët ose aksionerët themelues në një
detyrim. Pas regjistrimit edhe shoqëria bëhet palë në kontratë (kështu që edhe në rastin e
shoqërisë me një ortak të vetëm tani ka dy palë në kontratë). Për më tepër, pas regjistrimit në
shoqërinë tregtare mund të hyjnë ortakë ose aksionerë të rinj, ndërsa disa ose të gjithë ortakët
ose aksioneret e parë themelues mund të pushojnë së qeni ortakë ose aksionerë kjo mund të
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
70
ndodhë në rastin kur kemi kalim kuotash në rastin e SHPK ose kur kemi kalim të aksioneve
në rastin e sh.a. Thelbi i kontratës konsitutive të mishëruar në statut është se ajo rregullon
marrëdhënie juridike ndërmjet shoqërisë dhe ortakëve ose aksionarëve të saj, si dhe në
marrëdhëniet juridike ndërmjet ortakëve ose aksionarëve me njëri-tjetrin në një kohë të
caktuar. Nga kjo, rrjedh se statuti juridik i të qenit palë në një kontratë kosnstituive është i
lidhur pazgjidhshmërisht me statutin juridik të të qënit ortak ose aksioner i shoqërisë. Në
rastin e shoqërive kolektive dhe shoqërisë komandite, rregulli i përgjithshëm është se çdo
ndryshim i kontratës konstituive, aktit të themelimit të mishëruar në statut kërkon miratimin
unanim të të gjithëve ortakëve, për më tepër një ndryshim në ortakëri ësht në vetvete një
ngjarje që kërkon një ndryshim formal të kontratës konstituive. LSHT lejon një klaukoze në
statut sipas së cilës ndryshimet e mëvonshme në statut nuk do të kërkojnë miratimin unanim
të ortakëve, por mund të vendosen me një shumicë të cilësuar.
Në rastin e SHPK dhe të SH A, situata ndryshon sepse të dyja këto lloje shoqërish
karakterizohen nga transferueshmëria e lirë e kuotave ose aksioneve. Për rrjedhojë, kalimi i
kuotave ose i aksioneve nuk kërkon ndonjë ndryshim formal të kontratës konstitutive të
mishëruar në statut, ndonëse kjo mund të ketë efektin e menjëhershëm të ndryshimit të
përbërjes së palëve në kontratë. Në dallim të theksuar nga shoqëritë kolektive, dhe te
shoqëritë komandite rregulli i përgjithshëm për ndryshimet e mëvonshme në statut të SHPK
dhe të SHA nuk është miratimi unanim. Statuti mund të ndryshohet me vendim të asamblesë
së përgjithshme, të marrë me shumicë prej 3/4 në rast se statuti nuk parashikon një shumicë
më të lartë. Prandaj, çdo ortak ose aksionar i tanishëm ka të drejtë të votojë për ndryshimin e
kontratës konstitutive të mishëruar në statut edhe pse ai mund të mos ketë qenë palë në
kontratën e parë konstitutive.
Liria kontraktore
Me përjashtim të rasteve kur ky ligj parashikon ndryshe, marrëdhëniet ndërmjet ortakëve
mund të përcaktohen në statutin e shoqërisë. Lidhur me shoqëritë aksionere vëmë re se
dispozitat përkatëse nr.105 e vazhdim, nuk përmbajnë asnjë dipozitë për çështjet e brendshme
në këto forma të organizimit të biznesit. Prandaj mund të arrijmë në konkluzionin që të gjitha
këto dispozita janë të detyrueshme për zbatim. Por dhe në këtë rast mund të kemi të bëjmë me
përjashtime, sidomos në rast se rëndësisë në interpretim, i japim qëllimit të dispozitës dhe jo
vetëm të fukosohemi vetëm te formulimi i saj. Megjithatë, nëse do të vihemi në mëdyshje për
sa i përket dispozitave që rregullojnë marrëdheniet e brendshme të shoqërisë aksionere në
ndryshim me sh.p.k ., ajo do të konsiderohet e detyrueshme.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
71
Ligji deklaron qartë se regullat që përcaktojnë marrëdhëniet ndërmjet ortakëve në këto forma
të organizimit të biznesit, parashikohen lirisht në statut, përveç kur vetë L.SH.T–ja
parashikon ndryshe. Liria kontraktore është e vlefshme vetëm për marrëdhëniet juridike
ndërmjet ortakëve. Kundrejt të tretëve, sidomos tek kreditorët, dispozitat ligjore janë të
detyrueshme. Kjo dhe pasi qëllim tjetër i ligjit të ri për tregtarët dhe shoqëritë tregtare, është
dhe mbrojtja e interesave të kreditorëve apo dhe të ortakëve të vegjël.
Përfaqësimi 102
Përpara se të diskutojmë mbi përfaqësimin, duhet të shpjegojmë konceptin e përgjithshëm
mbi të cilin janë mbështetur dispozitat mbi të. Ky koncept është mbrojtja e përgjithësuar e të
tretëve, (shih diskutimin për pavlefshmërinë më lart) dhe është një prej parimeve që ka
orientuar ligjin e ri për shoqëritë tregtare.103 Objekti i këtij koncepti është zhvilluar nga
legjislacioni i BE104 dhe në veçanti lidhet me evolucionin e marrjen e masave të tilla
mbrojtëse të cilat duhet t’i kërkojnë Shtetet Anëtare për shoqëritë e tyre, në mbrojtje të
interesave të pronarëve dhe të personave të tjerë. Direktiva e Parë përbënte një kompromis
politik, në kohën kur u hartua, në 1968. Më vonë, kur BE u përball me një zgjerim të
ndjeshëm, pati dy zgjedhje në dispozicion; njëra ishte të vendosjes barra e rrezikut mbi të
tretët të cilët kryenin një transaksion me një shoqëri kur shoqëria ushtronte aktivitet jashtë
objektit të vet ose kur përfaqësuesi nuk ishte emëruar rregullisht. Zgjedhja tjetër ishte të
krijohej një sistem i cili, në përgjithësi, t’i çlironte të tretët nga detyrimi për të hetuar nëse
ishin përmbushur apo jo formalitetet e brendshme, duke ia vendosur kështu barrën e lidhjes
së kontratës së paautorizuar shoqërisë. Dispozitat e Direktivës së Parë, thuajse tërësisht,
anuan nga zgjedhja e dytë, sepse pranohej se sa më shumë vende të bëni tregti me njëri-tjetrin
aq më pak e mundur do të ishte që të sigurohej përmbushja ose jo e formaliteteve të
brendshme të proçedurave të shoqërive. Me zhvillimin e gjërave, është rritur numri i vendeve
që kanë përqafuar sistemin e dytë, duke hequr dorë nga kërkesa ligjore për të tretët që këta të
fundit të sigurojnë që personi me të cilin hyjnë në marrëdhënie tregtare të ketë autoritetin e
vërtetë për të lidhur një kontratë. Kjo nxit besimin për marrëdhëniet tregtare midis të huajve
dhe shoqërive tregtare vendase dhe mund të nxisë edhe pakësimin e burokracisë e cila
shkakton një ngadalësim të ndjeshëm të punës. Rreziku në lidhje me miratimin për zbatim të
këtij sistemi është se mund të bëhen përfaqësime të rreme nga persona të cilët nuk kanë lidhje
102 N.12 L.SH.T 103 Komentari 104 Direktivës së Parë 68/151/EEC... masave të tilla mbrojtëse të cilat duhet t’i kërkojnë Shtetet Anëtare për
shoqëritë e tyre, në mbrojtje të interesave të pronarëve dhe të personave të tjerë...
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
72
me shoqërinë tregtare në emër të së cilës thonë se veprojnë. Kjo gjë mund të evitohet me anë
të një dispozite, që të parashikojë përgjegjësinë e një kompanie vetëm kur pala e tretë ka
arsye të mjaftueshme për të besuar se ka të bëjë me një përfaqësues bona fide të kompanisë.
Kjo bëhet zakonisht kur kompania ka bërë diçka, që i bën të tretët të kuptojë se kështu ka
ndodhur.
Ligji i mëparshëm, nr. 7638 datë 19.11.1992 “ Për shoqërite tregtare”, nuk i përmbushte
tërësisht këto kërkesa, ashtu siç nuk i përmbushte as sistemi i vjetër i regjistrit tregtar. Sa i
takon regjistrimit dhe publikimit të të dhënave të shoqërisë, koncepti i mbrojtjes së të tretëve
u përqafua për herë të parë nga Neni 21 i Ligjit për QKR, që përmbushte kërkesat e Nenit 3 të
Direktivës së Parë (të ndryshuar nga Direktiva 2003/58/EC105). Megjithatë, siç do ta shohim
edhe në komentet për Nenin 12, mbrojtja e përgjithësuar e të tretëve shkon përtej asaj që
përcaktohet edhe në Nenet 8 dhe 9 të Direktivës së Parë. Në projektligjin dhe ndryshimet që
pritet t’i bëhen LSHT neni 12 do ndryshojë dhe titullin dhe përmbajtjen e pikave 1 dhe
2.Neni 12 si koncept do zgjerohet dhe do quhet “Kompetencat e organeve të shoqërisë dhe
përfaqësimit ligjor.” Neni 2 i Projekt–Ligjit shton një titull të ri, Titulli II/1 – “Pavlefshmëritë
dhe afatet e parashkrimit”, i cili përbëhet nga 4 nene (11/1 deri në 11/4). Ky titull i ri trajton
pavlefshmërinë e themelimit të shoqërisë, pavlefshmëritë e tjera të organizim funksionimit të
shoqërisë, koordinimin e pavlefshmërive të organizim funksionimit të shoqërisë me dispozitat
e tjera të legjislacionit në fuqi, pasojat e pavlefshmërisë për palët e treta në mirëbesim, si dhe
përcaktimin e afateve të përgjithshme të parashkrimit të padive të lidhura me ligjin nr. 9901.
Sipas nenit 11 të Direktivës së Parë të Ligjit të Shoqërive 68/151/EEC, parashikohet një listë
e fundme e shkaqeve të pavlefshmërisë së themelimit të shoqërive tregtare. Sipas kësaj
Direktive, Shtetet Anëtare janë të lira të zgjedhin nëse do të parashikojnë shkaqe për
pavlefshmërinë e themelimit të shoqërive tregtare, pas regjistrimit në regjistrin tregtar, ose jo.
Nëse Shtetet Anëtare vendosin të parashikojnë se edhe pas regjistrimit ne regjistrin tregtar,
themelimi nuk do të konsiderohet i pavlefshëm, atëherë Shtetet Anëtare mund të zgjedhin
vetëm një ose më shumë nga shkaqet e pavlefshmërisë të përcaktuar sipas listës së Direktivës.
Në asnjë rast, Shtetet Anëtare nuk lejohen të shtojnë shkaqe të tjera pavlefshmërie të themelit
të shoqërive, të cilat nuk janë përfshirë në këtë listë.
Në lidhje me pavlefshmëritë e themelimit të shoqërive tregtare, teksti origjinal i Ligjit nr.
9901, datë 14.04.2008 "Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare” ndoqi një përqasje, e cila nuk
105 Direktivës së Parë , ndryshuar nga Direktiva 2003/58/EC
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
73
përmbante asnjë shkak të posaçëm pavlefshmërie, me qëllim mbrojtjen dhe sigurinë
maksimale të interesave të palëve të treta që kanë lidhur marrëdhënie tregtare me këto
shoqëri. Vlen të theksohet se rëndësia e kufizimit maksimal të shkaqeve të pavlefshmërisë së
themelimit të shoqërive tregtare, me qëllim mbrojtjen e palëve të treta, është nënvizuar edhe
nga Gjykata Europiane e Drejtësisë106 Gjatë procesit konsultativ, disa pjesëmarrës të grupeve
të interesit ngritën shqetësimin se pavarësisht faktit se Ligji nr. 9901 nuk parashikon shkaqe
për pavlefshmërinë e themelimit të shoqërive tregtare, në praktikë, gjykatat, duke zbatuar për
analogji parashikimet e pavlefshmërive të veprimeve juridike për kontratat, parashikuar në
Kodin Civil, kishin krijuar praktikën e konstatimit apo shpalljes së pavlefshmërisë së
shoqërive. Duke patur parasysh se shkaqet për pavlefshmëritë e kontratave sipas Kodit Civil
nuk përputhen me listën e kufizuar të legjislacionit të BE, në bazë të propozimeve të grupit të
interesit, u pa e arsyeshme të përfshihen parashikime të posaçme në lidhje me pavlefshmërinë
e themelimit të shoqërive tregtare, në përputhje me nenit 11 të Direktivës së Parë të Ligjit të
Shoqërive 68/151/EEC, siç është ndryshuar me Direktivën 2009/101/EC, dispozitat e të cilës
ky Projekt – Ligji synon të përafrojë.107 L.SH.T në varësi të llojeve të ndryshme të shoqërive
tregtare përcakton dhe organet për përfaqesimin e tyre. T`i marrim me rradhë:
Shoqëria kolektive . Duke u nisur dhe nga vetë karakteri i saj personal, çdo ortak gëzon të
drejtën e përfaqësimit të shoqërisë kolektive përveç rasteve kur një ortak përjashtohet nga kjo
detyrë nga vetë statuti apo bazuar në një vendim të gjykatës kompetente.
Shoqerite komandite Dhe shoqëria komandite ka specifikën e saj, kjo bazuar në
bashkëjetesën e ortakëve të pakufizuar me ortakët e kufizuar. Bazuar në nenin 6 të L.SH.T.–
së shohim se ortaku i kufizuar nuk mund të veprojë si përfaqësues ligjor i shoqërisë
komandite. Megjithatë, në interpretim të nenit 64 të L.SH.T ortakut të kufizuar i hiqet petku
si i kufizuar dhe përgjigjet si ortak i pakufizuar ku plotësohen këto dy kushte:
nëse emri i tij është përfshirë me pëlqimin e tij në emrin e regjistruar të shoqërisë
ortaku i kufizuar që ka lidhur me një palë të tretë një marrëveshje në cilësinë e agjentit
të autorizuar të shoqërisë, por pa u cilësuar si i tillë, nuk e bëjnë të pavlefshme këtë
marrëveshje, por përgjigjet për këtë veprim si të ishte ortak i pakufizuar, përveç sipas
rasteve specifike se të tretet kishin dijeni apo për shkak të rrethanave nuk kishin si të
mos kishin dijeni për statusin e kufizuar të ortakut.
106 Shih çështjen 106/89, Marleasing. 107 Direktiva 2009/109/EC dhe 2009/101/EC, e Bashkimit Evropian
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
74
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar. Kreu II neni 95 /3 /b i L.SH.T parashikon që tagrat e
përgjithshme të përfaqësimit të shoqërisë tregtare i përkasin administratorëve. Neni 59 /1 i
L.SH.T parashikon që vetëm personat fizikë mund të jenë administratorë të sh.p.k. Çdo sh.p.k
duhet të emërojë të paktën një administrator, i cili është përgjegjës për administrimin dhe
përfaqësimin e shoqërisë kundrejt palëve të treta. Asambleja e përgjithshme emëron një ose
më shumë persona fizik si administratorë të shoqërisë, afati i emërimit nuk mund të jetë më i
gjatë se 5 vjet me të drejtë ripërteritje. Emërimi i administratorëve prodhon efektet pas
regjistrimit në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit. Nëse asambleja e përgjithshme emëron
më shumë se një administrator, ata e administratojnë bashkërisht shoqërinë.
Kush mund të jetë administrator?
Lidhur me personat që mund të emërohen si administratorë ka shumë pak kufizime.
LSHT nuk lejon që personat e dënuar në bazë të neneve 163 deri në 170/a të Kodit
Penal të administrojnë shoqëri tregtare deri në 5 vjet pas dënimit. Nga vetë formulimi
i kësaj dispozite, kuptohet se një dënim përkatës nuk e përjashton automatikisht një
person të bëhet administrator, përderisa dikush duhet të përcaktojë kohëzgjatjen e
përjashtimit, e cila mundet gjithashtu të jetë më pak se pesë vjet. Skualifikimi apo
përjashtimi i mësipërm, për rrjedhojë duhet të urdhërohet nga gjykata kompetente
gjatë dënimit. Në varësi të rrezikshmërisë së krimit, gjykata duhet të vendosë edhe për
kohëzgjatjen e përjashtimit.
Një person nuk mund të veproje si administrator i shoqërisë mëmë108 dhe njërës prej
shoqërive të kontrolluara prej saj në të njëjtën kohë.
Këto kufizime, qartazi synojnë të zvogëlojnë konfliktet e mundshme të interesave ndërmjet
shoqërive që formojnë një grup shoqërish. Megjithatë, kreditorët dhe ortakët e pakicës të
shoqërive të kontrolluara gjithsesi mbrohen nga detyrimi që i kërkon shoqërisë mëmë të
kompensojë shoqërinë e kontrolluar të saj për humbjet vjetore. Megjithatë, është e
rëndësishme të theksohet se kur një person është emëruar administrator në kundërshtim me
ndonjërën prej dispozitave të mësipërme prapëseprapë ai është i autorizuar t‘a përfaqësojë
shoqërinë përpara të tretëve. Përjashtimet zbatohen vetëm kur i treti ka pasur dijeni për
parregullsitë, apo në bazë të rrethanave të qarta dhe objektive, nuk mund të mos kishte pasur
dijeni për të.
108 Vlerësohet se ekziston një marrëdhënie mëmë - shoqëri e kontrolluar, kur një shoqëri tregtare sillet e vepron rregullisht, sipas orientimeve dhe udhëzimeve të njwë shoqërie tjetër.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
75
Dallimi i rreptë ndërmjet dipozitave që rregullojnë emërimin e administratorëve nga njëra
anë, dhe rregullave lidhur me përfaqësimin e shoqërisë përpara të tretëve nga ana tjetër, duhet
të shihet si shprehje e konceptit të mbrojtjes së përgjithësuar të të tretit.
Shoqëritë aksionere. Në shoqërinë aksionere, tagrat e përgjithshme për të përfaqësuar
shoqërinë i përkasin administratorëve. Kjo vlen si kur shoqëria aksionere është e organizuar
sipas sistemit me një nivel, ashtu edhe në atë me dy nivele. Këshilli i Administrimit emëron
një ose më shumë persona fizikë si administratorë të shoqërisë, për një afat të caktuar në
statut, i cili nuk mund të jetë më i gjatë se tre vjet. Nëse shoqëria emëron më shumë se një
administrator, ata e administrojnë shoqërinë në mënyrë të përbashkët. Në të tilla raste, ato
mund të autorizojnë disa prej tyre për kryerjen e disa veprimeve të caktuara apo për kryerjen
e disa kategorive të caktuara veprimesh. Ky rregull vlen për çdo lloj shoqërie tregtare.
Administrator i një shoqërie mëmë nuk mund të zgjidhet si një administrator i një
shoqërie të kontrolluar dhe anasjelltas.
Administrator i një shoqërie mëmë nuk mund të jetë kryetar i këshillit të administrimit
të një shoqërie të kontrolluar , po ashtu kryetari i këshillit të administrimit të shoqërisë
mëmë nuk mund të jetë administrator i një shoqërie të kontrolluar.
Gjithashtu, parimisht një njoftim drejtuar shoqërisë, konsiderohet sikur është marrë nga
shoqëria, në rast se është marrë nga një ortak / administrator i vetëm pavarësisht se ky ortak /
administrator mund të përfaqësojë shoqërinë vetëm apo bashkërisht me një ose më shumë
ortakë / administratorë të tjerë. Me të njëjtën logjikë, në interpretim të dispozitave ligjore, kur
një ortak /administrator i vetëm ka marrë dijeni për një fakt me rëndësi konsiderohet si dijeni
dhe e vetë shoqërisë tregtare për faktin në fjalë .
Qëllimi i përfaqësimit të shoqërive tregtare në terësi, dhe i dispozitës të L.SH.T–së është
mbrojtja e interesave të të tretëve. Përfaqësuesit ligjorë (ortakët / administratorët) zbatojnë të
gjitha kufizimet e tagrave të përfaqësimit të përcaktuara në statut apo miratuar prej tyre nga
organet përkatëse të shoqërisë.
Në rast se përfaqësuesit ligjorë nuk u përmbahen kufizimeve të caktuara nga kjo dispozitë,
dhe tejkalojnë objektin e veprimtarisë të përcaktuar nga shoqëria, sërisht ky detyrim do të jetë
i detyrueshëm për shoqërinë, ose në zbatim të parimit të mbrojtjes të të tretëve, nuk mund t`i
kundrejtohen palëve të treta. Shoqëria tregtare mund të mbështetet në kufizimet nëse ajo
provon që i treti ka pasur dijeni për kufizimin, apo në bazë të rrethanave të qarta nuk mund të
mos kishte pasur dijeni për të. Bazuar në nenin 12/2 dhe publikimi i kufizimit në statut nuk
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
76
përbën provë të mjaftueshme për dijeninë e të tretëve, nëse ky kufizim është bërë publik në
mënyrë të ndryshme nga ato të parashikuara nga ligji “Q.K.R.”
4.4 CILËSITË KRYESORE TË SHOQËRIVE TREGTARE
Në vazhdim të analizimit të LSHT do ndalemi në katër format e shoqërive tregtare,
duke analizuar aty ku ka vend për krahasim dhe me projekt-ligjin për ndryshime në LSHT.
4.4.a SHOQËRITË KOLEKTIVE 109
Shoqëri kolektive është bashkimi i dy ose më shumë personave (kryesisht persona
fizikë), për të ushtruar veprimtari tregtare nën një emër të përbashkët dhe përgjegjësia e
ortakëve përpara kreditorëve është e pakufizuar (mund të paraqiten dhe me përgjegjësinë
personale). Marrëdhëniet ndërmjet ortakëve rregullohen nga statuti. Shoqëria kolektive është
karakteristikë e organizimeve familjare të biznesit. Ajo karakterizohet nga marrëdhëniet
shumë të ngushta e personale ndërmjet ortakëve, ndaj dhe nuk parapëlqehet si formë e
organizimit të biznesit. Karakteristikat e saj janë si më poshtë:
Përgjegjësia e pakufizuar. Ortakët janë solidarisht dhe individualisht përgjegjës për
detyrimet e shoqërisë, pavarësisht vlerës së kontributit të tyre në kapitalin themeltar. Të tretët
mund t’i kundrejtohen çdonjërit prej ortakëve apo dhe vetë shoqërisë për të drejtat që ato
kanë. Këtu reflektohet një personalitet juridik i ndarë midis ortakëve të shoqërisë dhe vetë
shoqërisë kolektive. Përgjegjësia e pakufizuar reflektohet dhe në përgjegjësinë që mbajnë
ortakët e ri në shoqëri110, të cilët marrin përsipër detyrimet e shoqërisë, përfshirë këtu edhe
detyrimet që ekzistonin përpara se ortaku i ri të fitonte këtë cilësi. Çdo marrëveshje në
kundërshtim me këtë dispozitë, nuk prodhon efekte ndaj palëve të treta. Kjo nuk e përjashton
mundësine e ekzistencës së një marrëveshjeje të tillë. Ortaku mund të kërkojë rimbursimin e
shpenzimeve të bëra në përmbushjen e detyrimeve, por në raport me të tretët nuk mund t’i
shmanget detyrimit. Dhe ortakët e larguar, në një farë mënyre qëndrojnë të lidhur me
detyrimet e shoqërisë.111 Ortaku i larguar nga shoqëria përgjigjet për detyrimet e shoqërisë që
kanë lindur përpara largimit të tij, nëse këto detyrime kanë lindur përpara 3 viteve nga data e
këtij largimi. Parashkrimi nis në datën e regjistrimit të largimit të ortakut.
Kontributi i ortakëve mund të jetë në para ose në natyrë, pasuri të luajtshme/të
109 N.22 .i LSHT 110 N.42 i LSHT 111 N.55 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
77
paluajtshme, të drejta, krah pune dhe shërbime112. Kontributet e ortakëve janë të barabarta
Ortakët e shoqërisë i vlerësojnë kontributet në natyrë, duke i shprehur vlerat e tyre në para me
anë të një marrëveshjeje të ndërsjelltë me njëri-tjetrin. Nëse nuk arrihet marrëveshja, secili
prej ortakëve ka të drejtë t`i drejtohet gjykatës përkatëse për të caktuar me një vendim
detyrues një ekspert vlerësues. Rapoti i ortakëve ose i ekspertit për vlerësimin e kontributeve
i dorëzohet Qendrës Kombëtare të Regjistrimit së bashku me të dhënat e tjera.
Ortaku nuk është i detyruar ta rrisë vlerën e kontributit të vet mbi shumën për të
cilën është rënë dakort ose t`a shtojë atë nëse ky kontribut është zvogëluar nga humbjet. Ai
nuk mund t`a zvogëlojë vlerën e kontributit të vet pa miratimin e të gjithë ortakëve të tjerë.
E drejta e parablerjes.113 Duke qënë një shoqëri ngushtësisht personale, LSHT nuk
lejon disponimin e lirë të pjesëve të kapitalit. Ortaku nuk mund të heqë dorë, të transferojë
apo të vendosë barrë mbi të drejtat, që rrjedhin nga cilësia e ortakut në shoqeri pa miratimin e
ortakëve të tjerë. Të drejtat që rrjedhin nga cilësia e ortakut në shoqërinë kolektive mund t’u
transferohen, pa asnjë kufizim ortakëve të tjerë. Ky institut e shtrin fuqinë e tij dhe në rastin e
trashëgimisë dhe pranimit të trashëgimtarëve. Ato mund të jenë pjesë e shoqërisë vetëm në
rast se stauti e lejon një gjë të tillë, dhe kuptohet në rast se ato janë dakort për këtë pjesë. Në
rast të kundërt ortakët duhen t’i japin ortakëve vlerën që ortaku i vdekur do kishte përfituar
nëse shoqëria do ishte prishur në çastin e daljes së tij, duke përfshirë dhe veprimet ende të
papërfunduara.
Administrimi.114 Të gjithë ortakët kanë të drejta ta administrojnë veprimtarinë tregtare
të shoqërisë kolektive, duke vepruar si administratorë. Në qoftë se me statut i është ngarkuar
administrimi një apo disa prej ortakëve, ortakët e tjerë përjashtohen nga administrimi. Secili
prej ortakëve ka të drejtë të veprojë në mënyrë të pavarur, me përjashtim të rasteve kur
veprimet e tyre kundërshtohen nga administratorët e tjerë. Por në qoftë se në statut
parashikohet që administratorët mund të veprojnë vetëm në mënyrë të përbashket, atëherë për
çdo veprim kërkohet miratimi i të gjithë administratorëve, me përjashtim të rasteve kur
vonesa për kryerjen e veprimit mund t`i shkaktojë dëm shoqërisë. Secili ortak ka të drejtë të
përfaqësojë shoqërinë në marrëdhënie me të tretët në përputhje me objektin e veprimtarisë së
saj, me përjashtim të rasteve kur në statut parashikohet ndryshe. Nëse ortakët e administrojnë
bashkërisht shoqërinë, deklaratat të cilat i drejtohen shoqërisë, mund t‘i adresohen njërit prej
112 Në një shoqëri transportimi, udhëtimesh etj, kontributi i ortakut mund të jetë shërbimi i transportit 113 N.30 i LSHT 114 N.31 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
78
ortakëve, me të drejtë përfaqësimi. Ortakët që nuk janë administratorë kanë të drejtën e
informimit në çdo kohë për veprimtarinë e shoqërisë. Përfaqësuesi i shoqërisë mund të japë
dorëheqjen nga detyra e tij nëpërmjet një njoftimi paraprak dhënë në një kohë të përshtatshme
dhe duke patur parasysh mundësitë e përfaqësuesve të tjerë për të vijuar veprimet e ndërmarra
nga përfaqësuesi i tërhequr. Në rastet e shkeljes së rëndë të detyrave të përfaqësimit apo
paaftësisë për t‘i përmbushur ato në rregull, ortakut mund t‘i hiqet tagri i përfaqësimit me
vendim të gjykatës, me kërkesë të ortakëve të tjerë. Çdo përjashtim i ortakëve nga e drejta e
përfaqësimit, çdo vendim për përfaqësim të përbashkët apo ndryshim në të drejtat e një
ortaku për përfaqësim njoftohen për regjistrim pranë Qendrës Kombëtare të Regjistrimit .
Humbja dhe fitimi ndahen në mënyrë të barabartë.115 Në fund të çdo viti financiar,
shoqëria përgatit pasqyrat vjetore financiare ku përcaktohet fitimi dhe humbja, si dhe pjesa që
i përket secilit ortak. Ortakët kanë të drejta të përfitojnë pjesë të barabarta të fitimeve dhe
janë të detyruar të marrë pjesë në mënyrë të barabartë në mbulimin e humbjeve që rrjedhin
nga veprimtaria. Personi që fiton cilësinë e ortakut në një shoqëri kolektive merr përsipër
detyrimet e shoqërisë përfshirë këtu edhe detyrimet që kanë lindur përpara se ai të fitonte këtë
cilësi. Çdo marrëveshje e kundërt nuk prodhon efekte ndaj të tretëve .
Marrja e vendimeve116. Shoqëria kolektive karakterizohet nga marrja e vendimeve në
mënyrë unanime. Ligji mundëson apo lejon që të përcaktohet një shumicë në marrjen e
vendimeve, por në të tilla raste ajo duhet të jetë një shumicë e thjeshtë votash.
4.4.b SHOQËRIA KOMANDITE.
Në shoqërinë komandite si shoqëri tregtare me karakter ngushtësisht personal,
komanditorët (ortakët e kufizuar) janë vetëm kontribues me kapital, ndërsa komplementorët
(ortakët e pakufizuar), si rregull janë drejtues dhe kurdoherë përfaqësues të shoqërisë. Forma
të tilla të organizimit të biznesit ishin të përshtatshme për persona të cilët për shkak të
profesionit që ushtronin, nuk mund të merreshin me veprimtari tregtare, si psh.klerikët ,dhe
për rrjedhojë zgjidhnin këtë formë të organizimit të biznesit për të investuar të hollat që
kishin. Kjo shoqëri është shumë e ngjashme me shoqërinë kolektive, dhe dispozitat ligjore që
rregullojnë shoqërinë kolektive kryesisht vlejnë dhe për shoqërinë komandite. Veçori këtu
është vetëm prezenca e ortakut të kufizuar.
Shoqëria komandite është shoqëria në të cilën përgjegjësia e njërit prej ortakëve është e
kufizuar deri në vlerën e kontributit të tij, ndërsa përgjegjësia e ortakëve të tjerë nuk është e
115 N.37 i LSHT 116 N.36 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
79
kufizuar. Ortaku, përgjegjësia e të cilit është e kufizuar deri në vlerën e kontributit të tij,
quhet ortak i kufizuar, ndërsa ortaku përgjegjësia e të cilit nuk është e kufizuar deri në vlerën
e kontributit të tij, quhet ortak i pakufizuar.
Ortaku i kufizuar është i tillë në dy drejtime, të cilat në një farë mënyre janë të lidhura me
njëra-tjetrën.
I kufizuar në përgjegjësi
dhe
I kufizuar në administrim.
Themi i kufizuar në përgjegjësi, pasi ortaku i kufizuar përballon humbjet e shoqërisë deri
në vlerën e pjesës së tij në kapital dhe vlerën e kontributeve ende të pashlyera. Këtu ja vlen të
ndalemi pak në kuptimin e kapitalit themeltar dhe kapitalit të nënshkruar. Kapitali themeltar
është kapitali që depozitohet që në momentin e krijimit të shoqërisë, ndërsa kapitali i
nënshkruar apo i pashlyer është kapitali i rënë dakort për t’u shlyer në një moment të dytë.
Duhet theksuar që në të gjitha format e shoqërive tregtare, përgjegjësia bie dhe mbi kapitalin
e pashlyer. Ortaku i kufizuar nuk përgjigjet për detyrimet e shoqërisë në rastin kur ka shlyer
të gjitha kontributet e tij. Nëse shoqëria i kthen ortakut të kufizuar kontributet e dhëna, ai
përgjigjet ndaj kreditorëve sikur kontributi të mos ishte paguar ndonjëherë. I njëjti parim
zbatohet edhe në rastet kur ortaku i kufizuar tërheq një pjesë të fitimit dhe pjesa e tij në
shoqëri bëhet më e vogël se kontributi i marrë përsipër. Ortaku i kufizuar nuk është i detyruar
t`i kthejë fitimet të cilat i ka marrë në mirëbesim në bazë të pasqyrave financiare të
përgatitura në mirëbesim. Statuti mund të parashikojë ndalimin e konkurrencës edhe për
ortakët e kufizuar. Kufizimi në administrim.117 Veprimtaria e shoqërisë komandite
administrohet nga një ose më shumë ortakë të pakufizuar. Ortakët e kufizuar nuk mund të
kryejnë veprime admnistrimi. Gjithashtu, ortaku i kufizuar nuk mund të kundërshtojë
veprimet e administrimit të ortakut të pakufizuar, me përjashtim të rasteve kur ai kryen një
veprim, që shkon përtej veprimtarisë të zakonshme të shoqërisë. Ai përgjigjet si ortak i
pakufizuar nëse emri i tij është përfshirë me pëlqimin e tij në emrin e regjistruar të shoqërisë.
Marrëveshjet e lidhura nga ky ortak në cilësinë e agjentit të autorizuar nuk e bëjnë të
pavlefshme këtë marrëveshje, përveç kur sipas rasteve specifike (të tretët kishin apo nuk
kishin dijeni për statusin e kufizuar të ortakut118), ai do të përgjigjet sikur të ishte ortak i
pakufizuar. Ky është rast kur hiqet petku i përgjegjësisë së kufizuar. Pyetja që shtrohet është
117 N.59 LSHT 118 N.62 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
80
çfarë ndodh me shoqërinë në rast se ikën apo vdes ortaku i kufizuar? Shoqëria komandite
nuk prishet për shkak të vdekjes së një ose më shumë prej ortakëve të kufizuar. Nëse të gjithë
ortakët e pakufizuar largohen nga shoqëria, atëherë shoqëria prishet dhe likuidohet, ndërsa
nëse largohen të gjithë ortakët e kufizuar, atëherë veprimtaria tregtare e shoqërisë komandite
mund të vazhdojë të ushtrohet në formën e një shoqërie kolektive dhe nëse mbetet me një
ortak të pakufizuar veprimtaria mund të ushtrohet me statusin e tregtarit. Në përfundim,
themi se shoqëria komandite është shoqëri e personit, kontributi i ortakëve mund të jetë në
para ose natyrë, pasuri të luajtshme, pasuri të paluajtshme, të drejta, krah pune, shërbime.
Mund të themi se shoqëria komandite është e ngjashme me shoqërinë kolektive, por dallimi
kryesor ndërmjet tyre ekziston se siç e thamë më sipër, tek shoqëria komandite kemi ortakë të
kufizuar dhe ortakë të pakufizuar, ndërsa te shoqëria kolektive kemi vetëm ortakë të
pakufizuar. Shkaqet e prishjes së shoqërisë komandite janë të njëjta me shkaqet e prishjes së
shoqërisë kolektive.
Shoqëria prishet:119
a) Kur mbaron kohëzgjatja, për të cilën është themeluar;
b) Me vendim të ortakëve;
c) Me hapjen e proçedurave të falimentimit;
d) Me vendim gjykate;
e) Nësë nuk ka kryer veprimtari tregtare për dy vjet dhe nuk ka njoftuar pezullimin e
veprimtarisë, sipas pikës 3 të nenit 43 të ligjit nr.9723 dt.3.5.2007 “Për Qendrën
Kombëtare të Regjistrimit“
f) Në raste të tjera të parashikuara në statut.
Në projekt ligj, është menduar që kjo dispozitë të ndryshohet dhe shkaqet e prishjes të jenë si
më poshtë:
a) kur mbaron kohëzgjatja, për të cilën është themeluar;
b) me përfundimin e procedurave të falimentimit, apo në rast të pamjaftueshmërisë së
pasurive për të mbuluar shpenzimet e procedurës së falimentimit;
c) në rast se objekti bëhet i parealizueshëm, për shkak të mosfunksionimi të vazhduar të
organeve të shoqërisë, apo për shkaqe të tjera që e bëjnë absolutisht të pamundur vazhdimin e
veprimtarisë tregtare;
119 N.43 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
81
ç) në rastet e pavlefshmërisë se themelimit të shoqërisë, parashikuara nga neni 11/1 i këtij
ligji;
d) në rastet e parashikuara sipas nenit 47 të këtij ligji;
dh) në raste të tjera, të parashikuara në statut;
e) në raste të tjera, të parashikuara me ligj;
ë) me vendim të ortakëve;
2. Prishja e shoqërisë si pasojë e një apo më shumë prej shkaqeve të parashikuara nga gërmat
“a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni, vendoset nga shumica e ortakëve, ndërsa
në rastin e parashikuar sipas pikës “ë” është i nevojshëm një vendim unanim i ortakëve.
3. Në rast mosveprimi të ortakëve për të vendosur prishjen e shoqërisë për rastet e
parashikuara nga gërmat “a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni, çdo person i
interesuar mund t’i drejtohet gjykatës, në çdo kohë, për të konstatuar prishjen e shoqërisë.
4. Pavarësisht parashikimeve të mësipërme, ekzistenca e një a më shumë prej shkaqeve të
parashikuara nga gërmat “a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni, nuk do të ketë si
pasojë prishjen e shoqërisë dhe hapjen e procedurave të likuidimit, nëse përpara vendimit
gjyqësor të formës së prerë, cituar në pikën 3 të këtij neni, shkaku i prishjes është korigjuar,
nëse është e mundshme të korrigjohet, dhe korrigjimi është publikuar nga shoqëria në
regjistrin tregtar sipas parashikimeve të ligjit nr. 9723, datë 03.05.2007 “Për Qendrën
Kombëtare të Regjistrimit”, të ndryshuar.
5. Prishja e shoqërisë si pasojë e shkaqeve të parashikuara në gërmën “b” të pikës 1 të këtij
neni, vendoset nga gjykata kompetente për procedurat e falimentimit, kur në përfundim të
këtyre procedurave, të gjitha pasuritë e shoqërisë janë likuiduar për shlyerjen në mënyrë
kolektive të detyrimeve ndaj kreditorëve, apo kur gjykata kompetente për procedurat e
falimentimit vendos rrëzimin e kërkesës për hapjen e procedurës së falimentimit, për shkak të
pamjaftueshmërisë së pasurisë së shoqërisë, për të mbuluar shpenzimet e procedurës së
falimentimit.
6. Prishja e shoqërisë si pasojë e shkaqeve të parashikuara në gërmën “ç” të pikës 1 të këtij
neni, vendoset nga gjykata kompetente, sipas parashikimeve të nenit 11/1 të këtij Ligji.”
Në radhë të parë, teksti i ri i nenit 43, synon të koordinohet me dispozitën e re të nenit 11/1 në
lidhje me pavlefshmëritë e themelimit të shoqërive. Gjithashtu, ky nen i jep zgjidhje, ndër të
tjera, problemit të ngritur nga grupet e interesit në lidhje me rastet kur shoqëria gjendet në
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
82
pamundësi për të vazhduar veprimtarinë (psh. kur organet e saj nuk arrijnë të funksionojnë
rregullisht, për shkaqe të ndryshme si mirëkuptimi në vendimmarrjet e asamblesë,
pamundësia e arritjes së objektit etj.) dhe çështjes së ngritur nga grupet e interesit se cilët janë
personat e autorizuar për të nisur procedurat e prishjes së shoqërisë.
Sipas teksti të ri të këtij neni, shkaqet ligjore të prishjes konstatohen nga asambleja, dhe në
rast mosveprimi të asamblesë, mund të konstatohen nga gjykata me kërkesë të çdo personi të
interesuar (psh. kreditorët, ortakët e minorancës etj.).
Gjithashtu, teksti i ri i nenit 43, synon të zgjidhë problemin që ekziston sipas parashikimeve
të ligjit të falimentimit, në bazë të të cilit, gjykata nuk zbaton falimentimin nëse pasuria e
shoqërisë nuk mjafton për të përballuar as shpenzimet e falimentimit. Në bazë të praktikës
aktuale të krijuar në bazë të ligjit të falimentimit, ekziston mundësia që një shoqëri që nuk ka
pasuri të mjaftueshme as për të mbuluar procedurat e falimentimit, mbetet e regjistruar në
QKR pasi ligji i falimentimit nuk i njeh gjykatës të drejtën për të urdhëruar çregjistrimin në
këto raste.
Sipas tekstit të ri, gjykata e falimentimit, së bashku me vendimin për përfundimin e
procedurave të falimentimit vendos edhe prishjen e shoqërisë, duke i njoftuar vendimin QKR,
e cila çregjistron shoqërinë nga Regjistri Tregtar pa kryer procedurat e likuidimit.
4.4.c. SHOQËRITË ME PËRGJEGJËSI TË KUFIZUAR 120
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar ka lindur si formë e veçantë e shoqërisë tregtare,
për arsyen se shoqëria aksionere nuk ishte aq e përshtatshme për organizimin dhe ushtrimin e
veprimtarisë së ndërmarrjeve të vogla. Ky tip i shoqërisë është sanksionuar fillimisht në
legjislacionin gjerman me ligjin e vitit 1892 e të ndryshuar në vitin 1898, pastaj është
miratuar në Austri, Itali, Francë, Zvicër etj. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar është një
shoqëri tregtare e themeluar nga persona fizikë e juridikë, të cilët nuk përgjigjen për
detyrimet e shoqërise tregtare dhe mbulojnë humbjet e shoqërisë deri në pjesën e pashlyer të
kontributeve të nënshkruara. Kontributet e ortakëve përbëjnë kapitalin e regjistruar të
shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar.
Përgjegjësia e kufizuar. Shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar janë shoqëri të kapitalit
dhe karakterizohen nga ekzistenca e përgjegjësisë së kufizuar. Dispozitat ligjore parashikojnë
një rast të heqjes së përgjegjësisë së kufizuar të ortakut të kufizuar të përgjegjësisë së
kufizuar. Në rast se shoqëria e krijuar më shumë se një ortak mbetet me një ortak të vetëm
120 N.68 LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
83
dhe nuk e regjistron këtë fakt121, atëherë ai përgjigjet personalisht për detyrimet që shoqëria
ka marrë përsipër.
Kontributi 122. Forma e kontributit është në para, në natyrë, pasuri të luajtshme dhe të
paluajtshme, si dhe në të drejta. Secili ortak gëzon kuotën e tij në shoqëri, në përpjestim me
kontributin që ka dhënë në kapital. Kapitali i regjistruar i shoqërisë ndahet ndërmjet ortakëve
në kuota sipas këtij raporti. Projekt ligji për ndryshime në LSHT ka bërë disa ndryshime në
këtë dispozitë. Pika 2 do ndryshohet si vijon: “Kapitali i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar
ndahet në një numër kuotash të barabartë me numrin e ortakëve, dhe secili ortak do të
zotërojë një kuotë të vetme të shoqërisë, e cila përfaqëson një pjesë të kapitalit të saj, në
raport me vlerën e kontributit që ortaku përkatës ka dhënë në shoqëri. Bashkëzotëruesit e një
kuote sipas nenit 72 të këtij ligji konsiderohen si një ortak”. LSHT ndryshoi ndarjen e
kapitalit të shoqërive me përgjegjësi të kufizuar, jo më një shume pjesë me vlerë të njëjtë, por
në një numër kuotash të barabarta me numrin e ortakëve, dhe me vlerë të ndryshme, në raport
me kontributin e secilit ortak në kapitalin e shoqërisë. Por në praktikë ka ende shumë shoqëri
me përgjegjësi të kufizuara që nuk janë adaptuar me këtë kërkesë ligjore, dhe QKR vazhdon
të regjistrojë kapitalin e këtyre shoqërive në shumë kuota me vlerë të njëjtë.123
Rrjedhimisht, qëllimi i projekt-ligjit është të sqarojë një herë e përgjithmonë, kërkesën ligjore
se kapitali i shoqërive me përgjegjësi të kufizuar ndahet në një numër kuotash të barabartë me
numrin e ortakëve, dhe secili ortak do të zotërojë një kuotë të vetme të shoqërisë, me vlerë të
ndryshme, në raport me vlerën e kontributit që ortaku përkatës ka dhënë në shoqëri.
Kapitali minimal.124 Kapitali i shoqerise me pergjegjesi te kufizuar nuk mund të jetë
më i vogël se 100 lekë. Është e kuptueshme që ky kapital minimal është simbolik, dhe përbën
kapitalin e regjistruar dhe jo kapitalin e pashlyer të shoqërisë apo atë kapital për të cilët palët
kanë rënë dakort për ta depozituar në shoqëri. Kapitali minimal është kartvizita e shoqërisë
dhe askujt nuk i intereson të prezantohen me këtë kapital. Një nga ndryshimet thelbësore të
kryera në fushën tregtare nga Ligji nr. 9901 lidhet me ndarjen në kuota të kapitalit të
shoqërive me përgjegjësi të kufizuar. Në bazë të ligjit të mëparshëm nr. 7638 për Shoqëritë
Tregtare, kapitali i shoqërive me përgjegjësi të kufizuar duhet të ishte jo më i vogël se
100.000 lekë, dhe ndahej në pjesë të barabarta, vlera nominale e të cilëve nuk mund të ishte
më e vogël se 1.000 lekë. Sipas LSHT, kapitali minimal i shoqërive me përgjegjësi të
121 N.43 L.9723 dt.3.5.2007 për Q.K.R.-në 122 N.68 LSHT 123 Ndryshuar me ligjin 129/2014 “Për disa ndryshime në ligjin për tregtarët dhe shoqëritë tregtare” 124 N.70 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
84
kufizuar, duke ndjekur rekomandimet e Grupit të Ekspertëve të Nivelit të Lartë të
Legjislacionit Tregtar të BE125 dhe praktikën e mirë Europiane (Franca, Mbretëria e
Bashkuar) parashikoi një kapital minimal për shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar të ishte ne
vlerën simbolike prej 100 lekë.
Gjithashtu, duke patur parasysh se sipas Ligjit 9901, dhe Ligjit për Titujt, kapitali i shoqërive
me përgjegjësi të kufizuara nuk mund të përbëjë titull të tregtueshëm (letër me vlerë) edhe
ndarja e kapitalit në pjesë me vlerë nominale minimale të barabartë, (si në ligjin e
mëparshëm) nuk ka kuptim.
Transferimi i kuotave.126 Mënyrat e fitimit dhe të kalimit të kuotave karakterizohen
nga një lirshmëri që nuk ishte karakteristikë për dy format e para të shoqërive tregtare.
Ligji e lë të lirë dhe nuk parashikohet instituti i parablerjes, por statuti mund të
kushtëzohet kalimi i kuotave veçanërisht duke përcaktuar miratimin e shoqërisë ose të
drejtën e parablerjes në favor të shoqërisë apo ortakëve të tjerë. Personi që kalon kuotën
dhe ai që e fiton kuotën, përgjigjen në mënyrë solidare ndaj shoqërisë për detyrimet që
rrjedhin prej nga zotërimi i kuotës nga çasti i kalimit të kuotave deri në çastin e
regjistrimit të kalimit. Kuotat mund të pjesëtohen për shkak të kalimit të tyre me
përjashtim të rasteve kur kjo është e ndaluar nga statuti.
Këtu ja vlen të ndalemi pak më shumë dhe në mënyrën e kalimit të kuotave. Në rastin e
kalimit të kuotave me kontratë, kontrata duhet të bëhet me shkrim. Kjo dispozitë në fakt është
hartuar me idenë e heqjes së noterizimeve, megjithëse praktika tregon ndryshe. Kalimit i
kuotave në praktikë bëhet me kontratë, por kjo si kërkesë e ligjit nuk është për efekt
vlefshmërie. Projekt ligji për ndryshimet në LSHT, e ka saktësuar më shumë këtë pjesë. Pika
2, e nenit 73 mendohet 127të ndryshojë si vijon:
“Në rastet e kalimit të kuotave me kontratë, kushtet dhe momenti i kalimit të titullit të
pronësisë mbi kuotën, si dhe kushtet e tjera të kalimit, përfshi momentin e pagesës së çmimit,
rregullohen nga kontrata. Kontrata për kalimin e kuotës hartohet në formë shkresore, dhe
noterizimi nuk përbën kusht për vlefshmërinë apo regjistrimin e kontratës. Me përjashtim të
rasteve kur parashikohet shprehimisht ndryshe nga ligji, apo kur palët bien dakord në
kontratë, vlefshmëria e kalimit të titullit të pronësisë mbi kuotat nuk do të kushtëzohet nga
125 http://ec.europa.eu/internal_market/company/modern/index_en.htm 126 N.73 i LSHT 127 Miratuar me ligjin nr. 129/2014 per disa shtesa dhe ndryshime ne ligjin nr. 9901, date 14.4.2008, "per
tregtaret dhe shoqerite tregtare", te ndryshuar
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
85
kryerja e formaliteteve të ndryshme me efekt deklarativ, përfshi këtu formalitetet e
regjistrimit ose të publikimit të kontratës apo të kalimit të titullit”.
Përcaktimet e amendimit të nenit 73, të Ligjit nr. 9901, sipas nenit 9, të Projektligjit,128 janë
kërkesa të paraqitura nga grupet e interesit si pasojë e problematikave të hasura gjatë
procedurave të regjistrimit në QKR të kontratave të kalimit të kuotave të shoqërive me
përgjegjësi të kufizuar. Amendimet e propozuara në nenin 73 kanë për qëllim lehtësimin e
këtyre procedurave pranë QKR.
Administrimi. Organet e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar janë asambleja e
përgjithshme dhe administratorët. Asambleja është organi më i lartë i shoqërisë dhe si e tillë
merr vendimet më të rëndësishme. Të drejtën për të kërkuar mbledhjen e asamblesë së
përgjithshme e kanë administratorët dhe ortakët, të cilët përfaqësojnë të paktën 5% të totalit
të votave në asamblenë e përgjithshme të shoqërisë apo një pjesë më të vogël të parashikuar
në statut. Asambleja e përgjithshme mblidhet në rastet e parashikuar në ligj ose në dispozitat
e statutit dhe sa herë është e nevojshme për të mbrojtur interesat e shoqërisë. Ortaku mund të
përfaqësohet në asamblenë e përgjithshme në bazë të një autorizimi nga një ortak tjetër apo
nga një person i tretë. Autorizimi mund të jepet vetëm për një mbledhje të asamblesë së
përgjithshme, e cila përfshin edhe mbledhjet vijuese me të njëjtin rend dite. Por statuti mund
të parashikojë për ortakët që nuk janë të pranishëm mundësinë e pjesmarrjes në mbledhjen e
asamblesë së përgjithshme me mjete të ndryshme komunikimi, përfshirë mjetet elektronike,
por me kusht që të garantohet identifikimi i ortakëve.
Çdo sh.p.k. duhet të emërojë të paktën një administrator i cili është përgjegjës për
administrimin dhe përfaqësimin e shoqërisë kundrejt palëve të treta. Asambleja e
përgjithshme emëron një ose më shumë persona fizikë si administratorë të shoqërisë. Afati i
emërimit nuk mund të jetë më i gjatë se 5 vjet me të drejtë ripërteritje. Emërimi i
administratorëve prodhon efektet pas regjistrimit në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit.
Nëse asambleja e përgjithshme emëron më shumë se një administrator, ata e administratojnë
bashkërisht shoqërinë .
128 Hyrë në fuqi dhe ndryshuar me ligjin 129/2014 , Pika 2, Neni 73“ 2. Në rastet e kalimit të kuotave me
kontratë, kushtet dhe momenti i kalimit të titullit të pronësisë mbi kuotën, si dhe kushtet e tjera të kalimit,
përfshirë momentin e pagesës së çmimit, rregullohen nga kontrata. Kontrata për kalimin e kuotës hartohet në
formë shkreso re dhe noterizimi nuk përbën kusht për vlefshmërinë apo regjistrimin e kontratës. Me përjashtim
të rasteve kur parashikohet shprehimisht ndryshe nga ligji apo kur palët bien dakord në kontratë, vlefshmëria e
kalimit të titullit të pronësisë mbi kuotat nuk do të kushtëzohet nga kryerja e formaliteteve të ndryshme me efekt
deklarativ, përfshi këtu formalitetet e regjistrimit ose të publikimit të kontratës apo të kalimit të titullit.”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
86
Shkarkimi i administratorëve. Asambleja e përgjithshme mund të shkarkojë administratorin
në çdo kohë me shumicë të zakonshme, e drjejtë e cila nuk mund të kufizohet as në statut apo
me marrëveshje të tjera. Ashtu si në rastin e emërimit, shkarkimi në vetvete nuk ndikon në
marrëdhëniet kotraktore ndërmjet shoqërisë dhe administratorit. Në veçanti, të drejtat për
dëmshpërblim në bazë të kontratës së shërbimit me administratorin nuk ndikohen nga
shkarkimi dhe janë objekt i dispozitave të përgjithshme të së drejtës civile. Ndër kompetencat
kryesore të administratorit është lëshimi i çertifikatës së aftësisë paguese129 Administratorët
lëshojnë një çertifikatë të aftësisë paguese, e cila konfirmon se shpërndarja e propozuar e
dividentëve përmbush këto kërkesa:
Aktivet e shoqërisë mbulojnë tërësisht detyrimet e saj
Shoqëria ka aktivet likuide të mjaftueshme për të shlyer detyrimet që bëhen të
kërkueshme brenda 12 muajve në vazhdim.
Në projekt ligj parashikohet në nenin 77, pika 3 ndryshohet, dhe pas pikës 3 shtohet pika 4 si
më poshtë:
“3. Kërkesat e pikave 1 dhe 2 të këtij neni zbatohen gjithashtu në rastet kur, pavarësisht
dhënies së miratimeve të nevojshme sipas nenit 13 të këtij ligji, shoqëria do të kryejë një
pagesë në favor të një prej ortakëve të saj, në bazë të një marrëveshje lidhur mes shoqërisë
dhe ortakut, e cila përmban kushte më pak të favorshme për shoqërinë, në krahasim me
kushtet normale të tregut.
4. Administratorët përgjigjen ndaj shoqërisë për vërtetësinë e çertifikatës së aftësisë paguese
që duhet të lëshohet sipas këtij neni”.
Duke patur parasysh se shoqëritë mund të anashkalojnë detyrimet sipas nenit 77 të ligjit, duke
shpërndarë dividend në forma të kontratave të tjera më ortakët e saj, atëherë administratori
duhet të hartojë çertifikatën e aftësisë paguese sipas nenit 77, edhe për rastin kur shoqëria i
paguan ortakut një shumë, në bazë të një marrëveshje, e cila nuk është me kushte normale
tregu.
Mënyra e thirrjes së asamblesë së përgjithshme.130 Dispozitat ligjore parashikojnë një
proçedurë të caktuar për mbledhjen e asamblesë së përgjithshme, e cila në rast se nuk
zbatohet mund të bëjë shkak për pavlefshmërinë e vendimeve të saj. Asambleja e
përgjithshme thirret nëpërmjet një njoftimi me shkresë, ose, nëse parashikohet nga statuti, me
129 N.77 i LSHT 130 N.83.i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
87
njoftim nëpërmjet postës elektronike. Njoftimi me shkresë apo me mesazh elektronik duhet të
përmbajë vendin, datën , orën e mbledhjes dhe rendin e ditës e t’u dërgohet të gjithë ortakëve,
jo më vonë se 7 ditë përpara datës së parashikuar për mbledhjen e asamblesë. Në rast se nuk
zbatohej proçedura, vendimet mund të jenë të pavlefshme, nëse të gjithë ortakët janë dakord,
për të marrë vendime të vlefshme, pavarësisht parregullsisë. Jo më vonë se 7 ditë, do të thotë
minimalisht një diferencë 7 ditore nga data e mbledhjes, por jo domosdoshmërinë e ruajtjes
së 7 ditëve. Distanca mund të jetë dhe më shumë se 7 ditë, mjafton të sigurohet koha e
nevojshme për njohjen me çështjet që do të vendosen në rendin e ditës.
Vendimarrja.131 Para se të hyjmë në analizë të vendimarrje duhet të shpjegojmë
konceptet kuorum dhe vendimmarrje. Kuorumi është numri i nevojshëm i ortakëve që duhen
të jenë të pranishëm në mbledhjen e asamblesë, në mënyrë që kjo mbledhje të jetë e
vlefshme. Vendimmarrja ka të bëjë me numrin e ortakëve që duhet të votojnë, që të merren
vendime të vlefshme. Faktikisht në analizë këtu ka një problem në interpretim që i referohet
numrit të kuotave dhe të votave. Në rastin e marrrjes së vendimeve që kërkojnë një shumicë
të zakonshme, asambleja e përgjithshme mund të marrë vendime të vlefshme vetëm nëse
marrin pjesë ortakët që zotërojnë më shumë se 30% të kuotave, dhe votojnë ortakët që
zotërojnë më shumë se gjysmën e numrit total të votave. Në rastin kur asambleja e
përgjithshme duhet të vendosë për çështje të cilat kërkojnë shumicë të kualifikuar, ajo mund
të marrë vendime të vlefshme vetëm nëse ortakët që zotërojnë më shumë se gjysmën e numrit
total të votave janë të pranishëm personalisht, dhe votojnë ¾ e votave të ortakëve
pjesëmarrës. Çështjet që kërkojnë shumicë të cilësuar janë:
1. ndryshimet në statut
2. zmadhim ose zvogëlim i kapitalit të regjistruar
3. shpërndarjen e fitimeve
4. prishja e shoqërisë.
Menyra e votimit Kuorumi Vendimarrja
Shumicë e zakonshme Më shumë së 30% të kuotave Shumica e votave të ortakëve
pjesëmarrës.
Shumicë e cilësuar Ortakët që zotërojnë më
shumë se gjysmën e numrit
¾ e votave të ortakëve
pjesëmarrës.
131 N.86/87 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
88
total të votave
Ky në fakt nuk është një raport i drejtë në kuptimin e raportit të zotërimit të kuotës
dhe raportit të votës. Ligji shprehet se kuota është në raport proporcional me kontributin dhe
një kuotë një votë.132 Duket se ortakët në shoqëri e kanë zgjidhur këtë pjesë që në statut, duke
parashikuar ndarjen e kuotës në vlerë të barabartë. Megjithatë, ky nuk ka qenë qëllimi i ligjit.
Është menduar që ky diskutim mund të zgjidhet dhe me një vendim unifikues të gjykatës së
lartë. Duket se për këtë pjesë ka menduar projekt ligji i ri në amendamentet ndryshuese të tij
ku shprehet:
Pika 1 e nenit 88 ndryshohet si vijon:133
“Me përjashtim të rasteve kur parashikohet ndryshe në statut, çdo kuotë jep të drejtën e një
numri votash të barabartë me raportin e vlerës së kontributit që ortaku ka dhënë në kapitalin e
shoqërisë. Bashkëzotëruesit e një kuote do të ushtrojnë të drejtat e votës bashkërisht,
nëpërmjet përfaqësuesit të tyre, emëruar sipas nenit 72 të këtij ligji.”
Në këtë mënyrë, vendoset një raport i drejtë kuotë votë. Sipas Nenit 88, të Ligjit 9901, me
përjashtim të rasteve kur parashikohet ndryshe në statut, çdo kuotë jep të drejtën e një vote.
Sipas kësaj dispozite, nëse statuti nuk parashikonte rregull të ndryshëm, çdo ortak ushtronte
në asamble të njëjtat vota, pavarësisht vlerës së kontributit të dhënë. Në bazë të kërkesave të
grupeve të interesit, u pa e arsyeshme që të drejtat e votës në asamblenë e shoqërive me
përgjegjësi të kufizuar, me përjashtim të rasteve kur parashikohet ndryshe në statut, të
ushtrohen në proporcion me kontributin e dhënë nga ortaku.
Humbja dhe fitimi ndahet në raport proporcional me zotërimin e kuotës në shoqëri.
Megjithatë, dispozita ligjore134, duke u bazuar dhe në lirinë kontraktore, i lë mundësinë
ortakëve të parashikojnë ndryshe në statut shpërndarjen e fitimit.
Largimi dhe përjashtimi i ortakut. Ortaku mund të largohet nga shoqëria nëse ortakët e
tjerë ose shoqëria kanë kryer veprime në dëm të tij, nëse është penguar të ushtrojë të drejtat e
tij, nëse shoqëria i ka ngarkuar detyrime të pa arsyeshme apo për shkaqe të tjera, që e bëjnë të
pamundur vazhdimin e ortakërisë. Ai duhet të njoftojë shoqërinë me shkrim, si dhe të
parashtrojë shkaqet e largimit. Në këtë rast, administratorët duhet të thërrasin mbledhjen e
asamblesë së përgjithshme menjëherë pasi të kenë marrë dijeni për njoftimin e largimit të
132 N.88 i LSHT 133 Miratuar dhe ndryshuar me ligjin 129/2014 134 N.76.LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
89
ortakut të shoqërisë, për të vendosur nëse ortakut do t’i likuidohet kuota si pasojë e largimit
për shkaqe të arsyeshme. Nëse asambleja e përgjithshme nuk mblidhet apo nuk i njeh si të
arsyeshme shkaqet e largimit dhe likuidimin e kuotës, ortaku i larguar ka të drejtë të ngrejë
padi në gjykatë ndaj shoqërisë për likuidimin e kuotës, gjithashtu ai ka të drejtë të ngrejë padi
ndaj shoqërisë dhe ortakëve të tjerë që shkaktuan largimin e tij dhe të kërkojë ndaj tyre në
mënyrë solidare shpërblimin e dëmit të pësuar. Ortaku që kërkon largimin nga shoqëria
detyrohet të dëmshpërblejë shoqërinë për dëmet e shkaktuara, nëse rezulton se largimi është
kryer në bazë të shkaqeve të pa arsyeshme.
Asambleja e përgjithshme mund t’i kërkojë gjykatës përjashtimin e ortakut në bazë të një
vendimi të zakonshëm, nëse ai nuk ka shlyer kontributin e tij ose nëse ekzistojnë shkaqe të
tjera të arsyeshme për këtë përjashtim. (Konsiderohen shkaqe të arsyeshme për përjashtimin e
ortakut kur ai me dashje apo me pakujdesi të rëndë i shkakton dëme shoqërisë ose ortakëve të
tjerë, me dashje apo me pakujdesi të rëndë shkel statutin ose detyrimet e përcaktuara me ligj,
me veprimet e tij dëmton ose pengon ndjeshëm veprimtarinë tregtare të shoqërisë, përfshihet
në veprime të cilat bëjnë të pamundur vazhdimin e marrëdhënieve midis shoqërisë tregtare
dhe ortakut. Ortaku nuk ka të drejtë t`i kërkojë shoqërisë likuidimin e kuotës nëse ai
përjashtohet për shkaqe të arsyeshme dhe shoqëria ka të drejtë të ngrejë padi ndaj tij për
shpërblimin e dëmit dhe ortaku ka të drejtë të kompensojë çdo shumë që do të kishte të drejtë
ta përfitonte në cilësinë e likuidimit të kuotës me dëmin e shkaktuar nga shoqëria. Të gjitha të
drejtat që rrjedhin nga cilësia e ortakut në shoqëri, shuhen në datën e largimit ose të vendimit
të formës së prerë të gjykatës për largimin ose përjashtimin. Statuti nuk mund të parashikojë
apo të kufizojë të drejtën e ortakut për t`u larguar nga shoqëria dhe të drejtën e shoqërisë për
të përjashtuar ortakun.
4.4.ç SHOQËRITË AKSIONERE
Shoqëria aksionere është një person juridik dhe tregtar sipas së drejtës tregtare,
pavarësisht nga objekti i veprimtarisë së saj. Ajo është tipi më i rëndësishëm i shoqërisë
tregtare për arsye se është forma më e përshtatshme për formimin dhe përqendrimin e
kapitaleve më të mëdha. Shembulli i parë i shoqërisë aksionere quhet Banka Shën Gjorgji në
Gjenevë, themeluar në vitin 1407. Fillimin e vërtetë të shoqërive bashkëkohore aksionere e
përbëjnë kompanitë koloniale përtej detit të shekullit 17, të cilët kanë përqendruar kapitale të
mëdha për ndërtimin e anijeve tregtare dhe shfrytëzimin e kolonive. Deri nga mesi i shekullit
19–të shoqëritë kanë qenë nën kontrollin e shtetit. Për krijimin e tyre ishte i nevojshem
konçensioni i shtetit. Me modernizimin e shoqërive u bënë ndryshime thelbësore, duke u
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
90
pranuar sistemi normativ i themelimit të shoqërive aksionere, sipas të cilit këto lloj shoqërish
mund të themelohen sapo të plotësohen kushtet e parashikuara në ligj. Këtë sistem e ka
zbatuar e para Britania e Madhe me ligjin për kompanitë, pastaj Franca me ligjin për
shoqëritë tregtare. Ky sistem është sot në fuqi, kuptohet, me ndryshime thelbësore sidomos në
vendet e zhvilluara. Pas Luftës së Dytë Botërore u bënë reforma të reja në Europë për
shoqëritë aksionere nën ndikimin e së drejtës anglo–sanksione në drejtim të forcimit të
parimit të publicitetit të shoqërive aksionare e të thirrjes përsëri në masë të gjerë për të marrë
pjesë në këto shoqëri, duke u zbritur shuma minimale e aksionit, të përshtatshme për secilin.
Krahas këtyre të ashtëquajtura aksione popullore, tendencat më të mëvonshme u zhvilluan në
dy drejtime: nga njëra anë me lëshimin e aksioneve të quajtura aksione të punëtorëve dhe nga
ana tjetër u shtua tendenca e krijimit të shoqërive aksionare shumëkombëshe.Të dy këto
tendenca janë sanksionuara edhe në ligje.
Shoqëria aksionere 135 është një shoqëri tregtare, kapitali i së cilës është i ndarë në aksione të
nënshkruara nga themeluesit. Themeluesit janë persona fizikë ose juridikë, të cilët nuk
përgjigjen personalisht për detyrimet e shoqërisë dhe që mbulojnë humbjet e shoqërisë vetëm
me vlerën e pashlyer të aksioneve të nënshkruara. Shoqëritë aksionere bëjnë pjesë në
shoqëritë e kapitalit dhe kontributet e aksionarëve mund të jenë në para ose në natyrë (pasuri
të luajtshme dhe të paluajtshme ose në të drejta). Kontributet e aksionarëve nuk mund të jenë
në punë apo shërbime.
Shoqëritë aksionare mund të jenë me ofertë private apo publike në përputhje me dispozitat e
ligjit në fuqi për titujt136. Ofertë publike e titujve është ftesa për të nënshkruar tituj, e cila
duke përdorur mjete masive të komunikimit i drejtohen një numri të papërcktuar personash.
Ofertë private e titujve është emëtimi, në të cilën oferta për të nënshkruar tituj u drejtohet
vetëm investitorëve institucionalë, aksionerëve ose punonjësve, por jo më shumë se një qind
investitorë të jashtëm, të cilët janë adresuar drejtpërdrejtë tek emëtuesit. (numër i përcaktuar
personash).
Përgjegjësia e kufizuar. Shoqëria aksionere është pjesë e shoqërive të kapitalit, dhe
ashtu si sh.p.k. përgjigjet deri në vlerën e kontributit në kapitalin themeltar. Ky kapital është i
ndarë në tituj pronësie të quajtur aksione137, dhe zotëruesit e tyre quhen aksionerë.
Kontributi. Forma e kontributit është në para, në natyrë, pasuri të luajtshme dhe të
135 N.105 i L.SH.T 136 N.27 i ligjit nr.9879 dt.21.2.2008 “Për titujt” 137 Aksionet janë instrumente financiare, të cilat emëtohen dhe tregtohen për sigurimin e fitimit, nëpërmjet
administrimit të të drejtave, që rrjedhin nga zotërimi i tyre. N.3 i L.Nr.9879 dt.21.2.2008 “Për titujt”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
91
paluajtshme, të drejta. Secili aksionar gëzon aksionet e tij në shoqëri, në përpjestim me
kontributin që ka dhënë në kapital. Kapitali i regjistruar i shoqërise është i ndarë në aksione,
të cilat kanë vlerë të barabartë nominale138. Vlera e përgjithshme nominale e aksioneve të
emëtuara nuk mund të jetë më e vogël se kapitali i regjistruar i shoqërisë. Për rrjedhojë,
shoqëria nuk mund të emëtojë e të ofrojë për nënshkrim aksione me çmim nën vlerën e tyre
nominale. Veçori e shoqërisë aksionere, në ndryshim nga shoqëria me përgjegjësi të kufizuar,
ka të bëjë me shlyerjen e kontributit në kapitalin themeltar. Aksionet e nënshkruara me
kontribut në para duhet të shlyhen përpara regjistrimit të shoqërisë, të paktën në një të
katërtën e vlerës së tyre nominale. Aksionet e nënshkruara me kontribut në natyrë duhen të
shlyhen tërësisht përpara regjistrimit139. Për mendimin tim, megjithëse në ligj nuk del qartë e
shprehur, konvertimi i kontributit në momentin e regjistrimit e ka thelbin e vet. Shtrohet
pyetja:
Në rast se një aksioner kontribuon në natyrë, me pasuri të palujatshme, p.sh.truall, pas
kalimit të disa viteve, ku potencialisht mund të rritet vlera e truallit, a rritet paralelisht vlera
e aksionit dhe ajo çfarë zotëron aksioneri?
Për mendimin tim jo. Aksioneri e mbyll lidhjen e tij me pasurinë e paluajtshme në momentin
e konvertimit të pasurisë në vlerën monetare të aksionit, dhe rritja e vlerës së truallit shkon si
rritje e kapitalit të shoqërisë, dhe në raport proporcional me atë çka zotërojnë aksionerët.
Ndonëse mund të lërë vend për diskutim, duket se projekt-ligji e ka menduar ta saktësojë këtë
dispozitë. Aksionet e nënshkruara me kontribut në natyrë duhet të paguhen tërësisht përpara
regjistrimit, nëpërmjet kalimit në favor të shoqërisë, të titullit të pronësisë të kontributit në
natyrë. Pika 2, e nenit 113 ndryshohet si vijon:
“Nëse sipas ligjit kërkohet kryerja e formaliteteve të posaçme për regjistrimin e kalimit të
titullit të pronësisë të kontributit në natyrë, këto formalitete kryhen nga përfaqësuesit ligjorë
të shoqërisë. Kontributi në natyrë do të konsiderohet i paguar, në çastin kur aksionari të ketë
kryer të gjitha veprimet dhe të këtë nënshkruar të gjitha aktet e kërkuara nga ligji për kalimin
e titullit të pronësisë së kontributit, në emër të shoqërisë.”
Qëllimi i amendamentit në fakt ka të bejë me reduktimin e proçedurave ligjore të regjistrimit.
Sipas pikës së dytë të nenit 113 kërkohet që kalimi i kontributit në natyrë të bëhet përpara
regjistrimit të shoqërisë në QKR, ndërkohë që ligje të tjera parashikojnë procedura të
posaçme për kalimin e pronësisë, sidomos për pasuritë e paluajtshme, të cilat mund të
138 N.109 i LSHT 139 N.113. i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
92
vonojnë procesin e themelimit të shoqërisë aksionare. Gjithashtu, sipas procedurave të
posaçme për kalimin e pronësisë, sidomos për pasuritë e paluajtshme, kërkohet më parë
regjistrimi i shoqërisë në QKR.
Për të thjeshtëzuar më tej proçesin e regjistrimit të shoqërive aksionare, kapitali i të cilave
përbëhet nga kontribute në natyrë, u vlerësua të sqarohen se detyrimi i aksionarit për të kaluar
kontributin në natyrë quhet i kryer në momentin që aksionari nënshkruar çdo akt të
nevojshëm për kalimin e titullit të pronësisë së kontributit në natyrë, dhe pas regjistrimit të
shoqërisë, proçedurat e tjera ligjore (psh. për regjistrimin në ZRPP të kalimit të pronësisë)
ndiqen nga administratori. Por detyrimi për ta kaluar titullin e pronësisë në emër të shoqërisë
mbron dhe tezën e sipërpërmendur.
Krijimi i shoqërisë me aksionar të vetëm. Kur shoqëria aksionare krijohet me një ortak
të vetëm, nëse ai përpara regjistrimit të shoqërisë pranë Qendrës Kombëtare të Regjistrimit
nuk ka shlyer apo kaluar tërësisht kontributet e tij në para ose natyrë atëhere ai duhet të
garantojë shlyerjen e kontributit nëpërmjet një garancie bankare me vlerë të njëjtë me
kontributin e nënshkruar me afat vlefshmërie jo më shumë se një vjeçar e t`ia paraqesë këtë
Qendrës Kombëtare të Regjistrimit, së bashku me aplikimin për regjistrim. Nëse në
përfundim të afatit një vjeçar të garancisë bankare aksionari nuk i deklaron bankës shlyerjen
terësisht të kontributit të parashikuar në statut, shuma e garantuar bankare kalon
automatikisht për llogari të shoqërisë për shlyerjen e kapitalit.
Ky është një dallim specifik ndërmjet shoqërise aksionare dhe shoqërisë me përgjegjësi të
kufizuar, ku nuk kemi asnjë dispozitë që të referohemi për krjimin e shoqërisë me përgjegjesi
të kufizuar me ortak të vetëm.
Në ndryshimet ligjore që priten t’i bëhen ligjit të ri për shoqëritë tregtare, kësaj dispozite do i
shtohet dhe një pikë si më poshtë vijon:
“2. Nëse shoqëria mbetet me një aksionar, atëherë aksionari i vetëm detyrohet ta regjistrojë
këtë fakt sipas nenit 43 të ligjit nr. 9723, datë 3.5.2007 “Për Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit”, i ndryshuar. Nëse aksionari i mbetur nuk përmbush këtë detyrim, atëherë
aksionari përgjigjet personalisht për detyrimet që shoqëria merr përsipër nga data në të cilën
duhet të ishte kryer regjistrimi sipas këtij neni, deri në datën në të cilën ky regjistrim u krye
efektivisht”.
Struktura organizative e shoqërive aksionare. Shoqëritë aksionere ofrojnë një kuadër
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
93
të qëndrueshem organizativ për shoqëritë që zhvillojnë veprimtari mjaft të mëdha tregtare dhe
/ose kanë një numër të madh aksionerësh. Në varësi të strukturës organizative ato ndahen në:
1. Shoqëri aksionere me një nivel, ku funksionet e mbikëqyrjes dhe të administrimit
kryhen nga i njëjti organ, këshilli i administrimit
2. Shoqëri aksionere me dy nivele, ku funksionet mbikëqyrëse dhe administrative janë të
ndara.
Organet e shoqërive aksionare me një nivel janë:
1 -Asambleja e përgjithshme,
2 -Këshilli i administrimit, si organ i vetëm administrimi, i cili ushtron njëkohësisht
funksione administrimi e mbikqyerjeje të veprimtarisë së shoqërisë.
Në sistemin me një nivel, organi administrues qendror është këshilli i administrimit. Në
mënyrë tipike, këshilli i administratorëve ndërthur funksione administruese dhe mbikëqyrëse
edhe pse administratorët nuk janë domosdoshmërisht anëtarë të këshillit të administrimit.
Normalisht, këshilli përbëhet nga anëtarë administrues. Anëtarët e këshillit të administrimit
zgjidhen me votim nga asambleja e përgjithshme. Kjo zgjedhje kërkon një shumicë të
zakonshme votash, megjithatë statuti i shoqërisë mund të parashikojë një shumicë më të lartë
Këshilli i administrimit përbëhet nga të paktën tre persona fizikë dhe nuk duhet të përbëhet
nga më shumë se 21 anëtarë. Anëtarët e këshillit të administrimit zgjidhen nga asambleja e
përgjithshme me shumicën e kërkuar në pikën 2 të nenit 145 të LSHT, duke zbatuar afatin e
emërimit, të përcaktuar në statut, i cili nuk mund të jetë më i gjatë se tre vjet, po me të drejtë
rizgjidhjeje. Shumica e anëtarëve të këshillit duhet të jenë jo ekzekutiv, të pavarur. Si
administrator i pavarur konsiderohet një individ, i cili është i lirë nga konfliktet e interesave si
dhe personat që përfshihen në veprimtari që kanë të ngjarë të cënojnë gjykimin e tyre në
kundërshtim me interesat e shoqërisë. Gjithashtu, ligji i ri për tregtarët dhe shoqëritë tregtare
e ndalon një person që të jetë anëtar nëse ai është administrator i një shoqërie e cila është
shoqëri mëmë apo shoqëri e kontrolluar në raport me këtë shoqëri. Statuti mund të vendosë të
drejtën e emërimit për aksionarët në pakicë të cilët së bashku përfaqësojnë 5% të votave. Në
këtë rast, një anëtar zgjidhet me votim si anëtar i këshillit të administrimit me vendim të
posaçëm. Kjo mundëson përfaqësimin e aksionareve në pakicë në këshillin e administrimit.
Asambleja e përgjithshme gjithashtu, mundet në çdo kohë t`i shkarkojë anëtarët e këshillit të
administrimit me shumicë të thjeshtë. Kjo e drejtë nuk mund të hiqet as me rregullimin
statutor dhe as kontraktor.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
94
Organet e shoqërive aksionare me dy nivele janë:
1-Asambleja e përgjithshme,
2 -Këshilli i administrimit, i cili kryen funksione administrimi
3- Këshilli mbikëqyrës, i cili kryen vetëm funksione mbikëqyrëse.
Ligji i ri për shoqëritë tregtare e ka përditësuar dallimin midis SHA, të ligjit të vjetër nr 7638,
që i klasifikonte SHA si shoqëri me ofertë publike dhe pa ofertë publike, dhe i ka
bashkërenduar tërësisht kërkesat e veta me ligjin e ri “Për titujt”. Sipas Nenit 12 të ligjit për
titujt, “aksionet” e SHA janë tituj. Fjalia e dytë e kësaj dispozite ia le ligjit të ri për shoqëritë
tregtare përkufizimin e llojeve dhe klasave të aksioneve, gjë që bëhet në Nenin 116. Neni 27
(1) i Ligjit për Titujt thotë se “titujt emetohen me ofertë publike ose ofertë private”.
Paragrafët 2 dhe 3 bëjnë dallimin midis këtyre llojeve të titujve:140
1 Ofertë publike e titujve, është ftesa për të nënshkruar titujt, e cila duke përdorur mjetet
masive të komunikimit, i drejtohet një numri të papërcaktuar personash.
2 Ofertë private e titujve është emetimi, në të cilin oferta për të nënshkruar titujt u drejtohet
vetëm investitorëve institucionalë, aksionarëve ose punonjësve, por jo më shumë se 100
investitorëve të jashtëm, të cilët janë adresuar drejtpërdrejt tek emetuesi.
Çdo lloj oferte kërkon nxjerrjen e një “prospekti” (Neni 28 i Ligjit për Titujt).
Prospekti “përmban informacion të plotë, të saktë dhe objektiv për mjetet dhe detyrimet,
fitimin dhe humbjen, gjendjen dhe perspektivat financiare të emetuesit, qëllimin e marrjes së
fondeve, faktorët e riskut dhe të drejtat që mbartin titujt, për të cilat nxirret prospekti, në bazë
të të cilave investuesi mund të bëjë një vlerësim objektiv të perspektivave dhe rreziqeve të
investimeve dhe të marrë një vendim për investimin.” (Neni 28, paragrafi 1, fjalia e dytë).
Neni 29 i Ligjit për Titujt rendit kërkesat ligjore se çfarë duhet të përmbajë një prospekt.
Prospektet duhet të aprovohen nga Autoriteti Mbikëqyrës Financiar (AMF) (Neni 30 i Ligjit
për Titujt). Procedurat e nënshkrimit dhe pagimit parashikohen në Nenin 35 të Ligjit për
Titujt (afatet kohore; depozitimi i shumave të parapaguara në një llogari bankare të posaçme;
procedurat që duhen ndjekur nëse oferta nuk është e suksesshme). Neni 40 rendit përjashtimet
nga kërkesa ligjore për detyrimin për nxjerrjen e prospektit. Ajo që është interesante për ne,
në kuadër të këtij material, është, mbi të gjitha, neni 40 (1) pika 6: Nuk kërkohet prospekt
nëse shoqëria shndërrohet në SHA.
140 Komentari
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
95
Kjo na çon në risitë, në krahasim me Ligjin nr 7638 (dhe Ligjin nr 7667, që trajtonte
kërkesat ligjore për dhënien e informacioneve të nevojshme): Ligji i ri për shoqëritë tregtare
(dhe Ligji për QKR) e mbulojnë atë pjesë të legjislacionit për shoqëritë që mbulon të dy llojet
e SHA, domethënë themelimin e parë, kalimin e thjeshtë të aksioneve, ruajtjen e nivelit të
kapitalit dhe drejtimin e brendshëm të shoqërisë. Ligji për Titujt mbulon procedurat që kanë
të bëjnë me “emetimin (e ri) të aksioneve” të një SHA-je (ekzistuese) sa i takon si ofertave që
i bëhen një numri të pakufizuar investuesish (“oferta publike”) ashtu edhe ofertave që i bëhen
një grupi të kufizuar investuesish (“oferta private”). Neni 41 i Ligjit për Titujt thotë se
dispozitat për ofertën publike dhe private nuk zbatohen për themelimin e SHA. Këtë e
konfirmon edhe Neni 3 i Ligjit për Titujt: “emetues” duhet të jetë një “shoqëri aksionare ose
një subjekt tjetër juridik”, që do të thotë se duhet të ekzistojë paraprakisht. Për rrjedhojë,
themeluesit e të gjitha llojeve të SHA duhet të përmbushin kërkesat ligjore për themelimin, të
Neneve nga 105 deri në 115 dhe të Neneve 26, 28, 32 dhe 37 (1) të Ligjit për QKR në mënyrë
që të mund ta regjistrojnë SHA dhe të bëhen person juridik (Neni 42 (1) i Ligjit për QKR).
Themeluesit përcaktojnë në statut se cilin model të shoqërisë duan të kenë. Ata duhet ta nisin
aktivitetin, të paktën, si SHA që synon t’i ofrojë aksionet e veta (të reja) privatisht në një grup
të kufizuar personash, të parashikuar në Nenin 27 (3) të Ligjit për Titujt. Kjo është shuma
minimale e parashikuar në nenin 107 për një SHA.
Pra, nëse themeluesit duan që, herët a vonë, të bëjnë një ofertë publike, sido që të jetë,
atyre u duhet ta përmbyllin procedurën e themelimit me shumën minimale të parashikuar në
nenin 107 për SHA me ofertë private dhe t’i paguajnë kontributet përkatëse sipas neneve 113
dhe 115. Nëse plani është që oferta publike të bëhet menjëherë pas themelimit të SHA,
themeluesit mund t’u bashkëlidhin dokumenteve të regjistrimit edhe prospektin që kërkon
ligji, të cilat QKR ia kalon AMF në përputhje me funksionin “të gjitha në një ndalesë” që
parashikon neni 70 i Ligjit për QKR. Megjithatë, “liçenca” e AMF për emetimin e aksioneve
nuk ka efekt te regjistrimi i shoqërisë si person juridik. Pra, SHA regjistrohet fillimisht si
SHA me “ofertë private”.
Vendimi për të përzgjedhur këtë zgjidhje në ligjin e ri për shoqëritë tregtare u mor pas
konsultimeve të dendura midis ministrive, juristëve dhe biznesmenëve. Së pari, u ra në një
mendje se “riregjistrimi” apo themelimi i SHA përmes ofertave publike nuk ka luajtur ndonjë
rol gjatë 15 vjetëve të zbatimit të ligjit të vjetër nr 7638. Së dyti, u mendua se ofertat që u
drejtohen investuesve privat ose publik zakonisht vlejnë për shoqëri ekzistuese me veprimtari
dhe kushte tregtare të vendosura në praktikë. Për rrjedhojë, nuk u mendua si ndonjë mangësi
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
96
nëse ligji i ri t’u kërkonte themeluesve që ta krijonin fillimisht SHA me vlerën e kapitalit
minimal të parashikuar në nenin 107 (1) dhe, pastaj, ta rrisnin kapitalin për të emëtuar
aksione për një grup të kufizuar personash ose për një grup më të gjerë investuesish në
përputhje me procedurat që kërkon Ligji për Titujt për këto oferta private dhe publike. Sa u
takon dallimeve tradicionale midis “llojeve” të SHA, mund të themi, tani, se “modeli” i
rregulluar nga ligji i ri për shoqëritë tregtare është modeli i ashtuquajtur “SHA e hapur”: Kjo
lloj SHA-je nuk i tregton aksionet e veta në bursë dhe në asnjë treg tjetër të organizuar të
letrave me vlerë. Megjithatë, pronësia mbi aksionet e saj mund të kalohet lirisht (Neni 117),
gjë që lejon një pronësi të përhapur jashtë tregut të letrave me vlerë. Një shoqëri e tillë,
zakonisht, përdor “oferta private” kur zmadhon kapitalin e vet. Në këtë rast zbatohen
dispozitat e Ligjit për Titujt për ofertat private, përfshirë edhe prospektin (Neni 34 i Ligjit për
Titujt). Nëse statuti e kufizon ose, madje, e ndalon kalimin e pronësisë (Neni 120) për të
shmangur pronësinë e përhapur jashtë shoqërisë, shoqëria, atëherë, bëhet SHA e mbyllur.
Megjithatë, në rastin e zmadhimit të kapitalit, edhe thjesht një ofertë private që u bëhet
aksionarëve do të kërkonte përmbushjen e kërkesave ligjore për dhënien e informacioneve, që
parashikon neni 34 i Ligjit për Titujt. Neni 32 (1) pika 2 bën vetëm disa përjashtime të vogla
për dokumentet kontabël që i bashkëlidhen prospektit. Nëse administrata e SHA vendos të
bëjë një ofertë publike, ajo mund të përdorë ndërmjetësit financiarë të parashikuar në Ligjin
për Titujt për t’i tregtuar aksionet (shoqëri komisionare, përfshirë bankat (Nenet 43 e në vijim
të Ligjit për Titujt). Ose mund të vendosë t’i regjistrojë zyrtarisht në bursë aksionet, sipas
nenit 37 të Ligjit për Titujt. Në këtë rast, SHA e regjistruara në bursë bëhen shoqëri të cilat
Ligji i ri për Titujt i quan shoqëri publike (Neni 108 i Ligjit për Titujt)
Mbetet një problem këtu në lidhje me këtë kuadër që ka të bëjë me një dispozitë të Ligjit për
QKR, që, me sa duket, vazhdon të mbështetet në procedurën e ligjit të vjetër nr 7638. Neni 36
(2) i Ligjit për QKR thotë: “Shoqëritë anonime me ofertë publike, përpara regjistrimit
fillestar, duhet të regjistrojnë edhe të dhënat e identifikimit të themeluesve, projektstatutin, si
dhe të kryejnë njoftimet e mëpasshme, sipas dispozitave përkatëse ligjore.” Nuk ka asnjë
kërkesë të tillë para regjistrimit për SHA me ofertë publike në ligjin e ri për shoqëritë
tregtare, sepse ligji i ri për shoqëritë tregtare ke zgjedhur të ndjekë “rrugën e sigurt” duke
kërkuar që SHA duhet të themelohet përpara se të bëjë një ofertë publike (ose private). Pra,
duhet të shfuqizohet neni 36 (2).
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
97
Mënyra e thirrjes së asamblesë së përgjithshme141. Dispozitat ligjore parashikojnë një
proçedurë të caktuar për mbledhjen e asamblesë së përgjithshme, e cila në rast se nuk
zbatohet mund të bëjë shkak për pavlefshmërinë e vendimeve të saj. Asambleja e
përgjithshme thirret nëpërmjet një njoftimi me shkresë apo me mesazh elektronik dhe rendi i
ditës u dërgohet të gjithë aksionerëve, jo më vonë se 21 ditë përpara datës së parashikuar për
mbledhjen e asmablesë.
Kapital minimal. Shoqëria aksionere me ofertë private nuk mund të ketë një kapital
më të vogël se 3 500 000 lekë142. Shoqëria aksionere me ofertë publike nuk mund të ketë një
kapital më të vogël se 10 000 000 lekë. Kërkesat ligjore për kapitalin të parashikuar në nenin
107 janë të njëjta me ato të nenit 75 të ligjit të vjetër nr. 7638. Ato duhet të interpretohen në
dritën e komenteve për nenin 105: SHA regjistrohet fillimisht me vlerën e kërkuar për një
SHA me “ofertë private”, domethënë 3.5 milion lekë. Nëse mendohet të bëhet një ofertë
publike, ose menjëherë pas themelimit ose në një fazë të mëvonshme, duhet të zmadhohet
kapitali të paktën deri në shumën që kërkon neni 107 (2).
Vlerat e parashikuara nga neni 107, 2 milion Lek (rreth 16 000 Euro) për shoqëritë me ofertë
private dhe 10 milion Lek (= rreth 100 000 USD) për ato me ofertë publike janë më të larta se
ato që parashikojnë ligjet e tjera në rajon. E prapëseprapë, ato nuk i përmbushin kërkesat për
kapitalin minimal të nenit 6 (1) të Direktivës së Dytë (25 000 euro). Megjithatë, qysh prej
publikimit të materialit për diskutim për përafrimin e legjislacionit, është pranuar si fakt që
vendet kandidate mund të anëtarësohen në BE me “faza” dhe në bazë të zhvillimit ekonomik
të tyre. Edhe pse neni 70 (3) i MSA parashikon që ligji për shoqëritë tregtare duhet përafruar
gjatë pesë vjetëve të para të fazës së parë, nuk është e nevojshme të përshtaten të gjithë
elementet e tij, mbi të gjitha për shkak të faktit se po zhvillohen ende aktivitete reformuese në
BE të cilat mund t’i ndryshojnë kërkesat ligjore për kapitalin minimal që parashikon
Direktiva e Dytë143.
Sa i takon çështjes së “kapitalizimit të pamjaftueshëm”, dëshirojmë ta drejtojmë vëmendjen
te komentet tona për nenin 16 (faqe 49 e në vijim) dhe për nenin 70 (faqe 81 e në vijim).
Dispozitat për sigurimin dhe ruajtjen e kapitalit dhe përgjegjësia përkatëse e administratorëve
të SHA (shih, më poshtë, komentet për nenin 108, faqe 115 e në vijim, dhe përpara nenit
123, faqe 125 e në vijim), me siguri, do ta parandalonin “kapitalizimin e pamjaftueshëm”.
141 N.137 i LSHT 142 Ndryshuar me ligjin nr.10 475 datë 27.10.2011 , vlera nga 2 000 000/3 500 000 LEK 143 Shih komentet për reformën e BE, të përmendur më lart. Pra, nuk është problem nëse, në këtë aspekt,
“vonohet” përafrimi i plotë.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
98
Pra, çfarë do të thotë “kapitalizim i pamjaftueshëm” në kushtet e SHA. Siç e kemi thënë më
parë (komentet për nenin 16, faqe 51 e në vijim, dhe për nenin 70, faqe 81 e në vijim),
kapitalizimi i pamjaftueshëm mund të çojë në “heqjen e vellos së shoqërisë” dhe t’i detyrojë
administratorët e SHA (apo aksionarët e mëdhenj dominues) të përgjigjen personalisht.
Megjithatë, kemi thënë edhe se lindja e kapitalizimit të pamjaftueshëm me rëndësi materiale
nuk çon, automatikisht, në “heqjen e vellos”. Nuk ka asnjë kërkesë ligjore që t’i detyrojë
pronarët t’i rrisin kontributet. Asambleja e përgjithshme duhet të vendosë se çfarë duhet të
ndodhë nëse ekziston një rrezik i paaftësisë paguese (Neni 136 (3)). Pra, duhet të ketë edhe
tipare të tjera të pranishme për të konstatuar nëse janë plotësuar kushtet për “heqjen e vellos”.
Fakti i kapitalizimit të pamjaftueshëm duhet të mbështetet gjithmonë në kushtet konkrete të
mbajtjes së kapitalit të formës së shoqërisë në fjalë dhe në sjelljen përkatëse të pronarëve,
aksionarëve dhe administratorëve. Sa u takon dispozitave për sigurimin dhe ruajtjen e
kapitalit në SHA, rregullin e nenit 16 (1) pika 3 për heqjen e vellos do ta përmbushnin vetëm
synimet e paligjshme të themeluesve ose pronarëve. Me fjalë të tjera, njohuria (e prezumuar)
për pamundësinë e përmbushjes së kërkesave për shlyerje të kreditorëve që kërkon kjo
dispozitë shndërrohet në tregtim për qëllime të paligjshme (Neni 163 (4)): Një administrator i
cili vijon të zhvillojë aktivitet duke hyrë me kast në borxhe të cilat ai e di se shoqëria nuk do
të mund t’i shlyejë asnjëherë dhe, për rrjedhojë, nuk e mbledh asamblenë e përgjithshme siç e
kërkon neni 136 (3) rrezikon të bëhet objekt jo vetëm i padive për dëmshpërblim sipas nenit
163 (4), por edhe i kërkesës për t’u përgjigjur personalisht sipas nenit 16. Kjo vlen edhe për
aksionarët të cilët e kanë pushtetin për ta bindur administratorin a përballen me një rrezik të
tillë. Ky është një shembull tjetër i faktit që, edhe për SHA, kërkesat për sigurimin dhe
mbajtjen e kapitalit duhet të lidhen gjithnjë e më shumë me detyrat e administratorëve.
Transferimi i aksioneve. Mënyrat e fitimit dhe të kalimit të aksioneve karakterizohen
nga e njëjta lirshmëri që ishte karakteristikë për sh.p.k.Ligji e lë të lirë dhe nuk parashikohet
instituti i parablerjes, por statuti mund të kushtëzojë kalimin e aksioneve veçanërisht duke
përcaktuar miratimin e shoqërisë ose të drejtën e parablerjes në favor të shoqërisë apo
ortakëve të tjerë. Këtu ja vlen të ndalemi pak më shumë dhe në mënyrën e kalimit të
aksioneve144. Aksionet e të drejtat e fituara si më sipër nuk mund të ushtrohen ndaj asnjë
personi apo ndaj shoqërisë, përpara se veprimi të jetë regjistruar në regjistrin e posaçëm të
aksioneve, që mban shoqëria, në përputhje me pikën 1 të nenit 119 të këtij ligji. Projekt ligji
144 N.117 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
99
për ndryshimet në LSHT, ka menduar të bëjë ndryshime në këtë pjesë. Pika 2, e nenit 117
mendohet të ndryshojë si vijon145:
“2. Nëse shoqëria mbetet me një aksionar, atëherë aksionari i vetëm detyrohet ta regjistrojë
këtë fakt sipas nenit 43 të ligjit nr. 9723, datë 3.5.2007 “Për Qendrën Kombëtare të
Regjistrimit”, i ndryshuar. Nëse aksionari i mbetur nuk përmbush këtë detyrim, atëherë
aksionari përgjigjet personalisht për detyrimet që shoqëria merr përsipër nga data në të cilën
duhet të ishte kryer regjistrimi sipas këtij neni, deri në datën në të cilën ky regjistrim u krye
efektivisht.”
Nëse aksioneri i mbetur nuk përmbush këtë detyrim, atëherë ai do përgjigjet personalisht për
detyrimet që shoqëria ka marrë përsipër.
Amendimi ka për synim të sqarojë që aksionari i mbetur përgjigjet personalisht për detyrimet
që shoqërisë i lindin nga data, në të cilën duhet të ishte kryer regjistrimi sipas nenit të ligjit
për QKR, deri në datën, në të cilën regjistrimi u krye efektivisht.
Theksojmë se detyrimi për të njoftuar mbetjen e një aksionari të vetëm, dhe përcaktimi i
masave për të garantuar zbatueshmërinë e këtij detyrimi janë kërkesa të Direktivës
89/667/EEC.
Llojet dhe kategoritë e aksioneve146
Aksionet mund të jenë të zakonshme ose aksione me përparësi.
Aksionet e zakonshme u japin zotëruesve të tyre tagër për të ushtruar në asamblenë e
përgjithshme të drejtat e aksionarit dhe për të përfituar pjesë të fitimeve dhe të shpërndarjes
së pasurive të mbetura pas likuidimit, në raport me pjesën e kapitalit që aksionet e tyre
përfaqësojnë. Çdo aksion i zakonshëm i jep zotëruesit të tij të drejta vote në raport
proporcional me pjesën e kapitalit që përfaqëson aksioni.
Aksionet me përparësi u japin zotëruesve të tyre tagrin që nga ndarja e dividentëve të
vendosur nga asambleja e përgjithshme të përfitojnë një shumë të caktuar ose një përqindje të
caktuar të vlerës nominale të tyre, përpara shpërndarjes së fitimeve, në favor të aksionarëve të
zakonshëm, përparësi në ndarjen e pasurive të shoqërisë të mbetura pas likuidimit dhe të
drejta të tjera të përcaktuara me ligj apo statut. Aksionet me përparësi mund të emëtohen si
askione pa të drejtë vote. Efektet e vendimit të asamblesë për anulimin, kufizimin ose
cënimin e të drejtave të përparësisë së këtyre aksioneve kushtëzohen nga pëlqimi i
145 Miratuar ndryshimi me ligjin 129/2014”Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjn 9901 datw 14.04.2008 “ Për
tregtarët dhe shoqëritë tregtare” 146 N.116 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
100
aksionarëve, që i zotërojnë ato. Aksionet që japin të njëjtat të drejta përbëjnë aksione të së
njëjtës kategori. Aksionet me përparësi nuk mund të përfaqësojnë më shumë se 49% të
kapitalit të regjistruar të shoqërisë. Çdo lloj oferte kërkon nxjerrjen e “prospetit”. Prospeti
përmban informacion të plotë të saktë dhe objektiv për mjetet dhe detyrimet, fitimin dhe
humbjen, gjendjen dhe prespektivat financiare të emëtuesit, qëllimin e marrjes së fondeve,
faktorët e riskut dhe të drejtat që mbartin titujt, për të cilat nxirret prospeti në bazë të të cilave
investuesi mund të bëjë një vlerësim objektiv të prespektivave dhe rreziqeve të investimeve
dhe të marrë një vendim për investim.
Vendimmarrja147. Para se të hyjmë në analizë të vendimarrjes, duhet të shpjegojmë
konceptet kuorum dhe vendimmarrje, të cilat për analogji i referohen atyre çfarë thamë më
lart për sh.p.k. Në rastin e sh.a. nuk kemi atë problem në raportin kuotë votë, pasi aksionet
parashikohen të jenë në mënyrë të barabartë nominale, dhe çdo aksion ka një votë148. Në
rastin e marrjes së vendimeve që kërkojnë një shumicë të zakonshme, asambleja e
përgjithshme mund të marrë vendime të vlefshme vetëm nëse marrin pjesë aksionerët që
zotërojnë më shumë se 30% të aksioneve, dhe votojne aksionerët, që zotërojnë më shumë se
gjysmën e numrit total të aksioneve me të drejtë vote. Duhet theksuar me të drejtë vote, pasi
siç e theksuam më lart aksionet me përparësi mund të emëtohen si aksione pa të drejtë vote,
duke iu nënshtruar një procedure tjetër vendimmarrjeje. Në rastin kur asambleja e
përgjithshme duhet të vendosë për çështje të cilat kërkojnë shumicë të kualifikuar, ajo mund
të marrë vendime të vlefshme vetëm nëse aksionerët që zotërojnë më shumë se gjysmën e
numrit total të aksioneve janë të pranishëm personalisht, dhe votojnë ¾ e votave të
aksionerëve pjesëmarrës. Çështjet që kërkojnë shumicë të cilësuar janë:
1. ndryshimet në statut
2. zmadhim ose zvogëlim i kapitalit të regjistruar
3. shpërndarjen e fitimeve
4. prishja e shoqërisë.
Menyra e votimit Kuorumi Vendimmarrja
Shumicë e zakonshme Më shumë së 30% të
aksioneve
Shumica e aksioneve të
ortakëve pjesmarrës.
Shumicë e cilësuar Aksionet që zotërojnë më ¾ e votave të ortakëve
147 N.144 i LSHT/ N.149 i LSHT 148 N.109 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
101
shumë se gjysmën e numrit
total të votave
pjesëmarrës.
Ky në fakt nuk është një raport i drejtë në kuptimin e raportit të zotërimit të aksionit dhe
raportit të votës. LSHT parashikon një mbledhje dhe procedurë të posaçme149. Ne e theksuam
që çdo gjë që lidhet me aksionet me përparësi, kushtëzohet nga pëlqimi i aksionarëve, që i
zotërojnë ato.
Menyra e votimit Kuorumi Vendimarrja
Aksione me përparësi. Aksionarët që zotërojnë më
shumë së 1/2 të e pjesës së
kapitalit të shoqërisë
¾ e votave të aksionarëve
pjesmarrës, që zotërojnë
aksione me përparësi
E drejta e përfitimit të dividentëve (rezervë ligjore)
Në morinë e të drejtave të ortakut, ekzistojnë disa të drejta të caktuara financiare, më e
rëndësishmja e të cilave ështe e drejta për të marrë devidentë. Dividenti është pjesa që i takon
secilit aksionar nga vlera e fitimeve vjetore, e cila vendoset të shpërndahet nga asambleja e
përgjithshme. Si rregull të gjithë ortakët ose aksionarët gëzojnë të drejtën e një pjesë të
fitimit. Natyra e përpiktë e kësaj të drejte ndryshon sipas llojit të shoqërisë. Fitimet e SHA
nuk shpërndahen automatikisht. Ndërsa kjo ndarje është rregull i përgjithshëm, ekzistojnë tre
përjashtime të rëndësishme150.
- Shoqëria duhet të kalojë të pakten 5% të të ardhurave të vitit të kaluar, minus
shpenzimet e atij viti si një rezervë ligjore të detyrueshme deri sa të arrihet 10% e kapitalit të
regjistruar të shoqërisë apo një përqindje më e lartë e përcaktuar nga statuti. Ky detyrim e
ndihmon shoqërinë tregtare të krijojë një mburojë kundër humbjeve të mundshme në të
ardhmen. Kjo rezervë ligjore e detyrueshme mund të preket vetëm për të kompensuar
humbjet e bilancit, por jo për të mundësuar shpërndarjen tek aksionarët.
- Statuti mund të parashikojë krijimin e rezervave të tjera ligjore nga fitimet vjetore.
149E drejta shqiptare e shoqërive tregtare 150 N.127 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
102
-Edhe nëse nuk ekziston një dispozite statutore, asambleja e përgjithshme mund të
vendosë që shoqëria të mos i shpërndajë fitimet dhe këto shuma të përdoren për qëllime të
tjera sidomos për kalimin e rezervës ligjore.
Kjo dispozitë vjen në ndihmë jo vetëm të aksionerëve të shoqërisë, të cilët në këtë mënyrë
krijojnë një rezervë për të përballuar detyrimet e shoqërisë. Në të njëjtën kohë mbron dhe
interesat e të tretëve apo kreditorëve, duke siguruar në këtë formë depozita të mjaftueshme
për të mbuluar detyrimet. Në analogji mund t’i referohemi qëllimit të çertifikatës së aftësisë
paguese në rastin e sh.p.k.
Prishja e shoqërisë kolektive LSHT përcakton rastet kur shoqëritë tregtare prishen 151:
1-Kur mbaron kohëzgjatja për të cilën është themeluar
2-Me vendim të asamblesë së përgjithshme/ortakëve
3-Me vendim gjykate
4-Me hapjen e proedurave të falimentimit
5-Kur merr statusin pasiv, nëse nuk ka kryer veprimtari tregtare për dy vjet dhe nuk ka
njoftuar pezullimin e veprimtarisë, sipas pikës 3 të nenit 43 të ligjit nr.9723, dt.03.05.2007
“Për Qëndren Kombëtare të Regjistrimit”,
6-Dhe në rastet e tjera të parashikuara në ligj
Projekt-ligji ndryshon dispozitën e mësipërme si më poshtë vijon:
Shkaqet e prishjes së shoqërisë
1. Shoqëria kolektive prishet:
a) kur mbaron kohëzgjatja, për të cilën është themeluar;
b) me përfundimin e procedurave të falimentimit, apo në rast të pamjaftueshmërisë së
pasurive për të mbuluar shpenzimet e procedurës së falimentimit;
c) në rast se objekti bëhet i pa realizueshëm, për shkak të mosfunksionimi të vazhduar të
organeve të shoqërisë, apo për shkaqe që tjera që e bëjnë absolutisht të pamundur vazhdimin
e veprimtarisë tregtare;
ç) në rastet e pavlefshmërisë se themelimit të shoqërisë, parashikuara nga neni 11/1 i këtij
ligji;
d) në rastet e parashikuara sipas nenit 47 të këtij ligji;
dh) në raste të tjera, të parashikuara në statut;
151 N.43 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
103
e) në raste të tjera, të parashikuara me ligj;
ë) me vendim të ortakëve;
2. Prishja e shoqërisë si pasojë e një apo më shumë prej shkaqeve të parashikuara nga gërmat
“a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni, vendoset nga shumica e ortakëve, ndërsa
në rastin e parashikuar sipas pikës “ë” është i nevojshëm një vendim unanim i ortakëve.
3. Në rast mosveprimi të ortakëve, për të vendosur prishjen e shoqërisë për rastet e
parashikuara nga gërmat “a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni, çdo person i
interesuar mund t’i drejtohet gjykatës, në çdo kohë, për të konstatuar prishjen e shoqërisë.
4. Pavarësisht parashikimeve të mësipërme, ekzistenca e një a më shumë prej shkaqeve të
parashikuara nga gërmat “a”, “c”, “d”, “dh” dhe “e” të pikës 1 të këtij neni nuk do të ketë si
pasojë prishjen e shoqërisë dhe hapjen e procedurave të likuidimit, nëse përpara vendimit
gjyqësor të formës së prerë, cituar në pikën 3 të këtij neni, shkaku i prishjes është korrigjuar,
nëse është e mundshme të korrigjohet, dhe korrigjimi është publikuar nga shoqëria në
regjistrin tregtar sipas parashikimeve të ligjit nr. 9723, datë 03.05.2007 “Për Qendrën
Kombëtare të Regjistrimit”, të ndryshuar.
5. Prishja e shoqërisë si pasojë e shkaqeve të parashikuara në gërmën “b” të pikës 1 të këtij
neni, vendoset nga gjykata kompetente për procedurat e falimentimit, kur në përfundim të
këtyre procedurave, të gjitha pasuritë e shoqërisë janë likuiduar për shlyerjen në mënyrë
kolektive të detyrimeve ndaj kreditorëve, apo kur gjykata kompetente për procedurat e
falimentimit vendos rrëzimin e kërkesës për hapjen e procedurës së falimentimit, për shkak të
pamjaftueshmërisë së pasurisë së shoqërisë, për të mbuluar shpenzimet e procedurës së
falimentimit.
6. Prishja e shoqërisë si pasojë e shkaqeve të parashikuara në germën “ç” të pikës 1 të këtij
neni, vendoset nga gjykata kompetente, sipas parashikimeve të nenit 11/1 të këtij Ligji.”
Neni 7 i Projekt – Ligjit ka për synim të riformulojë shkaqet e prishjes së shoqërive kolektive
dhe komandite, parashikuar në nenin 43, të Ligjit nr. 9901.152
Në radhë të parë, teksti i ri i nenit 43, synon të koordinohet me dispozitën e re të nenit 11/1 në
lidhje me pavlefshmëritë e themelimit të shoqërive. Gjithashtu, ky nen i jep zgjidhje, ndër të
tjera, problemit të ngritur nga grupet e interesit në lidhje me rastet kur shoqëria gjendet ne
152 Miratuar me ligjin nr.129/2014.Të gjitha referimet në temën e trajtuar lidhur me projekt ligj dhe me
pritshmëritë pë ndryshime janë miratuar me ligjin nr.129/2014.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
104
pamundësi për të vazhduar veprimtarinë (psh. kur organet e saj nuk arrijnë të funksionojnë
rregullisht, për shkaqe të ndryshme si mirëkuptimi në vendimmarrjet e asamblesë,
pamundësia e arritjes së objektit etj.) dhe çështjes së ngritur nga grupet e interesit se cilët janë
personat e autorizuar për të nisur procedurat e prishjes së shoqërisë. Sipas teksti të ri të këtij
neni, shkaqet ligjore të prishjes konstatohen nga asambleja, dhe në rast mosveprimi të
asamblesë, mund të konstatohen nga gjykata me kërkesë të çdo personi të interesuar (psh.
kreditorët, ortakët e minorancës etj.). Gjithashtu, teksti i ri i nenit 43, synon të zgjidhë
problemin qe ekziston sipas parashikimeve të ligjit të falimentimit, në bazë të të cilit, gjykata
nuk zbaton falimentimin nëse pasuria e shoqërisë nuk mjafton për të përballuar as shpenzimet
e falimentimit. Në bazë të praktikës aktuale të krijuar në bazë të ligjit të falimentimit,
ekziston mundësia që një shoqëri që nuk ka pasuri të mjaftueshme as për të mbuluar
procedurat e falimentimit, mbetet e regjistruar në QKR pasi ligji i falimentimit nuk i njeh
gjykatës të drejtën për të urdhëruar çregjistrimin në këto raste. Sipas tekstit të ri, gjykata e
falimentimit, së bashku me vendimin për përfundimin e procedurave të falimentimit vendos
edhe prishjen shoqërisë, duke i njoftuar vendimin QKR, e cila çregjistron shoqërinë nga
Regjistri Tregtar pa kryer procedurat e likuidimit. I njëjti arsyetim vlen dhe në rastet e
shoqërive të tjera tregtare.
4.5. Likuidimi i shoqërive tregtare.
Likuidim i zakonshëm në gjendjen e aftësisë paguese. Prishja e shoqërisë tregtare ka
si pasojë hapjen e procedurave të likuidimit në gjendjen e aftësisë paguese me përjashtim të
rasteve kur është nisur një procedurë falimentimi.
Në shoqëritë kolektive dhe komandite likuidimi kryhet nga të gjithë ortakët apo nga një
likuidues i emëruar në mënyre unanime prej tyre.
Në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëritë aksionare, likuidimi kryhet nga
likuiduesit e emëruar nga asambleja e përgjithshme. Nëse asambleja e përgjithshme nuk arrin
të emërojë një likuidues brenda 30 ditëve pas prishjes, çdo person i interesuar mund t`i
drejtohet gjykatës për të përcaktuar një likuidues. Çdo person i interesuar ka të drejtë t`i
kërkojë gjykatës zëvendësimin e likuiduesit nga Asambleja e Përgjithshme nëse paraqet arsye
të mjaftueshme që objektiva e likuidimit mund të cënohet nga likuidesi i emëruar. Kërkesa
drejtuar gjykatës duhet të depozitohet në gjykatë brenda 30 ditëve nga data e emërimit të
likuiduesit nga Asambleja e Përgjithshme. Gjykata emëron likuiduesin në rastet kur shoqëria
tregtare prishet me vendim gjykate. Vëmendja kryesore gjatë likuidimit drejtohet mbi
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
105
likuiduesin, i cili zë vendin e administratorit/administratorëve. Të drejtar dhe detyrimet e
administratorit i transferohen likuiduesit me emërimin e tij. Veprimi i fundit i
administratorëve është të paraqesin emrin e likuiduesit dhe autoritetin e tij për të përfaqësuar
shoqërinë bashkë me dokumentat përkatëse për regjistrim. Detyra themelore e likuiduesit
është mbyllja e veprimtarisë tregtare të shoqërisë, mbledhja e kredive të paarkëtuara dhe
kontributet e pashlyera, shitja e pasurive të shoqërisë dhe shlyerja e kreditorëve duke
respektuar radhën e referimit. Likuiduesi mund të kryejë edhe veprime të reja tregtare për
mbylljen e një veprimi të papërfunduar. Likuiduesi përgatit një bilanc të gjendjes së shoqërisë
në çastin e hapjes së likuidimit dhe një bilanc përfundimtar në çastin e mbylljes së këtyre
procedurave. Nëse procedura e likuidimit zgjat më shumë se një vit, likuiduesi përgatit
gjithashtu pasqyrat financiare vjetore të shoqërisë. Likuiduesit duhet të ftojnë kreditorët e
shoqërisë për të depozituar pretendimet e tyre për prishjen e saj. Shoqëria e publikon dy herë
këtë njoftim me një interval prej 30-ditësh në faqen e saj të internetit, si dhe në faqen e
internetit të QKR–së. Në njoftim duhet deklaruar se pretendimet duhet të depozitohen brenda
30–ditëve nga data e njoftimit të fundit. Likuiduesi nuk mund të shpërndajë aktivet e mbetura
përpara afatit 3-mujor nga publikimi i thirrjes së dytë që kreditorët të paraqesin pretendimet e
tyre153. Nëse një kreditor i shoqërisë për të cilin likuiduesi është në dijeni, nuk kërkon të
drejtat e veta, shumat përkatëse depozitohen pranë gjykatës, ndërsa mallrat depozitohen në
një magazinë me shpenzimet e kreditorit. Nëse një detyrim nuk mund të shlyhet menjëherë
ose nëse është i debatueshem, aktivet mund të shpërndahen vetëm nëse kreditorit i është
dhënë garanci e përshtatshme. Në projekt ligj kjo dispozitë në pikën 1 të saj mendohet të
ndryshohet si më poshtë vijon:
Pika e parë, e nenit 199 ndryshohet si vijon:
1. Likuiduesi nuk mund të shpërndajë aktivet e mbetura të shoqërisë përpara përfundimit
të afatit të depozitimit të pretendimeve të kreditorëve, përcaktuar sipas nenit 195 të
këtij ligji.
Ky amendament i projekt–ligjit ka për synim të shkurtojë afatin e procedurave të likuidimit.
Kjo ka qenë një kërkesë e QKR.
Në bazë të padive të ngritura nga kreditoret kur likuiduesit vënë re se pasuria e shoqërisë
tregtare përfshirë kontributet e pashlyera nuk është e mjaftueshme për pagesën e këtyre
153 N.199 LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
106
pretendimeve, likuiduesit detyrohen t`a pezullojne procedurën e likuidimit e t`i kërkojnë
gjykatës përkatëse nisjen e procedurave të falimentimit.
Pas shlyerjes së detyrimeve ndaj kreditorëve, likuiduesi u shpërndan ortakëve apo
aksionerëve aktivet e mbetura sipas të drejtave që ata kanë në ndarjen e fitimeve me
përjashtim të rastit kur statuti parashikon radhën e preferencës. Pasuritë që i janë dhënë
shoqërisë me qira apo në përdorim me çfarëdo titulli, u kthehen ortakëve apo aksionarëve.
Ortakët apo aksionarët nuk kanë të drejtën e dëmshpërblimit në rast shkatërrimi, dëmtimi apo
ulje të vlerës së pasurisë, nëse kjo nuk varet nga veprimi apo mosveprimi i shoqërisë ose i
personave që kanë vepruar në emër të saj.
Likuiduesit përgjigjen ndaj kreditorëve për dëmet e shkaktuara gjatë procedurës së likuidimit.
Krahas likuiduesve, ortakët e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar dhe aksionarët përgjigjen
ndaj kreditorëve të shoqërisë në mënyrë solidare deri në vlerën që u është shpërndarë.
Likuidimi i thjeshtëzuar154. Likuidimim i thjeshtëzuar ndryshon nga likuidimi i
zakonshëm në gjendjen e aftësisë paguese, në faktin që aty nuk është nevoja e emërimit të një
likuiduesi, por megjithatë likuidimi i thjeshtëzuar nuk duhet t’i largohet rregullit themelor të
radhës së përparësisë, sipas të cilit ortakët / aksionarët e shoqërisë kanë të drejtën të marrin
aktivet e shoqërisë vetëm pasi të jenë shlyer të gjithë kreditorët. Shoqëria tregtare mund të
likuidohet nëpërmjet një procedure të përshpejtuar nëse kjo vendoset nga të gjithë ortakët apo
aksionarët dhe kur këta deklarojnë përpara gjykatës përkatëse se të gjitha detyrimet e
shoqërisë ndaj kreditorëve janë shlyer e janë rregulluar të gjitha marrëdhëniet me
punëmarrësit. Administratorët janë përgjegjës për dëmin e shkaktuar nga shkelja e detyrave të
tyre gjatë likuidimit të thjeshtëzuar, përveç administratorëve, ortakët apo aksionerët e
shoqërisë përgjigjen në mënyrë solidare deri në shumat e marra.
Pas shpërndarjes së aktiveve të mbetura155, likuiduesi e njofton QKR për përfundimin
e likuidimit dhe kërkon çregjistrimin e shoqërisë156. Dispoziata e parashikuara në nenin 201 të
këtij ligji zbatohen edhe në rastin e përfundimit të likuidimit të likuidimit të thjeshtëzuar. Kjo
dispozitë ndryshohet nga projekt-ligji.
Pas shpërndarjes së aktiveve të mbetura në vijim të procedurës së likuidimit të
thjeshtëzuar, administratori njofton Qendrën Kombëtare të Regjistrimit për përfundimin e
154 N.204 i LSHT 155 N.202 i LSHT 156 Seksioni V të ligjit nr.9723 dt.3.5.2007 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
107
likuidimit dhe kërkon çregjistrimin e shoqërisë, në përputhje me nenin 49 të ligjit nr. 9723,
datë 3.5.2007 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”, i ndryshuar.”
Projekt – Ligjit ka për synim të sqarojë, sipas kërkesës së grupeve të interesit, që në rastin e
likuidimit të thjeshtëzuar, çregjistrimi i shoqërisë i kërkohet QKR nga administratori, dhe jo
nga likuiduesi, pasi likuidimi është kryer sipas procedurave të thjeshtëzuara të parashikuara
nga Ligji nr. 9901.
4.6 Riorganizimi i shoqërive me përgjegjësi të kufizuar dhe i shoqërive aksionare .157
Një pjesë e rëndësishme e LSHT janë dhe dispozitat mbi riorganizimin e shoqërive me
përgjegjësi të kufizuar dhe i shoqërive aksionare .Dispozitat e kësaj pjese janë të zbatueshme
vetëm për shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëritë aksionare.
Një shoqëri mund të organizohet nëpërmjet:
-bashkimit me një shoqëri tjetër
-ndarjes në dy apo më shumë shoqëri të tjera
-shndërrimit të formës ligjore.
Shoqëritë mund të riorganizohen vetëm pasi kanë qenë të regjistruara për të paktën një vit.
Bashkimi i shoqërive kryhet në përputhje me dispozitat për mbrojtjen e konkurrencës.
4.7 Bashkimi i shoqërive158
Bashkimi i shoqërive është një veprim juridik ku një a më shumë shoqëri i transferojnë të
gjitha aktivet dhe pasivet e tyre në një shoqëri tjetër dhe pastaj pushojnë së ekzistuari pa
shkuar në likuidim.
Llojet e bashkimit të shoqërive.
Bashkimi me përthithje ështe kalimi i të gjithave aktiveve e pasiveve të njërës ose më shumë
prej shoqërive, që quhen shoqëritë e përthithura të një shoqërie tjetër ekzistuese e quajtur
shoqëria përthithëse në këmbim të aksioneve apo kuotave të kësaj shoqërie. Ky proces quhet
bashkim me përthithje.
Bashkimi me krijimin e një shoqërie të re. Themelimi i një shoqërie të re tek e cila kalohen të
gjitha aktivet e pasivet e shoqërisë ekzistuese që bashkohen në këmbim të aksioneve apo
kuotave të shoqërisë së thjeshtë. Ky proces quhet bashkim me krijimin e një shoqërie të re.
157 N.214 i LSHT 158 N.215 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
108
Bashkimi me krijimin e një shoqërie të re është i përafërt me bashkimin me përthithje, përveç
se shoqëria përthithëse është e sapoformuar në procesin e bashkimit.
Përfaqësuesit ligjorë të secilës prej shoqërive që marrin pjesë në bashkim hartojnë një raport
të hollësishëm ku shpjegohet marrëveshja e bashkimit dhe përshkruhen bazat ligjore dhe
ekonomike për të, e në veçanti raporti i këmbimit të aksioneve, kuotave apo të drejtave të
veçanta raporti duhet të përshkruajë edhe pasojat e këtij bashkimi mbi punëmarrësit e
shoqërive pjesëmarrëse. Përfaqësuesit ligjore të shoqërive që marrin pjesë në bashkim,
caktojnë ekspertë të pavarur të licensuar të fushave të ndryshme për të vlerësuar kushtet e
projekt- marrëveshjes së bashkimit159. Ekspertët mund të caktohen për secilën shoqëri ose në
mënyrë të përbashkët për të gjitha shoqëritë që marrin pjesë në bashkim. Ata caktohen nga
gjykata përkatëse nëse kjo kërkohet nga përfaqësuesit ligjorë. Ekspertët kanë të drejtë të
marrin nga shoqëritë që bashkohen të gjithë informacionin dhe dokumentet përkatëse si dhe
të kryejnë të gjitha hetimet e nevojshme. Projekt-marrëveshja e bashkimit prodhon efekte
vetëm pasi të jetë miratuar nga ortakët apo aksionaret e të gjitha shoqërive që marrin pjesë në
bashkim. Kur nga projekt-marrëveshja e bashkimit preken të drejtat e aksionarëve/ortakëve të
veçantë apo të drejta që rrjedhin nga aksione të kategorive të veçanta, atëherë projekt-
marrëveshja i nënshtrohet sipas rastit miratimit të ortakëve apo aksionarëve të prekur ose një
votimi të veçantë, i cili merret me shumicë të tre të katërtave të votave të secilës kategori
aksionesh të prekura. Kur aksionarët apo ortakët e shoqërisë që bashkohen nuk kanë dhënë
pëlqimin për bashkim atëherë këta kanë të drejtë të kërkojnë nga shoqëria blerjen me vlerë
tregu të aksioneve apo kuotave të zotëruara të tyre nga shoqëria që rezulton nga bashkimi apo
në rast mosmarrveshjesh, me çmimin e përcaktuar nga një ekspert vlerësues i pavarur, i
emëruar nga gjykata me kërkesë të këtyre aksionarëve apo ortakëve. Në mënyrë alternative
aksionarët mund të kërkojnë që shoqëria përthithëse të këmbejë aksionet e tyre me përparësi
pa të drejtë vote, me aksione me të drejtë vote.
Ndarja
Një shoqëri mund të ndahet me vendim të asamblesë së përgjithshme, duke transferuar të
gjitha aktivet e pasivet e veta në favortë dy ose më shumë shoqërive ekzistuese apo të
themeluara rishtazhi. Shoqëria që ndahet konsiderohet e prishur, por nuk kalon në proces
likuidimi160. Shoqëritë që përfshihen në një proces ndarjeje emërtohen shoqëri pritëse dhe
159 N.216 i LSHT 160 N.2227 i LSHT Nr.9901ndt.14.04.2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
109
shoqëri që ndahet. Shoqëritë që fitojnë pasuritë e shoqërisë që ndahet quhet shoqëri pritëse
dhe përgjigjen në mënyrë solidare për detyrimet e kësaj të fundit.
Përgjegjësia solidare dhe e pakufizuar për detyrimet ndaj të tretëve u referohet shoqërive
pritëse dhe pasurisë së tyre dhe në asnjë rast pasurive të aksionarëve/ortakëve të shoqërive të
tyre, pasi kujtojmë këtu se përgjegjësia e ortakëve apo aksionarëve të shoqërive të kapitalit
është e kufizuar. Ndarja mund të realizohet me anë të kalimit të pasurive të shoqërisë që
ndahet në dy ose më shumë shoqeri ekzistuese ose shoqëri të reja, të krijuara me qëllim
realizimin e procesit të ndarjes. Aksionet/kuotat e shoqërisë së ndarë mund t’u shpërndahen
aksionarëve/ortakëve të shoqërive pritëse.
Në përpjestim me aksionet/kuotat që ata kanë në shoqërinë e ndarë (ndarja
përpjestimore)
Duke iu shmangur raporteve të mëparshme (ndarja jopërpjestimore) dhe duke krijuar
raporte të reja midis aksionarëve/ortakëve.161
Përveç përcaktimit të mënyrës se si do të ndahen aksionet, procedura e ndarjes është e njëjtë
me atë të të bashkimit. Ajo kalon nëpër të njëjtat faza të hartimit të projekt-marrëveshjes,
hartimit të raportit nga përfaqësuesit ligjorë, kërkimit të një ekspertize të pavarur nga një
ekspert i licensuar i fushës, nëse kjo kërkohet nga aksionarët/ortakët e shoqërive të përfshira
në proces, publikimit të projekt-marrëveshjes dhe dokumentave të tjera në QKR të paktën një
muaj para mbledhjes së APA që do të miratojë marrëveshjen, mbledhjen e APA dhe
miratimin e marrëveshjes së ndarjes, publikimin e vendimit të APA dhe procesverbalit për
ndarjen në Q.K.R. Vetëm pas plotësimit të kësaj procedure, me publikimin e vendimit të
ndarjes të miratuar nga APA, mund të realizohen dhe marrin fuqi ligjore aktet e mëposhtme:
Prishja pa likuidim dhe fshirja nga regjistri tregtar i shoqërisë që ndahet,
Kalimi te shoqëritë pritëse të të gjitha aktiveve e pasiveve të shoqërisë që ndahet,
Aksionarët/ortakët e shoqërisë që ndahet bëhen aksionarë/ortakë të një ose më shumë
shoqërive pritëse në përputhje me raportin e ndarjes.
Dhe në rastin e procedurave të ndarjes së një shoqërie, vlejnë dispozitat e trajtuara më sipër
për përgjegjësinë ndaj të tretëve të administratorëve, anëtarëve të këshillit, ekspertëve të
licensuar dhe vetë shoqërisë.
Shndërrimi
161 Manuali për LSHT-në, fq.138,139
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
110
Një shoqëri tregtare mund ta ndryshojë formën e vet ligjore nëpërnjet shndërrimit. LSHT njeh
dy forma të shndërrimit:
Shoqëria me përgjegjesi të kufizuar mund të shndërrohet në shoqëri aksionare, dhe
anasjelltas.
Një shoqëri aksionare me ofertë private mund të shndërrohet në një shoqëri aksionare
me ofertë publike dhe anasjelltas,
Kjo nëse përmbushen kërkesat e LSHT,e QKR dhe ligjit për tituj.
Ndryshe nga bashkimet dhe ndarjet, një proces i tillë nuk çon në prishjen e shoqërisë që
shndërrohet, e për rrjedhojë nuk sjell pasoja mbi të drejtat dhe detyrimet që shoqëria ka marrë
përsipër ndaj të tretëve162. Me anë të shndërrimit, një shoqëri thjesht ndryshon formën e saj
ligjore pa e humbur identitetin e saj. Kështu shoqëria e shndërruar nuk ndjek pozicionin ligjor
të shoqërisë ekzistuese pavarësisht ndyshimit të formës së saj ligjore, por shoqëria ruan
identitetin e saj ligjor. Administratorët e shoqërisë që shndërrohet hartojnë një raport të
hollësishëm ku shpjegohen bazat ligjore dhe ekonomike të shndërrimit të propozuar. Në
raport përshkruhen edhe vështirësitë e veçanta, të cilat janë hasur, përshkruhet edhe efekti që
do të ketë shndërrimi te punëmarrësit e shoqërisë.
Vendimi për shndërrimin e shoqërisë duhet të merret nga asambleja e përgjithshme me një
shumicë të cilësuar prej tre të katërtave. Nëse shndërrimi ka si pasojë ndryshimin e të drejtave
dhe detyrimeve të veçanta të aksionerëve apo ortakëve, atëherë vlefshmëria e vendimit të
shndërrimit i nënshtrohet miratimit të aksionerëve apo ortakëve të prekur. Administratorët
thërrasin të gjithë aksionarët apo ortakët që nuk ishin të pranishëm apo të përfaqësuar në
mbledhjen e asamblesë që ka vendosur shndërrimin, duke u kërkuar të deklarojnë me shkrim
nëse e pranojnë apo jo shndërrimin e shoqërisë sipas vendimit përkatës. Thirrja e aksionarëve
/ortakëve bëhet me shpallje, e cila publikohet pranë QKR–së dhe në faqen e internetit të
shoqërisë dy herë me një interval të ndërmjetëm prej jo më pak se 15 ditë, dhe jo me shumë
se 30 ditë. Aksionerët/ortakët e thirrur duhet të depozitojnë në selinë e shoqërisë deklaratën
me shkrim brenda 60 ditëve nga publikimi i fundit i thirrjes. Me regjistrimin e shndërrimit të
saj pranë QKR–së, shoqëria vazhdon të ekzistojë në formën ligjore të përcaktuar në vendimin
e shndërrimit, ndërsa të gjithë ortakët / aksionerët e saj qëndrojnë me të njëjtën cilësi në
raport me shoqërinë e shndërruar. Gjithashtu, të drejtat e palëve të treta për aksionet e
shoqërisë që transformohet vazhdojnë të zbatohen edhe për aksionet e shoqërisë së
162 N.228/3 i LSHT
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
111
shndërruar. Ky rregull i fundit garanton që të drejtat e palëve të treta, sidomos pengjet jepen
automatikisht në paketën e re të të drejtave të anëtarësisë.
Ndonëse shoqëria e shndërruar mbart të gjitha detyrimet ndaj kreditorëve të shoqërisë në
formën e mëparshme, ligji gjen përsëri me vend rregullimin e të drejtave të kreditorëve dhe
garancive që u duhen ofruar. Ligji parashikon se dispozitat që u shtjelluan në rastin e procesit
të bashkimit për mbrojtjen e të drejtave të kreditorëve dhe garancive që u duhen ofruar. Ligji
parashikon se dispozitat që u shtjelluan në rastin e procesit të bashkimit për mbrojtjen e të
drejtave të kreditorëve, zotëruesve të obligacioneve dhe aksionarëve në pakicë, që nuk kanë
rënë dakord me riorganizimin, zbatohen edhe në rastin e shndërrimit të shoqërive.
Mund të përmendim si shembull ofrimin e garancive që duhet t’u jepen zotëruesve të
obligacioneve të konvertueshme në aksione në rastin kur shoqëria aksionare që i ka emëtuar
shndërrohet në shoqëri me përgjegjësi të kufizuar;kjo e fundit nuk mund të emëtojë tituj dhe
të tërheqë kapital nga të tretët në këtë mënyrë. Shoqëria e shndërruar është e detyruar të
lëshojë një deklaratë të hartuar sipas nenit 221/1 dhe të përmbushë detyrimet e
përcaktuara163.
Përfaqësuesit ligjorë dhe anëtarët e këshillit të administrimit apo të këshillit mbikëqyrës të
shoqërisë në shndërrim, si dhe vetë shoqëria, janë përgjegjës solidarisht për dëmet që u
shkaktohen të tretëve nga procesi i shndërrimit. Përgjegjësia e tyre trajtohet nga të njëjtat
dispozita që u shtjelluan më lart, në rastin e bashkimit të shoqërive.
Ligji rikujton pasojat e shndërrimit që gjenerohen pas publikimit të këtij akti në QKR:
Shoqëria që shndërrohet vazhdon të ekzistojë në formën ligjore të përcaktuar në vendimin e
shndërrimit;
Aksionarët/ortakët e shoqërisë që shndërrohet marrin pjesë në shoqërinë e re, sipas kushteve
të përcaktuara në këtë ligj;
Të drejtat e personave të tretë për aksionet/kuotat e shoqërisë që transformohet vazhdojnë të
zbatohen edhe për aksionet/kuotat e shoqërisë së shndërruar164.
4.8 Kuptimi i bashkimit ndërkufitar të shoqërive me përgjegjësi të kufizuar
Në ekzistencën e nevojës për bashkëpunim dhe konsolidim ndërmjet shoqërive tregtare me
përgjegjësi të kufizuar nga shtetet anëtare të Bashkimit Europian, dhe konkretisht lidhur me
bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare me përgjegjësi të kufizuar, është vënë re se ato
163 E drejta shqiptare e shoqërive tregtare, Argita Malltezi, fq.282 164 N.229 i LSHT nr.9901 dt.14.04.2008
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
112
hasin në shumë vështirësi legjislative dhe administrative në Komunitet për këtë proces. Në
këtë mënyrë, u pa e nevojshme, me qëllim plotësimin dhe funksionimin e tregut të vetëm, të
parashikohen dispozita të Komunitetit për kryerjen e bashkimit ndërkufitar ndërmjet llojeve
të ndryshme të shoqërive tregtare me përgjegjësi të kufizuar, të cilat duhet të rregullohen nga
ligjet e Shteteve Anëtare të ndryshme.
Synimi i kësaj direktive165 ishte të lehtësonte bashkimin ndërkufitar të shoqërive
tregtare me përgjegjësi të kufizuar. Ligjet e shteteve anëtare duhet të përshtateshin në mënyrë
që të lejonin bashkimin ndërkufitar të një shoqërie tregtare të brendshme, të një shteti anëtar,
me përgjegjësi të kufizuar, me një shoqëri tregtare me përgjegjësi të kufizuar të një Shteti
Anëtar tjetër, nëse legjislacioni i brendshëm i shteteve anëtare në fjalë e lejonte bashkimin
ndërmjet shoqërive tregtare të këtyre llojeve.
Vetëm në rast se do parashikohej ndryshe në direktivë, atëherë secila shoqëri tregtare që merr
pjesë në bashkimin ndërkufitar dhe secila palë e tretë që do ndikohej nga bashkimi, mbetet
objekt i dispozitave dhe formaliteteve të legjislacionit të brendshëm, i cili do të ishte i
zbatueshëm në rastin e një bashkimi të brendshëm. Legjislacioni i brendshëm, në asnjë rast
nuk duhet të përmbajë dispozita apo formalitete, që të parashikojnë kufizime mbi lirinë e
vendosjes apo mbi lëvizjen e lirë të kapitalit, me përjashtim të rasteve kur kjo mund të
justifikohet në përputhje me jurisprudencën e Gjykatës së Drejtësisë dhe në veçanti me
kërkesat e interesit të përgjithshëm dhe janë kufizime të nevojshme dhe të përpjesëtueshme
me arritjen e këtyre kërkesave madhore. Në këtë kuadër u hartua dhe ligji 110/2012 “Për
bashkimin ndërkombëtar të shoqërive tregtare”. Ky ligj është përafruar plotësisht me:
Direktivën 2005/56/KE të Parlamentit Europian dhe të Këshillit, datë 26 tetor 2005 “Për
Bashkimin Ndërkufitar të Shoqërive me Përgjegjësi të Kufizuar”.
Në mënyrë që të mbrohen interesat e pronarëve dhe të tjerëve, si projektkushtet e përbashkëta
të bashkimit ndërkufitar, ashtu edhe realizimi i bashkimit ndërkufitar është parashikuar të
publikohen për secilën shoqëri tregtare pjesëmarrëse të dhënat, përmes regjistrimit në
regjistrin e duhur publik. Në këtë rast është QKR, e cila mban regjistrin tregtar të Republikës
së Shqipërisë, në përputhje me ligjin që rregullon funksionimin e këtij institucioni166.
Ligjet e Shteteve Anëtare duhet të parashikojnë hartimin në nivel të brendshëm të një raporti
për projektkushtet e përbashkëta të bashkimit ndërkufitar, nga një ose më shumë ekspertë në
165 Direktivë 2005/56/KE e Parlamentit Europian dhe Këshillit, datë 26 tetor 2005, për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare me
përgjegjësi të kufizuar 166 Ndryshuar me hyrjen në fuqi të ligjit për qendrën kombëtare të biznesit.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
113
emër të secilës prej shoqërive tregtare që marrin pjesë në bashkim167. Për t’i kufizuar kostot e
ekspertëve, të lidhura me bashkimin ndërkufitar, duhet parashikuar mundësia për të hartuar
një raport të vetëm, të synuar për të gjithë pronarët e shoqërive tregtare që marrin pjesë në një
operacion bashkimi ndërkufitar. Projektkushtet e përbashkëta të bashkimit ndërkufitar duhen
miratuar nga asambleja e secilës prej këtyre shoqërive tregtare.
Ligji për Bashkimet ndërkufitare, aplikohet vetëm nëse të paktën njëra nga shoqëritë
pjesëmarrëse në bashkim është shoqëri shqiptare168. Ky ligj nuk zbatohet për bashkimet
ndërkufitare që përfshijnë shoqëri, objekt i aktivitetit të të cilave është investimi kolektiv i
kapitalit të dhënë nga publiku, që veprojnë në bazë të parimit të shpërndarjes së rrezikut dhe
që titujt e të cilave, me kërkesë të mbajtësit të tyre, riblihen ose shlyhen, drejtpërdrejt apo në
mënyrë të tërthortë, nëpërmjet aktiveve të kësaj shoqërie. Çdo veprim i kryer nga këto
shoqëri për të garantuar që vlera e këmbimit të titujve të mos ndryshojë në mënyrë të
konsiderueshme me vlerën neto të aktiveve njësohet me veprimet e riblerjes ose të shlyerjes
së titujve të tyre.
Për t’i lehtësuar operacionet e bashkimit ndërkufitar, duhej parashikuar që monitorimi i
realizimit dhe ligjshmërisë së procesit të vendimmarrjes në secilën prej shoqërive tregtare
pjesëmarrëse në bashkim të bëhet nga një organ kombëtar, i cili duhet të ketë juridiksion mbi
secilën prej këtyre shoqërive tregtare, ndërsa monitorimi i realizimit dhe ligjshmërisë së
bashkimit ndërkufitar duhet të realizohet nga organi kombëtar që ka juridiksion mbi
shoqërinë tregtare që lind nga bashkimi ndërkufitar. Organi kombëtar në fjalë mund të jetë
gjykatë, noter ose çdo organ tjetër kompetent i caktuar nga Shteti Anëtar në fjalë. Duhet
përcaktuar edhe ligji i brendshëm i cili përcakton datën e hyrjes në fuqi të bashkimit
ndërkufitar, ligj ky, të cilit i nënshtrohet edhe shoqëria tregtare që lind nga bashkimi
ndërkufitar169. Çertifikata e parabashkimit është deklarata e redaktuar nga noteri i autorizuar,
në bazë të kërkesave të ligjit Shqiptar që rregullon noterinë e në përputhje dhe me
parashikimet e këtij ligji, me kërkesë të përfaqësuesit ligjor të shoqërive tregtare shqiptare
pjesmarrëse në bashkim, që vërteton përmbushjen e kushteve juridike të bashkimit
ndërkufitar170. Noteri i autorizuar është i detyruar të bëjë publik çdo konflikt interesi që mund
të ketë në çdo moment gjatë ndjekjes së procedurave të lëshimit të çertifikatave të
parabashkimit. Gjatë vlerësimit të kushteve e dokumentacionit të bashkimit ndërkufitar,
167 N.7/ i Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare” 168 N.2/ i Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
169 GZ L 254, 30.09.1994, fq. 64. Direktivë e ndryshuar nga Direktiva 97/74/KE (GZ L 10, 16.01.1998, fq. 22). 170 N.3/3 e Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
114
përputhshmëria e akteve të shoqërive europiane për bashkimin ndërkufitar me ligjin përkatës
të vendit europian, konsiderohet si përfundimisht e vërtetuar kur çertifikata e parabashkimit
është lëshuar për të gjitha shoqëritë pjesëmarrëse, në përputhje me nenin 4 të këtij neni, si dhe
me procedurat, sipas ligjit shqiptar për themelimin e shoqërisë së re shqiptare171.
Është e rëndësishme që paraprakisht për të mbrojtur interesat e pronarëve dhe të tretëve,
duhen përcaktuar pasojat juridike të bashkimit ndërkufitar. Kështu, duhet bërë qartë dallimi
nëse shoqëria tregtare që lind nga bashkimi ndërkufitar është shoqëri tregtare blerëse apo
shoqëri tregtare e re. Pra, sipas rastit, përcaktohet nëse shoqëria shqiptare apo shoqëria
europiane, është shoqëri përthithëse apo shoqëri e re172. Në rast të kundërt, ekziston mundësia
që pas datës kur fillon të prodhojë pasoja juridike bashkimi ndërkufitar, bashkimi të mund të
deklarohet dhe nul dhe i pavlefshëm173.
4.9 Direktiva për bashkimin ndërkufitar.
Direktiva me të cilën është përafruar terësisht legjislacioni ynë në këtë fushë, nuk e cënon
zbatimin e legjislacionit për kontrollin e përqendrimeve ndërmjet ndërmarrjeve, kjo si në
nivel të Komunitetit Europian174, ashtu dhe në nivel të Shteteve Anëtare175.
Janë vetë vendet e komunitetit të cilat rregullojnë ndërmjetësit kreditues dhe ndërmarrjet e
tjera financiare, dhe përcaktojnë normat kombëtare të vendosura apo të futura në përputhje
me legjislacionin në fjalë176. Direktiva me të cilën është përshtatur ky ligj nuk cënon këtë
pjesë të legjislacionit.
Shoqëritë shqiptare pjesëmarrëse mbeten të detyruara të zbatojnë dispozitat e ligjit
shqiptar që rregullon organizimin dhe funksionimin e shoqërive tregtare, duke
përfshirë edhe dispozitat që mbrojnë kreditorët dhe ortakët/aksionarët në pakicë, që
janë kundër bashkimit ndërkufitar, për aq sa këto dispozita nuk bien në kundërshtim
me dispozitat e këtij ligji.
Bashkimi ndërkufitar i shoqërive, sipas parashikimeve të këtij ligji, nuk përjashton
zbatimin e kërkesave dhe miratimeve rregullatore, të përcaktuara nga legjislacioni i
171N.5 Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare” 172 N3/11 Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare” 173 GZ L 294, 10.11.2001, fq. 1. Rregullore e ndryshuar nga Rregullorja (KE) nr. 885/2004 (GZ L 168,
01.05.2004, fq. 1).
174 përmes Rregullores (KE) nr. 139/2004 [3] 175 GZ L 294, 10.11.2001, fq. 22. 176 GZ C 321, 31.12.2003, fq. 1.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
115
zbatueshëm shqiptar, në lidhje me përqendrimet e ndërmarrjeve dhe mbrojtjen e
konkurrencës apo të kërkesave dhe miratimeve të autoriteteve të tjera rregullatore e
licensuese, të parashikuara me ligj177.
Gjithashtu, kjo direktivë nuk e cënon legjislacionin e Shteteve Anëtare, të cilat kërkojnë
dhënien e informacionit për vendin e administratës qendrore apo vendndodhjen parësore të
aktivitetit, që propozohet për shoqërinë tregtare që lind nga bashkimi ndërkufitar178. Pa cënuar
të drejtat e tjera, që i njihen sipas këtij ligji, organi i posaçëm i negocimit dhe, pas formimit të
tij, organi përfaqësues i punëmarrësve, kanë të drejtën të informohen, të konsultohen dhe të
takohen, për këtë qëllim, me përfaqësuesit ligjorë të shoqërive pjesëmarrëse dhe shoqërisë
shqiptare që rezulton nga bashkimi179. Përfaqësuesit ligjorë nuk vënë në dispozicion
informacionin, përhapja e të cilit, për nga natyra e tij sipas kritereve objektive, do të dëmtonte
seriozisht funksionimin e shoqërisë shqiptare që rezulton nga bashkimi, apo të njësive të
prekura180.
Një ndër pikat kryesore që vlen për t’u ndalur janë dhe të drejtat e punëmarrësve, me
përjashtim të të drejtave të pjesëmarrjes, të cilat duhet të mbeten objekt i dispozitave të
brendshme duke respektuar dispozitat mbi largimet kolektive nga puna apo mbrojtjen e të
drejtave të punëmarrësve në rast të kalimit të ndërmarrjeve, aktiviteteve tregtare ose pjesëve
të ndërmarrjeve ose aktiviteteve tregtare181.
Punëmarrësit kanë të drejta pjesëmarrjeje në njërën prej shoqërive tregtare pjesëmarrëse në
bashkim, sipas rrethanave të parashikuara në këtë direktivë, dhe nëse legjislacioni i
brendshëm i Shtetit Anëtar në të cilin ka selinë e regjistruar shoqëria tregtare që lind nga
bashkimi ndërkufitar, nuk parashikon të njëjtin nivel pjesëmarrjeje që ofrohet në shoqëritë
tregtare përkatëse pjesëmarrëse në bashkim, duke përfshirë edhe komitetet e këshillit të
mbikëqyrjes me kompetenca vendimmarrëse, ose nuk parashikon të njëjtin tagër për
ushtrimin e të drejtave për punëmarrësit e njësive që lindin nga bashkimi ndërkufitar, duhet
rregulluar pjesëmarrja e punëmarrësve në shoqërinë tregtare që lind nga bashkimi ndërkufitar
dhe përfshirja e tyre në caktimin e këtyre të drejtave. Për këtë qëllim, janë marrë parasysh
177N.4. Zbatimi i ligjeve te tjera Ligji nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare” 178 Direktiva e Parë e Këshillit 68/151/KEE, datë 9 mars 1968, për bashkërendimin e elementeve mbrojtëse të
cilat ua kërkojnë Shtetet Anëtare shoqërive tregtare për mbrojtjen e interesave të pronarëve, në kuadër të
paragrafit të dytë të nenit 58 të Traktatit, për vendosjen në një nivel të elementeve mbrojtëse në të gjithë
Komunitetin (GZ L 65, 14.03.1968, fq. 8). Direktivë e ndryshuar së fundi nga Akti i Aderimit i vitit 2003. 179 N.22 Ligjit nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare” 180 N.22/5 Ligji nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
181 N.16. Kreu III nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
116
parimet dhe procedurat e parashikuara në Rregulloren e Këshillit (KE) nr. 2157/2001, datë 8
tetor 2001, për statutin e shoqërisë tregtare europiane (SE) dhe në Direktivën e Këshillit
2001/86/KE, datë 8 tetor 2001, e cila plotëson statutin për shoqërinë tregtare europiane në
lidhje me përfshirjen e punëmarrësve, por në varësi të ndryshimeve që konsiderohen të
nevojshme ngaqë shoqëria tregtare që lind nga bashkimi do t’u nënshtrohet ligjeve të
brendshme të Shtetit Anëtar ku ka selinë e regjistruar.
Me qëllim konstatimin e nivelit të pjesëmarrjes së punëmarrësve të ushtruar në shoqëritë
tregtare pjesëmarrëse në bashkim, është parë edhe përpjesëtimi i përfaqësuesve të
punëmarrësve mes anëtarëve të ekipit të administratorëve, që mbulon repartet fitimprurëse të
shoqërive tregtare, në varësi të pjesëmarrjes së punëmarrësve.
Duhet patur parasysh që ligji “Për bashkimet ndërkufitare” nuk zbatohet për shoqëritë objekti
i të cilave është investimi kolektiv i kapitalit të dhënë nga publiku, që veprojnë në bazë të
parimit të shpërndarjes së rrezikut dhe që titujt e të cilave, me kërkesë të mbajtësit të tyre,
riblihen ose shlyhen, drejtpërdrejt apo në mënyrë të tërthortë, nëpërmjet aktiveve të kësaj
shoqërie182. Nëse shoqëria shqiptare që rezulton nga bashkimi është një shoqëri aksionare,
atëherë ajo duhet të organizohet me sistemin e administrimit me dy nivele, sipas
parashikimeve të ligjit shqiptar që rregullon organizimin dhe funksionimin e shoqërive
tregtare. Funksionet mbikëqyrëse dhe administrative duhet të jenë të ndara nga njëra tjetra.
Nëse shoqëria shqiptare që rezulton nga bashkimi është një shoqëri me përgjegjësi të
kufizuar, atëherë ajo duhet të krijojë një organ të posaçëm, i cili duhet të ushtrojë këto
funksione të mbikëqyrjes: të kontrollojë e të mbikëqyrë zbatimin e politikave tregtare të
shoqërisë nga administratorët; të përgatisë, me kërkesë të asamblesë së përgjithshme,
propozimin e masave, që janë në kompetencë të kësaj të fundit, dhe t’i rekomandojë vendimet
e nevojshme për t’u marrë, si dhe të mbikëqyrë zbatimin e vendimeve të asamblesë; të
thërrasë mbledhjen e asamblesë së përgjithshme, sa herë vlerësohet e nevojshme për interesat
e shoqërisë; të kujdeset që shoqëria të respektojë ligjin dhe standardet e kontabilitetit; të
shqyrtojë e të kontrollojë librat kontabël, dokumentet dhe aktivet e shoqërisë; të sigurojë që
pasqyrat financiare vjetore, raportet e ecurisë së veprimtarisë dhe detyrimet e tjera të
raportimit e publikimit, të detyrueshme në bazë të ligjit apo statutit, të kryhen me saktësi nga
administratorët; të sigurojë, kur kjo është e detyrueshme, sipas ligjit dhe/ose statutit, se
auditimi i librave dhe i regjistrimeve kontabël të kryhet, të paktën, një herë në vit nga një
ekspert kontabël i autorizuar, i pavarur, e raporti i auditimit t’i vihet në dispozicion asamblesë
182 N.2.Ligji nr.110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
117
së përgjithshme; t’i propozojë asamblesë së përgjithshme shpërblimin e administratorëve; të
miratojë marrjen përsipër të detyrimeve me vlerë më të lartë se 5 për qind të aktiveve të
shoqërisë, që rezulton në pasqyrat e fundit financiare, të certifikuara, nëpërmjet nënshkrimit
të huave apo emetimit të obligacioneve ose instrumenteve të tjera të borxhit.
Ligji në dispozitat e fundit dhe kalimtare ka menduar më tej dhe për bashkimet vijuese të
karakterit kombëtar, në kuptimin kur pas një bashkimi ndërkufitar shoqëria shqiptare që
rezulton nga bashkimi, bashkohet me një shoqëri tjetër shqiptare, atëherë pjesëmarrja e
punëmarrësve rregullohet nga ligji shqiptar.Nëse ky nivel pjesmarrjeje është më i ulët se
niveli i arritur, sipas këtij ligji në zbatim të bashkimit ndërkufitar, atëherë niveli i
pjesëmarrjes së punëmarrësve, i arritur nëpërmjet zbatimit të bashkimit ndërkufitar, do të
vazhdojë të zbatohet edhe për tre vite pas regjistrimit në QKR të bashkimit kombëtar.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
118
KREU V
REFORMA LIGJORE DHE RISITË NË PROCESIN E LIÇENSIMIT TË BIZNESIT
5.1 Historiku i liçensimit të biznesit në Shqipëri.
Në vazhdimësinë e reformave ligjore, për lehtësimin e veprimtarisë së biznesit pa
diskutim që ligji Nr.9723 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit” dt.3.5.2007, pati ndikimin
e tij. Për një kategori të caktuar sipërmarrjesh, ishte e nevojshme që pas regjistrimit në
Q.K.R., të merrnin një miratim nga institucionet që kishin të drejtën e liçensimit të aktivitetit
të tyre, pasi regjistrimi nuk ishte i mjaftueshëm dhe aktiviteti do konsiderohej i paligjshëm.
Aplikimi për të fituar liçensën bëhej pranë organeve kompetente që mund të ishin ministritë,
agjencitë apo entet publike të ndryshme shtetërore, të cilat kishin të drejtën e liçensimit (si
p.sh.Enti Rregullator i Energjisë Elektrike) etj, pranë të cilave duhej të ngriheshin komisione
të posaçme liçensimi për të realizuar këtë funksion.
Në plotësim te kuadrit rregulator ligjor më 23 Shkurt 2009 u miratua ligji 10081 “Për
liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë”, ligj në bazë të të cilit sot
funksionon dhe Qëndra Kombëtare e Licensimit,183 si një tjetër lehtësi në zhvillimin e
biznesit në Shqipëri.
Për të krijuar një ide më konkrete mbi lehtësitë e krijuara nga ky ligj, duhet të analizojmë
historikun e liçensave dhe proçedurave tradicionale të liçensimit.
Subjekti privat për të përfituar liçensë për ushtrimin e aktivitetit tregtar duhet të
plotësojë disa kushte, në mënyrë që të krijojë bindjen e plotë që është ne gjendje të ushtrojë
aktivitetin për të cilin ka aplikuar dhe i plotëson të gjitha kërkesat dhe kriteret ligjore. Kriteret
mund të jenë jo vetëm të karakterit juridik, por edhe të karakterit teknik dhe ekonomik.
Për të krijuar një ide më të saktë të procedurës tradicionale të liçensimit, marrim shembull
konkret kriteret dhe procedurat që duhej të plotësoheshin për hapjen e një institucioni arsimor
privat të arsimit parauniversitar. Leja e funksionimit të këtij institucioni duhej të realizohej
nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës184.
Në bazë të Udhëzimit nr. 26, datë 07.09.2007 të Ministrisë të Arsimit dhe Shkencës "Për
kriteret dhe proçedurat e dhënies së lejes së funksionimit për institucionet arsimore private
dhe instiucionet arsimore plotësuese private parauniversitare", subjekti privat aplikues, i cili
183 Qendra Kombëtare e Biznesit 184 Sot Ministria e Arsimit dhe Sportit
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
119
duhet të ishte vetëm një person juridik, vendas apo i huaj, duhet të paraqiste pranë Drejtorisë
së Shërbimeve Juridike kërkesën për llojin e institucionit arsimor për të cilin kërkonte të
pajisej me leje funksionimi (institucione arsimore private dhe institucione arsimore
plotësuese private parauniversitare), të shoqëruar me dokumentet, të cilat duhet të ishin të
nënshkruara nga subjekti aplikant. Kriteret konkrete që duheshin të plotësoheshin nga personi
juridik, dhe që parashikoheshin në këtë udhëzim ishin:
a) Formulari i vetëdeklarimit, i cili është i përbërë nga dy pjesë:
Pjesa e parë përmbante / deklaratën e subjektit mbi gjeneralitetet e tij; etj
Pjesa e dytë përmbante deklaratën e subjektit se njeh dhe zbaton aktet ligjore
dhe nënligjore të fushës përkatëse, si dhe mban përgjegjësi të plotë se i gjithë
informacioni në formularin e plotësuar është i vërtetë.
Ndër të tjera, pa diskutim, çdo aplikim do shoqërohej dhe me dokumentacionin teknik të
nevojshëm. Në rast se vëreheshin mangësi apo deklarime të rreme lidhur me kërkesat e këtij
udhëzimi, subjekti njoftohej për ndërprerjen e proçedurës së filluar për leje, nga Ministria e
Arsimit dhe Shkences (MASH).
Në këtë udhëzim parashikoheshin krahas kritereve të posaçme që duhet të plotësoheshin për
të fituar të drejtën e marrjes së lejes së funksionimit për hapjen e një institucioni arsimor
parauniversitar, edhe e gjithë procedura që duhej ndjekur deri në marrjen përfundimtare të
lejes së funksionimit, e cila jepej me urdhër të Ministrit te Arsimit dhe Shkencës. Kështu, në
udhëzim parashikohej ngritja e një komisioni të posaçëm, të përhershëm i cili merte në
shqyrtim të gjitha dosjet e ardhura për aplikim dhe të depozituara në MASH. Komisioni
përbëhej nga specialistë të fushës së arsimit parauniversitar, juristë, ekonomistë dhe
inxhinierë. Dosjet paraprakisht shqyrtoheshin nga sekretariati teknik i cili vepronte pranë
këtij komisioni. Sekretariati kontrollonte dosjet në përputhje me kriteret, afatet dhe
procedurat që kishin ndjekur deri në shqyrtimin e tyre nga komisioni, tek i cili kalonin të
gjitha dosjet. Gjithashtu, po në këtë fazë shqyrtimi (nga sekretariati teknik) u kërkohej edhe
drejtorive arsimore rajonale / zyrave arsimore të kontrollonin në vend gjendjen fizike të
objekteve të ndërtuara, të cilat pas miratimit do të funksionin si shkolla nëse do të pranohej
që atyre t'u jepej leja e funksionimit në përputhje me standardet normative të përcaktuara për
institutionet arsimore.
Me ardhjen e përgjigjes pozitive nga zyrat rajonale, më pas dosja kalonte për shqyrtim të
mëtejshëm në komision, pasi kalonte filtrin e parë të shqyrtimit nga sekretariati teknik. Në
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
120
rastet kur objektet e inspektuara nuk plotësonin kërkesat dhe standardet e vendosura për
realizimin e plotë të proçesit mësimor, atëhere Ministria e Arsimit dhe Shkencës ndërpriste
procedurat e filluara për leje, duke njoftuar subjektin përkatës.
Në komision shqyrtoheshin të gjitha kërkesat e depozituara me dosjet shoqëruese dhe në rast
konstatimi qoftë edhe të një mangësie të dokumentacionit të përgjithshëm apo teknik,
komisioni vendoste refuzimin e kërkesës, e cila i bëhej e ditur me anë të një shkrese të
MASH edhe subjektit aplikues lidhur me vendimin e marrë nga ky komision. Në rastin e
pranimit të kërkesës, pas marrjes së vendimit nga komisioni, i sugjerohej Ministrit të Arsimit
dhe Shkencës për këtë pranim dhe nxjerrjen e urdhrit të miratimit të dhënies së lejes së
funksionimit për hapjen e një institucioni privat parauniversitar apo institucioni privat
plotësues parauniversitar. Me miratimin e urdhrit nga Ministri, pas propozimit të dhënë nga
komisioni me vendim, i bëhej me dije subjektit aplikues privat për të drejtën e marrjes së
kësaj lejeje dhe ushtrimin e veprimtarisë në fushën e arsimit parauniversitar, por duke
parashikuar në urdhër edhe disa detyrime të tjera që duhet të plotësoheshin
domosdoshmërisht nga subjekti (pagesa e tarifës së shërbimit, paraqitja e numrit të nxënësve
dhe listës së mësuesve që do të fillonin dhe mbaronin vitin shkollor, planin mësimor,
programet lëndore dhe strukturën që do të përdorte institucioni në fillim të çdo viti shkollor,
çertifikatën e regjistrimit në organin tatimor, listën e veprimtarive jashtëshkollore që janë
parashikuar të zhvillohen gjatë vitit shkollor (për institution arsimor privat parauniversitar
etj.).
Gjithashtu, në udhëzim parashikohej se të gjitha materialet që mbaheshin nga shkollat private
parauniversitare si: regjistra, regjistër amze, indekse alfabetik, statistika të numrit të nxënësve
dhe të mësuesve etj. duhej t'u viheshin në dispozicion organeve kontrolluese kompetente.
Moszbatimi apo mosrespektimi i këtyre detyrimeve, si dhe mosdhënia apo fshehja e këtyre
informacioneve, ndaj organeve kontrolluese kompetente, të cilat do të verifikojnë apo
kontrollojnë funksionimin dhe mbarëvajtjen e këtyre institucioneve arsimore përbënte
kundravajtje administrative. Kundravajtësit, në çdo rast dënohen me gjobë, siç është
parashikuar në ligj, ose me heqje të lejes së dhënë. Pra në udhëzim parashikoheshin edhe
raste marrje masash ndaj subjekteve private që nuk respektonin rregullat e parashikuara në
këtë udhëzim dhe në urdhrin e dhënies së lejes së funksionimit. Kështu, në rast mos ushtrimi
brenda një viti shkollor nga momenti i marrjes së liçensës të aktivitetit për të cilin ishte marrë
leja, subjekti humbiste automatikisht të drejtën për të ushtruar këte aktivitet. Për të rifilluar
aktivitetin, ai duhet të paraqiste kërkesë me dokumentacionin shoqërues, nga fillimi.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
121
Të drejtën e pezullimit të përkohshëm, deri në 1 vit kalendarik të institucionit arsimor privat e
kishte (por edhe e ka) Ministria e Arsimit dhe Shkences, me kërkesë të vetë subjektit ose me
propozim të Drejtorise së Inspektimit, Drejtorive Arsimore Rajonale apo Zyrave Arsimore, në
rast shkelje të kritereve të përcaktuara në dokumentacionin përkatës ligjor e nënligjor.
Në këtë mënyrë rregulloheshm dhëniet e lejeve dhe liçensave edhe nga institucione të tjera të
cilat kishin të drejtën e pajisjes me liçense të organizmave të ndryshëm privat. Pra me akte
ligjore e nënligjore rregulloheshin kriteret, kushtet, afatet e proçedurat e fitimit, ndryshimit
dhe shuarjes së të drejtës për pajisje me leje apo liçensë.
5.2 Ligji Nr. 10081 dt.23.02.2009 “Për liçensat autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërisë”
Qendra Kombëtare e Liçensimit është krijuar dhe funksionon sipas Ligjit nr.l0081, datë
23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"".
Qëllimi i këtij ligji185 është reduktimi i barrierave administrative nepërmjet një rregullimi në
terësi dhe koherent i sistemit të liçensave e lejeve bazuar në disa parime kryesore si dhe
nepërmjet ngritjes së Qendrës Kombëtare të Liçensimit dhe një regjistri të integruar
elektronik për licencat dhe lejet. Miratimi dhe zbatimi i këtij ligji përbën një ndryshim
rrënjësor, në thellësi dhe gjerësi të sistemit të sotëm burokratik të liçensave e lejeve (siç u
ilustrua dhe me lart ).
Kjo Qendër shfrytëzon mundësitë që ofron teknologjia e informacionit, duke krijur një sistem
elektronik, i cili automatizon proçesin e liçensimit.Gjithashtu sistemi mundëson ndjekjen e
proçedurës dhe të të ecurisë së aplikimit. Në këtë mënyrë QKL redukton zvarritjet
administrative duke ulur kostot për bizneset në proçesin e liçensimit, duke zvogëluar
mundësitë e informalitetit dhe përmirësuar ndjeshëm klimën e biznesit . Shërbimi me një
ndalesë ofron procedura të përshpejtuara, transparente dhe më të shpejta.
Ligji nr. 10081, date 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërise" i përmbahet disa parimeve të përgjithshme të cilat karakterizojnë mënyrën e
funksionimit të sistemit të liçensave e lejeve në Shqipëri. Këto parime janë bazuar në
konceptet dhe eksperiencat më të mira ndërkombëtare dhe europiane në vecanti.
Ushtrimi i veprimtarive dhe kryerja e veprimeve në territorin e Republikës së Shqipërisë janë,
si rregull, të lira dhe nuk i nënshtrohen liçensimit apo autorizimit, përveçse kur parashikohet
185 N.1 Ligji Nr. l0081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"".
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
122
ndryshe me ligj.186
Aktet ligjore ligjore përcaktojnë më tej se kush do jenë fushat që do i nënshtrohen proçesit të
liçensimit dhe të autorizimit me kategorite dhe nënkategoritë përfshirësë:187
fusha / siguria kombëtare, rendi publik dhe mbrojtja civile
fusha / ushqimi dhe shëndeti
fusha / mjedisi dhe burimet mjedisore bazë
fusha / burime minerare, hidrokarbure dhe energjetike
fusha / transporti
fusha / industri dhe shërbime të tjera
fusha / arsimi dhe shkenca
fusha / kujdesi shoqëror dhe punësimi
fusha / drejtësia dhe ligji
Që veprimtaria të liçensohet apo të autorizohet duhet në radhë të parë të plotësohen këto dy
rrethana:188
a) ushtrimi i veprimtarisë apo kryerja e veprimit në mënyrë të parregullt mund të cenojë jetën,
shëndetin, të drejtat e interesat e ligjshëm të shtetasve, sigurinë e rendin publik, sigurinë
kombëtare, konkurrencën e ndershme apo mirëfunksionimin e tregut, një të mirë publike,
objektivat socialë dhe çdo interes tjetër publik të kësaj natyre;
b) garantimi i përshtatshëm i interesave të përcaktuar në pikën "a" të sipërpërmeduar,
pavarësisht ekzistencës së rregullave, të standardeve e mekanizmave vlerësues, vëzhgues dhe
ndëshkues të mëpasshëm, nuk mund të arrihet pa një proces vetëdeklarimi, shqyrtimi,
inspektimi e vlerësimi të përmbushjes së disa kritereve të paracaktuara, përpara fillimit të
veprimtarisë apo të kryerjes së veprimit.
Ligji përcakton më tej parimet e përgjithshme për përcaktimin e veprimtarive që i
nënshtrohen lejes për ushtrimin e aktivitetit189.
Përdorimi i një të mire publike, nëpërmjet një lejeje, bëhet vetëm nëse plotësohet, të paktën,
njëra nga këto rrethana:
186 N.5. Ligji Nr. l0081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"". 187 VKM Nr.538, datë 26.5.2009”Për licencat dhe lejet që trajtohen nga apo nëpërmjet qendrës kombëtare të
licencimit (qkl) dhe disa rregullime të tjera nënligjore të përbashkëta” 188 N.6. Ligji Nr. l0081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"". 189 N.7. Ligji Nr. l0081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"".
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
123
a) kur nëpërmjet procesit të dhënies së lejes, synohet marrja e kundërvleftës më të mirë në
interes publik;
b) përdorimi i lirë i së mirës publike nga subjekte, që nuk zotërojnë njohuritë, teknologjitë
apo garanci të tjera të nevojshme, shkakton ose mund të shkaktojë dëmti min e saj ose një
shfrytëzim të papërshtatshëm;
c) kur e mira publike, për shkak të kufizimit të saj në sasi, shtrirje, hapësirë apo kohë, ose për
shkak të rrethanave të tjera, të arsyeshme, nuk lejon, përveçse një numër të kufizuar
përdoruesish apo përdorim të kufizuar, ose kur përdorimi i lirë i së mirës publike nga një
numër i pakufizuar subjektesh apo pa kufizim në sasi dhe/ose shtrirje në hapësirë dhe/ose
kohë shkakton ose mund të shkaktojë dëmtimin e saj apo një shfrytëzim të papërshtatshëm.
Analiza e kuadrit ligjor dhe në shembullin e liçensimit të aktivitetit të shkollës së lartë
parauniversitare dhe më tej në praktikën e liçensave dhe lejeve tregon më së miri se sistemi
ishte i mbingarkuar me liçensa dhe leje , të cilat ishin përcaktuar me ligje të veçanta duke
mos marrë në konsideratë , në të shumtën e rasteve këto parime që identifikohen më së miri
në ligjin nr. 10081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërisë".Bazuar në këto parime të përgjithshme ky ligj ka shërbyer për të orientuar në
vazhdim të gjitha nismat pasuese ligjore dhe nënligjore në fushën e liçensave dhe lejeve.
Përcaktimi i këtyre parimeve bazë krijon në këtë formë dhe një pengesë për nismat që mund
të rëndonin këtë sistem duke e mbingarkuar dhe duke rrezikuar ta kthejnë në një pengesë
serioze për nismën e lirë. Në këtë ligj përcaktohen ndër të tjera arsyet që justifikojnë
përdorimin e një tip liçence a leje të caktuar, natyra e kushtevë qe duhet të plotësohet nga një
subjekt për të marrë një liçensë a leje të dhenë, procedurat për dhënien e liçensave e lejeve si
dhe implementimin per herë të parë të shprehur në mënyre normative të detyrimit për
përdorimin e metodes së Vlerësimit të Efektit të Rregullave.Të gjitha këto po i analizojmë
shkurtimisht më poshtë.Ligji nr. 10081, date 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet
në Republikën e Shqipërisë”, përcakton rolin dhe tiparet bazë të Regjistrit Kombëtar të
Liçensave dhe Lejeve. Regjistri në fakt përbën instrumentin kryesor të realizimit të kësaj
reforme kaq të rëndësishme. Ai shërben për disa qëllime.
Së pari, me anë të regjistrit mundësohet aplikimi i kërkesave, shqyrtimi i tyre nga Qëndra
Kombëtare e Liçensimit (QKL) dhe Institucionet e tjera qendrore, madje shkon më tej deri në
lëshimin apo revokimin e tyre. Aktet hyjnë në fuqi vetëm pas publikimit në regjistrin tregtar,
ndaj ky regjistër duhet kuptuar si formë e komunikimit zyrtar, si një arshivë zyrtare, e cila
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
124
shërben për të shpallur akteë të cilat hyjnë në fuqi vetëm nëpërmjet kësaj shpalljeje. Regjistri
nuk cënon pavarësinë e institucioneve të pavarura, pasi ai është konceptuar si një mjet ku çdo
institucion ka pjesën e tij në të cilën boton projektet apo aktet që janë të detyrueshme të
botohen në regjistër apo botime të tjera të dobishme. Regjistri elektronik siguron në këtë
formë transparencë maksimale të proçedurës së vendimarrjes si dhe krijon lehtësitë
maksimale të kesaj procedure.
Së dyti, ai mundëson dhe përdorimin e parimit të "miratimit në heshtje”.Regjistri i krijon
mundësinë çdo subjekti të informohet mbi liçensat dhe lejet e poseduara nga subjektët e tjera
private, qofshin këto persona fizik apo juridik, vendas apo të huaj.
Institucionet publike janë grupuar në dy grupe të mëdha. Institucionet qendrore që përfshijnë
Këshillin e Ministrave, Ministritë dhe institucionet në varësi të tyre dhe Institucionet e
Pavarura, që përfshijnë ato që krijohen si të tilla me ligj (psh. Entet rregullatore) dhe njësitë e
qeverisjes vendore190. Kjo ndarje është e rëndësishme pasi reforma me parimet e saj, sic
është trajtuar edhe në pjesët e tjera të ligjit prek liçensat dhe lejet e të dy grupeve, por
ndryshimi në thellësi nëpermjet thjeshtëzimit të dukshëm dhe trajtimit nepërmjet Qendrës
Kombëtare të Licencimi, është herë për liçensat dhe lejet e Institucioneve Qendrore , në të
cilat është dhe pjesa dermuese e liçensave dhe lejeve.
Liçensat / lejet që trajtohen nga / ose nëpërmjet QKL grupohen në 4 grupe të cilat ndjekin
karakteristikën bazë të të dhënave dhe mënyrës që përdoret për të vlerësuar ligjshmërinë dhe /
ose meritën e marrjes së një licence / leje nga një subjekt.
Këshilli i Ministrave, me propozimin e ministrit dhe të ministrit përgjegjës, ka miratuar
ndarjen e liçensave, të autorizimeve dhe lejeve dhe / ose nënkategorive të tyre, që trajtohen
nga / apo nëpërmjet QKL:
Në grupin e parë futen ato liçensa / leje të cilat vlerësimi i plotësimit të kushteve nga
subjekti privat do të bazohet vetëm në vetëdeklarimin e tij.
Në grupin e dytë hyjnë ato liçenca / leje për të cilat krahas vetëdeklarimit, përdoren edhe
dokumente të lëshuara më parë nga subjekte të ndryshme sipas rastit e që dorëzohen së
bashku me kërkesën për aplikim.
190 N.3. Ligji Nr. l0081, datë 23.02.2009 "Për liçensat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë"".
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
125
Në grupin e tretë hyjnë ato liçenca / leje që krahas karakteristikës që kanë sipas grupit te
dytë., vlerësimi i shqyrtimit të ligjshmërisë dhe / ose meritës së subjektit kërkon përdorimin e
metodave të tjera si inspektim, testim, provim, gare apo cdo metodë tjetër.
Grupi i katërt është nje grup i vecantë liçensash / lejesh të cilat për shkak të natyrës së
veprimtarisë apo përdorimit të së mirës publike trajtohen me dy faza.
Grupi i parë dhe i dytë trajtohet ekskluzivisht nga QKL, e cila në këtë rast shfaqet me të
gjitha tiparet e një qendre unike me një ndalëse. Procedura për këto dy grupe është mjaft e
thjeshtë, bazuar në forma e formate standarte të bërjes së kërkesës në dokumente të
mirënjohura për t'u paraqitur dhe në një shqyrtim të shpejtë nga QKL. Në rastin e grupit të
parë proçedura zgjat maksimalisht dy ditë pune ndërsa në grupin e dytë ajo zgjat
maksimalisht 4 ditë. Në fakt kjo është plotësisht realistë për shkak të thjeshtësisë dhe
standanizimit teë informacionit që shqyrtohet për çdo kërkesë. Për ketë arsye vlerësohet se
nuk ka asnjë rrezik që këto kompetenca të përqendrohen në një qendër të vetme si QKL.
Shembulli qe morëm më lart per liçensimin e aktivitetit privat te arsimit parauniversitar bën
pjesë ne grupin e tretë të sipërcituar. Grupi i tretë liçencave / lejeve, shqyrtimi i të cilave
bazohet në disa veprime specifike shtesë dhe ndjek proçedurën e kombinuar. QKL kryen
shqyrtimin paraprak për aq sa QKL bën edhe në rastin e grupit të dyrë. Pas shqyrtimit nga
QKL dhe në rast rregullsie të kërkesës ajo i kalon një apo disa institucioneve të tjera qendrore
që do të ruajnë kompetenca të caktuara në ketë proçes sipas liçences / lejes përkatëse. Secili
institucion kryen procedurat dhe përdor metodat përkatëse të shqyrtimit. Kur çdo institucion
tjetër e miraton kërkesën, liçensa / leje quhet e miratuar dhe botohet nga QKL, duke ia
përcjellë kësaj të fundit miratimin e dhenë në formën elektronike dhe atë shkresore, ndryshe
subjektit i refuzohet kërkesa me arsyetimin përkatës të dhënë nga insitucioni qëndror. Në
raport me grupin e tretë sistemi proçedurial merr tiparet e vendimmarrjes kolegjiale e
paralele.
Grupi i katërt është një grup i vecantë liçensash/lejesh të cilat për shkak të natyrës së
veprimtarisë apo përdorimit të së mirës publike trajtohen me dy faza. Secila nga fazat është
një liçensim me vete dhe mund t'i përkas secilit prej tre grupeve te shpjeguara me lart. Kjo
ndarje me faza është nevojë praktike pasi disa veprimtari me qëllim që të verifikohen a janë
në përputhje me rregullat dhe standardet e detyrueshme, kërkojnë një fazë ku vetë veprimtaria
duhet të fillojë të kryhet.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
126
Ligji trajton edhe çështje të tjera të lidhura me këto liçensa / leje si zevëndësimi, ndryshimi i
të dhënave. Revokimi nga QKL (revokimi për arsye të tjera dhe nga institucione të tjera),
mënyra e paraqitjes së kërkesave dhe njoftimeve, ankimi etj. Qendra Kombëtare e Liçensimit
është krijuar si një institucion publik qendror me personalitet juridik në varëësi të Ministriseë
së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës, e cila është edhe ministria që mbulon çështjet e
tregtisë. Qendra Kombëtare e Liçencimit në statusin e saj eshtë thuajse identike me Qendrën
Kombëtare të Regjistrimit , veçanërisht lidhur me risitë që ajo solli.
5.3 Funksionet e Q.K.L
QKL u propozua të ketë funksion bazë në proçesin e liçensimit / lejimit përfshirë
mirëmbajtjen e Regjistrit Kombëtar (në bashkëpunim me institucionet e tjera), por edhe disa
role të tjera si informim, këshillim., kryerje studimesh etj.
QKL është një institucion shtetëror, buxhetor, por që do të aplikojë tarifa për shërbimet e saj.
Politika e qeverisë ishte që këto tarifa të jenë sa më të arsyeshme për subjektet aplikuese.
Qendra Kombëtare e Liçencimit është institucion që financohct nga Buxheti i Shtetit dhe nga
të ardhurat e veta dhe ka pavarësi të plotë në vendimmarrje për funksionet e veta. Me qëllim
afrimin e këtij shërbimi sa më pranë subjekteve, QKL mund të ngrejë sportele shërbimi në
zona të ndryshmc të vendit pranë njësive të qeverisjes vendore.
Qendra Kombëtare e Liçencimit është një institucion unik, i cili e ushtron juridiksionin në të
gjithë territorin e Republkës së Shqipërisë. Ajo e ofron shërbimin ndaj publikut të gjerë në
mënyrë të drejtëpërdrejtë, me sportele në selinë e saj, sportelet e shërbimit të krijuara për të
shërbyer në territor, sportelet e shërbimit në njësite e qeverisjes vendore apo në institucione e
ente të tjera, publike apo private.
Ngritja e sporteleve në institucionet dhe entet e tjera publike apo private, siç e përmendem
edhe me lart, realizohet nëpërmjet marreveshjeve përkatëse me Qendrën Kombëtare të
Liçencimit, pas miratimit fillimisht të Ministrit të Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës.
Njësitë e qeverisjes vendore, ku krijohen dhe funksionojnë shërbimet e sportelit, përcaktohen
nga Qendra Kombëtare e Liçensimit dhe janë të detyruara të krijojnë sportelet në përputhje
me Ligjin nr.10081 date 23.02.2009 "Për liçencat, autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërisë. Në këto njësi të qeverisjes vendore, shërbimi i i sportelit kryhet si funksion i
deleguar, në përputhje me dispozitat e ligjit të mësipërm dhe në përputhje gjithashtu edhe me
dispozitat e ligjit për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
127
Në përfundim padiskutim mund të themi qe krijimi i QKL, solli një ndryshim të
padiskutueshëm në zhvillimin e biznesit, ndryshim i cili reflekton më së miri praktikat
europiane dhe hapi rruge ndryshimeve të tjera ligjore në këtë fushë. Integrimi ligjor, thjeshton
rrugën e procesit të integrimit në Bashkimin Europian.
5.4 Qendra Kombëtare e Biznesit, funksionet dhe risitë
Synimi i krijimit të Qendrës Kombëtare të Biznesit ka qenë lehtësimi i mëtejshëm i të bërit
biznes nëpërmjet ofrimit të kryerjes së procedurave të regjistrimit të biznesit dhe atij të
licencimit së bashku në të njëjtin institucion, që u quajt Qendra Kombëtare e Biznesit, e
krijuar në modelin e një one-stop-shop.
Modeli i QKR dhe QKL krijoi një bazë të mirë për ta thelluar reformën më tej. Duke u
mbështetur në praktikën e deritanishme të këtyre institucioneve, në zbatim të reformave për
konsolidimin e mëtejshëm të shërbimeve të ofruara për biznesin, u propozua krijimi i kësaj
qendre, e cila do të mundësonte ofrimin e shërbimit në një ambient të vetëm. Krijimi i
Qendrës Kombëtare të Biznesit ishte pjesë e “National Economic Reform Program 2014-
2017”, 191 si një aktivitet i vitit 2015.
Në kuadër të reformës për lehtësimin e klimës së biznesit në Shqipëri dhe përmirësimin e
indikatorëve “Të bësh biznes”, QKB synon të lehtësojë kostot e të bërit biznes, kryesisht për
biznesin e vogël. Me krijimin e një one-stop-shop të unifikuar për regjistrimin dhe
licencimin, synohet të krijohet edhe modeli i konsolidimit të shërbimeve të biznesit në një
dritare të vetme.
Këtyre shërbimeve do t’u shtohen më vonë edhe shërbime të tjera të ofruara biznesit për të
reduktuar maksimalisht vizitat fizike në shumë institucione dhe për të lejuar unifikimin më tej
të shërbimeve nëpërmjet sistemit on-line. Krijimi i sporteleve unike për regjistrimin dhe
licencimin u lejon thjeshtësi për biznesin jo vetëm për regjistrimin dhe licencimin, por edhe
duke ofruar nëpërmjet kësaj qendre një këshillim të unifikuar për kërkesat dhe kriteret e
regjistrimit dhe licencimit.
Ligji nr. 131/2015 “Për qendrën Kombëtare të Biznesit” përcakton rregullavt për organizimin
dhe funksionimin e Qendrës Kombëtare të Biznesit, QKB dhe përcaktimin e funksioneve dhe
kompetencave të saj. 192
191http://www.financa.gov.al/files/userfiles/Programimi_EkonomikoFiskal/Programi_Ekonomik_e_Fiskal/NER
PNational_Economic_Reform_Program/Albania_NERP_2015.pdf 192 Neni 1 i ligjit 131/2015 “Për qendrën kombëtare të biznesit”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
128
QKB kryen të gjitha funksionet aktuale të Qendrës Kombëtare të Regjistrimit sipas ligjit
nr.9723, datë 3.5.2007, “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit” dhe funksionet aktuale të
Qendrës Kombëtare të Licencimit sipas ligjit nr.10081, datë 23.2.2009, “Për licencat,
autorizimet dhe lejet ne Republikën e Shqipërisë”. QKB zëvendëson dhe përthith funksionet
e këtyre dy institucioneve.
Procedurat për ushtrimin e funksioneve përcaktohen në ligjin nr.9723, datë 3.5.2007, “Për
Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”, dhe ligjit nr.10081, datë 23.2.2009, “Për licencat,
autorizimet dhe lejet ne Republikën e Shqipërisë”, të cilat sipas ndryshimeve të propozuara
në nenin 18, të këtij projektligji, kthehen në ligje të pastra procedurale193.
Duhet pranuar që hartimi i këtij ligji është bërë në bazë të eksperiencës së deritanishme për
organizimin e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit dhe Qendrës Kombëtare të Licencimit.
QKB është një institucion unik dhe krijoi sportele të shërbimit për të siguruar akses për
biznesin në të gjithë territorin e vendit. Ligji parashikon që sportelet e shërbimit të
organizohen dhe të funksionojnë si sportel i vetëm i QKB, në njësitë e qeverisjes vendore si
funksion i deleguar, në bazë të marrëveshjes me Bashkimin e Dhomave të Tregtisë dhe
Industrisë dhe Dhomave të Tregtisë sipas ligjit nr.9640, datë 9.11.2006 "Për dhomat e tregtisë
dhe industrisë".194 .
Ligji për QKB, parashikon që nëse njësia përkatëse vendore nuk ofron shërbimin e sportelit
sipas ligjit, me vendim të ministrit, këto sportele mbyllen dhe zëvendësohen me sportele të
vetë QKR, që sipas ligjit për organizimin dhe funksionimin e administratës shtetërore
funksionojnë si degë territoriale të QKB. 195
Ligji për QKB, në nenin 15 të tij ka parashikuar detyrimin që brenda një afati të caktuar (30
ditësh) nga hyrja në fuqi e ligjit, institucionet aktuale, QKR dhe QKL, të fillojnë
inventarizimin e hollësishëm të aktiveve, pasiveve, marrëveshjeve në fuqi si dhe
dokumentacionit të punës (formularëve), në mënyrë që të bëhet e mundur dhe infrastruktura e
nevojshme për fillimin e funksionimit të QKB.
Me hyrjen në fuqi të këtij ligji196 u reflektuan ndryshime në legjislacionin në fuqi, në mënyrë
të veçantë në ligjin nr.9723, datë 3.5.2007, “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit” dhe në
193 Neni 2 i ligjit 131/2015 “Për qendrën kombëtare të biznesit” 194 Neni 4 i ligjit 131/2015 “Për qendrën kombëtare të biznesit” 195Pika 6 e nenit 4 të ligjit 131/2015 “Për qendrën kombëtare të biznesit” 196196 Këtu dhe më poshtë referuar ligjit 131/2015 “Për qendrën kombëtare të biznesit”
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
129
ligjin nr.10081, datë 23.2.2009, “Për licencat, autorizimet dhe lejet ne Republikën e
Shqipërisë”.
Titulli i ligjit “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit” u ndryshua në “Për regjistrimin e
biznesit” dhe së dyti, ligji u zhvesh nga të gjitha dispozitat për organizimin dhe funksionimin
e QKR, e cila u zëvendësua me QKB. Kështu që ky ligj do të përmbajë vetëm dispozita
procedurale për regjistrimin e biznesit.
Gjithashtu ligji nr.10081, datë 23.2.2009, “Për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën e
Shqipërisë”, u zhvesh nga të gjitha dispozitat për organizimin dhe funksionimin e QKL, e cila
u zëvendësua me QKB. Kështu, edhe ky ligj do të përmbajë vetëm dispozita procedurale për
licencimin e biznesit.
Ky ndryshim i referencave u parashikua të bëhet në çdo ligj apo akt tjetër në lidhje me ligjin
nr.9723, datë 3.5.2007, “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”.
Duhet pranuar, se kalimi në institucionin e ri nuk ndikoi në proçedurat në proces dhe/apo në
vlefshmërinë e dokumenteve të mëparshme të lëshuara nga QKL apo përkatësisht QKR.
QKB aktualisht ka këto funksione:
a) mban regjistrin tregtar, në përputhje me ligjin që rregullon regjistrimin e biznesit;
b) kryen regjistrimet në regjistrin tregtar, në përputhje me dispozitat e ligjit që rregullon
regjistrimin e biznesit;
c) kryen regjistrimin e subjekteve të përcaktuara në ligjin që rregullon regjistrimin e biznesit,
për qëllim të regjistrimit fiskal, të sigurimeve shoqërore e shëndetësore, si dhe të inspektimit
të marrëdhënieve të punës;
ç) lëshon çertifikata, ekstrakte të regjistrimeve dhe kopje të vërtetuara të akteve të
depozituara, sipas përcaktimit të ligjit që rregullon regjistrimin e biznesit;
d) publikon të dhënat e regjistruara, sipas ligjit që rregullon regjistrimin e biznesit, si dhe
siguron aksesin e lirë të publikut në to;
dh) trajton procedurat e licencimit, të autorizimit apo të lejeve, të ndryshimit dhe revokimit të
tyre, sipas ligjit që rregullon licencat, autorizimet dhe lejet;
e) mban dhe administron Regjistrin Kombëtar të Licencave, Autorizimeve dhe Lejeve, në
përputhje me ligjin që rregullon licencat, autorizimet dhe lejet;
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
130
ë) siguron aksesin e lirë të publikut në Regjistrin Kombëtar të Licencave, Autorizimeve dhe
Lejeve, në përputhje me ligjin që rregullon licencat, autorizimet dhe lejet;
f) informon dhe këshillon personat e interesuar për procedurat e regjistrimit të biznesit, si
dhe procedurat e licencimit, autorizimit e lejimit;
g) jep mendim për çdo nismë ligjore apo nënligjore në fushën e regjistrimit të biznesit dhe të
licencave, autorizimeve e lejeve;
gj) kryen studime për cilësinë e mjedisit rregullator, mbështet me informacion, analiza e
këshilla ministrin, Këshillin e Ministrave apo institucionet qendrore dhe të pavarura, në lidhje
me nismat e tyre normative dhe organizative në fushën e regjistrimit të biznesit dhe të
licencave, autorizimeve e lejeve, si dhe asiston në përgatitjen e politikave për përmirësimin e
mjedisit rregullator në këto fusha.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
131
PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME
Është lehtësisht e kuptueshme se një legjislacion i përpiluar sic duhet , ka rëndësi jetike për
vënien në jetë të strategjive rregulluese me karakter publik dhe privat në një vend të caktuar.
Për rrjedhojë ky kthehet në një parakusht të domosdoshëm për prezantimin e çdo shteti në
drejtim të shtetasve të vet dhe të tretëve. Infrastruktura ligjore në Shqipëri po hartohet dhe
përshtatet në mënyrë të tillë që të krijojë një sistem modern ligjor në përgjithësi, dhe tregtar
në veçanti. Procesi i integrimit europian të Shqipërisë ka një prej shtyllave të tij hartimin e
dispozitave tregtare me qëllim liberalizimin progresiv të këmbimeve deri në vendosjen e një
zone të lirë tregtie midis palëve. Vetë marrëveshja e Asociim Stabilizimit nënshkruar midis
Bashkimit Europian dhe Shqipërisë, parashikon përafrim të plotë të legjislacionit shqiptar me
acquis communitaire.197. Përafrimi do të përqendrohet në elementët thelbësorë të acquis së
Tregut të Brendshëm ashtu si dhe në fusha të tjera të rëndësishme si konkurrenca, të drejtat
mbi pronësinë intelektuale, industriale dhe tregtare, prokurimi publik, standardet dhe
certifikimi, shërbimet financiare, transporti detar dhe tokësor, duke i kushtuar rëndësi të
veçantë sigurisë dhe standardeve mjedisore si dhe aspekteve sociale, ligji për kompanitë
tregtare, kontabiliteti, mbrojtja e konsumatorit, mbrojtja e të dhënave, shëndeti dhe siguria në
punë dhe mundësi të barabarta. Shqipëria është angazhuar të vazhdojë dhe të nxisë
bashkëpunimin dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë me vendet e tjera të rajonit, duke u
përfshirë një nivel të përshtatshëm koncesionesh të ndërsjellta lidhur me lëvizjen e personave,
mallrave, kapitalit dhe shërbimeve, si dhe zhvillimin e projekteve me interes të përbashkët,
vecanërisht atyre që lidhen me luftën kundër krimit të organizuar, korrupsionit, pastrimit të
parave, emigrimit të paligjshëm dhe trafikimit, duke përfshirë në vecanti atë të qenieve
njerëzore dhe të drogave të paligjshme.198 Ky angazhim përbën një faktor të rëndësishëm për
zhvillimin e mardhënieve të bashkëpunimit dhe krijimit të stabilitetit rajonal.
Gjatë viteve të fundit, në vazhdim të zhvillimeve politike dhe teknologjike që kanë pasuar,
situata politike dhe ekonomike botërore, ka ndryshuar rrënjësisht dhe ekonomia e tregut të
lirë, ka triumfuar kudo. Prapa këtyre ndryshimeve nga njëra anë qëndron globalizimi, i cili
ka bërë që sipërmarrjet të ndodhen dhe të veprojnë në një hapësirë ndërkombëtare, dhe në
anën tjetër qëndrojnë Shtetet të cilat po reagojne ndaj globalizimit duke u përpjekur të
organizohen në forma rajonale dhe duke përshtatur sa më shumë legjislacionet.199
197 N.70 MSA 198 N.3 i MSA 199 Compendio di diritto del Comercio Internazionale, M.Ius/C.Casellano , III Edizione 2011 SIMONE, fq.14
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
132
Vendet të cilat aplikojnë sistemin « civil law », të së drejtës, ku ndër të tjera bëjnë pjesë dhe
Italia, Franca, Gjermania, Spanja etj , dhe Shqipëria , paraqesin karakteristika të përbashkëta
të së drejtës, duke krijuar kështu dhe lehtësi në përqasjen e legjislacionit.Në mënyrë qe të
mos të zgjatemi shumë në këtë pikë, por në të njëjtën kohë të krijojmë një ide mbi këto
karakteristika të përbashkëta po i grupojmë në pesë momente të rëndësishme :200
Vendet të cilat bëjnë pjesë në këtë sistem, origjinën e së drejtës e kane të përbashkët.
Institutet kryesore të së drejtës kanë prejardhjen nga e drejta romake, për këtë arsye, m.gj.se
me diferenca te vogla, gjejmë në këto legjislacione institute dhe kategori të përbashkëta.
Këto vende karakterizohen nga të njejtat burime apo hierarki të së drejtës.Në tërësinë e
sistemit ligjor gjejmë në pozicionin më të lartë Kushtetutën, e cila përmban principet kryesore
të Shtetit.Në vazhdim të hierarkisë kemi ligjet e veçanta apo aktet me forcë ligjore.
Në të gjitha vendet që aplikojnë këtë sistem të së drejtës, e drejta përmblidhet në një « ligj »
të quajtur KOD, në plotësim të së cilës vijnë pastaj ligjet e vecanta , të cilat disiplinojnë
aspekte specifike.
Duhet të theksojmë se jurisprudenca apo praktika gjyqësore ka funksionin e interpretimit dhe
të aplikimit sipas rastit konkret, duke u bazuar mbi të drejtën e shkruar.Vendimet e gjykatave
nuk janë detyruese për zbatim për gjykatat për rastet e ngjashme, por gjithsesi duhet theksuar
që precedentët e krijuar nga gjykata e shkallës së lartë janë shumë të rëndësishme.
Së fundmi, nuk mund të lemë pa përmendur doktrinën, e cila konsiderohet thelbësore për
interpretimin dhe kuptimin e së drejtës.
Unifikimi apo përshtatja e së drejtës me « acquis communitaire », sjell si rezultat përcaktimin
e rregullave të përbashkëta në mënyrë që t’i krijojnë siguri sipërmarrësve të cilët ushtrojnë
aktivitetin në ambjente ligjore të ndryshme.Madje shumë shtete, sidomos pas Luftës së Dytë
Botërore, kanë « pranuar » të limitojnë apo të kufizojnë pushtetin e tyre sovran, për të
përshtatur legjislacionin në një mënyrë të koordinuar apo të ngjashme me vendet e tjera.
Legjislacioni shqiptar reflekton standartet e praktikat më të mira të BE , si dhe më gjerë ato
ndërkombëtare në fushën e “coorporate governance” dhe përgjegjshmërinë shoqërore të
bizneseve201, duke synuar hamonizimin me sistemet tregtare të vendeve fqinje .
200 Compendio di diritto del Comercio Internazionale, M.Ius/C.Casellano , III Edizione 2011 SIMONE, fq.13 201 Janet Dine, Michael Blecher(2009)Ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”-tekst me komentar, f.2.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
133
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë parashikon që çdo marrëveshje ndërkombëtare e
ratifikuar përbën pjesë të sistemit të brendshëm juridik pasi ajo botohet në Fletoren Zyrtare të
Republikës së Shqipërisë. Dispozitat e Kushtetutës shkojnë dhe më tej duke përcaktuar faktin
që një marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbi ligjet e vendit që nuk
pajtohen me të202.
Këto dispozita kushtetuese që në fillim kanë përcaktuar efektin e Marrëveshjes së Stabilizim
dhe Asociimit (MSA) mbi sistemin ligjor dhe institucional shqiptar. Ky efekt nuk shkonte
deri atje sa t’ia nënshtronte institucionet (dhe qytetarët) shqiptarë menjëherë dhe
drejtpërdrejtë të drejtës së BE dhe doktrinës së saj në lidhje me “epërsinë” mbi ligjet
kombëtare dhe në lidhje me “efektin e drejtpërdrejtë” të dispozitave të traktatit, rregulloreve
dhe direktivave. Këto doktrina do aplikoheshin plotësisht vetëm për shtetet anëtare, gje që do
të thotë që ato nuk aplikohen për “vendet që cilësohen kandidate” por kur kjo marrëveshje
është nënshkruar dhe vendi ështe nën regjimin e një marrëveshjeje asociimi.
Po të shohim MSA me kujdes do vinim re që gjithsesi e drejta evropiane ka një efekt mbi
sistemin ligjor dhe institucional shqiptar, përmes kërkesave për përafrimin e detyrueshëm të
legjislacionit, imponimit të ligjeve dhe rregullave të konkurrencës203, duke përfshirë këtu
zbatimin dhe kontrollin ligjor.
Legjislacioni duhej të përafrohej në mënyrë progresive dhe të realizohej tërësisht përqasja
me Acquis Communitaire deri gjatë një periudhe tranzitore deri në dhjetë vjet maksimumi, e
ndarë në dy faza të njëpasnjëshme.204 Faza e parë ka filluar me hyrjen në fuqi të kësaj
marrveshjeje, ndërsa për të kaluar në fazën e dytë në mënyrë që të arrihet asociimi i plote,
gjatë vitit të pestë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, Këshilli i Stabilizim Asociimit do të
vlerësojë përparimin e bërë nga Shqipëri, dhe do të vendosë nëse ky përparim ka qenë i
mjaftueshëm .
Në titullin IV të MSA-Lëvizja e lirë e mallrave, parashikohet vendosja e një zone të tregtisë
së lirë, në përputhje me dispozitat e kësaj marrëveshjeje dhe në përputhje me dispozitat e
GATT (General Agreement on Tariffs and Trade)1994 dhe te OBT (Organizata Botërore e
Tregtisë)205. Konkretisht janë marrë masat e nevojshme për përafrimin dhe për zbatimin e
kësaj dispozite në sistemin doganor.
202 Kushtetuta e R.SH. N.122/ 1-3 203 N.70 /1 i MSA 204 N.6 i MSA 205 N.16 i MSA
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
134
Nuk mund të lemë pa përmendur, si pjesë të kërkesave të MSA dhe proçesit të përafrimit të
legjislacionit dhe reformat përkatëse në veprimtarinë e gjyqësorit. Bashkëpunimi në vetvete
ndër të tjera synon dhe fuqizimin e pavarësisë së gjyqësorit dhe mirëadministrimin e
drejtësisë në vecanti. Kjo mund të përfshijë edhe përgjegjësinë e gjykatave dhe të
administratës publike në Shqipëri për të aplikuar standardet e BE për interpretimin, sidomos
ato standarde që janë zhvilluar nga Gjykata Evropiane (GJE) për aplikimin e të drejtës së BE
nga institucionet e Shteteve Anëtare. “Instrumentet” e GJE kanë për synim të garantojnë që:
Zbatimi i ligjeve kombëtare, pavarësisht kohës së miratimit të dispozitave në fjalë, përpara
apo pas aktit ligjor evropian përkatës, duhet të interpretohen nga institucionet kombëtare nën
dritën e mënyrës së shprehjes dhe të qëllimit të po atij akti ligjor evropian në mënyrë që të
arrihet rezultati i preferuar nga ky i dyti.
Institucionet kombëtare janë të detyruara të ofrojnë të gjithë efektivitetin e plotë praktik (effet
utile) të dispozitave të ligjeve të BE, nëse është e nevojshme, duke evituar aplikimin e atij
legjislacioni kombëtar që bie ndesh me to, edhe sikur ky legjislacion të jetë aprovuar më vonë
se ai evropian. Me fjalë të tjera, realizimi i të drejtës së BE nuk duhet zhvlerësuar nga asnjë
praktikë legjislative, administrative apo gjyqësore.
Aktualisht, gjykatat shqiptare nuk kanë mundësi përdorimi të instrumenteve te GJE për të
arritur një vendim me efekt të detyrueshëm ligjor për përputhshmërinë e interpretimeve të
tyre me ato të BE. Kjo ka të bëjë me faktin që e gjithë përputhshmëria me praktikën e Acquis
kërkohet vetëm në fund të periudhës kalimtare (Neni 70(1) dhe (2)). Megjithatë, nëse një
dispozitë shqiptare është përafruar shprehimisht, atëherë ajo duhet të aplikohet sipas
“mënyrës evropiane (të GJE)”, sepse nuk do të mund të zbatohej ndryshe aspekti i
rëndësishëm i përafrimit të suksesshëm të arritur nga ligjvënësit.
Gjykatat (dhe administrata publike) shqiptare do të jenë, faktikisht, përgjegjëse për aplikimin
e rregullave të lartpërmendur të interpretimit dhe do t’u duhet të ndjekin “mënyrën e
shprehjes dhe atmosferën” e dispozitave përkatëse të harmonizimit ligjor evropian të paktën
në ato raste kur dispozitat e një ligji të ri shqiptar mbështeten në mënyrë të qartë në kuadrin
ligjor evropian. Sigurisht, deri në fund të periudhës kalimtare, gjykatat dhe institucionet e
tjera mund të përdorin argumentin se nuk janë miratuar (ende) disa aspekte rregulluese apo se
faza e zhvillimit dhe përgatitjes institucionale, për fat të keq, ka mbetur mbrapa.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
135
Megjithatë, nga ana tjetër, nëse gjykata apo administrata publike nuk e aplikon një dispozitë
ligjore kombëtare të cilën e konsideron se nuk përputhet me “dispozitën e përafruar”, kjo nuk
do të përbënte asnjë shkelje të ligjit dhe të Kushtetutës.206
Përshtatja e legjislacionit tonë me Acquis ka ndikuar dhe në nxitjen dhe mbrojtjen e
investimeve, si kërkesë tjeter e MSA.207 Kjo dispozitë i referohet krijimit të një klime të
favorshme për investimet private, vendase dhe të huaja, e cila është thelbësore për
rimëkëmbjen ekonomike dhe industriale të Shqipërisë.
Përshtatja e legjislacionit duhet të marrë në konsideratë Acquis e Komunitetit Europian dhe
në fushën e politikave industriale.Iniciativat ligjore në këtë fushë synojnë në mënyrë të
vecantë ngritjen e një kuadri të përshtatshëm për sipërmarrjet, përmirësimin e menaxhimit
dhe ekspertizës, si dhe promovimin e tregjeve, transparencës së tregut dhe mjedisit të
biznesit.208
Marrëveshja e Stabilizim Asociimit ka ndikuar dhe në ndryshimet e legjislacionit në fushën e
doganave, në mënyrë që të merren parasysh fushat prioritare që lidhen me Acquis e
Komunitetit në lidhur me këtë cështje. Bashkëpunimi në këtë drejtim synon garantimin e
përputhjes me dispozitat që do të miratohen në fushën e tregtisë, dhe për të arritur përafrimin
e sistemit doganor, duke ndihmuar kështu në hapjen e rrugës për marrjen e masave
liberalizuese.209
Ndryshimet ligjore dhe përqasja me legjislacionin e BE janë reflektuar dhe në fushën e
tatimeve duke përfshirë masat që synojnë forcimin e reformave të mëtejshme në sistemin
fiskal dhe në ristrukturimin e administratës së tatimeve me synimin që të sigurohet efikasitet
në mbledhjen e taksave dhe në luftën kundër evazionit fiskal.
Lehtësitë në krijimin, në themelimin, në licensimin e bizneseve janë risi të tjera të ardhura si
pasojë e përpjekjeve të vendit tonë për të hyrë në Bashkimin Europian dhe në kuadrin e
përshtatjes së legjislacionit tonë me Acquis.
Krijimi i gjykatave administrative duket se është një përshtatje tjeter e atmosferës legjislative
vendase me atë Europiane.Shqipëria është ndër vendet e fundit në Komunitet që nuk e kishte
gjykatën administrative.Ekzistenca e këtyre gjykatave ndër të tjera rriti besimin ndërmjet
206 Janet Dine, Michael Blecher(2009)Ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”-tekst me komentar, f.15 207 N.91 i MSA 208 N.92 i MSA 209 N.97 i MSA
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
136
Shqiptarëve dhe Komunitetit Ndërkombëtar të Biznesit, dhe do të ndihmojë në mbrojtjen e të
drejtave dhe interesave të qytetarëve shqiptarë.
Po ashtu dhe ligji i ri shqiptar « Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare », është hartuar
shprehimisht si një legjislacion i përafruar me acquis communitaire dhe me “dispozita
analoge” evropiane.
Duke qenë se legjislacioni tregtar është shumë i gjerë, do ishte më rezultative ndoshta që
punimi të përqendrohej në një fushë specifike të së drejtës, duke krijuar kështu një panoramë
më të qartë dhe më të saktë të ndryshimeve në atë fushë.
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
137
BIBLIOGRAFIA
- Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë
- Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë
- Ligji Nr.7632, datë 04.11.1992” Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të
Kodit Tregtar”
- Ligji Nr.7667, datë 28.1.1993 “Për regjistrin tregtar dhe formalitetet që duhen
respektuar nga shoqëritë tregtare”
- Ligji Nr.9901, datë 14.04.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”
- Ligji Nr.9879, datë 21.02.2008 “Për titujt”
- Ligji Nr.9572, datë 03.07.2006 “Për autoritetin e mbikëqyrjes financiare”
- Rregullore Nr.7, datë 30.08.2007 “Për rregullimin e brendshëm të Autoritetit të
Mbikëqyrjes Financiare”
- Ligji Nr.9228, datë 29.04.2004 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”, të
ndryshuar
- Ligji Nr.9723 datë 03.05.2007 “Për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit”
- Ligji Nr.9741, datë 21.05.2007 "Për Arsimin e Lartë në Republikën e
Shqipërisë", i ndryshuar.
- Ligji Nr. 10081, datë 23.02.2009 "Për liçencat , autorizimet dhe lejet në
Republikën e Shqipërisë".
- Vendim Nr. 535, datë 26.05.2009 i Këshillit të Ministrave "Për liçensat dhe lejet
qe trajtohen nga ose nëpërmjet Qëndrës Kombëtare të Liçensimit (QKL) dhe
disa rregullime të tjera nënligjore të përbashkëta" i ndryshuar.
- Udhëzimi Nr. 26, datë 07.09.2007 i Ministrit të Arsimit dhe Shkencës " Për
kriteret dhe proçedurat e dhënies së lejes së funksionimit për institucionet
arsimore private dhe insiitucionet arsimore plotësusuese private
parauniversitare".
- Udhëzimi Nr. 11, datë 28.02.2011 të Ministrit të Arsirnit dhe Shkencës "Për
proçedurat dhe dokumentacionin për hapjen e një institucioni privat të arsirnit
të lartë, programeve të studimit universitare në ciklin. e parë dhe ciklin e dytë,
programeve të studimeve jouniversitare, të natyrës profesionale i dhe proçedurat
për pezullimin dhe revokirnin e liçencës".
- Legjislacioni mbi tatim taksat
- Legjislacioni doganor
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
138
- Ligj Nr. 110/2012 “Për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare”
- Ligji 131/2015 “Për Qendrën Kombëtare të Biznesit”
- Marrëveshja e Stabilizim Asociimit ndërmjet komuniteteve europiane dhe
shteteve të tyre anëtare dhe Republikës së Shqipërisë
- E drejta shqiptare e shoqërive tregtare, A.Malltezi, Botimi i parë 2011
- Gjykatat shqiptare mbi shoqëritë dhe veprimtarinë tregtare, A.Malltezi,
J.Rystemaj, A.Kromiçi, 2015
- Compendio di diritto del Comercio Internazionale, M.Ius/C.Casellano , III
Edizione 2011 SIMONE
- Janet Dine, Michael Blecher (2009) Ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”-
tekst me komentar
- Traite de droit Commercial, G.Ripert/R.Roblot, 18 edition
- Droit dess affaires, Yves Guyon, 12 edition
- J.P Bois, Dialogue militaire entre anciens et modernes, Université de Nantes,
Centre de recherches sur l'histoire du monde atlantique. Presses universitaires
de Rennes, 2004
- Arta Mandro, E drejta Romake, 1998
- Codice Civile Italiano, LibroV:Del Lavoro, Titolo V:Delle Societa, Capo V:Della
Societa per azioni; Sezione I:Didposizioni Generai,Art 2332 Nullita Delle Societa
- Direktivë 2005/56/KE e Parlamentit Europian dhe Këshillit, datë 26 tetor 2005,
për bashkimin ndërkufitar të shoqërive tregtare me përgjegjësi të kufizuar.
- Direktivë 2009/109/KE të Parlamentit Europian dhe Këshillit, të datës 16 shtator
2009, që ndryshon Direktivat e Këshillit 77/91/KEE, 78/885/KEE, 82/891/KEE
dhe Direktivën 2005/56/KE, lidhur me kërkesat për raportim dhe dokumentim
në rastet e bashkimeve dhe ndarjeve, e ndryshuar.
- Direktivë 2009/101/KE të Parlamentit Europian dhe Këshillit, datë 16 shtator
2009, mbi koordinimin e masave, të cilat për qëllime të mbrojtjes së interesave të
anëtarëve dhe të palëve të treta, duhet të zbatohen nga shoqëritë e shteteve
anëtare, e ndryshuar.
- Direktivë e Dytë të Këshillit 77/91/KEE, datë 13 dhjetor 1976 “Mbi koordinimin
e masave mbrojtëse nga shtetet anëtare, të cilat nevojiten për ruajtjen e
interesave të anëtarëve dhe të tjerëve, për kompanitë, lidhur me krijimin e
LEGJISLACIONI TREGTAR KOMBËTAR DHE NEVOJAT PËR NDRYSHIM DHE PËRSHTATJE NË
KUADRIN E INTEGRIMIT NË BE
139
shoqërive publike me përgjegjësi të kufizuar, mbajtjen dhe ndryshimin e
kapitalit të tyre, me qëllim për t’i bërë këto masa mbrojtëse ekuivalente”.
- Traktati i Romës, nënshkruar më 25 mars 1957 dhe hyrë në fuqi më 1 janar 1958
o http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM%3Axy0023
- Traktati i Mastrihtit, nënshkruar më 7 shkurt 1992 dhe hyrë në fuqi më 1 nëntor
1993, http://eur-lex.europa.eu/legal
- Traktati i Amsterdamit, nënshkruar më 2 Tetor 1997dhe hyrë në fuqi më 1 Maj
1999.Ky traktat bëri ndryshime të ndjeshme të Traktatit të Mastrihtit, të
nënshkruar më 1992
- Organization for Economic Cooperation and Development (OECD);
www.oecd.org
- http://ec.europa.eu/internal_market/company/modern/index_en.htm
- http://www.duhaime.org/LawMuseum/LawArticle-383/Lex-Rhodia-The-
Ancient-Ancestor-of-Maritime-Law--800-BC.aspx
- https://books.google.al/books?id=PI9nw2tQu4IC&pg=PA1017&lpg=PA1017&dq
=jus+gentium+oxford+definition&source=bl&ots=AN2R4FBjQY&sig=yL32UM
YmHzHasBnUvm
- https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/final_e.htm
- https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt_e.htm
- https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/intel2_e.htm