ktp kumpuan thupui kaihhruaina 'midang tana malsawmna' 2013-2014

41

Upload: muanchhana-mizo

Post on 15-Feb-2015

284 views

Category:

Documents


11 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014
Page 2: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN(Presbyterian Church of India)

KRISTIAN |HALAI PÂWL

MI DANG TANA MALSAWMNA

2013-2014KUM PUAN THUPUI KAIHHRUAINA

Page 3: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

4 MI DANG TANA MALSAWMNA

Kristian |halai PâwlMI DANG TANA MALSAWMNA

2013–2014KUM PUAN THUPUI KAIHHRUAINA

Published byCentral Kristian |halai Pâwl

Aizawl, Mizoram

No. of copies – 8,000Reprint – 3,000

Printed atSynod Press

Aizâwl, Mizoram

Page 4: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

5K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUHMAHRUAI

Kum 1987 a\ang khan Kristian |halai Pawl(K.|.P.) chuan Kum Puan kan nei \an a. Kum 1999 chauhkha kum puan neih loh kum a ni a. Kum 25 chhunginthupui chi hrang hrang 17 kan zir tawh a. Tuna kan kumpuan thupui “Mi dang tana malsawmna” tih hi kum 2012K.|.P. General Conferenc vawi 54-na, Thenzawl-a neih\uma thlan kha a ni a, thupui 18-na tur a ni.

Central K.|.P. Committee 636:5 chuan kum puanthupui zir tur ruahmanna siam turin mi pali - PuZohmangaiha (Convener), Tual Upa Lalhruaizela, PuSaizamliana Sailo leh Dr. Lalliansanga te a ruat a. Anruahmanna chu Central Committee-in a pawmpui hnuahhma lak nghal a ni a. A kaihhruaina bu ziak turin Rev.Lalhmangaiha, Electric Veng sawm a ni a. Anin kansawmna chu lawm taka lo pawmin hma min laksak a, ahun taka peih theihin min buatsaihsak a, a chungah kanlawm em em a ni.

Hei bakah hian kum puan behchhan bawk hianFilm insiamsiak buatsaih a ni bawk a. Branch 23 zetinfilm \ha tak tak an rawn thehlut a. Kum Puan hlawhtlinnan an tha leh zung, sum leh pai te an seng nasa hlawmhle a. A bu-a zir tur kan neih bakah a taka hmuh theihkaihhruaina film \hahnem tak kan nei tel dawn a, hei hiankan kum puan a tihlawhtling lehzual ngeiin a rinawm.

Thupui hi vawi 6 zir tura ruahman a ni a, a tawpah“Sawiho tur” dah zel a ni bawk a. Branch hruaitute chuan

Page 5: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

6 MI DANG TANA MALSAWMNA

thupui hi lo zir lawkin a kaihhruaina zir zan hian a sawizauna lamah pawh \hahnemngai tlang ila, membernaupang zawkte cho chhuak zawnga inzirtir turin \an laila kan hlawkpui lehzual ngei ang.

Kum kaltaa kan kum puan thupui “Lal Isua nen”tih kha vawng nung zelin Kristian |halai Pawl memberzawng zawngte chuan khawi hmunah pawh, eng hunahpawh, “Mi dang tana malsawmna” ni zel turin ke pennghal ila, mahni hma zawnah \heuh kan kum puan hi ibawhzui nghal ang u.

Kan kum puan hi a zirtu tan leh mi dangte tanmalsawmna lo ni mawlh rawh se.

Dated Aizawl (UPA ZONUNMAWIA )The 15th. February, 2013 General Secretary

Central K.|.P.

Page 6: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

7K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

A CHHUNGA THU AWMTE

Phek

1. Keimahni leh kan chhehvel thilte ..............................9(April & May)

2. Thing leh mau leh hnim humhalh ..........................15(June & July)

3. Nungchate tana malsawmna ...................................23(August & September)

4. Khawtlang tana thil \ha tih ......................................29(October & November)

5. Ram tana thil \ha tih ............................................... 34(December & January)

6. |anpui ngaite \anpui .............................................. 39(February & March)

Page 7: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

8 MI DANG TANA MALSAWMNA

KUM PUAN THUPUI ZIR CHHUNGA TIH TUR

Kum puan zir chhung hian heng a hnuaia tih turchhawp chhuahte hi theih ang chin tihhlawhtlin tum ni se.

April - July

1. Branch Member/Group-a inelin ramsa hmingBible-a lang inhriatsiak hun hman ni se.

2. Hmun remchang laiah thing phun hnatlang neihni se.

August - November

1. Vantlang zun in/ek in leh tuihawk luan kawrtetifaia hnatlang neih ni se.

2. Hmun remchangah vantlang zun in/ek in siamni se.

December - March

1. Khua/Veng chhung fang kualin hmasawn ngaihnalaite zawn chhuaha a \ul anga hma lak ni se.

2. Branch huam chhunga mi harsa \anpui âwm mizawng chhuakin eng kawng emaw talin \anpuini se.

Page 8: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

9K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUPUI 1-NA(April & May)

KEIMAHNI LEH KAN CHHEHVEL THILTEChhiar tur: Gen.1:1; 1:25

ThuhmahruaiKum 2013-2014 chhunga kan thupui zir tur chu “Mi

dang tana malsawmna” tih a ni a. Heta ‘mi dang’ tihhian mihring chauh ni lovin Pathian thil siam dang, thingleh mau, ramhmul, tui leh boruakte pawh a huam vek dawna ni. Heng thil siam chi hrang hrangte hi a hrang hlakasawi hleih theih loh khawpa inlaichin tawn vek an nihavangin zirlai pakhata khung vek lovin, a chang chuan sawipawlh a ni bawk dawn a ni. Tin, ‘malsawmna’ tih hian midang emaw, thil siam dang reng reng laka a \ha zawnga\angkaina nei a kawk bawk a. Thupui huam chin hre rengchungin kum tluanin thupui kan zirho dawn a ni.

1. Bul thuhmun vek kan niPathianin lei leh van a siam thu Bible chang tam takah

kan hmu a. Bible-in min hrilh dan chuan lei leh van hi amahalo awm ni lovin Pathian siam a ni. Mihringte pawh hi ramsachangkang deuh inthlah chhawng a\anga zawi zawiamihring lo piang ni lovin, Pathianin leia vaivut hmangin asiam a, a hnarah nunna thaw a thaw lut a, mi nung a lo ni taa, chuvangin thil siam dang ang lovin nunna leh thlarauneiin a siam bik a ni. Pathianin a thil siamte awm dan tur arel fel sak nghal vek a.

Thil siam zawng zawng zingah mihring hi a naupangber kan ni. Tui te, khawmual te, thing leh mau leh thlaitepawh mihring siam hmain Pathianin a siam zo vek a. A

Page 9: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

10 MI DANG TANA MALSAWMNA

hnuhnung berah mihring a siam ve chauh va, mahse siamdan danglamin ama anpuiin a siam a ni (Gen.1:26). Piannalamah chuan mihringte hi inchhuang tur kan ni lo va, thilsiam dangte hi kan aia u zawk vek an ni a, Mizo danah pheichuan aia upa zah tur kan ni a, chuvangin thil siam dangkan aia u zawkte hmusit leh tiriral mai mai tur kan ni lo.

2. Leilung luahtu vek kan niMihring leh ramsa te, thing leh mau leh thil siam dangte

hi Pathianin awmna tur hmun min siam sak vek a. Che sawnthei lo chi chu an awmna tur ram a ruat fel sak a. Mahniache sawn thei nungcha tinrengte chu vak tur an vak a, atleng tur an tleng a, thlawk tur chi chu an thlawk bawk a,kea kal tur pawh chutiang zelin an awm dan tura ruat anginan awm vek a. Thil nung apiangte chu anmahni chi awmdan tur ang \heuhvin a ruat sa vek a ni (Gen.1:24-25).

Nungcha tinrengte leh mihringte hi an awmna hmuntur \heuh (habitat) a siamtuin a rel fel sak diam bawk. A\hen chu ngawpui chhungah, ngawa thing zarah te, a \henchu lei kaw chhungah, a \hen chu pukah, a \hen chu leichunglangah te awm tura ruat kan ni. Kan awm ho nana asiam, kan in\awm tlan tur chu kan awmna lei (planet earth)hi a ni. Arsi danga cheng turin min dah hrang lo va, thla(moon)-a awm daih tur lah kan ni hek lo; leilung hi luah hoturin min siam a ni. Chuvangin intibuai tur kan ni lo.

India rama piang chuan a pianna hmun a nih avangindikna chanvo (right) a nei a, India mi nihna chu piannaa\angin a nei nghal a, khua-leh-tui (citizen) dik tak a ni anghian leilung hi ramsa leh thil siam dang nen pianna ram minihna (birth right) kan nei tlang vek a ni. Mihring hian finnaa ngah bik avang leh a duham avangin a chenpui thil siam

Page 10: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

11K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

dangte a tiduhdah a, a nekchep a, a that a, a um bo \hin a nizawk. Mahni hmasialna avanga mahni chenna leh nihna pelakal (encrouchment) chu buaina chawh chhuahna a ni. Ramarte, ramsa dangte pawhin chenna hmun bik (area) leh rambial hauh chin bik an nei a, chumi hmuna lo kal chu an theihtawpin lo dan an tum a, an lo sual \hin a ni. Mihring pawhhian ramsate chenna a va tih buai chuan ramsate chu anthinrimin an lo dan theih loh chinah an tlan bo ta \hin a.Tun hma lawka sai rual tam tak pawh kha tunah chuanMizoramah an awm ngam ta lo va, ram dangah an tlan bota dial a ni. Sele, tumpang, kawlhawk leh vapual leh a dangpawh tun hma chuan an tam hle \hin a, tunah chuan anchaw awmna ber ramngaw kan vat darh a, ei tur tlachhaminhmun dangah an pem lo thei lo va, an bo zo ta a ni. Chutiangbawkin sava chi hrang hrang leh ramsa chi hrang hrang kanramah an kiam nasa ta hle a ni. Keiniho hian humhalhnachang kan hriat loh chuan nakina kan tu leh fate hunahramsa chi (species) eng zat fakau nge boral hman dawnngaihtuah tham a awm.

3. Inlaichinna nei vek kan niThil siam zawng zawngte hian eng emawti talin

inlaichinna leh inrin tawnna (inter-dependence) an nei veka ni. Thil nung, che sawn thei chi leh che sawn thei lo chipawh hi a mal ngawta an awm chuan harsatna namen lo antawk ngei dawn a ni. Thil chi khat hi a tam lutuk chuan adangin an tuar dawn a. Savate hi kan thlai leh thing raheichhetu pangang suattu an ni a, mahse an tam lutuk chuankan buh leh thlaiin a tuar ve thung dawn a, a tawk chauhvatam an awm a ngai. Ramsa hi an tlem lutuk chuan chawahmangtu sakeite an ril a tam dawn a, ei tur dang an hmuh siloh chuan kan ran vulhte an seh ang a, mihring ngei pawhan khawih fo dawn a ni. Ramsate hi chaw atana inring tawn

Page 11: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

12 MI DANG TANA MALSAWMNA

tura Pathianin a ruat an ni a. Chutiang bawkin sa hel ei lochi, hnim hnah leh thlai hnah ring tura a siamte an awmbawk a, lung bal ringa nung tur chenin a siam a ni.Chengkawl chuan sakhi sa a it lo va, lungpui bal a liah khana tlai tawkin a lungawi ve em em a ni. Siamtu them thiamzia hetah hian a lang.

4. Ramngaw humhalhUnited Nations (UN)-in kum 2011 kum kha ‘Interna-

tional Year of Forest’ (Ram ngaw humhalh kum)-ah a puanga. Ramngaw hi lei tan a thawkna ‘chuap’ (lungs of the earth)angin an sawi \hin a. Tunah hian boruak a that loh avanginkan awmna lei hian thawk harsa a ti a, boruak a hip tur abawlhhlawh bawk si a, khawvel a lo lum zual ta bawk nendam lo angin oxgygen pek ngai leh ICU-a dah ngai hialdinhmun a rap ta angin an sawi a ni. Mihringin thawk nanchuap a hmang angin kan awmna lei hian a thawk tur siamtuthing leh mau a mamawh a, heng thing leh mau hian boruakchhia (carbon dioxide) kha boruak \ha (oxygen)-ah an siama, chu chuan lei tan thawkna a pui tihna a ni. Khawvel pumaboruak \ha hip tur (oxygen) zaa sawm li (40%) hiramngawin a siam chhuah a ni. Ramngawte hian mihringleh thil nung dangte tan hna \angkai an thawk reng a ni.Mihring bakah ramngawa cheng nungchate tamzia lehhmuhnawmzia hi kan hre kim phak lo zawk a. Heng zawngzawng hian oxygen an mamawh vek a ni. Oxgygen siamchhuaktu thing leh mau leh hnim kan suat chuan kanmamawh oxygen kan paih bo \hen zel tihna a ni a, a tawpatuartu tur zingah mihring kan tel a ni.

Khawvelah hian kum tin mihring kan pung zel a.Mihring lo pung chuan khawpui a ti\hang lian nghal a. Thilsiamna hmun leh hmanrua chi hrang hrang a lo pung bawk

Page 12: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

13K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

a, hei hian kan lei tuamtu boruakah hian boruak hlauhawm(carbon dioxide) a tipung a. An sawi dan chuan kum 2007tir lamah khan ‘carbondioxide’ tam dan (concentration) chu380 ppm (parts per million) a ni a, kum tinin 2-3 ppm in apung bawk a ni. India ramah hian kum 2002 leh 2004inkarah ringawt khan ramngaw \ha a hloh chu 728 sq.km.a ni (EFICOR, ‘Nature- a gift from God’).

Ram ngaw \hiah hian nghawng tam tak a nei a. Apawimawh zual hetiang hian lo sawi ila:-(a) Ruahtui a titlem a, khawkheng a chawk tho. Kum 2009

khan India ramah ruahtui 29%-in a hma aiin a tlem(b) Thlipui a ko chhuak(c) Lei hnuaia tui (tuikhur tui hna) a tikangchat(d) Boruak a tilum tial tial(e) Lei chung lang lei \ha a hnawl bo(f) Lei min a tipung(g) Ramngaw rinchhana ei zawngtu zawng zawng

dinhmun a tiderthawng.(h) Greenhouse a\angin boruak (gas) 25% - 30% lai a

chhuah avangin boruak \ha lo (carbon dioxide) a pungnasa. Mi puitling pakhat hian nitin boruak chhia 3000gallons kan hip lut anga chhut a ni. Bangalore khawpuiahchuan mihring nuai 60 zingah zaa sawm vel leh naupangkum 18 hnuai lam zaa 50 (50%) chuan boruak chhiaavanga natna chi hrang hrang an tuar a ni.

(i) Boruak hnawnna a ti tlahniam a, boruak lum a tizual.Mizoramah, a bikin Aizawl pawh tun hma lakah chuana lum ta hle a, September thlaah ngei pawh a lum emem ta mai hian khawvel hi a lum zual (global warming)tih hi kan tuar ve ta tih a tichiang hle a ni.

Page 13: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

14 MI DANG TANA MALSAWMNA

(j) Ram hmul hi damdawi siamna hmanraw awmna a nihavangin ramngaw \hiah hian damdawi (medicine) tamtak, khawvel pumah chi hrang 359 vel awm kha kanchan \hen dawn a ni.

5. Boruak leh tuiBoruak leh tui hi Pathian thil siam, a lova kan awm theih

loh thil an ni. Mihring leh nungcha zawng zawng, thing lehmau, thlai leh hnim zawng zawngin ni tin kan mamawh\heuh a ni. Mamawhtu kan tam avangin a siamtu Pathianpawhin kan indaih tawk tur a siam a. Mahse mihringduhamna leh hmasawnna avangin boruak kan tirimchhia a,tui kan tibawlhhlawh nasa a, kan tuar \an mek a ni.

Boruak \ha lo hi mihring leh thil nung dangte tan turanga hlauhawm a ni a. Boruak \ha (oxygen) erawhchu kannun nan a \ul thung. Boruak \ha kan neih theih nana thil \ultam tak a awm a, boruak \ha min petu thing leh mauchungchang pawh kan la sawi zui zel ang.

Sawi ho tur1. Tlang ram lo neih (lo vah leh hal) hi ramngaw suatna

nasa tak a nih avangin a thlakna tur \ha, a taka hmanngei theih tur, eng nge ni ang?

2. Environment & Forest Dept. hian a hna a thawk \hatawkin kan hria em? Eng kawngin nge kan \anpui theihang?

Page 14: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

15K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUPUI 2-NA(June & July)

THING LEH MAU LEH HNIM HUMHALHChhiar tur: Sam 145:10; Matt 6:30

1. Thing \angkainaThing hlutzia hi Mizoten kan chhut ngun ngai lo hle

awm e. German mi thiamte chuan thing pakhat hlutna anchhut chhuak a. Thing pakhat ‘Beech’ an tih kum 100 velaupa chu an chhut a. Daihlim sq.metre 160-a zau a siam theia, a hnah zar pharhin sq.metre 1600-a zau a khuh thei a,darkar khatah boruak \ha (oxygen) Kg.1712 a siamin boruakchhia (CO2) Kg.2352 a hip ral thei a, a kung leh hnahchhunga boruak chhia awm zawng zawng chu lei chunglangcu.m maktaduai 40 huam chhunga awm ang zat a tling hiala ni. Heng ang tluka hna \angkai thawk ve tur chuanthingtuai 2700 lai a ngai ang an ti.

Thing hlutna chhut dan pakhatah chuan thing kum 50-a upa hi Rs.15,75,000 a hlu anga chhut chhuah a ni.Hetiangin:-(a) Boruak thianghlim a siam man - Cheng nuai 5(b) Lum, hnawng leh ruahtui a siam - Cheng nuai 3(c) Oxygen a siam man - Cheng nuai 2.5(d) Lei \ha a siamna - Cheng nuai 2.5(e) Nungcha tana a hnathawh - Cheng nuai 2.5(f) Ramsa tana chaw a pek man - Cheng 20,000(g) A rah leh a par, a pil etc.hlutna - Cheng 5,000

Hnim hring hectare khat maia zau hian boruak \ha(oxgygen) darkar 12 chhungin kg.900 a pe chhuak theiangaih a ni. Hetiang boruak \ha hi mihring puitling pakhathian minute tin cu.ft. 500 kan thaw lut \hin an ti. A

Page 15: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

16 MI DANG TANA MALSAWMNA

pawimawhna hria Russia ram chuan 1981-1985 chhungatan ngawt environment vawn fai nan cheng maktaduai 455aia tam an dah hial a ni.

Red India hruaitu ropui pakhat chu Chief Seatle a ni a,amah hi America hmar thlang lam State pakhat, Washing-ton State khawpui hming ‘Seatle’ lo chawi phahna khu a ninghe nghe a. He pa hian tihian a sawi a: “Lei hi mihring taa ni lo va, mihring hi lei ta kan ni zawk. Khawvela thil rengreng hi an inkungkaih vek a, thil nung dang chunga kanthil tih hi mahni chunga thil ti kan ni” tiin.

India ram hian kan chhehvel thil (environment) danglamta lutuk avanga harsatna a tawhte chu hetiang hi a ni:-(a) Lei chunglang luang ral (soil erosion)- 150 ha.(b) Tlangram lo neih avangin - 3 maktaduai ha.(c) Tui lian avangin - 6 maktaduai ha.(d) Lei al leh thur lutuk avangin - 7 maktaduai ha.(e) Ram ro lutuk avangin - 2.40 maktaduai ha.(f) Ram cheibawl tlak, cheibawl loh - 6.60 maktaduai ha.

(Hectare 1 hi 0.01 sq.km. a ni)

Khawvelah minit tinin ramngaw Acre 8 vel \hiah darhangin an chhut a, 1950 a\ang khan ramngaw zat ve lai \hiahdarh tawhah an chhut a ni. Kum tinin boruak a lum tial tiala, boruak chhia (CO2) a lo pung a. Boruak lum vangin vurtlang a tui a, tuifinriat tui a lo pung bawk a, ramsa an chimitphah hle tawh a ni. Ramngaw \hiah chu kan sim vat lohchuan kan la tuar deuh deuh dawn a ni.

India ramin National Forest Policy atan 30% dah ve atum a, tlang ramah chuan 60% dah turin an rel a ni. Ramngawhlutna hi hnam fing apiangin an hre chiang a, ram \henkhatten

Page 16: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

17K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

an ramngaw pum pui za zela rizap an siam dan chu hetianghi a ni:-

(a) Russia - 41% (b) America - 32%(c) Canada - 45% (d) Japan - 69%(e) India - 23%

Thing \angkaina chu: Lei chunglang hang riral tur lehlei min tur a veng a; lei hnawnna a tawk chauhva vawngtu ani a; tuihna siamtu a ni a; tui lian tur leh tuihawk nasa aveng a; sik leh sa a vawng \ha a; boruak chhia min paihsakin boruak \ha min pe a; hri leh thli lakah min vengtu a nia; ramsa leh rannung tana chenna petu a ni a; mihringkhawsakna \ul petu a ni a; mi tam tak eizawnna siamsaktu ani a; sawrkar sum hnar \ha tak a ni bawk a; ruahtui hipkangtu leh lei hnuaia tuizem min siamsaktu a ni bawk. Hengbakah hian thing a\anga thil chi hrang hrang siam chhuahleh bungraw pawimawh (furniture) atan leh in sak nan lehmamawh hrang hrang damdawi chena petu a ni.

2. Mau \angkainaMau hi mihring tan a \angkai em em a, khawvela

mihring maktaduai 25 vel hian mau hmangin ei an zawnga, khawvel pumah mau a\anga sum an lak luh belhkhawmchu US dollar 2.5 million lai a tling a ni (INBAR, 2005).Chuvangin mau hi “Mi rethei thingzai” (poor man’s tim-ber) an lo vuah hial a ni. Tunlai hunah thing a vang tabawk nen, thing aiah mau an hmang nasa ta hle a ni. Indiaramah chuan a ramngaw zawng zawng 13% hi mauvin akhuh a ni.

Mau hian leilung leh mihring leh ramsate tan ngawirengin hna pawimawh tak a thawk a. Hmun awih deuhvalei min tur a veng a, lei chunglanga lei \ha tuihawk len bo

Page 17: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

18 MI DANG TANA MALSAWMNA

tur a veng a, thing aiin boruak bawlhhlawh a hipral hnemthei zawk bawk. Mihring tan bik pawh a \angkai tak zet a ni.In chhung bungrua (furniture) atan a hman theih a, pulpsiam nan te, board siam nan te, puan atan te, chaw atan te,mei tuah atan te, damdawi siam nan te, lehkhapuan siamnan te, bungbel siam nan te, tah-hnang atan (craft) te hmana ni. Chu bakah nau chaw (nutrition) atan te, active mineralsatan te, vitamin siam nan te, amino acid leh phenolic acidsiam nan te, flavine siam nan te, polysaccharide siam nan te,thil chhuina (trace element) siam nan te, steroids siam nan tean hmang a. Hei bakah pawh hian mihring tar tur venna (anti-aging) te, anti-oxidant atan te, natna hrik dotu (anti-bacte-rial) atan te, anti-viral atan te an hmang bawk. Boruakbawlhhlawh paih botu atan hman a la ni leh zel bawk.

In chhung bungrua hrang hrang - basket te, thul te,bur te, arbawm, em, meihawl, bambooply, oil leh gas te,cream leh beverages, tumrik hmanrua (musical instruments)etc. atan te an hmang nasa bawk. A \angkaina dang pakhatchu hnawng (moisture) vengtu a ni. Kan ram hi a hnawnga, thil dah \hat reng a harsa a, a lo hmuar fo \hin a, hetiangatan hian meihawl pangngai ang thovin a \angkai a ni.Meihawl (thing hawl) aiin mau a\anga a ‘hawl’ lak chhuah(mau hawl) hi a rih zawng inangah chuan hnawng hipluh chak danah a let 6 laiin a chak zawk bawk. Mau hichawhmeh atan pawh hman a ni a, Mizo phei chuan‘Rawtuai’ kan ti a, kan ei nasa thei hle a, Naga-ho pawhinan um a, a lo thur \uau a, ‘Bas-tenga’(Tuaithur) an ti a,chawhmeh dang tih tui nan Mizovin saum kan hmangang hian an hmang \hin. Mau hmanga in sak, tunlaithiamna sang hmanga sak, phei chu lirnghing a tuar reithei em em a, chuvangin RCC building aiin mi tam takinan ngaina leh tawh a ni.

Page 18: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

19K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

Ram dangah chuan khawl changkang hmangin bangleh chhuat atana hman theih turin an siam a, almirahleh furniture mawi tak tak siam nan te an hmang a. Thingaiin khawl leh damdawi (chemical) hmanga an siamchhuah chu a duhawm zawk mah a, a tlawm a, a tle nalhbawk a, khaw lum leh khaw vawtah a danglam har a,thing angin a chang ve lo va, chuvangin Europe, Japanleh North America ram mite chuan an duh em em a ni.Sapho chuan ‘pack-flat’ an ti a, a \henin ‘knock-down’an ti bawk a, ‘laminated bamboo furniture’ an tih mai,hmanraw changkang leh damdawi nena an sawngbawlafurniture an siam ngat phei chu khawvel hmun tinah anduh em em a, an siam daih lo hial \hin a ni. Khawvelamau thar tam berte chu China, India, Malaysia, Philip-pines leh Thailand ramte an ni a, China hi mau hman\angkai lama hmahruaitu ber a la ni zel a, a dawtahchuan Republic of Korea leh Taiwan ramte an ni.Khawvelah mau chi hrang hrang 1500 vel awma chhuta ni. Heng zinga a tam ber hi Asia ramah a awm. Mauleh thing khaikhin chuan thing a\anga hrui (fibre) awmai hian mau-ah hian a hrui pai hi a sei zawk avangin thilsiam nan a remchang zawk a ni.

3. Hnim hring \angkainaHnim hringte hi mihringte leh thil nung zawng

zawngte hian kan mamawh vek a. Ransa \henkhat chuanchaw atan an ring a, a \henin tawm hul nan an hmang a.Mihringte hian boruak \ha (oxygen) kan mamawh a.Boruak \ha chu kan siam thiam si lo va, hnim hringte hianmin siamsak \hin a ni. Hnim hringte hian boruak \ha minsiamsak mai bakah boruak chhia (carbondioxide) kan tanhlauhawm tak chu an lo hip lut a, mihring hmelma minthahsak a nih chu. Thil ri bengchheng, mihring tana zawi

Page 19: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

20 MI DANG TANA MALSAWMNA

zawia pawi theite pawh hi hnim hringte hian an lo hip kiama, lei \ha leh ‘nitrogen’ leiah an siam a. Lei chung lang \haruah leh thli ten an len bo tur kha an lo veng bawk a.Ruahtuipai chhum te vawng daiin ruahah an chantir a.Ruahtui lei chunglanga luang ral mai mai tur kha leihnuaiah an hip lut a, tui hna \ha tak leh fim tak kang lovinmin siamsak leh a. Lei hnuaiah tuizem lian \ha tak minsiam sak ang a ni. Mihring tan mit la tak leh hmuhnawmtakin rawng mawi an chhuah a, min tihahdam a. Thil nungzawng zawng tan an \angkai a, chaw an ni a, chenna in anni bawk a, mihring leh buh leh thlai tan pawh chaw \ha‘starch’ petu an ni.

4. Humhalh ngai an niKhawvel mihring kan changkang tial tial a, khawl leh

hmanrua a changkang a, mahse hetih rual hian harsatna tamtak a lo chhuah phah a, harsatnate chu:(a) Thil siamna khawl ekchhia tam vangin tui a bawlhhlawh.(b) Meikhu tam lutuk avangin boruak a bawlhhlawh(c) Chemical avangin ei leh in tur a bawlhhlawh(d) Greenhouse gas-in atmosphere a tibawlhhlawh(e) Radio-active toxic waste-in rimchhia a siam(f) Leimin a tam phah(g) Tui lian (flood) a tam phah(h) Ramngaw tihchereu avangin ruahtui leh lei chhungril

tui a kiam nasa.

5. Thil siam humhalhtu chu malsawmna a niRamsate hian anmahni ei tumtu sakeite an hlauh va, an

tlan chhiat chuan mihring awmna lam an pan \hin a.Chutianga ramsaten mihring laka humhimna an beisei laiakan lo kap emaw vaw hlum emaw \hin hi chu an lainatawmkhawp mai. Pathian chuan tuilet lai pawhin Nova hnenah

Page 20: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

21K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

thu a pe a, ramsate pawh a tuak zelin mihring ang bawkinlawngah him taka awm tir a duh a, thu a pe a ni. Chutiangtak chuan Nova pawhin ramsa tinrengte chu lawngah akhung khawm a. Pathianin an chi a mang vek a phal lo va,chi thlah tur zuah a duh a ni.

Kan chhehvel (environment) hi mihringten kan suasamavangin an chereu nasa ta tih hriain khawvel sawrkarinzawmkhawm (United Nations) chuan 1972 khanStockholm (Sweeden)-ah June 5 hi ‘World EnvironmentDay’ atan an lo ruat a. Tichuan ‘World Environment Daychu 1973 a\ang khan kum tin serh a ni ta a ni. He ni an serhapiangin thupui an nei ziah a, entir nan, kum 1983-a anthupui chu ‘Ecological Balance’ (Thil siam tinreng inremna)tih a ni.

Pathian rilru pua ramsate leh thil nung dangte pawhkan enkawl hi kan mawhphurhna a ni a. Chutianga kan tihtheih chuan ramsate tan malsawmna kan ni a. Vaiho pawhinzawng hi an khawih na ngai lo va, chuvangin zawng an tamhle \hin a. Temple bul leh bazaar hmunah phei chuanmihring ang bawkin an tlangnel a, an hlim hle \hin a ni.

Che sawn ve thei lo thil siam dangte pawh hian humhalhan mamawh khawp mai a. Thei rah tam tak, a zar pawhin azawh loh tur khawpa a nasat hian han \anpui ila, mauvinemaw a zar tliak tur han do ila, a \awng thei lo naa lawmthusawi a duh ve ngei a rinawm. Thing kan kit a, a tlu tur riruah ruah pawh hi ‘min pui ru’ tia au angin mi \henkhatbengah chuan a ri \hin a ni. Ram a kan vak te hian mei sahlauvin thing leh mau, hnim te an awm a, an che sawn theisi lo va, mei chu han \helh ila, an lawm khawp dawn a ni.Thil siam tinrengte chu Paula chuan mihring ninhlei leh

Page 21: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

22 MI DANG TANA MALSAWMNA

duham kut tuarin an rum mek niin a sawi a. Mihring angbawkin Pathian fate lo lanna ni an nghakhlelin a hmu a. Nauvei na tuar ang hrimin tunah chuan tihduhdahna an tuar ani (Rom 8:19-22)

Sawi ho tur:1. Ramngaw humhalh emaw, ramsa humhalh emaw kan

tih hian engtiang chiaha tih tur nge nia kan hriat?

2. Tun lai hunah eng ramsa emaw thil nung dang emawzingah suat ngai awmin kan hria em? Eng chi hi ngetih pun ngai, zuah ngai nia kan hriat?

3. Sava leh ramsa zingah hman laia Mizorama awm \hintuna awm ta lo eng tenge nia kan hriat?

Page 22: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

23K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUPUI 3-NA(August & September)

NUNGCHATE TANA MALSAWMNAChhiar tur: Sam 50:10-11; Rom 8:19-22

1. Nungchate pawimawhnaThil nung reng rengte hi \angkaina nei lo leh awmze

nei lova siam an awm lo. He khawvela thil nung reng rengte hi kan inkungkaih kual vek a. Chungleng savate hi kanthlaite eichhetu min suat saktute an ni a. Chubakah thingleh thlai chi inthlah darh nan hna ropui tak min thawh saktutean ni. Thlai rah an ei a, a chi kha an pu darh a, hmun dangaha lo tiak leh a. Khuai leh phengphehlep chenin chutiang putdarh hnathawktu chu an ni. Rannung leh khaute hi inthlahpung chak tak mai an ni a, a suattu leh control-tu sava chihrang hrangte hi awm lo phei sela chuan kar lovah khawveldap chhuak thei mai tur khawpin an pung chak dawn a ni.Chung chuan kan buh leh thlaite min tih chhiatsak vek anga, \ampui mitthi kan tuar ang. Chhimbuk te, mute te, savadangte pawh hi kan buh bal min venhimsaktu an ni.

Thil nung reng reng hi inlaichin vek kan nih avangintam lutuk bika awm chu a dangin a tuar lo thei lo. Sazunupa tuak khat ringawt pawh hian kum khat chhungin note880 an nei thei a. Kum nga chhungin thlah tluklehdingawn940 an nei thei dawn tihna a ni. Chuti khawpa tam chu asuattu mu leh chhimbuk leh rulte awm lo sela chuan anchimawm hle dawn a ni. Mulukawlh leh choakte pawh hiankhawpui \awphnawk an ei ral \hin a. Khawpui rimchhe lutuktur an veng a ni. Mizoramah chuan heng hi an awm ta manglo va, Aizawl khawpuiah pawh hian choak leh mulukawlh

Page 23: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

24 MI DANG TANA MALSAWMNA

an awm ngam loh avangin rimchhia leh tawphnawk a tamphah niin a lang.

Sava chi hrang hrang te, phengphehlep, khuai lehrannung par bawmtute hi kan vaimim, buh leh thlai lehtheirahte rah \ha tak nei theiin leh chite thlah theia minsiamsaktute an ni. Lei lama tla chi ramar, vahrit, varung,changpat leh a dangte hian thing rah tla hmun khata tamlutuk tur an suat a, changpat phei chuan lei \ha min siamsak a ni. Chutiang bawkin bak te, chungu te, u\awk lehrannung chi dang dangte hian kan thlai ei chhe tur tam taklakah min veng a ni. Rannung leh ramhmul leh thing lehmau a\angin mihring mamawh tam tak lak chhuah leh siamchhuah an ni. Damdawi te, insakna bungrua leh in chhungbungrua atan te kan mamawh min pe a. In tinah hian thingleh mau eng emaw tal kan kawl vek a ni. Khum leh furni-ture leh thil hrang hrang atan thing leh mau kan hmang a.Kan pian tirha mutna khum siam nan thing leh kan thihhuna kan ruang dahna kuang siam nan thing kan hmang\angkai a ni. Heng bak pawh hi sawi tur a tam thei ang.

2. Zalenna an mamawhThil nung tinreng hi an awmna tur Pathianin a ruat sak

vek a. A \hen chu leia awm lovin thingzar hi an khum laizawla ni a; satharte tan khâm pang chu an tualchaina atana ruata ni a. Tam tak chu lei chhungrilah te, lei hnuai thuk vaklovah te, lei chungah te an chenna run an rem a. Mahniawmna \heuh turah hian zalen taka awm an mamawh vek.Mihringte pawhin kan chenna tur in kan sakah zalen tak lehhlim taka awm kan mamawh a, chutiang bawkin ramsa lehrannung tinrengte hian zalenna an mamawh a ni. Ramngawhi thil nung tinreng tan a \angkai a. A \hen tan chaw awmnahmun ‘buhzem’ ang a ni a, an chenna in ‘bangla’ a ni bawk.

Page 24: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

25K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

Mihring tan lah chak lakna hmun leh ei tur thei chi tin rengawmna a lo ni bawk a. Mihring hmasa ber Adama leh Eviphei chu ‘concrete’ ina cheng lovin huanah an cheng a ni.Mihring leh ramngaw hi kan inzawm tlat a ni. Mihringinzalenna kan mamawh ang bawkin thil nung leh nung lopawhin awmna hmun \ha, an zia anga zalen taka an khawsaktheihna an mamawh a ni. Paula chuan thil siam zawngzawngten zalenna ni an nghahhlelh thu a sawi a ni (Rom8:21).

3. Pathian thil siam an niEngkim mai hi Pathian siam a ni tih Bible-in min hrilh

a, Bible hi thu dik ziakna bu a ni tih Kristiante chuan kanring nghet tlat a ni. Genesis 1:1-ah chuan, “A tirin Pathianinlei leh van a siam a” tih kan hmu. A chang dawt zelah chuanchipchiar zawkin eng a siam dan te, boruak te, khawmualleh tui te, van boruak te, hnim te, thlai te, rannung lehramsate te, thla leh arsi te a siam thu kan hmu a. A tawpberah mihring a siam thu kan hmu bawk a (Gen.1:26,27;2:7). A tawi zawnga sawi chuan lei leh van boruaka awmzawng zawng, hmuh theih leh hmuh theih loh, che thei lehche thei lote hi an vaiin Pathian siam vek an ni. Chuvanginsiamtu thuhmun kut chhuak vek kan ni a, a thil siamte chua duh dan taka a siam an nih avangin a lungawi a, “Pathianina en a, \ha a ti hle a” tih hi vawi 5 lai a inziak nghe nghe a ni.Pathianin lungawi taka a siam ni si, mihringin kan nawmkan maka kan ti riral leh suat mai \hin hi a siamtu Pathianlung a awi ang em tih ngaihtuah tham a ni.

4. Pathianin duh taka a siamte an niThil nung tinrengte siamtu Pathian chuan leia thil awm

zawng zawng hi \angkaina nei vek turin a siam a. Mihringinhuat zawng leh ngainat loh chi kan neih avanga tihhlum

Page 25: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

26 MI DANG TANA MALSAWMNA

kan duh \hin hi in ngaihtuah chian a ngai a ni. Rul lehpangangte hi mihringin kan ngai thei lo \hin a. An \angkainapawh kan ngaihtuah lo. Rul chu min chuk natu leh chukhlumtu ang bakin kan ngaihtuah lo va, Genesis bung hnihkan chhiar a, Evi leh Adama bumtu angin a lo lang lehnghala, chuvangin a hmutu apiangin thah ngei tura ngaih hial ani. Kan tana hlauhawm rannung eiraltu leh mihring tana\angkaina nei ve bawk a nih lam kan hre chang lo a ni.Pangang pawh hi chutiang chuan a awm mai mai hi huat ahlawh ringawt a, a vanduai ngawt mai. A siamtu chuanuitepangang phei chu rawng chi hrang hrangin a chei vebawk a, mahse a mawi ti zawngin kan en thei tlat lo. A siamtuthlirna mit angin kan thlir thei \hin lo a ni. A siamtu chuana duh dan taka a siam ve tho an ni.

5. Nungcha humhalhtu chu Pathian lam\ang a niRam changkangah chuan ramsa leh rannung te, thing

leh mau leh ramngaw \angkaizia te an hre chiang a, anhumhalh uluk hle \hin a ni. America ramah chuan sawrkarchauh pawh ni lo, mi mal pawhin ramsa chenna tur ngaw(sanctuary) an nei a. Ramsa tinreng an khawi a. Sa kah hunpawh sawrkar danin fel tak a zam a. Nungchate hi Pathianthil siam an ni a, tihnawmnah ahnekin duat takin an enkawlzawk a ni. Hei hian a siamtu a tihlawm ngei a rinawm. Bible-a kan hmuh angin thil siam zawng zawngte chu rum leh natuarin an awm mek a, hun hnuhnungah chuan thil siamzawng zawng hian Pathian fate zalenna ropuiah chuan anlut ve dawn a, chu hun chu an nghakhlel em em a ni(Rom.8:19-22).

6. Nungcha humhalhtu chu malsawmna a niNungcha zawng zawngte hi siamtu thuhmun kan ni kan

ti tawh a. Mihring ang bawkin nungchate hi an lungngai

Page 26: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

27K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

thei a, an thinrim thei bawk. Nungcha chauh pawh ni lovinthing leh mau leh hnim reng reng pawh hian tuarna an neivek. Hlonuar pawh hi hnim mah ni se han khawih ila, nuarang maiin a hnah a khup nghal mai \hin a. Mihring hlimnui ri hriatte hi an \hat phah hle niin an sawi leh zel a. Lovahnathawkte hlim nui ri an hriatin buh leh thlaiten an ngeihan tih chu maw le! Ramsate phei chuan mi rilru an hre theia ni. Ei zo vek duh mitmeng chu an hre hrang khawp mai.Tihhlum duhtu bulah chuan eng ramsa mah an ngampalo va, duat taka enkawl leh hmangaihtu mitmeng an hriatavangin an nel a, an bulah an awm ngam a, sakei lehsavawmte ngei pawhin \hian anga entu chu tihnat an tumbik lo an ti \hin a ni. Pu Chawngkhupa (L) pawh kha ramsaduat thintu a nih avangin Savawm nen pawh an riak dunthei niin an sawi. A siamtu rilru a \awm tihna a ni a, ramsatetan \hian \ha a ni a, an tan malsawmna a ni. Mi dang tanamalsawmna nih hi thil harsa a ni hran lo, in tibuai lova kanawm te, mamawh intihchhiatsak lohte hi malsawmna nihnakawng pakhat a ni a. Nungchate tana an chaw tur thingrah leh a par te, a zung te, a hnahte hi zuah ila, tihchhiatsak lovin enkawl \hatsak zawk ila, an tan malsawmna kanni ang.

7. Nungchate hi Pathian program-ah an telLeilung luahtu zinga tel atan Pathianin nungchate hi a

duh avangin a siam a. Chuvangin Pathianin mihring tanaa hnathawhnaah pawh an chanvo a pe ve zel. Tuilet laiaNova leh a chhungkua lawnga an luh khan ramsate pawhan lut ve a. An chi mang Pathianin a phal lo. Tin, tui a kamhnuah khan choak leh \huro khan hna pawimawh tak anthawk a (Gen 7:14-16). Zawlnei Elija ril\am chaw petupawh kha choak a ni a, zing leh tlaiah chhang leh sa ngatan rawn pe \hin a ni (I Lalte 17:6). Isuan chawngzawng

Page 27: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

28 MI DANG TANA MALSAWMNA

pawh Pathianin a chawm thu a sawi a (Mt 6:26). Pathianrilruah nungchate hian hmun an luah ve zel hi chhinchhiahtlat tur a ni.

Sawi ho tur1. Ramsa kan man a, kan khawi \hin hi Pathian duh zawng

a nih kan ring em?

2. Ram sai kawlh hian mihring a tihlum fo va, Forest Dept.hian sai tihhlum an ui viau bawk si a, in ngaih dan hansawi ho teh u.

3. Kan rama ramsa leh sava chi eng zat nge in hriat hansawi ho teh u.

Page 28: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

29K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUPUI 4-NA(October & November)

KHAWTLANG TANA THIL |HA TIHChhiar tur: Gen.12:1-3; Lk.10:33-34

1. Mi tin kan inzawm tawn vekMihring hi awmkhawm tura Pathian siam kan ni a,

mahni chauhva awm tur kan ni lo. Pathianin, “Mihring amahchauhva awm chu a \ha lo ve; amah \anpuitu tur a kawppuiâwm mi ka siamsak teh ang” (Gen.2:18) a ti a. Tichuan atira mihring pakhat chauh awm kha mi dang pakhatin a belha, pahnih an lo ni ta a. An pahnih chuan awm dun tura ruatan ni. Mihring an lo pun zel hnuah pawh awm khawminkhua a lo indin chho ta zel a. Hei hi Pathian chatuan remruata nih avangin khawpuiah phei chuan mihring nuai tam takkan lo awm ta \hin a ni.

Khaw te deuhvah chuan mihring awm an tlem avanginkum tam tak hnuah chuan inneihna avangin in chhungkhatkual vek an lo ni ta \hin a. An inlaichinna pawh a lo thuktual tual \hin a ni. Mi tin hi famkim lo veka siam kan nihavangin tlakchhamna lai nei vek kan ni a. Kan tlakchhamnachu mi dangin min phuhruk sak thei. Entir nan, thirdengthiam vek kan ni lo va, a thiamin hmanrua, tuthlawh etc.min chhersak a. A \hen mistiri thiam tak an ni a, a ni velovin in sak a duh chuan a sa thiam mistiri a ruai a, a mamawha phuhruksak a. Motor nei lovin hla taka zin a duh si a, motorneitu chuan a mamawh a lo phuhruksak leh a. Chawhmehzuartu chuan a nei ve lote lei turin a zuar a, sum a mamawhchu a leitu a\angin a hmu a, chawhmeh thar ve lo chuan azuartu hnen a\angin chawhmeh a lo nei ve leh thei bawk a.Chu chuan mi tin kan inmamawh tawnzia a entir a ni. Ram

Page 29: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

30 MI DANG TANA MALSAWMNA

leh ram pawh chutiang tho chu a ni. Oil ngah ram (Arabram etc.) an awm a, a nei tam ve lo hnenah an hralh a,tichuan mamawh phuhrukna an lo hmu tlang ta \hin a.Khawvela ram hausa kan tihte pawh hian engkim anmamawh tawk an nei bik chuang lo va, ram dang a\anginan lak luh a ngai ve tho.

2. Vantlang thil en dan dik a pawimawhMihring awmkhawm hi vantlang chu a ni mai a. Khaw

tinah mi mal ta ni lo, vantlang thil neih, vantlang ta a awm\hin. Entir nan, kalkawng hi mi mal ta a ni ang bawkinvantlang ta a ni a, kan in\awm tlan vek (common property)a ni. Tuikhur pawh vantlang tuikhur a ni a, khelmual (Play-ground) pawh vantlang ta a ni a, ‘khaw reserve’ kan tih pawhhi vantlang mamawh lamna atana zuah a ni. Damdawi in lehsikul pawh vantlang tana din an ni a, kan in\awm tlang vek ani. Sawrkar thil leh sawrkar bungrua kan tihte pawh hivantlang tana sawrkarin a sum senga a dah an ni vek a. Mimal ta bik ni lo, kan intawm tlan thil tam tak a awm \hin a,chung laka kan rilru put dan tur hi zir a pawimawh hle a ni.

Ram changkang leh changkang lo danglamna langsartak chu vantlang thil kan enkawl danah a lang chiang hle.Vantlang tana zun in/ek in han en ila, building \ha fu si, achhung \awp tak a nih chuan mihring an changkang tawklo tihna a ni. Mihringte hian thil in\awm tlan zir kanmamawh. Neih bik duhna rilru-duhamna hi mihringkhawsak ho tiharsatu a ni.

Mi pakhat chuan vantlang tuikhura tui chawi \hintenfian an ken ziah a ngai a, an ken theihnghilh chuan an letleh a ngai \hin chu tihzangkhai nan tiin ama sumin fian alei a, in\awm tlan turin tuikhurah a dah a. Mahse, a awm rei

Page 30: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

31K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

lo kher mai, a hmang hmasa bertuin a hawn nghal a ni ang,rei a awm lo va, a bo nghal daih a nih chu! Dik tak chuanChhandamtu (Isua) pakhat, kan in\awm tlan turin Pathianinmin pe a, hei pawh hi kan in\awm thiam lo a ni ang chuIsua hming lam \heuhvin pawl hrangin kan awm a, kaninsawisel tawn reng bawk site hi ngaihtuah tham a awm.

Vantlang thil kan en dan hi a changkan loh chuanhmasawn a harsa \hin a ni. Sawrkar thil pawisak loh leh aruka lak te, vantlang thil mahni ta anga en lo va, tihriralemaw, dim lo taka hman emaw kan chin chhung chuanhmasawn a harsa ang. Kan ta tlang vek a nih tih hi rilruahkan neih \heuh a \ul tak zet a ni. Vantlang thil uluk lehdimdawi taka hman leh enkawl hi mahni tan bawka \ha a nitih hriat a \ul tak zet a ni. Bawlhhlawh taka kan dah chuankan vaiin hri \ha lo kan kai thei a ni tih pawh hriat a \ul.

3. Thil \ha tih - Inelna \haMi mal mal infinkhawm hi vantlang a nih avangin mahni

tana thil \ha chu vantlang tana thil \ha a ni nghal a. Kan vaiinmin huam vek tihna a ni. Chuvangin vantlang tana thil \hakan tih chuan a hlawkna teltu tur chu keimahni tho kan ni.Vantlang tana thil \ha chu sawi zawh sen a ni lo vang.

Inelna khawvelah kan cheng mek a. Infiamna thilahinelna chi hrang hrang, veng huap emaw, ram huap emawainelna pawh a awm reng a. Chutiang bawkin hmasawnnakawng dangah pawh inelna chu a rukin a kal reng a.Sumdawnna thilah pawh inelna a nasa hle a. Khawvel ramtin hian an thil siam chhuah hralh tamah an inel ngar ngarreng a ni. Chutianga inelnaah chuan China chu khawvelamahni ram thil siam zawr chhuah lamah (World Market Re-serve) a sang ber a ni ta a. Ram dangin khum tumin theih

Page 31: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

32 MI DANG TANA MALSAWMNA

tawp an chhuah mek bawk a. He intlansiakna hi chu mahniinhaivurna kawng a ni a. A ruh no no chhuakah tih angmaiin mi dang aia chan \ha chan tumna a ni.

Kan sawi tum erawhchu inelna dik leh \ha chungchuang a ni. Mahni hmasialna dah bova, mi dangte tanathil \ha tih tam tuma inelna a ni thung. Hetih kawngah hianhman laia Mizote nun kha a mawiin a chhuanawm a. Mitlawmngaite nun chu mi dang \anpui tumna rilruin a khat a.Miin a puihna an mamawh tih a hriat rual rualin mahni ainpe pumhlum nghal a, phut let nei miah lovin mi dang tanthil \ha tih a tum a, ‘ber’ nih tumin a tha neih zawng zawng aseng \hin. Tun laiin Mizo nula leh tlangvalten damdawi inahthisen a thlawna pek an ching te hi inelna \ha tak pakhat a ni.Mi mangang \anpui te, hrehawm tuar thlamuan te, \anpuingai apiang \anpui te hi kan inelna tur \ha chu a ni.

4. Khawtlang tana thil \ha tih chu malsawmnaKhawtlang hi mi mal mal infinkhawmin a siam a nih

avangin khawtlang tana \ha chu mi mal tan pawh a \ha sa ani. Hman lai kan pi leh pute hunah chuan vantlang zahnaan inzirtir \ha hle \hin a. In sak chungchangah te hianvantlang kawng dala in sak loh hram an tum \hin. Vantlangensan nih te an hlau va, chu chuan mi mal leh chhungkua ainsiam remtir lo thei lo \hin.

Tun lai hunah hian vantlang kawng zah lohna te a hluarta deuhvin a hriat a. Kawngpui nekchep zawnga in sak lehcompound hung duham vangte hian buaina a chawk chhuaktam ta hle a, \henawmte nena inhnial buaina pawh a tam takhawp mai. Vantlang kawngpuia ruah tui far phak ngei turain sak thlawk pawh Aizawl khawpuiah chuan veng tin deuhthawah hmuh tur a awm.

Page 32: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

33K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

Vantlang kawng te hi mi tin in\awm tlan a ni a, enkawltubik sawrkarin ruat mahse an enkawl hneh tawk lo va, kawng\ha khawiah mah kan ramah a awm tak tak thei lo. Hetahhian mahni in zawna khuar chhe te awm hi lungin hnawhvat \hin ila chuan a khuar zel tur a veng ang a, tui tling motordai per kan tuar lo ni mai tur kha, PWD emaw BRTF emawtih turah kan ngai nghet tlat si a, vantlang tana thil \ha tih hikan harsat ta deuh ni chuan a lang. Mahni in bula tuihawkluankawr thenfai leh kalkawng khuar awm hi a zawna mitehian kan mawhah dah thei \hin ila a duhawm hle. Chutiangakan tih theih chuan khawtlang tan thil \ha a ni a, mi tinin ahlawkna kan tel \heuh ang a, khawtlang tan malsawmna kanlo ni mai dawn a ni.

Thianghlimna kawngah hian hmasawn kan mamawhhle bawk a. Vantlang kalkawng hnawk te, vantlang in emawhall emaw, vantlang zun in leh ek in emaw te hi mikhualhmuh atan a sitawm \hin khawp mai. Bawlhhlawh paih maimai lo va, a bawma dah zel hi kan nunphungah nei ila chuanvantlang tan malsawmna kan ni \heuh dawn a. Zunramthiarna phei hi chu rei lo teah inthiarna tlak loh khawpin atui-tang lo \hin a, kan hnamin hmasawn kan ngaihna lailangsar tak tak pakhat a ni. Mi dang tana thil \ha tih hi kantih sakate tan chauhva hlimna leh lawmna ni lovin mahnitana nun hlimna a ni tlat a ni.

Sawi ho tur1. Khaw chhung thianghlim leh thianghlim lohvah hian

tu nge mawh phur bera kan hriat?

2. Khawtlang tana thil \ha tih tamah hian lawmman/chawimawina inhlan ila hma kan sawn phah ang em?

Page 33: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

34 MI DANG TANA MALSAWMNA

THUPUI 5-NA(December & January)

RAM TANA THIL |HA TIHChhiar tur: Sam 22:28; Kol.1:16,17

1. Sawrkar hotute mawhphurhnaRam hi sawrkar kuta awm a ni a, a humhalhtu tur ber

pawh a ni. Khaw tinin ram chin kan nei a, vantlang ram bika awm bawk a, mi mal ta a awm bawk. Nagaland lehMeghalaya-ah chuan mi mal ram leh hnam bik ram deuhvek a ni a, sawrkarin a mamawh chuan mi mal hnen a\angina lei mai \hin a. Mizoramah erawh chuan lal ban hnuahsawrkar kutah ram hi a awm pumhlum ta a. A enkawltu bikatan sawrkarin “Land Revenue & Settlement’ department aruat a, ramngaw leh a chhunga chengte enkawltu atan pawh‘Environment & Forest department a ruat bawk.

Sawrkar thuneihna hnuaiah ram hi a awm avanginsawrkar mawhphurhna a lian hle a ni. Lo atana neih dan turte, ramngaw siam leh humhalh dan tur te, ramsa leh thingleh mau leh hnim zawng zawng te, lei chung leh lei chhungalung leh lung alh thei te, tui alhthei chenin sawrkar thuneihnahnuaia mi vek an ni. Thing pawh hi mahni in bula kan phunngei pawh a lo len hnuah chuan sawrkar phalna lo chuankih mai mai theih a ni lo, a ruka kan kit a nih ngawt lohchuan. Mahni compound chhung pawh ni se, lung leh thingte hi sawrkar thuhnuaia mi vek an ni a, dan anga phalna lahmasa lo chuan dehral mai mai theih an ni lo.Sawrkar hiana mawhphurhna a hlen zo em tih erawh chu thu dang a ni.

Sawrkar chu mipui tana thawktu tur a ni a, a mi rawih,sawrkar hnathawk zawng zawng pawh ram leh mipuite tana

Page 34: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

35K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

thawk tura sum senga rawih vek an ni. Mipui tan malsawmnani tura duan a ni a, chu chu mipui pawhin kan \awiawm tura ni. Sawrkarin sum senga a thawh sa lo tihchingpen chuthil pawi tak a ni. Sawrkar chuan dan a siam a, chu dan chua zawm ngei a ngai bawk. Chuti ni lova, sawrkar hotuten anbawhchhiat chuan mipui tan entawn tur an awm loh bakahram than mawh bawk an ni zawk ang. Dan kengkawh turadahten an palzut a nih chuan mipui lakah zawm tura phutthei an ni bik lo tihna a ni. Pathian a\anga thuneihna kandawn kan hman sual chuan Pathian thinurna kan tawng buaang tih a hlauhawm hlel lo ve.

2. Kohhran mawhphurhnaKohhran hi khawvel laka awm hrang ni lovin mipui

awmkhawm, chhungkaw hrang hrang infinkhawm a ni a.Din chhan mumal tak neiin, Kohhran member zawng zawngtana thlarau lam chaw pek leh tisa lam nun dan tur zirtirnapek chu a hna pawimawh tak a ni. Khawvela Kohhran hmuhtheih a nih avangin khawvelah a awm a, thlarau hlangin aawm bik lo. Chuvangin khawtlang thil leh politics thil pawha kalsan thei bik lo.

Khawtlang thil hian Kohhran a nghawng loh theihlohna chhan chu Kohhran member kha khawtlangah a tela, \halai a nih chuan K.|.P. member a nih rualin YMA mem-ber a ni tho bawk. Ram hruaitu VC/AMC/MLA/MP inthlana lo hunin Kohhran member bawk kha vote neitu a nihavangin vote thlak a ba ve tho. India rama awm kan nihavangin Kohhran member kha India mi nihnaahmawhphurhna a nei. Sawrkar hnathawk hlawh a pun chuanPathian ram thawhlawm pawh a lo pung nghal a, hei vanghian Kohhran leh khawtlang hi a inzawm nghet hle a ni.

Page 35: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

36 MI DANG TANA MALSAWMNA

Kohhran chuan ram leh hnam thil a thlah thlam theibik lo va, ram tan a thawk mek a ni. Mizoramah chuan ramtana thil \ha chi tinreng hi Kohhranin Pulpit hmangin a zirtirreng a, a tih zawm zel tur pawh a ni. Tun laiah phei chuansawrkar department \henkhatin an hnathawh turah Kohhranpuihna dilin lo puangzar tur tein an ngen fo va, Kohhranpawhin a \angkaina hre rengin a lo \anpuiin a tihhlawhtlinsakfo tawh a ni. Kohhran chuan “Ram chu Lalpa ta a ni” tihBible thu hi a rin tlat avangin Pathian duh dana ram lehhnam leh Kohhran hi pheikhai rual taka kal turah a ngai a,hetih kawngah hian hma a la reng a ni.

3. Pawl (NGO) leh K.|.P. mawhphurhnaKohhran bakah Pawl (NGO) hrang hrangin ram tana

thil \ha an ti mek a. Kristian |halai Pawl pawhin thupui zirbik neiin, kum puan te tiin hma a la mek reng a. A chungakan sawi tawh angin K.|.P. member chuan ram neitu zingami a nih avangin ram \hatna atan mawh a phur a ni.

|halaite hi nakin lawka ram hruaitu tur an nih avanginram leh hnam innghahna an ni kan ti thei ang. Khawtlangleh ram nuam siam turin \halaite an pawimawh hle a. Ramchhunga nungchang \ha leh \ha lo hi \halaite zingah a tamber a, hei vang hian \halaite chuan ram kalhmang an bihngun hle a ngai a. Ram tichhe tur zawng leh tihmingchhetur zawnga thil thleng an ngaihven reng a \ul a, intelkhawmin ram tan an thawk tur a ni. Pawi khawihna te alo awmin \halai an inhnamhnawih fo \hin a, a siamremtutur pawh \halaite bawk an ni.

4. Mipui mawhphurhnaMipui mawhphurhna kan tih hian a chunga kan sawi

tak Kohhran leh \halai leh NGO pawh a huam thei vek a.

Page 36: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

37K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

Ram \hatna tur chuan mipuiin ram dan kan zawm a \ul a.Dan ngai pawimawh mi ni tura beisei vek kan ni. Sawrkardan chi hrang hrangte leh Kohhran Dan te zah nachang hriata ngai a ni. Ram humhalh thuah te mipui \anrual a ngai a.Ramsa te, thing leh mau chenin mipuiin hlut nachang kanhriat a, humhalh a \ulzia kan hriat a ngai. Ram dana chhiahchawi pawh mipui mawhphurhna a ni a. Chubakah Bill chihrang hrang pek thuah te pawh mipui kan \hanharh a ngai.Dan kengkawhtu sawrkar department hrang hrang \awiawmhi mipui mawhphurhna a ni. Ramin hma a sawn theih nanmipuiin mawh a phur lian hle a ni. Politics kal dan tidanglamtheitu pawh mipui a ni a. Mipui rilru a dik chuan raminhma a sawn lo thei lo. Mipuiin kan zir tur pawimawh takchu ram tana mi hlauhawm leh hnam tihmelhemtu apiangdo rawn nachang hriat te, sual huat te, ram leilung chhe zeltur ven nachang hriat te, ram humhalh leh ram leilung lehthing leh mau hman \angkai dan zir te hi a ni. Chubakahchuan ram chhunga chengte ham\hatna ngaihtuah leh hnamnun \ha lai apiang humhalh nachang hriat te hi a ni.

5. Mi mal mawhphurhnaMi pakhat awm \ha duh lo hian ram leh hnam a tibuaiin

a tihmingchhe thei a. Mi pakhat luhlul tak hian khawtlang atibuai thei hle a ni. A lehlamah chuan mi mal fel tak leh thiltithei tak hian ram leh hnam a chawimawi thei bawk.

Mi tin mai hian mahni kan induhsak \heuh va, mahnitana hlawkna leh nawmna ngaihtuah \heuh kan ni. Heihi ni mahse ram tan pawimawhna kan nei \heuh va, mahnichenna ram mi nihna nei kan nihna hian ram tan mawhkan phur ve tih a tilang. Naga chuan an ram Nagalandtan mawh a phur angin Mizo chuan Mizoram tan a thaleh zung, a finna leh theihna a hmang ngei tur a ni. Mizo

Page 37: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

38 MI DANG TANA MALSAWMNA

chuan Naga tan mawh a phur lo va, Mizoram tan zawkmawh a phur a ni.

Mi mal thil neih chu ram tan a hnawksak nge a \angkaitih zawhna hi zawhna pawimawh tak a ni. Mi mal hausaknachuan a mah leh a chhungte chauh a huap a nih chuan a latawk lo. Ram leh hnam hmasawnna kawngah \angkaina anei tur zawk a ni. Mi mal dinhmun \ha ringawtin ram nuama siam lo va, awmze neia ram tana a inhman chauhvin ramina chhawr \angkai dawn a ni.

6. Ram dan zawmDan chi hrang hrang hi ram tinin kan nei vek a. Danpui

chhungah dan te tam tak a awm leh \hin a ni. Heng dan chihrang hrang (Law, Acts, Code etc) hian mihring khawsakhona muanawm leh him a awm theih nana siam an ni. Traf-fic Rules pawh hi lirthei kal dan tur mumal a awm nan lehmihring leh thil (property) him nana vengtu a ni a. Lirtheikhalhtuin dan a zawm loh chuan accident a awm phah theia, chutiang bawkin kea kalte an fimkhur loh chuan traffic abuai phah theiin accident a awm phah thei bawk. Chuvanginmi tinin traffic rules kan pawisak a \ul hle a. Ram changkangapiangah dan an pawisa a, nun a nuam \hin a ni.

Sawi ho tur1. Sawrkar hian a tih tur ti tawkin kan hria em? Ti tawk lo

ni se, eng thilah te nge?

2. Kohhran mawhphurhna han sawi belh teh u.

3. K.|.P. hian ram tan eng lamah nge \an la zual se \haber ang?

Page 38: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

39K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

THUPUI 6-NA(February & March)

|ANPUI NGAITE |ANPUIChhiar tur: Matt.7:12; 25:40

1. Mi tin kan inmamawh tawn vekMihring khawsak honaah hian \henawm khawvengte

hi an pawimawh hle a. Mizo upaten “Ral khata chhungteaiin \henawmte an \angkai zawk” an lo tih \hin hi thu diktak a ni. Rikrum thilah hian a dikna kan hmu \hin a. Zanlaiah manganna a lo thleng thei a, chhiat tawh thut pawh aawm thei. Hetiang rikrum thilah ngat hi chuan ral khatachhungte aiin \henawmten mamawh an phuhru zawk fo ani. Chuvangin \henawmte nena tual thu a chhiat palh chuanthil pawi tak a ni. |henawmte nena innghirngho ching nihchu chhiat ni that niah mawlh hian a pawina a lo lang chhuak\hin.

Mi tin hi mahni chhungkua chauhvin a khawsak theihloh hun a awm \heuh va. Eng tik hunah emaw tal chuankan mamawh ngei ngei \hin. |henawmte puih ngai lokhawpin englai pawhin kan khawsa reng thei lo a ni. Inmamawh tawn hun a awm ngei ngei \hin. Vawiinahmamawh lem lo mah ila, an tel lova mualphona tawh theihhun a awm tih hriat a, \henawmte nen inngeih taka awmhohram hram tum hi Kristiante tih tur pakhat chu a ni.

2. |anpui ngai miah lo tumah an awm loMihring hi kan inang vek lo va, eizawnna pawh a dang

thei a, hausak dan leh thil dang dangah pawh kan inang lohle thei bawk. Mahse mi dang mamawh lo tawp khawpin ahausak theih loh va, eng anga lehkha thiam pawh ni ila, mi

Page 39: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

40 MI DANG TANA MALSAWMNA

dang puih ngai miah lo khawpin a awm theih loh. Mi lianber pawhin tlakchham lai a nei tho tho. Doctor pawhin damlo enkawl \hin mahse, a tawpah chuan mahni pawh inenkawl thei lovin, mi dang enkawl ngaiin a awm hun a thlengve tho \hin. Mi chak ber pawh mi dang zawn ngaiin a damlo thei a, accident tawk thei \heuh kan ni a, chutiang hun athlen chuan mi hrisel leh chak ber pawh kha mi dang puihnatel lo chuan amah a inbuaipui thei tawh \hin lo a ni.Vanduaina tawk thei \heuh kan nih avang leh mi puihnakan mamawh hun a thlen theih \heuh avangin tumah hi inhmuhsit loh tur a ni a, tu mah hi biak chhiat tur a ni hek lo.Mi ngei chin te hi a \ha lo va, kan tu leh fate pawh nupaahan lo insiam mial thei a, a nih loh leh loh theih lohvin hnaan thawh dun a \ul thei a, chuvangin, ‘a theih phawt chuannangmahni lam tal mi zawng zawng nen inremin awm rawhu’ tih thu hi zawm tum a \ha ber a ni. Mi \anpui \hintu chuan\hian \ha a siam belh a ni.

3. |anpui ngai \anpui hi Pathian duh zawng a niKhawvel ram changkang berah pawh mi rethei an awm

a, kutdawh pawh an awm ve zel tho. UK-ah ngei pawhkhuan khawlaiah \hu chunga \ing\ang nena zaia kutdawhhmuh tur an awm \hin a ni. Mi rethei hi Pathianin akhawngaih a, Bible-ah pawh mi retheite lainat tura fuihnakan hmu tam hle a ni. Kan chenna India ramah phei chuanmi rethei hi maktaduai tam tak an awm a. Heng mi retheitehi kan \anpui theih ang anga \anpui hi kan bat a ni. Retheitehi an retheih chhan a inang kher lo vang. A \hen chu vanduaivanga rethei ta an nih laiin a \hen chu thatchhiat vanga retheipawh an awm ang. A enga pawh chu ni se mahni in enkawlzo lo, \anpui ngai an ni vek tho. Rethei leh chanhaite hi ringtukan nihna a\angin lainat leh enkawl leh \anpui hi kanmawhphurhna a ni.

Page 40: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

41K|P KUM PUAN KAIHHRUAINA 2013–2014

William Colgate-a hi America rama awm a ni a. Mi retheichhungkuaa seilian ni mahse mi tum ruh tak, thil chik mileh Pathian tih mi tak a nih avangin zawi zawiin a lohlawhtling a, a lo hausa ta hle a, khawvel hriata a lo larnachhan ber chu a hausak vang ai mahin Pathian a \ihna lehmi tana a thil phalna hi a ni. Pathian \ih mi, \awng\ai \hinmi a ni a, a sumdawnna kawngah pawh Pathian thu a zawmtlat a, Mal.3:10 hi a vawng reng a, a Company hlep a\anginsawma pakhat a pe ziah a, a hnuah sawma pahnih a pe leh a,nakinah phei chuan sawma pathum a pe ta hial a. Thilpekinrawng a bawl nasa hle a, Madison College, New York-a miphei chu a \anpui nasat em avangin Colgate University tiina hming an thlak ta hial a ni. Missionary pawh tam tak achawm bawk. Kum 1857 March 25-ah a thi a. A companythil siam kan rama kan hmuh theih zingah Colgate(Hanawhna chi) te, Colgate-Palmolive te leh Murphy te hian ni. Mi hlawhtling thlan chhuah ‘Fortune 500’ an tihzingah chhiar tel a ni. Mi dang tana malsawmna nih hi arilru kaihruaitu a nih vang leh malsawm tlaka taima taka athawh avangin Pathianin mal a sawm a ni.

4. |anpui ngai \anpui dan kawngteA chunga kan sawi tak angin \anpui ngaite chu chi hrang

hrang an awm thei a. Mi rethei te, mi hausa vanduai te, miawm \ha duh lo te, mahni taksa tana \ha lo tih ching te, sualbawia tang te, sakhua ngaihsak nachang hre lote leh piangsualte hi \anpuitu mamawh vek an ni.

|anpui ngaite chu engtin nge kan \anpui ang? A hmasaberah chuan an mamawh dik tak hriat tum phawt a, chumihnuah \anpui dan tur kawng zawn a ngai ang. |anpui anngaihna lai kan hriat chuan tih dan tur chu a lo lang maidawn a ni. Entir nan, mahni taksa tana \ha lo thil tih ching,

Page 41: Ktp Kumpuan Thupui Kaihhruaina 'Midang Tana Malsawmna' 2013-2014

42 MI DANG TANA MALSAWMNA

zu in ching te, drugs hman sual chingte emaw an nih chuanan sim theih nan Counselling neih pui te, Gospel Camping-a hruai te, Rescue Home-a dah te, an awmna hmun sawnsak etc. a tih theih ang. Sum leh pai hmanga dawmkan theihchi an nih chuan sum lama \anpui te, zilh leh fuiha \hatur chi pawh an awm thei a, chutiang chu zilha fuih turan ni. An chhungril nun leh rilru thlak danglam khawpaan awm theih nana \awng\aina nena sakhuanaa kaihhruaia sawt hle ang.

5. Mi rethei hmangaih hi Pathian duh zawng a niPathian duh zawng tih hi ringtute bat a ni a, Pathian

chuan mi retheite hi a hmangaih tlat avangin Kristiantechuan Pathian duh zawng anga mi rethei hmangaih hi kanba a ni. Lal Isuan mi hausa Lazara chungchang tehkhin thua sawi khan (Lk.16:19-31) leia ringtute awm dan tur minkawhhmuh a ni a. Kha mi hausa pa ang maia bul hnaia mirethei awm ngaihsak lote chanvo tur chu a rapthlak dawn ani tih hriat a pawimawh. Kristian nun hi mi dangte nenainduhsaktawn nun a ni a. Chhandamna pawh hi mahni neihmai duh tawk lo va, mi dangte hrilh chhawn zel tur a ni.Chutiang bawkin Pathian malsawmna kan dawn mi retheitehnena kan pek phawt chuan kan thinlung chhungrilahlawmna tak kan nei ngei ang.

Sawi ho tur1. Mi rethei tih hian eng ang mite nge a kawh ber?

2. Mi rethei \anpui kawnga fakawm leh entawn tlak kanhriat apiang sawi ho ni se.

***