k|:tfjgfmk|:tfjgfmk|:tfjgfm · 2 -@_ v]ns'bsf] dfwodaf6 cg'zfl;t tyf :j:y, ;ifd hgzlqm...
TRANSCRIPT
www.lawcommission.gov.np
1 www.lawcommission.gov.np
/fli6«o v]ns'b gLlt, @)^&/fli6«o v]ns'b gLlt, @)^&/fli6«o v]ns'b gLlt, @)^&/fli6«o v]ns'b gLlt, @)^&
!= != != != k|:tfjgfMk|:tfjgfMk|:tfjgfMk|:tfjgfM
g]kfnsf] v]ns'b If]qnfO{ ljZjJofkL d"No / dfGotfcg';f/ ljsf; tyf lj:tf/ ug{
v]ns'bsf] ;f+u7lgs 9f“rfdf ;do ;fk]If ;'wf/ ug{ ;/sf/L, u}/;/sf/L Pj+ lghL
If]qsf v]ns'b ;+:yfaLr ;dGjo, ;xsfo{ Pj+ ;fem]bf/Lsf] jftfj/0f l;h{gf u/L
v]ns'bnfO{ hghLjgsf] cleGg c+u agfpg, zf/Ll/s, dfgl;s, jf}l4s / g}lts
Ifdtfo'Qm dfgj ;+;fwgsf] ljsf; u/L v]ns'bnfO{ /f]huf/Ld"ns Joj;fosf] ¿kdf
:yflkt ug{, cg'zfl;t / dof{lbt ;dfh agfpg tyf v]ns'b sfo{qmdnfO{ :yfgLo
txb]lv g} ;~rfng u/L æ;a}sf] nflu v]ns'bÆ eGg] cleofgnfO{ ;fsf/ kfg{
jf~5gLo ePsf]n] of] /fli6«o v]ns'b gLlt, @)^& hf/L ul/Psf] 5 .
@= @= @= @= bL3{sfnLg ;f]r / nIobL3{sfnLg ;f]r / nIobL3{sfnLg ;f]r / nIobL3{sfnLg ;f]r / nIo
-!_ bL3{sfnLg ;f]rM
;a}sf nflu v]ns'bsf] dfWodaf6 :j:y / tGb'?:t, cg'zfl;t hgzlQm
tof/ ug'{ tyf cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿df kbs xfl;n u/]/ d'n'ssf]
k|lti7f clej[lå u/L v]ns'b If]qdf g]kfnnfO{ ;zQm /fi6«sf] ¿kdf :yflkt
ug{' o; /fli6«o v]ns'b gLltsf] bL3{sfnLg ;f]r x'g]5 .
-@_ nIoM
-s_ ;':jf:Yo / tGb'?:tLsf nflu ;a} pd]/ ;d"xsf JolQmnfO{ v]ns'bdf
Jofks ;xeflutfsf lgldQ k|f]T;flxt ug{],
-v_ v]nf8Lx¿nfO{ kof{Kt cg'ej / cj;/ k|bfg ug{ :yfgLo :t/b]lv
/fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/;Dd v]ns'bsf sfo{qmdx¿ Jofks
¿kdf cfof]hgf ug{],
-u_ cGt/f{li6«o v]nx¿df g]kfnn] pTs[i6 gtLhf tyf pknlAw xfl;n
ug]{ cleofgdf v]nk|]dL nufot ;a}sf] ;xeflutf clej[l4 ug]{ .
#= #= #= #= p2]Zop2]Zop2]Zop2]Zo
-!_ /fi6« lgdf{0f Pj+ /fli6«o lasf;df v]nf8Lx¿sf] e"ldsf / ;DefAotfsf]
lasf; / la:tf/ ug]{,
www.lawcommission.gov.np
2 www.lawcommission.gov.np
-@_ v]ns'bsf] dfWodaf6 cg'zfl;t tyf :j:y, ;Ifd hgzlQm tof/ u/L /fi6«
lgdf{0fdf an k'¥ofpg],
-#_ ljleGg cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿af6 ;kmntf xfl;n u/L cGt/f{li6«o
hutdf /fi6« / g]kfnLsf] uf}/j a9fpg],
-$_ v]ns'bnfO{ g]kfnL hghLjgsf] cleGg cª\u agfpg],
-%_ v]ns'b ljsf;sf nflu k|f/lDes ynf]sf] ¿kdf /x]sf ljBfnox¿nfO{
s]Gb|ljGb' agfO{ k|ltefsf] vf]hL, klxrfg / ;+/If0f ug]{,
-^_ dgf]/~hgfTds, k/Dk/fut, ;fxl;s tyf v]ns'b ko{6g pBf]usf] ljsf;
u/L /fi6«sf] cfly{s ljsf;df 6]jf k'¥ofpg],
-&_ v]ns'bdf lzIff, /f]huf/L / j[lQljsf;sf] cj;/ pknAw u/fpg],
-*_ /fi6«sf] v]ns'b If]qsf] Jofks ljsf; tyf lj:tf/ ug{ v]ns'bdf lghL
If]qsf] ;xeflutf / nufgLsf cj;/x¿df j[l4 ug{] .
$= $= $= $= gLltgLltgLltgLltx¿x¿x¿x¿MMMM
/fli6«o v]ns'b gLltn] lnPsf p2]Zox¿ xfl;n ug{ b]xfo adf]lhdsf gLltx¿
clVtof/ ul/g]5 M
-!_ ;a}sf] nflu v]ns'bsf] cjwf/0ff cg'¿k v]ns'b If]qnfO{ cg'zfl;t,
dof{lbt Pj+ ;'Jojl:yt agfp“b} /fli6«o ljsf;sf] dxTjk"0f{ kIfsf] ¿kdf
:yflkt ul/g]5 .
-@_ d'n'sdf e} /x]sf] v]ns'bsf ef}lts k"jf{wf/sf] ;+/If0f, ;+j4{g tyf ljsf;
u/L gof “ k"jf{wf/sf] lgdf{0f Pj+ u|fdL0f ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; / lj:tf/df
bft[ lgsfo tyf :yfgLo lgsfosf ;|f]t kl/rfng ul/g]5 .
-#_ v]ns'bsf ef}lts ;+/rgf tyf k"jf{wf/x¿nfO{ cGt/f{li6«o d"No, dfGotf tyf
ljlwadf]lhd kl/dfh{g ul/g]5 .
-$_ k|ltefzfnL v]nf8Lx¿sf] vf]hL ug'{sf ;fy} v]nf8Lx¿sf] ljsf;sf nflu
:yfgLo / /fli6«o:t/df v]ns'b k|lzIf0f tyf k|ltof]lutfx¿ cfof]hgf
ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
3 www.lawcommission.gov.np
-%_ v]n If]qdf dlxnfx¿sf] ;xeflutfnfO{ ;'lglZrt / dof{lbt agfpg
dlxnfx¿sf] ;xeflutf /xg] v]nx¿nfO{ Jojl:yt tyf Jojxfl/s agfOg]
5 .
-^_ v]ns'b If]qnfO{ hghLjgsf] cleGg c+usf] ¿kdf ljsf; / lj:tf/ ug{
ljBfno tyf ljZjljBfno, k/Dk/fut tyf u|fld0f, ;fxl;s tyf ko{6sLo,
:yfgLo tyf k|fb]lzs, ;fj{hlgs ;+:yf, ;/sf/L ljefuLo lgsfo tyf
sd{rf/L nufotsf If]q / :t/df v]ns'bsf sfo{qmd tyf k|ltof]lutfx¿
;~rfng ug{ k]|l/t ul/g]5 .
-&_ /fi6«sf] v]nIf]qsf] ljsf; / lj:tf/df of]ubfg k'¥ofpg] /fli6«o v]nf8L,
k|lzIfs, v]nsdL{ tyf v]ns'b;“u ;DjlGwt JolQmTjx¿nfO{ lglZrt
dfkb08sf cfwf/df ;Ddfg tyf k'/:sf/sf] Joj:yf ldnfOg]5 .
-*_ ljz]if tyf kf/f v]ns'bx¿sf] ljsf; / lj:tf/df hf]8 lbOg'sf ;fy} c;Qm
tyf ckf+ux¿sf] cfjZostf / ?lr cg';f/sf v]ns'bx¿df pgLx¿sf]
;xeflutfnfO{ k|f]T;flxt ul/g]5 .
-(_ Joj;flos ;Lk / bIftf xfl;n ug{ ;Sg] u/L v]nf8L tyf k|lzIfsx¿sf
nflu /f]huf/Lsf] ;'lglZrttf lbg] sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g]5g\ .
-!)_ v]ns'bsf] If]qdf k|ltjlGwt cf}iflw ;]jg lj?4sf] r]tgf clea[l4 u/fO{
k|ltjlGwt cf}iflwd'Qm :jR5 v]n jftfj/0fsf] lgdf{0f ul/g]5 .
-!!_ ljleGg v]nsf] k|s[lt / k|ult, nf]slk|otf, ;+efJotf, ;kmntfsf
;Defjgfx¿sf cfwf/df v]nx¿sf] auL{s/0f / k|fyldsLs/0f u/L pknAw
;|f]t / ;fwgsf] kl/rfng k|ltkmnd"ns agfOg]5 .
-!@_ afx|} dlxgf v]ns'bsf] nflu df};d cg's"n /xg] xfd|f] ef}uf]lns cj:yfsf]
nfe lng ;lsg] u/L g]kfnnfO{ v]ns'bsf] ynf]sf] ¿kdf ljsf; ug]{ gLlt
lnOg]5 .
-!#_ v]ns'bsf] ljsf; / lj:tf/sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L tyf lghL If]qsf
;+:yfx¿sf] PsLs[t ;dGjo / ;xsfo{ ug]{ b[li6sf]0fn] v]ns'bsf] ;+:yfut
;+/rgfdf ;do ;fk]If kl/dfh{g ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
4 www.lawcommission.gov.np
-!$_ cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf tyf ;xeflutfsf] pko'Qm dfkb08
tof/ u/L lglZrt sfo{ljlwsf cfwf/df cfof]hgf tyf ;xeflutfsf]
Joj:yf ldnfOg]5 .
-!%_ v]ns'bdf k|fKt x'g] /fli6«o, cGt/f{li6«o ;xof]u tyf To; sf] pkof]u
;DjGwL ;a} sfd sf/jfxLnfO{ kf/bzL{ agfO{g]5 .
-!^_ v]ns'b;“u ;Dj4 ljleGg lgsfox¿sf jLr ;dGjo sfod u/L v]ns'b
;DjGwL sfo{x¿df tt\ lgsfox¿sf] sfd sf/jfxLnfO{ kl/eflift ul/g]5 .
----%_ %_ %_ %_ k|d'v sfo{gLltk|d'v sfo{gLltk|d'v sfo{gLltk|d'v sfo{gLltx¿x¿x¿x¿ MMMM
-!_ ;a}sf nflu v]ns'b
-s_ v]n ljwfx¿df u'0ffTds kl/0ffd xfl;n ug{ cfjZos ;+:yfut
;+oGq lgdf{0f u/L lzIf0f ;+:yf, cWoog ;+:yfgx¿, :yfgLo lgsfo,
;fj{hlgs ;+:yf / lghL If]qdf ;d]t v]nf8Lx¿sf] ;xeflutf j[l4
ug]{,
-v_ ;/sf/L ljefuLo lgsfox¿df v]ns'bsf] ;+:yfut ljsf; u/L
pTs[i6 v]nf8L pTkfbg ug{ cfjZos jftfj/0fsf] l;h{gf ug{
;DalGwt lgsfonfO{ k|f]T;flxt ug]{,
-u_ v]ns'bdf Jofks hg;xeflutf tyf ;a} gful/ssf nflu
v]nIf]qsf] ljsf; / lj:tf/ ug{ k|f]T;fxg ug]{,
-3_ /fi6«sf] cfly{s ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg ljleGg ;fxl;s,
ko{6sLo / dgf]/~hgfTds v]ns'b k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf
ug{'sf ;fy} tL v]nx¿sf] ;+:yfut ljsf;sf nflu k|f]T;flxt ug]{,
-ª_ n}l·s ;dfgtf / v]ns'bsf] dfWodaf6 /fi6«sf] k|lti7f xfl;n ug{
dlxnfx¿sf] ;xeflutfdf j[l4 ug{ k|f]T;flxt ug]{,
-r_ /fi6« ljsf;df ckf· tyf ;':tdgl:yltsf JolQmx¿ ;d]tsf]
l;h{gzLntfnfO{ Wofgdf /fVb} pgLx¿sf] dgf]an j[l4 ug{ kf/f tyf
ljz]if v]ns'bsf k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf ug]{,
www.lawcommission.gov.np
5 www.lawcommission.gov.np
-5_ lghL tyf /fli6«o v]ns'b ;+3x¿sf] ;lqmo ;xeflutfaf6 cfO;
l:sOª, cfO{; :s]l6ª, kf/f UnfOl8ª, /s SnfOlDaª, qm;sG6«L bf}8,
/fkm\l6ª, ;/f]a/ gf}sfog, xfQLkf]nf], uNkm, xfO{ clN6Ro"8 Dof/fyg
h:tf ;fxl;s tyf ko{6sLo v]nx¿ / wg'sf “8, r+uf, 5]nf] /
3' “oqf]h:tf k/Dk/fut tyf dgf]/~hgfTds v]nx¿sf] ljsf; tyf
lj:tf/ ug]{,
-h_ zx/ tyf gu/sf ;fj{hlgs :yn jf d}bfgx¿df ;j{;fwf/0f
hgtfsf nflu ;/n / pkof]uL lsl;dsf ;fdfGo zf/Ll/s Jofofd,
;fwf/0f lx+88'n -dlg{ª jfs_ tyf ;fdfGo bf}8sf nflu
;+/rgfx¿sf] Joj:yf u/L zf/Ll/s :jf:Yo k|lt hgr]tgf hufpg]
/ ;f]sf nflu :yfgLo Sna, uf=lj=;=, gu/kflnsf tyf lghL
If]qnfO{ kl/rfng / k|f]T;flxt ug]{,
-em_ v]ns'b d]nf / u|fdL0f v]nx¿sf] cfof]hgf / ;~rfng ug{
v]ns'b;DaGwL ;a} ;+:yfx¿nfO{ k|f]T;flxt u/fpg],
-`_ pBf]u, snsf/vfgf / ;/sf/L, u}/;/sf/L sfof{nox¿df #) b]lv
$% ldg]6sf] v]n ;do (Sports Hour) sf] Joj:yf ug{ k|]l/t ug]{,
-6_ jif{sf] Ps lglZrt lbgnfO{ v]ns'b lbj; tf]sL ljleGg v]ns'bsf
sfo{qmdx¿sf] cfof]hgf u/L b]ze/L v]ns'b rf8sf] ¿kdf
dgfpg] .
-@_ ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; / lj:tf/
-s_ xfn eO/x]sf ef}lts k"jf{wf/sf] ;+/If0f, ;Da4{g tyf ljsf; /
lj:tf/
-c_ xfn ljleGg lhNnfx¿df ePsf v]ns'bsf ef}lts
k"jf{wf/x¿nfO{ ;+/If0f / ;Da4{g ug{'sf ;fy} tL
k"jf{wf/x¿nfO{ cfw'lgs v]n:ynsf] ¿kdf kl/0ft / ljsf;
ub}{ nfg],
-cf_ b]zsf] nf]slk|o tyf Voflt cfh{g ug{ ;Sg] ;Defljt
v]nx¿sf] ljsf;nfO{ dWogh/ /fvL /fli6«o jf :yfgLo
www.lawcommission.gov.np
6 www.lawcommission.gov.np
:t/df v]ns'bsf ef}lts k"jf{wf/x¿sf] of]hgfj4 ¿kn]
lgdf{0f / ljsf; ug]{,
-O_ v]ns'bsf ef}lts k"jf{wf/x¿sf] ljsf; tyf lgdf{0f Build,
Operate Own and Transfer (BOOT) sf] cjwf/0ff cg';f/
cl3 a9fpg] .
-v_ gof “ k"jf{wf/sf] lgdf{0f
-c_ cfjZostf cg';f/ cGt/f{li6«o tyf /fli6«o :t/sf
;'ljwfo'Qm ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f ub}{ hfg] gLlt cjnDag
ug]{,
-cf_ lhNnfx¿df ef}lts k"jf{wf/ ;'ljwf lgdf{0fsf nflu nf]slk|o
sfo{qmd NofO{ lghLIf]qnfO{ k|f]T;flxt ug{],
-O_ uf=lj=;=, gu/kflnsf If]q tyf ljBfnox¿df v]ns'bsf
ef}lts k"jf{wf/x¿sf] Jojl:yt ljsf; tyf lgdf{0fsf nflu
:yfgLo lgsfox¿n] u'¿of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug{]
Joj:yf ldnfpg] .
-u_ u|fdL0f ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf;
-c_ ljleGg ufp“x¿nfO{ ;/sf/L jf ktL{ hUufx¿ pknAw u/fO{
v]nd}bfg tyf cGo ef}lts lgdf{0f u/L v]ns'bsf
ultljlwx¿ ;~rfng ug]{,
-cf_ uf=lj=;= nfO{ pknAw u/fOPsf] v]n d}bfgnfO{ ldlg
:6]l8odsf] ¿kdf -rf/÷kf “rj6f v]ns'b ljwfx¿ v]Ng /
;~rfng ug{ ;lsg] lsl;daf6_ ljsf; lgdf{0f ug]{ / ;f]
sf] nflu ;/sf/n] cfjZos ;xof]u pknAw u/fpg],
-O_ bz xhf/ hg;+Vof ePsf ufp “x¿df v]ns'bsf] ef}lts
;'ljwf lgdf{0fsf] nflu k|fyldstf lbg] .
-3_ ljleGg bft[ lgsfo / ldq/fi6«x¿af6 cGt/f{li6«o dfkb08sf] ef}lts
k"jf{wf/ lgdf{0fsf nflu cfjZos ;xof]u h'6fpg],
www.lawcommission.gov.np
7 www.lawcommission.gov.np
-ª_ uf=lj=;=, gu/kflnsf / :yfgLo 6f]nx¿sf nflu cfjZos Go"gtd
v]nd}bfgsf nflu rflxg] hUuf Joj:yf u/L To:tf v]n
d}bfgx¿nfO{ ;+/If0f ug{],
-r_ gu/ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf,
dxfgu/kflnsfsf] dfGotf k|bfgsf nflu cfjZos dfkb08leq
v]ns'bsf] Go"gtd ef}lts k"jf{wf/x¿nfO{ ;d]t ;dfj]z ug{ sfg'gL
Joj:yf ug{],
-5_ lzIf0f ;+:yf, sn]h, ljBfno tyf ljZjljBfno :yfkgfsf nflu
Go"gtd v]ns'bsf] ef}lts k"jf{wf/ clgjfo{ x'g}kg{] sfg'gL Joj:yf
ug{] .
-#_ v]ns'b k|lzIf0f tyf k|ltof]lutf
-s_ ljBfno:t/df v]ns'b k|lzIf0f tyf k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf tyf
;~rfng lgoldt ¿kdf ug{] Joj:yf ldnfpg],
-v_ ljs]Gb|Ls/0fsf] l;4fGtcg';f/ v]ns'bsf] k|lzIf0f /
k|ltof]lutfx¿nfO{ :yfgLo / /fli6«o:t/df ;~rfng / cfof]hgf ug{]
Joj:yf ldnfpg],
-u_ ljleGg a[xt\ v]ns'b k|ltof]lutf ljBfno:t/ / /fli6«o:t/df
cfof]hgf ug{],
-3_ k|zf;lgs tyf k|fljlws hgzlQm :jb]zdf pTkfbg ug{ v]ns'b
k|lzIf0f k|lti7fgsf] :yfkgf / ;~rfng ug]{,
-ª_ ;a}sf nflu v]ns'b tyf Jofks ;xeflutf ;DaGwL sfo{qmd
-k|lzIf0f / k|ltof]lutf_ lgoldt ;~rfng ug{ :yfgLo lgsfo, Sna,
lghL , ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+:yfx¿nfO{ k|f]T;flxt ug{],
-r_ pbLodfg / gjk|ltefzfnL v]nf8Lx¿sf] vf]hL, klxrfg / ljsf;sf]
nflu :yfgLo / s]Gb|Lo:t/df k|lzIf0fsf] Joj:yf ldnfpg /fli6«o
v]ns'b ;+3x¿nfO{ ljz]if kl/of]hgf agfpg nufO{ sfof{Gjog ug{],
u/fpg],
www.lawcommission.gov.np
8 www.lawcommission.gov.np
-5_ ckf· tyf ;':tdgl:ylt ePsf v]nf8Lx¿sf nflu k|lzIf0f, tflnd
tyf k|ltof]lutfx¿ ;~rfng / cfof]hgf ug{], u/fpg],
-h_ ;fxl;s, ko{6sLo tyf dgf]/~hgfTds v]ns'b k|ltof]lutf, k|lzIf0f
/ tflndsf] ;~rfng / cfof]hgf ug{], u/fpg],
-em_ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o a[xt\ v]ns'bsf nflu lgoldt k|lzIf0f /
k|ltof]lutf ;~rfng ug{], u/fpg],
-`_ pd]/sf] xb, ljleGg v]nsf] k|s[lt / k|ult, If]qLo ;+/rgf /
k|ltof]lutfsf] :t/sf] cfwf/df v]ns'b k|lzIf0f / k|ltof]lutfnfO{
juL{s/0f ug{],
-6_ cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf kbs k|fKt ug{] pRr ;Defjgf ePsf
v]nljwfx¿nfO{ k|fyldstf lbO{ lgoldt k|lzIf0f ;~rfng ug{],
-7_ v]ns'b k|ltefx¿sf] vf]hL, klxrfg / ljsf;sf nflu :yfgLo /
s]Gb|Lo:t/df Jojl:yt k|lzIf0f lbg] Joj:yf ldnfpg],
-8_ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o Sofn]G8/sf] cfwf/df k|lzIf0f tyf
k|ltof]lutfsf] :j¿k lgwf{/0f u/L ;~rfng / ;xeflutf ug{],
-9_ k|To]s b'O{ aif{df cGt/ ljBfno /fli6«o a[xt v]ns'b k|ltof]lutfsf]
cfof]hgf u/L k|ltefjfg o'jf v]nf8Lx¿ klxrfg ug{],
-0f_ cGt/f{li6«o :t/sf kf/f tyf ljz]if cf]nlDks cGtu{t x'g] k|lzIf0f
tyf k|ltof]lutfx¿df ;xeflutf hgfpg],
-t_ ljBfnox¿df Jojl:yt / lgoldt ¿kdf v]ns'b ultljlw
;~rfng ug]{, u/fpg] Joj:yf ug{],
-y_ cGt/f{li6«o v]nsf] d"No, dfGotf cg';f/ a[xt /fli6«o v]ns'b
k|ltof]lutf, blIf0f PlzofnL v]ns'b, Pl;ofnL v]n tyf cf]nlDks
v]nsf] cfof]hgf / ;~rfng tyf ;xeflutfsf] Joj:yf ug]{,
-b_ k|To]s b'O{–b'O{ jif{df æa[xt /fli6«o v]ns'b k|ltof]lutfÆ cfof]hgf
ug{],
www.lawcommission.gov.np
9 www.lawcommission.gov.np
-w_ a[xt /fli6«o v]ns'b k|ltof]lutfdf k|ltlglwTj ug]{ v]nf8Lx¿sf]
lhNnf Pj+ If]qLo 5gf}6 k|ltof]lutf tyf ljz]if tof/L k|lzIf0f
;DalGwt v]nsf /fli6«o ;+3x¿n] /fli6«o v]ns'b kl/ifb\ tyf
cGtu{t lgsfox¿sf] ;dGjodf ug]{ Joj:yf ldnfpg] .
-$_ v]ns'bdf dlxnf ;xeflutf
-s_ cGt/f{li6«o cflwsfl/s v]ns'b k|ltof]lutfx¿af6 kbs xfl;n u/L
d'n's / g]kfnLsf] OHht clej[l4 ug]{ dlxnf v]nf8Lx¿nfO{
/f]huf/Lsf] nflu cfjZos kxn ug]{,
-v_ pTs[i6, pbLodfg tyf k|ltefzfnL dlxnf v]nf8Lx¿sfnflu
ljleGg r/0fsf :jb]z tyf j}b]lzs k|lzIf0fsf cj;/x¿ k|bfg u/L
dlxnf v]nf8Lx¿sf] v]n:t/sf] ljsf;df ;xof]u ug]{,
-u_ v]ns'bsf ljleGg ;+3–;+:yfx¿ / lgsfox¿df dlxnfx¿sf]
;xeflutfnfO{ k|f]T;flxt ug]{,
-3_ v]nIf]qdf dlxnf ;xeflutfsf nflu k|lzIf0f, lrlsT;f, dgf]lj1fg
cflb If]qsf hgzlQmx¿ tof/ ug]{,
-ª_ dlxnf v]ns'b tyf dlxnf v]n ljwfx¿sf] lj:tf/ ug{ ljBfno
txb]lv g} ljz]if kxn u/L ;+VofTds Pj+ u'0ffTds ;xeflutfsf]
ljsf; ug]{,
-r_ ljutsf jif{x¿df dlxnfx¿n] cGt/f{li6«o hutdf xfl;n u/]sf
;kmntfx¿nfO{ dWogh/ /fvL k|To]s @÷@ jif{df dlxnf v]n
dxf]T;j cfof]hgf ug{],
-5_ dlxnfx¿sf nflu cfjf;Lo v]ns'b ;'ljwfx¿ :yfgLo :t/df
:yfkgf ug{ ljz]if sbd rfNg],
-h_ ljBfno÷ dxfljBfno÷ ljZjljBfnodf dlxnf v]nf8Lx¿sf]
k7gkf7gsf nflu lglZrt 5fqj[lQsf] sf]6f 5'§ØfOg] Joj:yf ug]{ .
-%_ k|ltefjfg v]nf8Lsf] vf]hL, klxrfg / ljsf;
www.lawcommission.gov.np
10 www.lawcommission.gov.np
-s_ k|ltefjfg v]nf8Lx¿sf] vf]hL sfo{sf nflu s]Gb|Lo txb]lv :yfgLo
tx;Dd ljz]if kl/of]hgf / sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{,
-v_ :yfgLo txdf ;~rflnt k|ltef ljsf; kl/of]hgfsf nflu ;|f]t
;fwg :yfgLo v]ns'b lgsfoaf6 h'6fpg],
-u_ k|ltefjfg v]nf8Lx¿sf nflu ljz]if v]ns'b ljBfnosf] Joj:yf
ug{] ,
-3_ k|ltef ljsf; kl/of]hgfsf nflu ;/sf/nufot :yfgLo lgsfon]
cfly{s / k|fljlws ;xof]u k'¥ofpg],
-ª_ If]qLo ljz]iftf / df}lnstf ePsf] v]nljwfsf] kl/of]hgf ;~rfng
ug]{,
-r_ a[xt /fli6«o v]ns'b k|ltof]lutfaf6 cfPsf k|ltefjfg\ v]nf8LnfO{
s]Gb|:t/sf] k|ltef ljsf; kl/of]hgfdf ;dfj]z ug]{ .
-^_ k/Dk/fut tyf u|fdL0f v]ns'b
-s_ pko'Qm ;+oGq lgdf{0f u/L k/Dk/fut v]nx¿sf] lgodx¿ agfO{
k|ltof]lutf cfof]hgf u/L ljsf; / lj:tf/ ug]{,
-v_ /fli6«o Pj+ :yfgLo :t/df uf]i7L, ;]ldgf/, cGt/lqmofx¿ cfof]hgf
u/L v]nsf] k|j4{g ug]{,
-u_ k/Dk/fut v]nsf k|ltof]lutfx¿ lgoldt ¿kdf cfof]hgf /
;~rfng ug]{ hghflt, ;Dk|bfox¿nfO{ ;Ddfg Pj+ k'/:sf/sf]
Joj:yf ug]{,
-3_ g]kfndf v]lng] k/Dk/fut v]nx¿sf] cWoog Pj+ cg';Gwfg ug{
k/Dk/fut v]n ;|f]t s]Gb| (Resource Center) sf] :yfkgf ug]{,
-ª_ /fli6«o k/Dk/fut v]n dxf]T;j cfof]hgf ug{]{ .
-&_ u|fdL0f v]ns'b
-s_ k|To]s ufpF ljsf; ;ldltnfO{ cfˆgf] ufp “mdf u|fdL 0f v]nx¿sf]
plrt ;/+If0f / ljsf;sf nflu ljz]if Wofg lbg / tL v]nx¿sf]
www.lawcommission.gov.np
11 www.lawcommission.gov.np
v]n lgodx¿sf] ljsf; u/L ljleGg :t/sf k|ltof]lutfx¿sf]
cfof]hgf ug{ k|]l/t ug]{,
-v_ ufp “ ljsf; ;ldltnfO{ ;/sf/af6 k|fKt x'g] cg'bfg /sdaf6 s]xL
lglZrt k|ltzt /sd u|fdL0f v]ns'b ljsf;sf nflu vr{ ug{
pTk|]l/t ug]{,
-u_ g]kfnsf] u|fdL0f tyf k/Dk/fut v]nx¿df ;j{;fwf/0fsf] ;xeflutf
j[l4 ug{ o; v]nsf lgodx¿nfO{ k'gM kl/dfh{g tyf cfjZostf
cg';f/ ;+zf]wg ug]{ / o;sf nflu lgoldt k|lzIf0f tyf ;~rfng
ug{ :yfgLo :t/af6 cfly{s ;|f]t h'6fpg] .
-3_ k|To]s tLg jif{df /fli6«o u|fdL0f v]ns'b cfof]hgf ug]{,
-ª_ u|fdL0f tyf k/Dk/fut v]n ljsf;sf nflu v]ns'bsf Snjx¿nfO{
k|f]T;flxt ug]{ / tL v]nx¿df ;a}nfO{ ;xefuL u/fO{ v]Ng clek|]l/t
ug]{,
-r_ k|To]s j8f–j8fdf v]ns'b cfof]hgf ug{ j8f ;ldlt Pj+
Snax¿nfO{ k|f]T;flxt ug]{,
-5_ :yfgLo / s]Gb|:t/Lo u|fdL0f v]ns'b k|ltof]lutfx¿sf] Joj:yf ug]{,
-h_ ufpFx¿df klxrfg ul/Psf v]nsf k|ltefjfg v]nf8Lx¿nfO{ ljz]if
k|lzIf0fsf] Joj:yf :yfgLo lgsfox¿af6ug]{ tkm{ kxn ug]{,
-*_ lhNnf ljsf; ;ldlt÷gu/kflnsf÷ufp“ ljsf; ;ldltdf v]ns'b
-s_ lkm6g]z km/ cn h:tf hgrf;f]sf v]ns'b sfo{qmdnfO{ j8f–
j8f;Dd lj:tf/ ug]{,
-v_ lhNnf ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf Pj+ ufp “ ljsf; ;ldltaLr
v]ns'b k|ltof]lutfx¿sf] lgoldt cfof]hgf ug{ k|f]T;flxt ug{],
-u_ lhlj;, gu/kflnsf Pj+ uflj;x¿n] v]ns'b;DaGwL ;+:yf tyf
Snax¿ vf]Ng] Joj:yf ldnfpg],
-3_ k|ltefzfnL /fli6«o v]nf8Lx¿sf] ;+/If0fsf nflu :yfgLo :t/df g}
/f]huf/Lsf] Joj:yf ldnfpg ljz]if kxn ug{],
www.lawcommission.gov.np
12 www.lawcommission.gov.np
-ª_ v]ns'bsf ef}lts k"jf{wf/x¿sf] lgdf{0f / ljsf;sf nflu lhNnf,
gu/ / ufp“ ljsf; ;ldltx¿nfO{ ;/sf/n] ljz]if ;xof]u /
k|f]T;fxg ug{] .
-(_ xfO{ clN6Ro'8 6«]lgª
-s_ ljb]zdf /x]sf xfO{ clN6Ro'8 6«]lgª ;]G6/x¿;“u ;dGjo / ;xsfo{
u/L b]zdf xfO{ clN6Ro'8 6«]lgª ;]G6/sf] :yfkgf u/L o;sf]
;dofg';f/ plrt ljsf; tyf lj:tf/ ug]{,
-v_ xfO{ clN6Ro'8 6«]lgªaf/] /fli6«o tyf cGt/f{li6«o:t/df k|rf/k|;f/
ug{ ljleGg tflnd, ;]ldgf/, uf]i7L tyf cGt/lqmofsf] cfof]hgf
ug]{,
-u_ xfO{ clN6Ro'8 6«]lgª ;]G6/x¿sf] ljsf; tyf k|j4{gsf nflu /fli6«o
tyf cGt/f{li6«o :t/ df ;]ldgf/ tyf uf]i7Lx¿ ;~rfng ug]{ .
-!)_ v]ns'b / ko{6g
-s_ pko'Qm ;+oGq lgdf{0f u/L ;fxl;s tyf ko{6sLo v]nsf] k|lzIf0f /
tflndsf] Joj:yf ldnfO{ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o:t/df
k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf u/L ko{6sx¿nfO{ d'n'sdf leq\ofpg],
-v_ ;fxl;s tyf ko{6sLo v]ns'bsf cfjZos v]n ;fdu|Lx¿ Go"gtd
eG;f/ z'Nsdf lemsfpg ;Sg] Joj:yf ldnfpg],
-u_ k|To]s #÷# jif{df g]kfndf dfpG6]g :kf]6{;\ km]l:6an cfof]hgf ug]{,
-3_ ;fxl;s tyf ko{6sLo v]nx¿sf] lbuf] ljsf;sf nflu tTsfnLg,
cNksfnLg Pj+ bL3{sfnLg of]hgf agfO{ cfjZos k"jf{wf/x¿sf]
lgdf{0f ug{ k|f]T;flxt ug{],
-ª_ ;fxl;s tyf ko{6sLo v]nx¿sf] ljsf; / lj:tf/ ug{ ljleGg
gf}nf] ljwfx¿;d]t klxrfg u/L tL v]nx¿nfO{ ;dfj]z u/fpg]
qmddf dfpG6]g /g, /s SnfOlDaª / dfpG6]g SnfOlDaªnfO{ ;d]t
ko{6sLo v]nsf] ¿kdf ;dfj]z ug]{,
www.lawcommission.gov.np
13 www.lawcommission.gov.np
-r_ ;fxl;s ko{6g v]ns'bsf] cg';Gwfg ug{ l/;f];{ ;]G6/sf] :yfkgf
u/L g]kfnnfO{ ljZjs} ;fxl;s ko{6g v]ns]Gb|sf] ¿kdf ljsf; ug{
kxn ug]{ .
-!!_ ;/sf/L ljefuLo lgsfox¿df v]ns'b
-s_ g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L tyf cGo ;'/Iff lgsfodf
v]ns'bsf] ef}lts k"jf{wf/ ljsf; ug{ k|f]T;flxt ug]{,
-v_ ;/sf/L ljefuLo 6f]nLsf nflu cf–cfˆg} bIf k|fljlws hgzlQm
ljsf; ug{ clek|]l/t ug]{,
-u_ ljefuLo v]n 6f]nLsf pTs.[i6 v]nf8L tyf l6dnfO{ k|f]T;fxg ug{
ljleGg k'/:sf/, ;Ddfg tyf j[lQljsf;sf of]hgfx¿sf] Joj:yf
ug+],
-3_ ;/sf/L ljefuLo lgsfox¿df v]ns'b k|ltof]lutfsf] jflif{s
sfo{qmdx¿ to u/L sfof{Gjog ug]{ u/fpg],
-ª_ ;/sf/L ljefuLo lgsfosf ljefuLo v]n 6f]nLnfO{ /fli6«o tyf
cGt/f{li6«o :t/sf ljleGg k|ltof]lutfx¿df k|ltlglwTj u/fpg],
-r_ /fli6«o :t/df b]vfk/]sf pTs[i6 tyf k|ltefzfnL pbLodfg
v]nf8Lx¿nfO{ ;'/Iff lgsfodf /f]huf/Lsf] Joj:yf ug]{ .
-!@_ dhb'/÷sd{rf/Lsf nflu v]ns'b
-s_ v]ns'bnfO{ dhb'/ tyf sd{rf/Lx¿sf] zf/Ll/s tGb'?:tL sfod
/fVg] dfWodsf] ¿kdf pkof]u ug{ pTk|]l/t ug]{,
-v_ b}lgs v]ns'b tyf zf/Ll/s lqmofsnfk ug]{ jftfj/0f agfpg],
-u_ jflif{s ¿kdf v]ns'b dxf]T;jsf] cfof]hgf ug]{, u/fpg] gLltut
Joj:yf ug]{,
-3_ v]ns'bsf] ljsf; / lj:tf/sf nflu sf/vfgfx¿df v]ns'b Sna
u7g ug{ k|l/t ug]{,
-ª_ v]ns'b ultljlw tyf sfo{qmd ;~rfngsf nflu k|To]s pBf]u tyf
snsf/vfgfx¿n] v]ns'b sf]ifsf] :yfkgf ug]{,
www.lawcommission.gov.np
14 www.lawcommission.gov.np
-r_ k|To]s pBf]u tyf snsf/vfgfx¿n] zf/Ll/s tGb'?:tL tyf
:jf:Yosf nflu lkm6g]zsf ;fdu|Lx¿sf] Joj:yf ug]{] .
-!#_ ;fj{hlgs ;+:yfgx¿df v]ns'b
-s_ ;fj{hlgs ;+:yfgx¿df 5'§} ;+o'Qm v]ns'b ljsf; sf]if /xg] Joj:yf
ug]{,
-v_ ;fj{hlgs ;+:yfgx¿n] jflif{s v]ns'b sfo{qmdsf] ;~rfng ug]{
Joj:yf ldnfpg],
-u_ k|ltli7t /fli6«o v]nf8Lx¿nfO{ /f]huf/Lsf] Joj:yf ug{ ;fj{hlgs
;+:yfgx¿df lglZrt b/aGbLsf] Joj:yf ug{ kxn ug]{,
-3_ ;fj{hlgs ;+:yfx¿nfO{ cfˆg} v]ns'bsf k|fljlws hgzlQm tof/ ug{
k|f]T;flxt ug{],
-ª_ v]ns'b ultljlwdf ;lqmo /xg] ;fj{hlgs ;+:yfgx¿nfO{ pTs[i6
;+:yfsf] ¿kdf 3f]if0ff u/L ;Ddfg / k'/:s[t ug{],
-r_ ;fj{hlgs ;+:yfx¿nfO+{ :yfgLo / s]Gb|df v]ns'bsf ef}lts
k"jf{wf/x¿sf] lgdf{0f tyf Joj:yf ug{sf nflu ;/sf/n] ljz]if
k|f]T;fxg / ;xof]u ug{] .
-!$_ Ho]i7 gful/ssf nflu v]ns'b
-s_ Ho]i7 gful/sx¿sf nflu v]ns'b / zf/Ll/s :jf:Yo;DaGwL ljleGg
r]tgfd"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{,
-v_ Ho]i7 gful/sx¿nfO{ v]ns'b ultljlwdf ;lqmo ug{],
-u_ ljleGg :yfgx¿df of]u, Wofg k|lzIf0f s]Gb|x¿ vf]Ng k|f]T;flxt
ug]{,
-3_ ;do;dodf Ho]i7 gful/sx¿sf nflu pkof]uL v]nx¿sf]
k|ltof]lutfx¿ cfof]hgf ug]{,
-ª_ Ho]i7 gful/sx¿af6 cfˆg} v]ns'b ;+:yf tyf Snax¿sf]
Joj:yfkg / u7g ug{ k|]l/t ug]{,
www.lawcommission.gov.np
15 www.lawcommission.gov.np
-r_ Ho]i7 gful/sx¿sf lglDt v]ns'bdo jftfj/0f agfpg
gu/kflnsf, ufp“ ljsf; ;ldltx¿nfO{ ljz]if ¿kdf ;lqmo
u/fpg],
-h_ e]6«fG; v]nf8Lx¿nfO{ cGt/f{li6«o v]ns'b k|ltof]lutfx¿df
;xof]uLsf] ¿kdf ;xefuL u/fpg k|f]T;fxg ug]{ .
-!%_ :k]zn, kf/f cf]nlDks
-s_ ckf· v]nf8Lx¿sf nflu ljBfno, dxfljBfno / ljZjljBfnodf
cWoogsf nflu ljz]if 5fqj[lQsf]Joj:yf ug{],
-v_ kf/f cf]nlDkssf v]nf8Lx¿sf nflu :yfgLo tyf /fli6«o
k|ltof]lutfx¿ lgoldt cfof]hgf ug{] Joj:yfldnfpg],
-u_ kf/f cf]nlDkssf v]nf8Lx¿n] cGt/f{li6«o kbsx¿ k|fKt u/]df cGo
;fwf/0f v]nsf v]nf8Lx¿ ;/x;'ljwfx¿ k|bfg ug]{ Joj:yf
ldnfpg],
-3_ ljz]if÷kf/f cf]nlDksnufotsf v]ns'b ljsf;sf nflu cfjZos
ah]6sf] Joj:yf ug]{,
-ª_ kf/f÷ljz]if v]ns'bsf nflu ljz]if k|fljlws hgzlQm pTkfbg ug{
hf]8 lbg],
-r_ ckf·tfsf] k|s[lt cg';f/ v]nx¿sf] rog tyf v]n :ynx¿sf]
ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ug]{,
-5_ ckf· v]nf8Lx¿sf nflu v]n:yn tyf v]ns'b;DaGwL lgsfox¿df
;f+s]lts efiff, a]|n lnlk tyf nfh{ lk|G6sf] k|of]u u/L v]n
lgodaf/] hfgsf/L lbg] Joj:yf nfu' ug{] .
-!^_ ljBfnodf v]ns'b
-s_ b]zsf] z}lIfs kf7\oqmddf v]ns'b tyf zf/Ll/s lzIffnfO{ clgjfo{
ljifosf] ¿kdf ;dfj]z ug{],
-v_ ;a} ljBfnox¿df v]ns'bsf Go"gtd ef}lts k"jf{wf/ tyf
;'ljwfx¿sf nflu sfg'gdf oy]i6 Joj:yf ug{],
www.lawcommission.gov.np
16 www.lawcommission.gov.np
-u_ b]zsf ;fwf/0f tyf lghL :t/df ;~rflnt ljBfnox¿df Go"gtd
Pshgf tflndk|fKt v]ns'b lzIfssf] b/jGbL ldnfpg] Joj:yf ug]{,
-3_ k|To]s ljBfnodf k|ltof]lutfsf nflu v]nljwfx¿sf] l6d tof/ ug{],
-ª_ ljBfnon] sDtLdf lbgsf] Ps lkl/o8 v]ns'b sIff ;~rfng
ug{'kg{] Joj:yf ldnfpg],
-r_ k|ltof]lutfdf ;xefuL x' “bf k/LIff / k|ltof]lutfsf] ; dodf tfnd]n
ldnfpg],
-5_ ljBfnox¿df /x]sf v]nk|ltefx¿sf] ljsf; ug{ s]Gb|b]lv :yfgLo
tx;Dd v]ns'b k|ltof]lutfx¿ cfof]hgf ug{]÷u/fpg] .
-!&_ ljZjljBfno v]ns'b
-s_ k|To]s b'O{–b'O{ jif{df cGt/ ljZjljBfno v]ns'b k|ltof]lutfsf]
cfof]hgf ug]{,
-v_ k|To]s ljZjljBfnonfO{ clgjfo{ ¿kdf cfˆgf] v]ns'b ultljlwsf]
jflif{s sfo{qmd k|sflzt u/L nfu' ug{ k|f]T;flxt ug]{,
-u_ k|To]s ljZjljBfnonfO{ ljleGg k|ltof]lutfsf nflu v]nf8L jf l6d
tof/ ug{ clek|]l/t ug]{,
-3_ ljZjljBfnox¿df v]ns'bsf Go"gtd ef}lts k"jf{wf/x¿ x'g]
Joj:yf ug{],
-ª_ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/sf ljZjljBfno v]ns'b k|ltof]lutfx¿
cfof]hgf ug{ / ;xeflutf hgfpg cfjZos kxn ug]{,
-r_ ljZjljBfnox¿ cGtu{tsf cf+lus SofDk;x¿ jLr jflif{s ¿kdf
ljleGg v]nljwfdf cGt/ SofDk; k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf ug]{ /
pQm k|ltof]lutfx¿df k|yd, låtLo / t[tLo x'g] lzIf0f ;+:yfx¿nfO{
;/sf/n] k|fljlws / cfly{s ¿kdf k'/:sf/ / ;Ddfg k|bfg ug{] .
-!*_ v]nf8Lsf] eljio, dfg, ;Ddfg / k'/:sf/
www.lawcommission.gov.np
17 www.lawcommission.gov.np
-s_ cGt/f{li6«o:t/df b]zsf] k|lti7f clej[l4 ug]{ /fli6«o v]nf8Lx¿sf]
eljio ;'lglZrt ug{ / pgLx¿nfO{ ;fdflhs dfg, ;Ddfg k|bfg
ug{ ljleGg sfo{qmd tyf k'/:sf/sf] Joj:yf ug]{,
-v_ /fi6«sf] v]ns'b If]qdf of]ubfg k'¥ofpg] k|fljlws tyf k|zf;lgs
sd{rf/L -v]n k|lzIfs, v]n lj1, v]n ljz]if1, v]n lrlsT;s, v]n
dgf]lj1 tyf cGo_ x¿nfO{ ;Ddfg / k|f]T;fxg ug{],
-u_ v]ns'b If]qsf] ljsf;sf nflu ul/g] gLltut lg0f{o ug]{ txdf
k|ltlglwTj u/fp+bf /fi6«sf k|ltli7t v]nf8L tyf k|fljlws / v]ns'b
;DaGwL pRr of]Uotf xfl;n u/]sf lj1x¿sf] rognfO{ ljz]if
k|fyldstf lbg],
-3_ /fli6«o v]nf8Lx¿sf] sNof0f / ;xof]usf nflu sfg'gn] Joj:yf
u/]sf] Ps æ/fli6«o v]nf8L sNof0fsf/L sf]ifÆ sf] :yfkgf ug]{,
-ª_ /fli6«o v]nf8Lx¿sf] juL{s/0f u/L tL v]nf8Lx¿sf] :t/ cg';f/sf]
aLdfsf] Joj:yf ug]{],
-r_ Ps lglZrt dfkb08sf] cfwf/df g]kfnsf nflu cf]nlDks,
PlzofnL, blIf0f PlzofnL v]ns'b tyf ;DalGwt v]nsf] ljZj:t/Lo
/ Plzof:t/Lo k|ltof]lutfx¿af6 kbs ljh]tf v]nf8Lx¿nfO{
cfhLjg eQfsf] Joj:yf ug]{,
-5_ /fli6«o v]nf8Lx¿n] cfˆgf] ;lqmo v]n hLjgkZrft /f]huf/Ldf
ljb]z hfg rfx]df k|fyldstf lbg] Joj:yf ug]{,
-h_ lglZrt dfkb08sf] cfwf/df b]zsf k|ltli7t /fli6«o v]nf8Lx¿nfO{
;b\efjgf /fhb"tsf] dfGotf k|bfg ug{],
-em_ /fli6«o v]nf8Lx¿sf] hLljsf]kfh{gsf nflu Jofj;flos ;Lk tyf
bIftf clej[l4sf sfo{qmdx¿ cl3 ;fg{],
-`_ b]zsf ;a} txsf ljBfno tyf dxfljBfnox¿df uf}/jzfnL /fli6«o
v]nf8Lx¿sf] cWoogsf nflu lglZrt dfkb08sf] cfwf/df
5fqj[lQsf] Joj:yf ug]{,
www.lawcommission.gov.np
18 www.lawcommission.gov.np
-6_ k|ltli7t /fli6«o v]nf8Lx¿n] cfk\mgf] hLjgofkgsf nflu /f]huf/L
k|fKt ug{ g;s]sf] cj:yfdf lghx¿nfO{ /fHoaf6 ljz]if v]nf8L
eQfsf] Joj:yf ug]{],
-7_ s'g} klg k|ltof]lutfx¿df ;xefuL v]nf8Lx¿sf] k|bz{g Ifdtf
clej[l4sf nflu ;DalGwt v]nsf k|lzIfssf] ;xeflutf clgjfo{
u/fpg],
-8_ ljleGg v]ns'bsf sfo{qmd tyf ;ef;df/f]xx¿df g]kfnL
cf]nlDkog v]nf8Lx¿nfO{ plrt ;Ddfg / dof{lbt :yfg lbg],
-9_ s]Gb|Lo tyf :yfgLo:t/df k|To]s jif{ æpTs[i6 jif{ v]nf8LÆ rog
u/L plrt ;Ddfg tyf k'/:sf/ k|bfg ug]{ Joj:yf ug]{ .
-!(_ v]ns'bsf] Joj;foLs/0f
-s_ v]ns'bnfO{ Joj;foL ¿kdf cl3 a9fpgsf nflu a9LeGbf a9L
v]ns'bsf ;+:yf tyf Snjx¿ u7g ug{ k|f]T;flxt ug]{,
-v_ :yfgLo v]ns'bsf ;+:yf tyf Snax¿nfO{ ;xof]u / ;dy{g ug]{
ljleGg pBf]u, sDkgL, JolQmx¿nfO{ k|f]T;flxt ug]{,
-u_ ljleGg Joj;foL v]ns'bsf sfo{qmd tyf k|ltof]lutfx¿sf]
;~rfng ug{ hf]8 lbg],
-3_ cGt/f{li6«o:t/df pknlAw xfl;n u/]sf k"j{ v]nf8Lx¿sf] cg'ej /
Ifdtfx¿nfO{ pkof]u ug]{ u/L v]nsf] Joj;foLs/0f ug]{ jftfj/0f
agfpg] .
-@)_ v]ns'b ;fdu|L pTkfbg
-s_ :jb]zd} v]ns'b ;fdu|L pTkfbg ug{ ;Sg] pTkfbsx¿nfO{ cfjZos
;xof]u Pj+ ;x'lnot pknAw u/fpg] Joj:yf ug{],
-v_ :yfgLo sRrf kbfy{sf] k|of]u u/L cfoft k|lt:yfkg ug]{ v]n
;fdu|L ckgfpgdf hf]8 lbg],
-u_ v]ns'b pBf]u k|j4{g ug{sf nflu cfjZos sRrf kbfy{ cfoft
ubf{ eG;f/ z'Nsdf 5'6sf] Joj:yf ug{ kxn ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
19 www.lawcommission.gov.np
-@!_ v]ns'b tyf jftfj/0f
-s_ v]ns'bsf ef}lts k"jf{wf/ j/k/ xl/ofnL /fvL jftfj/0f d}qL
agfpg],
-v_ v]ns'b k|lzIf0f Pj+ k|ltof]lutf:yn j/k/ ;/;kmfO{, vfg]kfgL tyf
9nsf] /fd|f] Joj:yf ug]{,
-u_ s]Gb| / :yfgLo:t/sf v]ns'b OsfO{x¿n] v]ns'b tyf jftfj/0fnfO{
;fd~h:o ug{ 5'§} ;ldlt agfO{ sfo{ ug{] .
-@@_ v]ns'b lrlsT;f lj1fg
-s_ v]ns'b lrlsT;f lj1fgnfO{ ;+:yfut ¿kdf ljsf; ug{ cfw'lgs
k|ljlwo'Qm :kf]6{;\ d]l8l;g P08 l/;r{ ;]G6/ :yfkgf ug]{,
-v_ v]nf8Lx¿sf] :jf:Yosf] :t/nfO{ tGb'¿:t /fVg lgoldt :jf:y
k/LIf0fsf] Joj:yf ldnfpg],
-u_ v]ns'bdf cfjZos k|fljlws hgzlQm -8fS6/, kf]if0f ljz]if1,
:jf:y ;xfos, g;{, lkmlhof]y]/flki6, Nofa Pl;:6]G6 cflb_ sf]
plrt Joj:yf ldnfpg],
-3_ v]nf8L tyf ;fdfGo gful/ssf nflu nfu'cf}ifw / P8\;;DaGwL
r]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng ug{],
-ª_ v]ns'b lrlsT;f lj1fg;DaGwL k|fljlwsx¿sf] pTkfbg ug{],
-r_ v]nf8Lsf nflu pko'Qm kf]if0fo'Qm v'/fssf] Joj:yf ;DaGwL
cfjZos 1fg lbg] Joj:yf ug]{,
-5_ lrlsT;f lj1fg;DaGwL go“f 1fg / cg'ej cfbfgk|bfg ug{ ljleGg
;]ldgf/, uf]i7L cflb ;~rfng ug{],
-h_ cGt/f{li6«o cle;lGw cg';f/ v]ns'bdf k|ltalGwt cf}iflwx¿ af/]
hgr]tgf clea[l4 ug]{ / o;sf] b'¿kof]unfO{ lgoGq0f ug{ oy]i6
k|jGw ldnfpg]
www.lawcommission.gov.np
20 www.lawcommission.gov.np
-@#_ v]n kqsfl/tf tyf ;~rf/ dfWod
-s_ v]ns'b kqsfl/tfnfO{ lj:tf/ / ljsf; ug{ ;xof]u k'¥ofpg] x]t'n]
s]Gb| tyf If]qdf æ:kf]6{;\ ldl8of ;]G6/Æ sf] :yfkgf ug]{,
-v_ v]ns'b kqsfl/tfdf ;zQm / k|efjsf/L e"ldsf lgjf{x ug]{ o;
If]qsf JolQmTjx¿nfO{ k|f]T;flxt ug{sf nflu plrt dfkb08 agfO{
ljleGg cGt/f{li6«o v]ns'bsf ultljlwx¿df ;xeflutfsf nflu
cj;/ k|bfg ug]{,
-u_ v]ns'b kqsfl/tf If]qdf ;xefuL eO{ d'n'ssf] v]ns'b ljsf;df
of]ubfg lbg] v]n kqsf/, ;~rf/ dfWod tyf o;If]qdf sfo{ ug]{
;+3;+:yfx¿nfO{ xf};nf k|bfg ug{sf nflu Ps dfkb08 agfO{
k|To]s jif{ g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 gub k'/:sf/ ;lxt ;Ddfgsf]
Joj:yf ug]{,
-3_ v]ns'b kqsf/x¿sf] j[lQljsf;sf nflu ;do–;dodf v]ns'b
;DaGwL 1fgaw{s sfo{qmd tyf k|lzIf0fx¿sf] cfof]hgf ug]{,
-ª_ v]ns'b kqsfl/tf tyf ;~rf/ dfWoddf sfo{/t\ kqsf/x¿nfO{
ljleGg :t/sf a}b]lzs tflnd, ;ef, ;]ldgf/, tyf uf]i7Lx¿df
k|ltlglwTj u/fpg] Joj:yf ug]{,
-r_ v]ns'b kqsfl/tfdf pRr lzIff xfl;n ug{sf nflu 5fqj[ltsf]
Joj:yf ug]{ .
-@$_ v]ns'b lzIf0f ;+:yf tyf ljBfnosf] Joj:yf
-s_ :yfgLo:t/df v]ns'b ljBfnox¿sf] :yfkgf ug{ kxn ug{],
-v_ v]ns'b dxfljBfno÷sn]hdf k|ltefjfg / pbLodfg ljBfyL{
v]nf8Lx¿sf] nflu 5fqj[lQsf] Joj:yf ug{],
-u_ v]ns'b ljBfnodf cWoog/t ljBfyL{x¿nfO{ ;'ljwfo'Qm 5fqfjf;sf]
Joj:yf ug{],
www.lawcommission.gov.np
21 www.lawcommission.gov.np
-3_ v]ns'b ljBfyL{x¿nfO{ cWoogsf] bf}/fgdf ljleGg /fi6«x¿sf] z}lIfs
P+j ;fdflhs tyf ;+f:s[lts e|d0f / cg'ej cfbfg k|bfgnfO{
lgoldt u/fpg] .
-@%_ v]n juL{s/0f tyf k|fyldstf lgwf{/0f
-s_ v]ns'bsf] ljsf; tyf lj:tf/sf nflu cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf
k|fKt u/]sf] ;kmntf, /fli6«o:t/df v]nn] u/]sf] ljsf; / lj:tf/,
v]nn] k|fKt u/]sf] nf]slk|otf, nufgLsf] ;Defjgf, cGt/f{li6«o:t/df
kbs k|flKtsf] ;DefJotf, v]nsf] ljsf; tyf lj:tf/sf] nflu
ef}uf]lns ;DefAotf cflb cfwf/df v]nx¿sf] auL{s/0f u/L
k|fyldstf tf]Sg],
-v_ v]nsf] juL{s/0f k|fyldstfsf] cfwf/df ah]6 ljlgof]hgf ug]{ gLlt
canDag ug]{,
-u_ ah]6 ljlgof]hgsf nflu v]nx¿sf] k|fyldsLs/0f ubf{ aflif{s
sfo{qmdsf] lgoldttf, sfo{qmd ;~rfngdf cfGtl/s ;fwg /
;|f]tsf] kl/rfng, v]n ljsf; / lj:tf/sf] cu|;/tf cflbnfO{ klg
cfwf/sf] ¿kdf lng],
-3_ sfo{qmdx¿sf] k|fyldsLs/0f ubf{ Jojxfl/stf, /fli6«o tyf
cGt/{fli6«o :t/df ul/g] ;xsfo{, ;~rflnt sfo{qmdx¿sf] pknlAw,
v]n cg'zf;g cflbnfO{ klg Wofgdf /fVg] .
-@^_ cfly{s ;|f]t kl/rfng / Joj:yfM
-s_ v]ns'b ljsf; / lj:tf/sf nflu g]kfn ;/sf/af6 lgoldt ¿kdf
ah]6 tyf cg'bfgsf] Joj:yf ldnfpg],
-v_ b]zsf ;+:yfut lzIf0f ;+:yfx¿n] ljBfyL{x¿af6 v]ns'bsf nflu
;+sng ug]{ /sdnfO{ v]ns'b ljsf;df g} nufgL ug{] Joj:yf
ldnfpg],
-u_ v]ns'b ljsf;sf nflu ljleGg bft[ /fi6«, ljb]zL ;+:yf tyf
bftfx¿af6 j}b]lzs ;xof]u h'6fpg kxn ug]{,
www.lawcommission.gov.np
22 www.lawcommission.gov.np
-3_ d'n'ssf] v]ns'b ljsf;sf uf=lj=;÷lh=lj=;=n] v]ns'b ljsf;sf
nflu slDtdf % k|ltzt /sd ljlgof]lht ug'{kg]{ gLlt clVtof/
ug]{,
-ª_ :yfgLo :t/df ;xof]u h'6fpg ;lsg] u/L ljleGg sfo{qmdx¿sf]
cfof]hgf ug{ k|]l/t ug{] .
^= ^= ^= ^= ;+:yfut Joj:yf tyf k|lqm;+:yfut Joj:yf tyf k|lqm;+:yfut Joj:yf tyf k|lqm;+:yfut Joj:yf tyf k|lqmofut ;'wf/ofut ;'wf/ofut ;'wf/ofut ;'wf/
-!_ ;+:yfut Joj:yf
-s_ v]ns'b ;+rfng tyf ljsf; sfo{nfO{ dfu{ bz{g ug{, v]ns'b
;DjGwL sfo{gLlt th'{df ug{, cfjZos ;|f]tsf] kl/rfng ug{ /
ljleGg lgsfox¿ jLr ;dGjo ug]{ p2]Zon] s]Gb|Lo :t/df
;DdfggLo k|wfgdGqLsf] cWoIftfdf Ps ax'kIfLo v]ns'b ;dGjo
kl/ifb\ u7g ul/g]5 . o'jf tyf v]ns'b dGqL ;xcWoIf /xg] o;
kl/ifb\df cy{, u[x, /Iff, lzIff, :yfgLo ljsf; , ko{6g tyf :jf:Yo
dGqLx¿, of]hgf cfof]usf v]ns'b x]g]{ ;b:o nufot ;DjlGwt
dGqfnosf ;lrjx¿ /xg]5g\ eg] /fli6«o v]ns'b kl/ifb\, g]kfn
cf]nlDks sld6L, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o v]nf8L ;+3 tyf v]ns'b
sd{rf/L ;+3 cflbnfO{ klg kl/ifb\df k|ltlglwTj u/fOg]5 . o;
kl/ifb\df cfjZostf cg';f/ v]ns'b lj1, k|lzIfs tyf v]ns'b
k|fljlwsnfO{ ;dfa]z u/fOg]5 . ;dGjo kl/ifb\n] ;+rflnt v]ns'b\
ultljlwsf] cfjlws ¿kdf ;dLIff ub}{ v]ns'b ;DaGwL
lgsfox¿af6 k|:t't sfo{ of]hgfx¿nfO{ :jLs[lt k|bfg u/L
cfjZos dfu{bz{g ug]{5 .
-v_ v]ns'b ;DjGwL lqmofsnfkx¿nfO{ k|efjsf/L 9+uaf6 Joj:yfkg /
cg'udg ug{sf nflu v]ns'b lgsfoaLr k|efjsf/L ;dGjo ug{,
v]ns'b ;~rfng / ;xeflutfsf] dfkb08 tyf sfo{ljlw to ug{,
cGt/f{li6«o v]ns'b k|ltof]lutfsf] cfof]hgf tyf ;xeflutfsf]
cfjZos Joj:yf ug]{ cflb sfo{x¿sf] ;+of]hg ug{ g]kfn ;/sf/sf]
If]qut s]Gb|Lo lgsfosf] ¿kdf o'jf tyf v]ns'b dGqfno /xg]5 .
www.lawcommission.gov.np
23 www.lawcommission.gov.np
-u_ d'n'sdf v]ns'bsf] k"jf{wf/sf] dd{t ;+ef/, ;~rfng Pj+ ljsf;
ug{, a[xt /fli6«o k|ltof]lutfx¿ ;~rfng ug{, v]n ;+3x¿nfO{
cflwsfl/stf k|bfg u/L nf]stflGqs d"No / dfGotf cg'¿k
;~rfng ug{ u/fpg, cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf efu lng] /fli6«o
6f]nLsf] tof/L Pj+ k|lzIf0f ug{, v]ns'b ljsf;df ;DjlGwt ;a}sf]
;xof]u kl/rfng ug{ o'jf tyf v]ns'b dGqfno cGtu{t
s]Gb|Lo:t/df /fli6«o v]ns'b kl/ifb\ tyf k|fb]lzs / :yfgLo :t/df
kl/ifb\ cGtu{tsf :yfgLo sfof{nox¿ /xg] 5g\ .
-3_ cf–cfˆgf] v]nx¿sf] ljsf; / lj:tf/ u/L v]nf8Lx¿sf] tof/L Pj+
5gf}6 ug{ tyf lgoldt k|ltof]lutfx¿ ;~rfng ug{ /fli6«o v]ns'b
kl/ifb\df btf{ x'g] u/L k|To]s v]nsf] :jtGq tyf :jfoQ /fli6«o
v]n ;+3x¿ /xg] 5g\ .
-ª_ d'n'sdf cf]nlDks cleofg ;~rfng ug{, d'n'ssf] v]ns'b
ljsf;df cGt/f{li6«o cf]nlDks sldl6 / cf]nlDks sfpG;Ln ckm
Plzof h:tf ;+:yfx¿af6 cfjZos ;|f]tsf] kl/rfng ug{,
cGt/f{li6«o cf]nlDks sld6Lsf] ;+/IfsTjdf ;~rfng x'g] v]ns'b
k|ltof]lutfx¿df d'n'ssf] ;xeflutfsf] ;'lglZrt ug{ o'jf tyf
v]ns'b dGqfnosf] ;dGjodf k|rlnt sfg'g cg';f/ /fli6«o v]ns'b
kl/ifb\df btf{ x'g] u/L Ps :jtGq tyf :jfoQ g]kfn cf]nlDks
sldl6sf] Joj:yf ul/g]5 .
-@_ k|lqmofut ;'wf/
-s_ o'jf tyf v]ns'b dGqfnosf] sfd, st{Ao / clwsf/nfO{
cfjZostfg';f/ kl/dfh{g u/L d'n'ssf] v]ns'b ;DjGwL lgsfox¿
jLr ;dGjo ug{ b]xfo cg';f/sf] sfo{If]q tf]Sg] Joj:yf
ldnfO{g]5M–
-c_ v]ns'b ;DaGwL gLlt, of]hgf tyf sfo{qmdsf] th'{df,
sfof{Gjog, cg'udg / d"Nof+sg ug]{,
-cf_ v]ns'b ljsf;sf nflu cfjZos kg]{ cfly{s / k|fljlws
;xof]u h'6fpg],
www.lawcommission.gov.np
24 www.lawcommission.gov.np
-O_ v]ns'b ;DaGwL ljifosf] cWoog, cg';Gwfg / ;j]{If0f ug]{
u/fpg],
-O{_ v]ns'bsf] If]qdf cGt/f{li6«o ;DaGw / ;Dks{ ;DaGwL sfo{
ug]{,
-p_ cGt/f{li6«o v]ns'b k|ltof]lutfdf ;xefuL x'gsf nflu
cfjZos dfkb08 :jLs[t ug{],
-pm_ cf]nlDks, PlzofnL v]ns'b tyf blIf0f PlzofnL v]ns'bsf]
cfof]hgf tyf ;+rfng ug]{ cfjZos Joj:yf ldnfpg],
-P_ cf]nlDks, PlzofnL v]ns'b tyf blIf0f PlzofnL v]ns'b
nufot cGt/f{li6«o cf]nlDks sld6Lsf] ;+/IfsTjdf
;~rfng x'g] k|ltof]lutfdf efu lng] v]nf8L, k|lzIfs,
Joj:yfks ;d]tsf] /fli6«o 6f]nLsf] ;xeflutfnfO{ :jLs[lt
k|bfg ug]{,
-P]_ v]ns'b ljsf;df ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L ;+:yfx¿nfO{
kl/rfng ug]{,
-cf]_ lghL If]q tyf Jofkfl/s k|lti7fgx¿nfO{ v]ns'b ljsf;df
nufgL ug{ k|f]T;flxt ug]{,
-cf}_ v]nf8L, k|lzIfs, /fli6«o ;+3x¿nfO{ k|f]T;flxt ug{ v]ns'b
k|ltef k'/:sf/sf] Joj:yf ug]{ / cGt/f{li6«o txdf kbs
k|fKt ug{] v]nf8Lx¿nfO{ ;Ddfg :j¿k k'/:sf/ cflbsf]
Joj:yf ug]{ .
-v_ d'n'sdf v]ns'bsf] k"jf{wf/sf] dd{t ;Def/, ;~rfng Pj+ ljsf;
ug{, cGt/{fli6«o v]nx¿df efu lng] v]nf8Lx¿sf] tof/L, k|lzIf0f
tyf ;xeflutf cflbsf] Joj:yf ldnfpg, lgoldt ¿kdf /fli6«o
k|ltof]lutfx¿sf] cfof]hgf Pj+ ;~rfng ug{ tyf o; sfo{df
;DjlGwt ;a}sf] ;xof]u h'6fpg ljBdfg v]ns'b ;DjGwL sfg'gdf
cfjZos kl/dfh{g u/L /fli6«o v]ns'b kl/ifb\sf] sfd sf/jfxLnfO{
cGt/f{li6«o d"No / dfGotf cg'¿k agfO{ cfjZos k|lqmofut Pj+
www.lawcommission.gov.np
25 www.lawcommission.gov.np
;+:yfut ;'wf/ ul/g]5 eg] o;sf] lqmofsnfknfO{ yk k|efjsf/L
agfpg b]xfo adf]lhd sfd, st{Jo tyf clwsf/ tf]Sg] Joj:yf
ldnfOg]5M–
-c_ v]ns'b If]qsf] ;+:yfut ljsf; / lj:tf/ ug{ k|rlnt lgod
sfg'g / tf]s]sf] dfkb08 leq /x]sf v]ns'b ;DaGwL ;+3,
;+:yfx¿nfO{ btf{ u/L ;DalGwt v]n ;+:yfsf] :jLs[t
ljwfgadf]lhd u7g tyf ;~rfng ug]{ Joj:yf ldnfpg],
-cf_ v]ns'b ;DjGwL ;+3x¿sf] sfd sf/jfxLdf Ps¿ktf
Nofpg cg'udgsf] Joj:yf ug]{ / ;+3x¿sf] ultljlw
ljwfgsf] kl/lw tyf k|rlnt v]n gLlt lgb]{zg ljk/Lt
uPdf sf/jfxL ug]{,
-O_ v]ns'b ;DjGwL ef}lts ;+/rgfx¿sf] dd{t ;Def/,
;~rfng Pj+ Joj:yfkg ug]{,
-O{_ jflif{s ¿kdf sfo{qmd tof/ u/L dGqfnodf k]z ug]{ /
k|fKt ah]6nfO{ v]nsf] auL{s/0f tyf k|fyldstfsf] cfwf/df
ljleGg v]nsf /fli6«o ;+3x¿nfO{ ljlgof]hg ug]{,
-p_ cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿df ;xeflutfsf nflu
v]nf8Lx¿sf] k|lzIf0f nufot ;Dk"0f{ tof/L sfo{df /fli6«o
;+3x¿nfO{ ;xof]u k'¥ofpg],
-pm_ v]ns'bsf] u'0ffTds ljsf; ug{ cfjZos bIf hgzlQmsf]
ljsf; ug]{,
-P_ cf]nlDks, PlzofnL v]n tyf blIf0f PlzofnL v]n nufot
cGt/f{li6«o cf]nlDks sld6Lsf] ;+/IfsTjdf ;~rfng x'g]
k|ltof]lutfx¿df efu lng] v]nf8L, k|lzIfs, Joj:yfks
nufotsf] /fli6«o 6f]nLsf] tof/L, k|lzIf0f tyf ;xeflutfsf]
cfjZos Joj:yf ldnfpg],
-P]_ ljleGg v]nsf s]Gb|b]lv :yfgLo tx;Dd gjk|ltefjfg tyf
pbLodfg v]nf8Lx¿sf] vf]hL, klxrfg / ;+/If0f tyf
www.lawcommission.gov.np
26 www.lawcommission.gov.np
a[lQljsf;sf nflu kl/of]hgfx¿ ;~rfng ug{ ;DjlGwt
;+3x¿nfO{ cfly{s tyf k|fljlws ;xof]u ug]{,
-cf]_ v]ns'bsf] /fli6«o of]hgf tyf sfo{qmdx¿nfO{ ;kmn
agfpg dftxtsf sfof{nox¿nfO{ cfjZos cfly{s tyf
k|fljlws ;xof]u pknAw u/fpg],
-cf}_ d'n'ssf] k|lti7f clej[l4 ug{] k|ltli7t /fli6«o v]nf8Lx¿sf]
j[lQljsf; tyf eljio ;'lglZrttfsf nflu /f]huf/Lsf]
Joj:yf ug{ kxn ug{],
-c+_ v]ns'bdf k|ltjlGwt cf}iflw ;]jg lj?4 r]tgf clea[l4 u/L
cGt/f{li6«o cle;lGw cg'¿ksf cfjZos Joj:yf ldnfpg],
-cM_ s]Gb| / :yfgLo:t/df v]ns'b ;DaGwL ;+sngx¿ /fVg]
s]Gb|Lo / :yfgLo:t/sf ;+u|xfnox¿ :yfkgf ug]{ .
-u_ /fli6«o v]ns'b ;+3x¿sf] lqmofsnfknfO{ Jojl:yt ug{sf nflu
b]xfo adf]lhdsf] sfo{x¿df ;+3x¿nfO{ lhDd]jf/ agfOg]5M–
-c_ ;DalGwt v]nsf] cGt/f{li6«o dxf;+3sf] dfGotf k|fKt ug{],
-cf_ cGt/f{li6«o v]ns'b dxf;+3sf] ljwfgcg';f/ k|ltof]lutfx¿
;~rfng ug{],
-O_ :yfgLo:t/;Dd ;+/rgfx¿ v8f ug]{,
-O{_ k|fljlws hgzlQm tof/ ug]{,
-p_ jflif{s /fli6«o Sofn]G8/ cg';f/ sfo{qmd ;~rfng /
cfof]hgf ug{],
-pm_ cfTdlge{/tfsf nflu cfly{s ;|f]t h'6fpg],
-P_ jflif{s ;fwf/0f;ef u/L clgjfo{ ¿kdf jflif{s k|ult tyf
n]vfk/LIf0fsf] k|ltj]bg k]z ug]{,
-P]_ cf]nlDks÷PlzofnL v]n÷blIf0f PlzofnL v]ns'baf6
dfGotfk|fKt /fli6«o ;+3x¿n] /fli6«o v]ns'b kl/ifb\df btf{
www.lawcommission.gov.np
27 www.lawcommission.gov.np
eO{ kl/ifb\sf] clgjfo{ l;kmfl/;df g]kfn cf]nlDks
sld6Laf6 dfGotf lng],
-cf]_ :yfgLo, /fli6«o / cGt/f{li6«o l6d tyf v]nf8Lx¿sf] 5gf}6
/ tof/L ug{],
-cf}_ d'n'se/ cfˆgf] v]nsf] ljsf; / lj:tf/ ug]{,
-c+_ /fli6«o 6f]nL tyf /fli6«o v]nf8Lx¿sf] ljj/0f b'?:t /fVg] .
-3_ /fli6«o cf]nlDks sld6LnfO{ cGt/f{li6«o cf]nlDks sld6L /
cf]nlDks sfplG;n ckm Plzofaf6 dfGotfk|fKt Ps :jtGq /
:jfoQ ;+:yfsf] ¿kdf g]kfnsf] v]ns'b ljsf;df ;xefuL x'g]
;+:yfsf] ¿kdf ljsf; ug]{ gLlt cjnDag ul/g]5 . ;fy} o;
sld6LnfO{ cf]nlDks sldl6sf] cf]nlDks rf6{/ cg'¿k /fi6«sf]
v]ns'b ljsf;df ;xof]uL e"ldsf lgjf{x ug{] ;+:yfsf] ¿kdf ljsf;
ul/g]5 . cf]nlDks sld6Ldf g]kfn ;/sf/sf] k|ltlglwnfO{
ko{j]Ifssf] ¿kdf /flvg] Joj:yf ldnfO{g]5 . ;fy} /fli6«o cf]nlDks
sld6Lsf] lqmofsnfknfO{ kf/bzL{ agfO{ d'n'ssf] v]ns'b ljsf;sf]
sfo{df o; ;+:yfnfO{ k|efjsf/L agfpg b]xfo adf]lhd ug]{] Joj:yf
ldnfO{g]5M–
-c_ cf]nlDks, PlzofnL / blIf0f PlzofnL v]ns'b nufot
cGt/f{li6«o cf]nlDks sld6Lsf] ;+/IfsTjdf ;~rflnt
v]ns'b k|ltof]lutfdf ;xefuL x'g k|lqmof adf]lhd
l;kmfl/; e} cfPsf v]nf8L, k|lzIfs, Joj:yfksx¿nfO{
k|df0fLs/0f tyf cg'jGwg ug]{,
-cf_ cf]nlDks, PlzofnL / blIf0f PlzofnL v]ns'b nufot a[xt\
/fli6«o v]ns'bsf] ;~rfng, cfof]hgf / ;xeflutfdf g]kfn
;/sf/ nufot v]ns'b ;DjGwL lgsfox¿nfO{ ;3fpg],
-O_ g]kfnsf] v]ns'b ljsf; / lj:tf/sf] nflu v]ns'bsf
lgsfox¿nfO{ tf]lsPsf] k|lqmof cg';f/ k|fljlws, cfly{s
www.lawcommission.gov.np
28 www.lawcommission.gov.np
;xof]u h'6fpg] / k|fKt ;xof]usf] lgoldt k|ltj]bg
dGqfno tyf /fli6«o v]ns'b kl/ifb\nfO{ pknAw u/fpg],
-O{_ b]zleq cf]nlDks cleofgnfO{ Jofkstf lbg ljleGg
;ldltx¿ agfO{ sfo{qmdx¿ cufl8 a9fpg],
-p_ v]ns'bdf bIf hgzlQm lgdf{0f ug{, k|ltefjfg v]nf8LnfO{
:jb]zL Pj+ ljb]zL k|lzIf0fdf ;+nUg u/fpg tyf v]ns'bsf
ljsf;sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{ cGt/f{li6«o cf]nlDks
sld6L, cf]nlDks sld6L ckm Plzof nufotsf cGt/{fli6«o
;+:yfx¿ dfkm{t ;xof]u h'6fpg],
-pm_ v]ns'bsf] dfWodaf6 ljZj–eft[Tjsf] ljsf; ug{],
-P_ /fli6«o ;+3x¿sf] cGt/f{li6«o dfGotf, :jfoQtf /
k|ltlglwTjnfO{ ;'lglZrt ug{],
-P]_ v]ns'bdf k|ltjlGwt cf}iflwx¿sf] k|of]u lj?4 cleofgaf/]
hgr]tgf hufpg'sf ;fy} pQm sfo{qmdnfO{ ;'lglZrt ug{
cfjZos sbd rfNg] .
-ª_ cf–cfˆgf] If]qsf v]ns'b ultljlwsf] ;~rfng ug{ tyf ;DjlGwt
;+3 tyf af]8{x¿nfO{ lgoldt ¿kdf v]ns'bsf k|ltof]lutfx¿
;~rfng ug{sf nflu :yfgLo txdf sfof{nox¿sf] Joj:yf
ul/g]5 . oL sfof{nox¿sf Joj:yfkg Pj+ ;~rfngnfO{ ;xof]u
k'¥ofpg :yfgLo :t/df ax'kIfLo ;ldlt u7g ul/g]5 .
-r_ d'n'sdf v]ns'bsf] a[xQ/ ljsf; / lj:tf/sf nflu g]kfn ;/sf/n]
cfjZostfg';f/ ljBfno, ljZjljBfno, :yfgLo lgsfo, ;fj{hlgs
;+:yfg, lghL If]q, ko{6g v]ns'b, ljz]if tyf kf/f v]ns'b ljsf;
af]8{x¿ u7g ug]{ gLlt cjnDag ug{]5 .
-5_ v]ns'b ;DjGwL lgsfox¿ jLr ;dGjo clea[l4 ug{ sfd
sf/jfxLdf bf]xf]/f]kg gx'g] u/L k|lqmofut sfo{x¿nfO{ ;'lglZrt
ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
29 www.lawcommission.gov.np
-h_ /fli6«o txsf] k|ltof]lutf ;~rfng, cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿sf]
cfof]hgf tyf cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf ;xeflutfsf nflu
cfjZos dfkb08 tof/ u/L lglZrt sfo{ljlw tof/ ul/g]5 .
-em_ v]ns'bdf k|fKt x'g] /fli6«o, cGt/f{li6«o ;xof]u tyf To;sf] pkof]u
;DjGwL ;a} sfd sf/jfxLnfO{ kf/bzL{ agfO{ To;nfO{ d'n'ssf]
/fli6«o v]ns'b ultljlw;�“u ;fdGh:otf Nofpg] u/L pko'Qm k|lqmof
lgwf{/0f ul/g]5 .
-`_ v]ns'bsf lgsfox¿nfO{ a9L k|efjsf/L agfpg /fli6«o cf]nlDks
sld6L nufot ;a} ;+3x¿n] clgjfo{ ¿kdf ;/sf/n] tf]s]sf]
lgsfodf cfjlws k|ltj]bg lbg] Joj:yfnfO{ ;'b[9 u/fOg]5 .
&= &= &= &= cg'udg tyf d"Nof+sgcg'udg tyf d"Nof+sgcg'udg tyf d"Nof+sgcg'udg tyf d"Nof+sg
/fli6«o v]ns'b gLltnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{] ;Gbe{df o'jf tyf v]ns'b
dGqfnosf] ;lrjsf] ;+of]hsTjdf æ/fli6«o cg'udg ;ldltÆ u7g ul/g]5 . o;
;ldltdf /fli6«o v]ns'b kl/ifb\ tyf g]kfn cf]nlDks sld6Lsf kbflwsf/Lx¿
nufot v]n lj1x¿, ljZj ljBfnosf k|ltlglwx¿, v]n k|fljlwsx¿ cflbnfO{
;dfj]z ul/g]5 .
*= *= *= *= gLlt ;+zf]wggLlt ;+zf]wggLlt ;+zf]wggLlt ;+zf]wg
g]kfn ;/sf/n] k|To]s b'O{÷b'O{ aif{df of] gLltsf] k'g/fjnf]sg ug{]5 . t/ v]ns'bsf]
ljsf; / lj:tf/ ug]{ p2]Zon] tf]lsPsf] ;do cufj} klg gLlt ;+zf]wg ug{ eg]
afwf kg]{ 5}g .