kurora 148
TRANSCRIPT
-
7/24/2019 Kurora 148
1/8
1
MJEDISI IM
Vijon n fq. 3
148
Ministri i Mjedisit, LEFTER KOKA:Shum shpejt do t miratohet
projektligji i ri Moratorium 10-vjearpr prerjen e pyjeve dhe kalimi i tyre
nn administrimin e pushtetitvendor.
N Parlament do t kaloj edheamendamenti i posam pr krimin
mjedisor dhe ndshkimet pr doshkelje.
Raporto Abuzimet MjedisoreNism e Inspektoratit
Shtetror t Mjedisit
dhe Pyjeve (ISHMP)
Mjedisi im -Aplikacion ncelular dhe
portal online,q synon
prfshirjen eqytetarve nraportimin e
shkeljevemjedisore.
Ministri Koka prezantonnj aplikacion t posam,
q u jep mundsiqytetarve t denoncojnrastet e shkeljes se ligjitmjedisor. dokush duhett bashkpunoj, pasisht shum e vshtir qnj inspektor t mbikqyrpyjet. N aplikacionnnvizohet:Mjedisi im nuk shtthjesht aplikacionraportimi, sht zri juaj,sht arma juaj m e fort.Pr t pasur mjedis tshndetshm nuk
BIODIVERSITETII KOSOVSPrgatiti: Mr.sc. QENAN MAXHUNI
Fq. 2
ZAGORIAParkNatyror RajonalTakim promovues,q u kthye n manifestim
Prgatiti: Pjetr GJIKOLAFq. 3
KONGRESI XIV BOTROR I PYJEVEMadrid:- Konferenca VII Ministrore, pr mbrojtjen e pyjeve t Evrops- Konferenca e jashtzakonshme e ministrave prgjegjs pr pyjet
Prgatiti GJON FIERZA, Agjencia Kombtare e Mjedisit
Fq. 4-5
BBBBBashkudhtarashkudhtarashkudhtarashkudhtarashkudhtar
besnbesnbesnbesnbesniiiiikkkkk nnnnnudhudhudhudhudhn en en en en e
vvvvvshtirshtirshtirshtirshtir dddddrejt detitrejt detitrejt detitrejt detitrejt detitPr rrapet: Urrejtje e pakuptimt dhe me pasoja
Fq. 7Inxh. JANI PAPA
V E N D I MI Asambles s Shoqats Klubi Ekologjik, Lezh
Asambleja e Prgjithshme e Shoqates KLUBI EKOLOGJIK LEZHE, e mbledhurme datn 26.10.2015, n mjediset e puns s Klubit Ekologjik Lezh, mori nrend dite:1. Veprimtaria e shoqats, 2010-2015. Rezultatet e puns n prmbushjen evizionit dhe objektivave t saj pr mbrojtjen e mjedisit, n veanti n mbrojtjendhe prmirsimin e vlerave t trashguara t mjedisit natyror shqiptar (Referoiinxh. Zef Imeraj, Kryetar i shoqates).2. Pyetje dhe diskutime rreth raportit.3. Miratimi i objektivave dhe i planit t prgjithshm pr vitet 2015-2020.
4. Zgjedhjet e reja.a. Pranimi i dorheqjes s kryetarit t shoqates.b. Zgjedhjet e reja pr kryesin dhe kryetarin e Shoqats.
N mbledhje morn pjes: Zef Imeraj, Ndue Simoni, Nikoll Lleshi, Rasim Hoxha,Gjovalin Fusha, Gjyste Dushku, Jak Gjini, Shefik Hoxha, Mehdi Dashi, Preng Marku,Alfred Imeraj, Erinda Imeraj, Veli Hoxha.Pas pyetjeve e diskutimeve, n prfundim, Asambleja,
V E N D O S I:
1. Miratimin e raportit pr vepromtarin e shoqates.2. Miratimin e objektivave dhe planit t prgjithshm t veprimtarive.3. Miratimin e dorheqjes s kryetarit t Shoqats, inxh. Zef Imeraj.4. Zgjedhjen e kryesis s shoqates Klubi Ekologjik Lezh si vijon:
a. Kryesia prbhet nga: Zef Imeraj, Ndue Simoni, Nikoll Lleshi, Rasim Hoxhadhe Mehdi Dashi
b. Me propozim t kryesis e me miratim t t gjith antareve, u zgjodh kryetarii ri i Shoqats, Z. Gjovalin Fusha, i cili do t ndjek e zhvilloj marrdhnietme tatim - taksat dhe bankn.
c. Nnkryetar i Shoqats u zgjodh Znj. Erinda Imeraj, e cila do t jet edheprgjegjse pr mbarvajtjen dhe botimin e gazets Kurora e Gjelbr.
d. Sekretar i Shoqats u zgjodh Z. Jak Gjini.N prfundim caktohet kryetari i ri i Shoqats s KEL q t bj depozitimin ektij Vendimi n Gjykatn e Rrethit Gjyqsor Tiran.Ky vendim u miratua dhe u nnshkrua nga t gjith antart e pranishm.
Klubi Ekologjik LezhIsh-Godina e Raiffeisen Bank, Kati III
Tel: 02152862; Mobil : 0666679059E-mail: [email protected]
P R O J E K T I I S H R B I M E V E M J E D I S O R E
-
7/24/2019 Kurora 148
2/8
2
Ndonse Kosova sht nj
vend i vogl, shquhet prnj biodiversitet t pasur.Pozita gjeografike, faktortgjeologjik, pedologjik, hidro-logjik, relievi dhe klima,jan disa prej faktorve qkan mundsuar q Kosovat ket nj diversitet t pasurbiologjik dhe peizazhor menj llojllojshmri t mirfloristike, vegjetative dhefaunistike, ku vlen te thek-sohet prania e llojeve relikte,endemike si dhe t llojeveme rndsi t veant.
Zonat m t pasura me flordhe faun jan Malet eSharrit dhe Bjeshkt e Na-muna.
Kosova akoma nuk ka njinventar t plot t biodiver-sitetit. Bazuar n hulumti-met e deritanishme n Ko-
sov jan inventarizuarrreth 1800 lloje t flors
vaskulare, mirpo supo-zohet q ky numr sht mi madh dhe arrin deri nrreth 2.500 lloje.
Pra edhe m tutje nuk keminj inventar t plot t florsdhe vegjetacionit.
Vegjetacioni i Kosovs shti prfaqsuar m 139 shoq-rime bimore t grupuara n63 aleanca, 35 rende dhe 20klas. Qendrat e biodiversi-tetit floristik n Kosov kon-siderohen Malet e Sharrit
dhe Bjeshkt e Namuna.N kuadr t llojeve t hu-lumtuara rreth 200 prejtyre jan endemike, ende-morelikte dhe subendemike.Sidomos sht i rndsi-shm grupi i endemikvelokal, numri i t cilve shtende i pa definuar plotsisht(dihet pr katrmbdhjetlloje t flors vaskulare), di-sa prej te cilave kan prha-pje mjaft t kufizuar. Ktolloje t endemike si dhe llojet tjera bimore, ndr t cilat
ka edhe bim me veti mje-kuese, jan t prhapura ndisa pjes t maleve tKosov. Vende me fito-divesitetit m t pasur kon-siderohen Malet e Sharritdhe Alpet Shqiptare (Bje-shkt e Namuna).
BIODIVERSITETI I KOSOVS
Flora dhe vegjetacioni
Prgatiti:
Mr.sc. QENAN MAXHUNI
Krahasuar me siprfaqenq ka Kosova (afr 2.3 %)n kuadr t GadishullinBallkanik, mund t vijmn nj prfundim relativdhe t themi sefitodiversiteti i Kosovsparaqet rreth 25 % tflors s Ballkanit dherreth 18 % t flors sEvrops. Pr ilustrim poprmendim vetm njshembull: prej numrit tprgjithshm t llojeve tbimve vaskulare t
evidentuara n Malet eSharrit (afro 1.800 lloje),86 jan shpallurndrkombtarisht trndsishme, 26 lloje jant prfshira n Listn eKuqe t Evrops, ndrsasipas IUCN-s, 32 lloje qgjenden ne Malet e Sharrit,jan n Listn e Kuqe tBimve t krcnuara.Ndrsa vetm n zonnsubalpine dhe alpine tAlpeve Shqiptare
(Bjeshkt e Namuna) janevidentuar 797 lloje tebimve vaskulare, ku 128prej tyre konsiderohen mekarakter endemik(Millaku, F. 1999).
Disa lloje bimore endemike
Flora e Kosovs sht e prfaqsuar edheme lloje me areal t ngusht, q
konsiderohen si lloje bimore t rralla dhe trrezikuara. Ekziston nj list e ngusht e
llojeve bimore t rralla dhe t rrezikuara,
Kosova ende nuk e ka t prgatitur Listn e
Kuqe t llojeve.
Disa lloje bimore q konsiderohen trralla dhe t rrezikuara n Kosov,jan:
Bershei i rndomt / Taxus baccataL.
Bujgeri / Quercus trojanaWebb.
Vidhi i rndomt / Ulmus campestrisL.
Panja malore / Acer heldreichiiOrph.
Boshtra / Forsythia europeaDeg. Et Bald.
Vulfonia / Wulfenia carinthiacaJack.
Tulipani i Sharrit / Tulipa scardicaBornm.
Troliusi / Trollius europeusL.
Zambaku / Lilium albanicumGris.
Karafili i Sharrit /Dianthus scardicusWetst.
Kurorez /Fritillaria graecaBoiss. Et Sprun.
Bathra / Narcissus poeticusL.
Lepjeta / Rumex balcanicusRoth.
Asheja / Ilex aquilifoliumL.
Xerxelja /Dphne blagayanaFreyer.
Ramonda / Ramonda serbicaPan.
Bozhuri dekorativ / Paeonia deceraAnders.
Bozhurea koraline / Paeonia corallinaRetz.
Valdestenia / Waldesteinia geoidesWilld.
Poligala /Polugala dorfleri Hayek.
Moltkea /Moltkea doerfleriWettst.
Dioskora /Dioscorea balcanicaKoshan.
Rododendroni /Rhododendron ferrugineumL.
Sanza e verdh / Gentiana luteaL.
Achilleo Aleksandri Regis
Aconitum pentheri
Stipas mayer Potentilla dorfleri
Micromeria albanica
Convolvulus cochlearis
Lloje bimore t rralla dhe trrezikuara
Paeonia decoraMoltkea doerfleri
Quercus trojanaForsythia europea
-
7/24/2019 Kurora 148
3/8
3
Vijon nga fq. 1
mjaftojn vetm reformatadministrative, nuk mjaf-tojn penalizimet, nukmjaftojn revokimet, porkrkohet parandalim.
Mjedisi i shndetshmarrihet me prkushtiminton, por sht i pamundurpa ndrgjegjsimin e qyte-tarve t ktij vendi.Do t dshiroja shum qt gjith ju, ta prdorni sam shum kt aplikacion,t mund t komunikoni nmnyr interaktive meISHMP-n dhe Ministrine Mjedisit. Detyra jon
funksionale sht t ruaj-m mjedisin shqiptar n tgith prbrsit e tij.Nse do t bheni t gji-th ju, pjes n kt ak-sion t madh pr mbrojt-jen e mjedisit dhe natyrs,un ju garantoj q brendaktij mandati do t mundt bjm jo vetm ato farkemi premtuar, por shumm tepr se aq.S shpejti n parlamentdo t paraqisim paketnpr ndryshime n kodinpenal, pr ndshkimet eabuzuesve mjedisor.
Pavarsisht puns son,realiteti tregon se vazh-dojm t kemi prerje py-jesh, vazhdojm t kemi
qytetar tpaprgjegjshm, q memnyra t ndryshme ndo-tin qytetin, vazhdojm tkemi aktivitete biznesi mendikim negativ n mjedis,ndaj shpejt do t paraqe-sim n Parlament amendi-me t kodit penal, pr pa-rashikimin e nj sr vep-rash t tjera, q konsidero-hen krim mjedisor.
MJEDISI IM Nism e Inspektoratit Shtetror t Mjedisit dhe Pyjeve(ISHMP)
Prtej reformave admini-strative dhe ligjore, theksojse parandalimi i degradimitmjedisor dhe abuzimevesht sfida dhe detyra krye-sore e Ministris s Mjedi-sit, ndaj ju bj srish apel t
gjithve t raportoni doabuzim n kt aplika-ciondhe portal online, meqllim ruajtjen e s ardh-mes s fmijve tan dhebrezave q do lm pas.
Me 25 shtator 2015, nShtpin muze AndonZako ajupi, Sheper-Zagori, u promovua shpalljae zons s Zagoris ParkNatyror Rajonal.Veprimtaria u organizuanga Shoqata MjedisoreAJUPI, n bashkpunimme Shoqatn AtdhetareAJUPI. Morn pjesbanor dhe autoritetevendore, drejues t qarkutdhe Njsive Administrativekufitare, drejtues t disaorganizatave mjedisore tvendit, veprimtar tshoqatave, etj.Takimin e hapi ArqilePuleshi, Administrator iNjsis s Zagoris. N vijimfoli Luiza Mandi, kryetare eBashkis Libohov.
Prshndetn takimin dhebn vlersime inkurajuesepr punn dhe projektin eparaqitur, deputett AnastasAngjeli e Koo Kokdhima.Drejtori i AKZM, ZamirDedej vlersoi punn e kryerdhe e vuri theksin tekdetyrat q ka pushteti dhekomuniteti vendor pr t
zbatuar planin emenaxhimit. Drejtuesi igrupit pr hartimin eprojektit, inxh. KleanthiMandi, paraqiti shkurtprmbajtjen e projektit dheveprimtarit e kryera derin shpalljen Park NatyrorRajonal. Inxh. Mandi, mgjer u ndal n masat dheinvestimet q parashikohenpr tu zbatuar sipas planitn periudhn 10 vjeare.
N vazhdim, Andon Pango,kryetar i Shoqats AtdhetareAJUPI prshendetinismn dhe punn e kryerderi tani. Pastaj u ndal nveprimtarin 20 vjeare tShoqats q drejton, dukennvizuar arritjet dhe sfidatq ka kjo zon dhekomuniteti i saj. Ai e
konsideroi mjaft trendsishm zbatimin eplanit q u paraqit prZagorin, i cili i hapmundsi zhvillimit tekoturizmit.Morn fjaln dhe diskutuanrreth projektit, intelektualtzagorit Kristaq Shqbani,Evjen Peri, Spiro Nika, etj.Pas diskutimeve, deputetiAnastas Angjeli, n emr tUniversitetit Mesdhetar,shprehu gatishmrin dheftoi biznesment q t
fillohet nga zbatimi imasave t parashikura,duke kontribuar medonacione.N kuadrin e 20 vjetorit tthemelimit t ShoqatsAtdhetare AJUPI,kryesia e saj ndau disaertifikata Mirenjohje prantar q kan spikatur me
ZAGORIA Park NatyrorRajonal
Takim promovues,q u kthye n
manifestimPrgatiti: Pjetr GJIKOLA
veprimtarine e tyre ngjallrimin e jets dherealizimin e misionit tshoqats.N prfundim t takimit,Grupi polifonik i Zagoris
interpretoi kng tzgjedhura t krahins. Njprshndetje t veant mekng bri rapsodi i njohur iAnsamblit Treva-Shkoder,Kol Hasani, ardhur enkaspr kt takim. Pr tpranishmit u shtrua njdrek. Dollit, urimet dhe
kngt sfiduan shiun dhemotin e lagt t asaj dite.Shoqata MjedisoreAJUPI, grupi i puns, qprgatiti Projektin,falendrojn t gjith ata q
mbshtetn veprimtarit prshpalljen e Zagoris ParkNatyror Rajonal, si;Pushteti vendor, QendraRajonale e Mjedisit REC -Albania, INCA siudheheqese e Rrjetit prMbrojtjen e Natyrs nekuder te programitSeniora, etj.
-
7/24/2019 Kurora 148
4/8
4
Gati 4000 pjesmarrs,nga 142 vende, morn pje-s n Kongresin XIVBotror t Pyjeve, q uzhvillua m 7 - 11 shtator
2015 n Durban (Afrika eJugut) - n frymn e pr-fshirjes dhe me vullnet prt msuar nga njri - tjetri.Kongresi ofron vizioninpr pyjet dhe pylltarin,si nj mnyr pr tkontribuar n arritjen eobjektivave te Agjendapr Zhvillim t Qndrue-shm 2030, dhe nj tardhme t qndrueshmepr Pyjet 2050 e m tej: Pyjet jan m shum se
pemt dhe jan theme-lore pr sigurin eushqimit e prmirsuarjet es n. Pyj et e s ar-dhmes do t rrisin qn-drueshmrin e komu-niteteve, duke siguruarushqim, energji druri,strehim, foragjere dhefibra; punsim dhegjenerimin e t ardhuradhe pr t mbshteturkomunitetet dhe sho-qrit n nevoj; stre-
himin e biodiversitetitdhe mbshtetjen ebujq sis s qn dru e-shme e mirqeniennjerzore nga stabili-zimi i toks e klims dherregullimi i lumenjve.
Qasje e integruar prprdorimin e toks, pert ecur perpara prprmirsimin e politi-kave; pr t ndaluar ekontrolluar shpyll-zimet; trajtuar konfli-
ktet mbi prdorimin etoks; njohur e vler-suar prfitimet ekono-mike, sociale dhe mje-disore; integrimin epyjeve me bujqsinedhe pr t ruajtur sher-bime t e shumta te py-jev e n kon tek sti n epeizazhit dhe rekrea-cionit.
Veprimtari ndrkombtare pr pyjet Prgatiti GJON FIERZAAgjencia Kombtare e Mjedisit
KONGRESI XIV BOTROR I PYJEVE
Pyjet jan nj zgjidhjee domosdoshme przbutjen e ndikimevenegative t ndryshi-meve klimatike dheprshtatjen ndaj tyre.
Duke u menaxhuar nmnyr t qndrueshme,pyjet do t rrisin aftsinriprtritse t ekosiste-meve dhe shoqrive merolin e pyjeve dhe drurevepyjor; n thithjen dheruajtjen e karbonit, duke
ofruar edhe shrbime ttjera t mjedisit.Realizimi i ktij vizioni dot krkoj partneritete treja t pyjeve, bujqsis,financave, energjis, ujitdhe sektor t tjer, si dheangazhimin e komunite-teve vendore. Suksesi dot krkoj investime temtejshme n arsimimin
pr pyjet; n komunikim;ngritje te kapaciteteve;kerkime shkencore, dukeprfshir ndryshime kli-matike me ndikim n
shndetin e pyjeve dhemjedisit dhe krijimin even dev e t pun s, sido-mos pr t rinjt.Barazia gjinore sht the-lbsore, gruja duhet tmarr pjes plotsisht nt gjitha vendimmarrjetdhe veprimtarite q zhvi-llohen n pyje.Entuziazmi i t rinjve prkrijimin e nj bote m tmir duhet t bhet burimi vazhdueshm frymzimidhe stimulus pr t ar-dhmen. Thirrja e tyre prvepr im du het t mb-shtetet prmes shumaktorve me pjesmarrje,t angazhohen sa mshum t rinjt n sek-torin e pyjeve.N kuadrin e VlersimitGlobal t burimeve pyjo-re, Kongresi rekomandoipergatitjen e veprimevepr arritjen e vizionitPer pyjet - 2050.
N Konferencen VII, pritet te nenshkruhensi dokumente m t rendesishme:
- Deklarata Ministrore Madrid: 25 vjet s
bas hku pro mov imin e menax him it t
qndrueshm t pyjeve n Evrop.
- Rezoluta ministrore Madrid 1: Sektori i
pyjeve n qendr t Ekonomis s Gjelbr.
- Rezoluta ministrore Madrid 2: Mbrojtja e pyjeve n nj mjedis
t ndryshueshm.
- Vendimi Ministror i Madridit: Drejtimi, e ardhmja e Pyjeve t Evrops.
N Konferencn e Jashtzakonshme,tministrave pergjegjes per pyjet, antare te
KE, pritet te nenshkruhet vetem vendimi
ministror i Madridit, i cili pas nenshkrimit
merr forme detyruese ligjore per tu zbatuar
nga vendet antare te KE.
Konferenca VI: Objektivat evropiane prpyjet dhe negociatat pr nisjen e njmarrveshje detyruese ligjore (Oslo2011-2020).U mbajt m 14-16 qershor 2011
n Oslo, Norvegji. Ministrat prgjegjs pr pyjet n Evrop
miratuan objektivat per menaxhimin e qndrueshm t pyjeve.t
Evropes deri ne vitin 2020. U mor nj vendim historik dhe nisn
negociatat per nj marrveshje ligjrisht t detyrueshme pr
Pyjet n Evrop nga shtetet antare.
Konferenca V: Pyjet pr cilsin e jets(Varshav 2007).U mbajt m 5-7 nntor 2007,n Varshav, Poloni. Ministrat dhe niveli i
lart prfaqsues i 46 vendeve t Evrops
dhe t BE miratuan Deklaratn e Varshavs
dhe dy Rezolutat e Varshavs: Pyjet, Druri
dhe Energjia dhe Pyjet dhe uji.
Mesazh i Kongresit XIV Botror t Pyjeve
Pyjet mbu lojn nj t tre tn e siprfa qes s toks ;ruajtja dhe menaxhimi i qndrueshem i tyre jan
thelbsore pr arritjen e objektivave te zhvillimit teqndrueshm. Pyjet ofrojn nj gam t gjerpr oduktesh dhe sh rbimes h, q kontri buojn nzhvillimin social - ekonomik dhe mbrojtjen e mjedisi t.Py jet jan veanrish t t rndsis hme pr qi ndramiliona njerz n zonat rurale, duke prfshir edheshum prej njerzve m t varfr t bots, t ciltvaren nga to pr ushqim, energji, strehim. Atogjithashtu ndihmojn zbutjen e ndryshimeveklimatike, pr t mbrojtur tokn dhe ujin, por dhe mse75 % te biodiversitetit n bot.Shum sfid a me t cilat prballet njerzimi, duhet tadresohen n mnyr t integruar. Kjo krkonkoordinim sektorial dhe bashkpunim. Pr trealizuar me sukses objektivat per zhvillim teqendrueshem, pyjet dhe pylltaria duhet t prfshihenn strategjit pr zhvillim t qndrueshm n nivelendrkombtare e kombtare.
Drej tuesit dhe spec ialist et e Pyll taris n mba rbotn, duhet t jen t prgatitur, t shtojn prpjekjetpr t mena xhuar pyj e n mnyr t qn dru eshme,q ato t ofrojn mallra dhe shrbime q kontribuojnn zhvillimin e qndrueshm.FAO dhe orga niza ta t tjera nd rk ombtare , teqndrojn t gatshme pr t mbshtetur forcimin epyj eve , duk e ofruar dhe shkembyer inform acion, sidhe mbshtetje teknike, promovimin e praktikave mt mira dhe dialogun n pylltari.
Madridi, vendi ku do t zhvillohen
dy konferenca pr pyjet- Konferenca VII Ministrore, pr mbrojtjen e pyjeve t Evrops (20-21 tetor 2015)- Konferenca e jashtzakonshme e ministrave prgjegjs pr pyjet (21 tetor 2015)N Konferencn VII Ministrore, q do t zhvillohet n Madrid,
pritet t marrin pjes mbi 55 delegacione nga vende evropiane,
kryesisht ministra prgjegjes pr pyjet, nnt organizata
vzhguese antare t organizates EVROPA FOREST; do t
jen t ftuar edhe shum subjekte dhe organizata t pyjeve, si
dhe individ nga gjith bota. Edhe Shqiperia sht antare dhe
pjesmarrse e rregullt n kto konferenca q nga viti 1998.
Sfidat aktuale globale pr sektorin e pyjeve dhe rndsia e tyre
n nivel rajonal e global; mundsia e mbrojtjes s pyjeve n nj
mjedis q ndryshon, aspektet sociale t menaxhimit tqndrueshm t pyjeve krijimi dhe fuqizimi i nj Ekonomie t
Gjelbr, problemet, ngjarjet m t rndsishme t puns Pyjet
e Evropes mbi menaxhimin e qndrueshm t pyjeve dhe
shtjet e lidhura me to, jan temat kryesore q do t diskutohen
n Konferenc. Ministrat prgjegjs pr pyjet n Evrop, do t
marrin vendime pr shtjet e rndsis m t lart politike dhe
shoqrore n lidhje me pyjet dhe pylltarin, prmes vendimeve
dhe rezolutave q do t miratohen. Kto vendime e angazhime
do t shrbejn si korniz pr vendimet dhe strategjit e zhvillimit
t pyjeve n vendet evropiane, antare ose jo t BE.
Komiteti organizator ka br nj pun e madhe paraprake pr
axhenden, jan zhvilluar disa takime n nivel ekspertesh pr t
prgatitur sa m mir kt konferenc. . Esht punuar pr
prcaktimin e rezultateve specifike, pr saktesimin e vendimeve
q do t nnshkruhen nga ministrat n Konferenc, etj.
Konferenca e Jashtzakonshme e ministrave, do t filloj pasKonfrences s Zakonshme. Ministrat do t njihen me rezultatet
e puns s Komitetit Ndrqeveritar Pr nj marrveshje t
negociuar ligjrisht t detyrueshme pr Pyjet n Evrop,
percaktuar qe nga Konferenca e Oslos - 2011.
Kto dy konferenca do t mbahen n vijim. E dyta do jet n
vazhdim, nga ora 12.00 deri me 19.00 t dats 21 tetor, 2015. N
prfundim, ministrat do t nenshkruajn dokumente detyruese
n parim, t cilat do kthehen n akte ligjore, pr ti zbatur vitet
q vijne n shtetet e tyre.
Konferenca IV: Pyjet evropiane prfitime t prbashkta, prgjegjsi tprbashkta (Vjen 2003).Nn sloganinPyjet pr jetn, ministrat prgjegjs pr
py je t nga 41 vende ev ropian e dhe
prfaqsues t BE, si dhe prfaqsues nga 4 vende joeuropiane
e 24 organizata ndrkombtare, u mblodhn n Konferencn e
Katrt Ministrore n prill t vitit 2003 n Vjen. Deklarata eVjens thekson rolet e shumta t pyjeve n lidhje me jetesn
rurale dhe shoqrive urbane, trajton rndsin e partneriteteve
t forta mes sektorit pyjor dhe sektorve t tjer dhe nnvizon
rndsin pr t trajtuar sfidat globale.
Konferenca III: T njohim rolet eshumfishta t pyjeve (Lisbon 1998.Umbajt n qershor 1998 dhe theksi u vu n
Mbrojtjen e Pyjeve n Evrop, te aspektet
social-ekonomike t menaxhimit t
qndrueshm t pyjeve. Konferenca
veanrisht u fokusua n marrdhniet dhe
ndrveprimet n mes t pyjeve dhe shoqris.
Konferenca II: Angazhim pr menaxhimin
e qndrueshm te pyjeve n Evrop(Finland 1993.U mbajt n Helsinki nqershor 1993 nn kryesimin e prbashkt t
Finlands e Portugalis. Morn pjes 37
vende evropiane dhe nga KE, disa
organizata nga sektori privat, komuniteti
ndrkombtar i pylltaris dhe OJQ mjedisore.
N fokus kan qn: Qasje t Evrops pr shtjet globale t
mjedisit, prkatsisht promovimi i menaxhimit t qndrueshm
t pyjeve, ruajtja e diversitetit biologjik, strategjit n lidhje me
HISTORIKISHKURTERIKONFERENCAVEMINISTERIALETEPYJEVETEEVROPES. VENDIMETKRYESORE
-
7/24/2019 Kurora 148
5/8
5
pasojat e ndryshimit t mundshm t klims pr sektorin e
pyjeve dhe rritja e bashkpunimit midis vendeve t Evropes.
Konferenca I: Inicimi i mekanizmavendrkufitare pr mbrojtjen e pyjeve(Franc 1990).U organizua me nismn eFrancs dhe Finlands dhe u mbajt n
Strasburg n vitin 1990. Europa Forest
u angazhue seriozisht, duke prcaktuar
konceptet e menaxhimit t qndrueshm t pyjeve n vazhdimisi,
per ti zhvilluar n nivel pan-evropian. Angazhimet kan shrbyer
edhe si nj kuadr pr zbatimin e menaxhimit t qndrueshm tpyjeve n vendet t ndryshme evropiane. Konferenca u ndoq
nga 30 vende evropiane dhe KE, si dhe disa organizata
ndrqeveritare vzhguese. Pjesmarrsit ran dakord pr gjasht
rezoluta, t cilat u fokusuan veanrisht n bashkpunimin teknik
dhe shkencor. Me kto Rezoluta ka nisur nj bashkpunim m i
gjer n t gjith Evropn.
Konferenca e par Ministrore prbn fillimin e nj procesi politik
t vazhdueshm pr t iniciuar propozimet dhe veprimet pr
mbrojtjen dhe menaxhimin e qndrueshm t pyjeve n Evrop.
Pas Konferencs s Par Ministrore, gjat 25 viteve Europa
Forest ka mbajtur takime te rregullta n nivel ministror, si dhe
shume takime te tjera tematike ne nivel ekspertesh. N kto 25
vite ka miratuar nj numr t madh vendimesh, instrumente
prkatse pr t zhvilluar politikat pyjore.
Europa Forest (Konferenca Ministrore pr
Mbrojtjen e Pyjeve n Evrop) sht procesi politik
pan-evropian pr menaxhimin e qndrueshm t
pyjeve t kontinentit.Q nga viti 1990, kur filloi bashkpunimi i ministrave
prgjegjs pr pyjet n Evrop ka pasur nj ndikim
t madh ekonomik, mjedisor dhe social n nivel
kombtar e ndrkombtar.
Europa Forest, ka rritur prpjekjet q t konsolidoj
mjetet pr menaxhimin e qndrueshm t pyjeve
dhe pr t prmirsuar monitorimin dhe raportimin,
prpjekjet kundr prerjeve ilegale, pr t zhvilluar
nj qasje t prbashkt t vlersimit t shrbimeve
t ekosistemit t pyjeve.
Vendet nnshkruese t Europa Forest dhe
vzhguesit marrin pjes n Komitetin ndrqeveritar
Negociator (INC), krijuar pr t zhvilluar nj
marrveshje ligjrisht detyruese mbi pyjet n rajonin
pan-europian, i mandatuar nga minist ra t nKonferencn Ministrore t Oslos.
Europa Forestsht e prfshir me proceset dhe
nisma q kan t bjn me shtjet e rndsis
m t lart politike dhe sociale lidhur me pyjet e
tjera globale dhe rajonale.
N Spanj dhe Sllovaki, jan njesit nderlidhse t
Europa Forest.
shtEuropaForest?
- 25 vjet Europa Forest, promovim i treguesvepr menaxhimin e qndrueshm t pyjeve -
Struktura funksionale e Europa Forest
Komuniteti shkencor n prgjithsi sht kryesisht
skeptik pr mundsin e transferimit t frekuencave
ndrmjet organeve dhe organizatave. Megjithat,
rezultatet e fituara nga nj ferm n Raguza, q
ushtron bujqsin kuantike, duket t jen inkurajuese.
Ilai kuantik, ushqimi, sht i mir kur shfaq cilsit
m t mira t tij. Andre Simoneton, inxhinier elektrik
francez, ka demonstruar se kur fruti piqet nn
nxehtsin e diellit, ka rrezatim maksimal. Pas
pjekjes, gjatsia valore sht e qndrueshme pr disa
dit, shpesh disa jav n dimr, pastaj bie deri n
zero.
Kultivimi sipasfrekuencs; fermasht nj qenie egjall
Bujqsia kuantike promovonnxitjen e proceseve tenergjis me aplikimin e
fiziks, prmesfrekuencanalizs. Kjo do tmundsonte racionalizimin e
prdorimit t mjeteve teknike,rritjen e rentabilitetit dhereduktimin e ndikimitmjedisor.
Frekuenca kuantike sht prdorur gjithashtu pr t
mbajtur larg insektet q dmtojn t lashtat, duke
eleminuar plotsisht pesticidet. Nj studim i kryer
nga Universiteti i Tohoku zbuloi se gjatesi vale
specifike t drits s dukshme jan vdekjeprurse
pr lloje t ndryshme insektesh. Ajo sht drit blu,
q dmton disa struktura baz qelizore t
insekteve. Insektet dmtohen me gjatsi t ndryshme
vale. Disa lloje drite vrasin lloje t caktuara
dmtuesish. N kt mnyr bujqsia mund t
shptoj nga katastrofa e dmtuesve, duke ln pa
dmtuar vetm insektet e dobishme.
Si u nenvizua ne fillim, para 2-3 vjetesh ishte nj
ferm n Raguza, ajo q zbatoi e para gjersisht
bujqsin kuantike. Ajo ka nj siprfaqe prej 10 ha,
nga t cilat 1 ha te lashta t mbrojtura n serra, 3.5
ha, si dhe pemetore e kullot polifite, vendosur n
perberje te nj parku natyror. Aty u krahasuan disa
karof n vitin e dyt, rritur me metodn kuantike me
disa te kultivuara me praktikat konvencionale. Provat
treguan se te parat hyne ne prodhim vetm dhjet dit
pas vitit t par. Jo vetm kaq, por prodhimi i te
parave ishte shume me cilesor e i shijshem.
Dr. Rain, mjek alergjist dhe imunolog, thot: Nj
ushqim nuk sht vetm nj numr substancash, por
sht nj organizm, nj mikrokozmos dhe n
kompleksitetin e tij sillet sikur t ishte nj entitet i gjall,
duke prfshir edhe reagimet negative ndaj tij, gj q
varet nga sasia q z do substance.
Sipas mjeksis kuantike, trupi i njeriut rrezaton
mesatarisht n nj frekuenc prej 6.500 angstrom.
Mikrobet dhe mikroorganizmat e tjera rrezatoj n
frekuenca shum m e ulta se e jona. Besohet se
njerzit mund t ndikohen negativisht nga kto forma
primitive t jets vetm nse energjit vitale t rnies
trupit bien n nivele shum t ulta, pra kur frekuenca e
trupit t njeriut ulet nn at t dmtuesve.I njjti parim zbatohet edhe pr bimt nga bujqsia
kuantike. Bima e kultivuar duhet t prshtatet me
faktort negativ ose pozitiv t mjedisit ku rritet, pasi
kta faktor ndikojn nshum, sidomos n cilsin e
prodhimit. Analizat frekuenciale marrin parasysh t gjith
perbersit e sistemit t prodhimit, si dhe faktort agro-
mjedisore, t cilet duhet t jen ne harmoni, n t
kundrt, kta faktor duhet t ribalancohen q t jen n
harmoni.
Por, duhet br pr t mbajtur nivel t qendrueshm
frekuencial? Niveli i energjis n agro-eko-mjedis sht
mbajtur edhe nprmjet prdorimit t vajrave esenciale
t kanells, livandos, grejpfrutit, etj. Informacioni brenda
nj substance t caktuar natyrore sht nxjerr nga
ngjyra apo tretja dhe pastaj transmetohen si
informacione n ADN-n e bims, ose n jetn e toks
fal prbrsit t saj, ujit. Uji sht baza e do qenieje t
gjall pr shkak t aftsis pr t ruajtur e prcjell
informacion, aftsise pr t stimuluar si duhet t gjitha
format e jets.
Ndryshime duken edhe te domatet n serra, kurrnjt e bimve t kultivuara me metodn kuantike
nuk tregojn shenja kafe, pra nuk preken nga
krpudhat, vetem shum pak nga nematodat. Sistemi
rrnjor sht shum i zhvilluar dhe i fort. N kto
serra, t mbjella rreth 9 vjet m par nuk sht br
sterilizim me mrtil bromid ose me kimikate te tjera pr
t luftuar nematodat.
-
7/24/2019 Kurora 148
6/8
6
Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona m e gjelbr e Austris (Steiermark), kangjyr t errt, arom t kndshme dhe sht i njohur pr vetit e tij t shumtaantioksidative e shruese.Prmban Selen dhe Vitamin E, t njohura pr efektin antioksidant dhe prmbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.Ul kolesterolin, n saj t prqindjes s lart t acidit linoleik dhefytosterolit.Ka veti antiinfektive dhe prdoret pr trajtimin e artritit reumatoid.Prmban gjithashtu vitamina C, beta-Karoten, hekur, kalcium, kalium dhemagnez.
Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kshtu ul tensionin elart n saj t acideve yndyrore t pangopura (omega3) , dukeparandaluar smundjet e zemrs dhe t fshikzs s urins. Ky vaj shtgjithashtu i njohur pr efektin pozitiv n kancerin e prostats .Kshillohet t prdoret n sallaturina dhe n disa gatime. Ka shije t veante t kndshme arre dhe njihet si delikatese n shum restoranteevropiane.
Cel: +355 66 66 79 059
Vaji i farave t kungullit(Cucurbita pepovar. styriaca)
Pastrtia e nj qyteti tregon se sa t civilizuar e t disiplinuar jan banort e tij. Ajri indotur dhe mbeturinat prskaj rrugs, krijojn tension n syt e turistve dhe askushnuk do t dshironte t kalonte npr nj mjedis t mbushur me imazhe t tilla. Por,nuk sht vetm sa pr prshtypje. Pastrtia, s pari u ofron qytetarve kushte tmira jetese.Sipas nj reviste franceze, 10 vendet, q renditen ndr m t pastrat, ndr t cilat disa
kan qeveri q zbatojn rregulla t forta, ndrsa disa kan bukuri t tilla natyrore, q
sht mkat edhe t mendosh ti ndotsh.1. Kolumbia. Harroni prshtypjet q keni pasur m hert pr kt shtet, sepse pikrishtKolumbia ka habitatin m t pastr n bot. Ajo, prve plazheve t bardha kristalore,
njihet me parkun e saj Kombtar Tyrona, i cili ka qen edhe faktor ky pr ruajten e
pastrtis s ajrit n kt vend.
2. Kuba. Plazhet e bukura, gjelbrimi dhe liqenet ia shtojn bukurit Kubs, por ndr ttjera ka edhe prparsin e t qenit ishull, q t jep ndjesin e freskis dhe pastrtis.
3. Austria. Njihet pr prodhime t shumta vendore, prej t cilave plotsohet pjesa m emadhe e krkesave t vendit. Po ashtu, pavarsisht prodhimit t madh, kontrolli i
prdorimit t pesticideve e kemikateve t ndryshme, sht shum i rrept dhe kjo bn q
t renditet i treti, me index prej 100 piksh.
4. Mauritania. Mauritania gjendet n Afrik dhe n vitin 2013 sht shpallur vendi m ipastr n bot. Me detin e kaltr dhe malet e thepisura sht destinacioni m i mir pr
turistt e huaj.
5. Norvegjia. N Evrop njihet si shteti m i pasur dhe kjo ka ndihmuar edhe nmenaxhimin e mbeturinave dhe mbajtjen e mjedisit sa m t pastr. Prve asaj, ka
vende marramendse, ku vizitort mund t knaqen me bukurit natyrore.
6. Suedia. Edhe pse e treta pr nga numri i banorve n Evrop, ky tejpopullim nuk epengon t renditet ndr shtetet m t pastra n bot. Niveli i zhvillimit t ktij vendi sht
pasqyruar edhe n pastrtin e tij dhe shteti ka prpiluar ligje shum t rrepta sa i prket
hedhjes s mbeturinave, si atyre inerte edhe atyre organike. Indeksi i pastrtis s
Suedis sht 86.3.
7. Costa Rika. Fal bashkpunimit me SHBA, ky shtet ka arritur t pastroj resurset e tijnatyrore dhe ta bj jetn atje t dshiruar nga t gjith. Mnyra e pastrimit t ujit dhe
rregullimit t sistemit ujor t ktij vendi jan shembuj pr shum vende t bots.
8. Zvicra. Prve se prodhon okollatat m t mira n bot dhe sht nj ndr vendet mt sigurta pr jetes, bukurit natyrore e bjn kt vend parajs n Tok. Indeksi i
pastrtis s Zvicrs sht 89.1.
9. Islanda. Esht nj ishull bukur mir i organizuar e i rregulluar n veri t Evrops.Prparsia kryesore e tij sht pikrisht ajo e t qenit ishull, q jep ndjesin e freskis dhe
pastrtis. Indeksi i pastrtis s ktij shteti sht 93.7, vler e lart pr nj shtet t pastr.
10. Franca/ Njihet prej mbar bots si vend me atmosfer t mirfillt romantike dhe,sikur t mos mjaftonte kjo, francezt kan perfeksionuar edhe metodat e mbajtjes sshtetit, ndr t tjera edhe t pastr. Gjat vizits n Franc e sidomos n Paris, e vetmja
arom sht ajo e dashuris.
Mareja (Arbutus unedo)
bn pjes n familjesn
Ericaceae. Origjinn e ka
nga jugu i Evrops dhe
Mesdheu. N vendin ton
gjendet n sasi t mdha
n periferi t Tirans e
deri n Elbasan, Tepelen,Vlor e Sarand.
Vlera ushqyese
Vlersohen kryesisht
frutat, me diametr 1 - 2
cm, me ngjyr t kuqe t
pjekja e frutit ndodhin n
t njjtn koh dhe krijo-
jn nj bukuri t pabesue-
shme. Periudha e lulzimit
sht zakonisht n vjesht
e dimr, vazhdon me pjek-
jen e frutit nga e verdh
n portokalli e prfundimi-sht e kuqe. Lulet e reja
dhe frutat e pjekur zako-
nisht shfaqen sbashku.
Lulet jan t bardha n t
kuqe, duken si lulet e
mjedrs, kan form t
bukur.
Emri latin (Unedo) do t
thot ha vetm nj, pasi
ngrnia e shumt t deh.
Klima dhe toka
Preferon lagshtin, kli-
mn me dimr t lagt,ver t nxeht e t that.
Rritet n vende me diell,
por shkon edhe ne vende
me hije. Nuk plqen ve-
ndet e ftohta, por sht
tolerante ndaj errave t
ftohta. Duron tempera-
turat 160C (bimt e reja
vriten n temperatura t
ulta). Krkon toka t ku-
lluara mir. Rritet n toka
deltinore.
Croomel, kultivar xhuxh,
me frutifikim t mir.
Croomel e Rubra
kan form t vogl dhe
prdoren m shum pr
zbukurim.
Kultivimi
Shtohet leht. Mnyra m
e mir sht me far, por
prdoret edhe mnyra e
rritjes n serr, pasi piqet
shpejt (kjo mnyr nuk
prdoret n vendin tone).
N qoft se gjenden fara
t pjekura, kur ruhen du-
het t jen t njomura pr
5 - 6 dit n uj t ngroht
para se t filloj dimri i
von. Farat zakonishtmbijn n pranvern e
von. Farat jan tepr t
vogla dhe rriten ngadal;
ato jan t prirura t qu-
llosen, prandaj duhet t
mbahen n ventilim t
mire; preferojn dritzim.
Kur mbillen n serr bi-
mt nxirren kur kan 20 -
30 cm lartsi; koha m e
mir sht pranvera e vo-
n ose hert n ver.
Shtohet edhe me kalema;
prdoren kalema t pje-
kur, rreth 15 - 20 cm tgjat; kalemat merren n
nntor ose dhjetor, kur
bimt t jen n formim.
Vjelja dhe tregtimi
Piqet von n vjesht dhe
hert n dimr. Fruti kur
piqet shum bie nga
pema. Esht mir q
siprfaqja ku bien frutat t
jet me pak bar, pasi nuk
MAREJAMAREJAMAREJAMAREJAMAREJA
Kulivart
Kompakta, shkurre e
vogl, 6-10 m e lart, q
nuk lulzon shum lirshm.Elfin King, n form
xhuxhe, rritet m shum se
1 m; lulzon hert; lulet dhe
frutat jan t rrumbullakta,
frutat kan shije t mbl.
Rubra, sht m e vo-
gl se tipet e tjera; ka lule
t kuqe t rralla.
dmtohen. Nse nuk
duam q fruti t bier, e
vjelim jo kur ka arriturngjyrn e kuqe. Esht e
nevojshme t hahet
brenda 24 orsh, para se
t nis t kalbet.
N vendin ton tregtohet
me kausha e gota, larg
tregtimit n tregje, si
bhet n mjaft vende.
elt. Fruti prmban 15 -
18 % sheqer, prandaj
konsumohet drejtprdrejt
ose prpunohet pr t
prodhuar raki. N disa
vende nga frutat e mares
prgatitet nj lloj mushti
(ver) dhe prodhime t
tjera ushqimore. Lulet ka-
n vlera mjeksore n
dhimbjet e barkut, ndrsa
gjethet kan tanin dhe
mund t prdoren n pr-
punimin e lkurve. Po
ashtu, pr lulet dhe frutin
e saj, mareja shrben
edhe si bim zbukuruese.
Prshkrimi i bims
Mareja sht shkurre me
gjelbrim t prhershm
ose pem e vogl, e cila
mund t rritet deri n lar-
tsin 12 m, por m shp-
esh sht e ult.
Gjethet jan n formovale, t dhmbzuara,
me ngjyr jeshile t errt;
ato qndrojn gjat gjith
vitit.
Lulet i ka nga tetori n
dhjetor. Ato jan
hermafrodite (polenizohet
nga blett). Lulzimi dhe
VENDET M T PASTRA
-
7/24/2019 Kurora 148
7/8
7
BBBBBashkudhtar besnashkudhtar besnashkudhtar besnashkudhtar besnashkudhtar besniiiiikkkkk nnnnnudhudhudhudhudhnnnnn
eeeee vvvvvshtirshtirshtirshtirshtir dddddrejt detitrejt detitrejt detitrejt detitrejt detitInxh. JANI PAPA
Pr rrapet: Urrejtje e pakuptimt dhe me pasoja
P as bonifikim -sistemimit t zonsfushore, rrapi utrhoq n pjesn kodrinore
- malore, n shtratet e
lumenjve dhe prrenjve, aty
ku plotson nevojat pr uj
t pastr. Rrapet nuk rre-
zikohen nga smundje t
pashrueshme (virusale -
kanceroze) sepse ato nuk
ekzistojn. Ata preken vetm
nga vemja e flutursLitho-
colletis platani, e cila prek
(me t zgjedhur) indin e
gjetheve, si dhe nga kr-
pudha Gnomonia veneta, q
than vetm nj pjes t
gjetheve.
Aktualisht, armik i
tyre jan H/C, sidomos ata
q prdorin direkt ujin e
burimeve. N segmentet e
lumenjve, prrenjve e p-
rroskave te mbetura pa uj
ne kohen e vegjetacionit
tharja sht e sigurt dhe
vetm shtje kohe. Pjesa m
e madhe e drurve para se
te thahen kalojn ne gjendjene vyshkjes se pakthye-
shme, moment qe shfryt-
zohet nga smundjet e
msiprme dhe e tharja e
plo te sh t e pashmang-
shme. Tharje sporadike ka
edhe pr shkak te moshs,
ndotjes se ujerave me
kimikate, etj. Prishja e
nxituar, e pamenduar, e
natyralitetit te toks sht
gjithmon me pasoja. Lugina
e Bistrics psh, nga pa-
rajse e Rrapit (pyjeve)
kthehet ne Lugina e
hidrocentraleve. Nse njdite ne kt lugine, do t
shfaqen dukuri mjaft te
rrezikshme, si rrshqitje,
shembje \ vithisje masive me
permasa te papara.
Shkenca dhe praktika
pyjore sht e sakt, sht
matematik. Matja p.sh e
drurve pyjeve, sht
detyre dhe shtje e
inventarizimit, i cili mb-
shtetet ne dy shkenca te
sakta, Dendrometrine dhe
Gjeodezin. Ne asnj rast e
rrethan thjeshtsia nuk
mund te eliminoj saktsin
rrjedhimisht ska projekte te
thjeshta ka vetm projekte te
sakta dhe me tej specialisti i
py jeve in fo rmon dh e
komunikon me publikun me
gjuhe shkencore, te njohur
e te kuptueshme nga bota
mbare. Ne natyre asgj nuk
sht rastsi por sht nevoje
e domosdoshmri, sht
ekuilibr. Nj fitocenoz
(qofte dhe nj lloj i vetm)
perhapet n nj territor te
caktuar sepse ka prputhje
midise vetive biologjike te
llojeve (llojit) dhe kushteve
stacionare, vendosen ekui-
libra midise llojeve (pyllit)dhe mjedisit. Shkurt, merr
dhe jep. Bim si thundr-
mushka (T. farfara), rrapet
(Platanus),vidhi i fushs (U.
foliaceaGilib.),vrriri i zi (A.
glutinosaL.), arra e but (J.
regia L.) shelgjet (Salix),
konopica (V. agnus castus
L.) etj. jan tipike hidrofile
ren te lemuar, me nuanca
jeshile ne te verdhe. Rrapi i
zakonshm (P. orientalisL.)
sht i prhapur natyralisht
ne pjesn jugperendimore te
vendit, atje ku zotron klima
mesdhetare atlantike (e
ngrohte). E takojm me
gjith madhshtin e tij afr
detit (ne grykderdhjen e
lumit Borsh), si edhe ne
qafen e Leshnics, ne
lartsin 1100-1200 m mbi
nivelin e detit. Pra, si dru,
preferon zonn fitoklimatike
te dafins (Laure tum),
ngjitet dhe ne at te
gshtenjs (Castanetum).
Pr tokat nuk ka krkesa te
Vrion). Objekti i Karahaxhit
nuk ka shenja dmtimi,
ndrsa ai i aushit here pas
here ka pasur prerje,
cungime e ricungime ne
lartsi.
Rrapi i zakonshm
rritet shpejt, kap lartsin 40-
50 m dhe diametri ne
lartsin e gjoksit te njeriut
mbi siprfaqen e toks ne
moshn 200-300 vjeare i
kalon 4 m. Nj rritje dhe
zhvillim i till shpjegohet mefaktin se rrapi jo vetm ne
mosh te re por edhe i vjeter
transpiron sasi te mdha uji.
Rrjedhimisht i nevojitet
sistem rrnjor boshtor i
fuqishm dhe ne kt drejtim
rrapi sht i pakrahasue-
shm. Pr shkuljen rrapeve
jan prdorur njhersh l-3
traktore te fuqishm, pse jo
dhe dinamit. Pr fotosintez
i nevojitet nj mase gjethore
e madhe dhe pr kt
realizon shpejt kurora te
mdha. Konsumi i bioksitit
te karbonit (C02) shkon
4500-5800 kg/ha/vit. N
gryka, kanione, ku drita
sht e kufizuar, rrapi rritet
i drejte dhe shpejt kap lartsi
te pabesueshme. Kt fakt e
dinin te paret tan dhe
nevojat pr drrasa, trar,
kolona i siguronin ne
individt me te mire ne kto
vende. Edhe pse kane kaluar
100-200 vjet, dyshemet dhe
tavanet e shume shtpive
neper fshatrat tona, bile dhe
tavolina e dollap, jan ne
Veorit dhe cilsit e
p rshkru ara me lart u
shfrytzuan nga te paret tan
pr ta mbrojtur e shtuar edhe
p r ta ku lt ivua r pran
kishave, manastireve, xha-
mive, ne qendrat e fshatrave,
pran lmenjve ku shihej
gruri, ne shkolla, ne kullota
verore, pr mrzim te
leshtash, etj. Te bukur,
madhshtore, te forte e mehistori meritojn vmendje
dhe respekt. Rrapet e
Delvins, Rrusanit, Dhivrit,
rrapi 1 Kaless, Shenvasilit,
Nivices, Sarands, Muzins,
etj., jan shpallur monume-
nte natyre dhe mbrohen me
ligj. Hija e rrapit sht vrtet
e lehte dhe e freskt pr
njerzit dhe kafsht, por nuk
duhet te harrojm edhe
rrezikun e rrufeve, sidomos
ne individ madhshtor te
vendeve te hapura. Pr
shume lloje te tjera bari-
dhe nuk mund te mbijetojn
si kserofile. Rrapet, pr nga
jetgjatsia i konkuron vetm
ulliri, pr lartsi bredhi,
eukalipti e plepi, ndersa pr
diametrin vetm baobabi.
Prsa i prket kurors e
sistemit rrnjor boshtor,
p rpunimit te sa si s se
bioksidit te karbonit, azotit,
prodhimit te oksigjen it ,rrapet jan te pakonkurue-
shem.
Rrapet jan drur te
lart te hemisferit te Veriut,
te prhapur ne Amerikn
Veriore, n Mesdhe, Turqi,
Indi, etj. Jan bime drusore
me fare te veshur, dy
kotiledone. Njihen 6-7 lloje
rrapi. Ne vendin tone tako-
hen vetm dy lloje. Rrapi
amerikan (Platanus oxiden-
talis) sht i rrall, tek ne
takohet si dru dekorativ ne
parqe e lulishte, ne Tirane
(kodrat e liqenit, pallati i
brigadave) . Vitet e fundi t
sht prdorur pr gjelb-
rimin me sukses te rrugve
ne disa nga qytetet tona.
Dallon nga rrapi i zakonshm
se degt i ka prpjet, jo
shume te gjata, degzimin
kryesor e ka te drejte, lvo-
veanta, mjafton qe ato te
jene te fresk ta e me
lagshti, sidomos ne kohen
e vegjetacionit. Si rregull,
nuk u largohet shume
br ig jeve te lumenjve -
prrenjve. N shume raste
formon ishuj te vegjl,
duke shtuar bukurin e
lumit. Rrnjt ansore, aty
ktu edhe mbi toke, (hapensi kmbt e oktapodit)
stabilizojn gjithmon e me
mire token nga grryerjet.
Zakonisht formon pyje te
thjeshte dhe rrall te przier
me lloje te tjera hidrofile.
N mendjen tone lumi
dhe rrapi nuk mund te
ndahen. Objekti pyjor
Rrapet e Karahaxhit me
siprfaqe 4 ha dhe ai Rrapet
e aushit, afro 10 ha,
fatmirsisht i shptuan
bonifikimit dhe mbijetojn si
pyje te thjeshta, uniforme,
larg lumenjve, por nga mesi
i korrikut gjethet humbasin
shklqimin karakteristik,
bien shpejt dhe te kujtojn
vjeshtn. (Kujtojme se para
bonifikimit te fushs se
Vurgut, lumenjt Kalasa
dhe Bistrica, i bashkonin
ujrat ne lindje te fshatit
gjendje te mire.N disa rraste
prdoret edhe pr sende te
gdhendura. Drut e zjarrit te
prodhuara nga individ te rinj
nuk plqehen por ato te
siguruara nga individ te
pjekur e te moshuar me arje
jan me cilsi dhe krahaso-
hen me ato te ahut (1 m3dru
zjarri peshon 600-750 kg).
shtore, shkurre apo drur,
qofte dhe hijedashs, hija e
rrapit sht helm, prandaj
dhe territori i hijezuar ne
prgjithsi sht i pastr. Ne
mosh t madhe, ne pjese te
veanta te gjatsis se
trungut fillon kalbja e zemrs
se drurit, duke krijuar kshtu
zgavra te madhsive te
ndryshme, te cilat shfryt-
zohen nga bota e egr
shtazore prfshi dhe blett.
Ne pl eqr i ky fenomen
ndodhe dhe afr toks duke
krijuar te ashtuquajtura
shpellat e rrapit, te cilat ne
individe te veant bashko-
hen me zgavrat e m-
siprme, duke formuar
kshtu oxhakun e rrapit.
E, megjithat, pjesa e
jashtme blana, sht gjalledhe e forte, proceset jetsore
vazhdojn derisa bima te
dobsohet e te thahet ne
kmb ose te thyhet. Gjethet
e njoma nuk plqehen nga te
imetat, gjethe te pastra e te
shndosha ne dege te vogla,
te vendosura mullar, hahen
me knaqsi gjate dimrit nga
te dhirtat.
Rrapi shumzohet me
fare edhe ne rruge vegje-
tative me rrnjoma, shpa-
tulla, si dhe me copa degsh
2-5 vjeare. Prandaj, pa frik
mund te prdoret me shume
ne prforcimin e brigjeve te
lumenjve e prrenjve, argji-
natura rruge, parqe, etj. Pyjet
e rrapit, pavarsisht nga
forma e madhsia, kane
funksion mbrojts, qeverisen
si cungishte, duke prfituar
nga aftsit e jashtzakon-
shm te tij pr lastarizim.
Nisma ose teor ia e
Sekuestros se Karbonit e
firmosur ktu e disa vjet nga
shtetet me te fuqishme, sht
nj investim kolosal dhe i
sigurt edhe pr ne. T fa-vorizuar nga kushtet
klimatiko - toksore, vetite
biosilvike te shume llojeve
drusore, si p.sh. te rrapit,
kemi te gjitha mundsit te
p rmirsojm gjendjen
ekzistuese, te shtojm
siprfaqen dhe prodhimta-
rine e pyjeve tona.
Inxh. J. Papa me nnn e tij 87 vjeare, nn hijene rrapit shekullor t Shn Parashqevis (Leshnice Poshtme, Sarand)
Pamje e pjesshme e Lugins s Bistrics (Liqeni iHec Nr. 1, Bistric)
Pyje t rinj dushku n rritje
-
7/24/2019 Kurora 148
8/8
8 E N G L I S H
Report The Environmental Abuse
My Environment - Initiative of the StateInspectorate of Environment and Forests
(ISHMP)
My Environment - Mobile app and online portal, aiming
the involvement of citizens in reporting of environmentalviolations.
Minister of Environment, Mr. Lefter Koka said that soon will be adopted the new
draft 10-year moratorium on forest cutting and their administration from local
government. He mentioned that the Parliament will pass a special amendment
to the environmental crime and the penalties for each violation. Minister Koka
presented also a special application that enables citizens to report cases of
environmental law violation. He said that everyone should cooperate, because it
is very difficult for an inspector to monitor forests. The application notes:
Citizens,
My Environment is not just a
reporting application, it is your
voice and your strongest
weapon. Having a healthyenvironment, reforms alone are
not enough, nor administrative
penalties, nor revocations, but
prevention is required. A
healthy environment is
achieved with our commitment
and it is impossible without the awareness of the citizens of this country.
I wish all of you use this application and communicate interactively with ISHMP and the
Ministry of Environment. Our functional task is to preserve the Albanian environment with
the whole ingredients. If all of you participate in this great action to protect the environment
and nature, I guarantee you that within this mandate we could not only do what have been
promised, but much more than that.
Soon we will present to the parliament the package for changes in the criminal code for
penalties of environmental offenders. Despite our work, the reality is that we continue to
have forests cut, we continue to have irresponsible citizens, that in different ways pollute the
city, we continue to have business activities with negative impact on the environment.Because of this, soon we will present to Parliament amendments to the criminal code to
forecast a range of other offenses considering the environmental crime.
Beyond administrative and legal reforms, prevention of environmental degradation and
abuse is the challenge and the main task of the Ministry of Environment. So i would call
again everyone to report any abuse in this application and online portal, in order to
safeguard the future of our children and our future generations.
Zagoria Regional Natural Park
Promoting Meeting, whichturned to an event
Prepared by: PJETR GJIKOLA
On 25th of September 2015, at the House
museum AZ Cajupi Sheper-Zagoria waspromoted the declaration of Zagoria regionas Regional Natural Park. The event wasorganized by Environmental Associationajupi in cooperation with the Patriotic
Association ajupi. The event was attendedby local residents and authorities, directorsof district and border Administrative Units,leaders of some residential environmentalorganizations, activists, associations, etc.
The meeting was opened by Mr. Arqile Puleshi, Zagoria Unit Administrator,followed by Mrs. Luiza Mandi, Mayor of Libohov. There were present also Mr.
Anastas Angjeli and Mr. Koco Kokdhima as part of Parliament. Director of AKZM,Mr. Zamir Dedej valued the work carried out and pointed the tasks of governmentand local communities in the implement the management plan. The team leader ofproject design, the engeener Mr.Kleanthi Mandi, presented briefly the projectcontent and activities carried out till the decleration as a Regional Natural Park.
Mr. Mandi, more broadly was focused on measures and investments providedunder the plan to be implemented in the period of 10 years.In addition, Mr. Andon Pango, director of the Patriotic Association ajupi
welcomed the initiative and the work done so far. Then he stopped in the 20 yearsof the Association activity that leads, highlighting the achievements and challengesof this area and its community. He considered very important the implementationof the plan that was presented for Zagoria, which ecourages the development ofeco-tourism opportunities.The project was discussed also from some intelectuals of the area as Mr. KristaqShabani, Mr. Evjen Peri, Mr. Spiro Nika, etc. After discussions, the deputy Anastas
Angjel i, on behalf of the Med ite rra nea n Uni ver sit y inv ite d bus ine sse s andexpressed the approve also by donation, to start the implementation of the project.In conclusion, poly group of Zagoria province performed songs selected. A specialgreeting was made with songs the Ensemble Rhapsody Mr. Kole Hasan, who cameespecially for the meeting. The lunch was served. Toasts, greetings and songs
braved the rain and wet weather of that day.Environmental Association ajupi, the working group that prepared the project,
thanked all those who supported the activities for the announcement of Zagoriaas Regional Natural Park; Local authorities, the Regional Environmental CenterREC -Albania INCA as leader of Network for the Protection of Nature in theframework of the program Senior, etc.
Nearly 4,000 participants from
142 countries participated in the
XIV World Forestry Congress,
held on 7 - 11 September 2015 in
Durban (South Africa) - in the
spirit of inclusion and
willingness to learn from each -
other.
Congress provides the vision
for forests and forestry as a
way to contribute in the
achievement of the objectives
of the Agenda for Sustainable
Development in 2030, and a
sustainable future for forests
in 2050 and beyond
Message of XIV WorldForestry Congress
Forests cover one third of theearths surface; conservation
and sustainable management
are essential to achieving
sustainable development obje-
ctives. Forests provide a wide
range of products and services
that contribute to the socio-
economic development and
environmental protection.
Forests are particularly im-
portant for hundreds of millions
of people in rural areas,
including many of the poorest
peo ple of the wor ld who
depend on them for food, ener-
gy, housing. They also help
mitigate climate change, protect
land and water, and more than
75% of the worlds biodiversity.
Many challenges faced, must
be addressed in an integratedway. This requires sector
coordination and coopera-
tion. To successfully imple-
ment sustainable develop-
ment objectives, forests and
forestry should be included in
strategies for sustainable
development at national and
international levels.
Forestry managers and spe-
ciaLists around the world,
should be prepared to step up
efforts to manage forests in a
sustainable manner, in order
to provide goods and services
that contribute to sustainable
development.
FAO and other international
organizations should be ready to
support the strengthening of the
forest, providing and exchanging
information and technical supp-ort, promoting best practices and
dialogue on forestry.
International Activities on ForestryPrepared by: GJON FIERZA, National Environmental Agency
XIV World Forestry Congress
Biodiversity of KosovoPrepared by: MSc Qenan Maxhuni
Although Kosovo is a small country, it is known for a rich biodiversity. Geographical
position, geological factors, pedology, hydrology, landscape and climate are some of
the factors that enabled Kosovo to have a rich diversity of biological and landscape
with a variety of good flora, vegetation and fauna, where it is worth mentioning the
presence of the relict species, endemic and species of special importance.
Faithful companion on the difficult way to the sea
For rap: Hatred unjustified and with consequences
Prepared: Eng. Jani Papa
After reclamation-arranging the field area, Rrapi was pulled in the mountainous area, in
riverbeds and streams, where it meets the needs for clean water. Rap is not at incurable risk
(viral- cancer) because they do not exist. They are affected only by the butterfly caterpillar
Lithocolletis platani, which affects (by choice) the tissue of the leaves, as well as by the
mushrooms Gnomonia Veneta, which destroys only a part of the leaf.Currently, their enemy are H / C, especially those that directly use water resources. In
segments of rivers, streams and ravines left without water, at the drying vegetation time is
certain and imminent.
KSHILLI BOTUES
PhD.C E. Imeraj, Prof. dr. V.Tabaku, Dr. A. Petto, A. Sokoli,Prof. dr. M. Kotro, Prof. dr. B.Lushaj, Prof.as. dr. V. Mine,Prof.as. dr. E. Toromani, MSCJ. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. A.Postoli, Zh. Prifti, A. Gacaferi
REDAKSIAV. Hoxha (prgjegjs),A. Seci, Gj. Fierza, F.Memeli, dr. R. Jata
Financ, marketig:Msc. Gj. Fusha, Msc.E. Imeraj
Kontaktoni:erinda [email protected]@yahoo.com068 21 42 098Klubi Ekologjik, LezhGazeta Kurora e GjelbrNr. llogarie: 0110154266www.ecl-albania.org
BASHKPUNTOR
F. Brazhda (Elbasan),I. Gjana (Kuks), J.Papa (Sarand), dr.S. Mziu (Itali), dr. R.Jata (Mbretria eBashkuar)