Prof. Dr. Enver Hasani / Prof. Dr. Ivan Čukalović

Komentar

KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Botimi 1

II

I publikuar nga Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Autorët: Enver Hasani & Ivan Čukalović Kontribuesit: Flakron Sylejmani, bashkëpunëtor profesional, në emër të projektit për reformë ligjore- GIZ GmbH Fisnik Korenica, bashkëpunëtor profesional Jovica Čukalović, bashkëpunëtor profesional Lektorët: Isa Bajçinca Skënder Berisha Mehmet Dashaj © 2013 Enver Hasani, Ivan Čukalović dhe Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Të gjitha të drejtat rezervohen. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusamm-enarbeit (GIZ) GmbH nuk pranon kurrfarë përgjegjësie për përmbajtjen e pasqyruar dhe nuk është përgjegjëse për aktualitetet, korrektësinë, tërësinë apo cilësinë e informacioneve të paraqitura. Prandaj do të refuzohen të gjitha pretendimet rreth dëmit të shkaktuar nga shfrytëzimi i informatave të dhëna, përfshirë edhe informatat të cilat janë të pakompletuara apo të pasakta. Informacion Të drejtat e autorit për materialet e krijuara nga autorët dhe GIZ janë të rezervuara. Nuk lejohet kopjimi/dyfishimi i materialit apo shfrytëzimi i objekteve, siç janë imazhet etj. në publikimet e tjera pa pëlqimin e GIZ-it dhe autorëve. Nëse ndonjë pjesë apo shprehje individuale në tekst nuk është e ligjshme apo korrekte, përmbajtja apo vlefshmëria e pjesëve të tjera mbetet e paprekur nga ky fakt. Dhjetor 2013 Shtypur në Prishtinë Hartimi dhe botimi i këtij Komentari është mundësuar nga Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, Projekti Reforma Juridike në Kosovë, në emër të Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (BMZ)

III

FALËNDERIM Përpjekjet për komentim të një kushtetute, si çdo përpjekje njerëzore, kërkojnë mbështetje financiare, institucionale dhe, mbi të gjitha, kërkojnë mbështetje njerëzore. Ato resurse nuk mund t’i posedojë një institucion i vetëm, lëre më një njeri apo disa njerëz. Përpjekja e tillë mund të realizohet me sukses vetëm kur ekziston një përpjekje e koordinuar e të gjithëve. Duhet mbështetje, në rend të parë financiare dhe institucionale, e atyre që janë në Kosovë për ta ndihmuar shoqërinë e saj që të modelohet sipas standardeve, sipas parimeve, sipas normave dhe sipas veçorive të konstitucionalizmit perëndimor. I tillë ka qenë rasti me Komentarin, i cili është realizuar me mbështetjen financiare e institucionale, të pakursyer asnjëherë, të Ministrisë Federale për Bashkëpunim Ekonomik të Republikës Federale të Gjermanisë (Bundesministerium für Wirtschaftliche Zusammenarbeit der Bundesrepublik Deutschland) dhe Shoqërisë Gjermane për Bashkëpunim Ndërkombëtar (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit, GIZ). Duam të shprehim falënderimin tonë të thellë për këtë ndihmë të madhe të taksapaguesve gjermanë në prodhimin e Komentarit. Besojmë se, përgjatë këtyre dy vjetëve të punës sonë në Komentar, nuk e kemi bezdisur stafin e vyeshëm të projektit implementues “Këshillimi për reformën juridike në Kosovë” (Rechtsreformberatung in Kosovo), dhe sidomos udhëheqësin e këtij projekti, z. Volkmar Theobald, me kërkesat tona të vazhdueshme për mbështetje logjistike dhe për mbështetje tjetër gjatë hartimit të Komentarit. Përfitojmë nga ky rast që të falënderojmë shumë sinqerisht stafin e Projektit dhe vetë z. Theobald për këtë mbështetje të pakursyer. Do të bënim padrejtësi të madhe sikur ta harronim me këtë rast z. Flakron Sylejmani, këshilltarin e Lartë ligjor në Projektin e reformës ligjore në GIZ, për mbështetje të gjithanshme dhe të papërtesë gjatë punës sonë, për sugjerime e për komente profesionale, si dhe për koordinim të shkëlqyeshëm të aktiviteteve për përfundimin e punës së Komentarit. Falënderim krejt i veçantë i dërgohet recensentëve gjermanë dhe të tjerë, të cilët kanë pasur durimin për ta derdhur dijen profesionale dhe përvojën e tyre për të komentuar tekstin final të punës sonë. Rekomandimet e tyre profesionale, thellësia dhe elokuenca me të cilën janë paraqitur, kanë qenë të rëndësishme për ne në përpilimin e versionit aktual, të cilin ia prezantojmë publikut kosovar dhe më gjerë. Nuk ka asnjë dyshim se, puna jonë si gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese dhe përvoja kolosale e fituar gjatë këtyre katër vjetëve të punës së Gjykatës Kushtetuese, kanë qenë një ndihmë e jashtëzakonshme në komentimin e Kushtetutës së Republikës së Kosovës, marrë parasysh rastet krejt specifike dhe me ndikim të pafund në proceset e juridifikimit dhe të konstitucionalizmit të proceseve sociale, politike, ekonomike dhe kulturore në shoqërinë kosovare. Kjo na shtyn të falënderojmë nga zemra krejt gjyqtarët dhe krejt stafin e Gjykatës Kushtetuese, që, me punën e tyre të vyeshme, kanë lehtësuar dukshëm krijimin e një praktike gjyqësore të gjyqësisë kushtetuese kosovare, të cilës ia ka zili çdo gjykatë në rajon dhe më gjerë.

IV

Familjet tona meritojnë një falënderim të posaçëm për respektin që kanë treguar ndaj përkushtimit dhe ndaj punës sonë të përbashkët në përpilimin e Komentarit, rrethanë që nuk ka qenë pa shqetësime të jetës dhe të punës në familjet tona. Jo rrallë, gjatë punës sonë dyvjeçare, kemi bërë prishjen e rehatisë familjare, si pasojë e përpjekjeve tona të shtuara për ta nxjerrë në dritë Komentarin në kohën që na kërkohej nga të tjerët, nga mbështetësit, nga miqtë e nga dashamirët tanë të shumtë. Prof. dr. Enver Hasani Prof. dr. Ivan Čukalović

V

PARATHËNIE Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, në emër të Ministrisë Federale të Gjermanisë për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ), si pjesë e përpjekjeve të saja të drejtuara në përmirësimin e kualitetit të literaturës juridike në Kosovë, ka kënaqësinë ta paraqes para opinionit këtë Komentar të Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Duke pasur parasysh faktin se deri më sot procesi i zbatimit të Kushtetutës së Kosovës është përballur me pengesa, në veçanti për shkak të mungesës së interpretimit uniform të dispozitave të saj, është konsideruar si e nevojshme të sigurohet një interpretim nga ekspertët në mënyrë që të arrihet deri te kuptimi i drejtë dhe i saktë i saj. Komentari jep shpjegime dhe sqarime të neneve të Kushtetutës dhe udhëzime për zbatimin e drejtë dhe adekuat të saj, bazuar në teorinë dhe praktikën vendore dhe ndërkombëtare, duke mos lënë anash edhe arritjet juridike në këtë drejtim. Prandaj, ky komentar do t’i ndihmojë profesionistëve juridik në institucionet e Kosovës, duke filluar nga Ministritë, Gjykatat, Prokuroritë, Fakultetet Juridike, si dhe bashkëpunëtorët profesional për të kuptuar dhe zbatuar drejt Kushtetutën gjatë kryerjes së detyrave të tyre. Kjo do të kontribuojë më tej në krijimin e sigurisë juridike, mbrojtjen e interesave të palëve në procedurë dhe ngritjen e besimit të qytetarëve në institucionet e drejtësisë. Duke qenë i pari i këtij lloji, ne presim që Komentari të jetë një mjet i vlefshëm për komunitetin e profesionistëve juridik, dhe një kontribut i çmueshëm për drejtësinë në Kosovë. GIZ – Projekti i Reformës Juridike në Kosovë – dëshiron të falënderojë autorët e këtij Komentari dhe personelin akademik, ekspertët juridik dhe bashkëpunëtorët e tyre të cilët kontribuuan në këtë punë, në mënyrë që ky publikim, dhe të tjerët në të ardhmen, të jetë i dobishëm për profesionistët në fushën e drejtësisë, shkencës juridike, dhe po ashtu t’i shërbejë popullit të Kosovës në përgjithësi. Volkmar Theobald Menaxher i Projektit Projekti i Reformës Juridike GIZ Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH

VI

VII

FJALA E AUTORËVE Kosova, si shoqëri ish-komuniste, ka pasur një trajektore zhvillimi krejt më të ndryshme se shoqëritë e tjera të Evropës Juglindore. Ai ndryshim buron nga historia tragjike e vetë Kosovës, e viteve të fundit pas rënies së komunizmit: ndërkohë që tërë ish-universi komunist po shkonte drejt rimodelimit sipas standardeve, sipas parimeve, sipas normave dhe sipas cilësive të konstitucionalizmit perëndimor, regjimi i diktatorit serb, Sllobodan Milosheviq, në Beograd, instaloi në Kosovë një sundim absolut diskriminues dhe represiv të cilin Evropa nuk e kishte parë që nga koha e viteve 1939-1945. Tragjedia boshnjake tejkaloi këtë trend ogurzi, të cilin e nisi diktatori serb, sepse po kryhej një gjenocid i pastër në truallin e Evropës dhe me këtë po diskreditohej çdo përpjekjeje dhe ide për një Evropë të bashkuar. “Koha e Evropës ka ardhur”, siç e pat thënë Giani de Michelis, ish-ministër i Jashtëm italian, në vitet e para pas rënies së komunizmit, nuk mbeti veçse një fjali boshe dhe një farsë, çmim që do ta paguajnë (populli boshnjak dhe ai kosovar, më pastaj, gjatë viteve të luftës 1998-1999). Kosova, megjithatë, me përpjekje të koncentruara të aleatëve euroatlantikë, të mbledhur në NATO, pati fatin të ketë vuajtje më të shkurtra dhe të fitojë lirinë e shumëpritur prej kohësh dhe prej brezash. Hyrja e trupave të NATO-s në Kosovë, më 10 qershor 1999, shënon ndërprerjeje radikale të dy kohëve: të një Kosove plot dhunë dhe të një Kosove që po lindte nga përpjekja e jashtëzakonshme e vendeve dhe e popujve të të dy anëve të Atlantikut për të ndalur vuajtjet dhe sakrificat e kosovarëve gjatë dekadave të dhunës diktatoriale të regjimit serb të Milosheviqit. Instalimi i administrimit ndërkombëtar në Kosovë, nën ombrellën e Kombeve të Bashkuara, i njohur si UNMIK, përkundër qëllimit të mirë dhe synimit që kishte, pati defektet e veta serioze, të cilat u reflektuan në krijimin e një sistemi krejt kaotik juridik. E themi juridik sepse sistemi kushtetues, ashtu siç kuptohet në konstitucionalizmin modern, nuk mund të thuhej se ekzistonte, nisur nga fakti se bëhej fjalë për administrim, e jo për qeverisje, të territorit të Kosovës. Ky administrim bëhej në bazë të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (KS i OKB), të 10 qershorit 1999. Sipas kësaj rezolute, krejt pushteti legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, i takonte Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara (PSSP). Rrethanat që u krijuan pas 10 qershorit 1999 vlejtën deri në shpalljen e pavarësisë së Kosovës, më 17 shkurt 2008. Pas kësaj date, Kosova nxori Kushtetutën e vet, nxori ligjet dhe infrastrukturën tjetër indipendente dhe i la vend një transicioni gradual nga infrastruktura e vjetër në infrastrukturën e re juridiko-kushtetuese. Ky fakt, dhe rrethanat që krijoi ai, më pas u përkrahën nga mendimi këshillëdhënës i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND), më 22 korrik 2010. Miratimi i Kushtetutës së Kosovës, më 9 prill 2008, dhe hyrja e saj në fuqi, më 15 qershor të po atij viti, shënoi një fazë të re të zhvillimit kushtetues-juridik të Kosovës. Pas kësaj, u shtrua nevoja e qartësimit përfundimtar të statusit juridik-kushtetues të tri sistemeve juridike pararendëse: atij të Kosovës ish-komuniste, të regjimit diktatorial të Milosheviqit dhe, së fundi, të sistemit juridik të instaluar nga administrata ndërkombëtare e Kombeve të Bashkuara. Këtë qartësim na e dha Kushtetuta e Kosovës, si tekst i parë kushtetues i një Kosove të pavarur dhe sovrane. Interpretimi i

VIII

këtij teksti, si i çdo teksti tjetër që përmban parime dhe norma të përgjithshme kushtetuese, pra norma e parime më të përgjithshme se çdo tekst tjetër juridik, përbën një detyrë të vështirë. Në fakt, detyra e interpretimit të një teksti kushtetues paraqet një detyrë jashtëzakonisht të vështirë. Në rastin tonë, kjo vështirësi, që nxiste dilema fillestare, buronte edhe nga fakti se për herë të parë po bëhej një interpretim i tillë i tekstit kushtetues të Kosovës sovrane dhe të pavarur. Ne, megjithatë, pranuam këtë detyrë, me të vetmin qëllim që të japim themelet fillestare të një komentimi të parimeve e të normave kushtetuese në frymën e standardeve profesionale akademike për publikun e gjerë në Kosovë e jashtë saj, për komunitetin juridik e akademik në vend dhe jashtë vendit. Puna ka qenë e vështirë dhe e gjatë, mbi dyvjeçare, por në fund u kurorëzua më këtë produkt tonin të përbashkët që ia ofrojmë lexuesit tonë. Qëllimi primar i çdo norme e parimi të përgjithshëm juridik, siç dihet krejt mirë, është rregullimi i raporteve pro futuro, pa efekt retroaktiv. Në esencë, ndalimi i retroaktivitetit të parimit, apo i normës juridike, paraqet një të arritur civilizuese, e cila mund të këtë përjashtime të rralla – dhe atë – në të mirë të individit. Kjo temë, këtu, nuk ka rëndësi për momentin. Ajo çka duam të themi me këtë rast është se, përveç këtij qëllimi primar, parimi apo norma e përgjithshme në vendet në transicion, siç është rasti edhe me Kosovën, ka edhe një qëllim dytësor, krahas qëllimit primar të normimit të raporteve në shoqëri pro futuro, pa efekt retroaktiv në parim. Ky qëllim i parimeve e i normave të shoqërive në transicion konsiston në faktin se parimet e normat ligjore e kushtetuese të këtyre shoqërive synojnë të jenë transicioni vetë, pra vetë ndryshimi i pritur. Janë, me një fjalë, e tanishmja që përcakton të ardhmen e një shoqërie në transicion. E tillë është edhe Kushtetuta e Kosovës dhe ligjet që dalin prej saj: Kushtetuta e Kosovës bën një prerje cezariane ndërmjet të kaluarës së hidhur të Kosovës dhe qytetarëve të saj, duke ia hapur dyert një perspektive të re, të modeluar në tërësi sipas parimeve, sipas normave e sipas cilësive të konstitucionalizmit perëndimor. Kësaj filozofie të sanksionuar me Kushtetutë i përmbahet edhe çdo fjalë e çdo rresht i Komentarit, me shpresë se lexuesit tonë i ofrojmë një perspektivë të llojit tjetër nga ajo që gjendet aty-këtu në tekstet juridiko-kushtetuese në vend dhe në rajonin e Ballkanit, në përgjithësi. U mor vesh, si çdo punë njerëzore, edhe kjo jona mund të ketë ndonjë gabim të natyrës jo të qëllimshme, për çka, megjithatë, ne marrim tërë përgjegjësinë, sot dhe në të ardhmen. Shpresojmë se edhe lexuesi do t’i kuptojë kështu gabimet eventuale që mund ta hasen në tekstin e Komentarit. Prof. dr. Enver Hasani Prof. dr. Ivan Čukalović

IX

PËRMBAJTJA KAPITULLI I DISPOZITAT THEMELORE ...................................................11

NENI 1 [PËRKUFIZIMI I SHTETIT] .............................................................11 NENI 2 [SOVRANITETI]................................................................................15 NENI 3 [BARAZIA PARA LIGJIT]................................................................21 NENI 4 [FORMA E QEVERISJES DHE NDARJA E PUSHTETIT] .............26 NENI 5 [GJUHËT] ...........................................................................................35 NENI 6 [SIMBOLET] ......................................................................................37 NENI 7 [VLERAT] ..........................................................................................40 NENI 8 [SHTETI LAIK]..................................................................................48 NENI 9 [TRASHËGIMIA KULTURORE DHE FETARE] ............................49 NENI 10 [EKONOMIA].....................................................................................51 NENI 11 [VALUTA] ..........................................................................................52 NENI 12 [PUSHTETI LOKAL] .........................................................................53 NENI 13 [KRYEQYTETI] .................................................................................57 NENI 14 [SHTETËSIA] .....................................................................................57 NENI 15 [SHTETASIT JASHTË VENDIT] ......................................................60 NENI 16 [EPËRSIA E KUSHTETUTËS]..........................................................62 NENI 17 [MARRËVESHJET NDËRKOMBËTARE].......................................63 NENI 18 [RATIFIKIMI I MARRËVESHJEVE NDËRKOMBËTARE]...........67 NENI 19 [ZBATIMI I SË DREJTËS NDËRKOMBËTARE]............................70 NENI 20 [BARTJA E SOVRANITETIT] ..........................................................72

KAPITULLI II TË DREJTAT DHE LIRITË THEMELORE ..........................76

NENI 21 [PARIMET E PËRGJITHSHME] .......................................................78 NENI 22 [ZBATIMI I DREJTPËRDREJTË I MARRËVESHJEVE DHE INSTRUMENTEVE NDËRKOMBËTARE] ............................82 NENI 23 [DINJITETI I NJERIUT] ....................................................................85 NENI 24 [BARAZIA PARA LIGJIT] ................................................................85 NENI 25 [E DREJTA PËR JETËN] ...................................................................88 NENI 26 [E DREJTA E INTEGRITETIT PERSONAL] ...................................90 NENI 27 [NDALIMI I TORTURËS, TRAJTIMIT MIZOR, ÇNJERËZOR OSE POSHTËRUES]..........................................................................91 NENI 28 [NDALIMI I SKLLAVËRISË DHE I PUNËS SË DETYRUAR]......92 NENI 29 [E DREJTA E LIRISË DHE SIGURISË] ...........................................96 NENI 30 [TË DREJAT E TË AKUZUARIT] ..................................................102 NENI 31 [E DREJTA PËR GJYKIM TË DREJTË DHE TË PAANSHËM]... 105 NENI 32 [E DREJTA PËR MJETE JURIDIKE]..............................................111 NENI 33 [PARIMI I LEGALITETIT DHE PROPORCIONALITETIT NË RASTET PENALE]....................................................................112 NENI 34 [E DREJTA PËR TË MOS U GJYKUAR DY HERË PËR TË NJËJTËN VEPËR] .............................................................115 NENI 35 [LIRIA E LËVIZJES]........................................................................116 NENI 36 [E DREJTA E PRIVATËSISË].........................................................122 NENI 37 [E DREJTA E MARTESËS DHE FAMILJES] ................................129

X

NENI 38 [LIRIA E BESIMIT, E NDËRGJEGJES DHE E FESË] ..................131 NENI 39 [KONFESIONET FETARE] .............................................................137 NENI 40 [LIRIA E SHPREHJES] ....................................................................139 NENI 41 [E DREJTA E QASJES NË DOKUMENTE PUBLIKE] .................142 NENI 42 [LIRIA E MEDIEVE] .......................................................................146 NENI 43 [LIRIA E TUBIMIT].........................................................................150 NENI 44 [LIRIA E ASOCIIMIT].....................................................................154 NENI 45 [TË DREJTAT ZGJEDHORE DHE TË PJESËMARRJES].............159 NENI 46 [MBROJTJA E PRONËS].................................................................168 NENI 47 [E DREJTA PËR ARSIMIN] ............................................................176 NENI 48 [LIRIA E ARTIT DHE E SHKENCËS]............................................179 NENI 49 [E DREJTA E PUNËS DHE USHTRIMIT TË PROFESIONIT] .....181 NENI 50 [TË DREJTAT E FËMIJËVE] ..........................................................186 NENI 51 [MBROJTJA SHËNDETËSORE DHE SOCIALE]..........................191 NENI 52 [PËRGJEGJËSIA PËR MJEDISIN JETËSOR] ................................197 NENI 53 [INTERPRETIMI I DISPOZITAVE PËR TË DREJTAT E NJERIUT]......................................................................................201 NENI 54 [MBROJTJA GJYQËSORE E TË DREJTAVE] ..............................203 NENI 55 [KUFIZIMI I TË DREJTAVE DHE LIRIVE THEMELORE] .........211 NENI 56 [TË DREJTAT DHE LIRITË THEMELORE GJATË GJENDJES SË JASHTËZAKONSHME] ............................................................215

KAPITULLI III TË DREJTAT E KOMUNITETEVE DHE PJESËTARËVE TË TYRE ...................................................................................219

NENI 57 [PARIMET E PËRGJITHSHME] ....................................................235 NENI 58 [PËRGJEGJËSITË E SHTETIT] ......................................................239 NENI 59 [TË DREJTAT E KOMUNITETEVE DHE PJESËTARËVE TË TYRE] .........................................................................................245 NENI 60 [KËSHILLI KONSULTATIV PËR KOMUNITETE] ......................248 NENI 61 [PËRFAQËSIMI NË PUNËSIM NË INSTITUCIONET PUBLIKE] ........................................................................................250 NENI 62 [PËRFAQËSIMI NË ORGANET E PUSHTETIT LOKAL]............250

KAPITULLI IV KUVENDI I REPUBLIKËS SË KOSOVËS...........................255

NENI 63 [PARIMET E PËRGJITHSHME] .....................................................257 NENI 64 [STRUKTURA E KUVENDIT]........................................................259 NENI 65 [KOMPETENCAT E KUVENDIT]..................................................262 NENI 66 [ZGJEDHJA DHE MANDATI] ........................................................266 NENI 67 [ZGJEDHJA E KRYETARIT DHE NËNKRYETARËVE] .............270 NENI 68 [SEANCAT] ......................................................................................276 NENI 69 [ORARI I SEANCAVE DHE KUORUMI] ......................................281 NENI 70 [MANDATI I DEPUTETËVE].........................................................285 NENI 71 [KUALIFIKIMET DHE BARAZIA GJINORE]...............................302 NENI 72 [PAPAJTUESHMËRIA] ...................................................................310 NENI 73 [PAMUNDËSIA E KANDIDIMIT]..................................................312 NENI 74 [USHTRIMI I FUNKSIONIT] ..........................................................328

XI

NENI 75 [IMUNITETI]....................................................................................330 NENI 76 [RREGULLORJA E PUNËS] ...........................................................337 NENI 77 [KOMISIONET]................................................................................344 NENI 78 [KOMISIONI PËR TË DREJTAT DHE INTERESAT E KOMUNITETEVE] ......................................................................352 NENI 79 [NISMA LEGJISLATIVE] ...............................................................356 NENI 80 [MIRATIMI I LIGJEVE] ..................................................................360 NENI 81 [LEGJISLACIONI ME INTERES VITAL] ......................................372 NENI 82 [SHPËRNDARJA E KUVENDIT] ...................................................374

KAPITULLI V PRESIDENTI I REPUBLIKËS SË KOSOVËS .....................380

NENI 83 [STATUSI I PRESIDENTIT]............................................................386 NENI 84 [KOMPETENCAT E PRESIDENTIT] .............................................392 NENI 85 [KUALIFIKIMI PËR ZGJEDHJEN E PRESIDENTIT]...................413 NENI 86 [ZGJEDHJA E PRESIDENTIT] .......................................................414 NENI 87 [MANDATI DHE BETIMI]..............................................................416 NENI 88 [PAPAJTUESHMËRIA] ...................................................................418 NENI 89 [IMUNITETI]....................................................................................419 NENI 90 [MUNGESA E PËRKOHSHME E PRESIDENTIT]........................421 NENI 91 [SHKARKIMI I PRESIDENTIT] .....................................................422

KAPITULLI VI QEVERIA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS ..........................425

NENI 92 [PARIMET E PËRGJITHSHME] .....................................................431 NENI 93 [KOMPETENCAT E QEVERISË] ...................................................436 NENI 94 [KOMPETENCAT E KRYEMINISTRIT] .......................................445 NENI 95 [ZGJEDHJA E QEVERISË] .............................................................454 NENI 96 [MINISTRITË DHE PËRFAQËSIMI I KOMUNITETEVE]...........459 NENI 97 [PËRGJEGJËSIA] .............................................................................463 NENI 98 [IMUNITETI]....................................................................................465 NENI 99 [PROCEDURAT]..............................................................................466 NENI 100 [MOCIONI I VOTËBESIMIT] .........................................................467 NENI 101 [SHËRBIMI CIVIL]..........................................................................469

KAPITULLI VII SISTEMI I DREJTËSISË ........................................................472

NENI 102 [PARIMET E PËRGJITHSHME TË SISTEMIT GJYQËSOR] ......472 NENI 103 [ORGANIZIMI DHE JURISDIKSIONI I GJYKATAVE] ..............498 NENI 104 [EMËRIMI DHE SHKARKIMI I GJYQTARËVE] ........................503 NENI 105 [MANDATI DHE RIEMËRIMI] .....................................................508 NENI 106 [PAPAJTUESHMËRIA] ..................................................................509 NENI 107 [IMUNITETI] ...................................................................................510 NENI 108 [KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS]...........................................512 NENI 109 [PROKURORI I SHTETIT] .............................................................520 NENI 110 [KËSHILLI PROKURORIAL I KOSOVËS]...................................550 NENI 111 [AVOKATURA] ..............................................................................552

XII

KAPITULLI VIII GJYKATA KUSHTETUESE...................................................554 NENI 112 [PARIMET E PËRGJITHSHME] ....................................................564 NENI 113 [JURISDIKSIONI DHE PALËT E AUTORIZUARA]....................571 NENI 114 [PËRBËRJA DHE MANDATI I GJYKATËS KUSHTETUESE] .... 600 NENI 115 [ORGANIZIMI I GJYKATËS KUSHTETUESE]...........................605 NENI 116 [EFEKTI JURIDIK I VENDIMEVE] ..............................................605 NENI 117 [IMUNITETI] ...................................................................................607 NENI 118 [SHKARKIMI] .................................................................................608

KAPITULLI IX MARRËDHËNIET EKONOMIKE.........................................609

NENI 119 [PARIMET E PËRGJITHSHME] ....................................................609 NENI 120 [FINANCAT PUBLIKE]..................................................................613 NENI 121 [PRONA] ..........................................................................................615 NENI 122 [PËRDORIMI I PASURISË DHE BURIMEVE NATYRORE]......616

KAPITULLI X QEVERISJA LOKALE DHE ORGANIZIMI TERRITORIAL.........................................................................618

NENI 123 [PARIMET E PËRGJITHSHME] ....................................................623 NENI 124 [ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I VETËQEVERISJES LOKALE].........................................................................................629

KAPITULLI XI SEKTORI I SIGURISË ............................................................638

NENI 125 [PARIMET E PËRGJITHSHME] ....................................................639 NENI 126 [FORCA E SIGURISË E KOSOVËS] .............................................642 NENI 127 [KËSHILLI I SIGURISË I KOSOVËS]...........................................644 NENI 128 [POLICIA E KOSOVËS] .................................................................646 NENI 129 [AGJENCIA E KOSOVËS PËR INTELIGJENCË] ........................648 NENI 130 [AUTORITETI CIVIL I AVIACIONIT]..........................................649 NENI 131 [GJENDJA E JASHTËZAKONSHME]...........................................650

KAPITULLI XII INSTITUCIONET E PAVARURA..........................................655

NENI 132 [ROLI DHE KOMPETENCAT E AVOKATIT TË POPULLIT]....656 NENI 133 [ZYRA E AVOKATIT TË POPULLIT] ..........................................659 NENI 134 [KUALIFIKIMI, ZGJEDHJA DHE SHKARKIMI I AVOKATIT TË POPULLIT] ................................................................................661 NENI 135 [RAPORTIMI I AVOKATIT TË POPULLIT] ................................664 NENI 136 [AUDITORI I PËRGJITHSHËM I KOSOVËS]..............................665 NENI 137 [KOMPETENCAT E AUDITORIT TË PËRGJITHSHËM TË KOSOVËS].................................................................................667 NENI 138 [RAPORTIMI I AUDITORIT TË PËRGJITHSHËM TË KOSOVËS].................................................................................667 NENI 139 [KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE] ..................................668 NENI 140 [BANKA QENDRORE E KOSOVËS]............................................670 NENI 141 [KOMISIONI I PAVARUR I MEDIEVE].......................................671 NENI 142 [AGJENCITË E PAVARURA]........................................................672

XIII

KAPITULLI XIII DISPOZITAT PËRFUNDIMTARE ........................................673 NENI 143 [PROPOZIMI GJITHËPËRFSHIRËS PËR ZGJIDHJEN E STATUSIT TË KOSOVËS].........................................................674 NENI 144 [AMENDAMENTIMI].....................................................................676 NENI 145 [VAZHDIMËSIA E MARRËVESHJEVE NDËRKOMBËTARE DHE E LEGJISLACIONIT TË APLIKUESHËM]..........................678

KAPITULLI XIV DISPOZITAT KALIMTARE ..................................................684

NENI 146 [PËRFAQËSUESI NDËRKOMBËTARË CIVIL]...........................687 NENI 147 [AUTORITETI PËRFUNDIMTARË I PËRFAQËSUESIT NDËRKOMBËTARË CIVIL]..........................................................688 NENI 148 [DISPOZITAT TRANSICIONALE PËR KUVENDIN E KOSOVËS] ...................................................................................689 NENI 149 [MIRATIMI FILLESTAR I LIGJEVE ME INTERES VITAL] ......691 NENI 150 [PROCESI I EMËRIMIT TË GJYQTARËVE DHE PROKURORËVE] ..................................................................691 NENI 151 [PËRBËRJA E PËRKOHSHME E KËSHILLIT GJYQËSOR TË KOSOVËS].................................................................................694 NENI 152 [PËRBËRJA E PËRKOHSHME E GJYKATËS KUSHTETUESE].............................................................................696 NENI 153 [PRANIA NDËRKOMBËTARE USHTARAKE] ...........................699 NENI 154 [TRUPAT E MBROJTJES TË KOSOVËS].....................................700 NENI 155 [SHTETËSIA] ..................................................................................701 NENI 156 [REFUGJATËT DHE PERSONAT E ZHVENDOSUR BRENDA VENDIT].........................................................................703 NENI 157 [AUDITORI I PËRGJITHSHËM I KOSOVËS]..............................703 NENI 158 [AUTORITETI QENDROR BANKAR]..........................................704 NENI 159 [PRONAT DHE NDËRMARRJET NË PRONËSI SHOQËRORE].................................................................................704 NENI 160 [NDËRMARRJET NË PRONËSI PUBLIKE].................................706 NENI 161 [TRANSICIONI I INSTITUCIONEVE]..........................................707 NENI 162 [HYRJA NË FUQI] ..........................................................................707

XIV

XV

Bibliografia 1. Additional Protocol to the European Charter of Local Self-Government on the

right to participate in the affairs of a local authority, CETS No. 207, Utrecht, 16.XI.2009. Në internet: http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Treaties/Html/ 207.htm;

2. Adler, D. G. (2012) ‘The Law: The Framers and Executive Prerogative: A Constitutional and Historical Rebuke’. Presidential Studies Quarterly. Vol. 42, No. 2, p. 376-389.

3. Agamben, (2005), “State of Exception”, University Of Chicago Press; Chicago; 4. Agamben, Giorgio (2005) ‘State of Exception’. Chicago: University of Chicago

Press.; Barzilai, Gad (1996) ‘Wars, Internal Conflicts, and Political Order’. Albany: State University of New York Press. Në internet: http://www.press. uchicago.edu/Misc/Chicago/009254.html;

5. AKTGJYKIM në Rastet K045/12 dhe K046/12. Kërkesa e Liburn Aliut dhe 11 deputetëve të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës për vlerësim të kushtetutshmërisë së Ligjit për fshatin Hoqa e Madhe dhe të Ligjit për Qendrën Historike të Prizrenit, Nr. Ref.:AGJ 255/12, Prishtinë: 25 qershor 2012.

6. Aktgjykim në Rastin nr. KI 108/10. Parashtruesi: Fadil Selmanaj. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës A. or. 170/2009, të 25 shtatorit 2009. Datë: 5 dhjetor 2011. Nr. Ref.: AGJ. 163/11);

7. Aktgjykim në Rastin nr. I04/12. Parashtruesi: Esat Kelmendi. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së Vendimit të Gjykatës së Qarkut në Prishtinë, Ac. nr. 647/2011, të 30 nëntorit 2011. Datë: 20 korrik 2012. (Nr. Ref.: AGJ 285/12).

8. Aktgjykim në Rastin nr. 150/ 12. Parashtruesi: Agush Llolluni. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së mosekzekutimit të Vendimit të Gjykatës së Qarkut në Pejë, Ac. nr. 153/2011, të 4 tetorit 2011, dhe Vendimit nr. 02 (207) 2010, të 4 tetorit 2010, të Këshillit të Pavarur Mbikëqyrës të Republikës së Kosovës nga Komuna e Junikut. Datë: 16 korrik 2012 (Nr. ref.: AGJ/279/12);

9. Aktgjykim në Rastin nr. K098/11. Qeveria e Republikës së Kosovës lidhur me imunitetin e deputetëve të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Presidentit të Republikës së Kosovës dhe anëtarëve të Qeverisë së Republikës së Kosovës (Datë: 20 shtator 2011 (Nr. ref.: AGJ138/11).

10. Aktgjykim në Rastin nr. KI 129/11. Parashtruesi: Viktor Marku. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së mosekzekutimit të Aktvendimit të Gjykatës së Qarkut në Pejë Ac. Dr. 158/2011 të 5 korrikut 2011 dhe vendimit nr. 02/197/2010 të Këshillit të Pavarur Mbikëqyrës të Republikës së Kosovës nga ana e Komunës së Klinës. Datë: 17 korrik 2012. (Nr. ref.: AGJ/282/12);

11. Aktgjykim në Rastin nr. KI 55/11. Parashtruesi: Fatmir Pireci. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së Vendimit të Gjykatës së Qarkut në Prizren Ac. nr. 518/2010, të 26 nëntorit 2010. Datë: 16 korrik 2012(Nr. ref.: RK/277/12);

12. Aktgjykim në Rastin nr. KI47/12. Parashtruesi: Islam Thaçi. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktvendimit të Gjykatës Supreme Rev. nr. 188/2009, të 7 dhjetorit 2011. Datë: 16 korrik 2012 (Nr.ref.: AGJ 278/12);

13. Aktgjykim, 5 U.S. 137, 177-78 (1803);

XVI

14. Aktgjykim, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës (Ref. Nr.: AGJ 07/10): datë 18 mars 2010;

15. Aktgjykim, Nr. K057/12, Kërkesa e Presidentes së Republikës së Kosovës, Shkëlqesisë së Saj Atifete Jahjaga, me të cilën konteston votimin për miratimin e Ligjit Nr. 04/1-084 për pensionet e pjesëtarëve të Forcës së Sigurisë të Kosovës, datë 20 shtator 2012, Nr. ref.: AGJ297/12, paragrafët 62-77.

16. Aktgjykim, Rasti nr. KI 47/10, ‘Naim Rrustemi dhe 31 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës kundër Shkëlqesisë së tij Fatmir Sejdiu, President i Republikës së Kosovës’, datë 28 shtator 2010, Nr. ref.: AGJ 43/10.

17. Aktgjykim. Rasti nr. K.O. 80/10, ‘Kërkesa e Presidentit të Republikës së Kosovës, Shkëlqesisë së tij Dr. Fatmir Sejdiu, për sqarim të kompetencave në rastin e kryetarit të Rahovecit, z. Qazim Qeska’, datë 7 tetor 2010, Ref. nr. AGJ.: 46/10.

18. Aktgjykim. Rasti nr. K.O. 97/10, ‘Kërkesa e parashtruar nga Ushtruesi i Detyrës së Presidentit, Dr. Jakup Krasniqi, lidhur me mbajtjen e postit të Ushtruesit të Detyrës së Presidentit dhe njëkohësisht të postit të Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë Demokratike të Kosovës (PDK)’, datë 22 dhjetor 2010, Ref. nr. AGJ 78/10.

19. Aktgjykim: Rastet K.O.29/12 dhe K.O. 48/12, ‘Amandamentet e propozuara kushtetuese, të dorëzuara nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës më 23 mars dhe 4 maj 2012, datë 20 korrik 2012’, Nr. ref.: AGJ 284/12.

20. Aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese të Belgjikës (atëbotë quhej: Gjykata e Arbitrazhit) Nr. 35/94, i datës 10 maj 1994).

21. Aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese të Gjermanisë, No. 1 BvR 1595/92; 1BvR 1606/92, i datës 14 korrik 1994).

22. Aktgjykimi në rastet K.O. 29/12 dhe K.O. 48/, ‘Amandamentet e propozuara kushtetuese, të dorëzuara nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës më 23 mars 2012 dhe 4 maj 2012’, datë 20 korrik 2012, Ref.: AGJ 284/12.

23. Aktgjykimi në rastin K.O.29/11, ‘Sabri Hamiti dhe deputetët e tjerë: Vlerësimi kushtetues i vendimit të Kuvendit të Republikës së Kosovës, nr. 04-V-04, i 22 shkurtit 2011, përkitazi me zgjedhjen e Presidentit të Republikës së Kosovës’, datë 30 mars 2011, Ref.: AGJ.: 107/11.

24. Aktgjykimi në Rastin nr. KI 25/10. Parashtruesi i kërkesës: Agjencia Kosovare e Privatizimit. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së Vendimit të Dhomës së Posaçme të Gjykatës Supreme të Kosovës, ASC 09—89, të 4 shkurtit 2010.

25. Aktgjykimi në Rastin KO 29/11: Sabri Hamiti dhe Deputetët e tjerë. Vlerësimi Kushtetues i Vendimit të Kuvendit të Republikës së Kosovës nr. 04-V-04, përkitazi me zgjedhjen e Presidentit të Republikës së Kosovës të 22 shkurtit 2011 (Ref. No.: AGJ 107/11). Datë: 30 mars 2011

26. AKTVENDIM PER PAPRANUESHMËRI në Rastin nr. K0 148/11. Parashtruesi: Avokati i Popullit i Republikes së Kosovës. Vlerësimi i kushtetutshmërisë së nenit 11 par. 1, nenit 32 par. 1 e 2, nenit 34 par. 2, dhe të nenit 38 në lidhje me nenet 11, 32 e 34 të Ligjit për Avokatin e Popullit, Ligji Nr. 03/L-195 i 27 gushtit 2010, dhe i kërkesës për masë të përkohshme. Prishtinë: 26 tetor 2012 (Nr. ref. K33S/12)

XVII

27. Alastair Mowbray, (2012), “Cases and Materials and Commentary on the European Convention on Human Rights”, Oxford University Press: USA;

28. Stone, Alec (2002) ‘Constitutional Courts and Parliamentary Democracy’. West European Politics. Vol. 25 (1): p.77-100;

29. Allain R. Brewer-Carias (ed.), Constitutional Courts as Postive Legislators. A Comparative Law Study. Cambridge: Cambridge University Press, 471-495, nw p. 476-477; Boyron, Sophie (2011) “France”,

30. Amar, Reed, Akhil and Katyal, Kumar, Neal (1995) ‘Executive Privileges and Immunities: The Nixon and Clinton Cases’. Harvard Law Review. Vol. 108, No. 3, p. 701-726.

31. Sajo, Andras (1999) ‘Limiting the Government. An Introducion to Constitutio-nalism”. Budapest: CEU Press, p. 180-183 & 173-204 & 158-159 & 190-193;

32. Heard, Andrew (2007) ‘Just What Is a Vote of Confidence? The Curious Case of May 10, 2005’. Canadian Journal of Political Science / Revue canadienne de science politique. Vol. 40 (2): p. 395-416;

33. Heywood, Andrew (1997) Politics. London: Macmillan Foundations. (chapter 16);

34. Andrews, W.G., (1963), “Constitutions and Constitutionalism”, Van Nostrand: Princeton, New Jersey, fq.161-165;

35. Anson, W. R., (1907), “The Law and Custom of the Constitution”, The Clarendon Press: Oxford, fq. 85;

36. King, Anthony & Allen, Nicholas (2010) 'Off With Their Heads': British Prime Ministers and the Power to Dismiss’. British Journal of Political Science. Vol. 40 (2): p. 249-278;

37. Sayers, M. Anthony & Moon, Jeremy (2002) ‘State Government Convergence and Partisanship: A Long-Run Analysis of Australian Ministerial Portfolios’. Canadian Journal of Political Science / Revue canadienne de science politique. Vol. 35 (3): p. 589-612;

38. Ljiphart, Arend (1969) ‘Consociacional Democracy’. World Politics. Vol. 21, No. 2, p. 207-225;

39. Arsenov, S., (1987), “Pravo na rad, zaposlenost i nezaposlenost u suvremenoj teoriji i praksi“. Socijalna politika, nr. 6, fq. 49-54;

40. Atwood, K., Melissa (1998) ‘Who Has the Last Word: An Examination of the Authority of State Bar Grievance Committees to Investigate and Discipline Prosecutors for Breaches of Ethics’. Journal of Legal Profession. Vol. 22, pp. 201;

41. Aucoin, Louis M. (1992) ‘Judicial Review in France: Access of the Individual Under French and European Community Law in the Aftermath of France’s Rejection of Bicentennial Reform’. Boston College International & Comparatve Law Review. Vol. 15: p. 443-469. Në internet gjendet në: http://lawdigitalco-mmons.bc.edu/iclr/vol15/iss2/7).

42. Australian Bar Association (2004) ‘Charter of Judicial Independence’, available at: http://www.austbar.asn.au/index.php?option=com_content&view=article&id= 27:general-papers&catid=33&Itemid=42.

43. Bačić, A. (ed.),(1992), “Ustav i ustavna diktatura”. Knjizevni krug: Split;

XVIII

44. Baer, Susanne (1998-1999) ‘Equality: The Jurisprudence of the German Constitutional Court’. Columbia Journal of European Law. Vol. 5: p. 249-260;

45. Bagehot, W., (2001), “The English Constitution”, Cambridge University Press: Cambridge;

46. Bantekas, Ilias dhe Oette, Lutz (2013), ‘International Human Rights Law and Practice”, Cambridge University Press: Cambridge, Kapitulli 8 (“Civil and Political Rights”);

47. Bard A. Andreassen and Marks, P. Stephen (eds.), (2007), “Development As a Human Right: Legal, Political, and Economic Dimensions”, Harvard Series on Health and Human Rights, (FXB Center for Health and Human Rights: Harvard;

48. Barnett, A., (1997), “Constitutional Possibilities”. The Political Quarterly. Vol. 68 Issue 4 (October-December fq. 361-371;

49. Barnstedt, Elke Luise (2009) ‘Differences Between Constitutional Complaints That Challenge Court Rulings And Those That Challenge Statutes’. European Commission For Democracy Through Law. Fourth Conference of Secretaries General of Constitutional Courts and Courts of Equivalent Jurisdiction, Ankara, Turkey, 1-2 October 2009. Venice Commission. CDL-JU(2009)055;

50. Bass, Evan, Peter (1987) ‘Ex-Head of State Immunity: A Proposed Statutory Tool of Foreign Policy’. The Yale Law Journal, Vol. 97, No. 2, p. 299-319.

51. Basta-Posavec, L., (1993), “Pravna država i konstitucionalna demokratija, Anali Pravnog Fakultetat u Beogradu”, nr. 1-2, fq. 26-31;

52. Baum, R., Jeeyang (2007) ‘Presidents Have Problems Too: The Logic of Intra-branch Delegation in East Asian Democracies’. British Journal of Political Science. Vol. 37, p. 659-684,

53. Beasley, H. (2010), “Maurine Eleanor Roosevelt: Transformative First Lady”, University Press of Kansas: USA, fq. 214, 220-221;

54. Belamy, Richard (2008), “Citizenship: A Very Short Introduction”, Oxford University Press: Oxford; kapitulli 4 (“Rights and the “Right to Have Rights”) fq. 78-96; dhe kapitulli 5 (“Participation and Democracy”) fq. 97-123

55. Belleti, Michele (2009) ‘Il sistema di justizia costituzionale portoghese’. Në Luca Mezzetti (ed.), Sistemi e Modeli di Giustizia Costituzionale. Padova: CEDAM, p. 267-29;

56. Ben-Naftali, Orna (ed.), (2011), “International Humanitarian Law and International Human Rights Law”, Oxford University Press: Oxford;

57. Beth, Loren P. (1962) ‘Politics, the Constitution, and the Supreme Court; an Introduction to the Study of Constitutional Law’. New York: Harper & Row;

58. Blanco Callejas v. Spain (dec.), GjEDNj, no. 64100/00, 18 June 2002 59. Reka, Blerim (ed.) (2011). Dhjetë vite nga Marrëveshja Kornizë e Ohrit.UEJL:

Tetovë. 60. Bogdanor, V., (1997), “The Monarchy and the Constitution”, Oxford University

Press: Oxford; 61. Bogdany, Armin Von (2000) ‘The European Union as a Human Rights

Organization? Human rights and the core of the European Union’. Common Market Law Review. Vol. 37: p. 1307-1338;

62. Borowski, M. (2003) ‘The Beginnings of Germany's Federal Constitutional Court’. Ratio Juris. Vol. 16: p. 155-186;

XIX

63. Bosnić, P., (1988), “O državljanstvu u jugoslovenskom pravu i međunarodnim ugovorima”, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Splitu, Vol. 25, fq. 35-48;

64. Bracher, D., Karl (1964) ‘Problems of Parliamentary Democracy in Europe’. Daedalus. Vol. 93, No. 1, A New Europe?, p. 179-198.

65. Bradshaw, K., and Pring, D., (1972), “Parliament and Congress”, Quartet Books: London;

66. Brewer-Carias, R., Allan (2011) ‘Constitutional Courts as Positive Legislators. A Comparative Law Study’. Cambridge: Cambridge University Press, Kapitulli 5 ‘Constitutional Courts as Legislators on Matters of Judicial Review’, fq.173-188.

67. Briffault, Richard (1990) ‘Our Localism: Part I--The Structure of Local Government Law’. Columbia Law Review. Vol. 90 1): p. 1-115;

68. Brown, A. J. (2002) ‘Subsidiarity or Subterfuge? Resolving the Future of Local Government in the Australian Federal System’. Australian Journal of Public Administratio. Vol. 61: p. 24-42;

69. Brown,Wendy (2006), “Regulating Aversion: Tolerance in the Age of Identity and Empire”, Princeton University Press: Princeton, New Jersy;

70. Brownlie, I., (1981), “Basic Documents on Human Rights”, 2nd edition, Oxford University Press: Oxford;

71. Bruff, H., Harold (2007) ‘The Incompatibility Principle’. Administrative Law Review. Vol. 59, No. 2, pp. 225-268.

72. Bunce Valierie, ‘Comparing East and South’, në ‘Democracy After Communism’, 73. Jacobsohn, J., Gary (2006). An unconstitutional constitution? A comparative

perspective. Intnernational Journal of Constitutional Law. Vol. 4, No. 3, pp. 460-475.

74. Bustamante, Thomas & Bustamante, Evanilda de Godoi (2010) ‘Constitutional Courts as “Negative Legislators”: The Brazilian Case’. Revista Jurídica Piélagus, pp. 137-156;

75. C. Morgan (1964) ‘Selecting a Prime Minister’. The Australian Quarterly. Vol. 36 (2): p. 35-43;

76. Calabresi, G., Steven and Larsen, L., Joan (1994) ‘One Person One Office: Separation of Powers or Separation of Personnel’.Cornell Law Review. Vol. 79, p. 1045-1057;

77. Calise, Mauro (1994) ‘The Italian Particracy: Beyond President and Parliament’. Political Science Quarterly. Vol. 109, No. 3, Conference Issue: Presidential and Parliamentary Democracies: Which Work Best?, p. 441- 460.

78. Canadian Supreme Court, Manitoba Prov. Judges Assn. v. Manitoba (Minister of Judges), Judgement, 1997.

79. Cappelletti, Mauro (1970) ‘Judicial Review in Comparative Perspective’. California Law Review. Vol. 58 (5): p. 1017-1053;

80. Cappelletti, Mauro, Merryman, Henry, John, and Perillo, M., Joseph (1967) ‘The Italian Legal System’. Stanford: Stanford University Press;

81. Carey, M. John, (2008), “Legislative Voting and Accountability. Cambridge Studies in Comparative Politics”, Cambridge University Press: Cambridge;

82. Cartabia, Marta (1990-1991) ‘The Italian Constitutional Court and the Relationship between the Italian Legal System and the European Community’. Michigan Journal of International Law. Vol. 12: p. 173-203;

XX

83. Cassese, A. (ed.), (2009), “UN Law - Fundamental Rights - Two Topics in Inter-national Law”, Springer: New York;

84. Haines, Grove Charles (1922) ‘Ministerial Responsibility Versus the Separation of Powers’. The American Political Science Review. Vol. 16 (2): p. 194-210;

85. Charlie Jeffery (2006) ‘Devolution and Local Government’. Publius. Vol. 36 (1); 86. Cholewinski, Ryszard (1998) ‘The Protection of Human Rights in the New Polish

Constitution’. Fordham International Law Journal. Vol. 22 (2): p. 236-291; 87. Kelleher, A. Christine & Wolak, Jennifer (2007) ‘Explaining Public Confidence

in the Branches of State Government’. Political Research Quarterly. Vol. 60 (4): p. 707-721;

88. Anderson, J. Christopher & Tverdova, V. Yuliya (2001) ‘Winners, Losers, and Attitudes about Government in Contemporary Democracies’. International Political Science Review / Revue internationale de science politique. Vol. 22 (4), ‘The Dynamics of Democratic Satisfaction. Dynamique de la satisfaction démocratique’: p. 321-338;

89. Cohler, M., Anne, Miller, C., Basia, and Stone, S. Harold, (eds.) (1989) ‘Monte-squieu. Spirit of Laws’. Cambridge Texts in the History of Political Thought. Cambridge: Cambridge University Press.

90. Čok, V, (1993) “Jezik u sistemu prava manjina“, Jugoslovenska Revija za Medjunarodno Pravo, nr. 1-2, fq. 134-144;

91. Čok, V. (1985), “Evolucija shvatanja o pravima žena kao pravima čoveka - od osnivanja Ujedinjenih nacija do danas“, Jugoslovenska Revija za Medjunarodno Pravo, nr. 1-2, fq. 242-262;

92. Čok, V., (1978) “Neki preduslovi za ostvarivanje prava na obaveštenost“, në: Zvonimir Separevic (ed.), Odgovornost u informativnoj djelatnosti (Centar za strucno usavrsavanje i suradnju s udruzenim radom Pravnog Fakulteta: Zagreb, fq. 171-179.

93. Čok, V., (1987), “Državljanstvo deteta u pravu savremenih država“, Strani pravni život, Seria D, fq. 73-85.

94. Cok, V., (1989) “Svojina kao pravo coveka“ Jugoslovenska Revija za Medju-narodno Pravo, nr. 1-2, fq. 38-49.

95. Čok, V., (1993), “Dvojno državljanstvo u uporednom i međunarodnom pravu“, Jugslovenska Revija za Medjunarodno Pravo, nr. 3, fq. 259-280.

96. Čok, V., (1995), “Pravo na državljanstvo - uticaj Ujedinjenih nacija na njegov razvoj”, Jugoslovenska Revija za Medjunarodno Pravo, nr. 1-3, fq. 188-202.

97. Cole, Taylor (1959) ‘Three Constitutional Courts: A Comparision’. The American Political Science Review. Vol. 53 (4): p. 963-984;

98. Comella, F. Victor (2004) ‘The European model of constitutional review of legislation: Toward decentralization?’. International Journal of Constitutional Law. Vol. 2 (3): p. 461-491;

99. Comella, Victor Ferreres (2003-2004) ‘The Consequences of Centralizing Constitutional Review in a Special Court: Some Thoughts on Judicial Activism’. Texas Law Review. Vol. 82 (7): p. 1705-1715;

100. Comments on the Draft Law on the Constitutional Court of the Republic of Serbia, European Commission for Democracy Through Law (Venice Commi-ssion), Opinion no. 445/2007, 7 November 2007, CDL�AD (2007) 039;

XXI

101. Commission Staff Working Document: ‘Kosovo 2011 Progress Report’. Commission of the European Communities, SEC(2011) 1207, Brussels; Commission Staff Working Document: ‘Kosovo 2010 Progress Report’. Commission of the European Communities, SEC(2010)1329, Brussels;

102. Congleton, D. Roger (2010), “Perfecting Parliament: Constitutional Reform, Liberalism and the Rise of Western Democracy”, Cambridge University Press: Cambridge;

103. Constitutional Court of Kosovo, AAB University LLC v. Government of the Republic of Kosovo, Case 41/09, Decision on Inadmissibility.

104. Constitutional Court of South Africa, TFH van Rooyen and Two Others v The State and Six Others, Judgment, Case No 21/01.

105. Consultative Council of European Prosecutors (CCPE), ‘Opinion on the Role of Prosecution Services outside the Criminal Law Field, the Consultative Council of European Prosecutors’, No. 3 (2008), adopted by the CCPE at its 3rd plenary meeting, Strasbourg, October 2008. CCPE(2008)3.

106. Corrado, Michael Louis (2004) ‘Comparative Constitutional Review: Cases and Materials’. Durham, NC: Carolina Academic Press;

107. Corwin, Edward S. (1934) ‘The Twilight of the Supreme Court - A History of Our Constitutional Theory’. New Haven: Yale University Press;

108. Council of Europe (1994) ‘Recommendation of the Committee of Ministers to Member States on the Independence, Efficiency and Role of Judges’, No. R (94) 12, adopted by the Committee of Ministers, 13 October 1994 at the 518th meeting of the Ministers' Deputies, available at: https://wcd.coe.int/com.instranet.Instra-Servlet?command=com.instranet.CmdBlobGet&InstranetImage=534553&SecMode=1&DocId=514386&Usage=2.

109. Council of Europe (2010) ‘Reference: European Charter of Local Self-Govern-ment and Explanatory Report’. Strasbourg: Council of Europe Publishing;

110. Council of Europe, ‘Role of the public prosecutor’s office in a democratic society governed by the rule of law’, Recommendation 1604 (2003) of the Parliamentary Assembly.

111. Council of Europe, European Charter on the statute for judges and Explanatory Memorandum’, DAJ/DOC (98) 23, adopted on multilateral meeting on the statute for judges in Europe, organized by the Council of Europe, between 8-10 July 1998, available at: http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/greco/evaluations/ round4/European-Charter-on-Statute-of-Judges_EN.pdf.

112. Council of Europe, Parliamentary Assembly, (2003) ‘The institution of Om-budsman’, Recommendation 1615, 8 September 2003. Në internet: http://assembly. coe.int/documents/adoptedtext/TA03/EREC1615.htm..

113. Cross, Sharyl, Kentera, Savo, Vukadinovic, Radovan dhe R. Craig Nation (eds.), (2013), “Shaping South East Europe's Security Community for the Twenty-First Century: Trust, Partnership, Integration. New Security Challenges”, Palgrave Macmillan: United Kingdom;

114. Csongor Kuti, (2009), “Post-comunist Restituion and the Rule of Law”, CEU Press: Budapest;

115. Csongor, Kuti, (2009). Post-Communist Restitution and the Rule of Law. Central European University Press: Budapest/New York.

XXII

116. D. Wolf v. Panama, UN Human Rights Committee, UN Doc. GAOR, A/48/40 (vol. 2).

117. Dammer, R. Harry, Albanese, S. Jay (2010), ‘Comparative Criminal Justice Systems”, 4 edition, Cengage Learning: Belmon, USA;

118. Daniel Diermeier & Razvan Vlaicu (2011) ‘Executive Control and Legislative Success’. The Review of Economic Studies. Vol. 78 (3): p. 846-871;

119. Daniel Diermeier, Hülya Eraslan and Antonio Merlo (2003) ‘A Structural Model of Government Formation’. Econometrica. Vol. 71 (1): p. 27-70;

120. Danilenko, G. M. (1994) ‘The New Russian Constitution and International Law’. The American Journal of International Law. Vol. 88(3): 451-470;

121. Dann, P. (2003) ‘European Parliament and Executive Federalism: Approaching a Parliament in a Semi-Parliamentary Democracy’. European Law Journal. Vol. 9, p. 549-574.

122. Darke, W. Paul, (2009) ‘Between Tyrany and Anarchy: A History of Democracy in Latin America, 1800-2006’. Stanford: Stanford University Press, p.. 34-39.

123. David J. Bederman (2008) ‘The Classical Foundations of the American Constitution’, Cambridge: Cambridge University Press; Martin van Geldren and Quentin (eds.) (2002) ‘Republicanism. A Shared European Heritage: Vol. I and II’, Cambrdige: Cambridge University Press.

124. David P. Baron (1998) ‘Comparative Dynamics of Parliamentary Governments’. The American Political Science Review. Vol. 92,(3): p. 593-609.

125. Dawn Oliver and Carlo Fusaro (eds.), How Constitutions Change. A Comparative Study. Oxford and Portland, Oregon: Hart Publishing, p. 115-142, nw fq. 139-142;

126. Decision on ‘Criminal Prosecution. Power of Court to Appoint Private Attorney to Conduct Prosecution’. Columbia Law Review (1936) Vol. 36, No. 2, pp. 323-324;

127. Degan, V.Đ., (1989), “Pojam i sadržaj "naročito teških kršenja" prava čovjeka“, Zbornik Pravnog fakulteta u Zagrebu, nr. 5-6, (Supplement), fq. 755-772.

128. Deklarata e Pavarësisë së Kosovës, datë 17 shkurt 2008 129. Desmond, Matthew and Emirbayer, Mustafa, (2009), “Racial Domination, Racial

Progress: The Sociology of Race in America”, McGraw-Hill: New York; 130. Diamon, Larry and Plattner, F. Marc (eds.) (2002). Baltimore and London: The

John Hopkins University Press, fq. 18-32. 131. Dicey, A., (1992), “Opsadno stanje“, në: Bačić, A. (ed.), Ustav i ustavna dikta-

tura (Knjizevni krug: Split; 132. Diehl F. Paul (ed.), (2010), “The Politics of Global Governance: International

Organizations in an Interdependent World”, Lynne Rienner Publishers: Boulder, Colorado;

133. Dieter Fleck (ed. 2001) ‘The Handbook of The Law of Visiting Forces’. Oxford: Oxford University Press: Oxford, ne vecanti fq. 3- 47.

134. Dobrković, N., (1992), “Južni Tirol - model za rešavanje položaja i statusa nacionalnih manjina?“, Međunarodni problemi, nr. 3-4, fq. 272-286.

135. Doli, Dren & Korenica, Fisnik (2010) ‘Kosovar Constitutional Court’s Juris-diction: Searching for Strengths and Weaknesses’. German Law Journal. Vol. 11:

XXIII

803-836, në internet: http://www.germanlawjournal.com/index.php?pageID=11& artID=1268;

136. Campus, Donatella and Pasquino, Gianfranco (2006) 'Leadership in Italy: The Changing Role of Leaders in Elections and in Government'. Journal of Contemporary European Studies. Vol. 14 (1): 25-40;

137. Donelly, J., (1996), “Ljudska prava kao prirodna prava“, Pravni život, nr. 12, fq. 945-962;

138. Donnelly, Jack (2013), “Universal Human Rights in Theory and Practice”, Cornell University Press: USA; fq. 75-92.

139. Dorsen, Norman, Rosenfeld, Michel, Sajo, Andras, and Baer, Susanne (2003) (eds.), ‘Comparative Constitutionalism. Cases and Materials’. West Group: St. Paul, MN, p. 127.

140. Dr. Shaip Muja dhe 11 deputetët e Kuvendit të Kosovës. Vlerësimi i kushtetut-shmërisë së neneve 18, 19, 4 dhe 60 të Ligjit mbi Shëndetësinë nr. 04/L-125, miratuar nga Kuvendi më 13 dhjetor 2012. Aktgjykimi në Rastin KO. 131/12. Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës. Datë: 10 prill 2013. (Ref. No.: MPM 406/13).

141. Duhamel, Oliver, (2001) ‘France’s New Five - Year Presidential Term. BROO-KINGS, 1 March 2001. Në internet, në këtë ueb-faqe: http://www.brookings.edu/ research/articles/2001/03/france-duhamel (herën e fundit shikuar në nëntor 2012).

142. Dummet, M., (1984), “Voting Procedures”, Oxford University Press: Oxford; 143. Duverger, Maurice, (1980) ‘A New Political System Model: Semi-Presidential

Government’. European Journal of Political Research. Vol. 8 (Spring), p. 52-69. 144. Dyzenhaus, David (1997) ‘Legality and Legitimacy. Carl Schmitt, Hans Kelsen

and Herman Heller in Weimar’. Oxford: Oxford University Press, p. 51-58 & 70-84;

145. Easterly, Russell William (2000); “Can Institutions Resolve Ethnic Conflict?”, The World Bank Research Development Group Macroeconomics and Growth: Washington;

146. Easton, Kent, (2000) ‘Parliamentarism versus Presidentialismi in the Policy Arena’. Comparative Politics. Vol. 32 (April), p. 355-76;

147. Edwards, L., John, (1964) ‘Law Officers of the Crown: A Study of the Offices of Attorney General and Solicitor General of England, with an Account of the Office of the Director of Public Prosecutions of England’. London: Sweet & Maxwell;

148. Elazar, D.J. (ed.), (1994), “Federal Systems of the World: A Handbook of Fede-ral, Confederal and Autonomy Arrangements”, 2nd ed., Cartermill International: Harlow;

149. Elgie, Robert (1998) “The Classification of Democratic Regime Types: Con-ceptual Ambiguity and Contestable Assumptions’. European Journal of Political Research. Vol. 33, No. 2, p. 219-238.

150. Krauss, S. Ellis & Nyblade, B. (2005) 'Presidentialization' in Japan? The Prime Minister, Media and Elections in Japan’. British Journal of Political Science. Vol. 35 (2): p. 357-368;

151. Elly, John (1980) ‘Democracy and Distrust: A Theory of Judicial Review’. MA: Harvard University Press. fq. 43-73;

XXIV

152. Engle, Eric, (2003) ‘Extraterritorial Corporate Criminal Liability: A Remedy For Human Rights Violations?’. St. John’s Journal of Legal Commentary. Vol. 20, No. 2, pp. 287-329.

153. Hasani, Enver (2006) ‘The Evolution of the Sucession Process in Former Yougoslavia’. Thomas Jefferson Law Review. Vol. 29(1).

154. O'Malley, Eoin (2007) ‘The Power of Prime Ministers: Results of an Expert Survey’. International Political Science Review / Revue internationale de science politique. Vol. 28 (1): p. 7-27;

155. Epstein, Jack Knight & Shvetsova, Olga (2001) ‘The Role of Constitutional Courts in the Establishment and Maintenance of Democratic Systems of Government’. Law and Society Review. Vol. 35 (1): p. 117-164, (që citon një intervistë nga Leonid Nikitinsky me Boris Ebzeev, botuar në shkrimin “Justice of the Constitutional Court of the Russian Federation”. WINTER E. EUR. CONST. REV. 83-85, 87 (1997);

156. Posner, A. Eric & Vermeule, Adrian (2007) ‘The Credible Executive’. The University of Chicago Law Review. Vol. 74 (3): p. 865-913;

157. Chemerinsky, Erwin (2001) ‘Against Sovereign Immunity’. Stanford Law Review. Vol. 53 (5), Symposium: Shifting the Balance of Power? The Supreme Court, Federalism, and State Sovereign Immunity (May, 2001), p. 1201-1224.

158. European Charter of Local Self-Government, Explanatory Report Në internet: http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Reports/HTML/122.htm, dhe Council of Europe (March 2010) ‘Reference: European Charter of Local Self-Government and Explanatory Report’. Strasbourg: Council of Europe Publishing;

159. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), (1994) ‘Models of Constitutional Jurisdiction’. Strasbourg: Council of Europe Press, p. 40-45.

160. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) (2010) ‘Report on the Independence of the Judicial System Part I: The Independence of Judges’, adopted by the Venice Commission at its 82nd Plenary Session.Venice, 12-13 March 2010. CDL-AD(2010)004.

161. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Compatibility with Constitutional Principles and the Rule of Law of Actions Taken by the Government and the Parliament of Romania in Respect of Other State Institutions and on the Government Emergency Ordinance on Amendment to the Law No. 47/1992 regarding the Organisation and Functioning of the Constitutional Court and on the Government Emergency Ordinance on amending and completing the Law No. 3/2000 regarding the Organisation of a Referendum of Romania’, No. 685/2012, adopted by the Venice Commission at its 93rd Plenary Session, Venice, December 2012. CDL-AD(2012)026, paragraph 70.7.

162. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the draft constitution of the Nakhichevan Autonomous Republic (Azerbäijan Republic)’, approved by the Commission at its 33rd Plenary Meeting, Venice, December 1997.CDL-INF (97) 6, p.6.

XXV

163. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Judicial Appointments’, No. 403/2006, adopted by the Venice Commission at its 70th Plenary Session Venice, March 2007. CDL-AD(2007)028, paragraph 40.

164. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Law on the Public Prosecutors’ Service of Moldova’, No. 473/2008, adopted by the Venice Commission at its 75th Plenary Session, Venice, June 2008. CDL-AD(2008)019.

165. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Report on European standards as regards the independence of the judicial system’. CDL-AD(2010)040.

166. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Regulatory Concept of the Constitution of the Hungarian Republic’, adopted at the Commission's 25th Plenary Meeting, Venice, November 1995, kapitulli 11. CDL(1995)073Rev.

167. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), CDL-AD(2005)014. Opinion on the Federal Law on the Prokuratura (Prosecutor's Office) of the Russian Federation;

168. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Law amending the Law of Ukraine on the Office of the Public Prosecutor’, CDL-AD(2004)038;

169. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), ‘Opinion on the Draft Law on the Public Prosecutors Office and the Draft Law on the Council of Public Prosecutors of "the former Yugoslav Republic of Macedonia’, CDL-AD(2007)011;

170. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), ‘Opinion on the Draft Constitution of Ukraine (Text approved by the Constitutional Commission on 11 March 1996 (CDL (96) 15)’, adopted at the 27th meeting of the Venice Commission on May 1996. CDL-INF (96) 6;

171. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), ‘Opinion on the Draft Law on Judges and Prosecutors of Turkey’, Opinion No. 610/2011, adopted by the Venice Commission at its 86th Plenary Session, Venice, March 2011. CDL-AD(2011)004.

172. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), ‘Opinion on the Draft Law of Ukraine on the Office of the Public Prosecutor’, adopted by the Venice Commission at its 79th Plenary Session, Venice, June 2009. CDL-AD(2009)048;

173. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the regulatory concept of the Constitution of the Hungarian Republic’ adopted at the Commission's 25th Plenary Meeting, Venice, 24-25 November 1995, chapter 11, CDL(1995)073rev., chapter 11.

174. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Amendments to the Law on the State Prosecutor of Montenegro’, No. 467/2008, adopted by the Venice Commission at its 74th Plenary Session, Venice, March 2008. CDL-AD(2008)005;

175. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Constitution of Montenegro’ No. 392/2006, adopted by the

XXVI

Venice Commission at its 73rd Plenary Session, Venice, December 2007. CDL-AD(2007)047, para. 110-111;

176. European Commission For Democracy Through Law (Venice Commission), ‘Opinion on the Draft Law of Ukraine Amending the Constitutional Provisions on the Procuracy’, No. 380/2006, adopted by the Commission at its 68th plenary session, Venice, October 2006.CDL-AD(2006)029.

177. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), Study on Individual Access to Constitutional Justice (Adopted by the Vencie Commission at Its 85th Plenary Session: Vencie, (17-18 December 2010). Study No. 538/2009 (Strasbourg, 27 January 2011);

178. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Constitutional Law on Changes and Amendments to the Constitution of Georgia (Chapter VII - Local Self-Government)’, adopted by the Venice Commission at its 82nd Plenary Session, (Venice, 12-13 March 2010) Strasbourg, 15 March 2010 Opinion no. 543/2009, CDL-AD(2010)008;

179. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Compilation of the Ombudsman Institution’ adopted up to and including the Venice Commission’s 87th Plenary Session, 17-18 June 2011, Strasbourg, 1 December 2011, CDL(2011)079. Në internet: http://www.venice.coe.int/docs/ 2011/CDL(2011)079-e.pdf;

180. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the possible reform of the Ombudsman Institution in Kazakhstan adopted by the Venice Commission at its 71th Plenary Session’, Venice, 1-2 June 2007, CDL-AD(2007)020;

181. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on Amendments to the Law on the Human Rights Defender of Armenia adopted by the Venice Commission at its 69th Plenary Session’, Venice, 15-16 December 2006, CDL-AD(2006)038.

182. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Law on Amendments to the Law on Ombudsman for Human Rights in Bosnia and Herzegovina adopted by the Venice Commission at its 60th Plenary Session’, Venice, 8-9 October 2004, CDL-AD(2004)031.

183. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on the Draft Law on the Public Attorney of “The former Yugoslav Republic of Macedonia” adopted by the Venice Commission at its 54th Plenary Session’, Venice, 14- March 2003, CDL-AD(2003)007.

184. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Consolidated Opinion On the Law on Ombudsman in the Republic of Azerbaijan’, Strasbourg, 7 September 2001, CDL(2001) 083; dhe European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Opinion on Amendments to the Law on the Human Rights Defender of Armenia adopted by the Venice Commission at its 69th Plenary Session’, Venice, 15-16 December 2006, CDL-AD(2006)038.

185. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) ‘Joint Opinion on the Law on the Protector of Human Rights and Freedoms of Montenegro’ prepared by the Venice Commission and the OSCE Office for

XXVII

Democratic Institutions and Human Rights (OSCE/ODIHR) and adopted by the Venice Commission at its 88th Plenary Session (Venice, 14-15 October 2011).

186. Ewing, K. D. (2012) ‘Economic Rights’, në Michel Rosenfled and Andras Sajo (eds.), The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law. Oxford Oxford University Press..

187. Fabbrini, Federico (2008) ‘Kelsen in Paris: France’s Constitutional Reform and the Introduction of a Posteriori Constitutional Review of Legislation’. German Law Journal. Vol. 9: p. 1297-1312, available at http://www.germanlawjournal. com/index.php?pageID=11&artID=1020;

188. Fabre, M.H., (1967), “Principes republicains de Droit Constitutionel”, LIBRA-RIE GENERALE DE DROIT ET DE JURISPRUDENCE: Paris;

189. Fadil Hoxha dhe 59 të tjerët kundër Kuvendit Komunal të Prizrenit, Aktgjykim, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës. Datë: 15 dhjetor 2009 (Ref. No.: MP 06/09);

190. Farr, K., Ann (1984) ‘Administration and Justice’. Criminology. Vol. 22, pp. 291-319. doi: 10.1111/j.1745-9125.1984.tb00302.x;

191. Ferejohn, John and Pasquino, Pasquale ‘Constitutional Courts as Deliberative Institutions: Towards an Institutional Theory of Constitutional Justice’, në Wojciech Sadurski (ed.) (2010) ‘Constitutional Justice, East and West. Democratic Legitimacy and Constitutional Courts in Post-Communist Europe in A Comparative Perspective’. The Hague: Kluwer Law International,,fq. 21-36;

192. Filloux, J.C., Filloux, J.C., (1987), “Durkheim i sociologija prava čovjeka”, në: Josip Obradovic & Dusko Sekulic (ed.), Suvremena sociologija, (Sociolosko drustvo Hrvatske: Zagreb, fq. 43-45.

193. Finnouala, Gross. Oren, & Ni Aolain, (2006), “Law in Times of Crisis: Emer-gency Powes in Theory and Practice “, Cambridge University Press: Cambridge;

194. Fisher, L. (2008) ‘The Law Treaty Negotiation: A Presidential Monopoly?’. Presidential Studies Quarterly. Vol. 38, p. 144-158.

195. Fisher, Louis (1988) ‘Foreign Policy Powers of the President and Congress’. Annals of the American Academy of Political and Social Science. Vol. 499, Congress and the Presidency: Invitation to Struggle, p. 148-159.

196. Fisher, T., Michael (1988) ‘Harmless Error, Prosecutorial Misconduct, and Due Process: There's More to Due Process than the Bottom Line’. Columbia Law Review. Vol. 88, No. 6, pp. 1298-1324;

197. Fisher, Z., Stanley, (1988) ‘In Search of the Virtuous Prosecutor: A Conceptual Framework’. American Journal of Criminal Law. Vol. 15, pp. 204-215;

198. Frank Stark (1973) ‘The Prime Minister as Symbol: Unifier or Optimizer?’. Canadian Journal of Political Science / Revue canadienne de science politique. Vol. 6, No. 3: p. 514-515;

199. Frase, S., Richard (1990) ‘Comparative Criminal Justice as a Guide to American Law Reform: How Do the French Do It, How Can We Find Out, and Why Should We Care?’. California Law Review. Vol. 78, No. 3, pp. 539-683.

200. Fredrik Uggla (2004) ‘The Ombudsman in Latin America’, Journal of Latin American Studies, Vol. 36 (3), p. 423-450;

201. Fridrich, C.J.,“Ustavna diktatura i vojna vlada“, ska vit

XXVIII

202. Fridrih, K., (1996), “Konstitucionalizam (ograničavanje i kontrola vlasti)”, CID: Podgorica;

203. Fridrih, K.J., (2005), “Konstitucionalna demokratija - teorija i praksa u Evropi i Americi, (CID: Podgorica,.

204. Friedrich, C., (1950), “Constitutional Government and Democracy: Theory and Practice in Europe and America”, Ginn and Co., Boston, fq. 151;

205. Frowein, J., Peukert, W., (1985), “Europaeische Menschenrechtskonvention: EMRK - Kommentar, Kehl am Rhein/Strassbourg/Arlington;

206. Gajinov, M., (1988), “Deklaracija o pravu na razvoj“, Jugoslovenska Revija za Medjunarodno Pravo, nr. 2, fq. 235-250.

207. GAP, Rregulli 61: Ligjet e Ahtisarit - pasojat dhe mësimet e nxjerra nga miratimi i ligjeve në procedurë të përshpejtuar (Prishtinë: dhjetor 2010). Në internet: http://www.institutigap.org/documents/41927_Rregulli_61.pdf;

208. Gardbaum, Stephen (2001) ‘The New Commonwealth Model of Constitutio-nalism’. American Journal of Comparative Law Vol. 49: p. 714-715;

209. Garlicki, Lech (2007) ‘Constitutional Courts Versus Supreme Courts’. Inter-national Journal of Constitutional Law. Vol. 5 (1): p. 44-68;

210. Gashi, Haxhi (2011). Konflikti Lidhur me Privatizimin e Ndërmarrjeve Shoqërore: Ndryshimi i Ligjit për Dhomën e Veçantë të Gjykatës Supreme, i Ligjit për AKP-në dhe Ligjet Relevante|. E DREJTA/LAW Nr. 2/2011, fq. 47-63.

211. Geneva Centre for Democratic Control of Armed Forces, tw titulluar si Parlamentary Oversight of the Security Sector (IPU and DCAF: Geneva, 2003).

212. George Sutherland (1910) ‘The Internal and External Powers of the National Government’. The North American Review. Vol. 191, No. 652: p. 373-389;

213. Gewirth, A., (1978), “Osnova i sadržaj ljudskih prava”, Dometi, nr. 4, fq. 133-148.

214. Gezim Krasniqi (2010) ‘The challenge of building an indepedent citizenship Regime in a partially regognized state: the case of Kosovo’. Working Paper no. 2010/04, Edinburgh: Scotland, 2010.

215. Gillis, W. John, Beloof, E., Douglas (2001) ‘Next Step for a Maturing Victim Rights Movement: Enforcing Crime Victim Rights in the Courts’. McGeorge Law Review. Vol. 33, No. 3, pp. 689-704.

216. GjEDDNJMartinie v. France [GC], GjEDNj, No. 58675/00, ECHR 2006-VI. 217. GjEDNj F.W. v. France, No. 61517/00, § 27, 31 March 2005 218. GjEDNj Padovani vs. Italy, [1993]. 219. GjEDNJ, Airey v. Ireland, 11 September 1979, Judgment Series A, No 32. 220. GjEDNj, Akdivar and Others v. Turkey Judgment of 16 September 1996, Reports

of Judgments and Decisions 1996-IV, p. 1210-1211, paras. 65-68; 221. GjEDNj, Amuur v. France, 17/1995/523/609, Judgement, Chamber, ECtHR, 25

June 1996; 222. GjEDNJ, Artico v. Italy, May 13 1980, Judgment Series A, No 37. 223. GjEDNJ, Assenov and Others v. Bulgaria, §102); 224. GjEDNj, Azinas v. Cyprus, No. 56679/00, decision of 28 April 2004, ECtHR; 225. GjEDNj, Borgers v. Belgium, 30 October 1991, § 24, Series A no. 214-B 226. GjEDNj, Brandstetter v. Austria, 28 August 1991, Judgment, Series A. No. 21,.

XXIX

227. GjEDNJ, Brandstetter v. Austria, Judgement, 28 August 1991, Series A. No. 21, f. 28, para. 68.

228. GjEDNJ, Brumărescu v. Romania, Application no. 28342/95, 28 October 1999, Judgment.

229. GjEDNJ, Brusco v. France, 14.10.2010, Judgment, 230. GjEDNj, Bulut v. Austria, 22 February 1996, Judgment, Reports 1996-II,. 231. GjEDNJ, Campbell and Fell v. The United Kingdom, Application No. 8342/95,

28 June 1984, Judgement. 232. GjEDNj, D. H. et al. v. The Czech Republic, Application no. 57325/00, Judge-

ment, Grand Chamber, GjEDNj, 13 November 2007 (referring to İlhan v. Turkey [GC], no. 22277/93, ECHR 2000-VII);

233. GjEDNj, Daktaras v. Lituania, 10 October 2000, Judgment, Para. 30-32. 234. GjEDNj, De Cubber vs. Belgium, [1984]. 235. GjEDNJ, Delcourt v. Belgium, 17 January 1970, Judgment, Series A No. 11. 236. GjEDNj, Ettl and others v. Austria, [1987]. 237. GjEDNJ, Fayed v. the United Kingdom, 21 September 1994, Judgment, Series A

no. 294-B, 238. GjEDNj, Findlay v. the United Kingdom, 25 February 1997, Judgment, Reports of

Judgments and Decisions 1997-I, 239. GjEDNJ, Garcia Ruiz v. Spain, 21 January 1999, Judgement,. 240. GjEDNJ, Golder v UK, 21 February 1975, Judgment, Series A No 18, 241. GjEDNj, Gorraiz Lizarraga et al. v. Spain, Application no. 62543/00, Judgement,

Chamber, 27 April 2004 (para. 38); 242. GjEDNj, Hauschildt v. Denmark, 24 May 1989, Judgment, Series A No. 154,. 243. GjEDNJ, Hornsby v. Greece, 19 March 1997, Judgment, Reports 1997-II,. 244. GjEDNj, Huber vs. Switzerland, [1990] ECHR. 245. GjEDNJ, Immobiliare Saffi v. Italy, Application No. 22774/93, 28 July 1999,

Judgement. 246. GjEDNj, Incal v. Turkey, 9 June 1998, Judgment, Reports 1998-IV, f.1571, para-

graph 65. 247. GjEDNJ, John Murray v. the United Kingdom, 25.01.1996, Judgment. 248. GjEDNj, Kamasinski v. Austria, Judgment,19 December 1989 in, § 79 249. GjEDNj, Karner v. Austria, Application no. 40016/98, Judgement, Chamber,

ECtHR, 24 July 2003; 250. GjEDNj, Kelly and Others v. the United Kingdom, No. 30054/96, §§ 96-97, 4

May 2001 251. GjEDNj, Kenneth LEHTINEN v. Finland, Application no. 39076/97, Decision as

to Admissibility, Chamber of ECtHR (referring to the Cardot v. France judgment of 19 March 1991, Series A no. 200, 18);

252. GjEDNj, Klein and others v. The Netherlands, [2003]. 253. GjEDNJ, Kress v. France [GC], no. 39594/98, § 72, ECHR 2001-VI 254. GjEDNJ, Kreuz v. Poland, 19 June 2001, Application No 28249/95, Judgment 255. GjEDNj, Lanko v. Slovakia, 2 September 1998, Judgement, Reports 1998-VI, f.

2497-2498, para. 12-17. 256. GjEDNj, Laventsv. Latvia, [2002]. 257. GjEDNj, Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium, [1981].

XXX

258. GjEDNj, Lilly France v. France, No. 53892/00, § 25, 14 October 2003 259. GjEDNj, Lithgow et al v. The United Kingdom, Application no. 9006/80;

9262/81; 9263/81; 9265/81; 9266/81; 9313/81; 9405/81, 8 July 1986, Judgment. 260. GjEDNj, Lobo Machado v. Portugal, 20 February 1996, Judgement, Report 1996-I. 261. GjEDNJ, Magee v. the United Kingdom, 06.06.2000, §40, Judgment. 262. GjEDNJ, Marini v. Albania, Application No. 3738/02, 18 December 2007,

Judgment. 263. GjEDNj, McCann et al. v. The United Kingdom, Application no. 18984/91,

Judgement, Grand Chamber, ECtHR, 27 September 1995; 264. GjEDNj, Menchinskaya v. Russia, No. 42454/02, 15 January 2009, paragrafi 32. 265. GjEDNj, Morris v. the United Kingdom, No. 38784/97, § 58, 2002-I. 266. GjEDNJ, Nideröst-Huber v. Switzerland, 18 February 1997, § 23, Reports of

Judgments and Decisions 1997-I; 267. GjEDNj, Nortier vs. The Netherlands, [1993]. 268. GjEDNj, Osman v. the United Kingdom, §§ 115-117 dhe Rees v. the United

Kingdom, § 37. 269. GjEDNj, Piersack vs.Belgium, [1984]. 270. GjEDNJ, Pinkney v. Canada, UN Human Rights Committee, Communication No.

7/27. 271. GjEDNj, Ramsahai and Others v. the Netherlands [GC], No. 52391/99,

ECHR 2007-VI 272. GjEDNj, Reinhardt and Slimane-Kaïd v. France, Judgment of 31 March 1998,

Reports of Judgments and Decisions 1998-II 273. GjEDNj, Remli v. France, [1996]. 274. GjEDNj, Scordino v. Italy (no. 1), Application no. 36813/97, Judgement, Grand

Chamber, ECtHR, 29 March 2006; 275. GjEDNj, Selmouni v. France, No. 25803/94, decision of 28 July 1999, ECtHR; 276. GjEDNJ, Stafford v. the United Kingdom [GC], No. 46295/99, § 78, ECHR 2002-IV. 277. GjEDNJ, Stubbings et al v. the United Kingdom, 22 October 1996, Judgment

Reports 1996-IV. 278. GjEDNJ, Sutter case, 22 February 1984, Judgment, Series A no. 74,. 279. GjEDNj, Thorgeirson vs. Ireland, [1992]. 280. GjEDNJ, Van de Hurk v. The Netherlands, Application No. 16034, 19 April 1994,

Judgement. 281. GjEDNj, Van Oosterwijck v. Belgium. Judgment of 6 November 1980, Series A

no. 40. 282. GjEDNj, Varbanov v. Bulgaria, No. 31365/96, ECHR 2000-X. 283. GjEDNj, Vasilescu v. Romania, Judgment of 22 May 1998, Reports of Judgments

and Decisions 1998-III. 284. GjEDNj, Vijayanathan & Pusparajah v. France, Application no. 17550/90;

17825/91, Judgement, Chamber, ECtHR, 27 August 1992; 285. GjEDNj. Fey vs. Austria, [1993] 286. Glendon MA, Carozza PG, Picker CB., (2008) ‘Comparative Legal Traditions’.

Brand: West Law School, Thomson-West; 287. Glintić, T., (1995), “Pravda, sloboda, jednakost: Rols i Valcer”, Beogradski

centar: Beograd;

XXXI

288. Goebel, Jr., Julius, and Naughton, T., Raymond, (1944) ‘Law Enforcement in Colonial New York: A Study in Criminal Procedure’. New York: Commonwealth Fund, p. 1664-1776;

289. Goldstein S., A., & Marcus M., (1977) ‘The Myth of Judicial Supervision in Three "Inquisitorial" Systems: France, Italy, and Germany’. The Yale Law Journal. Vol. 87, No. 2, pp. 240-283.

290. Goldsworthy, J., (1999), “The Sovereignty of Parliament: History and Philo-sophy”, Oxford University Press: Oxford;

291. Gómez v. Spain, UN Human Rights Committee, Communication No. 701/1996. 292. Gonenc, Levent (2002) ‘Prospects for Constitutionalism in Post-Communist

Countries’. The Hague: Kluwer Law International, fq. 3-25 & 103-208 & 280-318;

293. Goodhard, A.L., (1959), “The Rule of Law and Absolute Sovereignty’’, Anales de la Faculte de Droit D' Istanbul, (Istanbul) No. 12., fq. 259-284;

294. Gozler, Kemal (2008) ‘Judicial review of Constitutional Amendmenets. A Comparative Study’. Bursa: EKIN PRESS;

295. Grabenwarter, Christoph (2011) ‘Separation of Powers and the Independence of Constitutional Courts and Equivalent Bodies’. Keynote Speech, 16 January 2011, 2nd Congress of the World Conference on Constitutional Justice, Rio de Janeiro;

296. Green, A., Bruce (1995) ‘Policing Federal Prosecutors: Do Too Many Regulators Produce Too Little Enforcement’. St. Thomas Law Review. Vol. 8, pp. 69-79.

297. Grosman, A., Brian, (1978) ‘The Prosecutor. An Inquiry into the exercise of discretion’. Toronto: University of Toronto Press;

298. Guerra, Luis Lopez (1994) ‘The Role and Competences of the Constitutional Court, in The Role of the Constitutional Court in the Consolidation of the Rule of Law’. European Commission for Democracy Through Law (Venice Commi-ssion), UniDem Seminar Bucharest, 8-10 June 1994, CDLSTD (1994) 010, http://www.venice.coe.int/docs/ 1994/CDLSTD (1994)010_e.asp;

299. Guggan, Lisa (2004), “The Twilight of Equality?: Neoliberalism, Cultural Politics, and the Attack on Democracy”, Beacon Press: Boston Massachusettes;

300. Guigue and SGEN-CFDT v. France (dec.), GjEDNj, No. 59821/00, 6 January 2004

301. Gunther, Richard, Diamandouros, P. Nikoforos, and Hans-Jurgen Puhle (eds.) (1995). Baltimore and London: The John Hopkins University Press, fq. 77-123;

302. H. Kelsen, (1951), “Opšta teorija države i prava”, Arhiv za pravne i drustvene nauke: Beograd;

303. Hajns, V., (1974) “Legitimitet - prilog jednoj kategoriji građanskog društva“, Gledišta, nr. 7-10;

304. Hall, J., Donald (1975) ‘The Role of the Victim in the Prosecution and Disposition of a Criminal Case’. Vanderbilt Law Review. Vol. 28, No. 5, pp. 931-985;

305. Hamilton, Alexander, Madison, James and Jay John, ‘The Federalist’, in Pole, R., J., (ed.) (2005) ‘The Federalist’. Indianapolis: Hackett Publishing Company, Inc;

306. Hanna Bäck and Patrick Dumont (2008) ‘Making the First Move: A Two-Stage Analysis of the Role of Formateurs in Parliamentary Government Formation’. Public Choice. Vol. 135 (3/4): p. 353-373;

XXXII

307. Hannis Taylor (1895) ‘The Outlook for Parliamentary Government’. The North American Review. Vol. 160, No. 461: p. 479-491;

308. Kelsen, Hans “Ko treba da bude cuvar Ustava”. Në Slobodan Samardzic (ed.), Norma i Olduka, fq. 256-297. Titulli në original: Hans Kelsen, Wer soll der huter der verfassung sein? (Dr. Walther Rothschild, Berlin-Grunewald, 1931);

309. Harel, Alon (2003) ‘Rights-Based Judicial Review: A Democratic Justification’. Law and Philosophy Vol. 22 (3/4), pp. 247-276;

310. Hart, L.A., (1989), “Postoje li prirodna prava?“ në: Matulovic, Miomir (ed.), Ljudska prava ICR: Rijeka;

311. Mansfield, Jr. C. Harvey (1987) ‘The Modern Doctrine of Executive Power’. Presidential Studies Quarterly. Vol. 17, No. 2, Bicentennial Issue: The Origins and Invention of the American Presidency: p. 237-252;

312. Hasanbegović, J., “Državljanstvo kao pravo čoveka”’, Jugoslavenska Revija za Medjunardno Pravo, nr. 1-3, 1995, fq. 203-222.

313. Hasani, E et al (2012) ‘Individual Complaint Mechanism as a Means to Protecting Fundamental Human Rights and Freedoms: The Case of the Constitutional Court of Kosovo’. European Yearbook of Human Rights. The Hague: Intersentia.

314. Hayek, F.A., (1960), “Constitution of Liberty”, University of Chicago Press: Chicago; 315. Held, David., (2006), “Models of Democracy”, Stanford University Press: Stanford; 316. Steinberger, Helmut ‘Models of Constitutional Jurisdiction, European Commi-

ssion for Democracy Through Law’ (Venice Commission), 1993, CDL�STD (1993) 002;

317. Henning, J., Peter (1999) ‘Prosecutorial Misconduct and Constitutional Remedies’. Washington University Law Quarterly. Vol. 77, No. 3, pp. 713-832.

318. Heper, Meti�n and Çinar, Menderes (1996) ‘Parliamentary Government with a Strong President: The Post-1989 Turkish Experience’. Political Science Quarterly. Vol. 111, No. 3, p. 483-503.

319. Schwartz, Herman (2000) ‘The Struggle for Constitutional Justice in Post-Communist Europe’. Chicago: The University of Chicago Press, p. 164-193;

320. Herman, Valentine and Pope, John (1973) ‘Minority Governments in Western Democracies’. British Journal of Political Science. Vol. 3, No. 2, p. 191-212.

321. Hiber, D., (1995), “Pravno informisanje i svojina“ Pravni zivot, nr. 10, fq. 65-79; 322. Hirst, P., (1990), “Representative Democracy and its Limits”, Ca