Osobowość, aktywność sportowa i jakość życia sportowców

Badania porównawcze sportowców gier indywidualnych i gier zespołowych

Prof. Dr hab. Romuald Derbis, AJD Częstochowa

mgr Karolina Jędrek, AJD Częstochowa

XV Jubileuszowa Ogólnopolska Konferencja Psychologii Rozwojowej

22-25 czerwca 2006r., Ustroń

Bieg życia-między uniwersalnością a wyjątkowością zmian w rozwoju

Sympozjum: Wyznaczniki jakości życia

 

k.jedrek@myron.plwww.myron.pl 

Podstawy teoretyczne

Badania zostały osadzone w kontekście teorii cech i ujęć teorii cech i ujęć wąskozakresowychwąskozakresowych osobowości stosowanych w psychologii sportu.

VIII Światowy Kongres Psychologii Sportu- postulował szczególne zwrócenie uwagi na zdrowie, dobre samopoczucie a psychologię w sporcie (za:Gracz,Sankowski 2000).

Koncepcje poczucia jakości życiajakości życia - płaszczyzna poszukiwań.

Założenie - wyczynowe uprawianie sportu jest aktywnością w obszarze pracy, która jest jednym z wymiarów poczucia jakości życia.

Teorie cech i ujęcia wąskozakresowe w psychologii sportu

Teorie cech (Cattell, Eysenck, Costa i McCrae) próbują ujmować całą strukturę osobowości ludzkiej

Teorie wąskozakresowe zajmują się wycinkowymi aspektami osobowości i koncentrują się na wybranym, pojedynczym jej aspekcie takim jak np. niepokój, motywacja, skłonność do rywalizacji itp.

Za ich pomocą badacze próbują odróżnić sportowców od nie-sportowcówsportowców od nie-sportowców (Schurr 1977, Eysenck 1982, Kremer i Scully 1994 i in.), sportowców sportowców odnoszących sukcesy od sportowców bez sukcesówodnoszących sukcesy od sportowców bez sukcesów (Tutko i Ogilvie 1966, Garland i Barry 1990, Davis 1991 i in.) oraz sportowców uprawiającymi sportowców uprawiającymi różne dyscyplinyróżne dyscypliny (Schurr 1977, Clingman i Hilliard 1987, McGill 1986, Chirivella i Martinez 1994).

Płaszczyzna poszukiwań - poczucie jakości życia

Doświadczanie codzienności

Poczucie jakości życia Jakość życia Dobrostan Subiektywny dobrostan

Doświadczanie codzienności a poczucie jakości życia

•Doświadczanie codzienności oznacza coś więcej niż subiektywny dobrostan. Czymś innym jest także poczucie jakości życia i jakość życia, która nie musi być ujmowana fenomenologicznie.

• Subiektywny dobrostan nie uwzględnia jakości życia psychicznego, stąd często używany jest termin poczucie jakości życia. W ang. literaturze przedmiotu różnicuje się także subjective well-bing od quality of life i feeling (sense) of quality of life.

Aktywność i poczucie jakości życia

• Podejście odnoszące się do teorii zorientowanych na cel zawiera hipotezę, iż poziom SD zależy od zaangażowania się w interesujące aktywności.

• Myślenie oraz zdolność do polegania na własnej wiedzy pomaga przetrwać, wobec czego aktywność i zaangażowanie (w przeciwieństwie do nudy) jest bardzo pobudzającą i cenną motywacją.

• Aktywności interesujące to takie, które są zrównoważone pomiędzy zdolnościami jednostki a wymogami zadania (Csikszentmihalyi, 1975).

• Aktywności są przyjemne gdy dostarczają optymalnej ilości nowych informacji

• Dana aktywność jest nużąca, gdy wymaga jedynie małych umiejętności a stresująca, gdy wymaga zbyt wysokich. Aktywność zrównoważona między tymi dwoma przynosi przyjemne uczucie „flow”

• Zadowolenie z pracy jest predyktorem zadowolenia z życia. Teoria aktywności dostarcza częściowego wyjaśnienia tego zjawiska, ponieważ praca może być interesująca i w ten sposób podnosić poziom poczucia jakości życia.

Aktywność sportowa w kontekście pracy

W literaturze przedmiotu istnieje m in. trychotomiczny podział form aktywności ludzkiej

(za: Tomaszewski). Jak pisze Sankowski (2001) w zakresie szeroko

pojmowanej działalności sportowej można wyróżnić kilka jej form. Jedną z nich jest sport profesjonalny- inaczej zwany wyczynowym.

Dominującą forma aktywności sportowca wyczynowego jest praca, która jest jednym z

wymiarów jakości życia.

Cel badań

opis poczucia jakości życia

grup sportowców

zawodowo uprawiających

sporty indywidualne i sporty zespołowe

Problem badawczy

• Jak poczucie jakości życia sportowców łączy się z rodzajem aktywności sportowej (sporty indywidualne i zespołowe)?

• Które ze zmiennych osobowościowych W-5 różnicują sportowców gier zespołowych vs indywidualnych i łączą się z ich poczuciem jakości życia?

Hipotezy badawcze

Hipoteza 1 Sportowcy gier indywidualnych i zespołowych różnią się

miedzy sobą w zakresie cech osobowości. W obu grupach poziom ekstrawersji jest wysoki ale u sportowców zespołowych (piłkarze)

wyższy niż u indywidualnych (tenisiści stołowi) Piłkarze mają wyższy poziom niepokoju od tenisistów stołowych. Ogólny wynik w zakresie sumienności jest wynikiem wysokim dla obu grup. W obu grupach sportowców poziom otwartości na doświadczenie jest niski

Hipoteza 2 Poczucie jakości życia w obu badanych grupach jest na

stosunkowo wysokim poziomie. Istnieją różnice na poziomie wymiarów poczucia jakości życia pomiędzy sportowcami gier indywidualnych i zespołowych.-

Metody badawcze

Pomiar cech osobowości - Test NEO FFI Costy i McCrae ujęcie osobowości w kategorii W-5: Neurotyczność,

Ekstrawersja, Sumienność,Otwartość na doświadczenie, Ugodowość

Pomiar jakości życia- Globalna ocena zadowolenia z życia- Drabinka Cantrila (GO)- Zadowolenie w 16 określonych dziedzinach życia- Satysfakcje cząstkowe (SC)- Działanie\Rozmyślanie-Procent czasu w ciągu dnia poświęcany na różne formy działania

(FD)- Poczucie szczęścia-Procent czasu określonego samopoczucia w ciągu dnia(S)- Subiektywna ocena jakości życia- Szczęście w ostatnich dniach (SZ)- Pragnienie życia-Pragnienie-wola życia (PR-WZ)

Pomiar aktywności sportowej- Pytania o uprawianą dyscyplinę sportu w formie zorganizowanej, częstotliwość treningów i

ilość czasu poświęcanego na treningi oraz obecność trenera oraz zainteresowania

Osoby badaneGrupy zawodników wyczynowo uprawiających sport

i wiążących swoje życie zawodowe ze sportem

Grupa 1 - sportowcy gier indywidualnych

tenis stołowy- N=30osób- wiek – śr. 21,8 lat

- wykształcenie – wyższe - 3,3% średnie - 96,7% inne - 0,0%

- uprawiana dyscyplina – do 10 lat - 60,0% 11-15 lat - 36,7% powyżej 15 lat - 3,3%

Grupa 2 - sportowcy gier zespołowych

piłka nożna- N=30 osób- wiek – śr. 23,5 lat- wykształcenie – wyższe – 20,0% średnie – 70,0% inne – 10,0%

- uprawiana dyscyplina – do 10 lat - 50,0% 11-15 lat - 40,0% powyżej 15 lat - 10,0%

Procentowy rozkład wyników w zakresie aktywności sportowej

Tenisiści

zorganizowana forma aktywności od 5 do 17 lat; śr. 9,5 lat

częstotliwość treningów1-2 tyg. - 10,0%3-5 tyg. - 86,7%pow.5 tyg. - 3,3%obecność trenera

T – 50%N – 50%

Piłkarze

zorganizowana forma aktywności od 7 do 18 lat; śr. 11,6 lat

częstotliwość treningów1-2 tyg. - 10,0%3-5 tyg. - 86,7%pow.5 tyg. - 3,3%obecność trenera

T – 100%N – 0%

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Średnie wyniki grupowe i wskaźniki istotności dla wymiarów osobowości (W-5)

Tenisiści Piłkarze Test t

M s M s t dfIstotność

różnic

NEU 4,87 1,94 6,23 2,13 -2,60 58 0,05

EKS 6,73 0,98 6,97 2,08 -0,56 41 n.s.

OTW 3,07 1,08 3,87 1,11 -2,83 58 0,01

UGD 6,03 1,77 5,93 1,55 0,23 58 n.s.

SUM 6,30 2,23 7,40 1,54 -2,22 52 0,05

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Średnie wyniki grupowe i wskaźniki istotności w zakresie globalnej oceny życia (GO)

Tenisiści Piłkarze Test t

M s M s t dfIstotnoś

ćróżnic

Przed podjęciemaktywności

sportowej7,53 1,50 4,97 1,13 7,48

58

0,001

obecnie 7,80 1,69 7,73 1,01 0,1948

n.s.

za 5 lat 7,97 2,57 8,23 1,68 -0,4850

n.s.

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Średnie wyniki grupowe i wskaźniki istotności w zakresie satysfakcji cząstkowych

Dziedziny

Tenisiści Piłkarze Test t

M s M s t dfIstotnoś

ćróżnic

okolica, w której żyjesz 4,67 0,66 4,00 0,59 4,13 58 0,001

stosunki z kolegami 4,60 0,67 4,93 0,58 -2,05 58 0,05

własne osiągnięciażyciowe 4,40 0,50 3,87 0,68 3,46 58 0,001

sytuacja w kraju 3,13 0,86 2,70 0,60 2,27 52 0,05

współpraca z trenerem 3,87 1,17 4,77 0,43 -3,96 37 0,001

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Średnie wyniki grupowe i wskaźniki istotności dla wymiarów jakości życia

Tenisiści Piłkarze Test t

M s M s t dfIstotność

różnic

Formydziałania

rozmyślanie 17,20 16,45 32,33 17,21 -3,48 58 0,001

działanie 58,50 20,60 49,50 17,19 1,84 58 n.s.

nic 24,30 17,48 18,17 12,49 1,56 58 n.s.

Samo-poczucie

szczęśliwy 69,33 19,64 56,50 18,44 2,61 58 0,05

nieszczęśliwy 12,10 15,71 17,57 10,07 -1,60 49 n.s.

obojętnie 18,57 12,97 25,93 16,73 -1,91 58 n.s.

Szczęście w ostatnichdniach 1,93 0,58 1,73 0,87 1,05 51 n.s.

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Współczynniki korelacji r Pearsona między wymiarami jakości życia a osobowości

dla grup tenisistów i piłkarzy

Tenisiści  Piłkarze NEU EKS UGD SUM NEU EKS UGD SUM

rozmyślanie n.s. n.s. n.s. n.s. 0,50 n.s. n.s. n.s.działanie n.s. n.s. 0,37 0,52 -0,56 n.s. n.s. n.s.

nic n.s. n.s. n.s. -0,66 n.s. n.s. n.s. n.s.szczęśliwy n.s. n.s. n.s. 0,56 -0,62 0,67 0,43 0,39

nieszczęśliwy n.s. n.s. n.s. n.s. 0,69 n.s. n.s. n.s.obojętnie n.s. n.s. -0,51 -0,83 n.s. -0,56 -0,43 n.s.

szczęście w ostatnich dniach n.s. -0,45 n.s. n.s. -0,67 0,42 n.s. n.s.pragnienie/ wola życia n.s. 0,51 -0,53 n.s. -0,65 0,66 n.s. n.s.

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Pierwiastki Kanoniczn

e

R

Kanoniczne

R2

 2  df  pLambda

aktywność 0,91 0,82 248,73 80 0,001 0,01

środowisko 0,88 0,78 165,65 60 0,001 0,03

trening 0,80 0,64 93,80 42 0,001 0,14

pozycja 0,65 0,42 44,92 26 0,05 0,39

0,57 0,33 18,92 12 n.s. 0,67

W

Y

N

I

K

I

B

A

D

A

Ń

Istotność pierwiastków łączących dziedziny cząstkowej satysfakcji a cechy

osobowości

Wnioski H1- Cechy osobowości

-         SI i SZ różnią się w zakresie następujących wymiarów osobowości:

     OTW > SZ- wyniki niskie, co koresponduje z zainteresowaniami

     NEU > SZ- wynik podwyższony      SUM > SZ- wynik podwyższony -         Nie stwierdzono różnic w zakresie:       EKS- wysoki wynik w obu grupach, choć nieco

wyższy u SZ       UGD- wysoki wynik, choć nieco niższy u SZ

Wnioski H2- Poczucie jakości życia

Globalna ocena poziomu poczucia jakości życia jest wysoka. W obu grupach W obu grupach zarysowuje się tzw. trend rozwojowy- ukierunkowany na przyszłość.zarysowuje się tzw. trend rozwojowy- ukierunkowany na przyszłość.

W zakresie form działaniaform działania - różnice między badanymi grupami sportowców. Sportowcy zespołowi - większa tendencja do rozmyślania, co jest przejawem nieco gorszego dobrostanu. Koresponduje z samopoczuciemsamopoczuciem w ciągu dnia-gracze indywidualni, przez większą część dnia odczuwają szczęście.

Subiektywna jakość życia nie różnicowała sportowców, nieco lepsze wyniki osiągnęli gracze indywidualni.

Satysfakcje cząstkowe, które istotnie statystycznie różnicowały badanych to:-okolica w której żyjesz i sytuacja w kraju, własne osiągnięcia życiowe - SI > SZ-stosunki z kolegami i współpraca z trenerem - SI <

SZ SI- najw. zadowolenie- stan zdrowia, sposób spędzania wolnego czasu SZ- najw. zadowolenie- stosunki z kolegami, współpraca z trenerem

Wnioski - Poczucie jakości życia a cechy osobowości

PJŻ koreluje ist. stat. w obu grupach z:- EKS- silniejszy zw. u sportowców zespołowych- UGD- SUM- silniejszy zw. u sportowców indywidualnych

PJŻ – n.s. z NEU w sportach indywidualnych, i.s. z NEU w sportach zespołowych

PJŻ – n.s. z OTW

Dziękujemy za uwagę