masepala wa sedika wa frances baardfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/section... ·...

21
1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD KAROLO 14 YA KAEDI MOLAO 2 WA 2000, TSWELETSO YA PHITLHELELO YA TSHEDIMOSETSO Kaedi eno, e fitlhelelwa le ka Afrikaans, Setswana le isiXhosa. E tlhabolotswe ka kgwedi ya: Tlhakole 2014

Upload: others

Post on 04-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

1

MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD

KAROLO 14 YA KAEDI

MOLAO 2 WA 2000, TSWELETSO YA PHITLHELELO YA TSHEDIMOSETSO

Kaedi eno, e fitlhelelwa le ka Afrikaans, Setswana le isiXhosa.

E tlhabolotswe ka kgwedi ya: Tlhakole 2014

Page 2: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

2

Diteng

1. MATSENO ........................................................................................................................................ 3 2. KHOMIŠENE YA DITSHWANELO TSA BOTHO E KEALA KA GA MOLAO .................................... 3 3. DITIRO LE KAGEGO YA FBDM ....................................................................................................... 4 3.1 Tshobokanyo ya FBDM .................................................................................................................... 4 3.2 Ditiro tsa mokgatlho wa setšhaba ..................................................................................................... 4 3.3 Kagego ya Setheo ............................................................................................................................ 6 4. DINTLHA TSA KGOLANYO ............................................................................................................. 8 4.1 Batlhankela-tshedimosetso ............................................................................................................... 8 5. DINTLHA LE DIKAROLO TSA DIREKOTO TSE DI MO TSAMAISONG YA FBDM ......................... 9 6. DIREKOTO TSE DI KA FITLHELELWANG KE MOTHO KA NOSI, NTLE LE THUSO, TSE

DI MO TAOLONG YA FBDM (Karolo 14(1)(e)) .............................................................................. 10 6.1) Direkoto tse di fitlhelelwang le go senolwa ntle le thuso ................................................................. 10

7. MOKGWA-TSAMAISO WA KOPO YA TSHEDIMOSETSO ............................................................ 10 7.1) Mokgwa wa kopo ............................................................................................................................ 11 7.2) Tsela ............................................................................................................................................... 11

8. DITIRELO TSE DI LENG TENG (KAROLO 14(1)(f)) ...................................................................... 12 8.1) Mokgwa wa ditirelo ....................................................................................................................... 12

9. DITIRELO TSE DI KA BONWA JAANA .......................................................................................... 15 9.1) Tsela ya go dira kopo...................................................................................................................... 15 9.2) Dituelo............................................................................................................................................. 17

10. DITSHIAMISO FA DIKOPO TSA PHITLHELELO YA TSHEDIMOSETSO DI SA LETLELELWA .. 19 10.1) Go ganelwa ga Kopo ..................................................................................................................... 19 10.2) Boikuelo .......................................................................................................................................... 20

11. THULAGANYO E E LETLANG BOTSAYA-KAROLO MO TLHAMONG YA PHOLESI LE

TIRAGATSO YA THATA (KAROLO 14(1)(G)) ................................................................................ 20

12. TLHABOLOLO YA KAEDI (KAROLO 14(2)) ................................................................................... 21

13. GO FITLHELELWA GA KAEDI (KAROLO 14(3)) ........................................................................... 21

Page 3: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

3

1. MATSENO

Molao wa Tsweletso ya Phitlhelelo ya Tshedimosetso, wa bobedi (2) wa 2000 (morago ga fa o tla itsegeng ka PAIA, kgotsa “Molao”, ka thefosano) ke molao wa bosetšhaba o o tsentsweng tirisong go neela kgonego ya tshwanelo ya molaotheo ya go fitlhelela tshedimosetso. PAIA e tsene-tirisong ka la 09 Mopitlwe 2001. Molao ono, o ne o sa tsenyeletse dikarolo 10, 14, 15 le 51 tse di tseneng tirisong ka la 15 Tlhakole 2002. Karolo 14 ya Molao e laela mekgatlho ya setšhaba go tlhama Kaedi, e e tla thusang motho go fitlhelela tshedimosetso e mokgatlho wa setšhaba o nang nayo mme e neelana le ka ditlhoko tse kaedi e tshwanetseng go di latela. Maikaelelo a kaedi e, ke go sedimosa motho gore direkoto tsa Masepala wa Sedika wa Frances Baard (FBDM) di ka fitlhelelwa jang, ka jalo, kgato eo, e diragatsa Karolo 14 ya Molao.

2. KHOMIŠENE YA DITSHWANELO TSA BOTHO E KEALA KA GA MOLAO Karolo 10 ya PAIA e laela gore Khomišene ya Ditshwanelo tsa Botho e tshwanetse go tlhama dikaelo tse di tlhanoganyesegang bonolo mme di le ka ga mokgwa o ka ona Molao wa Phitlelelo ya Tshedimosetso o ka dirisiwang ka ona. Kaelo ya mokgwa wa eleketeroniki, e tla bolokiwa mo mafatlhatlheng a dikhomputara a Khomišene ya Afrorikaborwa ya Ditshwanelo tsa Botho, www.sahrc.org.za mme e tla tlhabololwa kgwedi le kgwedi gore setšhaba se bewe mo dinakong ka ga ditlhabololo le diphetogo tse di ka ga dintlha tsa batlhankela-tshedimosetso ba mekgatlho ya setšhaba le tshedimosetso ya PAIA ka kakaretso. Dikhopi tsa Kaedi di fitlhelelwa ka dipuo tsotlhe kwa dikantorong tse di latelang: 1. Dikantoro tsa batlhankela-tshedimosetso ba mekgatlho ya setšhaba/botlhe; 2. Dikantoro tsotlhe tsa mekgatlho ya setšhaba; 3. Dikantoro tsotlhe tsa Bomagiseterata; 4. Dikantoro tsotlhe tsa Lefapha la Bosiamisi le Tlhabololo ya tsa Molaotheo; 5. Kwa Diposong tsotlhe; 6. Mo Lokwalo-dikgannyeng lwa Puso

Page 4: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

4

3. DITIRO LE KAGEGO YA FBDM 3.1 Tshobokanyo ya FBDM Masepala wa Sedika wa Frances Baard o itlamile go neelana le go tlhabolola boleng jwa ditirelo mme seo, se lebisa tokafatsong ya matshelo a baagi ba ona botlhe ka go:

• Go rotloetsa tlhabololo ya loago le ikonomi

• Go neelana le go tsweletsa ditirelo tse ditlhwatlhwa-tlase (duelesegang) tsa maemo a ntlha

• Tiriso e e siameng e bile e le mosola, ya dikungo tsotlhe tsa ona, le;

• “Batsayakarolo ba ba atlegileng le botsaakarolo jwa setemokerasi jwa baagi”

Ditiro le kagego ya Masepala wa Sedika wa Frances Baard ke Karolo 14(1)(a)

3.2 Ditiro tsa mokgatlho wa setšhaba Ditiro tsa Masepala wa Sedika wa Frances Baard go latela kgaolo 156 le 229 tsa Molaotheo wa Repaboliki ya Aforikaborwa, 1996 le mo Kgaolong 5 ya Molao wa Metheo ya Masepala 117 wa 1998 o letla gore: “Masepala wa Sedika o tshwanetse go leka go fitlhelela tlhabololo ya loago le ikonomi e e akaretsang, e e kgonang go ka tswelediwa mme e sa tseye letlhakore mo kgaolong yotlhe ya ona ka go –

a) Netefatsa togamaano e e tshwaraganetsweng e e ka ga tlhabololo ya sedika sotlhe; b) Tsweletso ya tlhabololo ya mafatlhatlha a mantsile ditirelo go sedika sotlhe; c) Go godisiwa ga bokgoni jwa mebasepala ya selegae e e mo kgaolong ya ona, gore e diragatse

ditiro tsa yona le go diragatsa dithata tsa yona kwa bokgoni bo tlhaelang teng le; d) Tsweletso ya go aroganelwa ka tekatekano ga dikungo gareng ga mebasepala ya selegae e e mo

kgaolong ya ona, go netefatsa fa go na le seemo se se siameng sa ditirelo tsa masepala mo kgaolong ya ona” Masepala wa Sedika o na le ditiro le dithata tse di amanang le: (i) Mafelo a a tlhomameng, a kwa go ona matlakala a latlhelwang teng, a a direlang kgaolo

yotlhe ya masepala wa sedika (ii) Ditsela tsa masepala tse e leng karolo ya botlhokwa ya lenane la dipalangwa tsa tsela mo

kgaolo yotlhe ya masepala wa sedika (iii) Taolo ya dipalangwa tsa bapalami

Page 5: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

5

(iv) Boemelafofane jwa masepala jo bo direlang kgaolo yotlhe ya masepala wa sedika (v) Ditirelo tsa botimamolelo tse di direlanang kgaolo yotlhe ya masepala wa sedika (vi) Go ribololwa, go tsholwa le go tsamaisiwa ga mmaraka wa ditlhagiswa tse sa tswang go rojwa

le lefelo-tlhabelo, tse di direlang kgaolo e kgolo e e tseletsang bogolo jwa mebasepala mo masepaleng wa sedika

(vii) Go simololwa, tsholo le taolo ya mabitla le mafelo a kwa go ona direpa di fisiwang gona tse di direlang kgaolo e e tsenyang bogolo jwa mebasepala e e mo sedikeng

(viii) Go rotloediwa ga Bojanala jwa selegae mo kgaolong ya masepala wa sedika (ix) Ditiro tsa ditsela tsa masepala tse di amanang le maikarabelo kgotsa dingwe tsa ditiro tse di

neetsweng masepala wa sedika

Page 6: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

6

3.3 Kagego ya Setheo

Meyaramogolo

Kgotla

Komiti ya Ditšhelete

Komiti ya Pholesi le

Tlhabololo ya Ditheo

Motsamaisi wa Masepala

Bolaodibogolo jwa Tsamaiso

o Ditirelo tsa Kgwebo Ditirelo tsa kantoro tsa kemonokeng

o Bolaodi jwa tsa badiri

o Ditirelo tsa Tikologo le Boitekanelo Tshedimosetso le Thekenoloji

o Botsamaisi jwa Matlhapelo le twantsho ya melelo

Komiti ya Mafaratlhatlha le Tlhabololo

Komiti ya Togamaano le

Tlhabololo

Komiti ya Tlhabololo-

Loago

Bolaodibogolo jwa Ditšhelete

• Kantoro ya Tekanyetsokabo & Pegelo ya Ditshelete o Ditirelo tsa

kemonokeng tsa Masepala

o Lotseno le Tiriso ya Tshelete

• Lotseno le Tiriso ya Tshelete o Taolo le tsamaiso

ya Dikoloi o Botsamaisi jwa

lenaneo la kabo ya ditirelo (SCM)

Bolaodibogolo jwa

Togamaano le Tlhabololo

o Lenane/Leanotlhakanelo La Ditlhabololo

o Togamaano ya toropo o Tlhabololo ya Ikonomi ya

Selegae le Bojanala o Mokgwa-polokelo wa

Tshedimosetso ya Tikologo

o Mokgwatsamaiso wa/Tsamaiso ya Tiragatso

Bolaodibogolo jwa Ditirelo tsa Mafaratlhatlha

• Matlo • Tsamaiso ya

Projeke le Ditirelo tsa Boeletsi/Keletso

• Ditirelo tsa Masepala tsa Kemonokeng

Mmusakgotla

o Tlhaeletsano o Boruni jwa

Setheo Ditirelo tsa Komiti

Page 7: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

7

FBDM e na le motheo wa sepolotiki le wa tsamaiso. a) Motheo wa Sepolotiki Motheo wa Sepolotiki o na le Mmusakgotla (Rre Brummer Maribe), Meyaramogolo (Mme MM Moloi) le Bakhanselara ba bangwe ba le 25, ba ba dirang mo dikomiting tse di latelang: Komiti ya Bomeyara; Komiti ya Ditšhelete; Tlhabololo ya Pholesi le Ditheo; Tlhabololo ya Mafaratlhatlha; Togamaano le Tlhabololo; Tlhabololo-Loago; le Diakhaonto tsa Setšhaba tsa Masepala Dikomiti Molao wa Metheo ya Mebasepala o letla gore go tlhangwe Komiti ya Bomeyara le dikomiti tse di nnye (tsa tlatsetso). Maloko a Komiti ya Bomeyara, ke baduladitilo ba dikomiti-potlana tse di farologaneng. Komiti ya Meyara (komiti-khuduthamga) Ms. MM Moloi (Meyaramogolo:Modulasetilo) Mr K Rifles (Tlhabololo ya Pholesi le Ditheo) Mr. B Silingile (Tlhabololo ya Mafaratlhatlha a kago) Ms PR Molefi (Tlhabololo-Loago) Ms. T Nicholas (Togamaano le Tlhabololo) Mr W Johnson (Ditšhelete)

Page 8: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

8

b) Motheo wa Tsamaiso Kantoro ya Motsamisi wa Masepala Bolaodibogolo jwa tsa Botsamaisi Bolaodibogolo jwa Ditšhelete Bolaodibogolo jwa Togamaano le Tlhabololo Bolaodibogolo jwa Ditirelo tsa Mafaratlhatlha

4. DINTLHA TSA KGOLANYO

Aterese ya lefelo: 51 Drakensberg Avenue Carters Glen KIMBERLEY, 8301 Aterese ya Poso: Private Bag X6088 KIMBERLEY, 8300 Nomoro ya mogala: +27 (0) 53 838 0911 Fekese: +27 (0) 53 861 1538 E-meili: [email protected] Websaete: www.francesbaard.gov.za

4.1 Batlhankela-tshedimosetso

Dintlha tsa go ikgolaganya le Motlhankela-Tshedimosetso le Motlatsa-motlhankela-Tsedimosetso go ya ka mabaka a mo Karolong 17 a a latelang: Motlhankela-Tshedimosetso: Mme Mamikie Bogatsu Motsamaisi wa Masepala Nomoro ya mogala.: +27 (0) 53 838 0998 Fekese: +27 (0) 53 861 1538

Page 9: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

9

Motlatsa-Motlhankela-Tshedimosetso: Ms Nomama Kgantsi Molaodi: Tsamaiso Nomoro ya mogala: +27 (0) 53 838 0960 Fekese: +27 (0) 53 861 1538

5. DINTLHA LE DIKAROLO TSA DIREKOTO TSE DI MO TSAMAISONG YA FBDM

a) Difaele tsa ikgolaganyo Molao Go tlhomamisiwa, go sekegiwa le go tlhatlosiwa le ga makhanselara Manane a batlhophi, Ditlhopho le Makhanselara Kgotla le Dikomiti tsa Kgotla: tlhomamiso le dikopano Dintlha tse di ka ga Setheo le Taolo Ditšhelete Thebolelo tsa selegae, ditirelo, ditsha le dikago Dithendara, dikonteraka le ditumalano Tsa merero ya badiri Dipegelo, dipholo tse di sekasekilweng le dipalopalo Go bapatsa, tshedimosetso, matshwao le matsholo Meletlo le dikopano tsa baagi ka ga Ditlhomamiso le dikopano tsa mekgatlho le ditiragalo tse dingwe Tsamaiso ya Bosiamisi Ikwadiso, laesense, setifikeiti le diphemiti Togamaano, dikarolwana tsa lefatshe le taolo ya dikago Ditirelo tsa botlhokwa Ditirelo tsa setšhaba

b) Dintlha tsa ditšhelete c) Ditirelo tsa merero ya badiri d) Lenane la dintlha tsa kopano le metsotso e) Dibuka tsa manane (direjisetara)

Page 10: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

10

f) Ditshwantsho g) Dikarolwana tsa Mmêpê h) Difilimi, divideo le dikgatiso tsa modumo i) Dikgatiso tsa eleketeroniki j) Direkoto tse di sentseweng

6. DIREKOTO TSE DI KA FITLHELELWANG KE MOTHO KA NOSI, NTLE LE THUSO, TSE DI MO TAOLONG YA FBDM (Karolo 14(1)(e))

Direkoto tse di kwadilweng fa tlase di ka fitlhelelwa ke motho ka nosi, ntle le gore a tsenye kopo ya go ka di fitlhelela go ya ka Molao. Kwa go nang le dikhopi tse di lekaneng, direkoto di ka fitlhelelwa ntle le tuelo fa fela di ntse di le gona mme morago ga gore tse di sa duelelweng di fele, dikgatso tse di latelang di a duelelwa. Dingwe tsa direkoto tse, di fitlhelelwa le mo websaeteng ya FBDM mo atereseng ya www.francesbaard.gov.za.

6.1) Direkoto tse di fitlhelelwang le go senolwa ntle le thuso

Dipegelo Dibukana Makwalopapatso Dipolakate Makwalodikgang

7. MOKGWA-TSAMAISO WA KOPO YA TSHEDIMOSETSO

Modirakopo o tshwanetse go neelwa tetla ya go fitlhelela rekoto ya mokgatlho wa setšhaba, fa kopo (ya gagwe) e latela tse di latelang: Ditlhoko tsotlhe tsa mokgwa-tsamaiso tse di mo Molaong tse di amanang le kopo kgotsa go fitlhelelwa

ga rekoto eo; le

Page 11: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

11

Go fitlhelelwa ga rekoto eo, ga go ganelwe go latela nngwe le nngwe ya mabaka a kganelo a a umakilweng mo Kgaolo 4 ya Molao.

7.1) Mokgwa wa kopo

Modirakopo o tshwanetse go tlatsa foromo e e ka bonwang mo Lokwalo-dikgannyeng lwa Puso

[Tsiboso ya Puso, R187-15 Tlhakole 2002, Foromo A] le mo websaeteng ya Masepala wa Sedika (www.francesbaard.gov.za)

7.2) Tsela

Modirakopo o tshwanetse le go tlhalosa gore a ka rata khopi ya rekoto kgotsa a ka rata go tlhatlhoba

rekoto kwa dikantorong tsa masepala. Ka fa go je lengwe, fa rekoto e se setlankana, e ka bonwa ka mokgwa oo e kopilweng ka ona, fa go kgonega (k 29(2))

Fa motho a kopa go fitlhelela (rekoto) ka mokgwa o o rileng, jalo modirakop o tshwanetse go e fitlhelela ka mokgwa oo a e kopileng ka ona. Seno, ke fa fela go dira jalo, go ka se kgoreletse tsamaiso ya masepala o o amegang ka mokgwa o o sa tlhokegeng, kgotsa go senya rekoto, kana go tlola molao wa kgatiso o e seng wa puso. Fa go na le mabaka a a utlwang, a a dirang gore rekoto e se kgone go fitlhelelwa ka mokgwa oo e kopilweng ka ona, mme e ka rebolwa ka mokgwa mongwe, tuelo e tswanetse go balwa go ya ka tsela e modirakopo a kopileng ka yona pele (k 29(3) le (4))

Fa, mo tlatletsong ya kopong ya gagwe ya rekoto, e e arabilweng ka go mo kwalela, modirakopo a batla go sedimosetswa ka ga tshwetso ka mokgwa mongwe o o rileng, sekai, ka mogala; seno se tshwanetse go bonala mo dintlheng (tsa gagwe), (k 18(2)(e))

Fa modirakopo a kopa tshedimosetso mo boemong jwa motho yo mongwe, bokgoni jo kopo e dirwang ka bona, bo tshwanetse go tlhaloswa (k 18(2)(f))

Fa modirakopo a sa kgone go buisa kgotsa go kwala, kgotsa a na le bogole, a ka dira kopo ya rekoto ka molomo. Motlhankela-tshedimosetso o tshwanetse go tlatsa foromo mo boemong jwa modirakopo yo o ntseng jalo le go mo neela khopi (k 18(3))

Page 12: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

12

Go na le mefuta e le mebedi ya dituelo tse di tshwanetseng go duelwa, go ya ka Molao, e bong tuelo ya kopo le tuelo ya phitlhelelo (ya rekoto) go ya ka karolo 22: Modirakopo yo o batlang go fitlhela rekoto e e nang le dintlha tsa gagwe (e le rre kgotsa mme), ga go

tlhokege gore a duele. Modirakopo mongwe le mongwe yo sa sa kopeng dintlha tsa gawe ka nosi, o tshwanetse go duela madi a kopo.

Motlhankela-tshedimosetso o tshwanetse go tsibosa modirakopo (ntle le modirakopo yo o senkang tshedimosetso ya gagwe ka nosi) ka lokwalo-kitiso, gore a duele madi a a batlegang (fa go na le madi a a ntseng jalo) pele kopo e tswelediwa.

Madi a kopo a a duelwang kwa mekgatlhong ya setšhaba ke R35 (diranta di le somamararo-tlhano). Modirakopo a ka tsenya le boikuelo mo setheong, fa go le maleba, kgotsa a romela kopo kwa kgotlatshekelong kgatlhanong le mokgwa kgotsa madi a tuelo ya kopo.

Morago ga gore motlhankela-tshedimosetso a dire tshwetso mo kopong, modirakopo o tshwanetse go itsisewe ka ga tshwetso e e ntseng jalo, ka mokgwa o modirakopo a batlileng go itsisewe ka ona.

Fa kopo e dumeletswe, go tshwanetse ga duelwa madi a phitlhelelo e e tsweletseng tebang le patlo, thulaganyo le go gatisiwa seša; le nako nngwe le nngwe e e fetileng diura tse di baletsweng tsa patlo le go rulaganyetsa rekoto gore e senolwe.

8. DITIRELO TSE DI LENG TENG (KAROLO 14(1)(f))

8.1) Mokgwa wa ditirelo

Mokgwa wa ditirelo tse di rebolwang ke FBDM go ya ka Molao go akaretsa ditirelo tse di tlhalosang motheo wa FBDM. Tirelo e tla rebolwa ka mokgwa o o latelang: Kgotla le Dikomiti Dikomiti-potlana di kopana ka kgwedi mme di tlhamela komiti ya bomeyara, e le yona, e kopanang ka kgwedi, ditshikinyo mme yona e romele ditshikinyo kwa Kgotleng. Motheo ono o rotloetsa tshekatsheko ka botlalo ya dintlha tsotlhe.

Page 13: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

13

Kantoro ya Meyara wa Masepala Motsamaisi wa Masepala o rwele maikarabelo a go tlhangwa le go tlhabololwa ga tsamaiso e e bolokang madi, e e atlegileng, e rulagantswe sentle mme e le tsamaiso e e boikarabelo go latela Molao wa Metheo ya Masepala Nomoro 32 wa 2000, Molao wa Tsamaiso ya Ditšhelete tsa Masepala, wa Nomoro 56 wa 2003 le melao e mengwe e e maleba mo masepaleng. Kantoro ya Motsamisi wa Masepala e tsenyeletsa Boruni jwa Setheo, Kgolaganyo/Puisanyo le Ditirelo tsa Komiti. Ditirelo tse di tlhalositsweng kwa godimo di tsamaisiwa jaana:

• Boruni jwa Setheo: Go dirwa ga boruni jwa tiragatso, ditšhelete le tatelo-molao ga mmogo le go rebolwa ga ditirelo tsa thuso go botsmaisi.

• Boruni jwa Setheo: Go rotloetsa le go tlhola dipeelo gore baagi ba selegae le baikemedi ba ba nang le kgatlhego ba tsaye karolo mo mererong ya masepala wa sedika.

• Ditirelo tsa Komiti: Go tlhamela Kgotla le Dikomiti tsa yona manane a dintlha tsa kopano le metsotso ga mmogo le go neela metheo kemonokeng ya tsamaiso.

Bolaodibogolo jwa Tsamaiso Lefapha le neelana ka tirelo e e feletseng ya tsamaiso le kemonokeng go Masepala go ya ka ditiro tse di umakiwang fa tlase: Ditirelo tsa Kgwebo; Ditirelo tsa Kemonokeng ya Kantoro; Ditirelo tsa Badiri (mo mmerekong); Bophepa jwa Tikologo; Botimamolelo le taolo ya matlhotlhapelo; le Tshedimosetso le Thekenoloji

Page 14: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

14

Bolaodibogolo jwa Ditšhelete le Tsamaiso (Ditšhelete) Lefapha le neelana ka ditirelo tsa ditšhelete le kemonokeng e e akaretsang ditiro tse di latelang: Lotseno le Madi a a dirisitseng;

o Tsamaiso ya Mebotorokara (e mentsi) Kantoro ya Tekanyetsokabo le Botshwara-matlotlo;

o Pegelo Tekanyetsokabo le ditšhelete o Ditirelo tsa kemonokeng tsa Masepala

Tsamaiso le poloko ya dithoto tsa setheo Bolaodibogolo jwa Togamaano le Tlhabololo Togamaano; Togamaano ya Toropo; Mokgwa-polokelo wa Tshedimosetso ya Tikologo; Tsamiso ya Tiragatso; Tlhabololo ya Ikonomi ya Selegae le Bojanala; le Taolo ya Tiriso ya Lefatshe.

Bolaodibogolo jwa Ditirelo tsa Mafaratlhatlha a kago Matlo; Tsamaiso ya Diporojeke le Ditirelo tsa Temoso; le Ditirelo tsa Masepal tsa Kemonokeng

Page 15: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

15

9. DITIRELO TSE DI KA BONWA JAANA

9.1) Tsela ya go dira kopo

Kgato 1: Kopo Fa motho a batla go fitlhelela tshedimosetso e e mo FBDM, motho yoo, o tshwanetse go dira kopo ya go fitlhelela tsehedimosetso e e maleba, e e mo foromong. Foromo e, e fitlhelwa mo mafaratlhatlheng a FBDM a inthanete e bong, www.francesbaard.gov.za, kgotsa e ka fitlhelelwa fa e kopilwe kwa go Motsamaisi wa Masepala, mo nomorong e ya mogala: 053 – 838 0911. Kopo e e feletseng e ka romelwa go: Motsamaisi wa Masepala Ms. ZM Bogatsu Aterese ya Lefelo: 51 Drakensberg Carters Glen KIMBERLEY 8301 Aterese ya Poso: Private Bag X6088 KIMBERLEY 8300 Nomor o ya mogala: +27 (0) 53 838 0911 Fekese: +27 (0) 53 861 1538 E-meili: [email protected]

Page 16: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

16

Kgato 2: Netefatso le Temogo Motlhankela-tshedimosetso go amogela le go netefatsa kopo, go bona gore a tshedimosetso e e tlhokegang, e teng mo FBDM. Morago kopo e tla bo e amogelwa, e ganelwa kana go fitisediwa kwa baboloking ba ba maleba ba tshedimosetso e e tlhokegang. Modirakopo o romelelwa lokwalo le le tlhalosang fa kopo e amogetswe le go netefatsa seemo sa kopo. Kgato 3: Tsweletso ya tshedimosetso Fa kopo e amogetswe, FBDM e tla senka le go rulaganya tshedimosetso, le go tlhakanya madi otlhe a a tshwanetsweng go duelwa. Madi a a duelwang a badiwa go ya ka temana 9.2. fa tlase. Kgato 4: Tsiboso ya bofelo Modirakopo o tla itsisiwe ka ga go wediwa ga kopo le madi a a tshwanetseng go duelwa FBDM. Kgato 5: Tuelo le thomelo Fa tuelo e e tlhalositsweng mo kgato 4 e amogetswe (go latelwa tsela e e tshwanang le e e tlhalositsweng mo kgato 1), tshedimosetso e neelwa modirakopo. Tshedimosetso ka kakaretso Foromo e e maleba e tshwanetse go tladiwa mme e nne le dintlha tse di lekanyeng, bonnye, go letla Motlhankela-tshedimosetso go bona: Rekoto kgotsa direkoto tse di kopilweng Lokwaloitshupo lwa modirakopo; Fa kopo e dumeletswe, go tlhokega foromo e fe ya phitlhelelo ya tshedimosetso; le Aterese ya poso kgotsa nomoro ya fekese ya modirakopo.

Page 17: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

17

FBDM e tla tsweletsa kopo mo malatsing a le 30, ntle fela fa modirakopo a tlhagisitse mabaka a a kgethegileng, a a tla kgotsofatsang Motlhankela-tshedimosetso, a a laolwang ke maemo gore nako e e rebotsweng fa godimo e se tswewe tsia. Sebaka sa malatsi a le 30, a mo go ona FBDM e tshwanetseng go swetsa gore a kopo e dumelelwe kgotsa e ganelwe, se ka okediwa ka nako e e sa feteng malatsi a le somamaramo, fa kopo ya tshemotsetso e ntsi kgotsa kopo e tlhoka gore go senkwe tshedimosetso e e kwa kantorong e nngwe ya setheo mme tshedimosetso e, e sa kgone go fitlhelelwa mo malatsing a le 30, a paka ya leruri. FBDM e tla itsise modirakopo ka lokwalo, fa go tlhokega gore nako ya patlisiso e okediwe. Fa kopo e dirilwe mo boemong jwa motho yo mongwe, modirakopo o tshwantse go romela bosupi jwa bokgoni jo a dirileng kopo ka jone, mme bosupi jono, bo tshwanetse go kgotsofatsa Motlhankela-tshedimosetso. Fa moikemedi a sa kgone go tlatsa foromo e e tlhokegang ka ntlha ya fa a sa rutega kgotsa a na le bogole, motho wa mothale yo, a ka dira kopo ka molomo. Modirakopo o tshwanetse go duela madi a a tlhokegang, pele kopo ya gagwe e ka tswelediwa.

9.2) Dituelo

Molao o neelana ka mekgwa e le mebedi ya tuelo: a) Tuelo ya kopo, e leng tuelo ya motheo (e sa fetolweng); le b) Tuelo ya phitlhelelo, e e tshwanetsweng go balwa go etswe tlhoko tuelo ya tlhagiso-seša, patlisiso le

nako ya thulaganyo ga mmogo le dituelo tsa poso. Fa Motlhankela-tshedimosetso a amogetse kopo, Motlhankela yono, o tla romelela modirakopo kitsiso e e mo lopang, ntle le fa e le kopo ya dintlha tsa modirakopo ka nosi, go duela madi a kopo (fa tuelo e tshwanetse go dirwa ), pele go ka tswelediwa kopo. Fa patlo ya rekoto e dirilwe le thulaganyo ya tshenolo ya rekoto, go akaretsa le go diriwa ga dithulaganyo tse di ka ga go fitlhelelwa ga rekoto ka mokgwa o modirakopo a lopileng ka gona, e tlhoka nako e e fetang diura tse di beetsweng pele mo molaong tebang le ntlha e, Motlhankela-tshedimosetso o tla itsise modirakopo gore a duele madi a a tlhokegang a phitlhelelo, a a tla duelwang fa kopo e dumeletswe.

Page 18: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

18

Motlhankela-Tshedimosetso ga a na a neelana ka rekoto, go fitlha modirakopo a duetse madi a a maleba jaaka go kailwe fa tlase. Modirakopo yo kopo ya gagwe e e ka ga go fitlhelelwa ga rekoto, e dumeletsweng, o tshwanetse go duela madi a phitlhelelo tebang le kgatsiso-seša, patlisiso le thulaganyo. O tshwanetse go duelela le nako e e okeditsweng, e e fetang ya diura-potlana tse di beetsweng pele tsa patlo le thulaganyo ya tshenolo go akaretsa le dithulaganyo tsa go gore, rekoto e fitlhelelwe ka mokgwa o modirakopo a o kopileng. Fa madi a duetswe tebang le kopo ya go fitlhelela (tshedimosetso), e e sa letlelelwang, Motlhankela-tshedimosetso yo o amegang o tshwanetse go busetsa modirakop madi a gagwe. Madi a phitlhelelo a a duelwang a ntse jaana:

R (1) (a) Kgatiso e nngwe le e nngwe ya tsebe ya bogolo jwa A4 kgotsa

Karolo ya yona .............................................................................…………………………. 0,60 (b) Khopi ngwe le nngwe e e gatisitsweng ya tsebe ya bogolo jwa A4 kgotsa

karolo yona e e mo khomputareng kgotsa e e ka kgonang go dirisiwa mo mitšhineng, e tloga go ……..................................................................……………….......... 0,40

(c) Tebang le khopi e e ka dirisiwang mo khomputareng, e e bolokilweng mo - (i) compact disc (polata e e dirisediwang go boloka tsedimosetso) ...…………………................................................…………........... 40,00

(d) (i) Tebang le phetolelo go tswa ditshwantshong go ya mokwalong, tsebe ya A4 kgotsa karolo ya teng .........................................................................................…… 22,00 (ii) Tebang le khopi ya ditshwantsho tse di bogelwang ...................………………………... 60,00

(e) (i) Tebang le khophi e e fetoletsweng go tswa e e reediwang, go ya go e e kwadilweng ya tsebe ya bogolo jwa A4 kgotsa karolo ya teng ................................................................................................................... 12,00 (ii) Tebang le khopi kgotsa rekoto e e ka reediwang ……………………………………….. 17,00

(f) Go senka le go rulaganya rekoto gore e senolwe, R15,00 ura ka nngwe kgotsa karolo ya ura, go sa balelwe ura ya ntlha, e e tlhokelwang tshenko le thulaganyo ya motlhale o.

Page 19: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

19

(2) Madi a poso (thomelo ya rekoto) a duelwa fa khopi ya rekoto e tshwanetswe go romelwa go modirakopo ka poso.

10. DITSHIAMISO FA DIKOPO TSA PHITLHELELO YA TSHEDIMOSETSO DI SA LETLELELWA

10.1) Go ganelwa ga Kopo

Mabakamagolo a a dirang gore FBDM e ganele kopo ya go neelwa tshedimosetso go ikaegile ka: (1) Tshireletso ya semolao ya sephiri sa motho wa boraro, se se ka akaretsang go senolwa go go

seng maleba ga tshedimosetso e e ka ga motho yoo, wa boraro; (2) Tshireletso ya tshedimosetso ya kgwebo, ya motho wa boraro, fa rekoto e na le:

Diphiri tsa kgwebo tsa motho wa boraro; tshedimosetso ya ditšhelete, kgwebo, saense kgotsa tshedimosetso ya setegeniki, e tshenolo

ya yona e nang le bokgoni jwa go tlhola tatlhegelo mo dikgatlhegong tsa matlole kgotsa kgwebo, tsa motho wa boraro;

go senolwa ga tshedimosetso ya sephiri e motho wa boraro a e senolang FBDM, e fa e ka senolwang, e ka baya motho yo wa boraro mo seemong se se mo gatelelang kwa dipuisanyong kgotsa mo kgaisanyong ya kgwebo

(3) Tshireletso ya semolao, ya tshedimosetso ya sephiri ya batho ba boraro, fa e e sireleditswe go ya

ka tumalano nngwe le nngwe; (4) Tshireletso ya semmuso ya polokesego ya batho le dithoto; (5) Tshireletso ya semmuso ya direkoto tse di ka kaiwang e le tsa sephiri mo ditheetsong tsa dikgetse

tsa dikgotlatshekelo; (6) Ditiro tsa FBDM;

Page 20: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

20

(7) Ditiro tsa kgwebo tsa FBDM, tse di ka akaretsang: Diphiri tsa kgwebo tsa FBDM; tshedimosetso ya ditšhelete, kgwebo, saense kgotsa tshedimosetso ya setegeniki e tshenolo

ya yona e nang le bokgoni jwa go tlhola tatlhegelo mo dikgatlhegong tsa matlole kgotsa kgwebo, tsa FBDM.

tshedimosetso e, tshenolo ya yona e ka bayang FBDM mo seemong se se bokoa mo dipuisanyong kgotsa mo kgaisanyong ya kgwebo;

lenane la khomputara la FBDM, mme le sireleditswe ke molao wa kgatiso; (8) Tshedimosetso e e ka ga patlisiso ya FBDM kgotsa setheo sengwe, fa tshenolo ya bona e ka

senola boitshupo jwa FBDM, mmatlisisi kgotsa kgang ya patlisiso mme e tla baya patlisiso kwa seemong se se tsweletseng

Dikopo tsa tshedimosetso tse go bonalang e le tsa metlae kgotsa di tshwenya, kgotsa di akaretsa tiriso e e seng maleba ya mafaratlhatlha kgotsa matlole ga e di na di letlwa.

10.2) Boikuelo

FBDM ga e na dikgato tsa boikuelo tse di ka tsewang mo masepaleng ka bona. Fa nngwe ya mekgatlho e sa latela dirakolo tsa Molao, go tshwanetse ga iwa kwa dikgotlatshelelong. Seno se tla diragadiwa mo seemong sengwe le sengwe, se mo go sona modirakop a eletsang go ikuela kgatlhanong le tshwetso e e tshotsweng ke Motlhankela-Tshedimosetso. Le mororo go umakilwe dikgato tsa boikuelo tse di mo masepaleng ka bo ona, seno se ka direga fa fela, go na le kgato ya mothale o mo mokgatlhong wa setšhaba (lefapheng), gore lefapha le tle le e tsamaise.

11. THULAGANYO E E LETLANG BOTSAYA-KAROLO MO TLHAMONG YA PHOLESI LE TIRAGATSO YA THATA (KAROLO 14(1)(G))

FBDM e ka dira dithulaganyo tsa go letla setšhaba go tsaya karolo fa go tlhamiwa pholesi ya yona le go dirisa dithata tsa yona mo mabakeng a a latelang:

Page 21: MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARDfrancesbaard.gov.za/wp-content/uploads/2015/03/SECTION... · 2015-04-06 · 1 MASEPALA WA SEDIKA WA FRANCES BAARD. KAROLO 14 YA KAEDI . MOLAO 2

21

Botsayakarolo jwa baikemedi ba ba nang le kgatlhego (Baagi, setšhaba le baikemedi ba bangwe ba ba nang le kgatlhego);

Dikopano tsa Kgotla/Komiti; le Dikopano tse dingwe tsa setšhaba Setšhaba se ka tsenela le go nna le kemedi kwa dikopanong tse. Diromelwa le Dipegelo Pegelo ya ngwaga le ngwaga, le mekgwa-tsamaiso ya tekanyetsokabo tsa Leano/Lenane-tlhakanelo la Tlhabololo (IDP), di bulelwa tshwaelo ya setšhaba pele le romelwa semmuso Manane a baithaupi le baalogi ba ba ithutang mmereko – go na le pholesi ya bothapi e e tsentsweng-tirisong tebang le go thapiwa ga setšhaba mo ditirong tsa mothale o. 12. TLHABOLOLO YA KAEDI (KAROLO 14(2)) Masepala wa Sedika o rwele maikarabelo a go tlhabolola kaedi ya ona seša mo sebakeng se sa feteng ngwaga. 13. GO FITLHELELWA GA KAEDI (KAROLO 14(3)) Kaedi eno, e fitlhelelwa ka dipuo di le nne, tsone ke: English, Afrikaans, Setswana le isiXhosa. Kaedi ya masepala wa sedika e ka bonwa mo mafaratlhatlheng a inthanete: www.francesbaard.gov.za, le kwa dikantorong tsa FBDM mo atereseng e, 51 Drakensberg Avenue, Carters Glen, Kimberley, 8301. Kaedi e ka bonwa ka dipuo di le nne tsa seaforika kwa mafelong a semolao go latela karolo 6 ya Molao wa Mafelo a Semolao, No. 54 ya 1997.