kurora e gjelbër 129
TRANSCRIPT
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
1/8
1Kurora e Gjelbr
Kurorae
GjelbrGazet Periodike, Tiran (Viti i pesmbdhjet i botimit ) Nr. 129, korr ik 2013 shprndahet FALASFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKK
FederFederFederFederFederata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare ePyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve dhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe KullotaveKomunalKomunalKomunalKomunalKomunale, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqipri
www.shkpkk.org
APPKAPPKAPPKAPPKAPPK
Asosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iPPPPPronarve tronarve tronarve tronarve tronarve t PyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve
Privat,Privat,Privat,Privat,Privat, KoKoKoKoKosovsovsovsovsov
www.akppp.org
Toka sht djepi i jets s
kombit. Ne ushqehemi me
at q prodhon toka. Vendi
yn i vogl e i brisht, ka pak tok
e shum shkmbinj. Dhjetvjeart
e fundit, toka shqiptare e ka dhn
sinjalin SOS. Pylli sht prer e
riprer, djegur e ridjegur, kullotur
e mbikullotur, derisa n shum
vende i sht zbuluar shkmbi.
Rrafshinat, kodrat e ujmbledhsit
i ka mbuluar betoni. Ky realitet nuk
sht pranuar nga institucionet
shtetrore. Pyllprersit njvjear
sapo jan dekoruar, duke marr
mandate 10 vjeare pr prerje.
Institucione t shtetit, me ekspert
e dijetar t mjedisit, natyrs, pyllit,
kullots e librave, q nuk u tregojn
taksa paguesve te tyre se sa pjes
e vendit digjet, prmbytet, pritet,
grmohet e betonizohet, se sa pyll
e tok humbet, nga frika se i mbetet
hatri padronit, duket se jan pro-
dhuar e punsuar me bollk. Ata
flasin e bjn libra pr ekosistemin
e prbrsit e tij, por nuk tregojn
as pr hallet e toks e as pr sh-
rimin e saj. Toka sht organizm.
Pjest e saj, ashtu si gjymtyrt e
organizmit ton, jan t ndrlidhura
me njra - tjetrn. Komunitetet
rurale kan br rrug t gjat, si
pjes e ktij ekosistemi. Ata trash-
gojn, nga dijet e krijuara nga
praktika jetsore e gjene ratave
paraardhse, njohuri mbi tokn ku
organizojn jetn, si n fermn
bujqsore ashtu edhe kur i drej-
tohen krasts, djerrins, ograjs,
korijes, zabelit, hamalls apo pro-
zhmes e kashnjetit, pyllit e kullots.
Kto dije shum her nuk pranohen
nga ekspertt e institucioneve e nuk
prdoren kur hartohen politika e ligje
pr raportet e komunitetit me tokn.
Nse skuadra q prgatitet t marr
nn menaxhim vendin, do e marr n
konsiderat thirrjen SOS t toks,
indikatori i par duhet t ishte q t
pranonte problematikn, t konsultohej
me organizma ndrkombtare e
bashke me ta t ndrtonte nj strategji
kujdesimi pr tokn ton, asetin
pothuaj prjetsisht t braktisur. Ky
do t ishte indikacion i fillimit t
ndryshimit t institucioneve, si dhe t
hapjes s rrugs pr zgjidhje. Nj etik
pr tokn do te reflektohej m pas si
sinjal q koshienca ekologjike e shtetit
ton po zgjohet dhe po e njeh dhe
delegon te komuniteti ku e ka
vendin, kujdesin dhe prgjegjsin
pr kurimin e mmdheut.
Toka pyjore vlersohet nga
shkenctart si thesar biologjik e
ekologjik dhe, njkohsisht, si mister
dhe enigm, n t ciln shkenca deri
tani ka zbuluar nj fraksion gati t
pakons ide rueshm. Bakteret e
krpudhat, q e popullojn, t
padukshme pr syrin e njeriut, jan
motori i toks normale pyjore dhe i
duhen toks aq sa i duhet pyllit
prania e drurve pr t mbajtur emrin
pyll. Si trup i gjall, ajo komunikon,
jep e merr, shndoshet e dobsohet,
prjeton lindjen, smundjen, deri dhe
vdekjen, n varsi t rrethanave t
vendndodhjes e trajtimit q i
nnshtrohet.
Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,themeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetit
HAKI KOLA
Vijon n fq. 2
Komente tprgjithshme
Si shpjegohet kalimi nga
projektligj prpyjet, pr t cilin
ka nj platform dhe sht
diskutuar disa her, t prgatitet
projektl igj pr pyjet dhe
kullotat, n nj koh q pr
Komente prdraft-ligjin e ri prPyjet dhe KullotatNj grup pune i Federats Kombtare t Pyjeve e Kullotave Komunale, i prbr nga Prof.Dr. Vezir Muharremaj, Rexhep Ndreu dhe Albora Kacani, pasi stu dioi me hollsi dr aft-ligjin eri pr pyj et dhe kullotat, gjat periudhs 20 qershor - 10 korrik 2013, prgatiti nj material mekomente pr nene t veant, si dhe jep mendime pr prmirsimet q i duhen br ktijLigji. Kt material, si dhe disa mendime t specialis tve po i sjellim n vazhdim pr lexuesine gazets Kurora. Mendimet pr prmirsim jan me germa kursive apo italike.
kullotat nuk sht diskutuar
asnjher? Kjo nuk tregon
transparenc t plot, prpos q
deri tani sht punuar pa nj
platform t miratuar nga palt
e interesuara dhe pa nj program
t qart pune.
Kullotat jan pjes e bujqsis dhe
jo e pyjeve. Prandaj mendojm
q ti kalojn sektorit t
bujqsis. N Bullgari, kullotate prhershme prkufizohen si
siprfaqe bujqsore t prdorura
vazhdimisht pr pes a m
shum vjet nprmjet kultivimit
(mbjellje farash) me lloje bari pr
blegtorin ose nprmjet
riprtritjes natyrore dhe q nuk
prfsh ihet n qarkul limin
Vargmali i Deshatit, shtnj nga perlat m t
bukura malo re tShqipris. Ai shtrihet npjesn lindore t rrethit tDibrs, duke prshkuar gjith
pjesn kufitare me Maqedo-nin. Ky vargmal sht m i
vea nti n Shqi p ri dhe nMaqedoni, pasi ka majat m tlarta t maleve, Korabin dheKrcinin n Shqipri dhe Vali-
vari n n Maqedoni. Bukuritnatyrore jan mahnitse e tshumllojshme. Ato fillojn meshkmbinjt e malit t Korabit
N Vargmalin e Deshatit
FillonProjekti i zhvillimitt qndrueshm tturizmit rural e malor
BESNIK ALKU, MIFTAR DOCI
e Krcinit, vazhdojn mebjeshkt e fush s s Korabit,Grams, Skrtecit, Hinosks eKrcinit, me liqenin e zi nKorab dhe liqenin e Grams, me
Vijon n fq. 2Vijon n fq. 3
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
2/8
2 Kurora e Gjelbr
Shndetsimi prbn pikrishttrajtimin apo regjimin q i duhet
toks son pr t filluar ripr-
tritjen apo rilindjen e shtress s
saj t siprme, mbuless s saj t
gjall e pjellore, q sht prer,
djegur e sakatosur barbarisht,
veanrisht 20 vitet q lidhin
fundfillimin e shekujve. Ajo nuk ka
bim, e ka humbur humusin, nuk
e mban dot veten e as nuk i ruan
dot nga mbushja rezervuart e
hidrocentraleve, rrugt, kanalet e
tokn bujqsore t rrafshins. Nga
ushqyese e strehuese, ashtu si
sht katandisur, n rrethana tndryshme t motit shndrrohet n
prmbytse e krcnuese.
Edhe kjo na u desh n kt
rrnim ekonomik, po sa sht
kostoja e ringjalljes do pyes
dikush? Askush nuk ka pse t
trembet e ta heq nga prioritetet e
para. Nuk ka vend pr panik. Toka
sht e bekuar. Ajo kontribuon
edhe kur sht n kurim. Punson
njerzit. Rrit bim. Strehon kafsh.
Pastron e freskon ajrin. Shton
ujin. Nse bazohet n strategji e
pr ojek t t men ur, pu na p r
kujdesim e kurim t toks, nga
banort lokal, konsiderohet sishrbim global mjedisor dhe
shprblehet. Angazhimi dhe dhnia
e ksaj prgjegjsie pr t realizuar
shrbime mjedisore kuruese, do t
ishte sinjali i par i shpress se
dashuria pr token do t rilind.
Kjo duket si fjal e uditshme, nse
do u referohej mediave t krye-
qytetit apo mentalitetit sundues t
administrats e burokracis shte-
trore. Qndrimi pothuaj shekullor
dshmon q dashuria, respekti,
admirimi pr tokn e vlerat e saj,
jan terma t panjohur. Ndoshta
pengesa m serioze pr t evoluar
n etikn dhe respektin pr tokn
vjen nga fakti q sistemi yn
edukativ dhe ekonomik i deri-
tanishm sht orientuar pr nga
largimi, mohimi i traditave she-
kullor t popullit si t prapa-
mbetura, orientim pr braktisjen
e toks e t dashuruarit me
imazhin. Praktika e ruajtjes duhet
gjetur e duhet marr tek bindja sefar sht e rregullt nga pik-
pamja estetike e etike dhe far
sht pr mbar nga ana
ekonomike. Nj gj sht e rregullt,
vetm kur tenton t ruaj inte-
gritetin, stabilitetin dhe bukurin e
ekosistemit. Ekosistemi prfaq-
son si tokn edhe ajrin, ujrat,
faunn e florn, peizazhin, por
edhe vet komunitetin njerzor.
Vetm kshtu do t fillojm t
ndrgjegjsohemi: ideja e
prdorimit t arsyeshm human,
sht e pranueshme dhe shpr-
blehet, qoft edhe vetm pr aqsa nuk u shkatrron kushtet
jetsore banoreve apo organiz-
mave t tjera t toks. E prkthyer
n gjuhn e teoris s ekonomis,
vete ekosistemi me prbrsit e tij
mund t prshkruhen si kapital, i
cili sjell nj pako t shrbimeve pr
komunitetin e familjet prbrse,
disa prej t cilave jan t ndara dhe
t inkorporuara n produkte,
grumbulluar dhe / ose t konsu-
muara. Shrbime t tjera publike
jan mallrat apo shrbime q japin
prfitim t prbashkt n mjedisin
e prmirsuar dhe mirqenien e
komunitetit. T gjitha s bashku,kto shrbime mjedisore varen nga
aftsit riprtritse aktuale t
kapitalit t ekosistemit, rezultateve
qe arrihen n shtimin e ktij
kapitali, n raport me konsumin e
shrbimeve t ekosistemit.
Partnert tan ndrkombtar,
si Banka Botrore, Agjencia
Suedeze pr Zhvillim Ndrko-
mbtar, po e asistojn Shqiprin
n identifikimin dhe zbatimin e nj
projek ti , i ci li do t bazohe t
pikrisht n pagesat pr shrbime
mjedisore, apo thn me fjal t
tjera, pr t krijuar modelin se si
duhen organizuar e mbshtetur
kujdestart e ngjalljes s toks e
t mbuless s saj. Suksesi i ktij
pr oj ek ti tep r st ra tegj ik p r
ringjalljen e toks, varet s teprmi
se si do t ndrtohet kuadri politik
e ligjor pr t drejtat q do ken
komunitet pr tokat. Harmonizimi
i politikave mbshtetse, si dhe
Vijon nga fq. 1
Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,themeli prthemeli prthemeli prthemeli prthemeli pr
ringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetit
definimi i sakt i t drejtave e
detyrimeve t prdorimit apo t
pronsis, jan guri i themelit. do
progres e sukses i mundson
projektit shtr irjen e mtejshme
territoriale, shtimin e pjes-
marrsve (punsim) dhe kon-
tribuesve n kt projekt. Suksesi
mundson shtim t kontributit t
donatoreve ndrkombtar, t cilt
jan n ethet e gjetjes s nj modeli
t trajtimit t ekosistemit, pr t
p rb al luar sf id at e afr ta t
ndryshimeve klimatike. Relievi,
raportet fush - kodr - mal dhe
statusi aktual i toks e veshjes s
saj, si dhe potencialit pr ndryshim
shum t shpejt n Shqipri,
p rbjn nj sh ans t pap r-
sritshm demonstrimi. Shqipria
mund te paguhet pr kontribut pr
ruajtje t toks, detit, ujit,
kontribut n paksim t gazit
karbonik n natyr e shtim t
biodiv ers ite tit . Demons trimi i
suksesit i hap rrug shtimit t
ekoturizimit. Prfaqsues t
skuadrs n pritje pr menaxhim
t shtetit shqiptar, mund t
organizojn diskutime paraprakep r kt projek t, q sht n
zhvillim. Kjo i mundson ksaj
skuadre t shpress, q kt
problem shum t madh kombtar,
ta kthejnga problem n zgjidhje,
n nj burim punsimi e t
ardhurash, q vijn nga ringjallja e
toks shqiptare.
bur imet ujo re ter male t ll i-
xhave t Peshkopis, burimet
e ujit t ftoht t Vleshs,
burimet e bjeshks s Shehut e
ujin e Preshit, dhe vazhdojn
me ujvarat e Radomirs,
Bahuts, Pocestit dhe shum e
shum bukuri t tjera natyrore,
t cilat pa diskutim i ngjajn nj
mozaiku t perlave natyrore
malore. Ato prbjn nj po-tencial kryesor pr zhvillimin
e turizmit rural dhe malor.
Por, megjithse ka potencial
natyror pr zhvillimin e turi-
zmit malor, ky sektor sht pak,
pr t mos thn aspak, i
zhvilluar n kt zon. Banort
e Maqellars, Melanit, Peshko-
pis, Tominit, Kastriotit,
idhns, Sllovs e Kalas s
Dods, shum pak i shfryt-
zojn kto burime pr rritjen e
t ardhurave t familjeve t
tyre nga turizmi. Ka disa nisma
pr shfrytzimin e ujravetermale t llixhave pr turizm
kurativ n Peshkopi dhe n disa
shtpi pritse n Hinosk,
Rabdisht e Kalan e Dods, t
cilat jan sporadike dhe t
paorganizuara. Pushteti lokal
nuk sht i angazhuar sa duhet
n brjen e politikave zhvi-
lluese pr turizmin, n bashk-
rendimin e puns s struktu-
rave t administrats s tyre n
nxitjen dhe promovimin e
zhvillimit t turizmit. Sektori
privat nuk i ka hedhur sa duhet
syt nga turizmi dhe cilsia e
shrbimit turistik dhe n atoambiente q jan krijuar l
shum pr t dshiruar. Edhe
sektori jofitimprurs sht i
fragmentuar dhe sporadik n
prpjekjet e tij, duke qen m
shum nj z i heshtur e me pak
ndikim n zhvillimin e ktij
sektori.
Prirjet e zhvillimit t sekto-
rit t turizmit n Shqipri, por
dhe eksperienca e mir e
zhvillimit t turizmit n pjesn
kufitare t Maqedonis (kraha-
suar me vendin ton) si n
Mavrov, Rostush, Dibr e
Madhe, jan modele e shembuj
nxits pr zhvillimin e turizmit
rural dhe malor n zonn e
vargmalit t Deshatit n Dibr.
Kshtu, si pasoj dhe e shtimit
t investimeve private, q jan
br nga vet banort dibran,
prmirsimi i infrastrukturs
rrugore rurale dhe krijimi i
agjencive turistike lokale, jan
krijuar modele dhe aktor qpo e orientojn zhvillimin e
sektorit t turizmit edhe n kt
zon. Kontribut n kt fush,
sidomos prsa u prket mode-
leve, po japin programet
ndrkufitare IPA me Maqe-
donin, si sht edhe projekti
i financuar nga Komuniteti
Evropian Zhvillimi i qn-
drueshm rural n zonn e
vargma lit t Des hat it: LAG i
Deshatit q zbatohet nga
Qendra Kombtare Burimore
pr Trajnim dhe Asistenc
Teknike (ANTTARC) n par-
tneritet me FondacioninShqiptar pr Zhvillimin e Kapa-
citeteve Lokale (ALCDF). Ky
projekt po zbatohet edhe n
zonn e Deshatit n Maqedoni,
ku partnert e ANTTARC/
ALCDF jan Fo ndac io ni i
Zhvillimit t Komuniteteve
Lokale (LCDF) dhe Qendra pr
Zhvillim t Qndrueshm t
Komunitetit (CDSCD).
projekti, Grupi do t zhvillojkapacitetin e tij dhe prfshihet
n aktivitete t rndsishme,
prfshir zhvillimin e strate-
gjis rajonale pr turizmin,
promovimin e potencialit turi-
stik, prmirsimin e infra-
strukturs turistike, prfshir
shtegun turistik dhe tabelat
informuese, panairet me pro-
dukte tradicionale lokale, etj.
Ndryshimi rrnjsor nuk
mund t bhet brenda nats
(apo vitit). Sidoqoft, GLV
mund t jet pionieri dhe
promotori i aktorve lokal, q
me kalimin e kohs do tshumfishohen n numr e
ndikim dhe do t investojn,
organizojn, kontribuojn n
zhvillimin e turizmit rural dhe
malor n vargmalin e Deshatit.
N nj t ardhme t afrt,
be so jm se do t shkeli m
shtigjet turistike n vargmalin
e Deshatit, do t ngrem
kampingje n bjeshkt e tij, do
FillonProjekti i zhvillimitt qndrueshm tturizmit rural e malor
Vijon nga fq. 1
Grupet Lokale t Veprimit
jan krijuar n Peshkopi dhe nDibr t Madhe. Ato do t
koordinojn veprimet pr zhvi-
llimin e turizmit rural dhe
malor n zonn e vargmalit t
Deshatit. Grupi Lokal i Ve-
primit (GLV) sht themeluar
nga prfaqsues t Njsive
Ven dor e, sek tor it pri vat dhe
sektorit t shoqris civile nga
rajoni. Me mbshtetjen e
t kalojm nett n shtpit
pritse t Radomirs apoRabdishtit, do t shijojm
gatimet e shumta tradicionale
dibrane, do t marrim pjes n
festat folklorike dhe t Ods
Dibrane, do t bjm edhe ski
n qendrat e skive, q do t
ngrihen n kto male ... Ne
besojm q LAG Deshati do t
je t nd r pion iert e k ti j
zhvillimi.
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
3/8
3Kurora e Gjelbr
bujqsor t ferms. Kjo siprfaqe
mund t prdoret pr kullotje
ose kositje bari. Manuali LPIS i
vitit 2007 n sqarimin e tij pr
prkufizimet n EU Regulation,
thekson se kullotat e
prhershme jan zakonisht
siprfaqe q nuk kan qen
ndonjher t kultivuara (tok
ar) ose q nuk kan qen t
prf sh ira n qarkul limin
bujqsor pr mse 20-40 vjet.
Prvoja tregon se nuk mund t
bhet nj ligj i ri, pa analizuar se
far t metash e boshllqesh
pati ligji i mparshm, prvojat
e fituara dhe argumentimi pr
domosdoshmrin e nj ligji t
ri.
Normalisht, drafti i projektligjit
duhej t shoqrohej me nj
relacion, ku t shpjegohej si sht
punuar pr projektligjin, parimet
kryesore politike, organizative,
ekonomike, teknike e shoqrore,
q jan mbajtur parasysh,
dokumentacioni baz, prvojat e
ndryshme dhe prafrimi me
legjislacionin evropian, etj.
Mbi t gjitha, ky draft i
projektligjit nuk zgjidh problemin
themelor t shtruar pr zgjidhje
n vendin ton, problemin e
pr ivat iz imi t t py jeve e
kullotave, kalimin e pyjeve dhe
kullotave komunale nga
prdorimi n pronsi; kalimin s
bashku me pyjet edhe t gjahut
te pronart prkats; t drejtn
e prdoruesve t pyjeve
komunale pr t prodhuar e
shitur prodhime pyjore, pr tnxjerr t ardhura apo dhe nga
pyjet shtetrore n afrsi pr t
zbutur varfrin etj.
Prmendet Ministria prkatse q
mbulon pyjet e kullotat, por jo
Ministria q merret me NJQV,
tek t cilat sht transferuar mbi
50 % e siprfaqes s pyjeve dhe
kullotave.
N draft ka mjaft fjal q mund
t zvendsohen me t tjera m
t prshtatshme, si burime -
pasuri, rigjeneruese -prtritse,
rekomandim - kshillim, qendror
- qendror, natyrale -natyrore,
lokal - vendor, diversitet -llojshmri,fenomen - dukuri,etj.
Ligji duhet t garantoj dhnien e t
drejtave prdoruesve nga komunat
pr prdoruesi t e pyjeve dhe
kullotave komunale t identifikuar,
duke prfshir t drejtn pr
regjistrimin e ktyre t drejtave.
Pr rolin e aktorve
Esht e nevojshme q n projekt-
ligj t rregullohet m mir roli i do
aktori:
- Pronart (Shteti, NjQV, Privat).
- Prdoruesit (Komunitetet,
Individt).
- Menaxhert (Pronart si
menaxher dhe t tjer, q
marrin atributet e menaxhimin
prmes delegimit).
- Ofruesit e shrbimeve (Shrbimii ekstensionit t DSHP, Federatat
dhe ofrues shrbimesh t tjer
privat).
Delegimi i menaxhimit mund t jet
tek DSHP pr pyjet shtetrore.
Ndrsa pr pyje t komunal n
pron s i t NjQV, mund t
sigurohet me ligj q menaxhimi i
pyjeve t bhet me prfshirjen e
Shoqatave t Prdoruesve t
Pyjeve, t krijuara n nivel lokal.
Kto SHPP, sigurisht q duhet t
krijohen e funksionojn sipas
legjislacionit t organizatave t
shoqris civile / OJQ. Por e
rndsishme sht t rregullohetq komunat t menaxhojn pyjet
e tyre me prfshirjen e komunitetit,
p rm es SHPP-v e. Kjo n
prputhje dhe mbshtetje me pyjet
e kullotat n prdorim publik dhe
strategjin e pyjeve t Shqipris
(pyjet pr njerzit).
Komente
pr disa nene
Neni 3, pika 3 Brez ermbrojts,
- duhet prcaktuar gjersia e
brezit.
8. Ekonomi pyjore shtsiprfaqja e cila plotson
parimin e prodhimi t pyjor t
qndrueshm
- Kjo sht teori, pasi n asnj
ekonomi tek ne nuk zbatohet
dhe nuk mund t zbatohet ky
parim.
- N pyjet komunale apo private
nuk ka ekonomi pyjore po pyll
komunal pr pyjet e NJQV
dhe thjesht pyll privat pr
pyjet private.
10 . Fidanishte pyjore pr
prodhimin e fidanve t llojeve e
madhsive t ndryshme -pyjore
12. Fondi pyjor jan t gjitha
siprfaqet me grumbuj pyjor - e
shkurre, toka pyjore
16. Mbarshtimi
- Termi mbarshtrim (e jo
mbarshtim) sht diskutuar e
pr anua r pre j ko he ng a
pe rs on al it et et sh ke nc ore e
administrative pyjore t vendit
(sht diskutuar bile edhe me
punonjs shkencor t Akademis
s Shkencave sidomos Prof.
Dalip Habili) dhe nuk ka pse t
ndryshohet tashm. Termi
Mbarshtrim prdoret n terren
nga shrbimi pyjor prej dhjetra
vjetsh dhe nga Fakulteti i
Shkencave Pyjore e Shkolla e
Mesme Profe sionale Pyjore n
tekstet msimore e t specialitetit
qysh prej themelimit t tyre.
21. Prerje kulturore kujdesimisht trsia e punimeve
silvikulturore, n kuadrin e
qeverisjes s pyjeve, q prbhen
nga kujdesimet, lirimet, pastrimet,
rrallimet e shfrytzimet, t cilat
zbatohen gjat fazave t ndryshme
t jets s grumbullit.
- N asnj literatur shfrytzimet
nuk konsiderohen prerje
kujdesimi.
22. Pyll, sht siprfaqja e toks
, me drur pyjor lartsi mbi 3
m, i cili prfaqson nj ekosistem
kompleks dhe shumfunksional,
me ndikime n mjedisin rrethues.
- Mendojm se duhet krahasuarme prkufizimin e FAO-s.
29. Shfrytzimi i pyjeve , n
grumbujt q kan arritur moshn
e pleqris- Duhet moshn e shfrytzue
shmris.
35. Tok pyjore sht siprfaqja
e toks me drur, shkurre ...
- Mendojm se duhet krahasuar
me prkufizimin e FAO-s.
N nenin 3 mendojm se duhen
shtuar edhe kto terma: Dru;
Kullot; Pjes ekonomike; Rezerva
strategjike; Shfrytzueshmri;
Shkurre; Mjedis pyjor.
- Mendojm se sht koha t
ndrrojm gjuh e t bjm
dallimin n statistika midis termit
pyll dhe fond pyjor e t themi:
kemi pyjex ha dhe shkurrey ha, ejo s bashku, sikurse bhet sot,
duke u ngopur me lug t zbrazur.
Neni 5, 3. Planet e veprimit
afatgjat hartohen e zbatohen pr
nj periudh 10 vjeare,
- N planin e mbarshtimit, q
hartohet pr 10 vjet, bhen
parashikime pr periudh t paktn
40 vjet pr zhvillimin e pyjeve.
Neni 6, 2. Plani i mbarshtimit,
pavarsisht nga statusi i pyjeve dhe
kullotave dhe nga forma e pronsis
s tyre, hartohet mbshtetur n
metodikn e prgatitur dhe t
miratuar nga Drejtoria e Pyjeve dheKullotave n Ministri.
Komente pr draft-ligjin e ripr Pyjet dhe Kullotat
Vijon nga fq. 1
Vijon n fq. 4
- Mendojm se metodika duhet t
jet specifike pr pyjet shtetror,
pr pyjet komunal dhe pr pyjetprivat.
5. Plani i mbarshtimit rishikohet
e plotsohet gjat periudhs t
vlefshmris, zakonisht pas 5
vjetve te pare, n funksion t
situatave t reja t krijuara pas
ndrhyrjeve fillestare dhe
domosdoshmris pr ndrhyrje t
tjera para prfundimit t
vlefshmris s tij, n prputhje me
fazat ose periodicitetin e ktyre
ndrhyrjeve dhe ribhet pas 10
vjetve.
- Plani i mbarshtrimit nuk ka pse
t rishikohet pas 5 vjetve, pasi
sht shpenzim i panevojshm e ipa just if ikueshm, por pas 10
vjetve. Ndrkoh, bhet
evidentimi i punimeve dhe
prditsimi i planit lidhur me
ndryshimet e ndodhura.
- Duhet t prcaktohet se kush i
harton dhe miraton planet e
mbarshtrimit.
Neni 10, 1. Fondi pyjor e kullosor
kombtar:
-Nuk jan nj por dy fonde t veant,
si nga ana prmbajtsore ashtu dhe
ajo statistike, prfshire njsimin
me statistikat ndrkombtare.
3. Fondi kullosor prbhet nga:
Qendra Rajonale pr Pylltarin
dhe Zhvillimin Rural (REFORD)
mori pjes n Simpoziumin e 15-
t Ndrkombtar t IUFRO-s mbi
Aspektet Ligjore t Zhvillimit t
Qndrueshm t Pyjeve t
Evrops, i cili u mbajt n Tiran,
Shqipri, m 14 - 17 maj 2013, me
shoqatat antare nga Shqipria,
Maqedonia dhe Mali i Zi.
Gjat simpoziumit patm
mundsin t takonim z. Marius
Lazdinis, DG AgrEnv ngaBrukseli BE, prezantimi i t cilit
kishte t bnte me propozimin e
masave pr pylltarin n
programin e ri t IPARD pr vitin
2013 e tutje. Z. Lazdinis shpjegoi
q pylltaria po z vend gjithnj n
rritje brenda programit t Zhvillimit
Rural t BE.
Aktualisht, DG AgrEnv po
zhvillon masn specifike t
pylltaris, q ajo t prfshihet n
programin e ri t IPARD. Idet
p r p rf sh ir je , ak tu al is ht
p rf sh ij n py ll z im in ,
parandalimin e zjarreve n pyje
dhe aktivitetet restauruese.
Fokusimi tek pylltaria n
zhvillimin rural dhe idet e
prezantuara gjat simpoziumit
shkencor t IUFRO-s morn
komente pozitive pr prfshirjene pylltaris si mas. U rishikuan
aktivitetet specifike, gjithashtu n
p rgji ths i u sugjerua q t
ndryshohej pyllzimi n
restaurimin e pyjeve, duke u
fokusuar n prmirsimin e
pyjeve dhe prmirsimin e pyjeve
t degraduar.
Z. Marius, nga Komisioni i BE,
inkurajoi t gjitha organizatat
antare t REFORD nga Rajoni i
Ballkanit q secila t kontaktoj
drejtprdrejt Ministrit dhe
Departamentet e Zhvillimit Rural
t Institucioneve respektive dhe
tu sigurojn inputet dhe sugjerimet
e tyre pr programin IPARD pr
vitin 2013 e n vazhdim.
Me kt letr, ne mbshtesim
Shoqatat tona antare t
Pronarve/Prdoruesve t PyjevePrivate/Komunale n prpjekjet e
tyre pr zhvillimin e qndrueshm
t pyjeve. Prfshirja e duhur e
pylltaris n programet e zhvillimit
rural me masat specifike dhe
aktivitetet e pylltaris do t jet
dobiprurse pr zhvillimin rural n
prgji thsi . Pyjet prbjn nj
pjes t madhe t zonave rurale
t rajonit dhe jetesa e shum
njerzve varet nga burimet pyjore
n mnyr direkte apo indirekte.
Pyjet sigurojn funksione t
muara dhe shrbime pr mjedisin,
menaxhimin e ujrave dhe
energjin e rinovueshme. Ne ju
rekomandojm q t merrni n
konsiderat vendosjen e
aktiviteteve t duhura t pylltaris
n programet e zhvillimit rural n
nivel kombtar n prputhje me
politikn e BE pr Zhvillimin Rural.
Shpresojm q t gjejm
gjuhn e prbashkt dhe t
punojm sbashku mbi programin
e ri t IPARD-it pr vitin 2013, i
cili do t sjell t ardhme t mir
pr Pyjet Shtetrore, Private dhe
Komunale dhe pr shoqrin ton,
t cilt varen nga kto burime.
ProgramiIPARD
pr vitin2013 e nvazhdimDarko SKENDERSKI
President i REFORD
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
4/8
4 Kurora e Gjelbr
c. Siprfaqet me drur, shkurre
ose bimsi pyjore, q prdoren
pr kullotje, t paprfshira n
fondin pyjor
- Si bhet dallimi nse duhet ti
prkas in fondit pyjor apo ati j
kullosor?
Neni 11, 2A b - n administrim/
pronsi
- Me sa dim, jan n pronsi.
Neni 11 e kudo ku flitet pr kullotat,
- duhen prmendur dhe livadhet.
Neni 13 t administroj dhe
parqet e zonat e mbrojtura
Neni 14, 2 - Pran NJQV krijohet
njsi inxhiniero-teknike ose kt
detyr ua delegojn NJQV-e fqinje.
Neni 15, 5 t marr pjes dhe
Fakulteti i Shkencave Pyjore
Neni 19, 7 n afrsi t tyre - sa afr?
Neni 22, 2 - Ministria do vit t
raportoj n Kuvend pr gjendjen
e pyjeve dhe kullotave.
- Ministria pr do vit t prgatis
brenda dymujorit t vitit pasardhs
e t bj publik nj raport vjetor
p r tregue si t e mo ni to ri mi t,
ndryshimet n siprfaqe dhe pr
gjendjen e pyjeve e kullotave n
trsi.
Lefter Gjana: Pr sa i prketnenit 3 Ekonomi pyjore sht
siprfaqja brenda s cils
grumbujt pyjor i nnshtrohen nj
forme t caktuar regjimi qeveriss
dhe punimeve t trajtimit t
veant nga regjimet e tjer, e
organizuar me ngastra e nn
ngastra, e cila plotson parimin e
prodhimit pyjor t qndrueshm,
m duket Gabim . Mund t ishte
Ekonomi pyjore sht siprfa-
qja pyjore brenda nj territori
t NjQV, e ndar n ngastra e
nnngastra si njsi baz pr
drejtimin, organizimin, planifi-kimin dhe kontrollin e mbar-
shtimit t pyllit ...
Rexhep Ndreu: Lefter,
prvoja juaj e gjat dhe realiteti
n terren nuk arrihet t kuptohet
nga njerzit dhe e keqja ekziston
te drejtuesit brenda sektorit t
Pyjeve ... Terreni ka mbi 10 vjet
q punon me pyllin komunal, duke
iu referuar ngastrs e nnngastrs
si njsi baz pr planifikimin dhe
mbarshtimin e pyllit ... planet e
mbarshtimit ashtu jan miratuar
pr 240 njsi ... dhe vet i kan
miratuar strukturat ...Lefter Gjana: Normale dhe
un mendoj q nse ngelet termi
Ekonomi pyjore, ajo ti referohet
territorit t NjQV pr ndarjen e
ekonomis, pra Ekonomi pyjore
sht siprfaqja brenda nj territori
NjQV, kjo sh t n t gji tha
kuptimet e fjals Ekonomi ...
Vijon nga fq. 3
Komente pr draft-ligjin e ripr Pyjet dhe Kullotat
Diskutimet n median sociale
Neni 23: sht mbarshtrimi?
prkufizimi i FAO- s.
Neni 23, 2. Mbarshtimi i fondit
pyjor e kullosor organizohet mbi
bazn e ekonomive pyjore / pjesve
ekonomike ose pellgjeve
ujmbledhs, pavarsisht forms s
pro ns is , sip as kri tereve t
prcaktuar n metodikn prkatse.
- Krejtsisht e gabuar pr pyjet
komunale e private
Neni 23, 6. Mbarshtimi kryhet,
pr pyjet dhe kullotat:
- nga grupe specialistsh t DSHP,
oseNjQV
Neni 25, 1 dhe n projektet
prkatse
Neni 26, 4 dhe n baz t
projekteve t hartuara.
Neni 27 nuk shkon t jen n nj
nen si shfrytzimi i pyjeve ashtu dheai i kullotave!
Neni 27, 1. - Jo moshn e
shfrytzimit, por - moshn e
shfrytzueshmris apo t
pjekuris, sipas qllimit t caktuar
Neni 27, 2 duhet t caktohet
prparsia e shfrytzimit t pyjeve: ata
t djegur, t dmtuar rnd nga
smundjet ose insektet, t tejpjekur etj.
Neni 27, 6. Vllimi i materialit
drusor q do shfrytzohet do vit,
planifikohet brenda mundsis
vjetore t shfrytzimit, - t
llogaritur nga planet e
mbarshtimit
Neni 27, 8: - pun ka DSHP
ose NJQV se sa do t shfrytzoj
n vit privati? (ktu vepron ligji
kryesor i krkes-oferts)
Neni 17, 9 - t caktohet se kur
mbaron viti pyjor.
Neni 27, 14. T drejtn e damkimit
t drurve e kan specialistt e
lart t Drejtoris s Shrbimit
Pyjor,
- ata te NJQV-ve, at SHPKK apo
specialiste private pyjesh t
licensuar. Pr pyjet private vendos
vet pronari, por duke ruajtur
integritetin e pyllit t vet.
Neni 27,16. -Nuk ka pun DSHP
n pyjet komunale e private, vese
kur e dshirojnkta t fundit.
Neni 30, 7. Lerat, hauzet, koritat
dhe ezmat, ndrtohen n kullota
e livadhe,- si dhe n siprfaqe t caktuara
t fondit pyjor ku lejohet kullotja.
Neni 33. 6 - projektet pr pyjet
pri vat e edh e nga SHPKK dhe
specialist pyjesh t licensuar
Neni 45.
- familjet prdoruese n fshat t
ken t drejt t prodhojn e t
shesin material drusor e prodhime
t dyta pr gjenerim t ardhurash
kundrejt tarifave favorizuese ose
pa ta ri fa , p r pa k simi n e
varfris.
- familjeve n fshat mund tu jepen
n prdorim pjes nga pyjet
publike n afrsi pr gjenerim t
ardhurash
Neni 47, 6. Nuk lejohet dhnia
n prdorim ose kryerja e
veprimeve pr ndryshimin e
destinacionit t pjesve t pyjevee kullotave publike, komunale e
private, pa hartuar raportin teknik,
me prjashtim t rasteve kur pjes
t veanta t fondit pyjor e
kullosor kombtar, prfshihen n
studime urbanistike pr zhvillimin
e turizmit dhe me miratimin e
studimit urbanistik nga
KRRTRSH, pr ato pjes
zbatohen aktet ligjore e nnligjore
n fuqi pr zhvillimin e zonave q
kan prparsi turizmin.
- Jo pa plqimin e NJQV dhe
prdoruesve e privatve
Neni 52.2 - T parashikohen tdrejta, prgjegjsi dhe fonde pr
shrbimin pyjor komunal, njlloj
si dhe pr at shtetror.
Neni 54. 3 - NJ QV duhet t i
caktoj vet tarifat.
Neni 55 - Shrbimi pyjor t
mbshtet SHPKK financiarisht
dhe me prparsi pr projekte
zbatimi pr pyjet publike.
Neni 58. 3. Specialistt e lart t
strukturave t Shrbimit Pyjor n
nivel qendror dhe rajonal,
prfitojn statusin e npunsit civil.
4. Personeli inxhiniero-teknik dhe
administrativ n nivel lokal, si dhe
punonjsit e tjer n nivel rajonal
(prjashtuar ata q jan prfshir
n pikn 3, t ktij neni) dhe lokal,
trajtohet me ligjin Kodi i Puns.
- Ky sht diskriminim. Shrbimi
Pyjor n rrethe dhe n NJQV t
ket struktur n ministrin q
mbulon pushtetin vendor dhe n
NJQV. Statusi t jet i njjt pr
gjith specialistt e pyjeve.
Neni 60, 1 a.
- Programet kombtare dhe planet
e veprimit afatmesm dhe
afatgjat prmbajn dhe fatur
fi nanc iare , pr anda j duhe t t
firmosen nga ministrit prkatse.
- Shrbimi Pyjor dhe NjQV, kto
t fundit n bashkpunim me
pron ar t pr iv at dhe me
prfaqsuesit e grupeve t interesit,
n zbatim t programeve
kombtare dhe planeve t veprimit
afatmesm e afatgjat, hartojn
programet dhe planet e zhvillimit
afatshkurtr t pyjeve dhe
kullotave publike, komunale dhe
private.
- Bjn zbrthimin dhe prshtatjen
pr kushtet e qarkut dhe NJQV pr
periudh afatgjat, afatmesme dhe
afatshkurtr.
Ndriim ela: Nuk e di sefar kan pasur parasysh
hartuesit e draft-ligjit, por nj gj
sht e sigurt se t trajtosh dy
qenie t njjta t arsimuara n t
njjtn shkoll, si t pabarabarta,
sht njlloj sikur njrit i ofron
vdekjen e tjetrit prjetsin. Kjo
sht shum e uditshme, por dhe
kuptimplote, po t kemi parasysh
kompanin hartuese t ktij ligji.
Ka pasur inxhinier pyjesh ajo n
grup apo jo? Ajo mbase ka zbritur
nga hna dhe prfaqson
kompanin UFO. Mbase jam
gabim ...
Jakov Bodurri: Tani ka
ardhur ndoshta momenti q
komuniteti i Pylltarve t jet n
nivelin e duhur dhe t loboj fort
pr do diskriminim apo form
tjetr t ktij lloji, n t gjitha
instancat. Esht mir q t gjith
s bashku ta ngrem zrin deri sa
ligji sht pa u miratuar e jo ti
qajm hallin njri-tjetrit kur t jet
miratuar. Tani sht momenti q t
sensibilizohet gjith ky komunitet e
ta ngrem zrin fort.
Blerant Lushaj: Ky nen
sht m i miri n draft-ligjin prpyjet dhe shrbimin pyjor, sepse
sot 85 % e personelit pyjor sht
pa arsimin prkats dhe inxhiniert
e pyjeve jan rrugve!?
Agim Shpati: Nisur nga fakti
kush ka qen ministr kur sht
miratuar dhe cila qeveri e ka
miratuar, ky ligj sht i mir boll,
tani q qeveria shkoi n koshduhet t ik edhe ligji me t ...
Blerant Lushaj: Kjo sht,
por ligjin e kan br inxhinier
pyjesh dhe i prjashton gjith t
tjert, t paktn nuk u jep statutin
e npunsit civil atyre jasht profilit,
apo me arsim t mesm ...
sht far t prmirsojm, si emendojm ne?
Blerant Lushaj: Zoti
Rexhep, nse punon n strukturat
e pushtetit vendor inxhinier pyjesh
e merr statusin e npunsit civil
si punonjs i NJQV dhe nuk ke
t bsh me strukturat e shrbimit
Shyqyri Deliu: Statusin duhet
ta marrin vetm inxhiniert dhe
tekniket e mesm t pyjeve e jo
personat e punsuar t vendosur n
kto pun si militant partish ... Nligj duhet te parashikohet shum
mir n nen t veant statusi i
npunsit, duke filluar nga drejtort
deri te inspektort. Drejtoret t jen
inxhinier pyjesh e jo agronom,
pasi skemi dgjuar deri sot q nj
inxhinier pyjesh t punsohet n
sektorin e bujqsis apo drejtor n
shkolla, spitale apo gjetk ... drejtor
pyjesh sht br kushdo!!! Shum
mir i kemi t ndara profilet, po kur
vjen puna e t drejtuarit n praktik
i bjm turli dhe ndaj ekonomia dhe
punt shkojn keq e m keq. far
bn Akademia e Shkencave? Ndajka ardhur koha q me lobim t
fuqishm t ndryshojn nj her e
mir kto gjra. Le t jet drejtori
partiak, po ama t jet n profilin e
duhur arsimor e profesional, po
ashtu, specialisti nuk duhet t shihet
se far bindjesh partiake ka, ai
duhet ti nnshtrohet vetm ligjit dhe
t prgjigjet para tij kur nuk e zbaton.
N pyje specialist kan ardhur me
arsim 8-vjear dhe punojn
inspektor, deri n pozicione shefa
seksionesh npr DSHP, q skan
haber fare pr pyjet. Ja pra pse
duhet ndryshuar gjendja, duke
lobuar fort!
Bajram Sallaku: Edhe un
kam krkuar q t gjith t prfitojn
statusin e npunsit civil ...
Rexhep Ndreu: Ju falnde-
roj juve q keni mundsi t
kontribuoni pr prmirsimin e
neneve q po publikojm ...
Agim Shpati: Ata inxhinier
q e kan hartuar kan qen
fallso e servil, prandaj sht mir
q tani t dbohen nga puna ...
Rexhep Ndreu: Blerant,
diskriminimi ekziston, psh,
Agimi sht inxhinier nkomun ... Statusi t jet i njjt
pr gji th specialist t e pyjeve ,
apo jo?
Tonin Ndreka: Paradokse t
papara e t padgjuara m par
..., ska nevoj pr koment.
Rexhep Ndreu: Tonin, t
falndroj pr mendimin, por qllimi
pyjor, por NJQV n 70 % t
rasteve nuk kan marr n
struktur inxhinier pyjesh apo
specialist, por njerz pa arsimin
prkats!
Rexhep Ndreu: Jo Blerant,
statusi i specialistit t pyjeve tjet i njjt, pastaj dikush punon
n komun, dikush n DSHP,
dikush te privati, ska rendsi ...
shum komuna kan vendosur
inxhinier pyjesh dhe n ligj sht
vendosur t jet inxhinier ... por
ne flasim pr t drejtat, pra t
mos ket diskriminim ...
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
5/8
5Kurora e Gjelbr
N komuna dhe fshatra t ndryshm
t ktij rrethi ka modele t ndryshmepyjesh e kullotash, si dhe trajtime
t ndryshme. N disa fshatra trajtimi dhe
menaxhimi i tyre sht shum kompleks dhe
i qndrueshm edhe pr llojet e menaxhimit.
Gjithmon modelet kan qen dhe jan n
prdorues individ, individ-trung, individ-
lagje, individ-fis dhe model i gjith fshatit.
Modele tradicional individi ose, thn
ndryshe, zabelet, porenet, jan ato me kufij
t dalluar qart dhe q njihen nga gjith
fshati, lagjja apo fisi dhe po q nevoja kta
jan garanti m i madh ose m i sigurt pr
t vrtetuar prkatsin. Funksioni edhe n
koht e hershme e deri sot, ka qen dhe
sht i shumllojshm, mbrojts dheprodhues. T gjith kta prdorues kan
sakrifikuar do gj pr t pasur nj siprfaqe
pylli apo kullote pr t plotsuar nevojat pr
traditspr vllezr apo pr pushk, sikur
citohet n Kanunin e Lek Dukagjinit te Nyjae t ndames dhe prons, qoft pyll apo
kullos, po nganjher edhe kullot pr
kositje. Te ky model jan t gjith pyjet e
lisit, q prdoren pr gjethe, pr blegtorin,
e rrall pr lnd drusore. Nse dikush nga
lagjja apo fisi donte t priste dushk/gjeth
pr blegtorin ishte i detyruar t tregonte
kufijt me fqinjt, pra siprfaqen q i
prkiste, qoft model tradicional, qoft
model tradicional-trung, por me nj
ndryshim tek i dyti (Tradicional-Trung)
shkonte vetm nj prfaqsues, pasi kishin
rn dakord m prpara pr kt proces.
N kt model kan t drejt pr ta prdorur
vetm ata pjestar, dmth njlloj sikur te
modeli individ pr t gjith materialin drunorapo kullosor e prpjestojn qa sa vllezr
apo pjestar n mnyr t barabart, por
ruajtjen dhe kujdesimin e pyllit dhe t
kullots e kan t barabart. N territore
me kullot ky model mund t jet siprfaqe
kullote prkositje ose siprfaqe kullosore
prkullot. Siprfaqet kullosore pr kositje
mund t jet nj siprfaqe e caktuar q mund
t prdoret vetm nga pjestart si trung, e
cila sht me kufij t qart, t dallueshm e
t njohur nga t gjith.
Modele tradicional-fisijan t gjitha
siprfaqet pyjore e kullosor q
menaxhohen e trajtohen vetm nga nj fis i
nj fshati, ku kufijt e tyre jan t njohur
nga t gjith dhe jan t vetdijshm si pr
kapacitetin dhe sasin e materialit drusor
Ndryshe kto quhen edhe mera/korije e
gjith fshatit. T drejtn pr t menaxhuar
e trajtuar psh meran-pyll e kan t gjith
pjestart e fiseve, me prjashtim kur ka
vendime ndryshe. Ka raste q vetm fiset ecaktuara kan t drejt pr t menaxhuar
dhe pr t plotsuar nevojat pr dru zjarri
dhe pr lnd punimi. Ka mera q sht
vetm e nj fisi dhe nuk ka t drejt pr t
ndrhyr asnj fis apo individ tjetr. E njjta
situat sht edhe n siprfaqet kullosore,
q jan t gjith fshatit, por t drejtn pr t
veruar me bagti e kan vetm ata q kan
t drejtn pr t kositur n kullot apo thn
ndryshe, me 6 maj t do viti secili q ka
nj livadhe apo pjese kullote q kositet ngul
nj krane n mes si shenj q kjo siprfaqe
sht, pra sht me zot, por edhe q ka t
drejt sipas vendimeve t drejt tymi (sht
njlloj e drejt me t gjitha atributet
edhe pr t kullotur edhe pr t dal n
stan dhe pr t pir uj me tufa t
ndryshme me shum atribute q i prket
nj bjeshke apo meraje).
MODELETEPRDORIMITDHEMENAXHIMITTRADICIONALTPYJEVEDHEKULLOTAVE
N Rrethin e Kuksit ILMI GJANA
Model tradicional individi
kullot, pr bar, dhe pr lnd drusore. T
drejtat pr menaxhimin, trajtimin dhe
prdorimin e ktyre modeleve kan qen dhe
jan m s miri edhe n ditt tona (vendimi
Nr. 22, dt. 09.01.2008, pr administrimin e
pyjeve dhe kullotave komunale). Pr sa u
p rk et t dr ej tave t p rdor imit dh e
posedimit jan vet prdoruesit e ktyre
zabeleve me t gjitha atributet, si t ruajtjes,
dmtimet e ndryshme edhe po qe se nj i
tret do t bj transaksione (bler apo
shitur) n fillim pyet kufitarin, pastaj n fis
dhe n fund n fshat; e gjith kjo prdakordsin dhe respektimin e kufitarit, e
drejt kjo edhe n rregullat tradicionale dhe
n Kanunin e Lek Dukagjinit. Pr sa i prket
t drejts s menaxhimit, si pr variantin
pyll ashtu edhe pr at kullot, ka t drejt
vetm i zoti ose thn zyrtarisht n baz t
vendimit t siprprmendur, vetm
prd or uesi tr ad ic io na l. P rdor uesi
tradicional ka t drejt t veproj edhe n
modelin fshat, nse ka t drejt sipas
vendimeve t marra nga fshati, thn
ndryshe, atje ku i takon si fis kjo e fundit t
drejtat pr t marr material drusor dhe pr
t veruar n kullotat verore. Sipas treguesve
q kemi mbledhur n terren, jo t gjith ata
q kan zabel dhe kullot individuale kant drejt t menaxhojn e t prdorin n
variantin e t gjith fshatit, por logjika sht
edhe ai q ka zabel apo kullot ka t drejt
n variantin fis dhe n at fshat
Modele tradicional-trungjan njlloj
si modeli tradicional individ pr menaxhimin
e trajtimin, por prdorimi sht krejt i
ndryshm, sepse sht e pandar sipas
Model tr adicional fisi
q do t merret dhe sasin e barit q kositetdhe t drejtat edhe pr sasin q merr. Kto
t drejta jan vendosur q n kohet e vjetra
dhe funksionale edhe sot, pasi kan shuar
shum konflikte e mosmarrveshje q lindin
pr kullotat dhe pr pyjet, s i pr sasin e
druve t zjarrit, gjethit pr bagtin dhe
lndn e punimit. Ky model sht shum i
pranishm sidomos n siprfaqet me kullota
n aj, Shishtavec, Topojan, Shtiqen, Bicaj,
Ujmisht, Trthore, Surroj e Malzi, ku edhe
sot njihen me emra toponimesh si Bjeshka
e Koks, Dllinja e Musas, Zaja e Topojanit,
Korija e Becirve apo Livadhi i Spahis. Vetm
kto fise kan t drejt pr t veruar n kto
parcela, jo gjithkush nga fsha ti, po me
rregulla t qarta, si i kan pasur prparaviteve 90. Pr sa i prket ktij modeli e
theksuam edhe m lart vetm fisi i caktuar
ka t drejt pr t marr e menaxhuar n
kto parcela apo kullota, por pr t ruajtur
dhe mbrojtur sht detyr e gjith fisit, si
nga zjarret apo prerjet pa kriter.
Modeli i gjith fshatit,jan siprfaqet
pyjore e kullosore, q njihen si t tilla.
Modeli i gjith fshatit, Bicaj
nuk ka t drejt. I pari q ka t drejt,
si e theksuam edhe m lart, sht aiq nuk i plotson nevojat nga asnj
parcel, q nuk ka as n rreng trungu
as n rreng fisi por ka t drejt vetm
n rreng fshati.
4. Meraja-kullot n rreng fshati edhe kjo
e prcaktuar se kush ka t drejt pr t
ngulurShtyllStani dhe pr t kullotur,
por n korijen e kullots kan t drejt
pr t kullotur gjithkush sepse mund t
ket banimin afr stanit t dikujt q ka
dal pr verim nga nj fis apo territor
tjetr brenda fshatit.
Jo t gjith i kan kto atribute por
ndryshon, nj pjestar i fshatit q ka
bjeshkn afr me nj pjestar q ka dal n
stan pr sa i prket kullots, dokush mund
t kullot n bjeshke por jo dokush del n
bjeshke me stan. Meraja Pyll sht ln pr
disa arsye:
1. Jo gjithkush i plotson nevojat e
prvitshme me lnde drusore e kullot,
por sht ln q krahas pjess me kufij
t prdor edhe n mera t fshatit, por
gjithmon sipas kritereve t marra me
vendime dhe dakordsi.
2. N fshat ka m shume se dy-tri mera
dhe cila t jet m afr dhe sa t
mbrrihet ka qen dhe sht prsri pr
ta prdorur sidomos meran-pyll, sepse
edhe shprndarja e fiseve dhe e
familjeve sht e vendosur e atill.
3. Jo dokush q ka nj poren apo zabel
nuk ka t drejt pr t prer e prdorur,
por edhe dokush nuk e prdor nse
Ler uji, Ujmisht
5. Si merat-pyll edhe merat-kullot dhe
korijet kan t drejtat si pr rrug edhe
pr vade uji pr t ujitur dhe t drejtat
q ka nj Bjeshke apo nj Mera. Nuk
mund t lviz gjithkush andej nga nuk
ka t drejt pr t lvizur me tuf, me
kuaj t barrs apo edhe me pende t
qeve.
N fshat ka rrugt t ndryshme, si:
Rrug me tufe pr t kullotur n Mera
apo Korie atje ku ka t drejt dhe dy
her n vit njher pr t dal n Bjeshke
dhe njher pr t zbritur nga Bjeshka.
N qoft se nuk ka t drejt n kt
Mera ose nuk ekziston nj e tille
absolutisht nuk ka t drejt t lviz me
tufe andej.
Rruge Kali pr t transportuar materialin
drusor apo rrug me pend qesh pr t
marr material drusor dhe bar apo pr
t punuar ndonj ar Stanit.
Rrug me kal sht rruga pr t shkuar
nga bjeshka n mulli apo n fshat simysafir, por jo t gjith i kan kto t
drejta apo rrug.
Kullo t fisi, Topojan
Kullot fisi, aj
Rrug t prgjithshme, q lvizin jo
vetm pjestar t fshatit, po edhe t
fshatrave t tjer kufitar q n gjuhen
e popullit quhet rruge (Gazaje) q mund
t lvizin me fardo lloj mjeti, qoft
me tuf, me kuaj, me pend t qeve
nga tregu, q mund blej ose pr verim
n kullota n nj fshat kufi, ose me nj
mulli apo fark t fshatit kufi.
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
6/8
6 Kurora e Gjelbr
E mendoja nj vend t virgjr
Shqiprin. Kjo n pamundsi pr ta
par n vend, si dhe nga mungesa e
t dhnave t nevojshme pr
gjendjen e mjedisit. Dhe, nj dit t
bukur erdha e u zhgnjeva me bindjet
e mia, pasi ky vend sht nga m t
virgjrit n Ballkan e ndoshta n
Evrop. Kshtu u shpreh prfa-
qsuesi i FAO-s pr erozionin
(sistemimin dhe mobilimin e toks),
francezi Zhan Rrepie, kur jepte
leksione pr mbrojtjen dhe sistemimin
e toks bujqsore dhe asaj pyjore
para pedagogve e studen tve t
Institutit Bujqsor n vitin 1970. Ai
vazhdonte t shpjegonte pr
gjendjen e mjerueshme t natyrs
shqiptare, ndrsa profesor Llazar
Treska, mbaruar studimet n Franc,
prkthente i pezmatuar dialogun e
Francezit me fam botrore, sispecialist i ksaj fushe (n pamundsi
pr ti shprehur francezit se un jam
Llazar Treska dhe e njoh m mir kt
realitet, po nuk kam t bj). Pr
periudhn njmujore t qndrimit, ai
mundi t bnte disa studime t
shpejta n basenet ujmbledhs t
Shushics, Osumit e Devollit dhe
nxori kt prfundim: Sa sjell
Danubi n 10 vjet material t ngurt
sjell Semani n nj vit. Vlerat e
grryerjes sot kalojn parametrat
maksimal t studiuar n kuadrin e
MEDO e Blue, Plan Pr zhvillimin e
Mjedisit ne Territorin e Mesdheut
(Mediteranean Enviroment Deve-
lopment Obsevavory) dhe nuk jan
prrenjt e Senegalit ata me prurje
m t madhe n bot, po lumi i
Shushics n rrethin e Vlors (Ky
lum merrte kupn e botes pr te
sjellat e ngurta, gjithnj krahasuar
pr nj si sip rf aqe t bas eni t).
Profesori i huaj vazhdonte te
shpjegonte rrugt dhe format e
sistemimit t toks atje ku erozioni i
shkalls s par sa kishte filluar dhe
mundsit pr korrigjimin e tij ishin
sa m efikase, nga salla dikush beri
nj pyetje: Po pr kto lloj basenesh
me erozion kaq aktiv, q tek ne n
Shqipri jan shum, si do t
veprohet? Profesori u prgjigj: Tenderuar zotrinj! Mjeksia bhet m
e rrezikshme se smundja. Kuptohet,
q t ndrhysh pr t korrigjuar kt
dukuri, q ka shprthyer n t gjitha
format e mundsit e veta, nuk bn
gj tjetr vese prshpejton procesin
e zhvillimit t ktij kanceri t madh
grryes n shpatullat dhe gjoksin e
toks tuaj.
Ishin fillimet e viteve 70 q
paraqisnin kt gjendje mse reale,
por duhet ta thoshte nj shkenctar i
huaj, mbasi n kokn ton ekzistonin
bind jet se vend i yn sh t m i
virgjri n Evrop, ku natyra i ka
qndisur e stolisur bukurit etj., etj.,
por edhe ndonjri q mund ta dinte
kt t vrtet ... e pastaj! Duke par
me syrin e zhvillimit t sotm ku kemi
pare dhe br krahasimet me boten,
kur kufiri me vendet fqinje ndan
vetm me toke te djegur nga nj ane
dhe me pyje nga ana tjetr, kur ne
Maqedoni fshatra t jene brenda
pyjeve, vjen prfundimi se kjo gjendje
nuk erdhi menjher, por gradualisht.
Vendi yn para dhe pas ksaj
periudhe gati 50 vjeare, q kur
zhduku nocionin pron, e nisi dhe e
bitisi duke shfrytzuar barbarisht
natyrn bujare, si forma m e leht e
me m pake shpenzime. Rreth ktyre
viteve u shpyllzuan 280 mij ha
masive pyjore, miliona m3 dru zjarri e
lnd punimi prdorej pr ngrohje,
shtylla miniere, traversa hekurudhe
etj., te merrte malli te shihje nj
fshat midiskorijesh me pyje lisi apo
lloje te tjera dhe mbas te gjitha ktyre
veprimeve shkatrruese uhodh
parulla pr te shtuar dhin si lopa
e fukaras, e cila prfundimisht
vulosi njher e prgjithmon
epokn e shkatrrimit t natyrs
shqiptare.
Krahas ktyre shkatrrimeve ne
ato vite nga tregohej kujdes pr tokn
bujqsore, duke u munduar pr tasistemuar e mobiluar sidomos n
zonn fushore . Umbolln miliona
fidan pyjore, duke krijuar masive
pyjore artificiale dhe kryesisht me
pishe te egr, t zeze dhe plep, duke
vlersuar terrenet e shkatrruara
por dhe pa perspekt iv pr
zhvillimin e nj bimsie pyjore te
mirfillt. Nuk duhet mohuar puna e
madhe ne drejtim te bonifikimit dhe
krijimit te baseneve ujmbledhs
pot hua j ne te gj ith vendi n ku
sistemimi i tyre ishte detyra kryesore
e ndrmarrjeve pyjore te asaj
periudhe, duke kryer ne to punime
komplekse si pyllzime, sistemime
malore. Kto punime ne shkalle vendi
zinin mesatarisht nj siprfaqe rreth
8 mije ha pyllzime dherreth 60 mije
m3 sistemime malore.
Kjo ishte pak a shume gjendja e
mjedisit shqiptar para viteve 90. M
pas, kur nuk funksiononte shteti,
pyjet dhe natyra shqiptare psuan
harain m te madh te shkatrrimit t
ksaj pasurie themelore t nj vendi.
Investimet ne drejtim te pyllzimeve
gjate periudhs se tranzicionit nuk
zinin as 1 pr qind te punimeve qe
kryheshin para viteve 90, kurse
investimet dhe puna qe kryhej ne
drejtim te sistemimeve malore qofte
edhe te meremetimeve te tyre deri
tani sht zero . Ne qofte se pr
pyllzime si komponent i rndsi-
shm ne kompleksin biologjik pr
mbrojtjen e toks nga grryerja u
bene shume pak, nga komponenti i
Banks Botrore mbshtetur mekushtin qe ne nuk ishim ne gjendje te
mbronim ato qe na kishin ngelur, pr
sistemimet malore si vepra preventive
te domosdoshme dhe te garantuara
nga dmtimet (kullotja, prerja etj.)
nuk u prmendn fare si element te
domosdoshm ne mbrojtjen e toks
nga erozioni dhe m e pafalshmja
sht se jo vetmnuk u planifikuan
sistemime malore te reja (prjashto
rreth 8 mije m3 mure e gjerdhe te
thate), por qe i ka shkaktuar nj dem
te pallogaritshm ekonomis se
vendit shtmosvnia dore edhe pr
nj gur ne veprat e dmtuara,te cilat
sot ndodhen n gjendje te mje-
rueshme. Shkatrrimi i nj prite sollihumbjen e ekuilibrit ne gjith prroin
si dhe shkatrrimin zinxhir te veprave
te ndrtuara n t dhe materialet e
grumbulluara shprthyen fuqishm
duke mbushur rrugt, rezervuart,
kanalet, etj. Filloi periudha e shkat-
rrimit te toks pyjore nga erozioni sa
ne shume siprfaqe pyjore dikur te
mirfillta si rezultat i shfrytzimit pa
kriter dhe i djegies, shprthyen
prrenj t, u grrye siprfaqja m
aktive e toks dhe at qe beri njeriu
me duart e veta natyra nuk mund ta
riparoje dot edhe pr miliona vjet.
Kohet e fundit vrshimet e
p rr en jv e dhe lu me nj ve ka neshkatrruar rrugt, veprat e artit,
rezervuart.Fenomeni Lezha etj.si
shume i prfolur vitet e fundit apo
dmtimi i syrit te kaltr etj. nuk
jan rastsi por pasojat e nj pune
te pakontrolluar veprime qe ne nj
te ardhme jo shume te largt ky vend
do ta paguaj shtrenjt. Ligji pr
token bujqsore ia jep atij qe e punon
dhe qe nuk prgjigjet pr ruajtjen e
saj, e jo te zotit, e shkatrroi prfu-
ndimisht edhe at pak toke bujq-
sore pr nj kohe kur lvizja
demografike e vendit ishte ne kulmin
e vet, beri qe ne pjesn me te madhe
te siprfaqes ajo te abandonohet dhe
erodohet, mbasi ngeli pa zotin evrtet, ajo po shitet e blihet pr disa
duar dhe i zoti i saj nuk ka te drejte
te ngatrrohet ne kto gjera.
Nse n Marilyand te SHBA ne
vitin 1996 1 m2 toke ans oqeanit blihej
pr 70 cent n Shqipri 1 m2 toke ne
bregdet arrinte 50 USD. Por, nse ne
Amerike taksa pr token sht disa
here me e larte se mimi, ne Shqipri
nuk ka takse pr token. Te gjitha aktet
ligjore te dala pr token jo vetm qe
nuk njohn pronarin e ligjshm por
edhe pr tokat e abandonuara qe
ishin te papranueshme nga ana e
atyre qe i punonin shteti ra dakord
qe ato te shkatrrohen plotsisht
dhe pronari i ligjshm t mos i
merrte. Mungesa e prons beri qe
gradualisht te humbiste tradita e
fshatarit pr mbrojtjene toks duke
ndrtuar mure mbajts, brezare,
gjerdhe te thate e te gjalle. Krahas
rnies se investimeve pr mbrojtjen
nga erozioni si pr pyllzime dhe
sistemime malore e veprime te tjera
antierodive te prdorura ne kompleks,
detyrimisht u venit edhe rndsia e
muajit dhjetor si muaji simbol i
lufts kundr grryerjeve, duke u
mjaftuar vetm me ndonj kronik
televizive ku presidentet apo kryemi-
nistrat mbjellin ndonj fidan, kur
sponsorizimet nga biznesmen dheshoqata te ndryshme pothuaj mun-
gojn ndrkohe sponsorizohet pr
gjera pa rndsi jetike e kombtare.
Fushata e muajit dhjetor e tha
dikush duhet te filloje shume hert
ne drejtim te ans propagandistike
duke rrnjosur te qytetaret
domosdoshmrin jetike pr te
kontribuar ne drejtim te shtimit te
pyjeve dhe te mbrojtjes toks nga
grryerja me pune direkte dhe
sponsorizime duke dhn shembuj
dhe msime pr mire, por edhe pr
keq kur gjendja dhe dmtimi i ktij
soji te on ne kt lloj shkrettire apo
katastrofe.
Nj burr i moshuar e i menur
shpjegonte. Nuk e kuptoj se po
behet te ne? T paren qe duhet te
bnte shteti demokratik ne Shqipri
ishte njohja e prons te zotit dhe
nxjerrja e kritereve te domosdoshme
se duke patur nj pronar te ligjshm
pr to ken ke dh e te zo ti n qe
prgjigjet para ligjit dhe para shtetit.
Pr dhjete vjet te ln ne
mshirn e fatit, pa te zotin e vrtet
toka bujqsore ne terrenet malore,
kodrinore dhe pse ato fushore filloi
te degradohet gradualisht, erozioni
vepronte pa u ndjere dhe mbas kaq
e kaq vitesh te ln ne mshir te
fatit ne nj dite te bukur ky erozion
shprtheu fuqishm dhe ubashkohej formave te tjera erodive.
Kto ishin disa grimca kujtese
pr te arritur tek parulla qe i qndron
vrtet realitetit Arm iku me i
rrezikshm sht ai q harrohet.
Ndrsa dora e njeriut vepronte ne
forma te ndryshme dhe pa u kuptuar
po degrad onte e sh ka t rr on te
natyrn e tij shume faktor te
disfavorshem ndihmonin ne
shpejtimin e ktij procesi si:
- Ener gj ia e re li ev it me
konfiguracion te larmishm, malor,
me pjerrsi te mdha, ku tekat
bujqsor te vendosura ne pjerrsi
te konsiderueshme nga 20-70 pr
qind me formacion amnor ku
predominojn flyshet dhe argjilat, te
cilat jan te prirura pr grryerje.
- Ku sh te t kl im at ik e me
ekstreme te theksuara ne drejtim te
reshjeve dhe te temperaturave etj.
Edhe pse ne te rr ene te
kultivuara me pjerrsi deri 15 %
materialet e grryera arrijn deri25
ton/ha ne vit, ndrsane terrene me
pjerrsi 55-70 % vlerat jan mbi
150 ton/ha.
Ne terr en et e zh ve shur a,
sidomos ne zota malore fenomeni i
erozionit arrin ne vlerat e mdha deri
280 ton ne vit pr ha, dhe kjo me e
theksuar ne basenin e lumit Devoll.Pr trajtimin dhe luftimin e
fenomenit te erozionit duhet tu
referohemi modeleve te FAO duke
harmonizuar me mbarshtimin e
integruar te pellgjeve ujmbledhs te
cilt duhet te konsiderohen si pjese
integrale e mbarshtimit te
ekosistemevene prgjithsi me synim
evidentimin dhe zbatimin periodik te
punimeve te harmonizuara me punime
komplekse biologjike dhe hidroteknike.
Kr it er et e nevo jshm e ne
mbarshtimin e pellgjeve malore
duhe t t i ja pin zg ji dh je te
qndrueshme pr konservimin e
toks dhe prdorimin e energjis
ujore ne prputhje me parametrat
e zhvillimit me veprime konkret si
me posht.
- Evident imi i gje ndj es se
veprave malore dhe meremetimi
urgjent i tyre.
- Rruajtja dhe konservimi i
toks bujqsore dhe asaj pyjore.
-Pyllzimi dhe ripyllzimet.
- Ko nt ro ll i dhe nd al im i i
vrshimit te lumenjve ne objektet
me te rndsishme e strategjike te
vendit.
- Mbarshtimi dhe trajtimi i
kullotave e nj sr faktorsh te
rndsishm.
Pr te gjitha problemet qe u
trajtuan ne kt material, duke unisur nga thnia me mire tani se
kurr dhe se lufta kundr erozionit
fillon atje ku ai nuk ka filluar,
krkon bashkveprim te ngushte dhe
me shtrirje te gjere t t gjith insti-
tucioneve shtetrore e shkencore
dhe shoqatave pr te ndrmarr
veprime nga me te thjeshtat dhe deri
ato me kapitale.
EROZIONILUFTOHETATJEKUNUKKAFILLUARNga HAKI ZOTO
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
7/8
7Kurora e Gjelbr
Sustainable rural development inDeshati mountain range region:
Deshati LAGs
The project for the sustainable development of
rural and mountain tourism in the Deshati
mountain range is launched
Besnik Alku, Miftar Doci
The Deshati mountain range is one of pearls of mountainous Albania. It is
located on the eastern part of Dibra region across the border area between
Albania and Macedonia. This mountain range is characteristic in both
countries because includes the highest peaksKorab and Kercin in Albania
and Valivar in Macedonia. Natural resources are very diverse and
breathtaking. They include rocks of Korab and Kercin, high fields of Korab,
Grame, Skertec, Hinoske, and Kercin, black lake of Korab and lake of Grame,
thermal water resources of Peshkopi, cold spring water of Vleshe, water
springs of Shehu and Preshi, waterfalls of Radomire, Bahute, and Pocest.
These natural beauties create a mosaic of natural mountain pearls that are
one of main potentials regarding the development of rural mountain tourism.
Though there is a high potential for the development of mountain tourism
regarding natural resources, this sector is little if not developed at all.
Inhabitants of Maqellare, Melan, Peshkopi, Tomin, Kastriot, Cidhne, Sllove
and Kala e Dodes use very little these resources to increase their income
from tourism. There are some initial steps regarding use of thermal waters
for curative tourism in Peshkopi and some guest houses in Hinoske,
Rabdisht, and Kala e Dodes that are sporadic and unorganized. Local
government is not sufficiently engaged to develop policies about tourismand coordination of their structures to promote the development of tourism.
The private sector has not made tourism its priority and the quality of
services in their facilities is desirable. The non-profit sector efforts have
been fragmented and spontaneous, almost silent and not influential in the
development of the sector.
The current tendency in Albania that emphasize the development of tourism
sector and the good experiences from across the border in Macedonia
where Mavrova, Rostusha and Dibra e Madhe are good models encourage
development of rural mountain tourism in the Deshati mountain range region.
Due to increase in private investments by Dibra inhabitants, improvements
in the road infrastructure, and establishment of local touristic agencies,
some models are already established regarding development of tourism in
this region. In this context, IPA cross border Macedonia-Albania are a
great contribution. The Sustainable rural development in Deshati mountain
range region: Deshati LAGs project that is funded by the European Union
and implemented by the Albanian National Training and Technical
Assistance Resource Center (ANTTARC) in partnership with the Albanian
Local Capacity Development Foundation is another important contribution,
especially when it comes to models of development. The project makes
local action groups the center of rural mountain development. The project
is also implemented across the border, in Macedonia, where ANTTARC/
ALCDFs partners are the Local Community Development Foundation
(LCDF) and Association Center for Sustainable Community Development
(CDSCD).
The Local Action Groups are established in Peshkopi and Diber e Madhe.
They will coordinate their actions for the development of the rural mountain
tourism in the Deshati mountain range region. LAG is established with
representatives from Local Government Units, businesses, and non-profit
organizations of the region. With the support of the project, the Group will
develop its capacity and engage in important actions including development
of the regions strategy for tourism development, promotion of the touristic
potentials, improvement of the touristic infrastructure including tracks and
signs, fairs with traditional and local products, etc.The initiative does not pretend to drastically change overnight (or over
year) the situation in the sector. However, it can be a pioneer and promoter
of local actors that, over time will multiply in number and power and will
invest, organize, and develop rural mountain tourism in the Deshati mountain
range region. In the near future, we believe that we, in large numbers, wil l
walk in the touristic track of Deshati, camp in its mountains, overnight in
guest houses of Radomires or Rabdisht and taste traditional Dibra cooking,
participate in folk feasts of Odes Dibrane, and ski in Deshati mountains.
We believe that LAG will be the pioneer of such development.
This project is financed by the
European Union
Implemented by the
Albanian National Training and
Technical Assistance Resource Center
Pas nj pune t lavd-
rueshme profesionale e
shkencore n sektorin e
pyjeve, kullotave dhe inxhinieris
civile, Dr. Parim arani tashm
paraqet para lexuesit librin Mes
pasionit t gjuetis dhe konser-vimit t habitatit. Libri vjen si nj
prvoj e gjat teorike e praktike
e autorit dhe prcjell tek lexuesi
pasionin e veant e mbreslns
t sportit t gjuetis, traditat dhe
ndodhit shpesh t pabesueshme
t gjahtarve, por edhe momentet
e magjishme t kafshve e
shpendve t egra kur i sodit n
habitatin e tyre natyror, n mes
t pyllit, kullots, shkmbinjve,
ujrave dhe n atmosfern e
pastr t maleve. Pr m tepr,
n libr pasqyrohet mjaft qart
aspekti i theksuar shoqror emiqsor i gjuajtjes, prvoja e
kolektivitetit dhe humori i
mirnjohur i gjahtarve, shpesh
objekt qesndie nga ata q nuk e
njohin kt sport, por q Dr.
Parimi ua sjell t gjall nprmjet
skenave t prshkruara aq bukur
n libr.
Nu k mund t is ht e ka q
trheqs ky libr nse autori nuk
do t kishte njohuri t thella dhe
prvoj t gjer pr pyjet, drurt
dhe shkurret, pr llojet e ndry-
shme t kafshve e shpendve
t egra, pr karakterin e njerzve,me prparsit dhe mangsit e
tyre, q jan n natyrn njerzore.
Prve q Parimi ka mbaruar me
rezultate shum t mira studimet
universitare (un e njoh mjaft
mir qysh kur ishte student i
lavdruar), ai ka punuar pr
shum vite inxhinier pyjesh n
zona pyjore me vlera t larta
biodiversiteti dhe vlera ekono-
mike, me lloje gjahu mjaft t pa-
sura e t larmishme, ka ndrma-
rr studime e krkime shkencore
mjaft t ndryshme. Po ashtu, ai
ka shfrytzuar literatur t gjershkencore, profesionale e letrare,
sidomos pr gjuetin, ka mble-
dhur prvoja, rastisje e ndodhi
nga gjahtart, nga personeli pyjor
dhe njerzit e zakonshm, ata q
jan n kontakt t prditshm me
pyllin, gjahun dhe natyrn.
Mbi t gjitha, autori ka shpirtin
vrojtues, komunikues, miqsor e
mjaft t ndjeshm ndaj shoqris,
gjahut, natyrs, t cilat i ka mi-
shruar n libr. Veanrisht,duhet theksuar pasioni i tij i fort
pr gjuetin, i nxitur nga kolektivi
aq i pasionuar i gjahtarve e si-
domos nga i ati, Fatori, nj gjahtar
i urt, i msuar e i shtruar, q
shpesh u krkonte gjahtarve
vetm ta soditnin e jo ta vrisnin
gjahun. Parimi shprehte edhe kt
parim: Jepi kafshs s egr
shansin pr t shptuar dhe kna-
qur q e le t largohej n jetn
dhe habitatin e vet.
Prvoja e gjer e Dr. Parimit
nuk kufizohet vetm te gjuetia por
prfshin fusha t sektorit t py-jeve, kullotave, gjahut, prodhimet
e dyta e bimt mjeksore, etj.,
duke dhn kontribute mjaft t
vlefshme. Vlen t prmendim
studimet dhe projektet pr buri-
met biogjenetike e prmirsimin
gjenetik t drurve pyjor, pr
bimt mjeksore dhe shelgjishtet
e vendit, pr zonat e gjuetis dhe
inventarizimin e gjahut; hartimin
e projekteve t pyllzimeve dhe
mbrojtjes nga erozioni t base-
neve malore e t tokave bujq-
sore; studimin e kullotave malore
n zona t ndryshme t vendit,masat komplekse pr rritjen e
prodhimit t tyre dhe hartimin e
projekteve prkatse; hartimin e
udhzuesve pr trajtimin e
dafins, t shelgut dhe arrs.
Mjaft shtje t sektorit, Parimi i
ka trajtuar n artikuj shkencor,
pr kullotjen racionale, gjenetikn
pyjore, zgjedhjen e farave t
drurve pyjor, seleksionimin dhe
kultivimin e shelgut, trajtimin e
pyjeve t lisit, monografin prkultivimin dhe shfrytzimin pr
thupr t shelgjeve, udhzuesin
pr frutat dhe farat pyjore, etj.
Krahas ksaj prvoje t ven-
dit, njohja e tri gjuhve t huaja
(anglisht, frngjisht, italisht) dhe
disa kualifikime jasht shtetit, si
dhe pjesmarrja n mjaft akti-
vitete ndrkombtare, kan br
t mundur formimin e gjer pro-
fesional e kulturor t Parimit.
Mund t prmendim ndr t
tjera: kurse disamujore dhe
p rvoj a ja sh t sh te ti t p r
agropylltarin, ekologjin pyjore,mbrojtjen nga zjarret n pyje,
shelgun, gshtenjn, gjenetikn
pyjore; referimet jasht shtetit
pr mbrojtjen e pyjeve nga zjarret,
pr kulturn e lajthis , si dhe
botimin Shqipria, pyjet dhe
pr od hime t py jo re (bot im i
OKB); pjesmarrja n simpo-
ziume e kongrese ndrkombtare
pr probleme t sektorit t pyjeve.
N fakt, Parimi ka dhe meritn
e botimit koh m par t librit
arant e Fushbardhs.
Strnipr t Gjikajve t Qeparoit
dhe t elo Picarit, me t cilinka prjetsuar disa momente t
spikatura t jets, vlerave dhe
kontributit t ktij fisi t dgjuar
n trevat e Jugut.
Libri i Dr. Parim aranit Mes
pasionit t gjuetis dhe konservimit
t habitatit, prve q mund t
lexohet me ndje, mund t
shrbej edhe si manual pr ata q
interesohen pr jetn e kafshve
dhe shpendve t egra dhe habitatin
natyror t tyre, pr sportin tejet
trheqs t gjuetis dhe pr
dashurin q duhet t tregojm pr
natyrn e bukur dhe gjallesat e saj.Lexuesit i urojm lexim t
kndshm t librit, ndrsa autorit
i shprehim falnderimin e ngroht
pr kt libr t dashur, si dhe
suksese t mtejshme.
Kontribut me vler i Dr. Parim araniProf. Dr. Vezir MUHARREMAJ
E N G L I S H
N kt libr jepen n baz t praktiks son pyjore dhe
t asaj botrore, disa njohuri elementare, por edhe
shkencore bashkkohore pr lindjen, zhvillimin, ruajtjen,
mbarshtimin, biologjin dhe ekologjin e pyllit. T gjithakto do t kontribuojn pr edukimin ekologjik t
shoqris e sidomos specialistve t ksaj fushe. Synohet
t bhet m i ndrgjegjshm e i kulturuar opinioni publik
pr qndrim m t drejt ndaj ksaj pasurie.
Ky botim u realizua n kuadr t zbatimit te Projekti i
zhvillimit t burimeve natyrore mbshtetur edhe nga
Qendra Rajonale e Mjedisit (REC).
Pylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjith
-
7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129
8/8
8 Kurora e Gjelbr
Kshilli Botues: A. Proko, N. ollaku, V. Tabaku, J . Male, B. Gashi, I. Zeka, B. HoxhaKryeredaktor: AHMET OSJA Zv.kryeredaktor: Nijazi IDRIZI, Ferdin LIAJ, Zef IMERAJRedaksia:V. Muharremaj, H. Kola, Gj. Fierza, M. Shehi. Redaktor prgj egjs:V. HoxhaAdresa: Bulevardi "Zogu I", Godina e ZP, kati II, Tiran
Mobile:068 40 75 975; e-mail: fkpkk@hotmail. com; [email protected]
Gazet e FKPKK,Shqipri dhe eAPPK, Kos ov
KURORA EGJELBR
www.fkpkk.org
www.akppp.org
8 Kurora e Gjelbr E N G L I S H
Materialet u prshtatn n anglisht nga Arjol LiLA
The Regional Centre for Forestry and Rural Development (REFORD)
participated on the 15th IUFRO International Symposium on Legal
Aspects of European Forest Sustainable Development, which was held
in Tirana, Republic of Albania in May 14-17, 2013, with its member
Associations from Albania, Macedonia and Montenegro.
On the Symposium we hade opportunity to meet Mr. Marius Lazdinis,
DG AgrEnv from EU Brussels, whose presentation was about the
forestry measure proposal in the new IPARD programme for 2013
onwards. Mr. Lazdinis explained that forestry is receiving an increased
place within the Rural Development programme of EU. Currently the
DG AgrEnv is developing the specific forestry measure to be included
in the new IPARD programme. The ideas for inclusion currently include
afforestation and forest fire prevention and restoration activities.
The focus on forestry in rural development and ideas presented during
the IUFRO scientific symposium received positive comments that
forestry is included as measure. The specific activities were reviewed
as well and in general it was suggested to change afforestation to
forest restoration focusing on improvement of forest and improvement
of degraded forests.
Mr. Marius from the EU Commission encouraged all REFORD member
organizations from the Balkan Region to directly contact Ministries
and Rural Development Department Institutions, each in its own
country, and to provide their inputs and suggestions for the IPARD
programme for 2013 onwards.
With this letter we support our member Associations of Private and
Communal Forest Owners/Users in their effort for sustainable forest
development. Proper inclusion of forestry in the rural development
programmes with specific forestry measures and activities will be
beneficial to overall rural development. Forests comprise a large part
of rural areas in the region and many people are depending for their
livelihood on forests resources, directly or indirectly. Forests provide
valuable functions and service for environment, water management
and renewable energy. We recommend that you will consider placing
appropriate forestry activities in the rural development programmes at
national level in line with RD EU policy.
We hope that we will find mutual language and work together on thenew IPARD programme for 2013, which will bring good future for
State, Private and Communal Forests and our society depending on
these resources.
Darko Skenderski, PresidentRegional Centre for Forestry and Rural Development REFORD
Land is the carrycot of the nations
life. We feed with what land
produces . Our small and fragile
country has less land and a lot of
rocks. At last decades, Albanian
land has released the SOS alarm.
Forest is been cut and re-cut, grazedand overgrazed in that grade that in
many areas the rocks are revealed.
The plains, hills, and watersheds are
covered of concrete. This reality is
not admitted by state institutions.
One-year forest cutters are just
decorated by taking 10-year
mandate for cutting. State
institutions with experts and
scholars of the environment, nature,
forest, pasture and of books do not
tell to their tax payers what areas of
the country is being burnt, flooded,
cut, dug and concreted, how much
forest and land is being lost, and this
just to get on well with the boss, it
seems that are produced andemployed abundantly. They talk and
write books on ecosystem and its
components, but they do not tell the
land problems, nor how to cure them.
The land is an organism. Its parts
likewise as the limbs of our organism
are interconnected with each other.
Rural communities have made a long
way as part of this ecosystem. They
inherit from knowledge
accumulated by life practice of
ancient generations knowledge on
land where they organize their life,
as in the agricultural farm also even
when they head to djerrina, krasta,
ograja, kojrije, zabel, hamalle, orprozhme and kashnjet (traditional
terms of forest resources), forest and
pasture. This knowledge many times
is not admitted by the experts of
institutions and is not used when
policies and laws are drafted for the
relations of the community with the
land. If the team that is preparing to
manage the country, will take in
consideration the SOS alarm of the
land, the first indicator would be to
admit the problematic, to be
consulted with the international
organizations and altogether to build
a custody strategy for our land, the
asset almost perpetually abandoned.
This would be an indication of
beginning of the institution change,
as well as of the path of solution.
An ethic on land afterward would
be refl ected as a signal that theecological consciousness of our
state is awakening and is
recognizing and is delegating to the
community where its place is, the
custody and responsibility for
curing the motherland.
Forest land is estimated by the
scientists as a biological and
ecological treasure, and simulta-
neously as a mystery and enigma, inwhich the science so far, has revealed
a fraction almost inconsiderable.
Bacteria and mushrooms populating,
invisible for the human eye, are the
engine of the normal forest land and
are needed to the land as much as
the forest needs the presence of trees
for keeping the name forest. As a
living body, it communicates, gives
and takes, experiences the birth,
disease and even the death,
depending on the circumstances of
location and treatment that it
undergoes. Health comprises
precisely the treatment or regime that
is needed for our land to start
regeneration or resurrection of its
upper layer, its living and fertile
cover, that is been cut and burnt
barbarously, especially during the
last 20 years that connect the end-
start of the centuries. It has not
plants , the humus is lost, cannot
maintain itself, neither cannot protect
from filling in the reservoirs of
hydropower plants, roads, channels
and agricultural land. From
nutritional and housing, the way it is
descended, in various weather
circumstances its converted into
flood and threat. As it was not
enough in this economic destruc-
tion, but how much is thecost of revival? one might
ask. Nobody should be
afraid and remove it from the
first priorities. There is no
room for panic. Land is
bles sed. It cont ribu tes
even when it is on cure. It
employs people, growths
plants , houses ani mal s,
cleans and refreshes the air
and augments the water. If
the work for land custody and cure
is based on wise project and strategy,
by the loc al inhabi tants, it is
considered as a global enviro-
nmental service and it is rewarded.Engagement and giving of this
responsibility to realize environ-
mental curing services would be a
first signal of the hope that the
fondness on land will be revived.
This seems as a strange word if would
refer to the media of the Capital or
the prevailing mentality of admini-
stration and state bureaucracies. The
stay almost age-long, testifies thatthe fondness, respect and admiration
on land and its values are unknown
terms. Perhaps the most serious
obstacle to evolve in the ethic and
respect on land comes by the fact
that our so far educative and
economic system is oriented to
getaway, denying the age-long
traditions of our people as old-
fashioned orientation for abandon-
ment of the land and being in love to
the image. The maintenance practice
should be found and should be taken
at the conviction of what is regular
from esthetic and ethic point of view
and what is convenient from
economic point of view. One thing is
for sure regular only when tends to
maintain the integrity, stability and
beauty of ecosystem. Ecosystem
represents the land as well the air,
waters, flora and fauna, landscape but
even the human community. Only in
this way we will start to be aware: the
idea of human reasonable use is
acceptable and is rewarded, even if
only for that, that is not destroying
the living conditions to inhabitants
or other creatures of the land.
Translated into language of economic
theory, the ecosystem itself with its
components can be described as a
capital, which brings a service packet
for the community and comprisingfamilies, some of them are divided and
incorporated into products, gathered
and/or consumed. Other public
services are the goods or services
that give common benefits in the
improved environment and wellbeing
of the community. All together, these
environmental services depend on
the current regenerative abilities of
the ecosystem capital, results that
can be achieved in augmenting of
this capital in relation to the
consumption of ecosystem services.
Our international partners, such as
the World Bank and Swedish
International Development Agencyare assisting Albania in identifica-
tion and implementation of a project,
which will be based precisely on
Land resurrection, the base for revival of the
Albanian StateHAKI KOLA
payments for environmental servi-
ces, or in other words, to establish
the model how should be organized
and supported the custodians of
land resurrection and its cover. The
success of this highly strategic
proj ec t fo r la nd re su rr ec ti on ,
depends mostly on how will be builtthe policy and legal framework for
the rights that the communities will
have on land. Harmonization of the
supporting policies as well as the
exact definition of the rights and
obligations of use or ownership is
crucial. Any progress and success
enables to the project the further
territorial enlargement, increase of
part ic ipa nts (employment) and
contributors in this project. The
success enables the increase of
international donors contribution,
which are trying to find a model of
ecosystem treatment to handle the
coming challenges of climate
Supporting letter,
IPARD PROGRAMME
FOR 2013 ONWARDS
change. The territory relief, the field,
hill, mountain ratios and the current
statute of land and its cover, as well
as the potential for very rapid
change in Albania, comprise an
unrepeatable demonstration chance.
Albania can be paid for contributing
in preservation of land, sea, water,contribution in mitigation of carbo-
nic gas in nature and enhancement
of biodiversity. Demonstration of the
success leads to increase of eco-
tourism. Representatives of the
team, pending for management of
the Albanian state, can organize
pr el im in ar y di sc us si on s ab out
this project that is developing.
This enables to the team of hope
that this very big national
prob lem, to be convertedfrom a
problem to a solution, into an
employment and incomes source,
coming from resurrection of theAlbanian land.