KOMUNITI SIHAT PERKASA NEGARA

(KOSPEN)

2

NON COMMUNICABLE DISEASE (NCD)

Risk-Factors

COMMUNITY INTERVENTION (Comm-I)

Community: o As the setting for the intervention o As the target of change o As an agent with developmental

capacity o As a resource with a high degree of

ownership and participation

CLINICAL INTERVENTION (Clinical-I)

Clinical: o Management o Curative

• Multi-Sectoral approach • Health in All Planning • Social Determinant of Health

Cultural Environment

MEMPERKASAKAN INDIVIDU DAN KOMUNITI

MENGENAI GAYA HIDUP YANG SIHAT

3

Tiga

strategi

utama

1. Meningkatkan kesedaran

2. Pengetahuan – teori tingkahlaku

3. Persekitaran yang menyokong gaya

hidup yang sihat

LATAR BELAKANG INISIATIF KOSPEN

Inisiatif “Komuniti Sihat Perkasa Negara” (KOSPEN) adalah

satu inisiatif strategi lautan biru, kolaborasi antara Kementerian

Kesihatan Malaysia (KKM) dan Jabatan Kemajuan Masyarakat

(KEMAS), sebuah agensi di bawah Kementerian Kemajuan

Luar Bandar dan Wilayah (KKLW). Inisiatif ini adalah

merupakan satu transformasi perkhidmatan kesihatan awam

dan merupakan inisiatif baru dalam mendekatkan dan

meluaskan penglibatan masyarakat dalam program kesihatan

awam dengan menggabungkan mekanisma kerajaan sedia ada

terutamanya di peringkat akar umbi dan pelaksanaan

pendekatan yang agresif melalui penubuhan functional units

yang anggotanya terdiri dari kalangan masyakarat seluruh

negara. 4

5

Perubahan tingkah laku kepada yang positif melalui intervensi di peringkat komuniti

Liputan yang boleh dicapai

oleh KKM

Liputan yang boleh dicapai dengan kolaborasi KEMAS dan KKM, dengan sokongan sukarelawan

Anggota KEMAS & Sukarelawan

sebagai agent of change

YBMK telah menetapkan

sasaran 50,000 orang sukarelawan

terlatih dalam tempoh 3 tahun

OBJEKTIF UTAMA KOSPEN

• Membentuk komuniti sihat dan produktif melalui pembudayaan amalan

gaya hidup sihat seiring dengan peningkatan potensi diri, pemantapan

tahap sosio ekonomi serta pembangunan yang mampan

• Mendekatkan dan meluaskan capaian program komuniti bagi

membentuk komuniti sihat bebas dari penyakit tidak berjangkit (NCD)

yang merupakan beban utama negara masa kini.

• Dapat menambah-nilai program dan aktiviti-aktiviti di bawah KEMAS

melalui penerapan elemen pendidikan asas pencegahan dan prosedur

mudah pengesanan faktor risiko penyakit NCD.

• Mewujudkan sekumpulan sukarelawan kesihatan terlatih di kalangan

ahli komuniti yang bertindak sebagai penggerak kepada penglibatan

masyarakat di lokaliti terpilih. 6

5 SKOP GAYA HIDUP SIHAT

7

IMPAK 5 SKOP KOSPEN

CARTA ORGANISASI PELAKSANAAN

KOSPEN

9

JAWATANKUASA PENYELARAS NEGERI Pengerusi

Pengarah Kesihatan Negeri Pengarah KEMAS Negeri

JAWATANKUASA PENYELARAS DAERAH Pengerusi Bersama

Pegawai Kesihatan Daerah Pegawai KEMAS Daerah

JAWATANKUASA PENYELARAS

KAMPUNG/KOMUNITI Pengerusi

Pengerusi JKKK

Penasihat

KOMPONEN UTAMA KOSPEN

• Pencegahan

• Ujian Saringan KOSPEN Asas

• Rujukan segera

• Perawatan di Klinik Kesihatan

• Peer Support Group KOSPEN Advanced

• Patients’s empowerment

10

TINGKAH LAKU YANG INGIN DICAPAI

MELALUI PROGRAM KOSPEN

11

SKOP TINGKAHLAKU YANG INGIN DICAPAI Saringan Kesihatan 1. Pemeriksaan tekanan darah dan kandungan gula dalam darah secara

kendiri.

2. Amalan penggunaan diari kesihatan bertujuan menggalakkan

penglibatan bersama memantau tahap kesihatan diri.

3. Pengurusan kendiri data kesihatan secara digital yang menggunakan

sistem KKM sedia ada yang akan ditambahbaik dan dibantu melalui

program KEMAS seperti Kampung Tanpa Wayar dan Internet Desa.

Pengurusan Berat Badan 1. Setiap komuniti mempunyai sudut pemeriksaan kendiri, sekurang-

kurangnya penimbang berat dan pengukur tinggi

Makan secara sihat 1. Budaya mengasingkan gula dari minuman panas.

2. Budaya memakan buah-buahann

3. Budaya memakan sayur-sayuran dalam makanan utama.

4. Budaya minum air kosong.

Tidak merokok 1. Pewujudan dan pelaksanaan tempat bebas asap rokok di masjid,

TABIKA, rumah dan majlis rasmi serta majlis keraian.

2. Penurunan status merokok di kalangan komuniti kampung.

Hidup yang aktif 1. Mewujudkan trek 10,000 langkah dalam komuniti atau kampung.

Trek ini merupakan laluan biasa oleh penduduk kampung yang akan

dikenalpasti yang akan diletakkan maklumat jumlah langkah dan

pembakaran kalori bagi jarak perjalanan tertentu.

2. Amalan aktiviti fizikal secara tetap di kalangan komuniti

PERANAN KEMAS

• Menerapkan komponen-komponen intervensi faktor risiko NCD ke dalam program dan aktiviti KEMAS yang sedia ada mengikut kesesuaian.

• Menjadualkan latihan kepada semua anggota KEMAS yang terlibat.

• Mengenalpasti sukarelawan dari kalangan ahli komuniti setempat bagi inisiatif ini.

• Menubuhkan jawatankuasa penyelaras pelaksanaan di peringkat komuniti setempat.

12

• Menyediakan fasiliti yang sesuai dan selamat bagi menempatkan peralatan klinikal bagi saringan.

• Memantau pelaksanaan aktiviti-aktiviti saringan dan intervensi faktor risiko NCD oleh sukarelawan yang dilatih.

• Meningkatkan kapasiti KEMAS secara berperingkat supaya inisiatif KOSPEN ini mampu dijalankan secara independent oleh pihak KEMAS.

13

PERANAN KEMAS

• Menyediakan kepakaran teknikal bagi membangunkan modul-modul latihan dan

garis-garis panduan pelaksanaan, termasuklah tools bagi menyokong

pelaksanaan.

• Menubuhkan satu pasukan teknikal terlatih bagi intervensi faktor risiko NCD di

peringkat daerah, dengan diketuai oleh seorang pegawai perubatan yang

terlatih, bagi menyokong latihan, dan seterusnya pelaksanaan di peringkat

komuniti.

• Melaksanakan lawatan penyeliaan dan memberi bimbingan kepada anggota

KEMAS.

• Memohon peruntukan tambahan dari Kerajaan mengikut keperluan bagi

menyokong pelaksanaan inisiatif kolaborasi ini supaya ia boleh dilaksanakan

dengan jayanya.

• Urusetia pelaksanaan KOSPEN di peringkat ibu pejabat. 14

PERANAN KKM

PERANAN GERAK SIHAT MALAYSIA (GSiM) (FUNCTIONING UNITS KOSPEN)

1. Melakukan saringan faktor risiko penyakit tidak berjangkit kepada

komuniti iaitu tinggi, berat, ukur lilit pinggang, paras gula darah dan

tekanan darah.

2. Menyemak Diari Kesihatan peserta.

3. Membantu peserta mencatatkan bacaan saringan faktor risiko

penyakit tidak berjangkit ke dalam Diari Kesihatan.

4. Mencatatkan bacaan saringan faktor risiko penyakit tidak berjangkit

ke dalam Buku Daftar KOSPEN.

5. Memastikan peserta yang mempunyai bacaan berpotensi

berpenyakit dirujuk ke klinik kesihatan terdekat.

6. Mengalakkan peserta menyertai aktiviti-aktiviti intervensi.

7. Memberi nasihat asas kesihatan kepada peserta.

15

PERANAN NGO

• Bersama-sama KEMAS dan KKM dalam memastikan pelaksanaan budaya sihat di kalangan masyarakat melalui penerapan indikator yang dipantau

• Membantu menjadi pemudahcara kepada masyarakat membudayakan aktiviti budaya sihat.

• Membantu KEMAS dan KKM di dalam pelaksanaan aktiviti-aktiviti pendidikan dan saringan faktor risiko NCD

• Membantu KEMAS dan KKM melatih sukarelawan di kalangan masyarakat setempat

16

PERANAN DAN TANGGUNGJAWAB

BERSAMA KKM - KEMAS

• Membangunkan SOP dan Modul Latihan.

• Menubuhkan dan menganggotai Jawatankuasa

pelaksanaan bersama.

• Melaksanakan latihan kepada sukarelawan di peringkat

daerah dan komuniti.

• Pemantauan dan penilaian pelaksanaan KOSPEN.

17

PELAKSANAAN FASA PERTAMA

(2013)

• Latihan (2013)

– 387 Anggota KKM (team iNCD peringkat daerah).

– 600 anggota KEMAS

– 700 sukarelawan

• Pembentukan Pasukan iNCD – 1 pasukan di setiap daerah

– 87 pasukan telah dibentuk

• Doktor, Pegawai sains Pemakanan, Pengawai

Pendidikan Kesihatan, Pembantu Perubatan,

Jururawat

• Membimbing KOSPEN peringkat Daerah

18

PELAKSANAAN FASA PERTAMA

(2013)

• Mengenalpasti lokaliti

– Lawatan Pengenalan

• Pegawai daerah

• JKKK

• Sensitization dan persetujuan untuk menyertai

program

• Pembentukan Jkuasa KOSPEN peringkat lokaliti

– JKKK , KEMAS dan Kesihatan

– 111 lokaliti KOSPEN (2013 )

• 70 di Johor

19

PELAKSANAAN FASA PERTAMA • Perolehan bagi peralatan klinikal sedang dilakukan oleh JKA:

– Alat timbang berat & ukur tinggi (stadiometer), set BP (sphygmomanometer) dan glucometer (dan glucostrips).

– Perolehan tahun 2013 adalah untuk 100 lokasi.

– Perolehan tahun 2014 adalah untuk seluruh Malaysia.

• Percetakan:

– Modul latihan & SOP pelaksanaan.

– Risalah, poster, bunting, flipchart.

– Diari kesihatan.

– Lain-lain “tools” bagi menyokong pelaksanaan. Contoh: BMI disc calculator, waist measurement tape.

20

• Projek Sulung KOSPEN di Segamat ( melibatkan 3,479

penduduk )

– 6 buah kampung mengambil bahagian : • Kampung Kuala Paya 869 penduduk

• Kampung Sepinang 503 penduduk

• Kampung Gemereh 368 penduduk

• Kampung Sg Siput 204 penduduk

• Kampung Melayu Raya 1,018 penduduk

• Kampung Batu Badak 517 penduduk

21

PELAKSANAAN FASA PERTAMA

AKTIVITI PENDIDIKAN AMALAN

SIHAT KOSPEN SEGAMAT

22

PRASARANA KOSPEN SEGAMAT

23

AKTIVITI FIZIKAL KOSPEN

SEGAMAT

24

AKTIVITI SARINGAN KOSPEN

SEGAMAT

25

26

BiILANGAN PENDUDUK SEGAMAT YANG ≥18 TAHUN YANG MENYERTAI AKTIVITI

SARINGAN FAKTOR RISIKO

Bil Nama Lokaliti Jumlah

Penduduk (a)

Bilangan

Penduduk ≥

18 tahun (b)

Bilangan

Penduduk ≥ 18

tahun Disaring

( c )

Peratus

Disaring

(c/b)100

1 Kg Kuala Paya 869 353 240 68.4

2 Kg Sepinang 503 328 328 100.4

3 Kg Gemerih 368 312 194 62.2

4 Kg Sg. Siput 204 120 85 70.8

5 Kg Melayu Raya 1,018 380 299 78.7

6 Kg Batu Badak 517 396 151 38.1

JUMLAH 3479 1,889 1,297 68.7

27

Bil Nama Lokaliti

Bilangan

Penduduk ≥ 18

tahun Disaring

( c )

RISIKO PARAS GULA DALAM DARAH

BILANGAN PERATUS (%)

1 Kampung Kuala Paya 240 85 35.7

2 Kampung Sepinang 328 112 41.8

3 Kampung Gemerih 194 111 57.0

4 Kampung Sg. Siput 85 53 65.8

5 Kampung Melayu Raya 299 110 36.7

6 Kampung Batu Badak 151 58 38.2

JUMLAH 1,297 529 40.8

PENDUDUK SEGAMAT ≥18 TAHUN YANG MEMPUNYAI FAKTOR

RISIKO TEKANAN DARAH ≥ 5.6 mmol/L

28

PENDUDUK SEGAMAT ≥18 TAHUN YANG MEMPUNYAI FAKTOR

RISIKO BERLEBIHAN BERAT BADAN ≥ 25kg/m2)

Bil Nama Lokaliti

Bilangan

Penduduk ≥ 18

tahun Disaring

( c )

RISIKO BERAT BADAN

BILANGAN PERATUS (%)

1 Kampung Kuala Paya 240 106 44.2

2 Kampung Sepinang 328 143 43.6

3 Kampung Gemerih 194 122 62.9

4 Kampung Sg. Siput 85 58 68.2

5 Kampung Melayu Raya 299 184 61.5

6 Kampung Batu Badak 151 89 58.9

JUMLAH 1,297 702 54.1

Majlis Pelancaran KOSPEN 13

Februari 2014 di Segamat, Johor

29

30

PELUASAN KOSPEN

KOSPEN

KOMUNITI

TEMPAT

KERJA

KEMAS RUKUN

TETANGGA FELDA

FGV W.A.W.P

KKM

SIME

DARBY TNB

Sekian, terima kasih.

31