kitsiso ya puso boto ya tirelotlotlo nomoro. r ... 2017 12 01...2.1 mo melao e, “molao” o ra...

55
Page 1 of 55 KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R. 15 Sedimonthole 2017 MOLAO WA TSHIRELETSOPAKAKHUTSHWANE, 1998: (NOMORO YA MOLAO. 53 YA 1998) PHETOGO YA MONGPHOLISI WA TSHIRELETSO YA MELAO Nna, Caroline Dey Da Silva, Mothusamokwadisi wa tshireletsopakakhutshwane, ka ge e atlhotswe, kafa tlase ga Molao Wa Tshireletsopakakhutshwane, 1998: (Nomoro ya Molao. 53 ya 1998), e e rotloeditsweng phetogo ya Mongpholisi wa Tshireletso ya Melao (“MTMs”) tse di dirilweng kafa tlase ga karolo 55 ya molao wa tshireletsopakakhutshwane, 1988, ka fa e tlhalositsweng mo thulaganyong. Phetogo ya di MTMs e tllhoka gofa matswela go dinomoro tse riling tsa boitshwaro jwa diphetogo tsa dikgwebo. Kitsiso e, e tla simolola kgolagano ka di 1 tsa Ferikgong 2018. CD DA SILVA MOTHUSAMOKWADISI WA TSHIRELETSOPAKAKHUTSHWANE

Upload: others

Post on 17-Nov-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 1 of 55

KITSISO YA PUSO

BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R. 15 Sedimonthole 2017

MOLAO WA TSHIRELETSOPAKAKHUTSHWANE, 1998: (NOMORO YA MOLAO. 53 YA 1998)

PHETOGO YA MONGPHOLISI WA TSHIRELETSO YA MELAO

Nna, Caroline Dey Da Silva, Mothusamokwadisi wa tshireletsopakakhutshwane, ka ge e

atlhotswe, kafa tlase ga Molao Wa Tshireletsopakakhutshwane, 1998: (Nomoro ya Molao.

53 ya 1998), e e rotloeditsweng phetogo ya Mongpholisi wa Tshireletso ya Melao (“MTMs”)

tse di dirilweng kafa tlase ga karolo 55 ya molao wa tshireletsopakakhutshwane, 1988, ka fa

e tlhalositsweng mo thulaganyong.

Phetogo ya di MTMs e tllhoka gofa matswela go dinomoro tse riling tsa boitshwaro jwa

diphetogo tsa dikgwebo.

Kitsiso e, e tla simolola kgolagano ka di 1 tsa Ferikgong 2018.

CD DA SILVA MOTHUSAMOKWADISI WA TSHIRELETSOPAKAKHUTSHWANE

Page 2: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 2 of 55

THULAGANYO MONGPHOLISI WA TSHIRELETSO YA MELAO (TSHIRELETSOPAKAKHUTSHWANE),

2017

Karolo 55, Tshireletsopakakhutshwane, 1998

THULAGANYO YA DITENG

KGAOLO 1 THANOLELO

1. Tiragatso 2. Ditlhaloso

KGAOLO 2 TSHWARO TEKATEKANO YA BANGPHOLISI

MOLAO 1: DITLHOKO TSA TSHWARO TEKATEKANO YA BANGPHOLISI

KGAOLO 3 DIDIRISWA

MOLAO 2: POPEGO YA DIDIRISWA MOLAO 3: SEKOLOTO SA BOTSHELO LE BOSIRELETSIKOLOTO BA MOREKI MOLAO 4: DITSHWANELO TSA THARABOLOGELO MOLAO 5: KELOTLHOKO YA TLHOPHO E SA TSHWANELANG LE MELAO KGOTSA MEKGWA YA DIPHOLISI MOLAO 6: TAOLO YA DITUELO LE DIPHETISO MOLAO 7: DITHULAGANYO TSA TSE SA LETLELELWANG MOLAO 8: GO TLOSWA GA DITSHWANELO MOLAO 9: GO SAENWA GA DIFOROMO TSE DI SA KWALWANG SEPE KGOTSA TSE DI SA WEDIWANG.

KGAOLO 4 DIPHASALATSO LE TLHAGISO

MOLAO 10: DIPHASALATSO MOLAO 11: TLHAGISO

KGAOLO 5

TSEREGANYO LE TSAMAISO

MOLAO 12: THULAGANYO, BATSEREGANYI LE BATHO BA BANGWE

Page 3: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 3 of 55

KGAOLO 6

TIRAGATSO YA SEDIRISWA LE TIRELO E E AMOGELEGILENG

MOLAO 13: TSHEDIMOSETSO TAOLO MOLAO 14: TSHEKATSHEKO YA TSWELELO YA TIRAGATSO YA SEDIRISWA MOLAO 15: DIPAKA TSA TSHEGOFATSO MOLAO 16: TSHEGETSO YA DIREKOTO

KGAOLO 7 GO SE AKANYETSE DIKGORELETSI TSA THEKISO-MORAGO

MOLAO 17: BOTSAMAISI JWA KOPO MOLAO 18: BOTSAMAISI JWA DINGONGOREGO MOLAO 19: KHUTLISO YA DIPHOLISI

KGAOLO 8 TSAMAISO

Page 4: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 4 of 55

KGAOLO 1 THANOLELO

1. Tiragatso

1.1 Melao e, ga e diriswe fa go sireletswa gape, kwa ntle le fa kgang e supilwe ka

tsela nngwe. 1.2 Melao e, e diriswa go dipholisi tsotlhe tse dintšha le tse di neng di le teng go tswa

ka letlha le molao le dirisitsweng ka lona ka ge go beilwe mo Kgaolong ya 8, kwa ntle le fa molao o supilwe ka tsela nngwe.

1.3 Mosireletsi o nna le boikarabelo go fitlhella se se batliwang ke melao e, go sa kgathalesege gore –

(a) Go tshepega ga motho wa tiro e e setseng e neilwe go dira gore go nne le kobamelo ya molao kgotsa karolo ya yona;

(b) Go tshepega ga moemedi go dira gore go nne le kobamelo ya molao kgotsa

karolo ya yona. 2. Ditlhaloso 2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa le Melao e e laotsweng kafa tlase ga karolo ya 70 ya Molao, mme lefoko lepe fela kgotsa polelwana e go yone go filweng tlhaloso ya Molaetsa, go akanyetsa dintlha tsa yona, tlhaloso eo kwa ntle lefa go supilwe ka tsela nngwe, le –

“kgakololo” e na le bokao jo bo abetsweng ke molao wa FAIS;

“mojaboswa” e raya gore –

(a) motho yo o tlhophilweng ke mongpholisi jaaka motho a tlhophilweng ke mosireletsi a tshwanetseng ke go fitlhela di tshiamelo tsa pholisi; kgotsa

(b) Mo kgannyeng ya sekematlhopha, motho yo a tlhophilweng ke sekematlhopha kgotsa tokololo ya sekematlhopha kgotsa go ikemiseditswe ka mokgwa mongwe goya ka melao ya sekematlhopha seo ka ge motho wa mosireletsi a tshwanelang go fitlhelela kungwelopholisi;

“kopo” e raya gore, kwantle fela ga kgang e supa tsela e e farologaneng, tlhokagalo ya tshiamelopholisi go amana le pholisi, go sa kgathalesege gore se se batlwang ke motho se a amogelwa kgotsa nyaa;

“mokopi” e raya gore motho yo o dirang kopo;

“tshireletso ya sekoloto sa badiri” e raya gore tshireletso ya sekoloto, ka fa e tlhalositswe ka mo Molaolakolotosetshaba; “tshireletso ya sekoloto sa botshelo” e na le tlhaloso e abeletsweng go yona ka mo Molaolakolotosetshaba; “Diphetiso” e raya gore palotlalo e duelwang kgotsa e tsholwang ke bangpholisi fa go dirwa dikopo kgotsa ditatlhegelo kafa tlase ga pholisi;

Page 5: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 5 of 55

“tlogelo” e raya gore tatlhegelo kgotsa tiragalo ya tshosetso e e sa duelweng kafa tlase ga pholisi;

“pholisi e e leng teng” e raya gore pholisi e tsenweng pele ga letsatsi molao o amega go diriswa yona;

“Molao wa FAIS” e raya gore Molao wa Ditirelotsereganyo le Kgakololotlotlo (Nomoro ya Molao. 37 ya 2002);

“Melao ya boitsholo ya FAIS ka kakaretso” e raya gore melao ya boitsholo ka kakaretso wa Moletleleli wa Motlamelatirelotlotlo le Baemedi ba ba gatisitsweng mo Botong ya Kitsiso Nomoro. 80 ya 2003, ya tokafadiwa gangwe le gape, ka kafa tlase ga karolo 15 ya molao wa FAIS;

“sekematlhopha” e raya gore sekama kgotsa thulaganyo e e tlamelang tseno ka fa pholising engwe kgotsa tse dingwe, go ya ka gore batho ba babedi kgotsa go feta, kwa ntle ga kgatlhegelotshireletso e mengwe ya yo mongwe, ka boikaelo jwa sekama, ka tshireletso ya matshelo;

“mosireletsi” e raya gore mosireletsi wa tshireletsopakakhutshwane;

“motsereganyi” e raya gore motsereganyi o ikemetseng kgotsa moemedi, ka tatelano; “moemedisemolao” e akaretsa —

(a) setheo, lekgotla le amanngwang thata kgotsa kgwebo e kopantsweng kgotsa e kwadisitsweng go ya ka molao go tswa go Repaboliki kgotsa gongwe;

(b) setheo, lekgotla le amanngwang thata kgotsa kgwebo e kopantsweng kgotsa e kwadisitsweng go ya ka molao go tswa go Repaboliki kgotsa gongwe;

(c) trusete kgotsa letloletrusete; “kungwelo e ikanyegang” e raya gore kungwelo epe fela (go akaretsa se bidiwang madi kgotsa kokoanyo-poelomadi) e tlamelwang ka tsela ya tlhamalalo kgotsa e e seng ya tlhamalalo kgotsa e dirwa gore e nne teng go mongpholisi ka mosireletsi kgotsa tsala ya mongpholisi, yo molemo ka bojotlhe kgotsa e seng gotlhegotlhe e ikaega ka –

(a) pholisi kgotsa dipholisi tsa mongpholisi le mosireletsi di tla tswelela di ntse mo lefelong le; (b) mongpholisi a oketsa kungwelopholisi epe fela go tlamelwa ka fa tlase ga pholisi kgotsa (c) mongpholisi a tsena mo pholising epe fela kgotsa kungwelopholisi kgotsa go dirisa ditiriso

dipe fela tse di fiwang ke mosireletsi kgotsa tsala ya gagwe;

“tshereletso ya botshelo ya sekoloto e e pateleditsweng” e raya gore tshireletso ya botshelo ya sekoloto e akanyeditsweng mo karolong ya 106 (1)(b) ya Molaolakolotosetšhaba;

“tokololo ya sekematlhopha” e raya gore –

(a) motho yo tsenang mo sekematlhopheng go isereletsa; kgotsa;

Page 6: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 6 of 55

(b) motho yo o nnang le seabe mo sekematlhopheng go sireletsa botshelo jwa motho a le monngwe kgotsa ba batho ba bantsi mo motho a boletsweng pele a nang le kgatlhegelotshireletso;

“Molaolakolotosetšhaba” e raya gore Molaolakolotosetšhaba, 2005 (Nomoro ya Molao. 34 ya 2005);

“molao o mo ntšha” o raya gore pholisi e go tsenwang morago kgotsa morago ga letsatsi le molao o amegang o tseya karolo; “bonasetlhokakopo” e raya gore kungwelo epe fela e tlamelwang ka tsela ya tlhamalalo kgotsa e e seng ya tlhamalalo kgotsa e dirwa gore e nne teng go mongpholisi ka mosireletsi mo tiragalong ya gore mongpholisi a sa dira kopo kgotsa a sa tsenye kopo e rileng kafa tlase ga pholisi goya ka nako e beilweng;

“motlhokomedi” e na le tlhaloso e abetsweng go yona kamo –

(a) Molao Wa Tirelotlotlo Ya Batlhokomedi Ba Sekema, 2004 (Nomoro ya

Molao. 37 ya 2004) go fitlha nako e Molao o tlosiwa go Thulaganyo 4 ya Molaolalephatatlotlo, 2017 (Nomoro ya Molao. 9 wa 2017); le

(b) Molaolalephatatlotlo, 2017 (Nomoro ya Molao. 9 wa 2017) go tloga ka

letsatsi le molao o tlosiwa mo Molao Wa Tirelotlotlo Ya Batlhokomedi Ba Sekema, 2004 (Nomoro ya Molao. 37 ya 2004) go Thulaganyo ya 4 ya molao o;

“tshereletso ya botshelo ya sekoloto e tlhophiwang” e raya gore tshireletso ya botshelo ya sekoloto e akanyeditsweng mo karolong ya 106 (3) ya Molaolakolotosetšhaba;

“go thapa kwa ntle” e raya gore thulaganyo epe fela magareng a mosireletse le motho yo mongwe, go sa kgathalesege gore motho oo o laolwa kgotsa o kaelwa kafa tlase ga molao ope fela, go ya ka gore setlhopha se diragatsa tiriso e ikanyegang mo tlholegong ga kgwebo ya tshireletso e mosireletsi a e tlamelang, e ka jaalo e tla diragatsang ke mosireletsi ka bo ena, ka go tsamaisa kgwebo ya tshireletsopakakhutshwane, gape e akaretsa thanolo ya ditirelo kafa tlase ga kgolagano ya tumelano, fela e sa tsenye thanolo ya ditirelo ka motsereganyi, le “outsourced” e na le tlhaloso e e tsamaisanang;

“puo e e sa raraanang” e raya puisano e -

(a) e tlhamaletseng e le bonolo go tlhalogangwa;

(b) e tila tse sa tlhomamang kgotsa tlhakatlhakano; le

(c) e lekane ebile e tshwanetse maemo,

O akanyetsa boammaruri jo bo tlhomamisitsweng kgotsa jo bo akantsweng ka tekatekano ya maemo a kitso a motho yo puisano e ikaeletsweng;

Page 7: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 7 of 55

“pholisi” e raya gore pholisipakakhutshwane mo mongpholisi e leng –

(a) motho wa tlhago; kgotsa

(b) moemedisemolao, yo boleng jwa thoto kgotsa thanolelo ya ngwaga le

ngwaga e le fa tlase ga boleng jwa phitlho ka meriti, ka ge e ikaeletse ke Tonakgolo ya Lefapha la tsa Kgwebo go ya ka Karolo 6(1) ya Molao wa Tshireletso ya Bareki, 2008 (Nomoro ya Molao. 68 ya 2008);

“tokololo e ka nnang karolo ya sekematlhopha” e kaya motho yo o –

(a) kwadisitseng go kgotsa gongwe a etetse mosireletsi, motsereganyi, kgotsa sekematlhopha se se ka nnang tokololo ya sekematlhopha;

(b) e kopilwe ke mosireletsi, motsereganyi, kgotsa kgotsa sekematlhopha se se

ka nnang tokololo ya sekematlhopha; kgotsa

(c) go amogetswe dipapatso, ka ge go tlhalosistswe mo molaong wa 10, go ya kamano ya sekematlhopha sepe fela;

“mongpholisi o o ka nnang karolo” e raya motho yo o - a) o kwadisitse kgotsa a golagane le mosireletsi kgotsa motsereganyi go nna

mongpholisi;

b) o kopilwe ke mosireletsi kgotsa motsereganyi go nna mongpholisi, kgotsa

c) o amogetse dipapatso, ka ge go tlhalosistswe mo molaong wa 10, go ya

kamano ya pholisi kgotsa ditirelo tse amanang tsa mosireletsi; “melao ya tsamaiso” e raya gore melao ya tsamaiso e e dirilweng kafa tlase ga molao wa tshireletsopakakhutshwane, wa 1998, o o diragaditsweng ke GN R. 1493 ya 27 Ngwanatsele ka ge e fetogaditswe nako le nako; “moneedi wa tirelo” e raya motho ope fela (le e ka nna mosireletsi kgotsa moemedi) e mosireletsi a nang le thulaganyo e amanang le go rekisa, go anamiswa, tsamaiso kgotsa thulaganyo ya dipholisi le ditirelo tse amanang; “pharologano ya dipholisi” e raya taolo epe fela e dirang gore go nne le phetogo go –

(a) Tuelo;

(b) Lereo lepe fela;

(c) Seemo sepe fela;

Page 8: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 8 of 55

(d) Kungwelopholisi epe fela;

(e) Tswalelo ntle epe fela; kgotsa

(f) Lobaka la pholisi,

Kwa ntle ga pharologano epe fela e maswe e ikaeletseng pele kgotsa e tlametsweng mo pholising, le “pharologano ya pholisi e leng teng” le “pharologano” e nang le bokao jo bo lekanang; “nako ya go leta” e raya gore lobaka le mongpholisi a sa tshwanela go kereya dikungwelopholisi. “mokwalo o mosweu” o kaya g rekisa kgotsa go fana ka pholisi ya mosireletsi kafa tlase ga letshwao la motho yo mongwe yo eseng mosireletsi kgatlhanong le thulaganyo magareng a mosireletsi le motho yo mongwe; le “mokwalo” o akaretsa puisano epe fela e tshwanetseng ya sediriswa sa ileketeroniki se nepagetseng sele bonolo fa e kwetswe kgotsa e gatisitswe; le “go kwalwa” go na le sekao se se lekaneng.

2.2 Go sa kgathalesege go ya ka karolo 2.1, puisano epe fela e abetsweng “go tsena” mo melaong, go ka se nne le bokao jo bo jaalo jwa maikaelelo a melao eo le bokao jwa thutapuo ya lereo le e tla abelwa.

KGAOLO 2 GO TSHWARWA SENTLE GA BANGPHOLISI

MOLAO 1: DITLHOKWA TSA GO TSHWARWA SENTLE GA BANGPHOLISI

1.1 Maikaelelo a molao o, “mongpholisi” o akaretsa motho yo ka nnang mongpholisi le

“leloko la sekematlhopha” se akaretsa le yo ka nnang leloko la sekematlhopha, mo go tshwanelang temana.

1.2 Mosireletsi, ka dinako tsotlhe, o tshwanetse go diragatsa ka botswerere jo bo

kgethegileng, tlhokomelo le manontlhotlho fa a dira le bangpholisi.

1.3 Mosireletsi o tshwanela –

(a) Ka bodiredi bope fela le mongpholisi, le mo puisanong tsotlhe le ditharabololo le mongpholisi, a diragatse ka tlotlo, boipobolo le kelotlhoko ya go tshwarwa sentle ga mongpholisi, le

(b) Kwa tshimologong ya bodiredi epe fela e e simolotseng ke mosireletsi e tlhalosa sentle boikaelelo ba yona.

1.4 Mosireletsi o tshwanela go nna le dipholisi le ditsamaiso tse tshwanetseng e le go fitlhelela go tshwara bangpholisi sentle. Go tshwarwa sentle ga bangpholisi go dikanyetsa tiro e nnye ya diphelelo tse latelang:

(a) bangpholisi ba ka nna le boikanyo ba gore ba dira le mosireletsi moo go tshwarwa sentle ga bangpholisi go le fa gare mo dingwaong tsa basireletsi;

Page 9: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 9 of 55

(b) ditlolo di ikaeletse go fitlhelela ditlhokwa tsa mefuta, mefuta kgotsa ditlhopha tsa

bangpholisi mme di tlhasetswe go ya ka tshwanelo;

(c) Bangpholisi ba filwe tshedimosetso e bonalatsang mme ba bolokilwe ka mokgwa

o tshwanetseng pele, ka nako le morago gotsenwa mo pholising;

(d) Mo bangpholisi ba fiwang kgakololo, kgakololo eo e tshwanetse ebile e naganela maemo a bone;

(e) ba nang le melao-motheo ba fanoa ka lihlahisoa tse sebetsang joaloka li-

insurers kapa baemeli ba bona ba li lebisitseng ho lebella, 'me tšebeletso e amanang ke maemo a amohelehang ka bobeli le seo ba lebiselitsoeng ho se lebella; le

(f) Bangpholisi ga ba lebane le dikgoreletsi tsa borekisi tse sa utlwaleng go fetolwa

kgotsa go nna fa boemong jwa pholisi, go dira kopo kgotsa go tsenya ngongorego.

Dikematlhopho 1.5 Ka maikaelelo a melao ya 1.2 go 1.4, “mongpholisi” e akaretsa wa leloko la sekematlhopha. 1.6 Go sa kgathalesege molao wa 1.5, mo maemong fa mosireletsi a ka bontsha gore go ya ka tlhago ya setlhopha sa sekematlhopha, ga go mosola o utlwagalang gore mosireletsi a dire ka tlhamalalo le leloko la sekematlhophopha ka tlwaelo ya kgwebo, molao 1.4 o akaretsa tse di latelang:

(a) Molao 1.4(a) o raya leloko la sekematlhopha go nna le boitshepo ba gore sekematlhopha se se amegileng go rarabolola le mosireletsi mo go tshwarwa sentle ga maloko a bone go leng mogare ga ngwao ya basireletsi;

(b) Mo mabakeng a go fitlhella molao 1.4(c) mosireletsi o tshwanela go nna le

dithulaganyo mo mannong le mongpholisi wa sekematlhopha malebana le tsamaiso le tshegetso mo rulaganyong ya kitso e batlang ke mongpholisi go leloko la sekematlhopha;

(c) Mo kgannyeng ya gore go neiwe ka kgakololo go mongpholisi go na le go fa leloko

la sekematlhopha, molao 1.4(d) o tlhoka gore kgakololo e tshwanele go amana le maemo a mongpholisi le maemo a tsejwang kgotsa a utlwalang a leloko la sekematlhopha; le

(d) Molao 1.4 o dumelela leloko la sekematlhopha gore se neiwe ditlhagiswa tse di

dirang jaaka leloko la sekematlhopha kgotsa mongpholisi yo etetseng pele go lebelela ka mosireletsi kgotsa moemedi wa molao le ditirelo tsa boemo jo e leng leloko la sekematlhopha kgotsa mongpholisi yo etetseng pele go lebelela, go amana le kgatlhegelo ya leloko la sekematlhopha mo sekematlhophong; le

(e) Boikaelelong jwa go fitlhelela molao 1.4 (f) mosireletsi o tshwanela go nna le dithulaganyo mo boemong le mongpholisi yo amegang go thusa le go tshegetsa bokgoni jwa leloko la sekematlhopha go dira diphetogo go amana le kgatlhegela ya gagwe mo sekematlhophang (Go ya bokgakaleng jo bo letleletsweng go latelela

Page 10: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 10 of 55

melao ya sekematlhopha) kgotsa go romella dikopo kgotsa go dira dingongorego kwa ntle le dikgoreletsi tse sa utlwagaleng.

1.7 Dipholisi tsotlhe, mekgwa le dithulaganyo tse tlhokang ke molao 1.6 go amana le sekematlhopha di tshwanela go thusa mosireletsi go tlhokomela go ya bokgakaleng jwa go fitlhelela go tshwarwa sentle ga leloko la sekematlhopha la fitlhelelwa. Mo go bonalang go mosireletsi gore tshwarwo sentle e tlhokomologile, go akaretsa ntlha ya go se ikobe ga mongpholisi (go sa akaretswe leloko) mabapi le dipholisi tse dumellanweng, mekgwa le dithulaganyo, mosireletsi o tshwanela go tseya dikgato tse utlwalang go fokotsa dikotsi leloko kgotsa leloko la lobaka lo lo tlang la sekematlhopha. 1.8 Go sa kgathalesege melao 1.5 go ya go 1.7 le ditlhoko dipe fela mo melaong tse ka diriswang ka tlhamalalo go dikematlhopha –

(a) Mo thulaganyong epe fela ya melao e newang tlhokagalo e kgethegileng mabapi le leloko la sekematlhopha, tlhokego eo e tshwanela go dumelana le yona; le

(b) Fa leloko e le mongpholisi wa pholisi ya sekematlhopha kgotsa pholisi ya letlole le

amanang le sekematlhopha kgotsa letlole kgotsa letlole le e leng leloko, ditlhokego tsotlhe tse amanang le bangpholisi tse di nang le melao e dirang le leloko le jaalo.

Kgakololo e tshwanetseng 1.9 Mo kgakololo e fanweng ke motsereganyi kwa ntle ga moemedi wa mosireletsi, melao 1.4(d) le 1.6(c) o tshwanela go balelwa go tlhoka gore mosireletsi a tseye dikgato tse maleba go fokotsa kotsi ya kgakololo e sa tshwanelang. Dikgato tse jaalo di tshwanela go akanyetsa tlhago ya kamano ya kgwebo magareng ga mosireletsi le motsereganyi le gore kamano e jaana e ka tlhotlheletsa kgakololo e neilweng. Tshekatsheko ya dipholisi le mekgwa 1.10 Mosireletsi o tshwanela go sekaseka gangwe le gape dipholisi le mekgwa ya yona e lebisitsweng go molao o, mme go kwadiswe diphetogo dipe fela.

KGAOLO 3 DITLHAGISWA

MOLAO 2: POPEGO YA DITLHAGISWA

2.1 Mosireletsi o tshwanela go, ka go dira ditlhagiswa –

(a) go dirisa tshedimosetso e lekaneng mabapi le mefuta e tlhalositsweng, mefuta kgotsa ditlhopha tsa bangpholisi kgotsa leloko;

(b) go dira tshekatsheko e feletseng, ka batho ba tlhomeleletseng ba nang le botswerere jo bo tshwanetseng, tsa dinonofo tsa dikgolo tsa ditlhagiswa tse dintšha, mekgwa ya tsamaiso e ikaeletseng go diriswa go amana le

Page 11: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 11 of 55

setlhagiswa le ditlankana tsa go itsise tse amanang go netefatsa gore setlhagiswa, mekgwa ya tsamaiso le ditlankana tsa go itsise.

(i) di dumelana le merero ya maikaelelo a mosireletsi, sekao sa kgwebo

le mokgwa wa tsamaiso ya dikotsi le melao le ditaelo tse dirisiwang;

(ii) ikaele mefuta kgotsa ditlhopha tsa bangpholisi kgotsa maloko tse ditlhagiswa tsa bona di ka tshwanela, ga di ntse di fokotsa dikotsi tsa gore setlhagiswa se diriswe ke mefuta kgotsa ditlhopha ya bangpholisi kgotsa maloko a ka dirang gore go seke ga tshwanela; le

(iii) Go akanyetsa go tshwarwa sentle ga bareki; le

(c) tse tshwanetseng go ikobela dithulaganyo tsa mokwalo yo mosweu, go dira

tshekatsheko ka tlhoafalo mabapi le puso, didiriswa le bokgoni ba go dira batho ba mosireletsi a nang le dithulaganyo tse jaalo le bona le go netefatsa kobamelo ya temana (b) e kwa godimo.

2.2 Pele ga mosireletsi a simolola go bapatsa, go neelwa gotsa tsena dipholising tse riling mabapi le setlhagiswa se sentšha, mookamedi wa tiragatso wa mosireletsi o tshwanela go kwalela setlhagiswa ka mokgwa yo o kwetsweng mme a netefatse gore ditlhagiswa, mekgwa ya tsamaiso le ditlankana tse tlhalosang di fitlhelela melaometheo e boletsweng mo molaong wa 2.1(b). 2.3 Molao o, o diriswa fela mo tlhabololong ya setlhagiswa sepe fela se sentšha le phetogo ya dithoto ka popego ya setlhagiswa se se leng teng.

MOLAO 3: SEKOLOTO SA BOTSHELO LE BOSIRELETSIKOLOTO BA MOREKI

3.1 Tshireletso ya botshelo jwa sekoloto e patelediwang 3.1.1 Mosireletsi ga a tshwanela go naya pholisi ya tshireletso ya botshelo jwa sekoloto e pateleditsweng go mongpholisi, kwa ntle fela ga pholisi le ditshenyegelo tse amanyang le pholisi eo di le mo tumelanong le melawana ya tshireletso ya botshelo jwa sekoloto e tshwanetseng, e e dirilweng ke Tonakgolo ya kgwebo le madirelo ka fa tlase ga karolo ya 171 ya Molaolakolotosetšhaba. 3.1.2 Molao wa 3.1.1 o dira fela go dipholisi tse ntšha. 3.2 Mo boemong jwa pholisi ya bosireletsikoloto ba moreki

3.2.1 Mosireletsi o tshwanela go, fa mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha se itsise mosireletsi oo, kgotsa mosireletsi go seng jaalo o tshwanela ke go lemoga, gore mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha le eletsa go, kgotsa le, dirisa tshwanelo ka fa tlase ga karolwana ya 106(4)(a) ya Molaolakolotosetšhaba o emelang bosireletsikoloto ba moreki ka pholisi e ntshitsweng ke mosireletsi, go thusa mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha go, ka kamano mo pholising e emetsweng, go dumelana le –

(a) ditlhokego dipe fela tsa mokolotisi ka fa tlase ga karolo ya 106(6) ya Molaolakolotosetšhaba; kgotsa

Page 12: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 12 of 55

(b) mo ntlheng ya pholising ya tshireletso ya botshelo jwa sekoloto, ka taolo ya 7 ya melawana ya pholisi ya bosireletsikoloto ba moreki e dirilweng ka fat lase ga Molaolakolotosetšhaba.

3.2.2 Mosireletsi o tshwanela go, mo mosireletsi a itseng ka ga mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha se emetseng bosireletsikoloto ba moreki ka pholisi e amang mosireletsi oo, ka dikwalo ebile mo lobakeng lo lo rileng la go kopiwa go dira jaalo ke mokolotisi, a tlhomamise go mokolotisi gore pholisi e mo tirisong mme mokolotisi o begilwe jaaka mojaboswa kgotsa moamogedi wa tatlhegelo mo pholising.

MOLAO 4: DITSHWANELO TSA THARABOLOGELO 4.1 Mo boikaelelong jwa molao o, motswedi wa “dipharologano” tsa pholisi kgotsa pholisi e dirisang dipharologano fela, e akaretsa dipharologano tse kopilweng kgotsa di simolotseng ke mongpholisi. 4.2 Mongpholisi a ka, mo pholising e fetang malatsi a 31 mme go sena kungwelo e duetsweng kgotsa e kopilweng kgotsa tiragalo e sireleditsweng ka fa tlase ga pholisi e so diragale, mo teng ga malatsi a 14 morago ga letlha la kamogelo ya tumelano ya pholisi e latelang matseno a pholisi e ntšha kgotsa pharologano ya pholisi le le leng teng, kgotsa go tloga ka letsatsi le utlwalang mo go ka tsewang gore mongpholisi o amogetse tumelano ya pholisi, le go phimola pholisi e go tsenweng mo go yone le mosireletsi ka tsela ya letshwao la go tlosa pholisi. 4.3 Dituelo tsotlhe kgotsa madi a duelwang ke mongpholisi go mosireletsi go fitlhela letsatsi la kamogelo ya kitsiso e boletsweng mo moleng wa 4.2 kgotsa e amogetsweng ka letsatsi lepe fela, morago ga foo mabapi le pholisi e farologaneng e tshwanelwa go ya ka go fokotswa ditshenyegelo tse khuphetsang ditshosetso tse itumeletsweng. 4.4 Mosireletsi o tshwanela go dumelelana le kopo ya go phimolwa e e amogetsweng ke mongpholisi go ya ka molao 4.2 go sa fete malatsi a 31 morago ga gore mosireletsi a amogele kitsiso ya go phimola. 4.5 Mosireletsi o tshwanela go netefatsa gore, mo mongpholisi e leng sekematlhopha fa leloko le tseya karolo ka boithatelo, pholisi e diragatsa boikarabelo go mongpholisi o nang le tshwanelo ya go fana ka tšhono ya go tlogela karolo go sekematlhopha o lekanang le tshwanelo e neilweng mongpholisi go phimola pholisi go ya ka melao 4.2 le 4.3 4.6 Molao o, o diriswa fela mo dipholising tse di ntšha le tse dingwe tsa dipholisi tse kgale di le teng.

MOLAO 5: KELOTLHOKO YA TLHOPHO E SA TSHWANELANG LE MELAO KGOTSA MEKGWA YA DIPHOLISI

5.1 Mosireletsi kgotsa motho ope fela yo o dirang mo boemong jwa mosireletsi a ka se, moo tlhopho e fetang e le nngwe mabapi le molao wa pholisi kgotsa mokgwa (go akaretsa, fela go sa lekanyetse, ditlhopho tse amang koketso ya tuelo, dipharologano tsa kungwelo kgotsa tlhotlhololo) di teng go mongpholisi, kgotsa yo e tla nnang mongpholisi, leloko la sekematlhopha kgotsa yo e tla nnang leloko la sekematlhopha ka go tsena ka mo, dipharologano kgotsa ntšhafatso ya pholisi kgotsa go nna leloko la sekematlhopha, go

Page 13: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 13 of 55

bolela gore ka molao o rileng kgotsa mokgwa o tla diriswa kwa ntle ga motho a ka tlhopha molao kgotsa mokgwa yo sa tshwaneng. 5.2 Molao wa 5.1 ga o dire –

(a) go molao kgotsa mokgwa yo o tlhokwang ke lekgotla, kgotsa

(b) Mo molaong kgotsa mo mokgweng o bopilweng go rarabolola maemo a tlhagelelang mo nakong ya pholisi e tlhokang mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha go dira ditlhopho, ga fela mosireletsi a ka bontsha gore molao o riling kgotsa mokgwa o tlhokwang go fitlhelela go tshwarwa sentle ga mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha, le mongpholisi kgotsa leloko le retelelwa ke go tsenya tlhopho e tlhokwang.

5.3 Molao ope fela kgotsa mokgwa o diriswang go ya ka molao 5.2 o tshwanela ke go tlhagelela ka tlhamalalo go mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha go ya ka molao wa 11.5.1 (i) mme o ka diriswa fela kwa morago ga gore mosireletsi a tseye dikgato tsa tekatekano go dira gore mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha le dire tlhopho e amegang. 5.4 Molao o, o diriswa fela go dipholisi tse dintsha kgotsa mefuta e farologaneng kgotsa tsosoloso ya dipholisi tse di leng teng.

MOLAO 6: TAOLO YA DITUELO LE DIPHETISO 6.1 Tuelo e duelwang kafa tlase ga pholisi le mokgwa go ya bokgakaleng jwa kotsi ya go latlhegelwa e tlhotlhelediwa ke bangpholisi ka go dirisa diphetiso, go tla tshwanela go lekanyetsa dikgatlhegelo tsa mosireletsi le ditsholofelo tsa dikungwelo tsa mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha ka tsela e utlwalang, mme go ya ka megopolo e utlwalang le gore mosireletsi o a e dumela e ka nna ya tlhakana go feta mokgwa wa pholisi. 6.2 Mosireletsi a ka se duedise mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha tuelo epe fela kgotsa e duedise madi mo godimo ga dituelo tse di duelwang kafa tlase ga pholisi. 6.3 Tuelo e go lebisiwang go yona mo molaong wa 6.2 ga e akaretse tuelo kgotsa madi –

(a) a fokoletsweng dikungwelopholisi, mo go fokotswang go neiwa ka tlhamalalo mo pholising; kgotsa

(b) e letleletsweng go ya ka melawana.

6.4 Tuelo epe fela e go lebisiwang go yona mo molaong wa 6.3 e tshwanelwa go senolwa ka botlalo go mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha go ya ka molao 10.5 le pele pholisi e tsenwa. 6.5 Molao o, o diriswa fela go dipholisi tse di ntšha le dituelo kgotsa popego ya madi go dipholisi tse dileng teng.

Page 14: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 14 of 55

MOLAO 7: DITHULAGANYO TSA TSE SA LETLELELWANG 7.1 Thulaganyo ya pholisi ga e na tetlelelo go ya bokgakaleng jo bo tlamelang ka bokao kgotsa ka maikutlo –

(a) gore kgolagana le kopo epe fela e dirilweng kafa tlase ga pholisi, mongpholisi kgotsa mokopi o tla patelesega go diragadiwa polikerafa, dupelelo ya maaka kgotsa teko ya tlhomamiso ya boammaruri, kgotsa teko epe fela e tshwanang le tse kgotsa thulaganyo e neilweng kgotsa e dirilweng gore re kgone go e bona ke mosireletsi kgotsa motho mongwe fela yo go yang ka mekgwa ya thulaganyo le mosireletsi, e e tshotsweng kafa tlase ga taolo ya mosireletsi kgotsa mongwe.

(b) mo lebakeng la tlhotlheletso ya mofuta ope fela wa mongpholisi kgotsa

mokopi a ithaopa go dumellana le teko kgotsa thulaganyo ka ge e tlhalositswe mo temaneng (a);

(c) gore mo mongpholisi kgotsa mokopi kafa tlase ga maemo a mang a go

akantsweng ka ona mo temaneng (b) go ithaopiwa go dumellana le teko kgotsa thulaganyo e tlhalositsweng mo temaneng (a) ya molao o, fa mongpholisi kgotsa mokopi o retelelwang go falola teko e jaalo, kopo e ganwang kgotsa pholisi e tlo nnang le phatlha fela ka ntlha ya seo, retelelo ya go falola teko kgotsa thulaganyo;

(d) gore mo tiragalong ya kganetso e tlhagang ka fa tlase ga pholisi, dikganetso

di ka rarabololwa ka tsela tse jaang;

(e) gore mosireletsi a ka kganetsa kopo ka gonne dituelo ga di a duelwa ka letlha leo, fa tuelo e dirilwe ka nako e go buiwang ka yona mo molaong 15, go sa kgathalesege gore tuelo e dirilwe kgotsa nyaa pele tiragalo e tsosa kopo.

7.2 Molao 7.1(d) o ka se dumele e le wa go ranolwa phatlha ya thulaganyo ya pholisi gore ditlhopha di, morago ga kganetso e kafa tlase ga pholisi e tlhageletse, o dumele ka boithatelo go tlisa kganetso ya go rarabololwa kgotsa, fa go se na thulaganyo e ntseng jaalo, ka ge phatlha ya tumelano magareng ga ditlhopha le tse ntseng jaalo.

MOLAO 8: GO TLOSWA GA DITSHWANELO Ga go mosireletsi kgotsa motsereganyi a ka kopa kgotsa a tlhotlheletsa ka mokgwa ope fela mongpholisi, leloko la sekematlhopha kgotsa yo a ka nnang leloko la sekematlhopha kgotsa mokopi kgotsa yo a ka nnang mokopi go tlosa tshwanelo epe fela kgotsa kungwelo e neilweng motho oo ka kgotsa ka mokgwa wa thulaganyo ya mela e, kgotsa go lemoga, go amogela kgotsa go diragatsa ka tloso e ntseng jaalo, le tloso epe fela e senang sepe.

MOLAO 9: GO SAENA DIFOROMO TSE DI SA KWALWANG SEPE KGOTSA TSE SA WEDIWANG

Ga go mosireletsi kgotsa motsereganyi malebana le pataganyotiragatso e amang tlhoko ya pholisi, tetlelelo kgotsa e letlelele mongpholisi, yo a ka nnang mongpholisi, leloko la sekematlhopha kgotsa yo a ka nnang leloko la sekematlhopha kgotsa mokopi kgotsa yo a ka

Page 15: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 15 of 55

nnang mokopi go saena phatlha epe fela kgotsa karolo ya formo e weditsweng e e maleba mo lebakeng la pataganyotiragatso, mo motho o mong a tla tlhokwang, a letleletswe kgotsa a dumeletswe go tlatsa dintlha tse dingwe tse tlhokagalang, kgotsa a konele pataganyotiragatso epe fela mo go nang le bosaeno jo bo jaalo le boikitsiso jo bo tlhagileng.

KGAOLO 4 PHASALATSO LE TSHENOLO

MOLAO 10: DIPHASALATSO

10.1 Ditlhaloso Mo molao o –

“phasalatso” e raya puisano epe fela e phasaladitsweng ka mokgwa ope fela, ka boyone kgotsa kammogo le puisano epe fela, e ikaeletseng go dira kgatlhegelwa ya batho mo kgwebong, dipholisi le ditirelo tse amanang le mosireletsi, kgotsa go rotloetsa setšhaba (kgotsa karolo ya yona) go lefa ka kamano ya pholisi kgotsa ditirelo tse amanang le mosireletsi ka mokgwa ope fela, fela e sa ikaelele go tlamela tshedimosetso ka botlalo go, kgotsa go mongphilisi o tlhamaletseng kgannyeng ya pholisi e riling kgotsa tirelo e amanang;

“dibapiswa” e bua ka papiso e sa tlhamalalang magareng ga basireletsi kgotsa magareng ga dipholisi kgotsa ditirrelo tse amanang mosireletsi o mongwe kgotsa basireletsi ba bantsi;

“ditshegetso” e bua ka diphasalatso tsa setšhaba tse bolelang ka melemo ya dipholisi kgotsa tirelo e amanang ya mosireletsi kgotsa akantsho ya go tsena ka fag are ga pholisi kgotsa tirelo e amanang;

“setlhopha sa dikgwebo” e na le tlhaloso e abetsweng go yona mo Molao wa Dikgwebo, 2008 (Nomoro ya Kgwebo. 71 ya 2008)

“phatlalatsa” e raya gore –

(a) go itsegatsa ka kakaretso;

(b) go dira phatlhalatsa setšhabeng ya;

(c) go anamisa setšhaba; kgotsa

(d) go tshola kgotsa go ntsha lebakeng la go abela;

le “kgatiso” e na le bokao jo bo tshwanang;

“boikgogomoso” e raya dikatlholo dipe fela tse botlhokwa kgotsa tlhatlhobo e ikgethegileng ya boleng e thegilweng fela ka maikutlo a motlhatlhobi le moo go se nang tekano kgotsa maemo a riling; le

“ditlhaeletsano” e raya di webosaete, dikwadiso le tse dirala tsa dijethale tse kgontshang badirisi go bopa le go abelana diteng kgotsa go nna le seabe mo tsa tlhaeletsano mme e tsenya ikgolaganyo ya botsalano le ya mankge, metlotlo, le dirala tsa go abelana ditshwantsho le dibidio.

Page 16: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 16 of 55

10.2 Tiriso 10.2.1 Lebakeng la morero o, “mongpholisi” o akaretsa le yo a ka nnang mongpholisi, leloko la sekematlhopha le yo a ka nnang leloko la sekematlhopha. 10.2.2 Melaometheo, ditlhokagalo le melao e tshotsweng mo molaong o, e ya diriswa go sa kgathalesege gore go dirisitswe mokgwa wa phatlhalatsa ofe le go phasalatsa papatso. 10.2.3 Molao o o diriswa mo papatsong epe fela e phasaladitsweng mo kgotsa kwa morago ga letlha le molao o o dirang ka ona, go sa kgathalesege gore papatso e e ne e gatisitswe pele molao o o diriswa. 10.3 Melao-motheo e akaretsang 10.3.1 Mosireletsi o tshwanela ke go nna le mekgwa le dithulaganyo tse kwetsweng tsa tumellano ya dipapatso tse ka motsamaisimogolo kgotsa tsa motho wa seemo se segolo sa tshwanelo mo motsamaisimogolo a abileng kamogelo. 10.3.2 Mosireletsi o tshwanela go, pele a ka phasalatsa papatso, go tseya dilekanyo tse maleba go netefatsa gore tshedimosetso e neilweng mo papatsong e dumalana le molao o. 10.3.3 Mo go kgonegang, dikgatso di tshwanela go abela tlhatlhobo e siameng ya phatlalatso kwa ntle le motho yo di lokisitseng kgotsa yo di bopileng. 10.3.4 Mo papatsong e tlhagisitsweng kgotsa e phasaladitswe ke motho yo mongwe, mosireletsi o tshwanela go –

(a) mo motho a tlhagisang kgotsa a phasalatsa papatso ke moemedi wa mosireletsi kgotsa tse dingwe fela tsa go diragatsa mo boemong jwa mosireletsi mabapi le papatso, go netefatsa gore papatso e dumelanang le molao oo mme go na le dikgato tse tshwanetseng go tseiwa go netefatsa tsamaelano e; le

(b) mo motho a tlhagisang kgotsa a phasalatsa papatso a sa diragatse mo

boemong jwa mosireletsi mabapi le papatso fela mosireletsi a itse sentle kgotsa a tshwanela go itse sentle ka mokgwa o utlwagalang ka ga tlhagiso kgotsa ka kgatiso, go tseya dikgato tse utlwagalang go fokotsa kotsi ya papatso go se dumelane le molao o.

10.3.5 Mo mosireletse a nnang le kitso gore papatso e amanang le kgwebo ya yona, dipholisi le ditirelo tse amanang, go sa kgathalesege gore e phasaladitswe ke mosireletsi kgotsa motho mongwe fela, ga e dumelane le molao o, mosireletsi o tshwanela go –

(a) Fela fa go kgonega go siama kgotsa go tlosa papatso, kgotsa

(b) tseya dikgato tse utlwalang go netefatsa gore e siamisitswe kgotsa e tlusitswe, le

(c) itsise motho mongwe le mongwe yo o itsiweng go ikaega ka ga papatso.

10.4 Boammaruri jo bo nepagetseng, go lekalekana le go se tsietsi

Page 17: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 17 of 55

10.4.1 Dipapatso di tshwanela go –

(a) nna le boammaruri jo bo nepagetseng, go sa akaretse dikarolo tsa papatso tse di akaretsang boikgogomoso;

(b) go neela ka tlhagiso e lekalekaneng ya tshedimosetso e e botlhokwa; le

(c) e sa tsietsi.

Boammaruri jo bo nepagetseng 10.4.2 Fa dipalopalo, tshedimosetso ya tiragatso, matso kgotsa dikatlholo di tlhaloswa mo papatsong, motswedi le letsatsi le di tshwanetsweng go buiwa. 10.4.3 Papatso e buang ka dituelo e tshwanela go –

(a) Mo kgannyeng e tuela e tla oketsega ka go itiragalela, bontsha selekanyo sa koketsego kgotsa mabaka; le

(b) mo tuelong e ka fetogang mo nakong e tlang, bontsha nako e tuelo e

tlhomamisetsweng ka yona. Tekatekano 10.4.4 Ditlhaloso mo papatsong ga di a tshwanela go feteletsa dikungwelo kgotsa go bopa ditsholofelo mabapi le tiragatso ya pholisi kgotsa tiragatso ya ditirelo tse amanang le tse mosireletsi a sa solofeleng go di fitlhelela. 10.4.5 Ditlhaloso mo papatsong, ka ga pholisi e riling kgotsa tirelo e amanang, di tshwanela go akaretsa tekanyetso tse botlhokwa, obamelo, dikotsi le ditatofatso, tse tshwanetseng go tlhaloswa ka botlalo mme di sa tshwanelwa go kwalwa ka mokgwa o siameng go kaya kungwelo. 10.4.6 Go sa kgathalesege molao wa 10.4.5, mme gone go latelela ditlhoko dipe fela tsa molao o, mo mosireletsi a ka supang gore, ka tlhago ya mofuta wa tsamaiso o dirisitsweng mo papatsong, ga go kgonege gore tshedimosetso e tlhokagalang mo molao 10.4.5 go akaretswa ka botlalo mo papatsong ka bo yona, papatso e tshwanela go bontsha –

(a) gore tshedimosetso e oketsegileng mabapi le tekanyetso e botlhokwa, obamelo, dikotsi le ditatofatso tse amanang le pholisi kgotsa tirelo e amanang le e phasalatswang fa e le teng; le

(b) tshedimosetso e oketsegileng mo ditekanyetso tse botlhokwa, diobamelo,

dikotsi le ditatofatso tse amanang le pholisi kgotsa tirelo e amanang le e phasalatswang e teng, le

(c) ko kae le gore tshedimosetso e oketsegileng mo temaneng ya (a) e tla

fitlhelelwa jaang. 10.4.7 Tshedimosetso e go buiwang ka yona mo molaong wa 10.4.6 e tshwanelwa go nna teng mo setshabeng mme e fitlhelelwe bonolo go mongpholisi o tlwaelegileng e tlhasetse ke papatso. E sa tsietsi

Page 18: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 18 of 55

10.4.8 Papatso, fa e tlhatlhojwa ka kakaretso, ga e a tshwanela go agiwa ka tsela e le gore se tsamaise mongpholisi yo tlwaelegileng go fitlhela bokhutlho bo a ka itshetlegang ka tekatekano mo go bona. 10.4.9 Ka maikaelelo a mola wa 10.4.8, mosireletsi o tshwanela go, fa a aga papatso, a ele tlhoko bokhutlho jo bo ka dirwang ke bangpholisi ba ba amang ke papatso, le fa go direng jaalo, ba nne le kelotlhoko go –

(a) tlhaloso ya mmatota ya mafoko; (b) dikgopolo go tswa dikarolong tse sa tlhageleleng tsa papatso; le (c) didiriswa le ditlhaloso tse tlositsweng mo papatsong.

10.4.10 Papatso ga e a tshwanela go fitlha tshedimosetso. 10.4.11 karolo nngwe le nngwe ya tshedimosetso mo papatsong e tshwanela go tlhomologa ka go lekaneng go latela molao wa 10.15 le go atamela ka tekano go tshedimosetse e sa tsietsi mongpholisi yo tlwaelegileng a ikaeletsweng. 10.4.12 Papatso ga ea tshwanela go bopiwa go feteletsa tlhokego ya boitlhaganelo e ka tlhotlheletsang mongpholisi yo tlwaelegileng a ikaeletsweng go tseya ditshwetso tse itlhagenelelang tse sa tlhokegeng. 10.5 Kgatlhegelwa ya setšhaba Papatso ga ea tshwanela go nyenyefatsa kgotsa go dira ditshwaelo tse fosagetseng, tse se nang tshiamiso kgotsa tse sa tshegetseng mogopolo mabapi le kungotlotlo, tirelotlotlo, barekisi ba kungotlotlo kgotsa motsereganyi. 10.6 Boitshupo jwa mosireletsi 10.6.1 Papatso e amanang le pholisi e tshwanela go tlhalosa mosireletsi ka tlhamalalo le go bonagala sentle go latela molao 10.15 10.6.2 Papatso ga ea tshwanela go dirisa leina la setlhopha kgotsa setlhopha sa motsadi kgotsa leina la mongwe ka mosireletsi go bopa gore ba akanye gore setheo sepe fela kwa ntle ga mosireletsi se na le boikarabelo jwa letlotlo ka fa tlase ga pholisi. 10.6.3 Papatso ga ea tshwanela go dirisa leina ka motho yo mongwe go latlhetsa kgotsa go tsietsa mabapi le boitshupo jwa boammaruri jwa mosireletsi kgotsa go baa mo mogopolong gore motho le fa ele ofe kwa ntle le mosireletsi a ikarabelle ka fa tlase ga pholisi. 10.6.4 Papatso e amanang le pholisi se se leng mo taolong ya thulaganyo ya mokwalo o mosweu o tshwanela go tlhalosa mosireletsi ka tlhamalalo le go bonagala sentle go latela molao 10.15. 10.7 Puo e nepagetseng le meya 10.7.1 Papatso e tshwanela go dirisa puo e nepagetseng. 10.7.2 Maemo a tshwanela go tlhaloswa kgotsa go tlhalosa fa mosireletsi ka tlhamalalo le go bonagala sentle a ka seke a lebelelwa gore a di tlhaloganye.

Page 19: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 19 of 55

10.7.3 Mosireletsi o tshwanela go akanya ka mokgwa o nepagetseng wa meya gore o dirisiwe go phatlalatsa papatso epe fela e amanang le go raraana ga dikarolo tsa pholisi kgotsa tshedimosetso epe fela e buisanweng. 10.8 Go boloka dipego tsa dipapatso 10.8.1 Mosireletsi o tshwanela go boloka sentle dipego tsa dipapatso tsotlhe. 10.8.2 Dipego tsotlhe tse go buiwang ka tsona mo molaong wa 10.8.1 di tshwanelwa go beiwa ka lobaka la selekanyo sa dingwaga tse tlhano morago ga kgatiso. 10.9 Mokgwa o fosagetseng wa go rekisa Mosireletsi kgotsa motho lefa e le ope yo o dirang mo boemong jwa yona ga a tshwanela go tsena mo pholising ka lebaka la gore pholisi e tla nna teng ka go itiragalela kwa ntle le fa mongpholisi a gana neelo ya mosireletsi ya go tsena mo pholising ka tlhamalalo. 10.10 Dipapatso tse tlhamaletseng tse sa batlegeng 10.10.1 Fa mosireletsi kgotsa motho ope fela a diragatsa mo boemong jwa yona a dirisa thelefounu kgotsa founu ya selula, molaetsa wa lentswe kgotsa molaetsa wa mafoko kgotsa tse dingwe tsa tlhaeletsano ya ileketeroniki lebakeng la papatso, e tshwanela go letlelela mongpholisi mo nakong ya mogala kgotsa mo sebakeng sa nako e utlwalang morago ga go bona molaetsa, tšhono ya go batla gore mosireletsi kgotsa motho yo mong a seke a phatlalatsa dipapatso go mongpholisi ka mokgwa wa meya epe fela. 10.10.2 Mosireletsi kgotso motho ope fela a diragatsa mo boemong jwa yona ga a tshwanela go duedisa mongpholisi madi kgotsa go letlelela motlamedi wa tirelo go duedisa mongpholisi madi a go dira kopo go ya ka molao 10.101.1. 10.11 Go bapiswa ga thekiso 10.11.1 Mo patlisiso kgotsa didiriswa kgotsa bapiso ya tirelo e itsiseng papatso e bapisiwang, patlisiso kgotsa bapiso ya sediriswa le tirelo –

(a) e tshwanela go dirwa ke motho yo ikemetseng kgotsa, fa e sa diragale ka gu utlwagala gore e dirwe ke moltho yo ikemetseng, papatso e tshwanela ke go tshwanegela thata jaana;

(b) e tshwanela ke go tshwarwa ka nako e tlwaelegileng fa go ikaegile mo

kgotsa e supilweng ka nako e tswelelang pele;

(c) e tshwanela go netefatsa gore dipholisi, didiriswa kgotsa ditirelo tse amanang tse bapiswang go nna le popego e ntseng jaalo kgotsa e tshwanang;

(d) e tshwanela go akanyetsa dikarolo tse bapisiwang, di ralala mo pholising,

sediriswa kgotsa tirelo e amanang le pholisi, sediriswa kgotsa ditlhabelo tsa tirelo e amanang tse akareditsweng mo sekaing go netefatsa gore ga go tlhwatlhwa epe fela (sekai, boleng jwa ranta ya fefiso) e ya bapisiwa, mme gape dikungwelo tse neiwang kafa tlase ga pholisi, didiriswa le ditirelo tse amegang;

(e) segolobogolo, mo kgannyeng ya bapatso magareng ga dipholisi, tshwanetse

go tlhomamisa gore bapatso tsa ditlhwatlhwa go ya ka dipholisi tse nang le

Page 20: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 20 of 55

melao le maemo a tshwanang, go akaretsa ditaragalo tse sireleditsweng, maemo a tshireletso, tlogelo, lobaka lwa go leta, diphetiso le dikarolo tsa konokono tseo tsa dipholisi tsa mosireletsi tse dirisitsweng mo dibapisong; le

(f) e seke ya tlhoma mogopolo mo tlhwatlhweng ya pholisi, sediriswa kgotsa

tirelo e amegang le tlogelo ya tshegetso ya pholisi, sediriswa kgotsa tirelo e amegang kgotsa tsamaiso ya yona mo ditebelelong tsa bareki.

10.11.2 Patlisiso kgotsa motswedi o mongwe yo bapisiwang le letlha la yona o tshwanela go supiwa kafa papatsong le thulaganyo e dirisitsweng e tshwanela go bonwa phatlalatsa mme e fitlhelwe bonolo mo setšhabeng ka mokgwa o tlhalogangwang bonolo. 10.12 Thotloetso e ka se nneng ya boammaaruri Dipapatso tse akaretsang go ikgogomosa di tshwanela go dumalana le dithulaganyo tse amanang le go ikgogomosa ka Molao wa Mosola wa Dipapatso o tlhagisitsweng ke Molao wa Melaotheo ya Dipapatso tsa Aforika Borwa ka ge o fetotswe nako le nako. 10.13 Dipuelelo 10.13.1 Ditshupo le dipuelelo tsa batho ba bang tse dirisitsweng mo papatsong –

(a) e tshwanela go nna le maikutlo a mmatota le maitemogelotiriso a diragetseng tota a motho o dirang puelelo kgotsa bosupi mme a dumelane sentle le motho yo ntseng jaalo;

(b) e tshwanela go ikaega ka dipolelo a diragetseng tota lebakeng la puelelo

kgotsa maikaelelo; le

(c) le ka dirisa leina la matshamekwane boemong jwa leina la mmatota la motho yo dirang bosupi kgotsa puelelo, ga fela se se boletswe ka mo papatsong e amegang.

10.13.2 Fa motho a dira bosupi kgotsa puelelo, mothapi wa bona kgotsa mogokgo kgotsa wa tsala epe fela, a na le kgatlhegela ka tsa madi kgotsa kamano le mosireletsi kgotsa tsala epe fela ya mosireletsi kgotsa motho yo diragatsang mo boemong jwa mosireletsi, kgotsa o tlile go kgotsa o dueletsweng puelelo ka motho ope fela (kwa ntle le go ralala tuelotshenyegelo ya ditlhwatlhwa totatota tse tlisiwang ke motho yo o dirang tuelotshenyegelo), se se tshwanetse go senolwa mo papatsong. 10.13.3 Tuelotshenyegelo epe fela e mo papatsong e tshwanela go bontsha, go ya ka molao 10.15 gore tuelotshenyegelo ga e akaretse kgakololo ya madi ka tlhamalalo le ponagalo sentle. 10.14 Boikanyegi jwa dikungwelo kgotsa dibonase 10.14.1 Papatso e buang boikanyegi jwa dikungwelo kgotsa dibonase tse sa neweng ga di a tshwanela go dira kgatlhego ya gore kungwelo kgotsa bonase e jaalo ga e na tlhwatlhwa mme sentle e tshwanetse go –

Page 21: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 21 of 55

a) e bontshe fa boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase e sa neweng e a

itlhophelwa kgotsa nyaa; mme

b) go sa kgathalesege gore a boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase e sa neweng e a itlhophelwa, e tlhagise ditshenyegelo tsa kungwelo kgotsa bonase e akaretsa, mo go kgonegang, seabe se tshenyegelo e jaalo e nang le sone mo tuelong, kwa ntle le gore seabe se sa tlhokege.

10.14.2 Go maikaelelo a molao wa 10.14.1 –

(a) seabe se se tsewang go nna le itlhokomoloso fa tlhwatlhwa ya boikanyegi jwa dikungelo kgotsa bonase e sa neweng e tsenngwe kafa tlase ga 10% tsa kakaretso yotlhe ya makgaolakgang e duelwang kafa tlase ga pholisi;

(b) mo tlhotlheletsong ya boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase ga e

botlhokwa mme mo papatso e buang ka tuelo ya makgaolakgang a diragetseng tota –

(i) tlhwatlhwa ya kungwelo kgotsa bonase e tshwanela go bontshiwa

ka peresente ya makgaolakgang ao; le

(ii) mosireletsi o tshwanela go kgona go bontsha gore makgaolakgang le tlhwatlhwa ya kungwelo e dirisitsweng mo papatsong e tlhagisa setshwantsho sa boammaaruri sa ditshenyegelo kgotsa bonase ka poresente ya makgaolakgang e tshwanela go newa.

(c) Mo tlhotlheletsong ya boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase e sa neweng

ga mme fa papatso e sa bue ka tuelo ya makgaolakgang a diragetseng tota, tlhwatlhwa ya kungwelo kgotsa bonase ka peresente ya makgaolakgang e tshwanela go newa.

10.14.3 Mo papatso e bonatsang boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase e sa neweng e le karolo e botlhokwa ya pholisi mme e dira gore go buiwe ka boleng jwa boikanyegi jwa kungwelo kgotsa boleng jwa bonase e sa neweng mo khutlong ya lobaka lo lo tlang, e tshwanela le go bontsha boleng jwa boikanyegi jwa kungwelo kgotsa boleng jwa bonase ka mantswe a botlhokwa a jaanong, go dirisa megopolo e utlwagalang ka ga tlhatloga ga ditlhwatlhwa. 10.14.4 Papatso e tshwanela go bontsha sentle gore go nna teng ga kgotsa peopolokelo ya boikanyegi jwa kungwelo kgotsa bonase e sa neweng bo ikaegile ka ditiro tsa lobaka lo lo tlang tsa mongpholisi kgotsa dintlha dipe fela tse di seng mo taolong ya mongpholisi. 10.14.5 Papatso e ka nne ya se bope maikutlo a gore bonase kgotsa kungwelo e tlhomamisegile kgotsa go ka direga thata gore mosireletsi a lebelele ka go utlwagala ka palogare e tlhasetsweng ya mongpholisi. 10.15 Tlotlomalo 10.15.1 Fa re sekaseka gore tswelopele, nako nngwe le nngwe fa tshedimosetso e tshwanelwang go itsiwe ka ge e tlhokwa ke melao, akanyetso e tshwanela go, ka tlhamalalo, go newa go –

Page 22: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 22 of 55

(a) bareetsi ba setotwa sa papatso; the target audience of the advertisement;

(b) gongwe ga tshedimosetso e batlang palogare e tlhasetsweng ya mongpholisi;

(c) tlotlomalo boemong jwa papatso ka kakaretso;

i. peomannong ya dikwala, modumo le selekanyo sa puo;

(d) nako e e dirisediwang mo pontshong ya tshedimosetsobotlhokwa;

(e) lemorago;

(f) mmala; le

(g) bogolo jwa mofutatlhaka.

10.15.2 Polelo kgotsa tshedimosetso mo papatsong ga e tsewe ka ge e tlotlomologile fa, gareng ga tse dingwe, polelo kgotsa tshedimosetso e –

(a) e fitlhilweng ka go atamela gaufi le ditshwantsho tsa marekisetsong le/kgotsa dikwalwa tse di oketsegileng;

(b) go le thata go buisa ka lebaka la lekanyo jwa mofutatlhaka o monnye, mefuta

ya setaela e sa bonagaleng kgotsa lobaka lo lo bontshitsweng ka lona.

(c) go motlhofo go tlhokomologwa ka ntlha ya boemo jwa yona;

(d) e beilweng godimo ga engwe go ralala bomorago jwa mmala kgotsa sekaelo e e fokotsang tlhotlheletso ya pono ya yona; kgotsa

(e) go thata go utlwa kgotsa go tlhaloganya ka ntlha ya modumo kgotsa

selekanyo mo go puo e gololwang. 10.15.3 Mo taolong ya molao 10.15.4, mo papatsong e amanang le pholisi e e seng mo taolong ya thulaganyo ya mokwalo o mosweu, leina la mosireletsi le tshwanela go buiwa gangwe le gape, ka go utlwagala kgotsa ka go bonagala jaaka ka tsa mokwalo o mosweu, ka ga metswedi ya tse kwadilweng, e tshwanela go nna le bogolo jwa mofutatlhaka jo bo lekanang le ba mokwalo o mosweu. 10.15.4 Molao 10.15.3 ga e dire mo papatsong e amanang le pholisi e e leng mo taolong ya thulaganyo ya mokwalo o mosweu mo –

(a) thulaganyo ya mokwalo o mosweu e leng le mosireletsi kgotsa banka e e leng karolo ya setlhopha se e leng sa ditheo tse mosireletsi e leng karolo ya tsona papatso e dirisang letshwao la mosireletsi yo mongwe kgotsa banka; le

(b) ditlhokego tsotlhe tsa molao 10.15.1 le 10.15.2 di dumelelana le tsona ka

kamano ya boitshupo jwa mosireletsi.

MOLAO 11: TSHENOLO 11.1 Ditlhaloso

Page 23: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 23 of 55

Mo molaong o –

“thekiso e tlhamaletseng” e raya gore thekiso ya pholisi ka kgotsa mo boemong jwa mosireletsi ka mokgwa wa thelefouno, inthanete, serala sa kopo ya dijethale, tsenyeletso ya metswedi, Imeile kotsa kopanyoposo ka mokgwa o tsenyang go wediwa kgotsa go tsenya kopo, tlhagiso, rulaganyo, taelo kgotsa tshedimosetso nngwe ya konteraka e tlhokwang ke mosireletsi moo kamanong ya go tsena mo pholising kgotsa pataganyotiragatso e amanang le pholisi kgotsa ditirelo tse amanang, mme di kgaphela kwa thoko dikgatiso tsa papatso;

“tlhotlhololo e e botlhokwa kgotsa tekanyetso” e raya gore tlhotlhololo kgotsa tekanyetso mo pholising e ka amang tshwetso ya mongpholisi yo tlwaelegileng go tsena mo pholising mme e akaretsa –

(a) lobaka la dituelo dipe fela tse isitsweng kwa morago;

(b) ditlhotlhololo dipe fela tse amanang le malwetse a rileng kgotsa boemo jo bo

amang botsogo;

(c) lobaka lwa go leta;

(d) tekanyetso epe fela ka madi kgotsa bokae jwa go rulaganya;

(e) tekanyetso epe fela mo lobakeng le ka lone dikungwelo di tla duelwa; le

(f) dithibelo dipe fela tse amanang le go tshwanelegela go batla dilo jaaka mengwaga, bodulo kgotsa bothapi.

11.2 Kopo 11.2.1 Ditlhokwa tsotlhe mo molaong o tse amanang le tshedimosetso e ka diriswang mo pholising e dira ka tsela e e tshwanang go tshedimosetso e diriswang mo tirelong e amaneng. 11.2.2 Mo maikaelelong a molao o, “mongpholisi” o akaretsa yo a ka nnang mongpholisi. 11.2.3 Molao o o diriswa mo puisanong yotlhe go tloga ka letlha mo go one molao o tseyang karolo, ntle le fa di tlhotlholotswe ka tlhatlhamalalo go amana le tlhokego e e rileng. 11.3 Ditlhoko ka kakaretso tse akaretsang tsa go tlhotlholola Puo le rulaganyo 11.3.1 Puisano epe fela ka mosireletsi go mongpholisi go amana le pholisi e tshwanela go –

(a) e nne ka puo e sa raraanang;

(b) e seke ya nna e tsietsang;

(c) e newe e diriswa mewa e tshwanetseng, e akanyetsa go raraana ga tshedimosetso e newang;

(d) mo go kgonegang, e nne ka bogolo jwa kgatiso jo bo tlhamaletseng,

mokgwa wa diphatlha le rulaganyo; le

Page 24: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 24 of 55

(e) mo ntlheng ya selekanyo sepe fela, palo yotlhe, makgaolokgang, boleng,

tatofatso, tuediso kgotsa boikarabelo jwa madi kgotsa tse di lebisitsweng go yona, go tlhalosiwa mareo a madi ka totatota, e le gore selekanyo sepe fela, palo yotlhe, makgaolokgang, boleng, tatofatso, tuediso, moputso kgotsa boikarabelo jwa madi ga bo ikaele pele ka go utlwagala, motheo wa yona wa dipalo o tshwanela go tlhaloswa sentle le ka tlhamalalo

Nako ya thulaganyo ya tshedimosetso go bangpholisi 11.3.2 Go latela thulaganyo epe fela e e rileng mo molaong o amanang le nako ya thulaganyo ya tshedimosetso, mosireletsi o tshwanetse go tseya dikgato tse di tshwanetseng go netefatsa gore mongpholisi o newa tshedimosetso e tlhamaletseng ka ga pholisi mo nakong e siameng gore mongpholisi a kgone go dira tshwetso e e theilweng mo kitsong ka ga pholisi pele ga tshimologo le go ralala lobaka lwa pholisi. 11.3.3 Go lemoga gore ke eng “dinako tse monate”, mosireletsi o tshwanela go akanya ka botlhokwa jwa thulaganyo ya go dira ditshwetso ya mongpholisi le ntlha mo tshedimosetso e ka nna e e molemolemo. Diteng tsa thulaganyo ya tshedimosetso go bangpholisi 11.3.4 Tshedimosetso e e neetsweng e tshwanela go kgontsha mongpholisi go tlhaloganya dikarolo tsa pholisi le go thusa mongpholisi go tlhaloganya fa e kopana le ditlhoko tsa mongpholisi. Ka go lemoga gore selekanyo sa tshedimosetso go senolwa, mosireletsi o tshwanela go akanya –

(a) e tlhomameng ka boammaruri kgotsa kitso e akantsweng ka go utlwala le maitemogelo a mongpholisi kgotsa mongpholisi yo tlwaelegileng yo go ena puisano e lebisitsweng;

(b) melao le mekgwa ya pholisi, go akaretswa dikungwelo tsa konokono,

tlhotlhololo, mekgwa le lobaka lwa teng;

(c) go raraana ga pholisi ka kakaretso, go akaretswa le fa go tsenwe mmogo le

dilwana le ditirelo tse dingwe; le (d) e ka tswa tshedimosetso ya go tshwana e neetswe go mongpholisi pele ga

foo mme, fa go ntse jalo, neng. 11.3.5 Mosireletsi o tshwanetse go tseya tlhokomelo e rileng go abela tshedimosetso e lekaneng ka go tlotla dilo tse raraaneng kgotsa tse dintsi tse di ka nnang thata gore mongpholisi a di tlhaloganye, mo kgannyeng e e maleba mabapi le ditshenyegelo le dikotsi tse amegang, go akaretsa go tlhalosa mareo a ka seke a lebelelwa gore a ka tlhalogangwa. Boikarabelo jo bo kgaoganngweng jwa basireletsi le batsereganyi 11.3.6 Fa mosireletsi a ikaega mo kgotsa a letlelela tshedimosetso epe fela e tlhokwang ke molao o go mongpholisi kgotsa a laela motsereganyi yo a ikemetseng, setshwaraganyi kgotsa motho ope fela go dira jalo mo boemong jwa yona, mosireletsi o tswelela a nna le boikarabelo jwa go netefatsa gore tshedimosetso e jaana e neilwe go ya ka molao o.

Page 25: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 25 of 55

11.3.7 Mo sekaong sa go tsamaisa se amegang se theilwe mo tumelanong ya motsereganyi e builweng mo molao wa 12 magareng ga mosireletsi le motsereganyi yo ikemetseng, mosireletsi -

(a) o tshwanela go netefatsa gore tumelano ya motsereganyi e tlhalosa sentle boikarabelo jo bo kgaoganngweng jwa mosireletsi le motsereganyi malebana le thulaganyo ya tshedimosetso go bangpholisi, ka mokgwa o o tla netefatsang gore ditlhoko tsa molao wa 11.3.1 go 11.3.5, 11.4 le 11.5 di a tlhakana;

(b) o tshwanela go tseya dikgato tse utlwalang go netefatsa gore tshedimosetso

yotlhe e diriswang e batlang kee molao o, ka totatota e neelwa mongpholisi ka dinako tse maleba; mme

(c) o tshwanela go tseya dikgato tse utlwalang go fokotsa dikotsi go bangpholisi

ba batsereganyi ba ikemetseng b aba retelelwang go fitlhelela boikarabelo jwa lotlego go ya ka mekgwa ya tumelano le motsereganyi kgotsa molao o diriswang.

Boitshupo jwa mosireletsi 11.3.8 Tshedimosetso e go buiwang ka yona mo molaong o e tshwanetse go supa mosireletsi ka tlhamalalo le go bonagala sentle ka mokgwa o o tshwanang ka ge o akanyeditswe mo melaong 10.15.1 go 10.15.3. Dikematlhopha 11.3.9 Mosireletsi o tshwanetse, gongwe le gongwe mo go kgonegang gore mosireletsi a buisane ka tlhamalalo le leloko la sekematlhopha, a neele leloko la sekematlhopha tshedimosetso epe fela e mosireletsi a tlhokwang go e senolela mongpholisi go ya ka molao o gore –

(a) o ka solofelwa ka go utlwala go ama ditshwanelo le maikarabelo a leloko la sekematlhopha kgotsa dikungwelo tsa gagwe kafa tlase ga sekematlhopha; mme

(b) leloko le ntseng jalo le ka batla ka go utlwala gore le kgone go dira tshwetso

e siameng e amanang le dikungwelo tsa gagwe. 11.3.10 Mo mabapi le tlhago ya sekematlhopha, fa go kgonega ka go utlwala gore mosireletsi a buisane ka tlhamalalao le leloko la sekematlhopha mo tseleng e tlwaelegileng ya kgwebo, mosireletsi o tshwanela go netefatsa gore dipholisi le dithulaganyo ka ge di akantswe mo melaong 1.6 le 1.7 e leng mo teng go –

(a) tlhaloswe tshedimosetso e tshwanetseng go senolwa go leloko go ya ka molao wa 11.3.9; mme

(b) e thusang ka go utlwala le go tshegetsa thulaganyo ya tshedimosetso e jalo

ka ga mongpholisi go fitlha go leloko la sekematlhopha. 11.3.11 Mosireletsi o tshwanela go nna le dipholisi le dithulaganyo mo mannong go ela tlhoko kobamelo ya molao 11.3.10. 11.4 Tshenolo pele go tsenwa mo pholising 11.4.1 Molao o wa 11.4 o dirisiwa mo maemong a latelang –

Page 26: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 26 of 55

(a) fa mosireletsi a naya mongpholisi kgotsa motsereganyi, pele go tsenya mo

pholising, ka nopolo ya pholisi kgotsa puisano e e tshwanang e iphakang go naya tshedimosetso e tlhalositsweng go kgotsa ka mongpholisi yo o rileng go ya ka pholisi e rileng, mme e tla solofelwa ka go utlwala gore mongpholisi o tla ikaega mo tshedimosetsong go dira tshwetso gore o tla tsena mo pholising kgotsa nnyaa, nopolo kgotsa puisano e tshwanela go akaretsa tshedimosetso e tlhalosistsweng mo molaong wa 11.4.2; mme

(b) mo pholisi e tsenweng ka ntlha ya thekiso e tlhamaletseng, tshedimosetso e

tlhalosistsweng mo molaong wa 11.4.2 e tshwanela go newa ke mosireletsi pele go tsenwa mo pholising.

11.4.2 Mosireletsi o tshwanela go naya mongpholisi tshedimosetso e e latelang –

(a) leina la mosireletsi le dintlha tsa puisano;

(b) mofuta wa pholisi le Tlhaloso e utlwalang ya pholisi e tshwanetseng;

(c) mokgwa le peopolokelo ya dikungwelo tsa pholisi, tse akaretsang, mo go tlhokegang, fa tshireletso e simolola le fa e ya bokhutlhong le Tlhaloso ya kotsi e sireleditsweng ke pholisi;

(d) ditlha tse khutshwane tsa tse tshotlhe tse di latelang, mo go tlhokegang –

(i) dituelo dipe fela kgotsa madi a tshwanetseng go lefiwa kgatlhanong le

pholisi kgotsa makgaolakgang;

(iii) khomishine kgotsa fefiso e duelwang go motsereganyi kgotsa setshwaraganyi malebana le pholisi, le moamogedi wa yone; le

(iii) Diphetiso dipe fela tse di tla duelwang ke mongpholisi, maema a tlo

duelwang ka fat lase ga ona le ditlamorago tsa go se duele;

(e) malebana le makgaolakgang –

(i) makgaolakgang a duelwang kafa tlase ga pholisi;

(ii) makgetlo mo makgaolakgang a duelwang gone;

(iii) dintlha tsa koketsego ya makgaolakgang epe fela, go akaretsa le makgetlo le motheo wa yona;

(iv) e ka tswa e le gore koketsego e tla amana le koketsego epe fela mo

dikungwelong tsa pholisi le ditlhophelwa dipe fela tse amanang le koketsego ya makgaolakgang e mongpholisi a ka e tlhophang;

(v) dikakantsho tsa go palelwa ke go duela makgaolakgang ka makgetlo a go builweng ka ona mo temanakhutshwe (ii); mme

(vi) mo kgannyeng ya dipholisi mo go makgaolakgang (kgotsa kwa ntle ga

tumalano ya koketsego ya konteraka) ga e tlhomamise malebana le

Page 27: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 27 of 55

lobaka lo lo tletseng la pholisi, nako e makgaolakgang a tlhomamisiwang, go akaretswa le makgetlo mo go ona kgotsa maemo mo motlotlo o tla tseyang karolo mo teng;

(f) gore ditshwanelo tsa tharabologelo di a newa le dithulaganyo tsa go ikatisa;

(g) dintlha tse dikhutshwane tsa obamelo kgotsa tekanyetso, ke tshedimosetso

efe e tshwanetseng go newa ka ge e akanyeditswe mo molaong wa 10.15;

(h) mo pholisi e tsenweng malebana le dilwana le ditirelo (sediriswa se phuthetsweng), makgaolakgang a duelwang go ya ka ga pholisi e kgaoganwe go dilwana le ditirelo tse dingwe le gore a go tsenwa mo pholising kgotsa mo kungwelopholising epe fela ke tlhokego go tsena mo pholising kgotsa go tshwanelegela malebana le dilwana le ditirelo;

(i) fa pholisi e go tsenwang mo go yona e le pholisi ya tshireletso

morekisekoloto, mosireletsi o tshwanela go, mo tshedimosetso e itsiweng kgotsa o tshwanela go itsiwe ke mosireletsi le dipharologantsho magareng ga tse pedi;

(j) go nna teng ga maemo ape fela a ka nayang tlhatlogo mo go nneng le

thulano totatota kgotsa yo a ka nnang le kgatlhego ya go dirisana le mongpholisi;

(k) patelesego epe fela ya go senola dithoto tsa boammaruri, go akaretswa le

tshedimosetso ya go netefatsa gore mongpholisi o itse tse di tshwanetseng go senolwa le ditlamorago tsa go se obamele maikarabelo;

(l) mo go kgonegang, tshwanelo ya go kopa dikgatiso tsa tshenolo ya

thelefouno epe fela; mme

(m) tshwanelo ya go ngongorega, e akaretsa le dintlha tsa gore o ngongorega jang le gone leng le tshedimosetso ya ikgolaganyo ya mosireletsi le tshedimosetso ya ikgolaganyo ya motsereganyi o tshwanetseng.

11.5 Tshenolo morago ga tshimologo ya pholisi 11.5.1 Mosireletsi o tshwanela go nna le tšhono e utlwalang ka bonako morago ga tshomologo ya pholisi, fela e seng morago ga malatsi a 30 morago ga tshimologo e jaalo, mongpholisi a newe tshedimosetso e go builweng ka yona mo molang wa 11.4 ka go kwadiwa, go ya bokgakaleng ba gore tshedimosetso epe fela e so neweng ka go kwalwa ke mosireletsi ka fa tlase ga molao 11.4, mmogo le tshedimosetso e latelang –

(a) bosupi jwa tshireletso;

(b) nako le mokgwa yo dikungwelopholisi di tla dirwa gore di nne teng go mongpholisi kgotsa mojaboswa;

(c) dintlha ka botlalo tsa tse di latelang, mo go kgonegang, go akaretswa le

selekanyo le makgetlo a yona, maikaelelo a yona le mokgwa wa tuelo -

(i) tatofatso epe fela kgotsa dituelo tse di tlo lefiwang kgatlhanong le pholisi kgotsa makgaolakgang;

Page 28: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 28 of 55

(ii) khomishine epe fela kgotsa tirelotlaleletso e duelwang mitsereganyi ope fela kgotsa setshwaraganyi go amana le pholisi; le

(iii) diphetiso dipe fela tse di ka duelwang ke mongpholisi le maemo a ka

mo tlase ga ona go tla duelwa le ditlamorago tsa go sa duele;

(d) dintlhakakaretso tsa kgaolo, tekanyetso go akaretsa le kitsiso go ya ka Molao 10.15 wa kgaolo le tekanyetso epe fela e botlhokwa;

(e) maitlamo a go sireletsa pholisi, le gore mongpholisi a ka tlhoka go etela

pholisi mme a sekaseke tshireletso ka go ipoeletsa go netefatsa gore e nna e tlhomame;

(f) tshwanelo epe fela ya go any right to cancel, including the existence and

duration of, and any conditions relating to, the right to cancel;

(f) tshwanelo ya go kopa dikungwelo, go akaretswa le maemo a ka fa tlase gam o mongpholisi a ka tsenyang kopo le tshedimosetso ya ikgolaganyo go itsise mosireletsi ka ga kopo; le

(h) ditlhokego tsa go tlhopha mo pakeng ya pholisi, go akaretsa ditlamelo tse di

dirang tebang le tlhopo jaaka go umakilwe mo go Molao 5; le.

11.5.2 Mo tshedimosetsong epe fela e go builweng ka yona mo molaong wa 11.5.1 o neilweng mo dinopolong kgotsa puisano e tshwanang e go builweng ka yona mo molaong wa 11.4.1(a), mosireletsi o tshwanetse go tiisa fa tshedimosetso e tswelela go nna boammaruri mme e dirisiwe go ya ka pholisi e ntshitsweng. 11.5 Tlhaloso e tswelelang pele 11.6.1 Mosireletsi o tshwanetse go tlhalosa ka go kwalela mongpholisi ka tshedimosetso ya diphetogo tsa tumelano mo pakeng ya pholisi le mo nakong e e tswelelang pele, a tlhalosetse mongpholisi ka ga tshedimosetso e e maleba go ya ka mofuta wa pholisi. Tshedimosetso e tswelang pele mo melawaneng ya tiriso 11.6.2 Tshedimosetso e e tshwanetseng go newa mo nakong e e tswelang pele, mme mo e ka nnang ngwaga le ngwaga, e akaretsa diphetogo tsa tshedimosetso e go builweng ka yona mo melaong ya 11.4 le 11.5 go ya bokgakaleng ba gore mongpholisi a ka lebelelwa go batla tshedimosetso e jaana gore a dire tshwetso e e nang le tshedimosetso gore a na pholisi e tswelela pele go kopana le ditlhokego tsa mongpholisi. Tshedimosetso e e tshwanetseng go neelwa mo e ka nnang ngwaga le ngwaga go ya ka dipholisi tsa peeletsomadi mo godimo ga tshedimosetso e go builweng ka yona mo molaong wa 11.6.2, e akaretsa - Tshedimosetso mo diphetogong tsa melawana ya tiriso 11.6.3 Mosireletsi o tshwanela go neela mongpholisi tse di latelang ka go kwadiwa -

(a) kitsiso ya phetogo epe fela ya makgaolakgang a tla duelwang ka fa tlase ga pholisi;

Page 29: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 29 of 55

(b) dintlha tse maleba tsa mabaka a diphetogo tsa makgaolakgang a tla duelwang ka fa tlase ga pholisi;

(c) dintlha tse maleba tsa mabaka a diphetogo tsa dithulaganyo, melawana ya

tiriso kgotsa mekgwa ya pholisi, mmogo le tlhaloso ya bokao jwa phetogo eo;

(d) dintlha tse maleba tsa phetogo go kgotsa oketsego go tshedimosetso e go

builweng ka yona mo melaong ya 11.4 le 11.5 tse di tlhagelelang mo diphetogong tse go builweng ka tsona mo ditemaneng tsa (a) go (c); le

(e) Tlhaloso ya ditshwanelo le boikarabelo jwa mongpholisi kgannyeng ya

diphetogo tse jaana, go akaretswa le ditshwanelo tsa tharabologelo tse di newang le dithulaganyo tsa ikatiso eo.

11.6.4 Dintlha tse go builweng ka tsona mo molaong wa 11.6.3 di tshwanela go –

(a) mo diphetogong tsa melawana ya tiriso mo kopong e e rileng ya mongpholisi, mongpholisi o tshwanetse go neelwa tšhono ka bonako, mme eseng pele ga malatsi a 31 morago ga gore phetogo e diragatswe;

(b) mo kgannyeng e go builweng ka yona mo temaneng ya (a), mongpholisi a

neelwe bobotlana malatsi a 31 pele ga gore phetogo e diragatswe. Tshedimosetso malebana le tsosoloso ya dipholisi 11.6.6 Mosireletsi o tshwanela go, bobotlwana malatsi a 31 pele ga letlha la tsosoloso ya pholisi, mo go kgonegang, a neele ka tse latelang go mongpholisi mo go kwadilweng –

(a) makgaolakgang go duelwa ke mongpholisi mo tsosolosong ya pholisi;

(a) makgaolakgang a bofelo a dueletsweng ke mongpholisi ka fa tlase ga pholisi go kgontsha mongpholisi go bapisa makgaolakgang le makgaolakgang a go builweng ka ona mo temaneng ya (a);

(c) phetogo epe fela go ya ka melawana ya tiriso mo ntšhafatsong ya pholisi,

mmogo le tlhaloso ya bokao jwa phetogo eo;

(d) phetogo epe fela go kgotsa mo godimo ga tshedimosetso e go builweng ka yona mo melaong ya 11.4 le 11.5 tse di tlhotsweng ke ntšhafatso;

(e) ditshwanelo le maikarabelo a mongpholisi go ya ka ntšhafatso, go

akaretswa ditshwanelo tsa tharabololo tse di neelwang ke dithulaganyo le boikatiso jaalo; le

(f) polelo e bontshang gore mongpholisi o tshwanetse go akanya fa maemo a

tshireletso e tlo neelwang mo ntšhafatsong e e leng maleba go ditlhoki tsa mongpholisi.

Tshedimosetso mo go se dueleng makgaolakgang 11.6.6 Mosireletsi o tshwanetse go neela mongpholisi kitsiso e e kwetsweng mo tiragalong ya gore ga a kitla a amogela makgaolakgang a a duelwang ka fa tlase ga pholisi.

Page 30: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 30 of 55

11.6.7 Kitsiso e go builweng ka yona mo molaong wa 11.6.6 e tshwanetse go romelwa mongpholisi go na le nako, eseng fa malatsi a 15 a fetile morago ga gore mosireletsi a itse ka go se duelwe ga makgaolakgang. Tshedimosetso mo mosireletsing 11.6.9 Mosireletsi o tshwanetse go, mo godimo ga go ikobela mokgatlhong ya patelesego, a itsise bangpholisi ka –

(a) phetogo mo leineng la mongpholisi, mofuta wa molao kgotsa aterese ya ofisi ya mogokgo le diofisi tse dingwe ttshwanetseng;

(a) kgobokanyo epe fela ya mongwe e felela ka diphetogo tsa mekgatlho tse di

ka amang mongpholisi; le

(b) phuduso ya kgwebo ya tshireletso go tswa go mosireletsi go fitlha go mosireletsi yo mongwe, mo phuduso ya kgwebo e amanang le bangpholisi ba jaalo (go akaretswa le ditshwanelo tsa bangpholisi mo kgannyeng e)

KGAOLO 5 BOTSEREGANYI LE TSAMAISO

MOLAO 12: DITHULAGANYO LE BATSEREGANYI LE BATHO BA BANGWE

12.1 Ditlhaloso Mo molaong o –

“Ditlhoko tsa kitso e e tlhamaletseng ya didiriswa tsa FAIS” e raya ditlhokwa tse amanang le setlhopha sa thapiso ya kgwebo le thapiso e tlhophilweng ya didiriswa ka fa tlase ga Molao wa FAIS; le

“lokwalotumelelano la tsereganyo” e raya gore tumelano magareng ga

mosireletsi le motsereganyi e tlhalosa gore ditirelo tse di mabapi le pholisi di tla tsereganyiwa jaaka go umakilwe mo dipholising tsa mosireletsi.

12.2 Ditumelano tsa batsereganyi 12.2.1 Mosireletsi o letleletswe go tsena mo tumelanong ya motsereganyi le motsereganyi fa –

(a) mo kgannyeng ya motsereganyi yo ikemetseng, motho yoo, o neilwe tetlelelo ya go nna motlamedi wa tirelotlotlo mme a dumelelwe go neelana ka ditirelo tsa matlotlo go ya ka dipholisi tse di neilweng ke mosireletsi go dumalana le kgaolo 8 ya Molao wa FAIS mme mosireletsi a tsere dikgato tse utlwalang go ikgotsofatsa gore motsereganyi yo ikemetseng o, mo go kgonegang, mongwe le mongwe yo neelanang ka ditirelo tsa botsereganyi maemong a motsereganyi yo ikemetseng, a kopane le kitso le ditlhoko tsa didiriswa tsa FAIS go ya ka dipholisi tse di neelwang ke mosireletsi; kgotsa

(b) mo kgannyeng ya moemedi wa mosireletsi, motho yo tlhomillweng jaaka

moemedi wa mosireletsi go ya ka kgaolo 7(a)(b) ya Molao wa FAIS mme e kopana le ditlhokodipe fela tsa go lekanela go kwadiwa ka fat lase ga Molao

Page 31: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 31 of 55

wa FAIS go ya ka moemedi oo le dipholisi tse di neilweng ke mosireletsi di akaretsa fela di sa lekanelwa fela go ditlhoko tsa kitso ya didiriswa tsa tlhamalalo tsa FAIS.

12.2.2 Tumelano ya motsereganyi e tshwanetse go tsenwa ka tlhamalalo magareng ga mosireletsi le motsereganyi yo amegang mme e seke ya tsenwa ke mongwe yo kwa ntle a diragatsa jaaka mosireletsi kgotsa motsereganyi. 12.2.3 Mosireletsi o tshwanetse go, mo tumalano ya motsereganyi e tsenweng, a naye motsereganyi khopi ya tumalano ya motsereganyi e kwadilweng e tlhagisa melawana ya tiriso go ya foo. 12.2.4 Go sa kgathalesege thulaganyo ya tumalano ya motsereganyi kgotsa thulaganyo ya molao go na le moo, fa –

(a) tetlelelo e go builweng ka yona mo molaong wa 12.2.1(a) ga e dirisiwe ka ntlha ya akgego kgotsa go tloswa ga tetlelelo go ya ka kgaolo 9 ya Molao wa FAIS kgotsa go fediswa nako go ya ka kgaolo 11 ya Molao wa FAIS; kgotsa

(b) kopano ya moemedi yo go builweng ka ena mo molaong wa 12.2.1(b) o

khutlisitswe,

Tumalana ya botsereganyi e a khutliswa. 12.3 Dikopo tsa tshedimosetso 12.3.1 Mosireletsi o tshwanetse go dira kopo e kwadilweng ya motsereganyi ka mongpholisi kgotswa leloko la sekematlhopha, a neele motsereganyi kgotsa mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha ka tshedimosetso e go buiwang ka yona mo tetlelelong ya nako e utlwalang morago ga kamogelo ya kopo, go sa kgathalesege boammaruri ba gore motsereganyi ga a na tumalano ya motsereganyi le mosireletsi oo. 12.3.2 Mo mosireletsi a neelanang ka tshedimosetso e go builweng ka yona mo molaong wa 12.3.1 go mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha, mosireletsi o tshwanetse go neela mongpholisi kgotsa leloko la sekematlhopha tlhaloso e siameng ya gore goreng tshedimosetso e sa neelwa motseregangi. 12.3.3 Mosireletsi o tshwanetse go, ka kopo e kwadilweng ya motsereganyi yo o tseneng mo tumalanong ya motsereganyi le ena, a neele motsereganyi oo, ka nako e utlwalang morago ga go amogela kopo, ka tshedimosetso yotlhe e batliwang ke motsereganyi go latelela tshenolo epe fela kgotsa ditlhoko tse dingwe mo motsereganying goya ka Molao wa FAIS kgotsa molao mongwe fela. 12.4 Go tlhabanyetsa gore matlole a duelwa ke mongpholisi go motsereganyi kgotsa motho mongwe fela 12.4.1 Mosireletsi a ka seke a tlhabanyetsa lekgetho kgotsa go duedisa tatofatso epe fela e e duelwang ke mongpholisi go motsereganyi kgotsa motho mongwe fela, kwa ntle le gore mosireletsi a kgotsofalele tatofatso mme maikaelelo a yona a dumeletse ke mongpholisi ka go kwadiwa, le gore e tlhagelele mo tumalanong gore tatofatso -

(a) e amana le tirelo e rileng e neilweng mongpholisi;

(b) e amana le tirelo kwa ntle ga go neelana ka ditirelo jaaka motsereganyi; le

Page 32: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 32 of 55

(c) e seke ya fela mo go motsereganyi kgotsa motho yo mongwe a duelelwa tirelo epe fela e duelelwang ke mosireletsi.

KGAOLO 6 TIRAGATSO YA SEDIRISWA LE TIRELO E E AMOGELEGILENG

MOLAO 13: TAOLO YA TSHEDIMOSETSO

13.1 Mo molaong o, motswedi wa “mongpholisi” o akaretsa yo e tla nnang mongpholisi, leloko la sekematlhopha le yo e ka nnang leloko la sekematlhopha, kwa ntle ga molao wa 13.4, mo “mongpholisi” a sa tsenyeng yo e ka nnang mongpholisi le yo e ka nnang leloko la sekematlhopha. 13.2 Mo molaong o “tiragatso” e na le tlhaloso e abetsweng go kgaolo 1 ya Molao wa Tshireletso ya Tshedimosetso ya Botho”, 2013 (Nomoro ya Molao. 4 ya 2013) mme e akaretsa tiragatso ya maemo a pholisi le tshedimosetso ya maemo a mongpholisi a akaretsang tshedimosetso ya motho. 13.3 Mosireletsi o tshwanetse go nna le moralo wa tsamaiso ya dingongorego e akaretsa maano a tshwanetseng, dipholisi, tsamaiso, dithulaganyo mme e laola tse di amanang le tiragatso ya tshedimosetso epe fela e kgontshang mosireletsi ka nako tsotlhe go -

(a) kgona, fa go tlhokega, go nna le tshedimosetso e mo nakong, e nepileng, e tshepegang, e pabalesegileng mme e feletse;

(b) lemoga ka tlhamalalo, sekaseka, lekanya mme e laole boitsholo ba dikotsi

tsa kgwebo e amana le tshireletso ya kgwebo go netefatsa kelo tlhoko e tswelang pele le go tsamaisa botso jo bo siameng go bangpholisi;

(c) e latele taolo e tshwanetseng taolo e amanang le khupamarama, sephiri,

pabalesego le gakologelo ya tshedimosetso;

(d) e latele ditlhoko tsa pego ya taolo; (e) sekaseke maikaelelo a ka fat lase ga pholisi nngwe le nngwe, go akaretsa

tshedimosetso e amanang kotsi e sireleditsweng ke pholisi mme kopo e emetsweng go ya ka pholisi;

(f) rulaganyo sentle, go rekota le go bega dingongorego le go tlhokwa ke molao

18, le

(g) go nna le tshedimosetso e maleba ka ge e tlhagisitswe ke Mokwadisi. 13.4 Mosireletsi o tshwanetse go, ka bonnye, ka maikaelelo a go latela molao 13.3, e nne le maina, palo ya boiketsiso le tshedimosetso ya ikgolaganyo ya bangpholisi botlhe. 13.5 Tshedimosetso ya ikgolaganyo e go builweng ka yona mo molaong wa 13.3 e tshwanetse go felela fa go kgonega, mme fa go kgonega, go tsengwe dinomoro tsa mogala le sterese ya imeile ya mongpholisi.

Page 33: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 33 of 55

13.6 Fa mosireletsi a thapa tiragatso ya tshedimosetso epe fela go tswa kwa ntle, mosireletsi o tshwanetse go bona tshedimosetso e jaalo ka nako epe fela fa e tlhokwa ke mosireletsi. 13.7 Mosireletsi o tshwanetse go nna le didiriswa tse lekaneng tsa tlhopho le bokgoni ba go netefatsa gore merala ya tsamaiso ya tshedimosetso e dira sentle, e diriswa ka go lekaneng mme e latela molao o. 13.8 Mosireletsi o tshwanetse go sekaseka merala ya tsamaiso ysa tshedimosetso ka metlha mme e kwale diphetogo tse di leng teng.

MOLAO 14: TSHEKATSHEKO YA TSWELELO YA TIRAGATSO YA SEDIRISWA 14.1 Mosireletsi o tshwanetse go, ela tlhoko setlolo ka go tswela pele, mekgwa ya go tsamaisa e amaneng le makwalo a tshenolo morago ga tshimologo ya setlolo, go naganelwa tiragalo epe fela e ka e amang kotsi e ka tlhagelelang go bangpholisi ba tlswaelegileng le leloko, e le go tlhatlhoba gore a na –

(a) setlolo le lotlego ya makwalo e tswelela go nna jalo ka ditlhokego tsa bangpholisi ba tlwaelegileng mme e tswelele go tsamaisa botso jo bo siameng ba bangpholisi le leloko; le

(b) mekgwa ya phasalatso kgotsa mekgwa e nnang e tshwanetse.

14.2 Mosireletsi o tshwanetse go, mo makoeng a bonweng go ya ka tekanyetso e go builweng ka yona mo molaong wa 14. kgotsa ka mokgwa ope fela, go diriswe tiro e tshwanetseng go rarabolola makoa.

MOLAO 15: DIPAKA TSA MOHAU 15.1 Dipaka tsa mohau Mosireletsi o tla netefatsa gore pholisi e na le mefago ya dipaka tsa mohau go tuelo ya makgaolakgang a seng kwa tlase ga malatsi a 15 morago ga letlhakgonya le tshwanetseng; e le gore mo kgannyeng ya pholisi ya kgwedi, thulaganyo e tshwanetse go diriswa ka tiriso go tloga ka kgwedi ya bobedi ya madi a pholisi.

MOLAO 16: TSHEGETSO YA DIREKOTO

16.1 Mo molaong o, mo go buiwang ka “mongpholisi” e akaretsa leloko kgotsa

sekematlhopha. 16.2 Molao o wa diriswa, mo godimo ga rekoto epe fela ya go boloka ditlhoko tse di

neelang go molao yo mongwe, go dipuisano tsotlhe tse amanang le pholisi kgotsa mongpholisi.

16.3 Mosireletsi o tshwanela go nna le metsamao e tshwanetseng, thulaganyo le

mekgwa mo boemong –

(a) rekote mekgwa yotlhe ya puisano le mongpholisi;

Page 34: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 34 of 55

(b) go boloka le go tsaya ditlankana tsa pataganyotiragatso (go akaretswa pholisi) le ditlankana tse dingwe tsa thekiso tse di amanang le pholisi le mongpholisi; le (c) go boloka pholisi le direkoto tsa mongpholisi le ditlankana mo polokong ya tshenyego.

16.4 Direkoto tse go builweng ka tsona mo molaong wa 16.3 –

(a) E ka bolokwa ka mokgwa o tshwanetseng wa eleketeroniki kgotsa ka popego e kwadilweng, o o bonwang le ga bonolo ka mokgwa yo gatisitsweng;

(b) E tshwanela go bolokwa ka nako e nnye bobotlana dingwaga tse tlhano

morago ga gore rekoto e sa amane le pholisi e itseng, dingwaga tse tlhano morago ga puisano e amang; le

(c) E tshwanela go dirwa ka kopo, ka nako e itseng gore e bonwe ke Mokwadisi, mongpholisi kgotsa, mo mojaboswa a nang le tshwanelo ya go bona tshedimosetso, go mojaboswa yo kopang.

KGAOLO 7 NO UNREASONABLE POST-SALE BARRIERS

MOLAO 17: BOTSAMAISI JWA DIKOPO

17.1 Ditlhaloso 17.1.1 Mo molaong o –

“’Letlha la kgwebo’ le kaya letsatsi lengwe le lengwe ntle le Lamatlhatso, Latshipi kgotsa la khunologo;

“’go sa bege’ tebang le kopo go kaya kgato e mo go yona mosireletsi a ganelang kgotsa a sa batle go duelela kopo kgotsa karolo nngwe ya kopo, ka ntlha ya mabaka a a rileng, go akaretsa le tiragalo e mokopi a dirang kopo – a) Mo mabakeng a tiragalo ya tatlhegelo kgotsa kotsi e sa sireletsweng ke pholisi; le b) Mo mabakeng a tiragalo ya tatlhegelo kgotsa kotsi e sa sireletsweng ke pholisi; mme seelo se sa duelwe

17.1.2 Maikaelelo a molao o, tebiso ya “mongpholisi” e akaretsa leloko la sekematlhopha. 17.2 Go tlhongwa ga letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo 17.2.1 Mosireletsi o tshwanetse go tlhoma, go boloka le go laola letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo go netefatsa tshwarwo sentle ya bangpholisi le bakopi gore -

(a) e lekane le tlhago, selekanyo se segolo le go raraana ga kgwebo ya tshireletso le dikotsi;

Page 35: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 35 of 55

(b) e tshwanetse sekao sa kgwebo, dipholisi, ditirelo, le bangpholisi le bajaboswa ba mosireletsi; (c) ho dfira gore dikopo di tlhatlhojwe morago ga go tseya dikgato tse utlwalang tsa go kgobokanya le go batlisisa tshedimosetso le maemo a tshwanetseng, malebana le go tshwarwa sentle ga bakopi; (d) ga e pateletse dikgoreletsi tse sa utlwaleng go bakopi; le (e) e tshwanela go baakanya le go neelwa ka dikgang tse neilweng mo molaong o.

17.2.2 Mosireletsi o tshwanela go sekaseka letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo la yona mme e kwale diphetogo dipe fela le gone. 17.3 Ditlhoko tsa letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo 17.3.1 letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo le tshwanetse go, bobotlana, e tlamele –

(a) maikaelelo a tshwanetseng, melaometheo ya konokono le kabelo e maleba ya maikarabelo ya go dirisana le dikopo tse di kgabaganyang kgwebo ya mosireletsi;

(b) ditiragatso tse tshwanetseng tsa tirelo le mekgwa ya tiregotlaleletso (ka fa

gare le moo ditiro tse dingwe fela di thapiwang kwa ntle) malebana le tsamaiso ya tiregotlaleletso ka kakaretso le ka go tlhophega malebana le tlhatlhobo ya dikopo go - (i) go thibela dikgotlhang tsa kgatlhegela le tlhotlheletso ya boitshwaro e e ka tshosediwang tshwarwo sentle ya bangpholisi kgotsa bakopi; le (ii) etsa bonnete ba hore o na le boikemisetso le tlhaolele;

(c) mekgwa e kwadilweng malebana le tsamaiso e tshwanetseng ya tirelo ya

dikopo go tsa mo nakong e kopo e amogetsweng go fitlha kwa bofelong, go akaretswa nako e lebelletsweng malebana le dikgato le maemo ao ka nako epe fela nako e ka fetisetswang;

(d) dithulaganyo tse di kwetseng di tlhalosa maemo ao tefiso e tla duelwang ka

ona mo ditiragalong tsa tuelo ya dikopo e latetsweng, thulaganyo e latelelwang fa go le jalo le selekanyo sa tefiso e tlo duelwang;

(e) dithulaganyo tse di kwetseng tse tlhalosang ka botlalo oketsego le go dira

tshwetso, go ela tlhoko, okamelo le dithulaganyo tsa tshekatsheko mo sebakeng sa letlhomeso la botsamaisi jwa dikopo.

(f) dikopo tse tshwanetseng go boloka direkoto, go ela tlhoko, go sekaseka

dikopo, le go bega (wa tsa metlha le balweladitshwanelo) go batsamaisibagolo, boto ya bakaedi le komiti epe fela ya boto e tshwanetseng mo –

(i) dikotsi tse tlhalositsweng, mekgwa le dikgato tse tserweng go arabela;

(ii) melemo le botso ba botsamaisi jwa dikopo;

Page 36: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 36 of 55

(g) puisano e tshwanetseng le baemedi ba ba leng mo molaong mo dikgatong le dithulaganyo tsa dikopo;

(h) ditlhoko tsa go kopana fa go begelwa Mokwadisi le go begela setšhaba go

ya ka molao o; le

(i) go tlhongwa ga lenaneo kobamelo ya go lwantsha boferefere le go utswiwa ga madi jo go tshwanetseng setshwantsho le bosephiri ba mosireletsi, ke lenaneo lefe le tshwanelang go nna dumalana le dipholisi tsa bolaodi ba dikotsi tsa mosireletsi.

17.4 Kabelo ya maikarabelo 17.4.1 Boto ya balaodi ya mosireletsi e na le maikarabelo a bolaodi jo bo kgonang jwa dikopo mme di tshwanetse go amogela le go okamela melemo ya tiragatso ya tsamaiso ya bolaodi jwa dikopo. 17.4.2 Motho epe fela yo a nang le maikarabelo a go dira ditshwetso kgotsa dikakantsho go ya ka dikopo ka kakaretso kgotsa kopo e e kgethegileng e tshwanetse go -

(a) thapisiwa sentle;

(b) nna le maitemogelo ka go rarabolola dikopo mme a tshwanelege sentle;

(c) nna mo taolong ya kgotlhang ya kgatlhegelo; le

(d) a matlafatswe ka go tshwanetseng go dira ditshwetso kgotsa dikakantsho. 17.4.3 Kopo e amogetsweng ke motsereganyi, motshwaraganyi le motlamedi wa tirelo ka ge e laetsweng ke mosireletsi go laola dikopo mo boemong jwa gagwe, kgotsa kopo e amogetsweng ke moemedi wa mosireletsi, e tsewang ka gore e amogetse ke mosireletsi ka bo ena. 17.4.4 Go thapiwa kwa ntle ga taolo ya thulaganyo ya dikopo kgotsa karolo epe fela go motsereganyi, motshwaraganyi kgotsa mongwe fela, kgotsa akaretso ya motsereganyi, motshwaraganyi kgotsa mongwe, mo thulaganyong ya taolo ya dikopo ga e fokotse maikarabelo a mosireletse go ya ka molao o. 17.5 Koketso ya dikopo le thulaganyo ya tshekatsheko 17.5.1 Mosireletsi o tshwanela go tlhoma mme a laole thulaganyo e ka fa gare ya melawana mo ditshwetso di gakatswang mme/kgotsa di sekasekwang le dikgotlhang tsa tse di amanang le dipoko di ka rarabololwa. 17.5.2 Dikgato mo sebakeng sa gakatso ya dikopo kgotsa thulaganyo ya tshekatsheko ga e a tshwanela go raraana thata, kgotsa ya laola bokete jwa dipampiri kgotsa ditlhoko tse dingwe tsa tsamaiso go bakopi. 17.5.3 Koketso kgotsa thulaganyo ya tshekatsheko e tshwanetse go –

(a) latelela kgorogo ya tekatekano, go tseelwa tlhaloganyong kgatlhegelo ya ditlhopha tse amaneng tse akaretsang tshwaro sentle ya bakopi;

Page 37: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 37 of 55

(b) e tlamele koketso ya ka fa gare ya dikopo tse raraaneng ebile di sa tlwaelwa, ka sekai sa go o rarabololang kopo wa go simolola;

(c) e tlamele bakopi go oketsa dikopo tse di sa rarabololwang go ba

kgotsofatsa; le

(d) e abelwe motho yo tlhokwang loleme, yo o dirang godimo ga tshireletso kgotsa yo o tlhophilweng ke tshireletso malebana le go laola koketso ya dikopo kgotsa mokgwa wa go tlhatlhoba mosireletsi.

17.5.4 Mosireletsi a ka dira koketso ya dikopo le thulaganyo ya tshekatsheko e le karolo ya dingongorego le thulaganyo ya tshekatsheko e tlhokwang ke molao wa 17.6, go ya ka gore thulaganyo e dumalana le dintlha tsotlhe tse amanang le molao ga di dirisana le dikopo tse amanang le dingongorego. 17.6 Ditshwetso tse amanang le dikopo le taolo ya go fokotsa nako ya kgato ya tiragatso ya molao 17.6.1 Mosireletsi o tshwanela go dumela, go gana kgotsa go ganela kopo kgotsa phetogo ya kopo go kungwelo e leng ka fa tlase ga pholisi mo sebakeng sa lobaka lo lo utlwalang morago ga kamogelo ya kopo. 17.6.2 Mosireletsi o tshwanetse go itsise mokopi ka go kwala ka tshwetso ya gagwe mo sebakeng sa malatsi a 10 a go tseya tshwetso eo, e go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.1. 17.6.3 Fa mosireletsi a gana kgotsa a ganetsa kopo kgotsa phetogo ya kopo, kitsiso e go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.2 e tshwanetse go nna mo puong e bonalang, e itsise mokopi –

(a) mabaka a tshwetso, ka botlalo go kgontsha mokopi go ganetsa mabaka a jalo fa mokopi a ka e tlhophela;

(b) tsa gore mokopi mo sebakeng sa lobaka la malatsi a go se fete a 90 morago

ga go amogela kitsiso ya go dira ditshwantsho go mosireletsi o tshwanetseng go ya ka tshwetso eo;

(c) dintlha tsa koketso ya dikopo tsa ka fa gare le thulaganyo ya tshekatsheko e

tlhokwang ke molao 17.5;

(d) ka tshwanelo ya go tsenya ngongorego go motsereganyo yo rileng le tshedimosetso ya ikgolaganyo le tekanyetso ya nako le taolo tse tshwanetseng tsa go amana le tsenyo ya ngongorego e jalo;

(e) mo tiragalong ya pholisi e tshwanetseng e akaretsang tekanyetso ya nako

ya ditheo tsa tiragatso ya molao, ya taolo eo le dintlha tsa taolo ya mokopi; le

(f) mo tiragalong ya pholisi e tshwanetseng e akaretsang tekanyetso ya nako

ya ditheo tsa tiragatso ya molao, ya lobaka la diokobatsi tse di tla dirang go ya ka Molao wa Diokobatsi, 1969 (Nomoro. 68 ya 1969) le dintlha tsa Molao wa mokopi.

17.6.4 Fa kopo kgotsa phetogo ya kopo e ganiwa kgotsa e ganetswa jaaka go builwe mo molaong wa 17.6.1 mo boemong jwa mosireletsi ka motho yo mongwe kwa ntle le

Page 38: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 38 of 55

mosireletsi, motho yo jalo o tshwanetse go neelana ka kitsiso e tlhalositsweng mo molaong wa 17.6.2 mme e akaretswe mo kitsisong eo, go tlaleletsa tshedimosetso eo go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.3, leina le tshedimosetso ya boikitsiso ya mosireletsi le polelo epe fela kgotsa dipotso tshwanetse di lebiswe go mosireletsi oo. 17.6.5 fa mokopi a dira ditshwantsho go mosireletsi yo tshwanetseng go ya ka gakalo ya dikopo e ka fa gare le thulaganyo ya tshekatsheko e go builweng ka yona mo molaong wa 17.5, mosireletsi o tshwanetse go itsise mokopi ka tshwetso ya go dumela, go gana kgotsa go ganetsa pele ga matsatsi a 45 fa a amogela ditshwantsho, ka go kwala, 17.6.6 Fa mosireletsi, go sa kgathalesege baemedi ba mokopi, e netefatsa tshwetso ya go gana kgotsa go ganetsa seo a se buang kgotsa palo ya seo a se bolelang, kitsiso e boletsweng mo molaong wa 17.6.5 e tshwanela go -

(a) e itsise mokopi ka mabaka a tshwetso ka botlalo go kgontsha mokopi go ganela mabaka a jalo fa mokopi a tlhopha;

(b) e akaretsa boammaruri jop bo itsisitseng tshwetso; le

(c) e akaretse tshedimosetso e go buiwang ka yona mo melaong ya 17.6.3(c)

go (f). 17.6.7 Nako epe fela ya go fokotsa rulaganyo ya kgato ya molao e ka tlamelwang fa go tsenwa mo pholising ka di 1 Ferikgong 2011 kgotsa ka morago e ka nne ya se akaretse nako e go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.3(b) ka go bala nako ya go fokotsa lobaka. 17.6.8 Nako epe fela ya go fokotsa rulaganyo ya kgato ya molao e ka tlamelwang fa go tsenwa mo pholising ka di 1 Ferikgong 2011 kgotsa ka morago – (a) e se ke ya akaretsa nako e go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.3 (b) ga go balwa nako ya go fokotsa nako; le (b) e tshwanela go neelana ka nako ya dikgwedi tse ka fa tlase ga 6 morago ga letlhakgonya la nako e go builweng ka yona mo molaong wa 17.6.3(b) lebakeng la tiragalo ya kgato ya molao. 17.6.9 Go sa kgathalesege go fela ga nako e letlelelwang lebakeng la setheo sa kgato ya molao e lekanyeditsweng ya nako e neilweng ke pholisi e go tsenwang mo yona pele le ka morago ga 1 Ferikgong 2011, mokopi a ka kopa lekgotla go buelela go se ikobele polelwana fa lekgotla le kgotsofetse, mogare ga tse ding, polelwana e ntle e teng malebana le go retelelwa go rulaganya ditsamaiso tsa molao le gore polelwana ga e a siamela mokopi. 17.6.10 Maikaelelo a kgaolo 12(1) ya Molao wa Diokobatsi (Nomoro ya Molao. 68 ya 1969) go na le molato morago ga letlhakgonya la lobaka le go builweng ka lona mo molaong wa 17.6.3(b). 17.7 Poloko ya rekoto, go ela tlhoko le go sekaseka

17.7.1 Mosireletsi o tshwanetse go netefatsa gore go na le dikopo tse tshwanetseng, tse

dirang le tse sireletsegileng tsa dikopo tsotlhe tse amogetsweng, go sa kgathalesege gore na dikopo di mo molaong kgotsa nyaa.

17.7.2 Tse latelang di tshwanela go kwalwa go ya ka kopo enngwe le enngwe e

amogetsweng -

Page 39: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 39 of 55

(a) dintlha tsotlhe tse amanang le moemedi le kgangkgolo ya kopo; (b) dikopi tsa bopaki botlhe, makwalo le ditšhwetso; le (c) tswelo-pele le boemo ba kopo, go akaretsa gore na tswelo-pele e jalo e ka mo

gare kgotsa kwa ntle ga nako efe fela e beilweng. Go boloka rekoto, ho ela tlhoko le go sekaseka

17.7.3 Mosireletsi o tshwanetse go tshegetsa dikopo tse di latelang go amana le tshedimosetso mo setheong sa ka metlha –

(a) palo le phetogo e kgolo ya dikopo tse di amogetsweng;

(b) palo le phetogo e kgolo ya dikopo tse duetsweng;

(c) nomoro le palo ya dipolelo tse nyatsitsweng le mabaka a go gana;

(d) palo ya dikopo tse oketsegang ke bakopi go dikopi tsa ka fa gare le mokgwa wa go tlhatlhoba botso ba bona, le gore ke tshedimosetso efe e tshwanetseng go akarediwa mo direkotong le dipego k age di tlhokwa ke molao wa 18 go ya ka setlhopha sa dingongorego tse di builweng go molao 18.5.1(h);

(e) palo ya dikopo tse go builweng ka tsona go motsereganyi le botso ba yona,

gore ke tshedimosetso epe e tshwanetseng go akarediwa mo direkotong le mo dipegong go ya ka molao(e); le

(f) palogotlhe ya dikopo tse tlhomologileng 17.7.4 Boiketsiso jwa dikopo jo bo rekotileng go latela molao o bo tshwanetse go tlhatlhojwa le go tlhatlhojwa ke tshireletso ka nako e sa lekanyetswang le go diriswa go laola dikotsi le go dira botso jo bo tokafaditsweng le mekgwa ya bangpholisi, le go thibela diphetogo tsa botso jo bo humanegileng le diphoso. 17.7.5 Mosireletsi o tshwanetse go tlhoma mme a boloke mekgwa e tshwanetseng ya go bega tshedimosetso mo molaong wa 17.7.3 go boto ya batsamaisi, tsamaiso ya batsamaisi kgotsa dikomiti tse botlhokwa tsa boto. 17.8 Puisano le bakopi 17.8.1 Mosireletsi o tshwanetse go netefatsa gore thulaganyo le dikgatso tsa dikopo di a bonalatsa mme di a bonwa mo metsweding e tshwanetseng bangpholisi lebakopi ba mosireletsi. 17.8.2 Puisano yotlhe le mokopi e tshwanetse go nna ka puo e bonalang. 17.8.3 Mosireletsi o tshwanetse go tlhalosetsa mokopi –

(a) Mofuta wa tshedimosetso e tlhokegang go tswa go mokopi;

(b) kae, jaang le gore kopo le tshedimosetso e amaneng e iswe go mang;

Page 40: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 40 of 55

(c) tekanyetso ya nako ka go tsenya dikopo;

(d) diphetiso tse duelwang ke mokopi;

(e) dintlha tsa tefiso ya tsamaiso e duelwang go ya ka kamano ya taolo ya kopo;

(f) dikarabelo dipe fele tse dingwe tsa mokopi.

17.8.4 Kopo e tsewa nkare e amogetswe ka letsatsi le mosireletsi kgotsa moemedi kgotsa motsereganyi yo ikemetseng, motshwaraganyi kgotsa motlamedi wa tirelo yo laetsweng ke mosireletsi go laola dikopo mo boemong jwa yona, a amogele kitsiso mme mosireletsi kgotsa motsereganyi yo ikemetseng, setshwaraganyi, motlamedi wa tirelo kgotsa moemedi ba tshwanetse go amogela kitso ya kopo ka nako e utlwalang mme a itsise mokopi ka ga thulaganyo e tlo latelelwang fa go dirwa kopo, go akaretswa –

(a) tshedimosetso ya ikgolaganyo ya motho kgotsa lefapha le le dirang kopo;

(b) tatelano ya matlha ya go feleletsa kopo; le

(c) dintlha tsa ditlhoko tse emetsweng. 17.8.5 Mosireletsi o tshwanetse go kopa tshedimosetso kgotsa makwalotetla go tswa go mokopi a a maleba le tlhatlhobo ya kopo. 17.8.6 Bangongoregi ba tshwanetse go neelwa tshedimosetso e lekaneng –

(a) kgatelopele ya kopo ya bona;

(b) go tlholwa ga tiego epe fela go konosetsa kopo le tatelano ya matlha e tokafaditsweng; le

(c) tshwetso ya mosireletso ka go araba kopo.

17.8.7 Mosireletsi o tshwanetse go rekota kopo go sa fete letsatsi la mathomo la kgwebo morago ga lretlha le kopo e amogetsweng mme e seke ya latediswa rekoto ya kopo go fitlha nako e jalo ditlhoko tsotlhe tse amanang le kopo di amogelwa. 17.8.8 Fa mosireletsi a dira tuelo ya bofelo kgotsa tsholofelo ya bothibelelo go mokopi, mosireletsi o tshwanetse go tlhalosetsa mokopi gore tuelo kgotsa bothibelelo ke ya eng le motheo o diriswang go duelwa kgotsa go thibelela. 17.8.9 Fa mokopi e le leloko la sekematlhopha kgotsa mojaboswa, yo go builweng ka ena mo temaneng ya (b) ya tlhaloso ya “mojaboswa”, mosireletsi o tshwanetse go, mo kamogelong ya kopo go -

(a) nna le tshedimosetso ya ikgolaganyo ya mokopi go kgontsha dipuisano tsotlhe tse di tlhokang ke molao o go tseya karolo ka tlhamalalo le mokopi; kgotsa

(b) nna le tumalano go tswa go mokopi ya gore dipuisano tse di tlhokwang ke

molao o di ka tseya karolo ka kgabaganyo go mongpholisi yo amegang. 17.9 Go begwa ga tshedimosetso ya dikopo

Page 41: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 41 of 55

Mosireletsi o tshwanetse go nna le dithulaganyo tse tshwanetseng go netefatsa tatelano ya ditlhoko tse laetsweng go bega tshedimosetso ya dikopo go matla le ga e le afe a tlhophilweng kgotsa go setšhaba ka ge e ka tlhokwa ke Mokwadisi. 17.10 Phetiso 17.10.1 Fa phetiso e duelwa ke mongpholisi, phetiso eo –

(a) e tshwanetse go tlhaloswa ka go bonagala go mongpholisi ka ge e tlhokwa ke melao 11.4.2(d)(iii) le 11.5.1(c)(iii);

(b) e tshwanetse go tlhalosetswa mokopi ka ge e tlhokwa ke molao 17.8.3;

(c) e siame mme e utlwagale; le

(d) e seke ya akaretsa kgoreletsi e sa utlwaleng go mokopi, go akanyetswa

maemo le ditsholofelo tse utlwalang tsa mongpholisi yo tlwaelegileng le mokopi go ya ka pholisi e amilweng.

17.11 Mekgwa ya dikopo tse ganeditsweng 17.11.1 Mosireletsi a ka seke a –

(a) thibela mokopi go bona ditirelo tsa mmueledi kgotsa mofetodi;

(b) a ganetse kopo kwa ntle le go dira dipatlisiso tse utlwalang;

(c) a ganetse kopo go ya ka botso jwa polikerafe, marang a go bontsha maaka, tlhomamiso ya boammaruri kgotsa diteko tse tshwanang le tseo kgotsa thulaganyo e go builweng ka yona mo molaong wa 7.1(a).

MOLAO 18: BOTSAMAISI JWA DINGONGOREGO

18.1 Ditlhaloso Mo molaong o –

“mongongoregi” e raya motho yo tsenyang ngongorego mme e akaretsa –

(a) mongpholisi kgotsa motlhatlhami wa mongpholisi ka leina;

(b) mojaboswa kgotsa motlhatlhami wa mojaboswa ka leina;

(c) motho yo botshelo jwa gagwe bo sireleditsweng ka fa tlase ga pholisi;

(d) motho yo duelang makgaolakgang go ya ka pholisi;

(e) leloko la sekematlhopha; kgotsa

(f) yo e ka nnang mongpholisi kgotsa yo e ka nnang leloko la sekematlhopha yo go se kgotsofale ga gagwe go amana le tiriso e tshwanetseng, atamelo, kopo ya madi kgotsa didiriswa tsa papatso le marekelo,

Page 42: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 42 of 55

yo o nang le kgatlhegelo e tshwanetseng mo tumalanong, pholisi kgotsa tirelo mo ngongorego e amanang, kgotsa motho yo diragatsang mo boemong jo go buiwang ka bona mo ditemaneng tsa (a) go (f); “ngongorego” e raya tlhaloso ya go se kgotsofale ga motho kgotsa mosireletsi, go motlamedi wa tirelo wa mosireletsi kgotsa, go kitso ya mosireletsi, go motlamedi wa tirelo wa mosireletsi yo amanang le pholisi kgotsi tirelo e amanang kgotsa e neilweng ke mosireletsi e e bontshang kgotsa e latofatsa, go sa kgathalesege fa tlhaloso e jana ya go se kgotsofatseng kgotsa e tsentsweng le kgotsa ka go amana le phenekololo ya mongpholisi, gore -

(a) mosireletsi kgotsa motlamedi wa tirelo e ganilwe kgotsa e retelwetse

ikobela le tumalano, molao, kgotsa melao ya boitshwaro e tlamang mosireletsi kgotsa e beeletsang;

(a) mosireletsi kgotsa tlhekefetso ya motlamedi wa tirelo kgotsa ka boomo

kgotsa tiro e itlhokomolosang kgotsa retelelo ya go diragatsa, e utlwisitse motho botlhoko, letlhoo, matshwenyego kgotsa tshediso bokete e tlhomamisitsweng; kgotsa

(c) mosireletsi kgotsa motlamedi wa tirelo ya yona e tshotse motho ka go sa

tshwanelang;

“tuelo ya phimolakeledi” e raya tuelo, go sa kgathalesege fa e le ka mokgwa wa madi kgotsa wa kungwelo kgotsa tirelo, ka mosireletsi kgotsa ka boemedi jwa mosireletsi go mongongoregi go phimolakeledi mongongoregi ka latlhegelo ya madi e bontshitsweng kgotsa e fopholeditswe go ya ka tlolomolao ya mosireletsi, go se ikobele, tiro, retelelo ya go diragatsa, kgotsa tsholo e sa siamang e tlhomang motheo wa ngongorego, mo mosireletsi a amogelang molato o tlhodileng tatlhegelo e amegileng, fela e sa akaretse sepe sa - (a) tuelo ya kamogelo;

(b) tuelo e letilweng go ya ka pholisi; kgotsa

(c) pusetso ya madi a duetsweng kgotsa mo moemong jwa mongongoregi go

mosireletsi fa tuelo e tshwanetse go duelwa;;

Mme e akaretsa kgatlhegela epe fela ya tuelothari ya madi a go builweng ka ona mo temaneng ya (b) kgotsa (c);

“tuelo ya kamogelo” e raya tuelo, go ka tswa ka Mofuta wa madi kgotsa wa kungwelo kgotsa tirelo, ka kgotsa mo boemong jwa mosireletsi go mongongoregi ka Tlhaloso ya kamogelo e ikaeletseng go rarabolola ngongorego, mo mosireletsi a sa amogeleng maikarabelo a tatlhegelo ya madi go mongongoregi ka ntlha ya kgang e go ngongoregang ka yona;

“potso ya mongpholisi” e raya kopo go mosireletsi kgotsa motlamedi wa tirelo wa mosireletsi ka kgotsa mo boemong jwa mongpholisi, ka tshedimosetso go ya ka dipholisi tsa mosireletsi, ditirelo kgotsa dithulaganyo tse amanang, kgotsa go dira pataganyotiragatso kgotsa tiragatso e amanang le pholisi e jalo kgotsa tirelo;

Page 43: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 43 of 55

“tlhokomologiwa” malebana le ngongorego e raya gore ngongorego ga ise e emiwe nokeng mme mosireletsi o dumela ngongorego e khutlisitswe morago ga go eletsa mongongoregi gore ga e a ikaela go dira sepe fela sa go rarabolola ngongorego mme e akaretsa dingomgorego tse di tseiwang ke mosireletsi jaaka tse sa tshwanelang kgotsa tse sa siamang, kgotsa mo mongongoregi a sa amogele kgotsa a arabe tshitshinyo ya mosireletsi go rarabolola ngongorego;

“ngongorego e begwang” e raya ngongorego epe fela kwa ntle ga ngongorego e tswang go – (a) ema nokeng ka yone nako e, ke motho yo amogetseng ngongorego;

(b) ema nokeng mo teng ga dithulaganyo tse tlwaelegileng tsa mosireletsi ka go rarabolola dipotso tsa go amana le Mofuta wa pholisi kgotsa tirelo e go ngongoregang ka yona, e le gore thulaganyo e jaalo ga e tseye malatsi a matlhano a kgwebo go tloga ka letlha le ngongorego e amogetsweng; kgotsa

(c) e rometsweng go kgotsa e tlisitseng tlhwaele ya mosireletsi ka mokgwa o o

ntseng jalo ka gore mosireletsi ga ana tšhono e utlwalang go rekota dintlha tse jalo tsa mongongoregi ka ge di tlhalositswe ka go amanga ga dingongorego rse begwang, le

“emo nokeng” e raya gore ngongorego e feditswe ka botlalo kgotsa ka mokgwa yo rileng go ya ka mongongoregi le gore -

(a) mongongoregi o amogetse ka tlhamalalo gore kgang e rarabolotswe ka

botlalo; kgotsa

(b) go a utlwala go mosireletsi go akanya gore monongoregi o amogetse jaalo; le

(c) tiro e e potlana e e dirilweng ke mosireletsi go rarabolola ngongorego e

kopanetswe kgotsa mongongoregi o bontshitse kgotsofalo ka dithulaganyo dipe fela go netefatsa gore ditiro tse potlana tse jaana di tla kopanelwa ke mosireletsi ka nako e amogelesegileng go mongongoregi.

Go tlhongwa ga moralo wa tsamaiso ya dingongorego 18.2.1 Mosireletsi o tshwanetse go tlhoma, go boloka le go dira moralo wa tsamaiso ya dingongorego e lekanang ebile e kgonang go netefatsa tsholo sentle ya bangongoregi gore -

(a) e lekalekane le tlhago, sekale, le go raraana ga kgwebo le dikotsi tsa mosireletsi;

(b) e tshwanetse sekao sa kgwebo, dipholisi, ditirelo, bangpholisi, le bajaboswa

ba tshireletso; (c) kgontsha dingongorego go akanyediwa morago ga go tseya dikgato tse utlwalang le go batlisisa tshedimosetso yotlhe e tshwanetseng le maemo, ka tlhokomelo e tshwanetseng go tshwaro sentle ya bangongoregi; (d) ga e pateletse dikgoreletsi tse sa utlwaleng go bangongoregi; le

Page 44: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 44 of 55

(e) e tshwanetse go rarabolola mme e tlamele, bobotlana, kgang e tlametsweng mo molaong o.

18.2.2 Mosireletsi o tshwanetse go sekaseka ka metlha moralo wa tsamaiso ya dingongorego mme a kwale diphetogo le gone. 18.3 18.3 Ditlhoko tsa moralo wa tsamaiso ya dingongorego 18.3.1 Moralo wa tsamaiso ya dingongorego e tshwanetse go, lokisetswa –

(a) maikaelelo a tshwanetseng, melaometheo ya konokono le kabelo e tlhamaletseng ya maikarabelo ya go rarabolola le dingongorego tse ralalang kgwebo ya mosireletsi;

(b) melao ya diragatso e tshwanetseng le tuelo le leane la tefiso (ka mogare le

moo tiriso epe fela e thapiwa kwa ntle) lebakeng la tsamaiso ya dingongorego go netefatsa gore maikarabelo le boikanyego;

(c) dithulaganyo tse kwadilweng go tsamaiso le go arolwa ga dingongorego, go

akaretswa boleele jwa nako le maikaelelo a fa ka tlase ga boleele jwa nako bo bo ka oketsediwang;

(c) dithulaganyo tse kwadilweng tse tlhalosang koketsego, go dira ditshwetso, elo

tlhoko le okamelo ka go bonagatsa le dihtulaganyo tsa tshekatsheko mogare ga moralo wa tsamaiso ya dingongorego;

(d) go boloka direkoto tsa dingongorego tse tlhomameng, elo tlhoko le

tshekatsheko ya dingongorego, le pego ya (babulatsela le balweladitshwanelo) go batsamaisi ba molao, boto ya bakaedi le komiti ya boto epe fela e amanang mo -

(i) dikotsi tse tlhalositsweng, mekgwa le ditiragatso tse di tserweng mo

boikarabelong le gone; le

(ii) molemo le botso ba moralo wa tsamaiso ya dingongorego

(e) puisano e maleba le bangongoregi le baemedi ba bona ba mo molaong wa dingongorego le dithulaganyo le mekgwa ya dingongorego;

(g) metlotlo e tlhomameng magareng ga mosireletsi le motsereganyi yo

tshwanetseng;

(h) ditlhoko tsa go tlhakana le go begela Mokwadisi le pegelosetšhaba go ya ka molao o;

(a) thulaganyo ya go tsamaisa dingongorego tse di amanang le motlamedi wa

tirelo wa mosireletsi, bokgakaleng jwa dingongorego tse amanang le dirtirelo tse di neilweng malebana le dipholisi tsa mosireletsi kgotsa ditirelo tse amaneng, ke thulaganyo efe e tshwanetseng go -

(i) kgontsha mosireletsi go kgotsofatsa motlamedi wa tirelo ka go baya

dithulaganyo tsa dingongorego go netefatsa tshwaro sentle ya bangongoregi;

Page 45: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 45 of 55

(ii) go naya kelo tlhoko le tshekatsheko ka ga mosireletsi ka

tshedimosetso ya dingongorego e amanang le dingongorego tse amogetsweng ke motlamedi wa tirelo le botso ba yona;

(iii) e akaretsa dithulaganyo tse tlhamaletseng magareng ga mosireletsi le

motlamedi wa tirelo ka go tshwara le go sekaseka dingongorego tse di tsentsweng go o mong wa bona; le

(iv) e akaretse dithulaganyo go netefatsa gore bangongoregi ba itsisiwe ka

thulaganyo e tlo latelelwang le botso ba ngongorego; le

(j) go ela tlhoko ga moralo wa tsamaiso ya dingongorego nako le nako. 18.4 Kabelo ya maikarabelo 18.4.1 Boto ya batsamaisi ya mosireletsi yo maikarabelo ka thulaganyo ya dingongorego e kgonang mme e amogele ebile e okamele bokgoni jwa go dirisa letlhomeso la thulaganyo ya dingongorego tsa mosireletsi. 18.4.2 Motho ope fela yo nang le maikarabelo a go dira ditšhwetso kgotsa dikgakololo go ya ka dingongorego gotlhelele kgotsa ngongorego e rileng, o tshwanetse go –

(a) go katisiwa ka go lekaneng;

(b) a nne le maitemogelotiriso a kopantweng, kitso le bokgoni jwa go rarabolola dingongorego, tsholo sentle ya bareki, kgangkgolo ya dingongorego tse amaneng le kgang tsa molao le mokgatlho o rileng;

(c) a se nne le kgotlhang ya kgatlhegelo; le

(d) a nonontshwe ka go lekaneng go kgona go dira ditšhwetso tsa letlhakore kgotsa dikgakololo.

18.5 Rulaganyo ya dingongorego 18.5.1 Mosireletsi o tshwanetse go rulaganya dingongorego tse di begwang go ya ka dithulaganyo tse di botlhole tse latelang –

(a) dingongorego tse amanang le Mofuta wa pholisi kgotsa tirelo e amegileng, go akaretswa le makgaolakgang kgotsa ditatofatso tse amanang le pholisi kgotsa tirelo;

(b) dingongorego tse amanang le tshedimosetso e neilweng bangpholisi;

(c) dingongorego tse amanang le kgokololo;

(d) dingongorego tse amanang le tiragatso ya pholisi;

(e) dingongorego tse amanang le tirelo go bangpholisi, e akaretsa dingongorego tse amanang le kgobokanyo ya makgaolakgang kgotsa go fela ga dipholisi;

(f) dingongorego tse amanang le tetlelesego ya pholisi kgotsa diphetogo;

Page 46: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 46 of 55

(g) dingongorego tse amanang le tshwaro ya dingongorego;

(h) dingongorego tse amanang le dikopo tsa tshireletso ya dikotsi, tse akaretsang go se duelwe ka dikopo; le

(i) dingongorego tse dingwe.

18.5.2 Mosireletsi o tshwanetse go, mo godimo ga go rulaganyo e beilweng mo molaong wa 18.5.1, e ele tlhoko dithulaganyo tse dingwe tse tsamaisanang le sekao sa kgwebo, dipholisi, ditirelo le setheo sa mongpholisi se se tlo tshegetsang kabelo ya mafaratlhatlha ya letlhomeso la thulaganyo ya ngongorego ka tsamaiso ya dikotsi le botso jo bo tokafaditsweng ba bangpholisi. 18.5.3 Mosireletsi o tshwanetse go rulaganya, go rekota le go bega dingongorego tse di begwang ka go supa rulaganyo e akanyetswang mo melaong ya 18.5.1 le 18.5.2 mo ngongoregong e amanang thata le setlhopha e ngongorega ka jalo. 18.6 Koketselego ya dingongorego le thulaganyo ya tshekatsheko 18.6.1 Mosireletsi ga a tshwanela go tlhoma le go tshegetsa koketselego ya dingongorego tse ka fa gare le thulaganyo ya tshekatsheko. 18.6.2 Thulaganyo mo koketsegong ya dingongorego le thulaganyo ya tshekatsheko ga e a tshwanela go raraana ka botlalo, kgotsa e dirise pampiritshedimosetso e bokete mo go feteletseng kgotsa ditlhoko dingwe tsa tsamaiso ya dingongorego. 18.6.3 Koketsego ya dingongorego le thulaganyo ya tshekatsheko di tshwanela go -

(a) latelela pono ya maikutlo e lekalekanang, go gakologelwa dikgatlhegela tse utlwalang tsa ditlhopha tsotlhe tse amanang, go akaretswa tshwarwo-sentle ya bangongoregi;

(b) e tlamele koketsego ya dingongorego tse sa tlwaelegang tsa ka fa gare, mo

lifelong la motshwari wa dingongorego;

(c) neela bangongoregi go oketsega dingongorego tse sa rarabololwa go ya ka kgotsofalo ya bona; le

(d) e rulaganyetswe letlhakore, selaodi sa mosireletsi kgotsa yo beilweng ke

mosireletsi go laola koketsego kgotsa thulaganyo ya tshekatsheko ya mosireletsi.

18.7 Ditšhwetso tse amanang le dingongoreho 18.7.1 Fa ngongorego e tshegeditswe, boitlamo ba ga mosireletsi go dira tuelo ya phimolakeledi, tuelo ya kamogelo kgotsa go tseya tiro nngwe fela, e tshwanetse go diragatswa kwa ntle ga tiego le tatelano ya matlha a dumelaneng. 18.7.2 Fa ngongorego a ganilwe, mongongoregi o tla newa mabaka a bonalatsang le a tlhamaletseng a tšhwetso mme o tshwanetse go itsiswe ka koketsego e diriswang kgotsa thulaganyo ya tshekatsheko, go akaretswa gore di diriswa jaang le tatelano ya matlha a dumelaneng. 18.8 Go boloka, go ela tlhoko le go sekaseka dingongorego

Page 47: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 47 of 55

18.8.1 Mosireletsi o tshwanetse go netefatsa poloko ya boammaruri, e botoko le e pabalesegileng ya tshedimosetso e amang dingongorego. 18.8.2 Tse di latelang di tshwanetse go kwalwa go ya ka ngongorego nngwe le nngwe e begiwang –

(a) dintlha tsotlhe tse maleba tsa mongongoregi le kgangkgolo ya ngongorego;

(b) dikhopi tsa bopaki botlhe, makwalo le ditšhwetso;

(c) rulaganyo ya ngongorego ka ge e beilwe mo molaong wa 18.5;

(d) tswelopele le kemo ya ngongorego, go akaretswa fa tswelopele e le ya ka fag are kgotsa kwa ntle e beilwe mo tatelanong ya matlha.

18.8.3 Mosireletsi o tshwanetse go boloka tshedimosetso e latelang go amana le pegotiro ya dingongorego e rulagantsweng go ya ka molao wa 18.5 mo motheong o tswelelang pele -

(a) palo ya dingongorego tse amogetsweng;

(b) palo ya dingongorego tse di emilweng nokeng;

(c) palo ya dingongorego tse tlhokomologiweng le mabaka a tlhokomologo eo;

(d) palo ya dingongorego tse feteleditsweng ke bangongoregi go thulaganyo ya ka fag are ya feteletso ya dingongorego;

(e) palo ya dingongorego tse go builweng ka tsona go mosireletsi le

botso ba tsona;

(f) palo le dilekano tsa tuelo ya diphimolakeledi tse dirilweng;

(g) palo le dilekano tsa tuelo ya kamogelo e dirilweng; le

(h) palo gotlhe ya dingongorego tse tlhomologileng. 18.8.4 Tshedimosetso ya dingingorego kwadilweng go ya ka molao o e tshwanetse go tlhatlhojwa ke mongpholisi go ya ka motheo o tswelelang pele mme o diriswe go bega dikotsi le go tlhagisa botso jo bo tokafaditsweng le dithulaganyo go bangpholisi ba bona, le go thibela ipoeletso ya botso jo bo humanegileng le diphoso. 18.8.5 Mosireletsi o tshwanetse go tlhoma mme a boloke dithulaganyo tse maleba tsa go tsamaisa tshedimosetso e mo molaong wa 18.8.4 go boto ya bona ya bakaedi, batsamaisi ba taolo kgotsa komiti ya noto e e rileng. 18.9 Puisano le bangongoregi 18.9.1 Mosireletsi o tshwanetse go netefatsa gore dithulaganyo le mekgwa ya go ngongorega e tlhomameng, e e bonagalang mo meweng e e tshwaneletseng bangpholisi ba mosireletsi le bajaboswa. 18.9.2 Mosireletsi ga a tshwanela go patalesega tshenyegelo epe fela ya mongongoregi go dirisa dithulaganyo le mekgwa ya go ngongorega.

Page 48: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 48 of 55

18.9.3 Dipuisano tsotlhe le mongongeri di tshwanetse go nna ka puisano e e bonalang. 18.9.4 Mosireletsi o tshwanetse go, mo go kgonegang, e neele bangpholisi ntlha e nngwe ya ikgolaganyo ya go tsenya dingongorego. 18.9.5 Mosireletsi o tshwanetse go tlhalosetsa mongongoregi –

(a) Mofuta wa tshedimosetso e tlhokegang go tswa go mongongoregi;

(b) kae, jaang le gore ngongorego le tshedimosetso e amaneng e iswe go mang;

(c) nako ya phetogo e solofetsweng go amana le dingongorego; le

(d) dikarabelo dipe fele tse dingwe tsa mongongoregi.

18.9.6 Mosireletsi o tshwanela go itsise mongongoregi mo teng ga nako e utlwalang morago ga kamogelo ya ngongorego ka ga thulaganyo ya go latelelwa fa o tsenya ngongorego, go akaretsa -

(a) tshedimosetso ya ikgolaganyo ya motho kgotsa lefapha le le tsenyang ngongorego;

(b) tatelano ya matlha e e bontshang go rarabolola ngongorego; (c) dintlha tsa dingongorego tse ka fa gare le thulaganyo ya go sekaseka fa

mongongoregi a sa kgotsofala botso jwa ngongorego; le

(d) dintlha tsa feteletso ya dingongorego go ofisi ya mosireletsi yo o tshwanetseng mo go kgonegang.

18.9.7 Bangongoregi ba tshwanetse go neelwa tshedimosetso e lekaneng –

(a) kgatelopele ya ngongorego ya bona;

(b) go tlholwa ga tiego epe fela go konosetsa ngongorego le tatelano ya matlha e tokafaditsweng; le

(c) tshwetso ya mosireletso ka go araba mongongoregi

18.10 Kgolaganyo le mosireletsi 18.10.1 Mosireletsi o tshwanetse go –

(a) o tshwanela go nna le dithulaganyo tse di maleba go buisana le mosireletsi ope fela ka kamano ya dingongorego tse bona;

(a) a buisane ka tlhamalalo le go bonala sentle ka go nna teng ga le

tshedimosetso ya ikgolaganyo ya ditirelo tsa mosireletsi o tshwanetseng mo dikgatong tsotlhe ya kamano le mosireletsi, go akaretswa le tsa Thekiso, ka dipuisano tse maleba, mme le fa mongongoregi a sa letlelelwe kgotsa kopo e sa dumelwe;

Page 49: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 49 of 55

(c) go bontsha mme/kgotsa go dira gore tshedimosetso ya go bona kgotsa tshedimosetso ya ikgolaganyo le ditirelo tse maleba tsa mosireletsi di bonwe kwa dikantolong tsa mosireletsi kgotsa mo webosaeteng ya gagwe;

(d) go boloka direkoto tse di rileng le go tlhatlhobo e tlhatlhomeng ya

dingongorego tseo mosireletsi a buileng ka tsona le diphelelo tsa dingongorego tseo; le

(e) go tlhatlhoba maikaelelo, kgatiso le kgakololo e ntshitsweng ke mosireletsi

o o rileng ka go bontsha tsa go palelwa mo dipholising tsa teng, ditirelo le mekgwa.

18.10.2 Mosireletsi o tshwanetse go –

(a) tshwara puisano e bulegileng ebile ya boammaruri le kamano magareng ga yona le mosireletsi ope fela yo go dirwang ka ena; le

(b) le ka go rarabolola ngongforego pele ga boikaelelo jwa taolo jwa bofelo jo bo dirileng ke mosireletsi, kgotsa ka go dira thulaganyo ya go feteletsa ya ka fag are, kwa ntle le go thibela kgotsa go diega go bona tšhono ya gore motho yo ngongoregang a fitlhelwe ke mosireletsi wa dingongorego.

18.11 Tshedimosetso ya go tsamaisa dingongorego Mosireletsi o tshwanela go nna le dithulaganyo tse di maleba tsa go netefatsa gore ditlhoko tse di beilweng di latelelwa kwa morago go tsamaisa tshedimosetso ya go ngongorega go bang ba molao o beilweng kgotsa go setšhaba ka ge di ka batliwa ke Mokwadisi.

MOLAO 19: KHUTLISO YA DIPHOLISI

19.1 Ditlhaloso Maikaelelo a molao o –

“phetogo ya thekiso” e raya phetogo epe fela ya ditlamorago tse di dirang gore mongpholisi kgotsa mojaboswa a seke a kgona go newa pholisikungwelo ka fat lase ga pholisi; le

“khutliso” kgotsa tlhago ya lereo le, ka go amana le pholisi, e raya gore pholisi e fitlha bokhutlong, ka lebaka lepe fela, mme e akaretsa –

(a) khutliso kgotsa bokhutlo jwa pholisi; kgotsa

(b) go se tsosolloswe ga pholisi mo pholisi e neelanang ka tsosoloso e e beilweng ya pholisi eo kgotsa fa mongpholisi a na le tsholofelo ya gore pholisi e tla tsosoloswa. .

19.2 Khutliso ya dipholisi ka mosireletsi Dipholisi tsa batho ka bong 19.2.1 Fa mosireletsi a ikaela go fedisa pholisi pakeng ga maemo a kwa ntle ga –

Page 50: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 50 of 55

(a) go se duelwe ga makgaolakgang, go ya ka mosireletsi yo dumelanang le dithulaganyo tsa molao wa 15.1; kgotsa

(b) phetogo ya thekiso mo kotsing e sireleditsweng ka fat lase ga pholisi, go ya

ka pholisi gore –

(i) e baka pholisi e fitlhe bokhutlong ka go itirisa; kgotsa

(ii) e neela mosireletsi tshwanelo ya go khutlisa pholisi;

(c) mo khutlisong ya bonako is batliwang ke molao;

Mosireletsi, go sa kgathalesegele melawana ya tiriso e neilweng mo pholising, e tshwanetse go neela mongpholisi malatsi a ka nnang 31 kitsiso e kwadilweng ya khutliso e ikaelegileng.

19.2.2 Mo tiragalong ya gore mosireletsi a khutlise pholisi ka mabaka a kwa ntle le a beilweng mo molaong 19.2.1(a) – (c), mosireletsi o tla nna le maikarabelo ka fat lase ga pholisi ka bokhutshwane ba -

(a) mo nakong ya malatsi a 31 morago ga letlha le mosireletsi a amogetseng bosupi ba gore mongpholisi o lemositswe ka khutliso e ikaelegileng ya pholisi; kgotsa

(b) mo nakong go fitlha mosireletsi a amogela bosupi ba gore mongpholisi o

tsene mo phollisi enngwe ya dikotsi tse tshwanang le tseo di sireleditsweng ka fat lase ga pholisi e mosireletsi a ikaelang go e khutlisa.

19.2.3 mo tiragalong ya gore mosireletsi a retelelwa go bona bosupi jo go builweng ka bona mo molaong wa 19.2.2 mo godimo, mosireletsi o tshwanetse go netefatsa gore –

(a) nako ya malatsi a 31 e fitile go tloga kitsiso e rometswe go aterese ya bofelo e itsiweng ya mongpholisi; le

(b) go tserwe dikgato tse utlwalang go –

(i) go netefatsa gore tshedimosetso ya ikgolaganyo ya mongpholisi ke ya boammaruri, le

(ii) go ikgolaganya le mongpholisi.

Dipholisi tsa Dikematlhopha 19.2.4 Fa mosireletsi a ikaelela go khutlisa pholisi ya sekematlhopha, mosireletsi, go sa kgathalesege melawana ya tiriso e neetsweng ka fa pholising, e tshwanela –

(a) go neela mongpholisi le Mokwadisi kitsiso e kwadilweng ya malatsi a 31 a khutliso e ikaegileng; le

(b) go kgona go bontsha gore e tsere dikgato tse utlwalang go neela leloko la

sekematlhopha kitsiso ya khutliso e ikaegileng. 19.2.5 Mo mosireletsi a ka bontshang gore go ya ka tlhago ya sekematlhopha ga go gakologelwe go itsise leloko la sekematlhopha ka ga khutliso e ikaegileng ka ge go tlhalositswe mo molaong wa 19.2.4(b), mosireletsi o tshwanetse go –

Page 51: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 51 of 55

(a) a neele mongpholisi thuso e utlwalang ka go neela kitsiso ya khutliso e

ikaegileng go leloko la sekematlhopha; le

(b) go ikgotsofotsa gore mongpholisi yo amegileng o neelane ka kitsiso ya khutliso e ikaegileng go leloko la sekematlhopha.

19.2.6 Mosireletsi yo go builweng ka ena mo molaong wa 19.2.4 o tla nna le maikarabelo ka fa tlase ga pholisi ya nakwana –

(a) nako ya malatsi a 31 morago ga letlha le mosireletsi a ikobileng go molao 19.2.4 le 19.2.5; kgotsa

(b) nako go fitlha mosireletsi a amogela bosupi gore mongpholisi o tsene mo

pholising enngwe e neelang tshireletso go leloko la sekematlhopha go ya ka dikotsi tse tshwanang le tseo di sireleditsweng ka fa tlase ga pholisi e ikaelang go khutliswa.

19.3 Phimolo le go tseelwa sebaka ga pholisi ya sekematlhopha ka ga mongpholisi 19.3.1 Fa mongpholisi a phimola kgotsa a ikaela go phimola pholisi ya sekematlhopha, mosireletsi wa pholisi e e phimolwang o tshwanetse go itsise Mokwadisi ka phimolo kgotsa ikaelo ya phimolo ka bonako jo bo kgonegang morago ga go gakololelwa ka phimolo kgotsa ikaelo ya phimolo. 19.3.2 Mosireletsi o tshwanetse go, pele go tsena mo sekematlhopheng go leka go bona fa pholisi ya sekematlhopha e ikaeletseng go tseela sebaka kgotsa go emela pholisi ya sekematlhopha. 19.3.3 E ka, ka maikaelelo a molao wa 19.3.2, e akaretsa bosupi bo e leng boikaelelo ba go tseela sebaka kgotsa go emisetsa pholisi ya sekematlhopha fa –

(a) mongpholisi kafa tlase ga sekematlhopha se se ntšhwa go tsenwa mo go sona ke motho yo tshwanang le mongpolisi yo ka fa tlase ga pholisi ya sekematlhopha e e fetileng; le

(b) matshelo a a tshwanetseng go sireletswa ka fa tlase ga pholisi ya

sekematlhopha e ntšhwa a tshwana le matshelo a a sireleditsweng ka fa tlase ga pholisi ya sekematlhopha e e fetileng.

19.3.4 Fa pholisi ya sekematlhopha e ikaeletse go emela kgotsa go tseela sebaka pholisi ya sekematlhopha ga ke e akanyeditswe mo molaong wa 19.3.2, mosireletsi o tshwanetse go, bobotlana pele ga malatsi a 31 pele go tsenwa mo pholising ya sekematlhopha, go tseya dikgato tse utlwalang go neela maloko ka dintlha tsa -

(a) dipharologantsho tsa dithoto magareng ga melawana ya tiriso ya pholisi ya

sekematlhopha se sentšhwa le pholisi ya sekematlhopha se se emelang kgotsa se tseelwang sebaka, le

(b) mabaka a dipharologantsho tse go builweng ka tsona mo temaneng ya (a).

Page 52: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 52 of 55

19.3.5 Mo mosireletsi a ka bontshang gore go ya ka tlhago ya sekematlhopha e e sa kgonegeng go buisana ka tlhamalalo le leloko la sekematlhopha ka ge e bontshitswe mo molaong wa 19.3.4, mosireletsi o tshwanela go –

(a) neela mongpholisi thuso e utlwalang ka go neela tshedimosetso e jaana go

leloko; le

(b) go ikgotsofotsa gore mongpholisi yo amegileng o neelane ka tshedimosetso e go builweng ka yona mo molao wa 19.3.4 go maloko a sekematlhopha.

19.3.6 Dipaka tse dintšhwa tsa go leta tse di pateletsang ke mosireletsi go ya ka sekematlhopha se se emelang kgotsa se tseelwang sebaka pholisi ya sekematlhopha e fetileng e tla nna le phatlha. 19.4 Puisano le leloko le sekematlhopha Maikaelelo a melao ya 19.2.4(b) le 19.3.4 mosireletsi o tshwanela go kgona go bontsha gore –

(a) e tsere dikgato tse utlwalang tsa go buisana le leloko ka go dirisa tshedimosetso ya ikgolaganyo e go builweng ka yona mo melaong ya 13.4 le 13.5; le

(b) mo e nang le mabaka a go tshepa gore tshedimosetso ya ikgolaganyo ya

sekematlhopha ga e a felela kgotsa go na le kotsi ya thekiso e tshedimosetso e tlhokwang e ka se fitlheleng leloko, e dirile matsapa a a utlwagalang go buisana le maloko a jaalo go dirisa meya e tlhamaletseng ya puisano.

KGAOLO 8 TSAMAISO

1. Phimolo le Thulaganyo ya go boloka 1.1 Melao ya go Sireletsa Bangpholisi e e phasaladitsweng ka fa tlase ga Kitsiso ya Puso R.1128 mo Lekwalodikgang la Puso 26853 ya 30 Lwetse mme e baakantswe ke Kitsiso ya Puso 1213 mo Lekwalodikgang la Puso 33881 ya 17 Sedimonthole a phimolwa. 1.2 Go sa kgathalesege phimolo e go builweng ka yona mo kgaolong ya 1.1, melao e e latelang ya Melao ya go Sireletsa Bangpholisi e fetileng e go builweng ka yona mo kgaolong ya 1.1 e tswelela go diriswa go pholisi tsotlhe tse dintšhwa le tsa kgale, didiriswa, ditirelo le dithulaganyo tse di latelang:

(a) ka lobaka la dikgwedi di le 12 go tloga ka letlha le Melao ya go Sireletsa Bangpholisi e gatisitsweng ka lona mo Lekwalodikgang, Molao 4, Kgaolo III: Melao ya Konokono ya Barekisi ba Tlhamaletseng; le

(b) ka lobaka la dikgwedi tse 24 go tloga ka letlha le Melao ya go Sireletsa

Bangpholisi e gatisitsweng ka lona mo Lekwalodikgang, Molao 7.3, Kgaolo V: Kgolaganyo ya khutliso ya dipholisi.

2. Setlhogo se se khutshwanyane le Tshimologo

Page 53: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 53 of 55

2.1 Melao e e bidiwa Melao ya go Sireletsa Bangpholisi (Tshireletsopakakhutshwane), 2017. 2.2 Melao e e tla simolola go dira ka mokgwa o latelang – Kgaolo Molao Commencement Kgaolo 1: Thanolelo Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 2: Go tshwarwa

sentle ga bangpholisi

Molao 1.1 go 1.4 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 1.5 go 1.9 Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 1.10 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Chapter 3:

Ditlhagiswa

Molao 2 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 3 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 4 Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 5 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 6.1 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 6.2 go 6.4 Dikgwedi di le 6 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 6.5 Date of publication of this notice in the

Government Gazette

Molao 7 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 8 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 9 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 4: Diphasalatso

le Tlhagiso

Molao 10 Dikgwedi di le 6 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 11 Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

Page 54: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 54 of 55

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 5: Botsereganyi

le Tsamaiso

Molao 12.1 go

12.3 kwa ntle le

ga 12.2.1 le

12.2.2 bokgakala

ka ge di amana le

ditumelano tsa

batsereganyi ba

leng teng

Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 12.2.1 le

12.2.2 bokgakala

ka ge e amana le

ditumelano tsa

batsereganyi ba

leng teng

Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 12.4 Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 6: Tiragatso ya

setlolo le tirelo e

amogelesegang

Molao 13 Dikgwedi di le 24 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 14 Dikgwedi di le 6 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 15 Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso

Molao 16 Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 7: Ga go

dikgoreletsi tsa morago-

thekiso tse sa utlwaleng

Molao 17,

bokgakala ka ge

e amana le

dikematlhopha

Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 17,

bokgakala ka ge

e amana le

dikematlhopha

Dikgwedi di le 18 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso e ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 18,

bokgakala ka ge

Dikgwedi di le 12 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso e ka mo Lekwalodikgang la Puso

Page 55: KITSISO YA PUSO BOTO YA TIRELOTLOTLO Nomoro. R ... 2017 12 01...2.1 Mo melao e, “Molao” o ra gore molao wa tshireletsophakakhutshwane, 1998 (Nomoro ya molao. 58 ya 1998), go akaretsa

Page 55 of 55

e amana le

dikematlhopha

Molao 18,

bokgakala ka ge

e amana le

dikematlhopha

Dikgwedi di le 18 morago ga letlha la kgatiso

la kitsiso e ka mo Lekwalodikgang la Puso

Molao 19 Dikgwedi di le 24 morago ga Letlha la kgatiso

la kitsiso ka mo Lekwalodikgang la Puso

Kgaolo 8: Tsamaiso Letlha la kgatiso la kitsiso ka mo

Lekwalodikgang la Puso