OuderlingenBlad, juli-augustus 2012, nummer 1028 1

Pastoraat en Gemeenteopbouw

Juli-augustus 2012 - nummer 1028 - Jaargang 89

Thema

De aarde behoeden

BWob-juliaug.indd 1 7/4/12 2:24 PM

2

Redactioneel

Precies veertig jaar geleden bracht een groep Europese wetenschappers een rapport uit met de dreigende titel De grenzen aan de groei. Hierin werd een verband gelegd tussen economische groei en de gevolgen daarvan voor het milieu. De groep kwam voor het eerst in Rome bijeen en ging vervolgens door het leven als de Club van Rome. Het rapport heeft een grote impact gekregen. Ondanks alle nuanceringen die in de daaropvolgende jaren werden aangebracht is de wereld doordrongen geraakt van de negatieve gevolgen van ongebreidelde economische groei, de eindigheid van fossiele brandstoffen en de aantasting van het milieu. Twintig jaar later namen de Verenigde Naties het initiatief tot een ‘wereldduurzaamheidstop’ in Rio de Janeiro en deze zomer wordt Rio+20 gehouden, de tweede duurzaamheidstop. Inmiddels zijn er veertig jaren verstreken sinds de Club van Rome de noodklok luidde en de vraag is of de wereld er in die tijd schoner en duurzamer op geworden is. Onlangs schreef iemand over mensen die de problemen bagatelliseren, de ‘wegkijkers’ en mensen die ze uitvergroten, de ‘doemdenkers’. Hij pleitte voor ‘zieners en zoekers’. In ons land hebben ‘duurzaamheid en groen’ de laatste tijd onder druk gestaan. De grote bezuinigingen waartoe de regering heeft moeten besluiten leken ten koste te gaan van het milieu. Het Lente-akkoord van vijf partijen heeft een aantal voorgenomen

besluiten teruggedraaid, waarover vervolgens Natuur en Milieu de loftrompet stak. Kan een themanummer van het Ouderlingenblad een bijdrage leveren aan de grote problemen waar niet alleen ons land en niet alleen Europa, maar waar heel de wereld voor staat? Welke zin heeft het om hier te werken aan meer duurzaamheid terwijl elders het milieu steeds zwaarder belast wordt? Dat zijn lastige vragen, die een verlammend effect kunnen hebben. Toch is in de christelijke traditie het besef levend dat de mens bij zijn aantreden de opdracht heeft gekregen de aarde te behoeden. Die woorden van het begin hebben in deze tijd een grote actualiteitswaarde gekregen. En we weten dat niemand zich kan verschuilen achter een ander. Ieder is niet alleen zelf verantwoordelijk, maar ieder mens heeft ook op zijn eigen vierkante meter vrijheid om te kiezen wat hij zal doen of nalaten. Ook kerken en plaatselijke gemeenten hebben de vrijheid al dan niet zuinig met energie om te springen, bij bouw en verbouw gebruik te maken van duurzame materialen,

met elkaar in gesprek te gaan over consumptiepatronen, leefstijl en aandacht voor de natuur dichtbij en wereldwijd. Op www.duurzamekerk.nl, een initiatief van KerkinActie en DISK zijn tal van suggesties te vinden en ideeën op te doen. Dit themanummer levert bijdragen vanuit verschillende achtergronden bij een belangrijk thema, dat zeker ook in pastorale ontmoetingen een rol kan spelen. Richard Vissinga

OuderlingenBlad, juli-augustus 2012, nummer 1028

BWob-juliaug.indd 2 7/4/12 2:24 PM

OuderlingenBlad, juli-augustus 2012, nummer 1028 3

In dit nummerVolgend nummer

De aarde behoedenOver duurzame omgang met de schepping. Inleiding op

dit zomernummer

– Nelleke Boonstra / Gerry Kramer-Hasselaar

De grond van ons bestaanEen zorgvuldige lezing van het scheppingsverhaal

– Albert Kamp

Levensstijl, duurzaamheid en welvaartBezinning vanuit de huidige situatie van materiële

welvaart en stagnatie– Trinus Hoekstra

Vieringen rond de scheppingConcrete mogelijkheden voor kerkelijke vieringen

– Tini Brugge

Zorgvuldig met energieHoe kan een kerk zelf zorgvuldig met energie omgaan?

Een interview – Arie Romein

4

6

10

14

20

Het milieu en de kerkHet gesprek in de kerk over levensstijl, duurzaamheid

en milieu – Ineke van Middendorp-Sonneveld

Dromen van een duurzame gemeenteEen droom over een voorbeeldgemeente als inspiratie

– Nelleke Boonstra

Redactioneel

Boeken

Voor verdere oriëntatie

Prikbord

Thematisch jaaroverzicht

24

28

219323334

Alledaagse spiritualiteitMeditatieve serie

In vergadering bijeenWaarom vergaderen?

Schuldhulpmaatjesproject

Omgaan met financiële beperkingen

Teamwork van gemeenten en predikantenSamenwerken in en met de gemeente

De preekIn gesprek over de preek tijdens het huisbezoek

JustitiepastoraatAandacht en zorg in een harde wereld

BWob-juliaug.indd 3 7/4/12 2:24 PM

OuderlingenBlad, juli-augustus 2012, nummer 10284

Inleiding We leven in een tijd waarin zorg is over de toekomst van de aarde. Zaken die verontrusten: toenemende opwarming van de aarde, klimaatverandering, uitputting van de energiebronnen, ontbossing, vervuiling. Bezorgdheid leidt tot meer aandacht voor duurzaamheid, groen milieu, zuinig omgaan met energie, gebruik van spaarlampen, gebruik van biologische producten, duurzaam investeren, duurzaam bouwen, duurzaam leven.

Zeker binnen de kerken is aandacht voor milieuthema’s. Wereldwijd (in de Wereldraad van kerken), Europees (in de Raad van kerken in Europa), Landelijk (in de Nederlandse Raad van Kerken) en ook binnen de Protestantse Kerk. Landelijk en plaatselijk zijn er diverse groepen actief. Dit themanummer van het Ouderlngenblad wil ideeën aanreiken om als plaatselijke kerk met het thema aan het werk te gaan.

In het eerste artikel gaan we te rade bij de bron: Wordt aan de mens als rentmeester opdracht gegeven de aarde

te behoeden of zit het nog wat anders in elkaar? Door middel van uitleg van een paar belangrijke bijbelteksten leidt dr. Albert Kamp, bijbelwetenschapper, ons naar de gedachte dat we als mensenkinderen deel uitmaken van een geheel. Het rentmeesterschap van de mens over de schepping komt zo in een nieuw daglicht te staan, hij spreekt over verwondering en zelf wroeten in de aarde. Albert Kamp: ‘Juist in onze relatie tot de aarde en al wat ons omringt, mogen we ons verbonden weten. In de relatie tussen God, mens en aarde ligt de grond van ons bestaan. ‘

Dr. Trinus Hoekstra zet in bij de economische recessie waarin we ons bevinden. Biedt de crisis een mogelijkheid om te komen tot een meer ecologisch duurzame levensstijl? Hij legt uit dat materiele behoefte en de sterke nadruk op consumptiegoederen slechts één weg is die gegaan kan worden. De keuze kan ook ergens anders liggen. De sociale en de ecologische behoefte zijn misschien wel belangrijker. Bij de analyse van de samenleving zou ook

Gerry Kramer-

Hasselaar en Nelleke

Boonstra

Mw. drs. G. Kramer-

Hasselaar is bezoek-

medewerkster in de

kerk en psychologe.

Mw. drs. C.A. Boon-

stra is predikante

in algemene dienst

voor de kerk in haar

geheel, voor de werk-

begeleiding van

predikanten en

kerkelijk werkers.

Beiden zijn lid van

de redactie van het

Ouderlingenblad

Over het thema van dit zomernummer wordt in de samenleving veel gesproken. Ook binnen de kerken is ‘duurzaamheid’ al jaren een thema. In de Bijbel is het een aangelegen thema. Wij worden uitgedaagd vanuit de schriften zorgvuldig met de aarde, schepping van de Eeuwige, om te gaan.

De aarde behoeden

BWob-juliaug.indd 4 7/4/12 2:25 PM

OuderlingenBlad, juli-augustus 2012, nummer 1028 5

rekening gehouden moeten worden met bijvoorbeeld huishoudelijk werk, vrijwilligerswerk, onbetaalde zorgarbeid en natuurbeleving. Trinus Hoekstra betoogt dat er al een overgang gaande is naar een andere keuze in de maatschappij, en ook binnen de kerken zijn tekenen zichtbaar.

De hierop volgende artikelen zijn concrete uitwerkingen voor de plaatselijke gemeente om duurzaam in de gemeenschap aanwezig te zijn.

Tini Brugge loopt de verschillende elementen van de liturgie langs en doet daarbij suggesties om aandacht te hebben voor duurzaamheid in het persoonlijk leven, in de kerkdienst en in de samenleving. Zij reikt ook liederen aan die onze verbondenheid met de schepping aangeven. Maar ze doet ook bredere suggesties, hoe staat het met de kerktuin? Mensen

kunnen ook zelfs bij het schoonmaken van de kerk en bij allerlei activiteiten nadenken over duurzaamheid. Tot slot spreekt ze over pelgrimeren, mediteren met natuurbeelden en maaltijden. Suggesties te over om met mensen aan de slag te gaan.

Hoe kunnen kerken omgaan met duurzame energie? Het accent wordt in het volgende artikel verlegd naar de gebouwen. Ook het beheer van de gebouwen heeft zijn aandacht nodig om de duurzaamheid gestalte te geven. In een interview met de heer Haverkamp uit Bennekom wordt ons duidelijk dat er een goede manier is om energie te sparen bij het verwarmen van een kerkgebouw. Oud redactielid Arie Romein spreekt met hem.

Ds. Ineke van Middendorp-Sonneveld richt zich op het milieu en de landbouw. Als je in de kerk aandacht wil schenken aan het milieu is het goed om te onderzoeken wat er reeds in de eigen omgeving gebeurt. Daar kunnen leden van de kerk zich bij aansluiten. Ook kunnen activiteiten in de kerk aandacht schenken aan bijvoorbeeld Fairtrade producten en bloemen van eigen bodem, groente en fruit van het seizoen. ‘Het gaat in de kerk om bewustwording’ vermeldt dominee Ineke van Middendorp. Een open gesprek, met als focus eerlijke, rechtvaardige en verantwoorde verhoudingen.

Tot slot een droom: Kerk in de natuur. Ergens is een exemplarische gemeente waarin andere plaatselijke gemeenten in en uit kunnen vliegen om nieuwe inspiratie op te doen. En om eigen initiatieven te delen met elkaar. π

Meer

aandacht voor

duurzaamheid

BWob-juliaug.indd 5 7/4/12 2:25 PM