kirovohrad old times

68
,

Upload: bohdan-kirovohrad

Post on 09-Mar-2016

229 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Kirovohrad old times

TRANSCRIPT

Page 1: Kirovohrad old times

������� ���, �� ������

Page 2: Kirovohrad old times

������ ������� � ��� ��, ������ �� ��� �����-��: ������� ������� �����-���� ������ ��. ���� (���� ��������� ������ � 2 ��. ��. ����); ��������������� ���������� !���������"� (������ ������� � 3); #��-������"� (������� $���-����� �%����� �����’�) � &����� (����� � ��� '���� � 1 ��. *. +�-��� �); ������ &����������� ���������� ���� ( ��� �������� «����� �������»), *�������� ���� ($�������� /04 � �������), ����� «5�6 ���» ('��-�� ��������). +, � ������, ��� � ������, ���� ������, �� ��'��� ��� ������, $������ �� %��-����� ��'��, ���� ����� ������ – ��'� ��� �� �� ��'����� �������-������������ �- �� ����� 7��������� 7���������.

������ ���'�� $� ���� ���� � � ������ ���-��. 8��, ��� $������ ����� ������6 � +������-������ � /����-#� ���������� ����� 0������� – �������� ������ ���������, ���� ������� ����� ���� ����� 6�����. 4 ����� � 9�� ��������� ������ ���� �� ������ �� ������ � ���'�����-��'�% � ��6 ������6 ����� ��%��������� (+, %�� ��� ��� ��������? ���� <� �������� =�'�������� �� ������ >����@������, �������, ������� ����, ����'� ������ ��������� $�� ��<, ��� ��%�-��������� �������������.) >�� ������� �� �$������� �$�������� ������������� �����: �� ���������� � ��� � ���������� ��������, � ��-���A��� ���% � ��� ������ ����$��� ����� ����-�� – 7�������� 7�������� – �������� «����-���»… ��, �� � , «�����», %������-�����������, $�$����� ������ 0��6���, #����� B�����������, B� ����� &������, 7��������� C�����.

&����� $�������� $�������� ����� ��-���� ��%������� �� �����$���������� ���-����<�, �� ��������� �������� ����� ����� ���������D ����� � �������� ������� ��������. 5 ��� �����, <� �6����� $��’��� �� ��������� $���’� ��� �� �������� ����������, � ���� ����-���� A�6D����, ��� ���'�� $� ���� ���� #������-�� – �6���� � ���������� ����� ��'�% �'.

����� ���� ����� ������

���� ������� ���� �����������! �� ��-"��� ��#��$������ %����& ���, �� �� &� "���� ����'���� ��������� � 145-� ��"��(� ����� �����!���"� )�"���� – �%����, *� �+��'���� ����������# ���� ����������, ������ #�� �����������' ����""% .���-��#�!��� ��� �, � ����, ��� � ��(�' ������-��������, ����������� �� �������"�����.

E�����, $�� ���� �� ��������, ��� ���-�������� 21-�� ���� ��. 5 %�� ��� ����� ���� ����� $������� ������� ����� �������% �6-���, �������, ���� ������ 0�%�, &���������� � ���������� ��� ������ 0���, ��� +�������� ���� �������'�6 @ $������ ����� )�"���� (1866 – 1914) – ��%��������, %�������, �����-$����, �@ $��A������ ������� �� ���������� � %���������� ��������� 7���������� =�'-�������� �������� � �� ����������'� ������ &����, $������ �� ���� ������ ��������� �����-���������� 9�� ���������.

������ – ��' ����� � �� �� %����6 ����� ������� ��� ��: �� ������% ���������% �����% ��������� ����� B������������, <� A��������-�� $�� ������� �������� ���<� (�����@��, �� ����'��� ��'���������� ������). J�����, <� $���������� B������������ ������� ������� � ���� ��� � ����������'��� ����������: B��$��-�������, +���� ��, ���@ ������ ����������. (K���-����, ������� ���: ������ ��� *����%� +�-��� � � $�������� ��� 0����� ����������, $��-����, /�������� ��� ��������� 21-�� ���� ��.)

4 90-�% ��. �5� ��. ���� ������ ������@ �-����� � 4���<� ����$��, ����$��� �� ��%�-������ &����������� %�������� ����������, ��� ����@ 1897 ��� ���� 27 ���. 5 ���� ������ �� ��%������� $����@ $���6���� � ��������� ������. � ����� ��� ���, <� #����� ������ �-������ �����$����6, �����������6 �� %������-$� ������6 ���������6, � ���� �$���� �'�� ���-���, ��� ��� ��������� ���6 ������ A����6 – $��<�$��� 6��� ���� �6��� �� ���������.

������-��%������� $����� ��� ���� – ������ 48 �����, � ���% 21 $�������� $����<���6 ����������� ����� ������� �����. B��@ ���-��� ������ 20 ��’@����, �$����������% � ������%

0�23 (74 [40])

���� ������(1866 – 1914)

���� ������

Page 3: Kirovohrad old times

��:3���3;� (74 [40])��:3���3;� (74 [40])

<��� ���������(� �%����! ���. '����. =� ��- �����"��# +���. <��� ����������!�� ���.- ���(� �%����� �� ��$�! ��' ��� ��!-���# � ��� ���� $���� >����, ��"���%"� ��� #�� �'������ – ?����(� ��. @�� ����� – � �-���"%"� ���$�% ���� �% �������& ������� 3,65-'������� �����"����. C���� �� $� "��-�� '� ����.'� ��� ��, *� ��� �����'� 3�-� �%�� ��"��� �������� ������� ������1754 ���.

/������ ���@ �� ������, � �� <� ������� �� �� ���'��� �$� ��%���������� $�����, ���'��� $������������������ ������ �� $���� $��'�% %�� �� �����% ��������� � $��'�% �� ��� ������������ +��������. 5 $��'�� ������ ������-��-������ ������ ����������� ����� ���������� ��� � � �$����� �� �� �� $���� ��-����D $�� ��������'�% «�������������».

K� ���������� ���������- �������, 1989 ���� $�� �� ��<���� ���������� ���� �����-��� ���@ ������ &. &��6��� ��� ������� ������ ����A����� ������ �������� $�%�������. ��$�����@ ������� � $��'� ������ ��������� ������ ��������� – �������� $�������, �$�%� ����@, � �� <�������'� ����� ��� �������� ���� ���. #�$��������� � ������������� ���-������ 20-����D ������� �� �� ������ �����-��%������� $������ �������� $�� ���������� ��'��� ���6 �� � �� ���. 7���� $� ��'� ��-%���� �, ������, ��� �� ��$�� $����������D ������� «#���» $�� �. =�������� +��������-��������� ����� � ������� ��� ���� �� ����-6�� ��� ���%� $�A���� ���� � �$������� ���� ����� $��'��� «������������»…

B����� $���������, �6������ ���������… ���$�����'� � �������%… �������� � �� ���-$��������� ��������� ������@���� �� �� B��-�����, ������ ������ ��� ���$ ����� $������� ������ 5��� $��@ ��������$, ���� ����� ���������� ��6�� ��� ���������' �� � – ��������� $�����. +� ����6� �� ��$������ �� �, ��������$, � ��������� $���������-���, �������� ���'� �� ������, ���� �� ���� ��� ����, � � �������� ���� ��� «���������» ������� �����, <� �������� ����% $�$�����

�����D���% ������ �� ��-������D �����% $�������������% ���$�� �-�� �� � ���� �� �������@ �����.

���'�� «�������������» ��� ��������� ��-����������� – ���������� $��$������� �����-���� �� ��������, '��������% ���������, �� ����, ���� ��<�. ��<� ����’�� ������� �� ������-�������, ���������� 1989 ���, � �$����� ����� ��� ���������� ����� (���$����� $�'�� ������, ���� $�� ������ �$���� ����� �� ��� ������ �� �'����), �� $�� ���� ���6 ����� �������� ������ $������. ���'�� «�������������» �� ����� �������% ���@� ����, ���D� ����. ���� �������������� ���$���� �'�� �� �$��, � � $������6 D� �� ��%��� (�������66��� ���-�����6 ����6 5��A� �� �������) «������, ���-������ � $������� ��������» ����$���� – ��'� ���� $��$��…<�� ������������, ���� � $�-<������ ������� ����6������ ������ � Homo neanderthalensis. 5 %�� ��� $�����'� ������� B���������<��� – �� ������ �6���� �����D, $��'�� �� ����� 5��� ���'�� ���� �� ������� ������������� � ���@6 ��������6 ������6. &������, ��� ����� ���� ���� ���, ������ ����'-����� ������-�%������, � ������� ��� ����� �����D �������D ����� (� ���� ����, <� ���� ������ �����6 B���� &�����). ��������6� ���%-����� ��'����% ���������, ��� $�����@��-�� �������� ��������������� $���������: $�� �<� �����6 «K�����», �� �����6�� ������-��� «&��», $��<, $������, ������ � �������� �� «B/», � ����$���� ���� �������, <�, ���-��6� <� ����� �� �� ����6 ��������6 ���-��6, $����, ���� $���� �������� ������� � ���� ��������� �������������…

8�� ��$�������� ������������� �� ������ �� ��'���, ��, � �����, ���-����� ��'��� �����, ����'� ����, ��� � � ��'������ ��� �� ��� $����-�����, <� ����� ���'��� ��������� ���� $���-��������� �� ������� �������� �����, <�, � �$��-�����, ���� �� $��$�� �� ��� �� �$�����. ��� ������ ������������� �� �$����� $��'��, � � ��D% ��% �� ��@ ��� $���� ������ ($����, ���-A� 7����-/����) ������� ������������ �1!

����� ���� ����� ������

D��� �� �

D �����% $�������������% ���$�� �-� ���� �� �������@ �����.�'�� «�������������» ��� ��������� ��-������ – ���������� $��$������� �����-� ��������, '��������% ���������, �� ����,

�% ��-����% $��

Page 4: Kirovohrad old times

$������). �� ����'���� ��%���������� �����-�� $���6@ � �����… �-� ���������D ����� /�-�����$��� � �� ������ ���� ���� $���������� $��������� «5���� K������», �������� «B���», $��'�% ���������� �� ���������� $�������% ��-��� ��$ «B��$», � � ���'���@ '����������� ��-���, ��� ������@ '�������% �� ��'������ ( ��� � ����� ����� ���������D �����!).

8������ ������ &���@��� $�� �� 4�������-������ ����� $������$������� �� B������������-� $��� $�� /�.-���������� (�� ���, �� ����� «������» <� ����@6 �����6 – �'����) �������� ��� �������, <� � ���D 33 ����, � ���D�'��� ��-��������� ��������, ����������� �� �$������� ������ �����, ������� �'�� ����������� ��� ��-����������� ����������� $���� ������� ���-�����. /���� ���� ������% �������� /������-���, ���������, ����6��, �����, B��6��������, #��������, =��� 4���D���, $��A���� 9A�����. ��� ��… ������ =���� &������� �������% $���� 1917 ���, ����, � ������ ���� � ��� $��������, � �� ��'�� $�����6 �� @���$��-���� ��$������� ���������.

B����� ����� ��� ������� B���������� ���-�������� ��� #�������� ������� ��������� ����� ���� ��������� $� $�����@��6 ��'�� ������ ����� &���@���. K���'�@���� ������ ����-� ������, ��� �� �$��������� ���� ����� ��’� ������-�������� �� A����� ����� ��'…

����� ���� ����� ������

P. S. K� ������� ��������, ����' $�%����� $������6 ����� ���� ������ $���� ������ ������� Q��������D ��$���D – >����@�������. /��D $�� �D �� «�������� $����� ������ ������» ���� ������ ��� 7�������� 0��� («=��� ��$<�� �� ���-���…») � B������ #������ («7 5���� ��<����-���!..»), $� ��'� �� ��������� �-�� � B����������, �-�� � +������D���. � ����� ���� *��� B�����-�����, ����� �������� �����6 &���@���, <� ������� � ����� �� ��%, ����� ������ $� ��'� ( R�����D, �� ���, � ������ Q���D-������� $����� ��� ���) $�����@… �������� $���'�!

)������ ������ ����� ��������%���� ��-�����'�. ���# ������� ������ � ��� (�.& ������. ������ � ��# '��� ���� ��� �%��-�, ��� �� ����������, �� $���, �� ���"�����, �� ��'����, �� �����! �������� >����-���-3���'. :�"� �$���!… && �'’�' '��� ��� �� ���� E��$���� �!���� �����'�� ;���&��.

4��������� ����D ��� �-��D �� ��� 7������������, F���� >�������" >�(�.��" (1877 – 1910) �%����� �� ��-����� $��'�% ��$��������% ��������� Q��������D ��$���D (���� �����, <� � ��� $�� � 1 ��������� ������ &�%��-�� 9A����, �������$����� � $��'�� ���������-�������� ���� /�������� >������-����� �� �� � ��������-�A������� 0���������� &���@����-&���@���� �� *�����@� �������-�����). +� $�������� ��'� ��<����, =���� &�-��@�� � ����������� ���� <� � $��'�� 5����� �� ������% 1/6 ����D ��� – ������6 �� �����, <� ����� �, �������'��� �� �����, ���$������ «R����� IV», � �� ���$�$�����' «�������» ��������� ���������� Q���D. /��� �������� ���-���� ��'��� ������ ����� <� 7 ������ ����� ���, � ���� �� ���"���, � ���'����% ��@D ���D��, $����, ��%�� �� $�� ��� � �� �����.

5 -$���� �������% ���D����-��������� $���-� �� �������� (� ���� ���, �� ��� ���� $������) =���� &���@�� ����@ �����6��� ��$������ ��' %�� � � $�����6 ����6, �� ��� ��� ����� ���D������� (���� ����D�������, � �� ����������-������������������) ��$�������. /���� ����: � �����<���D ���’D, ��� �������� ����� ���-D���� (������ $������!), ���$�� �� ��� ������-����D ���D�����D ����������D ������� � ���� ���� ��������� ��������������D ����������-����D Q����6���-��D ���D�����D $����D (� ���� �� $��%���-����� &�%���-������ – � �� $�� ��<� ����-�� <� ��������

0�23 (73 [39])

���� ������� ������

(1877 – 1910)

���� �������

�. . ������ �� ������ �������� (1910). ���� ��

������� �. �. ������

Page 5: Kirovohrad old times

��:3���3;� (73 [39])

��������� "���� 3'����& ������� (�����' ���-����'. >��!����"�# 3��, ��'���� �������-��� � ����������' ����""�' �� '���� '���-��'� ������(�#��� ������������ ("�� ���!�� ������� F������!��# – )�"���� ��� ���-��!), ��'���� '��!�� ��'���, ��� ��.������ � ���� ����.������: '��(���� �����-���&�(�� � ���������(��: ������, ������, �����, �����, �������, .���&� ��*�. J��#����� ����� ��� ��� '��(� � ��*��� ����������…

7��� ����� ��������: ������������ – ��-$��� %����������� ����������� � �������� «����-�����», ��� �����, <� � ���6 ��� $�����@���� �� �� � ����������. 4 ������ 9�� ��������� ��'���� ������ ��������� DD $����������� – �. �. �������(�. ��� �$��' ���%� B���, ����� ������D.

4 1653 �. ����������� $����-��% +���� ������� ������� ��A���, $������6� ���������-� �������6 &���������D Q�� $�� ����������� ���������. +� �����% $������� �� ���������� �������-<�, � ���� �����$���� ��� ����-�������% ��A��� («�� ��������», «�%� ������») �������� �� � �������������. 7������ �� ��-������ �� $�$����� �� �� $�$�����, ����� ��%, %�� ������ � ����’� ���� ���� ������� ���� ���<��-����������� ��� ��������� ��D����, � ��%, %�� ��� $������� ������� ���� �� ������% �������6 �����. 4���D�� ����� �� ���� � ������� �� �����-�� �������������, ���� �� ��� ����� ������ �� ������. +� ������� «�%� ������» ����6 � +��

/����6, ������ �� ���������� � $�'��6����� �% «���������-��������D ����», �����������. 7�-������� – �� ���-��������� $�$��-������ ���, ��� � ���� �������-

�� ������% �������� $��������� �� ������ ���%-����� &����������� $������%��. K������ ����-�� ���������� $�� �A����� 6��������6 �������� ��$������� XVIII ��. � �A������ ��� �A������� 1800 �. #���� � ���� � ������ ���D �����������-�� ����� �������� ��%�@$����$ /���’������� � ���-�������� (���� � $�%��������) +���A�� R������ (1731 – 1800), �������'� ������ $��'�% Q���D �����������% ������ – %���� �. K���������� 9�� �������������� $���� � 9�� ���������.

+�� 5����� � � � � � � � � � � � % ������ ��� ���: %��� ������� ��������D 0���-������, �����-��� 1795 – 1826 ��., � ������ ���-��������� *��-$�������, ����-�� 1813 �. 7����� ������ ��������� � $�����: �� %��� /�. #��������� #������� �� #������������ ( � &������ ��) � /$���-��������������� �����. 5 �� $�$�� ��, <� $��'� ����� �� �� �������� � �� ����� �������� (��� �� $������ �������6-������ ������), �������'� $������ � ��%������, � ��������� �����, � ���� $������� A����6

��������D ������D, ���� $������-���� ������ �������� �������D (!) A������A�D. B��� ������, �������-��� ��� ���@ �������<� �� $����� ����� (���� – ������ 0�������), ��� �������� ����� �� ��'�����.

�������� �5� ��. ��������� $�-��$��� $��������A���������� �� ��������% $���A���, ��� �� �� ������� D%��� %����� ����$����

��$������'��� ����������� �������� – ������� ��-����������� �������. ���� ��������� ��������� $������ ����������� $�������� ���� (��-��A�������) � �����$�������� D% ������. #�� �� ����� � =�� ��� ����'�-������% ��ý��� � $��$������ �$�- �����. ������� – 9�� ��������-���� 9�������@, ��� $����$��� �6�� ������ ����������.

����� ���� ����� ������

P. S. K� �$������������� 5. �����������, ���-<����� ����������D @$��%�D 1900 �., ��������� 9�� ��������� (�� ������ ��� ��'�� $� ���� 4���-D��) ��� ����������'��� �� ��������D J����� � ���D���� ������ (���� � ��� ��������� ������ $���� ��������, ��� ��, <� ����������� ��-A���� ����������� �������� ��A��� � � 4���-D��, $������� �. &�����6). ������� ������, <� �� ������������� ������������% �� ����$����� �� �������� � $�� ������� ���� ����� $���������� ��� ���<��� �� ����� ��� ���� ����.

;� (73 [39])

33333333 �&�&�&&&�&�&�&&�&���&& �������

���������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������� ������������������������������ ��������������������� ��������������������������� ������������������������������������� ����������� $�$�$�$��$�$�$�$�$�$�$�$ ����������������������������������������������������������������������� :::::::::::: ������������������������������������������������

������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������%�%�%�%�%�%��%���%�% %�%�%%�%�%�%%��% ������������

�����������������������������������AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA����������������������������������������������

�������������������

������������������$�$�$�$$$�������������������������������������'�'��'�'�'�'��'��'���������������������

//////////������������������ � ��� �� �������������������������������������������������������������������������������������������������

��������������������������� ������������������������������������������������������������������������������� �%�%�%%�%%%%%% ��������������������������������������������������������������������������������� $�$�$�$�$��$�$$$ ������������������������������������������������������������������������������

������������������� ����������������������������������������������������������������� ��������������������������� ������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������� ������������

������� ������ ��������

!����-���"��#��$�� �����...

...�� ������% ��&���...

...���� # � ���� ��������� &�����

Page 6: Kirovohrad old times

���� ����� �� ������� ����$���� �� $���� ����, �� �$������ ���D ���� �� ���������� �� �������- ��������� $�$��<�%. 5 1876 ��� ��� @�� ������������� ��������� ����� $�����-�� $������@ � ��������: ��� ���@���� �����, �� � ���D� �����’�� 5��� ������� $�%�������� �� ���. #������ – ����� ��������� 0����6-����, $�� ������� 0���� ������D '����, ���-������6@ ��%��� ������ ������, «�� �������� ����», $�� ���. ��%���������� ������ – ����-�� ���� ��� �� ����. 0���'���� ���D% $�� ���� ������������ ���6���, � ���D�'��� �ý$�6, �� ��������% ��<���%, $�$������� ��'������% ���’��6 ������6. Q@$�� ��� � ��� ��: «�������!»

��%������ – �������� $������ ������, <� ������ � $������6 ��� $���� ���� �� ����� ����� <� � �������� �����. ����� $�������-���� %��������� ������� (�$������ ��� � ���� � ���� ������������� ��� ����� $����� �������: «�� ����� ���� ���%!») 5��� ������� ������ $������ 0�6����6 �� =�@�, �� �$�'�� $���6��� �� ����D ������. 4 Q���6 ��� �$�����-�� ��������, ��$��� $�������� 1917-�� ��� �� $������� �� ���� %����.

4 B���������� $�� ��%������� ����� �� ����-�@: �����D �����-$������ ( ��� =�@�� @ ���� Rue Pokietonov!), �����D �����������D ��'��, �����D $����D. 8�� $��� � ��'�� ��� �D ���-$��@���� �������� ����� �������, �� ���������-���� ��@6 ��������6 ������6: «#��� �� 4���D��», ���� ��������� �� � ���D ����� «��������»,

«B$����� R�����D», «K��-��<�. 7����-�� ������», «/����� ���-��� +�����-�����», «���- ��. 0������», «*���� ���-����. B����» �� ��������� – �� ����!

����� ���� ����� ������

P. S. '������� ����� �� ����-"������ ����’���$�� ��&���. ' *��-������$��% ������� ������� *���

��+������ ������� ��%���� ���� �� �����… "����$��&� #�������! /�$ ���, "���� ������-�3 ��� ��#���������: �����"��3 �� ��-����� "��&���$�� �������� ����3��+ "�%���5 ;���%�$��-����$��� ��%�� 1877 – 1878 ��. � ��-�����3 � �����-��� ������…

F����� "�����,.. � '�$�, # �� (?) ��-��#�!�� ��(��������& ���������'� ���� ��! #�� ������' «����#�!��' ���$����'», #�� – ���$��(� .�� ����-����!��� ������, "�# ������ �� ������ ?���(�& �� ���!�&, ���� ��*���� ���&�-�!��� �� ���� � ������ …

J� ��$��� ��� ��-'�% �������� � $�-������������ ����-��������� /���'�� 0����� �������� ���-����� � '�������6 �%���6: ��������� � ���������������% ���-�% Q��������D ��$���D � $���������� – ����-��, «�����», �� ����-6� �� �� <�. 8����� «������» �������� – ����� � �����%, �� �� ��� ����������, �� 3��� )������" )�������� (1850 – 1923) – ������ �� ��������D ����@D �����D 4���D�� ��-������ ����� ���� ��%�$$�� BD����, �������� 7�������� ���� ��, $���� B� ���� &�����, &���������� #���'��, *�����6 +����, 5��� Q@$��, &����� /�����' ��<�…

5��� ��%������ ��������� �� � &����; ���� �������<���, �������� %���� &���������, <� ��-���� ��%������ $���� �����D 8��$����, ��� �� ����� ������ �� «���'���������%» �����% ��-����� – ’D� ���� �� � ������� K������ *��. ��� ���:

• ������ � ������� ������� $������ *. *������ � 9�� ��������� (�� ��'���-�� ��@D $������� �D ���, �� ����, ��������-�� �� $�<������);

• �� ������� 9 � � � ��� � � � � -������ $��������� �������� �����-�� 1874 – 1876 ��.;

• 1910-�% ��. $��$����� $������� &��� � $������� �� � ���D% ������ � ���� ��������� ��� %�������� � �6 (�� ��-��� $�������: �� ���� � �6 �� 1921 �., �� ������ ��%�������. 7������ ��� , ���, �� �����, ����� ��'����� $���� ����6 ���� �������.).

�� �� ������������'�� A����� � ����� 5��-�� ��%������� ���'�@���� ��, <� ��� – �����,

0�23 (72 [38])

*��� ������� ��+������(1850 – 1923)

*��� ������� ��+������

Page 7: Kirovohrad old times

��:3���3;� (72 [38]) �'������ �� ���� «�����������&» ����-����& �������� ������ ������ )�������-

�����, ���� �� ��$"�, ����. �%�������-��"��# ����(�� "�������� ���������� ����&

– «����#» / «��������#». � ����$ ������%. � '�����%�� ������% � �������� '����.

K������� � $������� 7. =�'��������� ����� ����� �� $��������� �� �'����� ������� ��%���������� ����� ���-

��. 8��� �� $������ $������ ������ � ���������� �����% ���������. 8�� <� 6��� ����� ������ �� ��� �� %�����-�� ��� ?�����+ $���$ � �������D ������D ����� �D.

$�$�$�$�$�$�$�$�$�$��������������������������������������������������������� � � � �� � � ������������������ ?�?�?�?�?�?�?�?�??�?�? �������������������� ��������������+�+�+�+�+�+�+��+��+�� $$$$$$$$$$$$��������+++++������

4 �����'���� ������ ����� «$����» ����'����� ������� ��-��� �������� ��� ��� �� ���. #�� ��������� ����6 �%������ ���-���� �� A��������� �� �$�����-����D $������� $����� �������� � ������-��%���������� �����'��-��. >���� ��� ����'����� ������-���� ��� �� ������ $��’����� #��-�6, ���� ����� $������� � ����� �� �%����% ������ �… �� ����� �����.

5 ���� �� ������ ��, ������� ������� �����D ����� �D, ������� ������� ����� ����������, ��� � �������� ������� �������� ����-�� �6 �$��� ���� ����'� �%�-��6 �� ���� ������� ������6.

4 1980-�% ��. $��'�6 ������6 $���$�������� ����� �����. Z������������ ����������� ����-���� ��������� $������. 7������ ������� �$������� �����, ��� �� �� $���� D% <����, ��� ������@ ����� ��'����� � ��������-�����.

P. S. >���� �� �����-�� ���$� ($�� <� ���� %��

$����) �������������� � ������� ����-�6�����, $�� <� ����� ���� ������6�� A������-

A�D, ��� ����� $������� ����������� (���. �� �������� ��-���). >�� � ����� ���������� ������ ����� ��������� $��� =6����� Z�����, �������������� 87# «>����'-�����» – ����$�����������'�� ������� ���������� ������.

����� ��������� ������

����������������������������������� ��������� ���������������

Page 8: Kirovohrad old times

���� ��� ���� �����-��� ������� ��� ��-���� ����� &�%������: ������� � B�@�� �����, ��� /����D * � � � � � � , $��������� ������ ���-���� ���� ���� ���D��-A�������D (�� ���� ������-��) �����������D ����'����� ����������� $������-�� � �%������ ����� «�� ���, ����� � ����» �� �������������� A�������� &����.

4 1880 �. @�� ������������ ���������� ����� ��$����� $�����6 �� $������ ����� ���������, ��$����� ������������ ��������� <�����-���� «'����� @����A» 7��������� ��$��� � ������� $��$����� � ������ ���D ����������D ���� $�� ��$����������� C������� �� , ���� �� ����������� %��� <� ����� ���D�����6 ����6. ��� $�������� ���D �������A� $������-�� 5��� B��$����-B���� � ������6 +���@6 �� &���� B��$���������, �������� ������� 9���� ���������, � ��� ������ ������ *�������, ��� &�%�����, 7�������� 8���������� (���6������ $�������� +���D 8�������, ������ $���� ������� 8����������� �� ��� �������� ������ 8�����-������) � 7�������� #���'��. 8�� ����, �� ���, �$����� ����%����� �A��� �� �� ��$���, ��� � �� ��� – � $�� ����� 9�� ����������� *����� �� ������. ������ �� 7�������� R������� $���������� �������� �������� �� �����, $���� $������� $�� $�������� �������� $�����D. +� � �� � �� ������ %����� ���<���, #���'�� ��-����� �� ������������D �������. 8�� ��� $��-�6@ ����������, $�������� ����� %�'����, ����@ «K������� ���D�����% $�����» (1895). ��� �� ���D�����D �����6��D 1917-�� ���� ������-��� ��� �% «$���$�����», ���� ���� ������D �������D ������ � ������ ���6��� ������6 J��-�������D Q���. ����� $��� �� �����������D ���D $�������� �� 7����. [������ �� ���D�����% $��������%. ����� ������� 1933-� ���.

[���� #���'��� – $������ ���� �����-�������� $�������-���D��� �5� ��., �$���� �D% �� �� ��������, ��� � �� ����'� ��������D A����, � ������ ����� ���D�� ���'������ �� $������� ������ �$������ �����. /���, ��� A���. 5 ��� ������.

����� ���� ����� ������

0�, �� ������ 3������". ��# �� ���-����� 900 �' ��� ���������� � '���'30 ����� ����� �������!� ;���&� («��-�������», �� ��"�, � ������). 3 �� >����'�-���� C�����������". =�# ���������, "����, ���%��� � >�����% O'��!���', ����� ��-� �& �� �������� ��$ �� � 0�������. 0���� $ ���� C���������' ?�������"�'. ��$�� � ��� �����# ����'�& ���(� � ����������, ��-��� �������# – ��#���!��.

#��������� $�� C��������� ?�������-"� �������� (1855 – 1933) ���@ ����� ����. K������� ���, $������, �������A, A���������� � ��$�����-$�������� ��� – ��� �� � ������ $��-%����� � �� �� ����'���� ���D�����% ���%, ����������, �������% ����D �� $��������. ��� �� #���'�� ��������6@���� �� D%���� ���? 4 ���-�� � �$����, <� +5�\&. 7�������� R������� – ������� ������ ���D������� ������������� �������� ����� �5� ��. 8�� � �� $�'�� $�� ����� ���� � ����������, ��'� ��� ������…

+�������� 7�������� #���'�� 0�������6 ����� (24 �����$��� � ��. ��.) 1855 �. � �� ���-��� ���, �������, ���� ������ ������ /�������-������ $� �������6 $�������D '���� $�������� ������� �� @�� ������������% %����% ����, � ����������� ���������� ��������D, �� $����� 1873 �. 4����6���. �� ��������� A�����-��� ���D�����D �������D � ��� &�����6 =�-������, <� ����� $�����'�� ������: «+��-��$'� [�������] $���� � $� �$����� ���$������, � ���� ��� @�� ������������%: &. B��$����������, &. /����������, 7. #���'��� �� �. *�������.» 4 ���, ���� 8������ ��$����� «��� B������», =�� *������ �������� ���� '��$������% ��� +���� /���� $�� /�����, � B� ���� &����� $����� ���� ��������� (1878), 7�������� #���-'�� $��������� �� 9�� ���������. ��������

0�23 (71 [37])

������$�� ��3�� �� "������ ��. B��-@�� (C�����), � /��-

����� ** �������� @��$��% ����

B����� �������$�� ��������. ���&���3��� IV D����-���� �� !�?�%�$��% ���5� � ����� (9 (22) ���� 1918 �.).

EF���� D������ ��. �. !. �3����&�, ��. �"�. 0-54024

���� �����-� ��� ��-

B����� �������$�� �������� ���&���3��� IV D����

Page 9: Kirovohrad old times

��:3���3;� (71 [37])

� ����� ��.�� ��"�# � � ��"��-��' «.�� ��������!��#», *� '��� � �� �������� '������? @�� ��������!��# ���'��#? (3-�# �� ��������& �"����& ;���&��, ��� ’������ �� 6 ����� �� ���� 1-�

� ����� �������!��� ����������'-��%, �� 2 ���� ������, ��$ >�����, � ��

10 – ��$ � C���� �� )�����.) >�$����. @�� ����-����!��# ����!��# ����? :��(!�� ��� ���-��, ��� $ ������ "�. @�� ��������!�� @����-��.? ���, @������.!

«@�� ��������!�� @����-��.» – �������� $��’���� �������� ���������, $����������� ���$�� XV – XVI ��. J� ������� �������D ���������A���D �$��<���, ����� $�� ���� ���$��6���� � ��% ��-��% �����������% @�����������% ������6� @���$�������� ��������� ������. K������@���� &�����. (�� � ������ ������ ��'��� ��'�% �������… ��� ��� �� $�� ��).

9�� ������������ ������@�������@ – �� �� -�� ����% $���, �������, ���$�����% ��������� �� ��������, �� ���% ���� ��@���� ����� �� �������� ���� �, ������, DD $�������� �����-$���� – $�������A��, <� ����@���� �������� $��’������� ������������� $����������. /��-�� «������A��» �����D ����� &����-���-5����� ���� $����� �����������% ����% �5� ��. ���-'�� DD ����� ��� ����������� ���� ������� $������ ���� ��%����� � ����������� ��� ����� �������$��%, ���� �$�������� «��-$�����» ���� 9�������@ � 9�� ��������� �� +��, <�� ������ ���� ����'��% ����%. >�������'� $�� �� ����� $������ � ���� ������ «9�������@ $��’����% ��������A�D, $�������� �� ���������% � �����%» (1892). >� ���� &����� #��������� ����� ���- ���, <� ���$�� ��� &���� $������, � ��' ������� ���'���� �����% $���-��% ������ �� 1914 ���. ����� $���-����� 17-�� ��� 9�� ������������ 9�������@ ����@ $��� �� ���������. �������� ���� ��������� �������� �� 60-�% ��. �, �� �� �����, �� � ���-��%… �����D Q��������D ��������D ����������, ��� DD �� ��� �������� 1940 ��� ������ $������� ������-�� $������� �����. 69-���� ��-?� G����� – ����������� ���-���� � A�%���� $�������A – ����� �6����6, <� $������� ���� «9�� �������������� 9�����-���» �� ����� ������ ���������

��������� ��������. >�������'� $�� �� ����� $������ DD �������A�D «0��������� ������6�� XIV ��.» (1963). � �� ��' ��������� $����, <� ��������� ���������� ��%�������� �����6 ��- ��6 ��'��� ����� �����% 40 �����, � �� $�� �� ����������� �� ����.

_� � ������ ��� ������ $������������ ���-������ ����� ���������? ���� ��'� 9�����-��@ – ������ ��'� ��$�� ��$�D! ���'��������� ��%������ �� ��$���� Q*0. R. 178. � 9500 (�� ���� ������� ����������% �%����%) ����$���

���� ���� 8����@�������@ 5����-7��������� (1356 �.) – ����������-�� ���� �������D Z�'�����, ��� ���6 ��� ��� «���$�$������» � �� ����������� ��������� �����-@�������� �5 ��. *������6 ������-����6 ���% ��% ������ @ $�����-���� '������ $����������� ��6������-��, ��� ����@ ��������� ��� ���

����'�D ������ ����������, ���� ��-����� @��������, $�� ������� �� ������� ��� ��-��������� �����������, ������� ��� ����'����� �����. 9�� ������������� ���$�� �� ��������� ���������% >���������, ��������� ��������� (Q����), �������, �� ��������� ����'����� ������������ �����$����� ��������� – ��������� ������6�����, �������A� �� $����.

�� ���� ������� �� $����$��� �� ������ 5��-� – ��� ��������� ������. >��������� �������� ������ ��������� ����� $��������� 9��������. K�-�����, ���� $��’� 6�� � ��������� @�����������-�� ��������, ���% &���� ��� ���: ���������� �� 7��������������� ����� (���� %��� ��. #�������-�� #������� �� #������������, 73/5) �� �����-���������. ��� ����� ���������'��� $��������� ��, ���, �� ����, �� ������. 8� �������� ��� ��� ��@ ��� ��, <� ��� $������� � ������� – 9�� ������������ 9�������@ – $��������@ ��'� ����� �� ���� ����. 8�, �������, <� ����������� �������'�: �������� 9��������, <� ������@���� +����������� ���������� R�����D, ���� $��'� «$�-����������», �� $���%��@ 0��������� ��������-��, � ��'� (!) ��$�� ��$�D &�����?..

&������ ��� ���������� ������� ���������� $��$��@���� *����� /�������� A����������� �$�-����� $�������� «9�� ������������ 9�������@» (<�$�����, �� � ��� �������6��, ���� �� ����-��% «A���'�$��%» $����� ��������� %������� ���, �� � ����, �� ����'����). 7��� � $�������-��� ����������� ������ ��@D $�������D $����$�� � �� B���������� – � 74+> ��. >. 5. �����������. ����� DD �� &���� ������� «�������» ������D B���-������� #����� ��������, <� ��� ����� $�������-���� �� ����� ������ ������������ �������…

����� ���� ����� ����%�

������������

������ -----%%%%%

@@@@@���������''''''''����

������������

Page 10: Kirovohrad old times

��:3���3;� (712 [36])

E� �� �'�� ��� ������#�!�� �� �(!�� ���� ���������*��� � ���������� ����'� ����-� ����'��� �� ����'��� (�� �� �����!) ���������� ����������& 1992 ��(� F����-����!��' '������' �����' ��'’����& '�-���� «�� �(!�� ������. @����������». 0� ��'������' ��$��!(� ���'����' 60 '���'�-���� �� �'����� ����$���# ���+��! ����#'����� �������� �� ���(� >������!��# � )���#(�'�. )����, '���!, �� ��$�� ���������, *� (�' ������' ��'���!��� ���"-����� �� �(!�� �������� �������� ����� ���&� �� ��'�$%�!��.

�����6� 1734 ��� #�������� #��-���� K�$��� ����� �����6�� �������� ���� ���������������-������������� �$����������, � �� ����� ���� ��-������ �� ��� ���� $������ (�����, �� ���, ��@ �$������ ������ � ����-����6 �������6 A������6). /��-�� B���������<��� (� ���$� ������� ���������� B����������) ����������� ����'�6 ����6 �� 0��"���������D $�-����� � ���'�6 – �� $������ B� ���-��D �� 5��������D.

/$���@��, <� � �� �� ���� ���'�� – «0��"���������»? +��$�����, ����� � ��� ���'���� ����@. !����� �� �-

����� ����� $������ – ������� ������� � ����-������� � ��$��� ���������� ���<� �� ������% ���������� 0� (���� <� ����� �� ���-�� 0���� – �� ������ ��� ���� K�%������ ����� – 0�). � ���� ����� «"���» � ���@ ��������� �������� � ���������� ���� �����. ���� ��' ������������ ��� ��@D ������� � ���D�-

����� ���� $������� �� ��'����� ������, ��, � $�����$�, � ��� ������ �������, <� ���������� (?) � ������������� E�-�����D���� &�����D�����D �������, �� $�� �������� !���, <� ����@ $�� ������ 8�'������D *�C/.

0��"��������� $������ ���� ����-�� �� ��� ��'�% ���� �� ���D�� �� ����-

�� – ����� 21 ����� ��2 (���%� ���'� ��� �����D B�������������D �������),

– ��� � �� ��6 ������% ������������. ��-$��'�, ���"������� �$������ -������ �� ���������� �� ����������. /������, ������ �� ������� ������ ������ «���������» – ������� %-���, �� ��� �� ������ $�$�� � ��, �

� ��������. «=�������» ������ ���-���� ����� �������� ������� �� ���� ������� ������� ��� – ���� ���� ��-���� � ������. ��-����, ���"�������, ������6� ������' ��������� $�-������� ���������� ��'�% $������, ������������ � �� �����%�D��'�-

EE�E�E�EEE�E� ������ � � � � ���� '�'�''�' ���� ��������� �����������������������#�#�# !�!�! �� ���� � ��(!(!(!!���� �������� ���� ���������� ��������� $�$��������� ����� ����������� ������ ������������������ ��� ��������

#�#��-�-��� ��

��

������ ���

� �

���! !! !���

#���

���

��

���#�� ��

���$ «�����$�� �������. H����-��&���» (����-&����$��% ����-��% ����, ������,D = 60 ��, 1992 �.)

C����� P���C����� P���

Page 11: Kirovohrad old times

�� ����6 �� ����� K�$������. +�$����, �-�� �� $���'������ ���"�������� $������ ���� $������ ��� '����� ������� �� ���D $������ +��� /����� �� ������������� +��������������� �� ������� $���.

� <� � ��� B���������?8� ����� ������� �'�6: ������� ��������-

���D ����� ����$��� R������ �����D 9�� ����� – �$���� ������ ���� �� � ��������� �� �����D

����'��� �� ��'�% ������%. /����� ���������� ������������ ����������� $�-������ ��������������% ���$�%, �� A��-��A�������� �$���� ����� 1775 ��� ����� ���-$�����6 ����6 ������ �������-$����� ����� ������ 8�����D � ��������6 ���$��6 � �������� �$��� ���% ���$�������% ����. B�-���, ��<� � ������������� �� �. ���-$������ (�� ������ +��� /�), $����� �� ���������� � ��'��� ������.

>� ����� ���� A������ � �� ������ ����� ��� ����������. 8� ���������� $��������� $�� ����'������ � $��� +���D /��, �� – � $����� ��� �����-��� ��'���� ������ ����� B����'��-����� $������ �� B<�������� ����� *������ +���, ����� �������� *����-��� ����������. (+� $��������� ���� ��� �6������� �� ����� E��� &������� $��������@��, <� �’� �� ��� �����6 ��������������6 B<����6 � � ������ ��<� ������ �� 90 % A����������.)

�����… �� ���� ������ ��������������� �������� E��� /������, A������ ������ �� ��-���� �� ����� �����, ���� �� �6�� ���6�� ��� A������, � A������ ��� �6���. 4 ������ ������-������� ���������� ������� ���$�������� ������-�� �������� &��������, $� ������%, �������% �� ���������%, �<� �� $��%�� ������ ������� ���D����� ����, �� ����� �������� �� %����. 8��,

� ������ ���@ ������, ����'�� �������������� ��-���� �� $��������� =��������, B<����, #����� 0����, K��������, 0��������, B�������� $��'��� ��������� � ����� R������ �� ������� $����-� ���� � 5���. B� �� /��$�� =����� ���'�� $� ���� ���� $����� ���% �����% <���������� ��-�������������� ����� – ������% �����, $��������� ���% ������ � $������ ������� ���� �������� � �$��������� ������ ���D�����D ������D �� ������%

5���. B� ���� B< �� K����� � ���� ���-��'���� $�<������ ���'�: $�� D% ��������

��$�� �����6���� ��'� ���@ �����: �������� �� ��$��������. +� ���' ����� ����� ����-���� � ���������, ����� �������� ����A�@� ���� �������������� #���������� ����������. K�

���� �������, �� ����� ����'����� $��-������� ������ 7�����D��� ������ �� -��'�������� �� ����� ���� /������ � ������� *������� K��� ���� – ������ ������ «$������% ����������» B���-D�<��� &������ K��� ����!..

�� @ � ��� �� ��� ��� ? _� �, ���-�� ��@ B������������� ������� �� ����� ���������� 0��-!���������D (sic!) $�-����� 4���D������� �� �����, «4���D�-���� ��@������ �� �����», ���������� ��’@������ «J���������� B� ������ 7���», ������� ���������� «B� ��� 5���». 8� � ���������@���� �� �����

�� � � �����? �� $������@ ��� ����� B��������� ��� �$��������� ���������D

�� ���������D ��$�������? �� ���6�� $���������-'��� ��������? #��$����� �� �� $������ ������ � �'� ������� ���. 5 ��<� ��� ���%� ������� ��� ����������� ����� ������������, ����� ����-�� ����� �� ��$���������, �� � ���@, <� ����� �� �����D ������D $������ ����� ��’����, $���-�� ���� ��� ���������� �� ���� $��������.

����� ���� ����� ������

��� ���'�'�'����������� ��������� ������'�'�'�'�%�%�%��% �����������������������%�%��%% /�//�//�/���������������������� 5�5�5�5�5������������� B�B�B�B�B�B�B�B � � � � � �������������� ������� BBBBBBBBBB<<<<< ���������� K�KK�K�KK�K��K ����������������������� �������� ����������������������������� �����������������������

@�"��� D������$��-&� �������� (�&���), �� ������ D�����-�$��&� ��������&�

�������� (�����)

C����� P���

4&7#+5 �7K+��C++�&��� K�$��� ���%#���������&��� $��������������� ������������������ $������/��� ��������� B�������������D �������

)��������# ����# ���!�����# ��#�!�� J����� !��� (1734 - 1775 ��.)

/B

���� ----

A�A�A�A��������������

���������$�$�

6 6 6��� �� � ������

B�B�BB�B�B�BB ����������������

Page 12: Kirovohrad old times

������ ������ �� ������� ������������, �A-����� � ���� $��������� «����»: �� $��6�����% �� � ���� �� �������, ����� �� D� �’���, ��� ����� ����� ������ (��� ����� $������), $� ������� � ���$����� ���D% ����� �� �'�� � ������. #��� ��� �� ��� �� %������ �� $������ �������� A�-����A�@6 �� ����� $�������% «����A� ����» ���-�� ��. #�����, � �� 9���$� �A����� Z$�� $�D%�� ���� ����, <�� �� �������� �� A�����A. =��$��" � Z��"��� ����� ���� �������, �� ���'�� � ����-������ ���%���� @���$������ ������� �A������ Z$���. &���� �$������: «B��� Z$�� �������, �� ��� � ���� �� ���� � �����������%?» � ��� �� ����, <� � ����������� $������ ������� ���-��� @�� ���������� (=��$��", 1883 – 1885) ����@ ������� (!) ����, ��$������� ���������6 ����6, <� �� �����@ 0����� �� CA��� �� ����� ��-������ &����������� «������$�A� ������� ?�����?��». 8� � �� ��� ����'���D �� ������ ��-�����D ��������D '���� A�����A�D ��' ��������� �$������ ��� $����� �������, �� � ����������-���� ��$������� �5� �������� $���$����� $� ���-��� $� ����� �. ��� Z$��� ������ ����$ ���-���������D A�����A�D #����� >�����, ��������� ���������6 Z$�� $�������� 8����� =�����", ��-������� ����������� ���<� – @���������� ����-������ �. K��'��6, ����� �������D $���� Z$��� «>��� � ����������» (Denken und Wirklichkeit, 1873), ����� $���������� $��������� R�����%� +��'� – �������� ���� �������� ��������, ��� �$����� ��' ����� �� ������� A�����A����D ���� ������ �� ��������. � � �$���������� (����-�����%, ���� �A����� 7����������� $������-

�� ���� '���������� ������������) Z$���, �%���, ������� ������ %��� <� =�� 8������, ���� ����� �� ������ A�����A� ��� ���� ����������� ���D%

�������� '$������ � �������: «� �� ��6 ������ � �����% A�����A��, %�� �� �� ��������� � �������� � ������� ��������� ����� […]. � �$�������, <� �6�� �� ��6�� � ������� ���� �����,

[…] <� ���� ���@ ���� Z�$�����-��, $�� ����� �� ������ � ���� ����� �%�$�6������ ��'� $� ���� ������.» &����, ���� �� �� ���� � �� �������, �� Z�-$������� ������� ��6��, � �� Z$��� – ��. 8������ �� Z�-$������ ��������� >����" (������ !������), � Z$�� – �� &�����������.

����� ��������� ������

E$� ��������� +��� � ���������� @�� ��������. ��'� �'’� "�� ����� – �+�����! :���"��, ���#, ��"� ����'�-����', ����� ���������! "��(�, +�����+-�����������(!, �����!��# ��*����! ��� "����� ���� ���*��� � ����������… 0�(��. ��� (� ��� �!��, .�� �������(�, �����$�-��� � >���������(�, � ��#�� ��"����� �%-��'��� ����� '��(! – �+������ C������-�����"� 2����.

������� �A������ Z$��� (���'� /$���) – ��� ������ �������� $������ �6����, '�-���� ������D �������� � ���% ����%: �����, ��������� � 90 % $���-����% ������������� �� ������ � ������������ ����� ��������� ���� ��-'��� +��������, � $��-������, ���, � 50 ������ �� �������, <� ������ «�A�����» ����� �� ���� �6���, <� � ����� � $�������% $��������� B����������.

0�����A�� �+������ C�����������"� 2��-�� (1837 – 1890) ������ �����@ ������ �����-��% ��������� (����� �� ������% A����� �����), ���, ��� �� ���', ���$�����6�� ������. #�%������ �����’6, ��� ������ ������ �� �6�’� ��� ����-������ ( � �$������� ��������), �A����� ��� �� ���' ������ ��6��� ���� ����� ������ – ������ ���� «������� ����» ����� ��, �$������, �� ��-���������, �$�������� ���� ������, ���� ������ �� ������ �'�6, ���� ��%����� � ��$$������-��6 �����6 � ����� ���D� �������� ����6��� ����% �� �����. /�� �A����� �$���� ��� ������� ����� %��$���� (����� <� ���� ���������� ������� �����-����), �� $��� ������ ����� �� �� ����� ������ $�� ������� $������-���� ����. =������ ����� ������D ���� ������ ����'��� ��������-����6 6��������6 '����6 &�-����@��, ������ ���� �������� $���������� B���� �� � 19 ��-��� ���� $������ �� �����, � �-�� ���� � ������� /������$�-��, �… $�%������� � ���@� ���������� ��������� ��� $����$� ��������-���������, ��� $������ �� �������� �� � �������� � �$��� ��-������� #�������.

����������'��� $����

0�23 (711 [35])

�?����� /���������� L��� (1837 – 1890)

�����%, ���� �A��� ���Z$���, �=�� 8��A�����A

�������� ��6 ������ �� ����������� �6�� ��

���� ������, ���� ������� ��%����� � ��$$������-��D� �������� ����6��� A����� �$���� ��� ���� (����� <�������� �����-

����� �� �� ���� $������-���� ������D��������-��6 &�-

�������� � 19 ��-����, � �-�����$�-���@�

��� �������,�������� ��-

���

�����, $�������� �� $����� Z$���(��� &

[…] <� ���

Page 13: Kirovohrad old times

��:3���3;� (711 [35])

«0� ���"�� ����» – "����# ������ ��#��%-���� ���������, ���� ��, ��'������ $�!-�������!��# Q.-R.-?.->. )�S����!, ����� ���� ������ � ����% �'�� ������ �������-���� ����� ����� �������"��� �����, � �����(�-�������� �$ ������%�! ��� �����-�����, ���� �� &' ��"�.� ��"�� ���������� "���, �� ��� &' ���� �����.

+� ����� $��� ����� �� ��� �������� �����-�� $������ /�����D ������� +�$�� � ���������-��� 2006 �. �����, �� ����� $��� ���������� &���� !���-&��� �� >����� J���" �������� A�-���������� ���� �����, � ������ ������� ����-��<� ���� �� «&��» �6�� ���'�� ������ ���, <� $��'���������� �6���� ������-A��������� �$�������� 5���� 9A������.

B��������� ����� ����� ���������� «�� ����-� $���». >�� ����� ����� ��' ���@� ��� ������, <ó $����� $�� ��'� ����� ����������, $������-����, $����, ��������� � $����� ���A�����, �� -���� �� $������$�.

+��� $����� ����, � ������'�, ��� ���D ����, ����� ����� �� �$�����-��� $��6���� ��%��. 8��, � ��' ��-��� E��� ��������� (1902 – 1954) �������, ��$����, ����������'��, ������������'�� � ��� ����'�� ��������-��� ���� +��������, ���6���'� �%�$����� ������������6 �����6 9�� �������� $������ «��#����» (1927). 5 � ������ �� ��6, <ó ��@ ����'� ������ � ���: ������������� ����� � ���������������� $�� ��<�� B�%���, �������� «��������», � ���� �� ��������� $����������� ������� � ������� &������ +���A�����D, � ���� �������, �%����� � ������� ���'�6 � �������% �� � B����������.

��� �������' ���������� (� � ��� �� �� ���-����' �� ������������) ���� ������� �������

��������� B���������� � �����6��� /����$������@�����, ���� ������ ��-������ ����������� R���� >����-@������ � ���D�� «�����'� ����-'� ���'�» (1880). /$���� � ���, <�

�� �� �������% ���@ ������ (��$�., #. ����������, #. /��������) �����@, <� ����� �� ��$���� �� ����� �������� ��<� /-$������@����� �$�����

�� ������ � /����D Q���, �� � ��� �� ��'��� >����@������, � � 9��-

���������, �� $������� $�� ���� R����� &�%������� �� ����� �����'�� ���� ������, <� ����� �� ��%��������� 1849 – 1858 ��.

(0���� $�� ��, <� $��'� �������� ����� >����@������-����'�� ��$����, ����� � ������% «�����», �� ��� �������� %�� ��, – ������ ��'��� ������� � ��%-���� ������� �������.)

#�� ����� ��'� ����� ���@6 ����6 � ��� ������ ���-�������: ������ 5��� C�����" � �� ��������� ����������� /��������� &����� B��'.

���'�� – ����� ���������� ����� $�� «0� ��"�#�� ������ :��� :������» (1922), $���D � ����� 33-% �� ����� ��-����� ������6���� $������6�����-� 9�� ���������, ������� �� ������ ��@����� �� � ����������� $�����-���� �$����. >���� – ��� ������ 1925 �. �������� ����’@���� �� �� «�����-��� '��%», $����� ��� ����� ������� �� ��������������� "���� «:��# :����» (1926), $�����-����������� ��’� ��� �� ����������-� ��������, ��� � ��������� �� ������� �6�����… +, �� ��� �$��������� B��'��� ��������� +��������!.. +, ��� ��� ��� ��' B��������� «�6��6 […], �� ���-��������6 $�������@6»! ��� � �� ����� �����, � (<� ���$�����'�) ���

�������� ��� ������.&���� >���� �������� �-

�������� ��'� ��� �� ���' ��� �����. 7���� *���� ���@ $�� B���-������ � ���� ������� ���D� �������D

«)���������(�» (1946 – 1948) – %�-��� �� $�%�����, �� ����� � ���D� �����������. +, � $������ «E�$��� �� �������» (1972) ����������� ������� #����� 0����� � ����� �� -$�����@ $�� ����� $�������� $���������� $�� #�����6 /��������6 � ���� «������������» ������ �� �����������.

+, � �� �� �� ������ $�� ���� �$������ ����������� =��� 8����-���� «>�. $����» (1930): «M���� ������� ����� – ��� ����#, ��� C$N-O��� – � �������� �� �� �&����

����&� ���#���, �� H������&���, �� %�&� ����������, ������ ��+���, "��������, ����������, &��������� � ������� ������ �� ������+. �����&�� ���$��+ &���� � �� 3�����

�����N5���� ���� ������� � �"��� ����-�������,» – $����� � ������ ����� �� �����-

��� &��������…����� ���� ����� ������

�� ������ � /�� ��

����

�����

��'�� �������

������� $���%�������'�� ��������� ��� ��.

�������+. ��

�����N5�������,»

���

� $�<ó $�����, $����� �� $

+��� $����D ����, ���� $��6���� E�

��������

���'�� – �

�� �� ������

«)�������

������ $��

����&� ���

$�� B���-�������D �

����, �����

�������� ���� � ��%-

�'� ����������� ���

�� C���������������

���� B��'����� $��

� :������»�� ����� ��-

����6�����-�� ������

��� $�����-�� ��

��-�� �

926), $�����-����������-� �� ������� �$���������

������!.. +, � «�6��6 […], ��@6»! ��� � $�����'�) ��� ������.

>���� �������� �'� ��� �� ���' �

���@ $

��

� �-�" � '.�»-

-

�-��� $�� B���-

) $�����

Page 14: Kirovohrad old times

�������� �� ��������� ���� ��. +������ � �$�-����� ������ J���������D Q���, � $���� <� � *����������� /���������� – �� $����� ������� �����'��% �$��� � ������ ����� ���. 7�� �� � ������ � ���� �������������� ����: $�-$��'�, #��������� B�������� $������� ������ «���-��» ( $�������� �����), � ����� <� ����'������ ��� �� ��� �6���, �� ��� ���� ��������� �$��-���������� ����, $�-����, �, �� ���������� #�������� ������� ����6��6, � �� ��� ������� ����������� ���� ������ $�� ������ �������, �����6� ��6 ������� ��������. 7� � ���'�� ���, <� «��������� �����» #��������� ����� 4+Q ��������� �������� � ����������� �������� ����������D, � �����$���, � ��@ ��������. K�����-���� A����� � 2-�� $��'���� #�������� �� �����: ���6���� ��� >��������� � ���� A�������% ���������-$�������% $��� �� �� ��� $�����D����-���� ��������� ����� *����� ����� $��������� �������6. 8� � ���� %����� $��������� ��� � �������<���, �����'� �������: «+�%�� ���-D������ ��������� […] ���@, <� ��� %������, � D� � ������…»

8��� '������ $������� ���� #������-�� $�����@ �� �� ����. ��� � �� ��� ��� ��, <� ��' ������6 ��������� ����� �� ����, ��� �� ����������, <� ��������� ���������� ����@��-�� ���, �� $����@���� ���D����� $������, ��� ������'��� 5 4�������� � ���, $�����'� $���-���6������ ����������, $��$���� IV 4��������. 4 ���-���� �� �, � �� ���� �� �$������ #�-������� �� ���� �� ������� ����D, <� �$����� ����� ��������-��������� >����� Z�%���.

����� ���� ����� ������

P. S. 14 ��$�� � �������� %�-� �D ���������� �%��, $�����-

���� 130-��6 ��� ��� ����-������ «�������D» �6���� – #���-

������ #����-����. Q�� ���� � � � � � � � � � � � – $��'� $�� ��-����� �4>7[+5�

����� $����������, ������ ������ ��-

�������D �$��<���, <� ���� ������-@���� � 5������� ��������� +�+4,

��'� �������� ��� A��-��� ���@ ������ � �6 �� ������D ����������.

0������� ��� �����"���� ������'��� ��������"� 1880-� ��� �����$����, ����' � ����� @�� �������*���, ���!-'������ � ��������, 1-� ���'’.�-'������� ��-��"����& ;���&��, ������ 1-� � �"������ +�������"��� ��'�� «����"�� '�����», ���������� ����������� �������� ' �� ����-��� ?����������& ��������� J�'��, �������� ��� �����. ��� ��#��� ���!�� ��� …

B����, � ��� R�����%� >6��������� ����� ������ A�� � $�� ��, <� ���� ����� �6���, ��-��� �� $����66�, �$�������� � "���� ����� ��� �� ������, ���� ������� �'� ��� �������� �� -������, � <� ��� / ���� ������. 8� ���� ����@��-�� ���% $�������� �� ������. 8� ���� ����@���� � ��'��� #��������, $������, ����'�, ����$��� ����� � ����� ������ ������ �����������D ������D, <� �������� $������� ���������� ��. >�� ��%, %�� <� �� � ����, ������@��: �������� ������ ������ ����� Z������, ��� ����� ���$���� $������������ $������ $��’����� #����������� #������� (������ – ��'-���� ��%������� #. B��-����� �� �����’���� #. J������) – �$������� <���� �������� ��', – ��� ����� � ��'�% �$�������-��� ���� �'������ ��$������ ������D ����� �D ������ �������6. ��� �?!

/$���� � ���, <�, «��$������� �����» � «�������» ���� �� ����� ��’@������ �� ������ #��������-���������� � #��������-$�������. ���� �������� ������ $��'��� – �� ����-����� ���D�����D ��������� ��������� ���'���, �� 24-����� ������� ������ 50-����� ���� (� $������ ��� ��$����� 71 ���), �� ������������� ���� $�� �, ������� $�� ��, B��6�������� �- ����: «B��� ��� ���6��? #�������� […] B��� �$6��? #��������.» #��������-$��������� – �� ���������� �������� ����D�-����������� �� ���'������ $������%������ ���� �����������-�������A����� $���-������� ������� «���D��A�������-�� ��$�<� $��������» ( � �������� ��-������� �����&. 9�'���). � ��-����� � $’@���� # � � � � � � � � -��������� �� ������� ������� ������ K�%����D 9���$�.

K������ #��-������-$������� �� ����� ���� �����. +�' ����� ��� �$��6���� $�������� � ��������

0�23 (710 [34])

����� ��������-��������� >���������� ���� ��

P. S. 14 ��$�� � �� �D ����������

���� 130-��6 ������6��

������ � �– $�����

����� �����

�����<� @�������

��'� ��������� ���@ ���������D ����

������ $�� ��, B��6�������� �- ��� ���6��? #�������� […] B���������.» #��������-$��������� ��� �������� ����D�-����������� ��

$������%������ ���� �������A����� $���-�� «���D��A�������-������»

��-�����-

���� � -

�� ���� ����D

#��-��� �� ���. +�'

�$��6������������

@����� ���'������ '��������� - ���%��% �����

�������� �� ����� ����$�����

('. �����)

Page 15: Kirovohrad old times

��:3���3;� (710 [34])

����� '���� ����� �%����. =% �����' *� ����� �� ��������� � ������ "� ����-����! ����.. ��� (� �%��� �� ������� �����%���� � ���-���� ����# ������# ��� ��������� ���������-(�, ��� �����"�� ������. ��+��'�(�#��# ���-���� ��"��� ::3 ��. C���# � ����� ������(! '� � ������ �� ���������� ��� �� �!�����.

>�� $���� $�� ��� ������. C�'���!��# ��!��� �� ��������� 1849 �., ��<� ������ «5�-������� �����» 7���-������ ��'����: «5�'�� ���, �. �. 7��������� ������, �� ���� � 5��� ������ ��� � #��. ����-����6 �����6 ��'���, �� �� ����� $�� �� $�-�������� 9�� �������-�� ���������� �����-����. Q� ����� � ���� �� ���A� 7����-/����� [��������� ���������% $������� +������������-�� ���6, $��'��� �������� ����������� &����] � �� ������ � $�� ��<�� $��������� 7�����, <� ���� �������, � ����� $�������� ���.» 4 ���� ����������� ��A��������� 9�� �������-�� 7��������� ������ $����������� �� $��'� �$�����@ ����� ��� ����� ������D $�����. 8� $������� �����’�� ������ ��� ������, ����� «�� ��'�� [������ ��'���� – B. !.]» �����.

>��� ������ ��� %� � ����, ��� ��$��� ��� �����% ��������� �����. +� $���� 1860-�% ��. ���� �� ������ �������, ������6��� �� -$������ ��� $�����% $������. 5 ������ $���-�������� ��… �������� �$������ ���� �� ��. _� $� ��'� ����� ���-������ ������� $�� ����� ���������� ��$� �� �������������D. +���, �� ������, ������-��6 7���������� ���-��� $�����@ �����-����� ������� ����� �$���-'����, �$���� A� ��% $������������ � ��<�-����� �������������� $��’����� ��D���-������������������ – $������� ���'��� ������'���� ���������, ����6������ �������� ����$����� «�A������», ���ó���D ������������D �������� � ���������6 �������6 �����6-�� ����, <� � �����D ����� ���� $���-��������� �� ������� $��’��� *��������.

� <� � ������� $����%�����? 8�� ��, ����� ���-���� ���@ ���� ������� �������6��, <� ��� ��-

��� «$���������� 7������» �� ��%�� ��'�� �� �������� ��%������� ������ M��#-@#� /���� (1809 – 1891), � �D� ������ $��’� 6���� ����-��� �� $���$�������� � ������ ������ 1852 – 1870 ��. K������, ���� $�� ��, <� ������ � ������ ������� ����� ��������� ����� ������ $�������% �������������� K�%����D 9���$� �5� ��., �� ���� �� ����� �'. ��� $��������� $����� � ��: 0���� 7���� ($��������'� ��� � ���� ����� ��� ���� ��� � �� ���� ����������, � �� ��@6 «�����<���6» �$����6�� ���� ������� ������-��D) ������ �� �� @�� ��������! 5 � ���, ���� ��� �� ��������� ������ +C g7*7 5&C+5, [����-C���� ���� $�� ����� $��A����� ($�-��'��, ������6 ����������������D) ��$����-���� #�� �� $�������� �%��� R�����D. K� ������ ����� ��� �� $��� ������� ���6 �������������� � ���D� �%�� �����, ��� $���������� ����� �� ��� ����������'�% ������� ����.

B�� �� ��' «$�������� 7����», ������� �$��-���� ���$������ �� ����. +�� $�<������ ���-�� ������ ��� �6��� � �%���� ������: ����� C��� �������" C�'��, ������������ 7������ ������� *������ IV ���� � ����� ����� 1842 �. – ���� � ��� ��� �� ��������� ��'��� ������. 0���'� ���������� $�� ����� – �� �� �� Q�����-����'�� – ���! K����� � ��'� ���@ ����� �� ����-�� ��A������6 $�� ����� $���������� ����-�6���� ��������� @�� �������������� 7�����, $�� ���� ��� � ���� ��������-$���������� 5���� ��������, $�� ���� � 4�������� ���$�-��D 1848 – 1849 ��. (� �� �������� ����� ����

��� 7����?) �� $�����'� $��������� �� R�����D – $���� ���� �� �����. (>��., ��$������, ����-�6 «9���������������� ������, ��������� ��-��� ������».) ���������,

�������� ��% ������ $����� $�-�6����� ������ ��� �� �� ����-

�� $�� $�%������� ����% �������������, �� $���������� �������������,

��� ��� �$������ – ���������� ��-��'����� ������������� ������ ��-��% ���-@�� ����������� ���� �� �$����@ �� ��6 �6��� �� ������� +��-������. ����, $���������, ��� ����� �6����

=�����, 8����, Q��-��-[������ � 7���. +���-���� �������'� �� ������ $� �����'���6 �� ��-������, [�������, 5 ��D�� � �����'���� 0��-������. 5 ��� ��� � ���� �������, � $������� ��� $���������� ����$�� $��������, <� ����� ����� ����� �6���� �� ���� � ��% ���%� ������, ��� ������� ���� ����� ����6.

����� ���� ����� ������

����������� $�������

�����

=����� 8�

Baron Georges Eugene Haussmann (1809-91) 1867

Page 16: Kirovohrad old times

$�����@ C�������� �����!��# (1836 – 1900) – $��������, $���������, ��������, �������-���A, $������, ����������� ��� ������������ ��$���. K� ����������� ��� ����'���D �����-����D ����� A����6������ – «�������������� $��$��������», ���� ���� ���� ���������� B�D�����D *������, ������� $���������� ���-D�����D ���� '����%, ��$����� �� ��� ��<�. � <� B�������� – ����� $��'�D ������D ������-A�D 8����� Z������, ����� ���� ���� ������D «&������ � 4���D�» � ���������-���D������� ��������, �$����������� ��' � 18 ����� $���� ���� ������, �� <� � $�� $���������� «5�. ����-�����».

4 1907 �. ���$�� �� /���� @�� ��������-����� �’� ���� $����� O�����# ������!��# (1881 – 1925) – ���������� ���������� � $�����-��� ���, � $���� ��� ������������ ��������� 7��<���, �� ����� � ������ %������% ����� $���� ������� ��������. K� '���� ����� $���� ����� ��� ��� � /����, ����� ������� ������-�������� ����������, �� �����, ����� �������D �������, «%����� ��������» � $�� ����� �������-��. K����� �����6 �����6, <� ����� �� $����6 � �� ��� ������ ���������.

>� B������� ����� 1938 �. ��'����� ����-���D������� $������� /����’�������� ��� ���$������� >���� ������� (1871 – 1938), ��������� ����������, �������� � ����������-$��������� ����, ����� ��� «��<�D ���� ����-������� �%���» (����: �� �����) �� ������� ������ ���D������ $������� ������ ������� «5�-�����������» C���� ����@. &������ �������-��- �� ���@ ����� ���� $�������� �����6��, <� � ���� B��������� �’� ���� � �� �������� ������ ��$�������% ��'�% $����� $���� ��������. ��� ��������, ��� � �� ����� $���������� � ���- ��� �� ����� ���� ������������, � ���� �� �������.

+, � �����������, ���� �� ����� $������. 4 1954 �. � ��������������� �’� ���� $����� ���� F��� (�. 1931) – ���������� $���������, ����'-

��� «������6"���», «������� ����-��», ����� ����� �…

$��������� � $’����� ��������� �� �'�.

B����, ���� ������ �������6�� ��� �� �� �� �� -

������D �� ��-���� ���������. +�

��6. /�� �� ����.����� ����

����� ������

�� ����� ����� �������"� ����� ���� �������� �� �'’� �'������ 2�����-�!��#, ���!�� ����'�# ����-�'���(�#��� ����� �� E��-�'����� – �������, ����, '�'-�����, ���# ����� �� ����� (�� ������-��� �� ’�����!), *� @�� ������� ���'���� �� ��!�� �����: ��� ���, �’� ��(�, $���"�# �'�� �& («)��� �� �����# ����&», 1954). 0, *� $, �� �� ��$�!, ��� �’� ��(� �� ����� �� ���-'����#��…

>����, ������, ����, ��� ��$��� ���� �������� ��$����� $�� ������% �’� ���, <� D% ����-����� �$�����6���� � ��'� ������ "����, ��� ��$������� ���$�� ��� +��������. /���� ����% ��<�������� ���$������ ����� �� �� ���-��, ���������� '������ ��� � ����� ������ � �-���, ��� � �$������ ����������� ���D% ����.

8��, �����@����, <� ����@6 ���$��'�% �6-�����% «���������» ��'�% ����% ���� ;���' ���'��%� (1787 – 1835): ������ ��� ���� $��'� ����������� �5� ��. $����� �� ����� 9�� ����-��������D A������. _�$�����, ���� $�� �6 $���6 ��� ����� ��$�, ��� � ���������� ������ ��-���������� �������% ���@ ������ – D� �����'�. >�� ��%, %�� $�� ���, ������@��, <� B�����6� – $���������� ������� «$���������� ������ Q���-�� *��», ������� �� ������ ���$��$�����@6 ���-$��$����������, � � ��������� ������ ����� ���������% � �� ���. (������6��, ��������� ����������� ������� ���� ��'�� �� "� ���� – �� ������ ��'�� ���� «%�����������» �� $�-��'���!)

8��%� ����'� ��� 4����� ������ �6����� ���� � 9�� ������������� A������ ���� �����-������� �������� E����� �����.��!��# (1738 – ?), ����'� ������� �� 0������. J�����, <� �-������ �������� ��� $�������6����, <� 0��-���� – ���� �$�����, ����'��� $��������� �������� ��D������� ����������, ������D ���� $����������� �� �$���� $������������ ����, ��� ����6 �������������� – ��� ���, %� � ������D ��� � ��'���� 0������6. K� ���� �����������% $�%���% �� ������������ ������ �� �� $����$��� $�� ����, � ����� �����. #��'��-��'�, 1761 �. �� ��$�������� �� ��'�D A������ �� « �$��� ���� �����-����». ������'� ���� Q�%��@������� ������-��, �����������'�, ���� $������� �� �� $���-����D �����.

4 1866 �. �� 9�� ����-����� �� �������

0�23 (79 [33])

Page 17: Kirovohrad old times

��:3���3;� (79 [33])

����� ���������(�� ������ ����%�! �����'� � �� ������-%�! �� ��� �%��, *� '���� � ���, '�����, ������(�#��, � ��� � �!�' ������(�#��: � �������, � ���������, � Q�O, � ����������, � ����������, � �����������. J���-��, '� �� F!���, �� C����, �, ���-�� ��, �� �������# �������" ��������'� ���������!��# E�-��(!�. ��� $ � � ��� . ��� ��-��, ��� ���� �� ���'������! �� ��#���!�� ��!���� (����� ;���&��.

+� ����� 7������D ���������-��D ������D ���������� ����� �������������, ��������� ��������� ���'��� >����� 5����-��� ����������� @ ����� �� ���, <� ������ «��������� ��», �� ���-%�� ���� ������ � ��-�������� �� ��6 �� ���������D ������������D ���������. /���� ������������� ������ ��� ���� ��$������ ����'���� � ��������� �������-���� «�����», ���� ��������� ������� �� ��� � «5�����D ���D������� ���������» �����$����� 5������� (5���� 7��@���). /$���@��, �� ��� $��-������? � ���, <� ��: �) @���� ������� ������-

����� 9�� ������������D A����-��D �������, �) $��'� ����� � 4���D��, ���������� ��� ����� «������������» '��A���, � �� ���������’������� ����6����� $��������, �) @����� $�������

$’@�� A���� ����� $���� [���-0������ Q��� «B���-��� ���» (Le Café, 1694) (�� $����� ���� � A�����A�� [��-[����), ��� ����� ��� $��������� @�� �-

������������ ������. # ������D ��-�� ������ ������������� DD ��-

6�� �� «��+�#��# ��'. ��'����. )�"����� � 0��������#���# ���-

��� � �������� ����T� R�������T» (1765).

/�� A��� $���� ��@D ������ �� ��-����% ����'����� ���������������� +�-������� ������ $�� <� ��������. /��� ������� � �������� ������ A������ ��� ��������� $������� ��� ������ ����������� � ��������������� �����-����� �� ��’� 7������ &������� (1722 –1788), ������ �D� ��������� ���

$�� $����� ��������� ������% ���'��% �����, ���� ����� &������ ���, <� �����@ � ������, �� ���� �� -��$�� ������� =�� ����� $�� K���’����6, ���� ����� �� &���-��������� �����. (>� ���, ���A-����� ���� �� ����� ��'�D ������� ���� � ��%���� -$�� K���’����.) &������� ������� � ������ �-�����6 ��$�����6 �� $������-��� ������� � B�@��-��������� �����, ��� �� ���� ��$������ �� �����. K��� � ����'����� ����� ������ – B���������� '��%�������� �%�$����� ���$� – $������� ����

«����» (�������), ������ �����<���, ���% «�����<����» (���$���������% � ���������� A���� �� ������), «$����<���» (�$������� ��-��������� $����), � <� «�������-<���» (���� $���6��� � ������ $�$����). 4 ��� $�������� �-����� �� $������� �����������.

����������� «B������� ���» ����$��� <� ���� ��$������� $�-����� – ����-��������� A������ #�-���� ������� (1726 – 1793). K���� ���� ��-��� �� � ���� ����'� $� ����D $�������� �� ����������. ���� $���� $��������� � ��'�% ���-�% ������� ������� ����'������� ������� $��������� �%�� 4���D��, �� ��� ����������� � ������D ������D, ������ �� �� �������� � B������������ (������� >��$��$���������), � &���$���. K����� ��������������� #���-����, /������� �� �������. ��� ���� ����� �����, #����� �������� ���� �� $��������� � ������-��. 4 ���� ������ ������D =. !� ����, >. >6$���, C. !����� «+� $���� ���6�», «/������������� ����», «K��������� ��������, ��� /������� $’��� �$����», «B�� � '����» ��<�.

>��� 9�� ������������D ������� ��������. ����� $������� +������������D ������D �� ��� $�������D (9�� �����������, B�������������� � 0�%�����) ��������� ����� B������ ����-����� � ��� ����� $��������. +� ��6, �� ���, � � ���� ��$��'6���� �������D � ���� ������ (������ ���� ���) $������� �������A����, ��� ��$������� ������� �������� $��������� $���-������� B��������� �� ��������. +���� ������� ����% �����A������� �� ���'�� � �������� XVIII, ����� � ������� �� ���'�� � � �������� ��.

����� ���� ����� ������

������

��:3���3;� (7

����������� ������� �����

�������

$$$$$$$$$������������������������KKKKKKKKK�����������������������&&&&&&&���������������������������� ����������'''''''''������

((((((

������������������������� ��������������������������� ��� � � ������������������������ D DD DDD 4�4�4�4�4�4����������«�«�«�«��««« �����������������������������������$�$�$�$�$$��������

$$$$$$$$[[[

������������������������������������ ���������������������������������� � � � � � � � � �������������������

6�6�6�6�66�6���66����� �� ����� ���������������� ))�)�)�)�)�)��)�)))�)))) "�"�"�"�"�"�"�""""" ����������������������������� �����������

��������������������������� � � � ��� � ��� � �� � � ��� ������ �����������������������������������������(1(1(1(1(1(1(1(11(11(1(1(1(11(1(1(( 7676767676767667676776767667676765)5)5)5)5)5))5)5)5)5)5)5)5)55 ....

/�/�/�/�/�/�/�/�/�/�/�/��/�/�//�� �� �� ������������� AAAAAAAAAAAAAAAAAA����������������������������� �����������������������������% % % %%% %% %%%%% ��������������������������� �������������������������� ''''���������������������������������������������������������������������������� ���������������������������� � �� � ����� � ����������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� ��������������������� �������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������� ������������������������������ ���������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������ ������������ ��� � ����������������������������� � � �� ����������������–1–11––1–1–1–11–1–1–11–11111–1–1–1–1–1–1–1111111–1–1––11–1–1–1–1–1–1–1–111–1–1–1–1–1–1–11–1–1–1–1–1–1–11–1–1–1–11111–1–111–1–11––11––111–1–––11––1111–––11––1–111–––1––1111–––111––11111111111111117878787877878778778787887877877877787787787777777878787777778878777878878777887877788878887787777787778887787777777887777888778888777878788878887777778888777777777887777777778877777777778877777888888777787777788888888)8)8)8)888)8)888)8)8888)88888888888888888888888888888888)), , ,, ,, � � � � � � � � � � � �� ���������

� � � �� �����������$�$�$�$��$������������������������������ � ��� ���� ����������������������������������������� '�'�'�'�'�'�'�'�������������������� ������������������

�������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������� �$�$�$�$��$�$$������� ��������������������������� ���������������������������� � ����� �� � ����������������������� � �����

<�<��<��<��<�<�������������������,,,,,,������������������� % % %% % %%% %%))))))))))), ,,,, , --------

�-�-�--�-�-��-��-

�������»»»»»»»»»» � � � � � $�$�$�$$�$�$����$�$�$ -------���������� # # # ##########�-�-�-�-�-�-��-�-�-�������������� �� � � ����� ������������������������ �������������� �����������������--------DDDDDDDD $ $ $ $$$$�������������������������������������������� ����������������������������� � � �� ������ �������������������������������������������� ����������� �������������'�'�'�'�'�'�'�'�'��'�� �%�%�%�%�%%%�%��%�%���%�% ��������������������������������------

Page 18: Kirovohrad old times

������� 0��������D Q/Q ����� $�������� ��� ���$���������� ����������� «����������'��� ��������» �� ����� /����� B�-���� (����'�6 ����� <� ����-�� @�� ���������� K����’@��). 8�� B����� $��������� �� ��������� �� $�'��������% ���� ��������% ���� «4�����» (1931) �� «>��$�� � ����» (>��-$�� { ����, 1937), $��'�D ��������������D

�����D ������ «>��� �������-���» (>���| ��������|, 1933), ��� ������ $�$�����D $��-���������D ����� $�� @���D� �� ���� «Z��� <����» (Z�������� '����, 1936).

����� �������� ���% «�����% ����������» �� ������� ����������% @���D� 0���������, ������ ��� ��-�����, � ������ ���'�� *������� B��-�� $���'���� �� ���� �������%����� $�����. ���'� ��������� 1938 (��

����� ��% ���������) 1941-� ������ $������-�� ���� �������'�� ���'�, �$��������-��� ��%����6 ������6 ���������6 �� �������-��� �%�������������% �� ����������� ������% ��� ����. *������ �� �, $� �������� ������ � �� � ����� ������ «Z���� <����», ���� ��-��'�� ������ �� ������ �� ������, ��$���-��� B���6 ���������� ����'-���' ��������� ����� � ����� ����. =��������� ����� ������� �� �$��$�������� � B���� �D, ��� ��'��6 ��-�������� �� �� ������ �������� �� 0������. 5 1960-�� ��� ��� �������� ��� ����, ��� � @�� ����������� �� ���� ��������� ������- ���� ����� ����%������ �� ���-��%�����, ��� � $�������� ���� ����� ��������. +�$���� �� $��%���� ���������������� ���@ ����� ����-������A�6 ��������� ������ � ������ ���-��������, � � ��� ��$�������� ���D�� ������ &������ *������� ������’6 (*������� B����� ��

�������� � ��� �������) $����� ���� ������A��…

Q���� ����� �� ���� &�-%���� >���. 8��, ��� ���

$�������� �������� ���-$� ���� �� ����'��� ���-����� «B���������<��� �� �����������A». 8� � ��� &�%����-*�������, ���6, ��� �� ����� ���������% �������.

����� ��������� ������

; ����# ����(� '� ������-�� ��� ������$����, *�

� ���&# ������& ��������� – '���� �������(�����!��. ���, '� ������ ��� ���&�(�� (����-

�!��#), ������ (��� ���), ������� (3�������"), .���&� (C������!��#), ��'(�� (��'') ��*�, �� �� �������� '� ����

*� ��� ��������…

_�$�����, �������� O������ ���(� (Q|���

B����, 1898 – 1990) ����� ����-'� ������� � �%��, ��� � >+B.

+��$�����, �������� 9�� ����-����� (� �� ���������% «&���%

Q�������», �� �������6�� ����� �������$���D), ������ A�������� ����������� ������������� ���� &�-

%����� &�������� >����. K� ���@ ��%���� ����� ��� ���� $���$������� �� ���� �� ���� $��������, ����� $���� ��������D ����% �����$������, �� �+�%�� !��-��&� �� ���3� ��+����% ��' ����� �� � ���� $������ �� ���&������ ������ ��"��. +� �� ��-����� ������ $�����. 0�%���� �����6�����-����%������� ��������� ��$������ ��������� ���<� �� 0�������� (���� ��. R�� �, 6) �� ��������� ���������� C������� ���� �������-�� ������� ������ �� ��������D ���������D �����. ��� ������� ������� ���������������� «�������» ��� �� ���� ������������� $���-A������ ����� ���� $������� ���� �����-��. 8� ��� � 1-� ����������������� ��������� Q������������ ���������� A����, � >������, � &�%��, � ���'� ����� ����� 0�������� � ���� ������� $���� ��D � ����D. 8���6� ��� ����-��% �����, &�%���� >�� �$������ &�����, �� $���$������ �$ $�����������% $��A����, $��' ��� �������� $���� $��� � $��������, �� �� ������ ��� �������� $������ �� $���� ������������-$����������� ��� ����� 1920-% ��. 8����� �� ���������6, ��� � ���������6 ������.

+� $���� ����$���� ����������� *������� B�-���� ���� ����� � $��-�����% ����������� 0���������� ������-���� ����$�������� �����… =���������. ������������� ���-������� �����������-��%����D �� � �

0�23 (78 [32])

@�

O�����# ����(!(1898 – 1990)

��� ���&#'���� ����'� ������

�!���.

_O��

B����, 189'� ������

+��$��������� (�

Q�������»�������$�����������

%����� &��%������ ���� �������� ������&� ��$��

�������� � ��� ������������A��…

Q���� ����%���� >���

$�������$� ���� ����� �� ������� &���6�����

���������� ��� ������ �� ���������6,

������.����$����

����� B�-� � $��-������� �����-�����������.

���-����-

Page 19: Kirovohrad old times

��:3���3;� (78 [32])

����'����!��' ����-�� '����' +����(� ��- ����� �� ������!�� "�� ���� � ��"�����-��� ��#�!����-�����"��� ��'’������� ����������, �� ��������# �� �-��(� F�#������� 2'���� ��������� 0���� ��-����� �� – '��'��� ��&��' ������& ���"� -����& ��#��, �����#�!��# '���'�� «���%��». )����� �����, ������ �������� �, ���!��% '�-��%, 65-� ��"��(� ����'�� ��# ��#�� ������ ���& ���'� ��������� ����"��# ���� �����. ��� ��� ��� �� "�� �…

���’�����, ���������� 1974 �. �� ���� ������ 2-�� 4���D������� A���� &��'��� B��@-��, ��� ������ $���� �� ���$������ ��������� ���������, ���� K�/-5, �� '��� ����� ���������� � ������������� ������ ��$����� ����6, ��-�$����� �� ����� «%�������» ���� ��� ����, <�� ������ �� ���@� ���� 0&-13-16 – $���� 4 � ����-�, ��@���$���� �� 5 – 7 �6��� ���$��. � �� ��-�������� $��’��� ���������% «���6'» ���%� �� ������������� $����$�������� «/��������� US6» – ������ ������ ���@D ����� – ����������� ����������� �������� ����������, �������-��� � �� � A��-'@�. _�$�����, ��'���� ������

3-������ K�/-6, ��� D% ����������-���� ������ �� $���� �����,

�� � 600 ��'�� ���������

������ ���: � ��% /����-��������� � K�$������.

+�$������� �6���� � �$������ ������D �����

�� �$���� ��������������D «���6'�» � ����� ����� �(�� «�����������», ��� ���6��� '��%������ �������� ��%������ ������ �� ������6����� ��%����D �$������������, �����6���� $����� ����������D ����������. (Q��-�������� – ����� ��� ���. [�������� ��'�D ��-�����D ����� �� ������ �� $�����������, ��� «����� �� �����» ��'����� ��� ������� ���� ����.) ��� �������' ����� ������ ������ ������ ���� �-�� ������ ��������� ��@D ������ �������' >������������ �����$ �0�;. &������ ��-%����� �� ���������������� � �������� ����� ���� ������, �� �����'� ������ K�/ �� ������-�� � �����'� $� ��� ��'�� ����������. >����� �����$�, �������� B�����, �� $�����@, <� ���<�D $������� ��� %��$��� ��� ���� � $���-����: ������ �� ������D, ���$������������ � ������, ������������ ��������D ������, ������ ������� ������ ����� $������� ��������� ������D �6��-�� �� ������D �������� ����� �� �������� ����� � ���. 4 ����������� «���6'�» ����� ���� �� 70 ����: ������� �� �$����������� B�����, ������ �������� ��������� )���� :������!��#, $���-�������� ��� �%������� ��������� '���-�� ' «FMC», ��� ��$������� �������������� � ����������� �� ��� $����� D% ��������� ���

�������6 ��A������@6, �, � ������, ����-�� ���� «�����������» – �������� �'�� ��

������ 6� $���� ��$�������D ��� ��'��� ����� ����������. �� ������ «������������» $���-������ ���� ���D�� �� ���' �������� �� ����-���� $������ �� ������@, ��� �� $�� ��% $��� <� ������� – ������@�� ������.

4 $��'�% ����% ������ ��������������� K�/-6 $����� ����� �� $��������� � ���� ���� , � � ��'�% ���� ����% ������� ���� ��� �� ��% ��-����� �� '�������, �� ���% ���� ���6�� ����

������<��� �������. 5 ����� ��� ����� ����-����: $����� �� ��D $����, $����� �� ����-��D ������D �, ��'��6, $����� �� ����% ����.

����� ���� ����� ������

P. S. «=����» �������6@ $���� ��%����-� ����������� «�����������» C������-�� ����� � �$��$���6 �� �� �����. � <� � ��, <� �� ����� 1-�� ��$��������, ��� ��� 27 ������ ����� $������ ������� «���6'» ��%�� ����� B����� B+84 �� ������ ��!!!

��� � �� � A��-'@�. _�$�����, ��'���� ������3-������ K�/-6, ��� D% ����������-

���� ������ �� $���� �����,�� � 600 ��'�� ���������

�������� �������� �� ' «F��������

������ ��

���������� ���������� ���� $��<� ����

4 $��K�/-6 $����'�% ����� ��

����������D

P. S� �� � ��27 ��� ��%

Page 20: Kirovohrad old times

����� ������ � ������ ��� $������ � �� ���. /$���@��, ��? � ��� <� /���� 86�6'���, �������'� ��������� �������� �� ������ � ������% $��������, $����� �-�� '������� � ���� $����� �� � $���� �����. 7����� ������ $�������� ��'�� �$������ ��-� ���% ������% � ��% �����: ��D������ (� ����% ��������D 0������<���-&�����) � ���������-����� & �D-$������� «/�����-�������� �����». +, � ������, �� �� ������ ������� $������ ���� ��� ���������� ��'� �� �����% ���������������� ��� ������ ���- �� (����$��� #����� R����� –

����, ��� $�<������ %� �� $����$��� �� ���� ���������, ����� ����'� ����� �� $����6����, � ��'�� ��%�� ��� � ��������).

K��� ����6 « �����6» 86�6'���� ������ �����. 4�� DD ��%������ ��� $���'�� �� ��'�����-��������� 12-D ������ ���������� �� ��� +�-������� ���������� '��%�� �$������. /����-�� �� ����� ���'����, �$������ ���������, *��'�����, ������A�@6 �, � �����, �����6, �����-����� $������� ��'��� ������ $�� $���� �� ��� , =��������, /���������, ������, B����, 0@������, +����, 0�%��, B�D�, Q����, 7�', &�����, 0����, #����6�, B����, *����� � ���� ��� �� ����<�. ���A������� ��� ���� – �� �����, � �����’� �� ��� �� ������6����. K��� ������� � ������ �� � $���6@ �� ��������. K����� � ���-���� ���������� ������� (<�� ��'��� D ����, ��� �� ������, �� �� �$�����), � ���������� ��%� ����� ��'������, � �$������-�� �� ����, ��� ������� � ����� (���� � ��� ���

3 �����' ������ �%����� ����'. ��-��# ��'+���, ���� �"�����, ��� �� �' � ��' ����"�. ��� ���� ��'��-��� '�����. ��� $���� �"��-��# ��& ��# ��#��� �� � '� � ��������� ����������% "�#-��� �������, � $����# �������"-(� �� ��������� � ���(� �%���� *�', �������# ���"���', ����-�$����' "'������' ������� �� #�� ����� ����' ������'. 3 ��"� ���� ������ ��� ��' �$� ����� �� �����'�%�!�� ��� ����'��'� ����������!��'� �����'�, ����� ��� �� # ���� ��-��$�! ��'’��! ��� ���� �����-��� ��� ��"����.

16 ������ (29-� � ����� ������) ���@ ������ ������ �� ���� ���������� /���-�� R������ 86�6'���� (1901 – 1980), ��'��� @������ ������, ���� ������� ����� *����

/�����������D ����� ��� ### � @������ ��@D 7����-

��D ��� ����. &������, «�����������» ( � �����-��� �������������� *��'�, «Z����-��-���’���») � $��� 86�6'���� �� � �� ��� �������, ��� �� ��������� �����6 �������6 ��������6. /���� ����: ����� «/��$� � &�����», ��� ������ =�-����, $��A������ ��� ���� «4������ /����������� $�� ��», «#�������� $����� ���» �� «������� ��� �����», � <� ����-�� «K� ������ /�����-�����» �� «K� �� �����-�� #��'���». J�����, <� $�� ������6 ��-

0�23 (77 [31])

�� <�� �$��0�������'�� ?�����" �%�%����

(1901 – 1980)

@������ ������, ���� ������� ����� *����/�����������D ����� ���### � @������ ��@D 7����-

�������

�%�%�����

Page 21: Kirovohrad old times

������ �� $�@' ������% �����

«��$���������» Ju 87), � ���- ���, ������� ���%����6, � ��������� $�D -

��. 86�6'��� $���'�� ��� �� ��. K������, ��� ���-«�������» ���� ����� �� ������D �����-�� (����� ����������� $�� K���’����6). � <�, ������@����, $���, ��$<��� ��� ���������� $����� ������, �$�����@ �������� $������ ��-���� ���������D �������. 8� � 0���, �����, ���'� $�������, ���� ���� ��������% ������ ��-��@ ���$������� $���� «��������-�������»…

>����, � ��$� B�����-4���D����� (�� ���� �A������ ���������� ��'� �������), /���� R�-���� $�������� � �� ������ (��� ���, «�%�$���%») ����� �������-��������� ���� – � �� ������� ������� ����� ��� -����% ������. 8� $���� «

������������

-

�������

�������

�%�%�����

�%�%�����

$���@���� �� ��� ������ $��� ���� $� �����. ��� �������D ���’@�� �� �����. 0� ������ �����<�6 ��� ���� ����6 ��-���� $�D �� ����� ���'�-���: K���’���� - ������. � <� ��$������� ���D� ����-��� �� ��$��� ������D ����» (0�������� B��������).

� ��$�� – �6�$�� ! #���-��� ��������������� ���@ ��-���� � ����������� E��� #���-�������� 86�6'���, ��� � �� ����������'��� ��� ��-���� �����, <��� $�������@ ��� �6���� ���������, <� ���'��� ������� �����6 (������ $�$�� �� $��������� #����� &%���!) $�������-����� ����'����� $����� [������ �� ���� ����� ����.

8�$�� ��� ������ 0�������������… 8� �� ����-��� ����� �����, ���%����� $������, <� ��-%����� �� $���%����� 0�������������� �� ����-�����D ��� � ���� ������ ��’� /����� R������. K�����, '��%��� ��$������ ��������� �� �� ������, �� $���� ���, ���� �D�� ��� $����-������ $�� ��, <�� ��’� 86�6'���� ’������� %�� �� �� ����������D�����% ������%, ��� %�� � �� �����…

����� ���� ����� ������

1. #���������� #����������, ���� 7������ $�������� �%����� �����"�, $���%�����

����� ��������� - > �����������.2. &� �D�� �� �$�������� ��� ����-$����%����� ���$� B>�4.3. [������� ������ $���� XX �������� �� �� � ����� Z������ � B�������.4. �����<���� �������6������� ��-������� "/�� ��" �� ����� =�����,

���� �� ���$��� ������ ���$���� ����6 B��������.

5. 8�� ��.6. 0����� �� ����� >����������, ����

���������� 0������.7. [������� ������ $���� XX �������� ��

�� � ����� Z������ � B�������.8. 4$�������� ���������� �� �������� �

B�������������� �������, ����'��� ������ "/�����|�".

Ïðàâèëüí� â�äïîâ�ä� íà ñêóëüïòóð-í� çàãàäêè, îïóáë�êîâàí� ó íîìåð�

6 (30)

Page 22: Kirovohrad old times

���� ������� 7��'�, ������ ���� ���� ������ �� ���% ($����� ��) � �������, � ����. &������ ������% �$���� � %������D ���� �, � ���� ��-$����� �� ����� E��� B������ ������ �������% �� ��, $������� � ����� ���� ��� ��������� ��-%���D /�� – /���A���, �@ ����� $�� ��<� ��� $������� $��������� ������� � «8���% �����-���». 8��%� $�� � $����, $� �������� ��������D

���� ��������D ���D��.9�� �������� $���������� ��-

��������� $��������� '��%�������� ��� E��� 7��'� ������ $��'� ��� ���� ����� �����. 0����� – ���� ��� $���������, $’����� � � ������ ���-����, ��� ��$��$��� ������ ���� ����������. &��� ��$����� ���6-����, ��� ��� ����� � �� �����-�� �� ���������� $�$��<�. E��� 7��'� ��������� 3-�� ���� �� (19 �6���� � ������ ������) ���� �� $�����-��� ����� $� ����� ����������� (Z������). +�������� ��$�������-�, <� ���� ��� 19-����� ���� ����� �$��$������ ��� �%�����

$������� �� ������ ���, ��� ����� ��$����: «� $�������� – ������� ��������. 0����� ���$�-���%����, ��������, ���� ���� "���. /����, ��-�����, ������� ��������, $��������� ������ – � ����������� �� ���'��.» 5�'�� ������, �� � ��'������������� ��������'���� 7��'�, ��-%������ �� #��%����������� ����� (���� =�����) ���� ���$���� ����������� !���������"�. 0���-�� ��, ��������� ��� ������, �� ���������. +���@ � B���������� � ����� ����� 7��'�, <�, $���������, @ ������ ������, ���� ��$�����-�������� ��-�������� ����� $��������� �� �����. K��� @ � 7����, ������ ���D 7��'� �� �� ����� ��� � ���'�-@���� ��� ������ ��� , ���� ��� � 7���� �� ��.

����� ���� �����

������

�������

����

@���� ��� ��������

���� ����

���� '�& ��#�'� ��&$�$�%�! ������� (����� �"����� / ��� �������, � ����' � �� ��$��), � �� ����� (������ '� ���#'�-%�! ��"����' ��������& ���!�� «������ '� -���». >��� ������, *� �%��, ��� � '��� "�-'��� �������� ������ ��� �����& ���$���, ����%�! � ��& � ������ ���*�� $����, *�, �� ����'�, +�����. ��'� ��', �� ��� ��'�. � ������, '���!, �� ���. ������"�� '���(�� ����$��! � ������(�% �� ���������% �� �� -��� ��� �����(!.

5 %���$� B���������� � ���, <� ���� �$�������� ������������ $��-����� ����������� ����� �6���, ����� ���� ������� �� @����� ��������� $��� � ��������… ���-�� �������.

B��� ������ �� $��������� E��� B������ 7��'� (1899 – 1960). 8� ��� � ����$������'���� 3-�� Q�� – &�����, � ������� 4/QQ ������, � ��$������� 7����-����, � ������ ��-@���� �'"����. � �� � &�����-���-5����� �������� �� ���.

>�� $�������� «$�$��», �������, ����� ��������, <� $��������� 7��'� �� ��-����6 A����6 ����������� ������������ $��-��� 20-30-�% ��., ������� � ���� ����������'�% ��������-�������� $��� ����� ��: 5��A� � �����-��, #�������� B���@��, C����� 0����������, � $���� �������D ������������ «*���» $���6��� �� �� � ����D���� #���������� +������ � ��� ����� 0�������� (�� ���, ��%�� �������@, <� �������� �$���� �� ������ ���� ����� #������ ���� � $��������������). [�� �$�������, ��-������ $�������, ����������% �� ����$��������� �, ����������'�, ��� ������: ����� ���������

�� �� «8�� �������», ����@$�� ����������� � ���������� Q�-��D «K� ������» � $�������� ����������A�� «[������ ��� �� �����» –

0�23 (76 [30])

���$����� �(����# �������" C����

(1899 – 1960)

�, ����������'�, ��� ������: ������ �� «8�����@$�� � ��������������D «K� �� $����������«[������ ��

���#C����,

30-������

�����������P��!������S�� ������ C���� (?)

Page 23: Kirovohrad old times

��:3���3;� (76 [30])

Q������� ����� «=��-��» $��$��@ �� � ���-

D% ����� ����������-��������� ��� ��$������% �����, �� ������% �� ����-

���� ���� [���� � �� ������ �������� ���� ��'��� ���-

���� �����. �� �� ��@�� $-�������� �����% �����, ������-

��6 ����$����-��%��������6 ����6 B���������� ������ �� $��-������ ����� �� �� �������. K��-��� <�-�����, $�������� ����� (%�� �� $��’�����, ����������� ��-

'��, �� �� �����, ���$� ������� � ��%��������� �������) �� �����%

B���������� �� =���������� �������, �� ������-�� � �����. 4 ����, ������, �

$�����@ ���� ������.4 ������, ������ ������� ���$�

��������� �$������������, �� �$���-���� ������ �� ��������� $����� '���-������� ��������� �� [����, ��� ����� ����� � B���������� ($���� ��: $�-������� � ���� ��������� ������). >���� ��% ����� �$� ������, ����� ��� ������� ��������, ��� �� ������ � ������ $��'��� � $����� �� ����� D% ����� ��-

%�������, � $�� ������-

�� ���-��% – �� �$������

– �� � ����� ��-��'� ������ �� �����-

������. #�'� ������� – �� ������ ����� «$� $�����%» � ’������, �� ������� � ����� �� $��$��� � ���� � �������� ������% � ��$��% ����-��� ��$�������� ����� ����� B����

J�����. ���'� �6����, ��� ����-'�� ����� � $��������6

�������@6 ���% ������ ��������� ����� $�

�����% �� �-

J�����. ���'� �6J �'�� �����

������������

--

-�---

6--�

�� ��- ����� �����-��� ��

��

���$� ������� ������������,

�����

������� ���: $������������������ ��-���-

����%�$�

�) �� �����%� �������, ������, �

���$��$���-

�� '���-����� $�-��)��).��

-

�- �����% – ��������

�����% B���������� �� ����� kr.newlook@

gmail.com, ������@ $�� ��� �������D �����

«=����». K� ���@D ���-���� �� �����@�� $��-������ ��� $�������6

($���������) ����$��-� ���� �����. 8��

<� «�������� ����», �� �� ����� ��'�

$������ ���-�� � �$���� ����� $� � � � � � % &���� $�-

'��% ����, <� ������

���� �������'�� – �����% �����.

����� ���� ����� ������

P. S. ;������ «���-��#�» ����� �������

"��$-��� ������ ��?��-����N �������� #����+ �"����� �� ������+ ��-��, 5� ��� ��+ �� ��&�� ��"���, �"� �����$ � �����.

RE: )�C F3F3@0O��E+�'� ����� 8���-

�� =���� $���� @: «_� ����@���� ��������� $�%������� ��������-���� $�� ������ ��'��� ����� =���@�����, �� �� ����6���, <� � ������ ����� �%����� �%��-��@���$������ � ���D� $�%�������� �������-�� ��� ����� 9�� ����� / C�� ���� – =��(�)�.»

��6� �@��

��� B������� �� �������� B������� ��, ��� ����-���

��������6���% ����������� $��

��% �� �-�

$�6 �� ����

6���

@6�����

�����.

5

3

7

2

6

4

8

��:3���3;��:3���

Q��

D%�

��

�����

��6 ����6�������� (%��

'��, ��%���

B���������� ������-��

$�����@ ���� ��4 ������,

��������� ������

1

Page 24: Kirovohrad old times

>����� ���, ���-�����$������ �+ 4Q/Q, K�������� $�������� ���� – ��� �� ���� ���-���� � ����.

� � � � � � � � � 7������ � ���'-����% �������D ��%�������D �� �-$������. ���A��� &��������� ���� �-��������� ���D�����D '���� ��������D ������A�D ���$-��-���-��% ������! 7����� ���

����% ��������% ���� �<� �� $�������? +, ���� ����������: �� ���� 7����� $���������� ������% A��������� (���� $�� �� ������������ ���������� ����, ����������� �� $���� ������ � ������A�����, ����������� �� ����������� A��������), �����������, A�������D ��'������� (���� $�� $�%������� �� �������� �’� �� ���-������% ��$, $�� D% �$����������� �� $���������), ��������D ������A�D �� A�����������D (���� $�� �������� ��$������, D% �����A�����6 �� $�'�-����� �� ����� ���).

����� @�� ���������� ��%����� ����������6, ��������6, A���� ���6 �, <� ����������'�, ���D�����6 ����6, ��@6 ��������6 � �� �����-<���6 ����6 $���� ��������, � ���� ��'������ ������ �� ����� ���� �������� «���������», ��$��������� ����� ������ ��'�% ���� ��$��-����� 1930-�% ��. 7$��6� �� �����A��6� ���D% ��%���������% $����������% ��� � ����� (~ 100 ����% �������� ��� ����), ��� ������� �� K������<��� (����D�����D �� �� K�-��������) �� B���, 7����� �-%�$�6����� ������@6 ������, ����$����, �������, ������-���6 �� � ���6.

/�� «������ ��%���-����D», '��� C��� �%���� (1757 – 1819) ���� �� $�'����� ����� «$�������». +�� �� ��� 0�� �����.

����� ���� ����� ������

:�� � ��"�# ���. ��'��������'�? )�-���, ��������, ���$����, +� ���, ����-�������, ���'����!�� ����������… 0� ��� ����& ��������'� ���+���#-��� ����'����� "���� ����!-�� �������� ���� ���������� +���� �� «"���������$��» ���� �%�-�!��& ����!�����, ��� ��������� ��"��� �����(�. ��$ ����!, ��� (� "���!, ���� ���# �����# �������-"� ��� ���. �� ���"��' >�����-��' ��������� ���.

/��D ����� �������� � � ������D B����������. &�'��� ��� �������� �� &����� *���@�, ����� $��'��� � Q���D $������� � '�%��, �� ����-����� 5��� C�� ���, <� $��'�� ��� �� Q���D ��$���� $�� ��%��� ����������D �����, ����� ����� �6 �� ����������� ������� ��$�������� ������� ������ R��� +������. � <� �� 7�����.

���A��� &��������� 7����� (1898 – 1973) – ��%������ ��������� ���'���. +� �� $�� ��-��� A�%? 7� � � �� �. � ��� $�����: ��%������� – �� ������… $�����, ��������, ��� ����6���� �������� ��'�������, %������% ������ ���, ����� �� ��� ��$��� ������, ����6� $�� ��-��� � '���� ����� ����, <� '���%��� ������� �� ������� – ���$����� ������ ������ ������ � ����������, $����� ���������-����6�����% ��-������ �������, ������ ���% � ���� ������$��� �6������ ����, ������ ���, <� ������ � $�-�������� �����.

+����� 7����� ��������� 9�� ���������8 �6����, �� �� �����, '��������� 1917-�� ����-�� ����� �6 �� <� � �������� $������ ������� $� '����% � � �������� ��%�����, ������� ����-6��� B�D������ �������� ��������� (���� B+4

��. 8. Z������). ���'� �������� $���� ���A���� 7������ �� $�-

������ ���� $�� «����� �������� ������� K����’@�<���». +� ������� 30-�% ��. ��' ��-��� ��$���6��� �� ������� ��������, <� ��� $������� ����� ��������� ���������% ��� �� �%��� ���������D. _� � $��, +����������� ��%�-��������� �������� 4���D�� – �$���� ���� ��'�����% ��.

0�23 (75 [29])

>����4444$$$$�����

7777��������$&���'��!+��� >�����#���"

C����� (1898 – 1973)

Page 25: Kirovohrad old times

����� ����������!��� �%� ������-����� ����. ��#�� ��� ��, "�' ����������!�� $��-�� ���� ��������'�: � ��', *� ������! ��' �'�������(! ("�-�� @�� �����, "�-�� ��������) �� ���������� �� ������ �� ���# �'����& ��#������� $���� � �������� &� ���� ?����(� ��. @�� �����, *�� '��(���' ��-�(�� �� �������� ����� ��-��"���� ���� � �"�.

+, �������, ������� ��� �� ����, � �� $�� ��� ������� ��� ����? ���%-����� �����, ������-���, ������� �, ����, �������������? +�. &��� $�� ��������, <� ������ �� ����� ���'� ������ � <� – $�� ������.

8��, �� �� $���������, B���������� �� ���-�� ���� � $��'�% ��������% $����� Q��������D ��$���D. /���� ��'�% ���D�����% ���� ����� «$��-����@�» ������������ <� ��'� ������ 7���-�������, � ����� 5 6�, =���, &���$���, 7����-�$���, 7%�����, ��������� (�� ���D�� $��’����� � �� ���������'�� $���������6 – $���� Q��������), /��. >������ �6�� �������% ����������, ��� ��������� � ���� ���������� �-�������� $���� – �� ��� � ��� $������� ������A�� ���������D �����D: 8 ���D�����% ���� $���� ���% ���������% � ���% ���������%! ����� �A������ �� �� $��� ���� ����$��� ����:

3-�# ����!��# @�� ��������!��# Z�� 3'��������!��& ��������� ������& ���$��

C�!� >�����&��� ����#��%��6�, <� �� ���� ����� �6�����

(>��� ��. #��������), � ����$�� ��� ���� -����� (&���������� ������ ����), �������� � ������������� ���$� �� ���, $��’� ���% � ��-'��� �������, �� $������� �� ���� �����%-$����������%. +������ ����� � $�� ����� $���

������� ��� «7����-�� �����».

J�����, <� ���$���-�� ���� ��� �� $�� ��� 7���� &�����D���, � ������ ��% – Q�������. 5�’� #���-��D B����� @�� ������������� ����-���������� ����� �� ������� ����� #�<��� ���� ��� 1 ���� 1845 �. 7���� &�����D��� Q������� (1822 – 1892), ������ &����� 5, ��'����� '�A���6 �������% ������ ����� � �� �� ���@D ������, $� ���� ����-A�� � ���@D ���6�����D $������� $�������� ��'� 7���� &�����D��� Q������� (1895 – 1918), ������

&����� 55. +� ����, � ���% ���� �������� �� ���-���<�� ����. ���'� 7���� &�����D��� ��� ����� �� �� ��� �� � ����������� ����� ����-��� %����� � �����%. Z�6��� ��%�����D ����'�% $������� ��������, ��� ��$��������� ����-�������, � �������� �� ��� ������ �� ����� �� ������������ �� $������������� ��'����� �� ���@D ����D $��������. �� 24 ���� (!) D� ����'�� $�������� � ������� B����, ������ #6�������-", ��� ��<����� ��@D � ���� ��'�� <������D $��� �� ���. >��� 7���� &�����D��� ��������-�� ���� $� ���� ����� ��'��� �� �������. ���� �A������ ���� – ����������$���, $�����'� ���-� $���������� ������ (���. ��� DD ������), � ������ ���� ��� ������� ����� �� ������6��. Q� �� � ������� DD �� �������� � @��������� �-��� 0���� 5$���@�� �� � 16 �� 17 ��$�� $��-'��� ��� [��������� $��������.

…4 �� ��� ������� �������� ��������� ���������% $����������� (������ �����) � ����-�����% ���$������% �����, <� ��, ������, ��� � $��$��@��. ����������� $������ 1-�D 7��-�� &�����D��� $�� �� #��������� !� (1845) � ��������� A������� � ���������� 2-�D 7���� &�����D���. 7����� ������ ��� ���������� ��-���� ����������� �������� 7��������� #�����-��, ���� �� �������6@�� ��� $���� � ������ ��������������� ���@ ������ ���������.

����� ���� ����� ������

������%. +������ ����� � $�� ����� $��� &���������, �$������@

�-

��-���

� ����. 5�’� #���-��������� ����-������� �����

1 ���� 1845 �. Q������� (1822

�� 5 ��'�����

2�+ @��- �������-

�!��� ���� ������

���$�� C�!-� >�����-

&��� O��� �+�(���� @�� ����-����!��� ���� �'������-

��' �� 2�+�' ( (�����)

2�����������

����� ���� ������-���� ��, "��� ���� ��������! �� @���� �����# �� ���@���(�

��:3���3;� (75 [29])

Page 26: Kirovohrad old times

«����������»: �������, �������������D �� ����-��6, <� � ’������, �� � ������6 ���, ����-�� ���. 4 ����� � ������, 7���� &�%������� >�������D, �������� $����� �� ������': ���� ��� ��$������ ���D��� � ����'��6 ����-�������������D �����, ��$������ �������� � …

��������� �� �������� ���. 0���-'� ����, 7���� &�%������� ��� �� $����� ���D���6, � <� � ������6 ������6 B����������%.

4�� $� ��'�, �$���66� ���-��� � �����, 5��� 9������� 8��� ��$����, <� ������@ «����������6, A���� ���6, ��������6, […] ����� ���������, ����������6, �����������6 ������». ���,.. �-����6�� ������� ������, �� ���-D����� ��� ����� ���'���������% �� ���� ����% � ��� ����� A�- ���! K�����, $������ �� ���'�� ���D���� � �����, �������� ����

������%�� ������!.. 8� �� ��� � ���� �� ���$�-���� �� � ����������. �������� ����: %� � 4���D�� 8��� � $�������, �� ���������� ��� �� ����� �����% ������D ����� �D – ��� �� �������� �� ���. � $���� C�����", &�����, /��A���$���, 7����, ��� &�����. �������� ���<� ����’���������� � ���� <������ � ���� $��’���, <� ������� ���%�� ���� ��������D.

#���� ������� – 8��� $� $��� �������� 4���D�� (<�$�����, � ���������� Q���@6 �� +������6) � B���������. 8��� – ��%������� 9�� ������������D ������D �������D ����� �D, ��� �������� ������D ���� 1917 ���, ���� ����������� �� ����� � ������� ����� ������ ������ 0���'���� (K���������D �����) – <� ��-������. B��� ����, ������� �� #������������ ’D �� $� �'������D ������ (&�����). 5 ������� ��� $���� �� 500 ����, ����'���� $����������� ����. # �������� ��%��� ������@���� ������� �$���� @�� ������������% 8�����. B�� ������, ���� ���� ��$��� ���(�) :-)

����� ���� ����� ������

����� ���!�� 50 ����� ��', 11 ���� 1958 ��� +� �� 3�� ��'' ���"���� ������!'� ���(�% �������$�!�% �� ��% «J���!�� ����������� �����-'��%����� �����', *� ���%�!�� � �����������'� ���������'�, � ����� ������� �� +� ��� ��� '�» – ��� ���-��# � ���� *� �������# .�� ����-/����-������(!, �����.��# 0�������!��& ���'�&.

K ���� �� �������, 8��� – ���� � ������������'�% �������@���� ����

�������� �����, ���� �����-���� �� ������% ������� 5��� ���-

������� ������D. 0� ������ ���� �� -����� �6������� ��� $� ��� �������

������� ��� ��������� ����� �� ����� ��������� ����6 ��-���������6 $��-���������6, ��� ��� �����6�� ��. 8��������� ���� ���� ����-������A��, ����� �, �� ���@ ���� ����-��$�@���� ����������, ��� � ����@, $�$�� ��� ���������� 0����@��, ������ �����…

7�����'��� 8����, <� ��� ��������� R��� +������ $��-���@, <� � ��������������6 � 5���� ��'� ��� $�����-��. /���� ����: $� �������� (9������� R�������) ��� ������-�6������� � ��$���� $��������������� $�� ��<��, �������� � �� ��� ����� 8���-���, � �� ��� ������������ �����. 0�����, �� ���, %� � �� ������� ����% ���������% �����, �� ���, ��� ��'�� ���-��� � ���� � � ������D ���� ��'��� �����. 0�� ��� $������ ������� ����� 8���-����'��

���6��� ����-����� $���� 9��- ��������������

0�23 (F�0�;Q 74 [28])

)�''����� �� '��-�� 3��� ��''� �� 0�������"�' ���-����*� (>�����)

>�'�����!�� �����

�'$�

��A���D� 3�� @����#���" ��''

(1895 – 1971)

K ���� �� �������, 8��� ������������'�% �������@�

�������� �����, �������� �� ������% ���

������� ������D. 0� ������� �6������� ���

������� ��� ��������� �������������6 ���������6,��� �������. 8��������� ���� ������A��, ��, �� ���@ ����-��$�@�����������, � ����@, $���� �������0����@��, �������…

7�����'8����, <� ��������� R����@, <� � �� 5���� ��'��. /���� ��(9������� R������-�6����$�������������������� � ���, � �� �������. 0�����,������� ��������, �� ���, ��� � ���� ��'��� �����. ������� �����

��

)�0�

Page 27: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 74 [28])

^� ��� �'��� �� ��� ���!�� ���������� '� ��.'�? @�� ����-���, @�������, J����’.��!�, ������?.. )�%� (��� ����� ����,

�����"�� � ��+����"��� '����������, ������������� ��'���% ������' ������!�� "��, *�� �'����� ������% �������"� �� �.

����. *���#'���� ����&.

*���66� ������ �� � ���'��� ��������-�������� ��������� ��������� ���������� ���������� �%����� $��’���� #��������

7��������� /���6�, ���� �������� $�������� � ���% ���� �� ����� ��D �������D �� ��� ���� �����D �� �� � ��$��� ������6

������6 ������ ���� #. ������������ «8�@����6 =���@������ �� ��-����», ��$������ � �������� ���������� &. /. ��������. +����� �

������ ����� «=����» �� ����'� $�� ��� ������, ��� �� ������-���� $���$������ DD ������� ����.

© 4�� ����� ��������� �������� ����� ��@D ������D ������.�������� 1859-1873��. /�.-������� � ��������� ��������� �����

����������-������������� �$�������� «\����», � ���� ������� ����-�� «+�� $�'��», ��� �������� �������6 �����$�������@6. +, $�� <�

����� $����� ���� ���������� ���$�� ���D� �������D? ��� ���������-��������, ������% �����-%���������, �������-��������� � $������� $��� � $�-

�������% ��������. ��� �� �� ������ ������� ���� ��������D ��� ��, «�������» ����'��� �$���6��6���� ������� ����� � ���� �������� $�� ��<��� �������% ����D� �� ����% ����� ���@��� $������% ������. 8��

�������� ����� ������� �����% ��$�������% $����������: B�D� – R�A�@�, B�����-������ – B������@��� ��<�. K���'���� ����� ��% ����� � ��'�� ������ $��������-

��� 9�� ��������, ���� ������ «+�� $�'��» �� �'�A������� $�� ������� ������ � � ������.

��� � <� ���� ��� «=���@�…», $����, <� ������� ��'��������� �-�����6. 9, <�$�����, ��������6 ����6 ���� �����

Lilien – «����D», ��� � «=����» (�� $��������� $��-������� ��� ��������� ������� �����). �����, ���

��������� �����'���� �� ������� ��6�� �� ��-'��� �����, �� �� ���� � �� ��������. 5 $��� ��-

��� ���������� �� ������� �<�, ������6��� ������, �� ��� �� �������, ������ �$�����-

�� $���� ��� ���, ��������'� ���6 �����6 �� ����� ����� � ���$������6 $������6

«��%������» ���� �����: [email protected]. 7����@��, <� ���<� �����D ��

�� ���� �� ���'���.����� ���� ����� ������

����������� ????? @@@@@@@@@

Page 28: Kirovohrad old times

1845 ��� ����� � ��'������� �� -��% (������ ����#: ��������� �$�#, ��� ��� ��� �� '��� ��$����!��# '�#���!�' ��-���! ������& F%���S 33, ����������(!�� ���-������ ����� ��������� ��$���� ����� 28-�' �'�������!��' �����', � �������(� �����-�!�� 0���'�������!��� ��#�� ��������� ���"� ����# ����+�# 3��� ��������", ?�����# ������� �+��� ?������, �������(��'� �� ���-�����'� �� ����� «���» R�S��� ������ )�.

…� <� 1845 ��� – ����� ����$���� ���� ���- ��������� 165-����� 6�����! – ����� �$��'� ’������ �������, �������� ���’���� ���� ��� 5���, <� � ���������� ���������� ���� �� ��-�� #������. 4 ���������� $������� ��������-��� �$��� /�6����, ������ � ����� A��������-��, ��%���� ������� ��� $������� $������� $����� ����������� ��������� �� ��’� Q��� (>����� �����������?). #������ ���� �� ��-�� ���'�� ��� ���� ����'����� ��<����, ���� ���$�� �� «������» �������� �� 1982 ���. J�����, <� ����� ������, ������ $�-����� ’@���� ����� B���� &����� � 50 ����� [�����, ��� �$���A���� $����������� '��� ���������% �������. Q�� – ����6��� � DD ���������6 ���-����6 ����6 �� $������� – ������ �����, �� $������'� ������D �����D ��� ����� ��D � ������ $������� �����! ���� �� ��� �����, $��-���� #����������� ��� $�%�������� ���’����� �������� ���% ������ � ��' ��$�� ��$���

��%����� �� ���������D. 8� ��<���� �����-������� $���� 80-�% ����� ������ ��-��6 �� ������������ ������ K����������� ($�� ����� �� ��$�'��� � ������ � ���-����% ���� «=����»), ��� � �������

&���������� �����, <� ������ $��-

�������� /��������� $������…

+� ��%6� ��$� ������ 0���'������� �-�� ����� ���� 1868 ���, ��� ������% ���� ��� �������� ������ ������ �� �� ������, �������� � ������, <� '����� ����- �� $������������ 9�� �������� / K����’@���� / B����� / B���������: ���������� � B�����$������� ($��'�� � ��% ’@����� � ������ $��������� 0�����, � ����� � 0������ �$���� B�������), *�� �� ������, ���6 ����� ��� $����� ��� ����������D ����� (���� 7���� 0�’�����D) �� 7 ��� ����, <� ��� �� ������ ��������� ��������� ���� ����'�� 0�-��'��� � =����������.

+��� ��� #������� ���� � 5����� ��%�-����� 0� ����� ���� – �������� ���� ����� $���� ��������� $�'�%����� ���� � ��������� ��-���� ���%���% �� $�����%. &�� ���� ����� <� $��������� ������ ���� ���%����� Q����� ������. +� &�%���������� ����� (�������� B�����) ��%�-����� >��������� ����, �� B����������� (����� B��$����������) – ��������������� $�'�%�����, � ���� �������� K������� (���� �� ������ «5�$�-��� /») – B<�������. 5<� ��� ����� $��������� /�����6: ��$���'��� &��������������, �������-���� ������ � +������������� ������ (���, �� �-�� ������ �������� /�����D������� �������<�).

+��� � ����� ��� B�������D �� $����� � �� ������� 0���������D �� #������������D ����� �� ������� $����� ����� ����� ����%���� 12 ����% ���-��� � �������. ��, �����, �� �������� � ������'�� �����, ����� 2-�� �����-B����� (�$����), ��� $��-������ ���� Q����-!���� (/Z�), <� ��������� � %���� �� ������ 321 �, ��� � $����� ��������� �������� ������ [����� B����� 0�� ���D, ��� ���'��� ��� ���� ���� ��� ���� �� ���6��.

����� ���� ����� ������

+��� � ����� ��� B�������D �� $����� � �� �������

� <� 1845 ��� ����� ����$���� ���� ���

�������� �$�# ��� ���

�$

+� ��%6� ��$� ���

��� �� ���������D. 8� ��<���� �����-� $���� 80-�% ����� ������ ��-

����������� ������ K��������������������� ������ K������������ �� ��$�'��� � ������ � ���-

� «=����»), ��� � ��������� �����, <� ������ $��-

���������� %�� %��������

������ # �������

��%����������� ��6 �� �����6 �� ���($�� ����� �����% ����

&����������

�������� /��������� $������…���� 0���'������� �-

�$�

����������� ����� '��� (1982)(+��� ������ �������' ������')

���'��# �� ������' '����(+��� �����(�& �.�. �%�%�����)

��� �� ������# '��� �� �� ��"�& 3��

��:3���3;���:3���3;�(F�0�;Q 73(F�0�;Q 73 [27]) [27])

Page 29: Kirovohrad old times

( ������ ����-����� $���� � ����� #�������� ������� ���� ��� �����), � �� ������ ��' ����� �����-�� ����� ����-����� ��� � �� ���. ���������, � ����� ������% ��-���� ���� ��� �� �� ���� �� �������-���� $� ���D (����� ������ $��$����-�� ��� $����, ����� ������ /����$�������, ��� ���D ��� ��������� �� -������� ���������), ��������� � �������� �-��$��� ������ ������ � ������� $��%�������� >��������D – ����������… ��� ��������� $���� �������% ���������, �������, �� �����.

��� <� � 9�� ��������? �������� 1875 – 1881 ��. 6��� [��� ��������� ����� � ����@6 $����6 � ������� 8��������� (/������������), %���� �� ����� � ����� � ���-��� $�������� ���������-��� ���D������ �%�� ����� &�%������, ���� �������� ���� � �������% ����A�D�, ����� ���� � ����� ������-�� 8����������� $��������� 7���������� B��������. � 9�� �������� ���� $������ ��� ����������� $�������-����� � ������� �� �������-����% ����'����.

…K������� ��������� ����, ����� ������ �� ���-�����D, %����� � $��������� ���, <� ��� ���� ���D $�� ���-�������� ������D ������ �

4���D�� $�'�� � ����6 ($��������, ������ �� ��� ��). K�����, <� �$�������� $�� �/�-'��� ��@��� ����'���% � �������� $�� �� ��� ���D�����% $����������� ������ � ��$�� ��-�������� ���$����� ���D% �������������% A��-��� �� ���������. ����� ��� ��� � �� 68-� ���� ��������� �����, � ���� $��% ���� ���$��� ���� #�����6, � �� 5������ <� ����� ���������� ����� �� ����, ������� ������ ���� – ����� ���%������ �'������� $��’��� ������ �����-�����'�% ���D% �$������ �����.

����� ���� ����� ������

3 ��� @�� ��������!�� �'�!�� ��-��!�� "���*�! ;$� ������ �� ��������� ����& ������, �� ���������!��# ����� ��� ������ �������"��� ��'����!���, ��-����. ������ 2-��������� ������ �����-�!�� >������������ �����$ �0�;. >� �$� ������ � ��� �������$(� ��� ����, � ��� '�#.���(� �����!���, �$ ��! ���#��� ���� � ������ �����' �����' � ��� �������(� ̂ �-�������.

+����� ���� � ���� ����� �� ��� $�� @��-�� :����'��#���"� ^�������� (1861 – 1929), ���� ��� � ������ ����@D A�� � ��@D �6����, ��� �������� �� DD ����: �) ��������� �$������-�� $��’������, �) $������������ �����D�� � ����������-�������% ����� ����� ���� ������ � �) ������������ �����������D ��'�� � ������-@A��� $��A���� ����� �� ������ ������������ ����, �������� ���D�����D ������, ��������, ������������, ������� �� $��������.«F��_�_ ;���`0; ��R�� 0R �3Fa�_ EC OF_-

�_0_ E;23, � Z EC OF_�_0_ �_2R03»��� $��’������ ���������-

�� ����@ �� ������ ������� �� ������D ������D B����������, � �, �����, � ���� �����. 7� ������� �������, ��$������, �$���� %��� $�������� �� #���% $��’����� B� �� (��� �� A������ @�������� ���-$�, � � *������� ������ %���-��� ���% �����'�% ������), � ����D����� ������� �� �$��-�������� �'������ �6���, ����� �� ������ ���'� ������ «Q����-���D������ �������» 4�����-B�������» (=����, 1893 – 1898), $����6���� ��$�-����� «B������� ������|» � ���D������ �����������, ��-���� ���� A��� ��� ��$����� ���D������ $����������� $�� +������ ���������� Z����-��, 2 ���� A��������� ����-��� ��� ��������D ������� «/������» �� K�%����� 4���D��, ��� �������� A�������� «�������-���� ���» =����� (25 000 ���.), ��%�6� ������$������ ������ D%��� �� ����D �� =����� ��<�. /$���@��, ������� ���'�? +�, �� �$��<���. ������ ��������� �� ������ ��������� � ��� ����� ���$�������� �����% ��� ����'���% (���� B��������� �-� 7������D ���.). 0���'� ����, 9���� ������$����� ����� ������ �����������-$��������% ���'�. +�$��$��$����� ����������� ����������� ���D����� ����� �5� ��. ����� ���-�� �� ��������� � ���� ������� �$�� �� ������D

0�23 (F�0�;Q 73 [27])

�6 8%��&��79��

���@��� :����'��#���" ^��������

(1861 – 1929)

@��� ^��������. )�������, ����(! 90-� ����� :3:��.

Page 30: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 72 [26])��:3���3;� (F�0�;Q 72 [26])

Page 31: Kirovohrad old times

�� �����D ����, ����� ������� ����$��% ��� ��-������� ������-���, ���� ��� � ���� �� ��D%���.

�� ��'� +�����$���<��� �������� �� ��-���� ���D ����� #������� �� ��-���, ����$��'� ����� � ���� ��-���� ������ �, $� ���, $�������'� �� ���� ��� ���� <� $������� ��-$������ $������ �������� /����-$��������, ���� ���$������ �������6 ������-��6 �����6 ���%� $� ��'�, � ��� *��������, � ����� 28-����� ����������� $���� $�%������-�� � ���������% �� �����% �����% � �������-��% ���%. +� ���� ��� �������� A����6 ����-�������������: «���� ������ � ������������ $�������», ������� �����6 ���D�����6 ����6, «�����6� �$� ������ � ������� ���������� ��%�D ����». +� ��� �����% �$����������, ��� �� ������ �� �'���� ������ ��������� $�� ��������; ��� /����$������� �� �������� $��-��%����, �� �� $�������6���. 5 >��������@6 ��� ������D ��� � ������������ �������� ��-�������� �� ���, � ��� � �������� � ���D� '�-A�� �� 0������ 20-� ����. +����� $���� <� ����� ����������� �������� �������� ��, ����� ���$����� �� ������������. # ��������D ��������� ������ � $���6��� ����� �$�����-�� ����� ���������� 4���D��, ����� ��� ���� ���� ����%������ � $��������� �������, $�� ����� ��� ���� ��������� � >����� ��$���� ���: «[g��� ����������] – «�� ��'� $’��� ����-�6������, ����� %���, <�� D� $������ ������� � �����, � ��'� �� D% ������� $���66��.» ����� &6�%��� 1957 ����.

����� ���� ����� ������

P. S. � �� �&� # ��� ��3 �����? � �� �� �&�! T����� �#�� ��%�$����N ��$��-���� ���-����� ������N�$ H������&����$� �����-��%�$� ����5. �� # ���#��� �� �N���� �� 3��%��N � ��"���$��+ �*U/WCXU �����+. '��-��� ��� ����N �����, 5� ��3 ������������-����� ��-���� ��������� T�&����$� ��+��� ����5. �#, �� % �� ���5, ��� ������� ��-3�+ �����+ ������&������…

; ��������! ��"��(� ("�-�� �������) ������-� $�������� ��(�������"��� ��������� 1917 ��� ������! �������� ��� ������! � ��� ����+����� "����. 0� �����, *� ��� (� ������� �� ������"��' ������� ������%�! ��"� �������� ������'�, �'�����'� � $��-��'� '� ��'�. C� ���!�� "������� � ����� '�-�%���� �'���, � �� &� �����������' ��� ��-���� �� ������ '��� ��' ����' �����.

K��������@�� � ��������: ���������-7�������� – �� �������, ��� ���� ��� $���-����� � ����� ���D������� �� �������� �%, �� � ������� � ���� ��� «������������ A���», ����� ������ $�������% �����6� �������� � ���� ����$���6, �� � ������� $���������� ��� �� ��. 7���� �� �������� ��$�� $�����D����-��D �$�%�, � ���� ���� '���� ����������� «����� �� �».

4��������� ���������� �� 5-����������������� /������ 5��� #�������� ���������, <�, $�������� �� �6��%, ����� B� ����6, � ��� �� � ����� �� ����� ����� $�� ������ ��- ������� �������� ����� 7��������, ����'�� �� ��������� ���D�����D ������D, � $��' ���, �� $�$�%� (����, ������-��-$��@"'��%) ������-�� /����$��������, � <� ���� ����������� $���� � �������� �����. � $���� ��� ������ ��������� ����� $�%��� �� B����, ��6��� �� ���'�� �����-���, �� � ������ ���� ��� �$� ������� � *���-

��@���� ���6, ������� Z���� $�����-��% ������-����� ������, $��� �� ����� ��� $���D 17-�� ���. ������-6��, 5��� ���-������ ����6 � ���� ������- ������ ���-�� ���D����-������ � � � � � � � � � � �������, <� �� ������� ��$�� �� ���-����� � ��, ����� �����- ��� �� ��- ����� �������� ����D ������� � ������ $�-��$����� D% �� �������<��,

0�23 (F�0�;Q 72 [26])

��Z��$��6�� ������� �

3��� )������(!-C������(�(1890-1957)

>����� ;���'���" � 3��� )������(!-C������(� – �������

����� ����� ���!��� �� �(��� � ;���&��. �������� 1918 �

Page 32: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 71 [25]); �� '�&��� � ������ ����� ������-�!��' ���'���' «+�-���» («����� ����» � ��������� ����-�'�������!��&) �� ��"�.�!�� ��'����(�� ��������� ���!-��� ���� 3 + 2. J� (�.% ���+'���"��% ���-'�% '�$�� ������� � ������� ����& � �+��� �������!��& ��'������.

#�� 1997 ��� DD �� ����� �$�����@ ��$�-�� ��'�� ���D������� ������������, �� ��-��6� �������������� �������� ��������� ���D�� �������, $��$����� � �� ���� «��<�» (/�. 22). #������ ������ � $��$���� B��������� �� ������ ����� ����'� (�������, ���$������, ����� $� ��'�), ������ � ����� �����������, <� �����, �������� ��������� ������� $��$�-��� �� �$����� �� $�������� ���������, ��� � �������� ������������ � �������������. 8�-$�� �� ������� ���� ���$� ������ � � ���% ��������.

25 ���$�� &����-���-5����� �������� �������, ��������� � ����� ����� ���-���� � ��. B����� ������ �� ���� ���, � %� '�������� ���� ������� ����������� �� ���-����, '������� ��� ������ �� ��������. K��'��6, �� A���'��� $����� �$������� ��� ���$� ���D. >���6 ����-���, ��� �� ������, ���� �� ����������� ������� ���� �� ����� � � �� �. �������, � �D% �����% �� ��% �� 9�� �������� – «��&��$�$��+ +���$ �������� ���, // H������&��� – ���������� ���� ���� ��’�. // H������&��� – ��"� ������� ��3�� �����, // H������&��� – �� ��������� ������ ������.» >��� �� $�� ���$�� �� ����� $��-����� ������� � ���6 &. &����� � �� �����#. K��� �, � ��A���� ���% ���������� �������� ����$��: «' ��"� �����$�� ����� � �������, // ��&�� �� ����� ����� �#���, // � ��, ���� ���� ��� *�&����, // ��������� ��#� ��� ���� �����.»

� $��'��� ������ ����� ����� A���' �$�����, � �� $�� �����, ������ ����'�� ������������, � ����, �� �� $�����, ������� 7��� ��$�� � >����� ������. J�� �����, ��$����, ������ ��� �� �������� ��������'� � � $����-� ���� �, <� �� ��� � $��$��@��…

����� ���� ����� ������

P. S. ����� ������ � ����� ��$���-� #����� $����� �����'���D $������� ��������� � ���� �������� – +. �. *��<����. +���� �����D��� $���������, <� #�������� ������ 4���D��, $���-$����� 7��� #�-���������� ��$�� ��� %����@. K� ���D�� �$������������� ���� $����� @ ��� ���D ������� �� $�������� '������� �����-��, �� ���% $��@��@���� � �������� «=����».

E������: ���� �������������D ������� – ���<�, ����� $��� <� �����@���� ���� ���'� ��� ������ A�������% �����. 8��, ������ �� ����-���� 2009 ��� ����� �������% ������� ����-���� ������� ����� $�%�������� $��������� &�����D� � 7����6 (���D�����6 � ���������6 ������ ���$������), ��������������� ���-����, $������ /�� � ������ ������� (�� ����

����������� �����6�� «��á����»). B������ �����6�� �������, Q�����, ��������% � ���������.

��� <� ���@ ��'�� ������% � �� ��� ���� – ��������, ����

���� «�������» @ ������ $������������ B��������.

����#, ����� '����, �� ���% �����,E� ���� ������!�� � ��� �����!!

���� ����"��� +����(� – �� '���.3�� ��������"�� – �� ���!�� ����.

)�_�)3�:������, �����# ��� ����������,

������� ������� ���#��!������ �����, ����������,>��� ���������!�� �������!

; ����� . '��� ����"���� ��'���,�� ���'� *����' �������! ����',

<� ���� ����% ����� ��.�����,<� �� ��� ������ �����' ��������.

)�_�)3�.

�����'��! *���# �%���� �� ����:3 �����' �����' �� ���.' �����,

3 ��"��' ����' ��� ���&' '����' ����',<� ��'’���% ���� +����"��� �����!

)�_�)3�.

Q���, ����� '����, *���� � '���,:�# ���� ����� �������. ����,

E� ���� �� ���� ��'���.�!�� *���,E� �������! ������ �%��� �� ����!

)�_�)3�.

Page 33: Kirovohrad old times

� � � � � � -�� � 1931

(������������� ������������ �- �� +�6-g��� � & �� �������� 0��������) � 1936 (������� R. B�$$�-��, +�6-g���). #�� ���� ���� ��-�����% ��$���% ��������%, �� ����� ������ ��� ������������% ��’@�����. g��� ����� ���-������� �� ��������% ��6-��������% �������.

0����� ����� $���6��� ���6-������% �����% � ����������-����� ������D. 0� ���������� (<���� �$������� �������� ���-��������� ������������) � ��-�������� ������ %�����% '��� +�6-g����, �� $� 1942 ���.

B������������� �������� ����� ���� 7����������� – $��� <� �����-����"���� ��� �������% ���@ ������ � ������� ������ ��� ���� $��'�- � ����$��%��-���. +� ����6� �� ��, <� ���-

���� �� ����� � ��� ����� 120-��� ��� ��� ���� ���������� (23 ������), $�� ���� ��� ������. &������ ���@ ���� ������� ������ ����6���� ��� ����6 ������ �����, �� ���6-� $������� 1953 – 1963 �������' ����������. 8�� ���� ���������� ������� �$������ $�-

����6�� ����� ��������� @�� ���������� <�-������'� �� 12 �����! (����� ����, �� ���� <� ��@�� $�� ��� ������ �����: ������6 ��'�@���� � ����� ���� $�-%������.) ������…

…4 B���������� @ ����-�� �����, �� �� ���6�� �� 7�����������, �� 7�����-����6 – � ������ �������� � �A������% �������% (��$�% +#� «B�������A��» � ���-�����% ���������)! +������-�� ��� ������, ��������-'� ��� � ���� 7���������, �� ��������@ ���� '���� ������ (���, �� ���� $��� �'����) �� ��'�� �����. +�$����� ��� � ��� �� �’� ���� $������� ���������6 �� ��6 $�������-���� DD �� ���� ��'��� �$������ ���� – ���� 7�����������. 7����������, ���������� � $�-���������� $���������. 7� ������ $�� ����� ��@D �6���� �� � ���� ����� �� ������ ����'�.

����� ���� ����� ������

C������!��� �� ����� ���, . � ��� �����. E� ����'� ����# ����� «O�� �» (C�������� 3������") � ���-�������# ���!�� ���"���� (>����� C�����#���"), ��� ����� �����'�(!��& ��-����!��& =������!��& ���� (�������� �� �-'�����") � ���!�!��# ����� (���' O.S.T.R.). @ �����! '���'���"�� ���'�� C������!���. ��� "�� ���� '�%�! ��� '��� �������'� ��� '���������"�� ����'�� ����?

4�� ���� ���� � ����'-���' ������ ������� ���� 7��������� $�%����� � �%��������’�������� ���� $�6� ����<�: ��������� *������� Q���-�� (��$�., «&�� ������� ���� R������'����») � 0�������, ���$� ���� ������� 5�-�� (��$�., «� ��� �� �����», «/$�� ����|� ���'��») – � $����� ���D /� ����, ��������� ��������� 7���-����� &������ (�D� ������ �� ���� ���� � ������ � ��� ������ $�����) – � B�@��, � �������� ���������� $��-������ 1830 ��� '��%�� ������ �� – � #��'���. 4 ������ ����� �� ������ ��� ���% ��% 7���������%, �����Z���+, Ostrowski � Ostrovsky ���%� ������� ���������� $������ ��'�-�� ���� �$������ ���� �� ��’� ����.

���� C������!��# (1889 – 1975) – ��������� �������6������� 9�� ����-����� � ��%������� 9�� �������������� ��-������ ��������� ���<�, ���� � ���������� �� ������% $���� ��� 7��� �������� �� /Z� 1908 ����, �� �������'� �� ���� ( ����� ������������% ������) � ��� ���� ������% ��������%. 7�����'��� «������� �����» +�6-g����, ���� �� �� � ���@6 ������6 C�-��6 ����� �������� �� ��������� ����������� �����. +������ � +����������� �������D ��-�6���, � &������ �������. K�%�$�6����� ��-��$����, ����� ������ ���6���� �������, ���-������. g��� �������� ���� – ������������� ������� $�� �� � ����� ������: «������������

������» (1931), «B������� Q��-A������������� �����» (1933), « B � � � � � - � � -*�����» (1924) ��<�. �����-������ �������� 7 � � � � �� � � � ��

0�23 (F�0�;Q 71 [25])

0��(��+

�<���

���� �� �����

�����% �� ����� ������

����8

���������������� ��

�«A�«*��7

�� ��������@ ����

Page 34: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 712 [24])

�� �������! ��������!��' �������-��' ������� ������!���� ����, ?��-��(� ��. @�� ����� (�� ���� ���!��% ��'������������% '���%) ������ �� ���% ����� �� ���� �� � ������� ����������� ���, ��� �����! � ���� "���� ������� �� ����. ��� �����$���' ����#'�� XVIII ��. ��������� – ���$�%�! �%�� – ���� �� *�-����! � ����%, ��� ���% ��� ���������. >� ������.'� (� �������� �����$���� � ����-��'� ��� (������ «+�������», ��� �������-%�!, *� (�' >����' ����� ��������.

�� �� ��@��, <�……8��@ ��������� 9�� �������������� ��-

������� ���<� (������ BB+84) ���6���� � C������$���D 0����� � – CA����? J� ���� � ����������'�% ��������� �5� ��. ������ O�����-��" (1825 – 1876), �������A � ��%����� ������-'�� �������� (1855 – 1899), <� $����� $����� �������D ���@ ������ � �6, � $������ ������, ���������� O������ ��� ��� (1838 – 1901), $�� ������� ��'� ������ ��� �� $�������…

…���� � 9�� ��������� $���� $�������-�� � ����������� ������� ����������� ����-�� ��������� ��D������� ����������, ��������, ���������� B���D�<��� ����� 2�!��� (1851 – 1911)? #������ ������� ���D����� ���������. /���'�� ��� 7�������� (1889 – 1960) – ���-��� ��������������% �$��� 4+Q (����� 1-�� � ������ ������D 4���D�� DD ������� ���������% �$���), �����'�� ��� #�������� (1894 – 1918) ������� �� 6��% $��������, <� ������� ������-�� $�� B�����, � ������ +���� Z������-5<� (1888 – 1979) – ����� $��'��� ���D������� '�������� $������� ����������, �$������� ��������D ���D�����D ����������D �����������D. #���� B������� ���� �� �����@����, ���� ��� DD $�������6�� �� ���� Z������ � �����-����� ���A������ ��$��� ����� ��� ������ �� ��� ��

�������……1-'� (!) �� ��������D 4���D�� �������

� '��A���-���������6 ��� �������� $�� R������ ��. 9�� ����� 1764 �.? #��� ��� �$����6 �� �������-$����� C������ >��!-���� (1722 – 1788), �������D � ������D �6����, ��@����� ������� �������������% ����. ���'�6 ����������6 � ��� �����6 ���� «B������ ���. B������» Q���, ���� � ���������� ������� ������. K� ��� ������6 $������� �� B�����-��, � ��� &�������, �� ���, � 2 ���� �� ����� ����� � =�� ����� �� ��$���, ����� $�%����� ������ � ��%��������� ����� ���A���� $����� � ���������� ���$����� ����, <� ��� � ����� ������� ����� �������…

… �� ���������% �������% �$����� $�� ��'� ����� ���'��� ������ ������ 5��� 0��� � ���-��� ���D�����D ���������D &����� B��', <� �� ����� ���D% ����������% �����% �������� E��� ���������, 5��� C�����" («+� ������ $������ �. �������») � ������ ������ R���� >����@������ (���� ��� «0����% B����� ���%»)?..

…��%��������� ������ ����� ����� �� �A��-���� ������ ���� <���� �������� $���������� �����# E����.��!��# (1825 – 1897), � ����� ���� $����� ������� ���% ������% �$�������-����������: ����� )�"���� (1866 – 1914) � C��������� F������!��� (1868 – 1942)? 7������� ����� $���$'��� <� � ���������� $�� ��� ���������, ������ $������'� ��� ��$������'���� «>�� ���� $’��� ����»…

…����� � 9�� ��������� ��� )������-�� F������ (1784 – 1809)? [���@��� '��% ��@D ������ � DD ��������� $������� $�����, $��’� ���� � �� �������� ������ � ���$��-��������� ����������� �������, ��������� ��$����������D ������� �� ���@���� � ����, ����� ���%����6 ��������6 �������@6 $���� �5� ��.

����� ���� ����� ������� ������� ���������� ������� �. � �����

��:3���3;� (F�0�;Q 712 [24])

�� �������! ��������!��' ������� �������

Page 35: Kirovohrad old times

���� ���� �������� � ������� ����������’� �$���������� � ����'������� ��� ��������% $���������, ��� �� %���� �������-������% ��� ��������D. +� ����6� �� ������ � �������-���� A������, ������� � ��� �� ������ ���-�� � �� �� �$�% $�������� 1756 ���� �� ���% �������. # �����, ������� *�@��� �� ��� �$���-��� $��������� � «��$-����������», �� ��� ����� �������6������. #�� ����'��� ��� ��-��� /�������� �����, ��' ����'��� �$������ ��� $���������� ����@D ������D $����� �� ��', $�-����'� ������ ��D������ �������-�����������. 5 ��������D ����� 5��� R������� ��������� �������-��'�A�� � ���������. 7�� ���� ������ ���’@��. ��� �� A������ � 9�� ��������� ���� �� ���� ������ �$�������������� �����'����.

J�����, <� $��'�� (�, �%���, $��������, 1765 – 1768 ��.) ����������� A������ �� �<� ���� *�@-���, ������ ����� ���������, – 7������ 5������. B�� ��� ��������� 5������ R�������, ��������, $��������, ���� �� ��’� 7������ ��� �� ���. J�� *�@��� $���������� ��������� ��$��� $������� $����������� �����, $�'� >�����-�"�, <� ��� ��-���� «�� $������» A������, ���������� ���D $��-'���� ���� 0������������ ��� 1739 ���…

+����������, �� ������ �� �� ������ � <� ������% $�� ��<.

���!��!'->�����# >��(����. 5������-$��$��������, $�� �� $��������� ������������

����� ���������� ����-������ A������. >���� ������� �������, <� ������ ��%�������� �� -��%��� ��� ����� ����-���� ����� ���� #���. �� �� C�������� ?���(�-��" ���� (1723 – 1794), ���� � �������% /�.-���������, <� ���� �� �� ������� ���� $�� �$�������� A������ $�������� � 9-������ ��������� � 5����D? /�� &������� $� ��'� $��-

��������� $���������� K�$��� ���D /�� �� &�-����� ������ , ��� $����� �� ������� ��������…

+, � <� ��� �����: C'���� O�’.�, ��'�� F�-���!.� �� 3��� ?������, ����� �D $��$��<��, ������� � ������� ��D�����% ����� ����% $����� ���$������, ������ ��������� ���% �� ������� $����� ���� � 5���, ��� ���� $�������� /��-���@6 �� *� ���6 18 ����� 1754 ��� ��� �-������� $��'�� ������ ���������� R������ �����D 9�� �����, ���� B����������.

����� ���� ����� ������

; ��������! 255-�& ��"��(� ���������� ��-���!�� J>3 ������'�! ��� "�����# %����#, ������ '��!��& �����, ���.�� «�� �����», �, ��"�#�� $, ��� ���"����# ��� ��'������ �������� ��������& '��!��������'���!��& ���*� ��������'� ������'�, ����' � ��'-�� �(�#��� ���'����� �����& . ��'’����� ���-������"��!������ C�������� )�����. >�$�� �� �'��������, �$� ��� ���, � ��� (!�� '��� ������'�! ���. >� ����'� �'�-��' ����� ��"�& � ������'� ��� ����� ���!���- ���������� '����, ��' ��"�, *� � ����# ������& &� �� ��������.

Z���� (3��� ��'�#����") :�����-C�����" ($. 1780 �.). 11 ���� ( � ��. ��.) 1752 ��� �� ��’� ���� ��@D �6���� 9�� �����6 ��������6 Q���-����6 �� ��$������ ������� ����, ������ �$��'� ������� $�� �������� A������ �� ��-����% 5���. Q���� � ������-�������% ������, $��������, ������ �D� ����������� �� ��$� Q�-�������D ��$���D ’������� +��� /�����. #���6 9�� ����� ��-����������D, ����� ��%�� ������� ����� �������-������. +� $����� /�������D �����, � ���� Q���� ������6���� �������� ������ �����D ��������� ������-4���<���, ��� ����� K�-����� $���� $��� ��������% ������, � <� ���-�6 ����6������� �� �������-$�����.

�� ��� �� ������ � ��'�% ����% $��’����� ������? &�� ��. 8����� �����. R�����6 ������� �� �6���, �����'� ������6 $����-����6 +�����������, �� � ���@� '���� $����'-���� ��% �������% ������, �$����'� �� �������� �������� ������ ���% ���������% �����. 8����� ��� �A�-�����, $��%���� ����� ���'�, ����� ������� ������� ��� �������-������� ������. 4 1762 �. �$�������� ��-$���������� ������� $������� ����� � ������� ���������� � ������ �� �� #������, �� ��� � ������ 0�� �'. � ��������� +�� /����6, ��� �� ����� $��$������������� �� $��������� /�-��� ��$���D, $��������A������ +����������� ������6…

3��� ?�������" O�.��� (1705 – 1774). ���-A������� ���������� �������� ������������ ���, ���� ������ ����6��� ����� ��, <� ��� $��$���-�� ������ ����� ���� 5������ ������, � ��� �� � �������� � ��������. /����� �� 4 ���� 1751 ���,

0�23 (F�0�;Q 712 [24])

Page 36: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 711 [23])

��������� – '���� � ���.% ���% ��-�����(�����!��, �-

� � � �� � � �����'� � �������-'� �� �� �(!��� �'������� �� ������, ���%������ .����'�, ������'�, ��'(�'�, ����'�. ��'�� ���!�� (�������� (��-

�'������ �����+�������� ���������) @��- �������� ��#����� �� �� ��!-���# �����: �����������#, ������(!��#, ��������!��#, %��#�!��#, ����&'�!��#, �%������!��# � ��-���! '��'�����!��#. ��' ��$������ ��' �� ������, *� ��������� – ���� "��, '��-�� ����&��!��.

����� ���� �� � ��, ��� ���������'�� ��-������������ �������� ������ ���D������� ��'�@���� 8���� *�������� (�� ������ &�����-���� – ������ �$���������), ����� ���� �’� �� � ��������-������������ +��������� – $������ ���$����% ��������.

4 ��������� ��� ��������-���@ ����� �6���� ���$��� A����6������ «������ $�-�������� Z������ � B���������� �� ��������», %�� �� �� ���� ���. +��-�� ����������'�� �$���������� ��������� @ �������������� ������-����A��� $������ «+������», � ���� ���@���� $�� $��� ������D ����� � 10-������ 8������ ���������� 9�� �����. 4 ��'�� ����-���������� ���<� ��-������ ������� Z����-�� $� �������� &����� +��������, ���� � �6���� �� B�� ��� ��$���� ���-'����� ���� ������ g�-��$� (1854 – ?) �� ����� ���������� �����. 5, �� ’��������, �� ������ � «�����» ��� �$����. 4 1875 ���� ��� 9���� $�� $����� «5. *�������» �������� ��-'�� A������� ������� ���6 @��� $����� ���� «>�<� $��������� � ����������% ������», � ������ ��������� �� ������ ����������� $�� �D, � � $��'� � ���D������ ��������� $�������� '������������ 0��-�� Q������ 0��� � («+����») � $��� ����� $������ �’@��-[���

�� 0������ («/�� �������»). +� ���� ����� '������ ����� �� �$���6���� � ���� '������ ��%�����, � ��� – ������������� – �� ��������-�� ��� ������� $�������� �'������� /�����.

#���� Z������. +���� ����� �� ��� � $����� $�� ��D, ���� �� «B����$��� ��$�����-��D $������� � �. B����������» (2008), <� ����-�@���� �������� $�� ������� $��������� ��� ���'��� ������������ $�������D �� ��, %� �� � A����6����� «Z�����������-����������». B����� �� �� ���'���@ DD ����'�� �������� � ������ $������� �� �� (�� ��� ���� ����� ��%�-������ ���� ��������: ����, ����'�� ������� ������ � ����'�� �������������� ����� �D ��-�������)? ��, ����, ���������� ����� ����� 5 @ �$��������'�6 ��� ����A� ���% $��%�������� ���D, <� �� �� ����� ������ �$����@ �� DD ��-�������� ����? ���������, ��� ����� � �-����� ��������� 4���D�� �� ������� ���������� $������������ ����������D �����, �� ����D �� ���� B�� ���, �� <��� ������ �������� � ����-�� ��$������…

���’����� 8. *. Z�����. 8�� �����, <� ������ ���$���� �������D �����D ����������, ��- ����D (�� �<� ��! �� ���� ��������� �7+���� *�������, <� $���'��� ������� %�������% �����) ������ *������. � � ��@�� ��, <� ��� $��’����� �� $��'��? 8��, $��'��, �� �������-

����� �� 145-��� ��� «��$�-��� ���» B��- ��� (1959 �.), ��� (� �� � ���� ������D _����������?) ������� ��� ������� �����$��������� (���. ����� ���������

A�������!). +���� – ���� ���� – $�-���� �� 1982 ��� ���������� ��%����-����� &����� #��������� (�$��������� $� ������������% B�� ���% �����-

����� �������, >������ � ����) �� �������� *��-���. /$�������-������, ���� � «�� �� %����6 ��������» �� ���-$������������ �� $����������� � ��'� ��<���� �� '������� $�-����� �� ��� (!) ����� ��%���������, ����% �$�����-� ������.

����� ���� �����

������

Page 37: Kirovohrad old times

/������ � &����� 0����, �D $���� $�-�������� ������� ��D�����D $�����%����

(� ���� ���������� ������� ����������� B��������) �� ����� �$������������ 7������D

����A������, �� ��������� ������ � ����-� ���� >�������� � «������ �����»

0������. �������'��� �� �����-��, ���-@�� ����������� ������� ���� $�� �� «��������� 4�», ��-��� � �������% �������, � ���� ���� ����� ����6���� ���� � ���� «&������ �������», ����-�� ���� $����� ���%�6 «�������% '�����», «#��'�����». � ����… «#�� ����� ���� ��� ���������. +����� $����� $���� �����6 $�-

�� $�-�����, �������, ����� �� ���������� ��������� ��,

����� �� ����� �� $�����%, ��% ������� � ���’@������. ������� ����-

�������, �����, ������, ��������� �� ���6 ������…» (7. >�������)

5 ���������. +� �������, <� ��� ��������-�� B��������� �� �� ������ ���������� 0��-������� (���������� $������ 1927 ��� $����� � 7����), �%�$����� ������������6 �����6 � ��-������6 � ���%�@6 �����6��D ������, �������� ����� ����� ������ �����%������ $�� ��<� B�%�-��. /��� 9�� �������� ��� $�����6��� � ����-��6, <� �� ������� �� ���% ������% ���� � $�-����@���� ������ �� $������, �� ��-���'� ����� �� ����6� �� ��� ������. «0�������» – �$������ ������-���, � ���� ������-������� ����� ��-��'��� �������� �� �’� ��� ���� �6 $����������-�� B����������, �� 0������� – @���� � 4+5B�=�+� $� ���D% ��������-��% ������������ ���� ��'�� �� ���. &��� ���, ��$�������, ����������, ����������-�������� � ��������� 4BQ��+/�B�. /$���@��, <� ���� «���»? «0��» – �� «�����\» (���������’������) � �� «�������» (�6������), � <� "���� – �� «������»… +, %��� �� ����� �� ��?! >��6, $��� E���, ��� � ��� ����� �� � � ������ ��� ���� �����!

����� ���� ����� ������

J�����, ��������� �� ��&� � ������-�� � ������� ������ ��'��������# ����������� +���� #�' �� ��� ���. )���� ������ >����-���-3���' ����'� ���'� �'���'� ���"�����, ���-'� � ����� ��� �����(� �� ��������� �: ���-��"����' � �����!��'.

K�������� ��, �, ����<� $���-�������� ������ ��’� E��� ( � ��������6 �������6 *������) ����������? #��� <�������'�$������� �� ����% $�������% ����-���������, ��� �����66�� $������-�� ��$� � �������� ������������ «����» ����� – B����� ����, $��-$��� ���� $�������- �%������ ���6 �����6 ����'���6 +���-���������6, � 1972 ��� – ����� ����������. �� ��. 8����� � $��’��� '������ $�������, $�����'��� �-��6 A�������A�@6 ����� $���������� �$����6�� ��� $��������� $�� �6���, ��� 27 ���$�� ����� �� ��� ����� ���@ 107-���. 8�� $��, <� 1911 $� 1922 E��� 5������ ����-

����� ��'��� ���.Q����� ����-

�����, ���� ���, ���� ��%������ $�� �� -$��������� �$����� @�� ������������% �$������, – �� ����D ���� �����������, ���������'��, ���-�����������'�� � ������������'�� ���D� ����6����� ��-���� �$������� ��-

������� @���� � ��������� �������� �$�%�, <� ������ �6���, %����� �����, ������6 � ���-���$��������. 8���� ��������� ��������� � %�-���� A������% ����� �� B��$����� $����� ( ������� � ������), � �����% �������� �������-�� ���<� (��� ������-$��������� �������� ���� $������'���� ���������D�-«�������» � �������D ����� �D), �� ������% ������� �� ��-����% ������� 5��� � $�� ������� ��� �����-��% ��������� � ����� ���������'�% ���������-$�������% ���A����.

��� ���������� ����-���� ���6�� ��' �’� � � ������� ������% «#��'����». +��� $����� ���� – ������� � ���� �������� ����. ��� � �� ������ ��� @�����… /����6 ����6 ����-���, E��� ��������� ����� ������� � �$����-��� ����'���D ����������-���������D «������». K� ���� �������� $��6���� A����� &�%����

0�23 (F�0�;Q 711 [23])

@�

� �

&��� ��� ��$�������

����A������, �� ��������� ������ ���� >�������� � «�����

0������. �������'��� ���, ���-@�� ����������� ���� $�� �� «������������ � �������% ����������� ����� ����6������� «&������ ��������� ���� $����� ���%�6 «�'�����», «#��'�����». «#�� ����� ���� ��� ��+����� $����� $���� ��

�� $�-�����, ��������� ���������� ������

����� �� ����� �� $����������� � ���’@������. �����

�������, �����, ������, ��������� ������ » (7 >�������)

�-

��-��������, ��� 277-��� 8��

E��� ���������, 9�� ��������, 1

922

���

Page 38: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 710 [22])

; ��', *� ������(�� � ����#'��-����� ���������� ���, '���!, �� �'����.�!�� �$� �����. C�����'� �����% �� ����� �� ����! ����-%�!�� ���!�� ���� #�� ���������� �� �'��� ���������� ������, *� '����-'�!�� � �� ������. @�� ���� )������ ��'���� ("�-�� && ������ ����������!�) �#��# �� '�$�� � �� �������. � �� ������ ������# ���� ���������, *� ���� "�� ��������-���� �� ��!��������� �"����# �� �� '����, ������ �� ������!.

+��������'��� ���������, ��������� ��� ������, ��� ��� �� ��: ��������"�, ������ �$��$������� $����������� E��@� &'�������, � 0����� �"�� – $��-��� ����������D A���� �D ���������������� ���@ ����� E��� &�������. ���'� �� �� – �� $����� ������ ����������� ����, ��-<���� �� �� � $��'��� ������������� ���-�� +�����$���<���. 5 %�� ��� ��������� ����� $� ����� =����� ���� ������ �� ���� ���� �����������6, ��� �$�������-�� $�� ��<� 5���� B��$����-B�����, &����� /���������� �� ������ /������������� � ������ D%���D &���D /��������D-0�������� �� �� ���� �� $�����'@. >��� ��’� – �� <� ��'� �� ��������� ������� ���������6 � ����������� �� �� �����. ���� �� ��-� $��� &�������, 9�� �������� – �� ��, �A�����A������� �������� ��������� �$��-����� /������������, � $��'�� ��������� ������� &����-���-5�����, ����� ��� $� ����� � �������'��% ������, �� +����� �-��, �� ���� +��������������� �� ������� $���, <� ������ ��� ����������. (#�����, ��������� ��� ������, ���� ������� � ��@ ����� �������% �$�������.)

Q�'�� ��'�% $��$� ���� – �������� �� ��$ ����$�����, ������<��� � $���A������% �������. +�$������, ����� ���� �. ���@@� ��� ���������� « ����6» �� �� �$���� $��$����� $����������� B��������� �� �"'��!. 0���, ������ ���� ����������� ������������� ����������� ������� ������� '��% $�������� $�� ��'� �����. �������� � ���������� ������� $��������������� ����

/����� �������, ���� �����@ �����-����� ���+����!. 4 ��������% ����-

��% �� ������ «-$���» (��� «$���») <� ����� ���'���� ������ ��'�%

���������: ����’������! � J�������!. 7������ �� �� ������ ���, <� ������ ��� �� ������ ������� �����������-�� $����, <� ���� � ���������������� �����'���� $��@����� �� +������������ – ����� «������-%���», �� �� �� ��@��. � <� �� ������� $�� �$��$������� �� ���� ��'������� ����� $�� �� �� ��% ��������-�$������ 3��!�!�, 3������, ��������, F�������!� (������ F�����), E������, E�������,

)���������, O�����!��, 2��"����-��� (�� ���, �� ��'��, B����������, �� ���, ������ �� ���, ���� ��� 9�� ����� �� B����) � =������!�����&��!�.

/���� ����� �� ��D��� ������������ �������� ��� ������� ������6���� ��#����, $� �� �� $������ ��'��� ����-�� E��� ����������, � ���� ��� ������@ �%�$���� ������������6 �����6 ������� � ����������� 4���D��, �$����� ���� ������� 9�� ���������, � 0���# P��� – ��� !����, ������� �������'�D �� �����D $����-�� – 0��-"���������D, �� ���D ����������� ���� B���������<��� XVIII ��. 7������, <�$�����, ��%������� �� �� ��������� 0 � $�� ������ E������D������. +, �, �����, �� ����� $������� ����� �� �$��-$��������, ��� ����� ���������� ������� �� `��� ��� – �������� �� � R������ ��. 9�� �����. B����������������6 �� � ���@ «&���� ������D ����» – �����-����, ��������, $����, �� ����, �� ��� ��A�����.

7������� �������� ������ ��� ��$��@ 0������� – ����� �������, �� � �������-� ��������� $��� ��������� �������� '���. B��� ����, �$������ $�'����� � �������� ��$������� ��'� $���������, ���� � ��������� $��� �� ������ � ������� ��-������� � %������D ���������. ��-��@�, ��� �$������D $��������� �� ��������D ������D, ��� �������� $�������������

��'��� �����, ���<��� �� �’� ���� �� $����� �� �������.

����� ���� ����� ������

��#'��-��!, �� ����'� ! ����-����� �� '����-� ���� ������

�$�� � ���# ����������-��# �� ��

����������������"�, ����������� �"�� – $��-������������ �'� �� �� – � ����, ��-������� ���-� ���������

������ �� �$�������-����, &����� ���������� � ��D-0�������� �� ��’� – �� ���������6

��� �� ��-�� – �� ��, ����� �$��-� ��������� ��� ��� $� � +����� �-� �� ������� ���. (#�����, ������ � ��@

– ����������<��� �����, ������� « ����6»��������������� ����

��������������� $�� ������� ����

/����� ������� ��

��% <� �

�������7������ ��� �� �� $����, �����'���– ����� «� <� �� �� ���� ��� ��% ��3�����(������ F

)����������� (�� ������, ������ �B����) � =���

/���� ��������� ��#����, $�� E��� ����%�$���� ��� ��������������� 9�� !����, ������� – 0��-"� ���� B�����<�$�����, 0 � $�� �� �����, �� ��$��������, �� `��� �����. 9�� ��� ���@ «&����, �������A�����.

7������0������� – � �������'���. B����������� ��$��������� ������� � %��� �$����������D, ��

��'��� �$����� �

Page 39: Kirovohrad old times

��������� ����� ��'������ B����������. *��� $�� ������� ����. K��� ��, ����� $�-

������ ���� �������% ��������, A���� ����-���� ����$��: ������� R��������, $������� �� ������� B����� – !��������, $������� $��-����������� $��������, ��$� =� ($� ��� ������-���� – $����� � /Q/Q, �� � $� ��$�����D), ������ �������D��% A����� – �� ����'��, ��� �� �-<���� C7&, ���<��� $������6 � ���� �� �. /��� ���������� ���� �������� ��$������� �� 100-������� 6����D ����������� A���� ���-�� �������D��� C������� !��� J6��% (1932). � <� ���� �� ���� «8����D �������D��% A��-���», «#��$ �� �����D ������», «#����������� ���������» �� ��'�% ������������% ������, ��� ����% �� � ���% ���� $������@ ������.

8� ������ �� �� ����������'�. ���� 9�� �-������� ���� $������� �� A�������� ������-����� ����D �6����, ��� � ���� �������% ��-������ <��� �6���� ���� A�%, ���D% ��������, ��� �����% ��� �������'�� ������'��, ��� $��������� �� ��$������� «��������������%» � $�%�������� �������� /Q/Q, <� $���� ���-���� ��������� �� ������ ���������D, � � ���-����D ���������� (��-�� &���� B���� � +�� &�����). J� �6���� ������ $�� ���D� ��%�� ��������% ����� � $������� ���'��� ������ ��������, � <� $�������� ��������� ����� 8�����D, ������� ��%�6� �� ����% ��� 6��% ������.

������, <� �� �������<��� ���������� $��-����� �� ����: �� ��������� ��� ���D� �����-����� � B�@��, � 7���� ���� ������ �<���-��� ������� ��������� ������-��������D ��A���� ����������. # B� ��� ($���� $���D � � ����������’�) ��� ���� ���� $��A������, � <� � 2 ���� – �������� �+ /Q/Q, $���� �� �� ���� ��%�� �� ����. � ����<� ���?..

����� ���� �����

������

>���!, � '��% ��!-��� ������!��, *� ��-

��$��� ��'���!��� ��������� ( ����'�, �����#-

����) – ��#��� ������ �%�� � �����, ���' ��������� ��#��������� ������'�

�����!��� ����: �����'����!�� �����-(�&, (��� �� ��+���������, ��#�� ������'

� ��#����� ���!������"�� ������ � ������ 100 �' – ��� (� ���������� "�� �� ������ ���… C� ���� *� ������� ��*�& '���'����� ����%�!�� ��� ������"��� ����$��� «���-"��» @�� – ���% ���.

8�� $�������, <� $���-����� ����'���� ���������-D� ��� ��������� ����� � �������, ���� ���� �%����� $�� ����������� �����6 ����������% ��� – ������-���, ���� ��� ����% ������ �� � DD $���� ����� – �����D %���, ���������� ����-����� ��� ������������� – ����� ������ ���� �� ������ ��� ��$��������, � ������ ���������� ������ ��'��. 8��-�� �6��, <� $���������� ���� � �� ������ �� $�-$��<� ���� $�� ��������� ��������� � $��������� A���� �������'����� ���� ������6�� �� �������� ��������� ��'�D ������.

B����� �� ��� $����� $�� ������� ���@��-����, ������ �� $��������� � $�� ���� �������-���� � ��� ����� >���� ^������!��� (1894 – 1947), ���� ���� ������� 4 ���� � ��'�� �����. /��D� ������ &����� *�������� $��-������ �������� ��������% $�����: B��’�����-����������� (�� ��������� � ������� �����- �6), B�D� (�� ������� ������ $��'�D ��$��D ���������D ����������D '���� >����� !����), 7��� (�� $����� ������������ '��% � �-%����� ����������� �����, ����'� ���������� #4�+), �, �, ������, B� ��� ($�������� ���D �� � � ���� �������� �� ������ �� ���� � ���-�������'�% ����������� /%����D $����� � �� ��.). ����� ���� � 9�� ��������� �����-�������� �%�$����� ������ ����� ��-�������6.

J�����, <� ���-���A��� ����-������ ���-��� ���� $��’� ���� � �� ����� ��<� ���@�����: �����-���� �$������� $����-����� � &����-���-5�����, B� ��� � ���� ���� ����-

0�23 (F�0�;Q 710 [22])

1894-1947

>��

���

���

Page 40: Kirovohrad old times

�� ��� ����# �� "��? � � ��' �����$. ���, ��"� �������� �� ���'� �%������ E�����-����, ����!�� � ������' �����'�, ������-���! ���&' ������' �� ����" �������' ����-����' �� ��������' ?����(�. <�-*�? O�������, ��� ���!�� ������' �����? �� ���& ��'…

>� $���� �� ��. �� $�������� �%��� B���-������ ��������� ����� ���� � #����� � � $����������� 1913 ���� &������ �������� ���� $�������� «����A���D» +���������D��� – ���� $���������� ����, � ���� �������� $�������-�� �������, � ���, �� ���� <� ������@���� ������� �� ����� ��<� �����, ����� ���-����� ����� � ���������� ���<�� ������. ���'� ������ ����- ���� � ���'��% ���������% �������� � 1920-�% ��., ���� ������� $������ � ��������� ������-<� ($��'�� �������� 9�� ��������� ��%������ ������ $������ ����� B. &�����, &����6�� �� #�������). 5 ������ 7���� – 9�� �������� – ������ ����$���� ��� ������, �����66� $����-�� �� ���� �� ����� ����'��% �����% ��������� /���� /���� � ����� B������ ����. #$��'� �� �������� 25 ������ 1924 ��� (����� – ����� 85 ����� ���!). ��������� ����� �������� �� 1953 ���, � � ��� ������ /������ ������ ��-2, <� ��-��������� $������ ���������� ���������, $�-������ �� 0���'���, �������� ����� ������<� �� $������ ��� ����������� �� ����� ��� ���D

������� ��������.���’���@����,

������� 8�������� «��%��, �� ���-

���» ���A����� ��������� ����� �� ���� ��� '��$. 8� ���� �������� � � B����������: ��$���� ��-2 ����� «��%���» �� �����, $������'� �� ������ ������� +���������D������� �������� ������� �$�����. J����� ���� ����� ���@, � �� ��-����<� ���� ’������� ������ �������, $� ���% �� ������ ��� �� «��$����» – �$������� ������-�����… ��������� �� �$������� ����� ��% ����� $�'�� � ����6 (��<� �� �� $�����@����) �� � �����@����� ���, � �� ���� D� $���'�� ����� �����������, ��� �$�'�� ������� B�����$���, ��� �� B����� �����, �� $������'��� � �����-�� ���� $� ����� ���� $�������. +�����'�� �A����� ����% �� ����% ������� ���� ����� �������� ��������� �����, ���� �� ������ $�������� ��� ���������� ����� �$�������� ���� �������…

8�� ��'� ��� ���������� $�����: �%����� $�-������� �� ����� <� �� , ��������� �� �������� ��� �� ����������� �������, ��� ���� $�����'�-6��. 4 � $�� ���, ���� ���� ������� �� �� ���� ����6�� ����� � ���D� �����%��, �����, �� ��-��6� �� ��6 ���6 �����������, ��@ $����� �-������ ������. 5 ������ ���������� ���������� ������� �� ���� ����D� *�����������D �� #���-��D #��� ����D ��@�, ������� �� � $������� ����$����� #�������� >����� �� &���D B����-���� � ��������� 7 ������ 1977 ���, �� ������� �����% �������������% �����. >� ���, ���� ������ $��’������ ���� ������ ������: %���� ����, ���� ����� $��������, ��'� �������6��, <� ���% ��D��� � ���� � ���������, �%���� �� ����������� ���� $��$���� � D%���� �$�����

$����� �� ������ ���-��������� $��<��� – ��-���� �� �%�� � >��-���$���. J�����, $�����?.. ����������� ������, <� ����� $���� «������� ��������», ��� ����%… $������6���� � ����� �����. K $��’������� ��-�� ���� ��� ���'� – ���-�� $���������� �� ����% �����-/���� ���% �� ����������.

����� ���� ����� ������

$������$�����

����� ���� ����� ������

��:3���3;� (F�0�;Q 79 [21])

�’�����D������

� �$������ ��� ����������� �� ����� ��� ���D �����% ��

������� ��������.���’���@����,

������� 8��������«��%��, �� ���-

������ $������, ���� <� ���% �����������

Page 41: Kirovohrad old times

���D% �� ������� �� �����������: ��������� �� '������� $�����'��� «���������� $��A�-���» B� �������� ���������� >����� ^�����-�!�� (1904 – 1908), A� ������6 �������������� '��� – �������� ����� J�������!��# (1905 – 1913), ������� � ������� ������� – ?��� 0�-����� (1905 – 1913).

J� ��� – �������� ��� ��� ����% «A� ����», $���� 9�� ������������ ����� �� ��������� <� � «��������». +��������'�� � ��% (����� <� �� $���) ���'�@���� ������'�� �����"���� (1889 – 1897), ������ �� ������@ $����������-��. _� ���� ��’�, <� �� �%����� � � ���� 6��% � ������� &���� – ����� $��'�D ����������D (!) �$��� @���� ���# >�#�� (1911 – 1919). ��� � ���� ��'����@���� ����� '���� ���������D�: $������� E����� (5���� Z���������), �������� ��S� (����� *���������", 1906 – 1914) � E��-�'����� (�������� Z$���������, 1899 – 1907). >� ���, ��������� �������� ������ �$������-����� ������� $�� ��, <� ������ 9�� �������� �������� �� 3 ����%: #�� ���, #’� ���� � [����� ����� �D… 7�� ���… � <� � �� ���� $�� ����-������ �������� � ��������� �� �������� ��� ������'��� ��������� (1909 – 1917), � �-���� ������� O����� )�������!��� (1905 – 1913), $��������� $���� >����� :���'��!�!��-�, ��������� ���D������� 6����� ���������� F�*���� (��$�� 1896 �.), ��������, ���� ���-D�����D ��������D C��������� ��'������ (1907 – 1915)… � �� ������, $��������!

����6� �� �$����, �� ��@', <� �� ����� �� $���A���D ��� ����� � $����������, �� $�� �� $��6���6�� �� ���������� ������� ��'�����. 8� � �� ��� � �� �����$���D (B�D�, ������, =���� ��<�), ���� D% �� $������6���� &\ – ���� ����

����D�����D, ������D �� ���������������� �����D ��������% �� ������% ����D� ����� ��?!

����� ���� ����� ������

; ���, ���� �����!�� (� ������, ����� �� ��-'������� ����, �'�� �#, ��(�&� �� �����'�� ��'� ������%�! ������# ���� %�'��!�� �������"���� ��'����� ���&�(�� �� ���&-���, "�' ������� �����%�! '�#����# ����� 0��!�� �� # ��.& �������. 3 *�� ��� �� �-������� $����� �'��� ������ (�� ����, '� �������� ������� ��', ���� ������ '��-�� ���� "�� ������� ���� � ����� ��#���-*�� ���"��!��� �������.

&��� ��� $�� 9�� ����������� ����� 8-����� ����� �6, <� $��������� � ����� 1885 $� 1920 ���� � ��%������� �� ��. ����������� – ���� �� ��. Z������ – �$����, �� ��� ���-$���@ ��������� ������ &+/. Q� %���6���� ����� �� �� �������, �� ������� ����'� ���-���� ����� «9��������������� ����� ��», ������ ��$<��� ������� #������ *��������. ������ ���������� ��� ���$� ���� DD ��$�������…

��� ���% � ��% �� ��� $����� – �� =��"���� �� 5��'����, ��� �������� ���������� �� ��%. � �� ���% ��� � �� $���� ��@D �� $����� ������ ������� �� ������������ ������ 1958 �., A� ��, $�����6�� �A��� #������� – ��������� 3�� ��'' (���� ������� 1905 – 1913), �� ������ ������ ��� �������� ������ ����� �������-������� 9�� ���������. 4 ��'�� ����� �D ��� ��-����� � ������'��� � ��'�� A� ���� �� ���D� ���������6 – ������' O������'. J�� �� ����-��� �� �������, ������� ��� ��, <� � ����-��� �� (1936 �.) ����'�� ����� «����������», �� � �$�������� $�����% ������� � ��������� ��� ���� ������. 4 �����% �����D ����� �D �������� �� �� $�������� $��������% �����$��� ���-���� %�����: «��'» E���� ���'� (1911 – 1919) � ��������-����������� >�#��# P�'���S (1877 – 1884) – ������ ���� ��������, $��-�� ���������� <� � �� ���6�� «����-

��� %���D ���������». 5�'� ���� ����� ����

0�23 (F�0�;Q 79 [21])

��� %��

�����

���-�-

������'�� �����"����������'�� �����"����

����� O���������� O�����

>�#��# P�'���S>�#��# P�'���S

3�� ��''3�� ��''

E��-�'�����E��-�'�����

Page 42: Kirovohrad old times

4 ������� ������������ @ ���D �� �6����� ����� � B����������, ��� � �� ���… ��� � ������ �������� ��$��@���, � �� � ���@6 ���6, � �� � ���D� ��%��������-����@����� �A���-������. ��� ������ ��� $����<���D ��$��� �� ��������

������� �������, ��-��� ����� ��' ��� �� ������� $’�����,

����� ������ ���� B. &����� (����� ����� ���� �����) � ����������D ������D ��. 50 ����� [��-���. +��� ���� ����@ >E/Z, � ���6 ������� ��"������� ���$� A� ��% ������������� (����'��� B$������ ���) � ����������� ���������, <� ��'��� ��� ��$������% $���%���%.

J� ����� $�-���@� ������ %� �� ���, <� ���� @ ��������� ����� &����, ����� <� ����-��� $’����� ���� ��%�������� �� ����� ������ �� %�������. #���� ��� �������� A������ ��. 9�� ����� ����� ������ ��$������� �VIII ��., �� �� ���� �����, $������ �� $��<�, ������� +�-��� �� ��, $�� ���� ��'��� �������� ��$���� – ���� �� ���� ��$�����. 8��%�

���� � ��� �������� ����� ����-

�� 5���

<� ���� ��<���� – ������� �� �� (�$�� ��� ��% ����@), 7���������, ���'������� 60-�% ��. $� �������� �������� �� ����� ���������� ���… $��������, 7���������� "��$����. 5 ��<� ����'�� ����� ����� ���@���� $�� ���� ��-�����, �������6� �� ������� %���� ������ ������, �� ����'�� $���������� �� $���'���-��� �����$����� (���� $��������� ������ ���� $������� ������6����). >� $���� >E/Z ��- ���� ������� $���$���� ������ ����������D ( ����� <� � ������� �����). � �� ������6 ��-��������� ����� ������ �$���'���� � ���D� %�-��������� $�� ���� A������. ��� � ���-���� ���� �� $�� ��…

4 ��� ��������D ��$���D ����� (5.08.1941 – 8.01.1944) �� ���� $’���� ��� ������ ��- �����: ��� ��������� +���� �� 7��������� � �������� �� �� ��'������ ��<� �� /����� $��<� – ��%������� �������������� ������<�. 5 ��� ��������� '������� �������� � $��������6 � ������ *������D ������, ��� � 130 ����� ���-�� �������� �� ��� �� � �� �$��'� �������-���� �$���������� � ��%������ $������� ������������� �6�����D �'� ��� ����, $�����-����� �� $����. K������� ��'� @����� A�������, $��$������D ������, �� ���� �� ��� ���� *, ���-�� $�%����'���, ����6���� �� ��� �$� ������D �$���� ����'����� A� ��%. B��� ���� �$��'� �������� $�� �� �� ������, �� ����� ���%� ����-��'��. ���� ��� , ���� � ��'�� ���D�� � ������� ����-�� ���������, %����� $� �����%, <� ��� ���-�� ����� ������ ����������6 (���? +� ����! >�$������ �� ��6���� ����.) ���%� �� ���'��…

B��� �����-����� >��’����� ������ ������� �� #��� � ���������� >E/Z, ������� ��D ����� �, � ����'��� ����� (�� ����'�@ ����� ����-��) �� $����� (�� %���), �$������ �� ���� $��’���� �'� ��@���%.

����� ���� ����� ������

B��� � ���.A���� "8����� ���% �������: >���

������� �����"

� � ��� ��������

����-

� ���� ������ �� ���

��� �� � ���� ��� ���

����� 5���

4 ����������������� @ ���D���� �6����� ����� ������������, ��� � ��B���� ��� � �������

<� ��% ��. ���������������$��� ��( ��������������

4444444 ��

/������ ����� �� �� � ��. B���� &����� � ���� 8��$� (8.03.1961). +�

������ $���� ���$� A� ��%

Z������� (1942)

��:3���3;� (F�0�;Q 78 [20])(F�0�;Q 78 [20])

Page 43: Kirovohrad old times

������ =�����, #�����D #��� ����D 5 ��$��� �� �������������� «&��������

%�����») R������� ������� �������� ��$�� 43-�� ���. +� �������� ����6 �������� � ���-$�� «&-172», ����'� ����, <� �� ����� �������D 5 ��D�� 5���� � ������ ���� ��������� �� «��-�6���» ����� @����� ���@� ����� *������-����� �������$��$����� �����.

>��� ���% ����D� ��@D ������D – �6���� � ��-�6���� – ����, �� � ��� ������� 2-�D /������D. ���'�6 ������� ����6 ���%���� «&-172». 4�� ����$����� R�������� �� �������������$���, ���� �� $��������� � ����� 20-�� ��-������ $�%��, �����'� ���� � �������% ����� ����� #����"��-A���� ������ 43-��. �D ����$�'��'�� ��$������� $���%���� ���� ������� <� ���. J� ��� �� ������, � �<����: $���$�����6� ���� ����� ������� (����������� $�������� ���� ���� S, ����� ������ ���� «������� �����», � �A������ «HMS Sun� sh (81S)») � '������������ $��� =����� �� �����-��� �� ��������, R������� ���, �� �� ���-$���� � �����, $�������� ����������� ����� /Q/Q ���������. Q���� � �������� ���� D% ��% $���������� – ���� $���$�� ����������� �� �������������� ��������D �%����� «�������-���». 8����'�@ �������������� � ���� ��$� ��� �����. B����, R������� ���'�� � ���� � ��-����� ���������� $���������� �������. ���-�� $�����6��, ���$����� $���������� �����-��. ���������, ������ ������D � ���� �����A��6�� ��� $���6 �� «������ $�����». � �� �� ���� – �$���� ����� ��%�����. ����� � ������� �����-������D ����� �������� �� �$��6��.

+� #���% @ ������������ ������A 5 ��D�� 5�-���, �� ������ ����@ ������ ����� – 64°34�00� $�. '. 1°16�00� �%. �. &���, ������ ��$�'��?

����� ���� ����� ������

��*� �������"�� "�������� ��-'� � +����, �� ��'�$ �%��#, ����-�$���� ���������� (@�� ��������, J����’.��!�), O���&� ������!��� ��% �’����� (������ �'����� ���������<_0(�� $� ����� '�#$� ������� �����): ���. .�-��&� ('���� 3 ��&�! ?�������" � «(�� �����» O�����# O��"��), ���. ������ ("����'���(! ����’������� � *� ���� ��������(! O���-���) � ���&��(! )�������# (��'��). ����-��� �������(�����!��# ��. >�$�� ����$ ����� *� ����� ���&�(� – ��������� J����’.��!��& ��������#�!��& ����� �����-�� 3���� 2������� (1902 – 1943), ��� ��� �!��, '�-��!, ����' �� �'…

K ��% ��<��� ����% �� $������ ���� ������-�� $�� 5 6 R��������, ��-$����� 2-�� ����, ������ 22-�% ����� @���������� ��-���, ���� �������� � ��� ### ���������� $�������-�� ������ � ������ ����%, �����@��% ���� *���D� Q���������� /�6 . (>��@ ��'�%, �� ���, ���������� /���� 0������ � ����$������ #��� [#��A] B�������� :) ) 3 ��&�! 3���" ?�������" (1914 – 1944) – �6��� ��$�������� 95 ����� ��� ��� ���� ���������� – $����� ���� @����-����� �������� �� $����������� 5��� $� ���-�� +����� ��������� (<� ���� ������ ���� ��’�). 4 1922 ���� R�������� �'��� �� ������, ���-

�� �������� $�������� � $���$����� #��������-������� ���<� ��. &. #.

R�� �. +� �������� A���� ����-� 41-�� ��� R������� � �� $�� ����������� «���6��» – ���� ������'��� ���� ����% ���� ���������� ��������. _� �� � �����? C��$�� 36 ����, 2 (!) ���$��� � ������� ������������. +� ����% �������% %���% ��' ���-���� $��������� ���� $�������� ������ �$���������, $���$��� 13

������� ������% $��� ������, ������ ��������� �������

��������� «Uj 1217». 7��� � ���D% 5 �������, � ����

*���� (���� ���������� «���������» ����-

����� ���% ���-����% ���$����,

0�23 (F�0�;Q 78 [20])

1914-1944

Page 44: Kirovohrad old times

��:_���3;� (F�0�;Q 77 [19])

; ����� "���� ������, ���! ���� ��'�$ ���-�!���'�!��' �����' J�����& ?����� (Fortuna Virilis) �� E��' �� ���$����� ����-����� ;$��� (. � ����!), �� ����*�� � ��-�������� �� �����(�#��& �����& '����-��� «���! ���������» �������� ������$��# ��-�'���, ���# '�$� ������� ������ �� ����� �� �� ������� ������� ����& ������& �������.

K� ������� �����% �6���, $�$����� ������� � ���D�� ����-�@��D �$� �� ����� 4��������, ��������� ����� ���D� �����'��� ��'������ – � ��� ������ ��� $���$�� ��' �������� ���@6 ��-��$��������6. +� ������ $������D �������� «�����» �� �� ����� $������� ����� ���D ��$��� �����, ����� � %�-��� �������� $��������� ����.

&�'������, ������� �� ������ ��<�, �� '����� ������� � ���% ����% ����������-����� ���A����� ��� ����������� �� ������A���D C�������� 3�!&� (1920 – 1993) – ������� ��-���������D ����������� � ���������� ������� (��������� «=��-�������� ���� » ���������-���� ��������� ������� ��-K�������), $�� ��� ��������� 90-�% ��. ������� �������� ����� $�� B����������. ��������� ��% $���� �� �$�����, ��������'� �� $�������� �� $�������% ��������% ��������D �����������D $���� �� �$������ ���- ����% �6���. /��� � �� $����� ������@��, <� ����� � �������'�% $����� � $����� ��'�@���� $�%������� ���� $�������� �������������, ��� ����� $���������� $��%������ ��A������ ����� ���D��������� A������ �� ���'��� ������� �� -������ ������� ����� �����…

0���-������% $��� ������A�D 7��������� 5��D�� ������ �� ��������, � ����@6 �������-'�% ��� ����������� �� �$������ $������ $��-������ ��� ���� ����������� �� 1942 �����. �� $����� 94-� ���� «B���������»: «�� ���� ����� �� $����$��, ����� �� ����� �� ��». 8�-$�� �� ������ �����������, �� ������� �� 22-������ ��� �������� ���������-$��$������,

���� �� �� ����� ������ ������ ���������, <� $����� ��'�� �������D, ���� $����6���� ����� ��������� ���� ��Q7+ – «���$������ $������|% ����� ������� �� ������», �$��-$���� ��� 7>�4 ($����-B>0), ���� ������� $��-����� �����% ��� ������� ��’@���� � ��������� ($�������� �������������) ���! #�������� $�� ���� ��� A���.

K��������� ��$�� � ��' ������. 7���@6 � ���$�'�����'�% ��������������% ������ @ ��, ����� �$�����@ $�� ������� ���� � ������, <� %���@���� ���� $�� ������ ����������� ���. /���� �� ������� %���6�� ��������, ������ �� �� ������ 5��� ����$������, ��� � ������� A���� ���� ������A [�� [�� C�� � Q���6 (1830 – 1905) – ����� ����� ��� ����, ���� �� ���� �� ����� ������ ������� �� �������� ����� �������������� 19-������� ����������� «K���� � �6��» ��������� $�� ����� �� �����-����% ������% 9�� ���������. K ��% ������% �-��� ����� ������ �� ����� �� �<%��� �� $����� $�� ������ $�����, �� ���� ���D �������� � ������������ �-�� �����������% ����������� $���$������ ������� ������ � ��'�����% ��-����� �� �� ���������% �����% $��������. >��� ������ A������ ��. 9�� ����� $��� ���� �����-��� �� ’�������% $���� ����� �� �� � ���D�� �� ������ �����������. ��<� � A�%���� ����� ������� ������������ ��������, ���������-�� � ������ �� 4��������, �� ����� $��$�����, 5��D���� ������ ������-��� ���������� � ��%���� C�Q7+, ��'���, ����-����� $�� �� $�������-�� � ����% ��@D ������ ���D, � ����� ���D� �’� ��� � ���������6 «�%�����6» $�<������ $������ ��<� �� ����, �� $�������� ��� ����� '�������� ������ � �����. Q� ������ ����� $��$�����, <� ��-������� ����-�������D

������������ ���»:» ««««���� ����������������������� � ��� ��� �����»�»»»». . 8�8��8�--������ �������� �������� ��������� �� �����

��������� ����������-��� $�$�$ �$��$�$$������������������������ ,,

� � � ������������� ����. . Q�Q�Q�Q�Q � � � � ������� ������ � � � �� ��������� ����������� ���� ��$�$�����$�$�$�� ����������������������, , , <�<�<<<< ���������----��������������� ���� � �� ������������������� ---������ ���������������D�D�DDD��D

Page 45: Kirovohrad old times

������D 5��D� �� $����� ��� ��-

'���� �� �&[ � ����� ����'�� �������� ������ 4���D��. � ������ � ���� ��������� ��-������ &��������������� ���� ������ $��-����� ��������� �6�� ���� 5��D��, � �� �����-����� <� �$����������� C�Q7+. 7������, ������ � ����� $��������� �������� (�� � � ���� ���� $����� 7�������� 0�������, �-

��'�@���� $�������). 5 ��� �� ���������'�, � ������� �6-���, <� $��������� ���� � ���D�� �����������, � ���D�� ��%������, �� ����� � ����

���@ � ����$������� �����, <� ����'�6 ����6 �%����� ������ ����, ���6<�� ��$���� ��� ������� � ����$�����6 ��-

���, � ������ DD ������ ������ ������ ����@ ��������������� ���� ���� ���. J�

����� ��$����� $�������@���� �� ����-� ��������� ����� ����A��� ����� 1946

���, ���� ����������� ���� $��������� � ������� �� ��� ������ ����������� ������

«Google Earth» ($�$������@��, ��� ��������-�� �. �. Pro-������).

5�����@? 5 ��� ���. � �������, <� ������ ��������� ���$��� $�$�� ��� �����@ �� ��-����@���� ����� �������, �@ �������� �� ���� �� �������� ����� ���%����D, ��� � ��� ���� � �������� ���� �����, �� ������� ������ ���-

��� � �����6 �������6.����� ���� ����� ��3�R0a

����������!��#����������!��#"�������""�������"

���������,, <�<�<�<� � ������� �� �������������������������, , ,, ����� �������������������� � � � �������

����������������� $�$�$�$�$ ���������������666����������� � �� � �������� � � ����������� ��������� � ������������������������ ������������ � � �� ����������������� ���������� �� ������� �.�.���������������������������������������������������@�@��� ��������� ������ � � �� �� � ��������������� $ $$������������������������������ A�A�A�A�AA ��������� � � � � ���������������� 1 1 1 99��������� ��������� � ��������� � �� � �� ����������� ��������� $ $$ $��������������������������������������������������������������������������� ������������������������� ��� ������������������������� � �� ������������������������

�����@�@� ���������,, ��������� ��� � � � ������������������ ��������-��-�--������������������

���� � � � ������������������������������ , ,, , <�<��<�<� ������������������� �������� �������.�.�. � � ���������� ��������� �� � �������������������@�@�@�@@ � � ��� � � ���������--�� $�$�$�$��$��@�@�@ � � � �������������������������� ��������� � � �� �� � ����������������� ����������������,�,�,� ���������D,D,D,D,D � ����������� �� � � � � ��� ��������� � � � � � ����������� �� � � � �� � ���������%�%�%� ��������������������������� ���� � � � ���������������� ���������� �� ������������---, , , ������� � � � �������������������������������6.6.6.6.�����6�6�6 �� ������������������� �� � ��������������� � � � ��������3�3�3�3 R0R0R0R00aaaa������������� ���

��������������'�'''''�'�'�''�6�6�6�6666 ������6<6<6<6<<<<<��������

��6 6 6 ���������---��������� ��������

�.�.�. J J J JJ� �����������������---1119499494949 6 6 66 6

������� ��

Page 46: Kirovohrad old times

��:3���3;� ��:3���3;� (F�0�;Q 76 [28])

�;F_^0C-OR0ER�0_Z�;F_^0C-OR0ER�0_ZE_���F�0�E_���F�0�

0� ��������# '��� ���������� ���!�� # ��-��� ��� '�$� ��������� ����� 850 ��#'��-���! �� ��� ���(!, ����������, �������� �� ���*. E���� ��� �����! �'���, ����$��� "�-��' �� �����% (F�����, ����� >�����, �����-�!��), ����� �������! ����'����' ��(����' ()��!'��� ���!����, ����� � ���(����), ����� �� �����!��� �� ���� (������� =������!-��# ��� ������#), � ����� �����! �� ��"�� (������� �����).

+�$�������� 8 0��� �� ��������� ������ ����� $��������, <� ��� ��� �� �� ��������-�� �� ���, �� �� ���� ��������� ������ ���D�� �� ������% B����������. &����� ������� ��� ��-����������� ���A�������, ��� �������� ������-�� $��������� $�� �� � ������% ��A� �� A�����, $��’� ���% � ������� ������� ��'�% ������% �����. ����� ���� ��� � �� ������������ ��� B���������<��� ���������� ���������. /���� ����: � $���� 850 ����� ��'� 16 �� � �����%, � �� ���'� 2 %! 8� � ���� ����� ������ �$���A���. ��� $�� ��� $� �� �.

+� ���������, �� A������� ����� ����� «��-������6» �� �������, ��� <� $���� $��'���� � ����� $������ �����6�� �������������� �������, ��$����� ����� ���%, �� $�����, @ +��������-��, ��� ������� �'������ ��' �����, �����-� ��A����, ������� 0���'��� ���� � ����� , $��’� �� ������� ����A�D� ������ ��� � !�����"�� � �� ���� – ��������� �������-�6 �������� ����� #��� �$��%���� (� ������

����� � $������). K $�������� $�-��������� ���� $��������� � $����-

�� – 0���'����, – ��� ������� ���� ��� &�����" , A�����-

��� ����� ������� ��’�� ����� ��'�� �� $��'�� ���������� $�����6���� ������ �������� (�-��)�� �. 5 -$���� ��'�% ��������� ����� ��� ��-��� ����$��: ����� ��% «��� �����%» ����� ��� ���� ������ @�� ����-/��-����������. &� ��� ����-

�� $�� K���-� � � � � � � , C�����, � <� ��$�6���� ���������-� ���� ### (����� ����� -�� (���. +�������-��D��), $��$������6 #���� *��’%��� (B�������� forever) � ��$������� $����� #���� +������ ('����� DD �� +���-������D���). Q�'�� $������ �� ��� – ���������� �� A��� ������-���������� >����� $���. K������ � ��' ��$�����6 ������ ������ ����% ���% �������% ������� 30-�% �����, ���� ���% $�� ��-������ � ����� �� ��������� (��������� /�����$��), � ��'� – �� &���������� (����-�� 0�����). >����� �6�� ���������% ������% "��������� �$������% !� ������’%���� (+���������D���), � �� 1��� �� (B<����) �� «��-������������» B��������� &�%�� /����(#. 0����). +� ����@ B��������� � ��� $�������-�������� $���������6, �'������ �� ������ /����������� $�������, ����� ����-������ (�� �� �� &����������!).

� ����������� $��������� <� ����@6 %���-��6 � �$�������� ���������D �����������: �� $������������ =��������, ���� $���� ������-A����� ������� B� ������6 �� 0���������6 $����������� ����� ����� ��� � &�%��� (�������D 0����), ���-���, ��@D ����D ������ «�-������ B�$����D» � ����� ��������� $���������� #��������� 4�������-=�����.

����� ���� ����� ������

P. S. =6�� $���, $������, ������� � ������, ���� ��� �� +��������� �������6 �������� «����-��» &�����������, >��’��� 0@�����, +��������, ��%��� �� $��������-���������� �����6�������-��������� [������� ��'�@���� � �� ��������-��'� � �� ��� ����� – 8 *�����%. K #������ ��-��� ���, �6�� �� ��%���!

� -# ��������’fore

$����Q�'����

>�������6������������ �� ��������� (��������� �), � ��'� – �� &���������� (����- >����� �6�� ���������% ������%�$������% !� ������’%����

�� -�����-����6 ’%���ever) � ����� #���� ��� DD �� +���-'�� $������ �� � �� A��� ������-

��� $���. K������6 ������ ������ ����% �������� ���% $�� ��-� �� ���������

�6 �������� ����� #������ � $�

��������� �� – 0����

��

����«���

Page 47: Kirovohrad old times

��� �������-�� �������

��< ����� (��-���� �� ����), � �� ����� $���������� �������� �����������% $� ����-��� ����<� ($�����, ������!), � <� ����'� �����$�� 4+Q�������� ��������� ��������D +����� �� ��� �������-����D �������������D ����� («„��$���” ���� �$���-������»!).

� �� ��$�� ���������'�. E�� >������ – ��-$������ �� ��! 5 ���� � $�� ������� �� ��-�������� ������ ������, <� �� ��$��� ��� ����� ����������, «��� ���» ( � �����-A�����@6 0� ����), ������� ���� $���������-$��������� 9�� ������ �� � $������� �� ��-�����D ����� 8�A���, ����� � ������ ���� �������� $��� (� �� �� E�� $����� $������D �����: «0���, ���� � ���6, <� %��', ��<� ����� �� ���� – […] ��� ��� ���� ����� ��-�����, $�� ����� $�����»!!!) �'�� �� ������ � ���'��������� /������� ���. ����� A����, $�-������� �… (�, ����!) $��������� �����������D ����������, $���� �� �� ������D, <�, $����, ��� � ������'��, � ����D�����D (�� �������<���, �� DD ���� >������ �� ����, �� � <�������'� � 20 �����). /$��������6� � ����'���� $�������-��, ����, ��, ���6, � ���, �� $������� $�������, �� <� � ��� ���� >������ � ��'����� ���D�-������ ������� �$������ � ��������, � « ����-����% ���$�����%» ������� ��� �����������%. _� ��� ����, �� ��� ��@��.

7���� $���������� �� ��'��� ����������� �����. /���� >������� $���� 5����� ����� �-������. 5 ��<� ��� ��� =����� B����� ( ���� ��� $%��) �� $����� ����� ����� ��������-

�� ���D��-�������� � �� $�� ��������-����D��� � �������% ��������������%

������, �� D%, $����, ��� � �$����� ����@ �� ���� �����. !������-�� >������ ����� $�����-��� ������������� ($�����!),

��� $��������� ������ ������ E����-

!�"��. � � ��� ��, ����� ����-���� $��-

���, �����, � ��� ���� ���-

����, <� ����� �������� $���� >��������� <� ���-

����, $����� �?����� ����

����� ������

0�23 (F�0�;Q 76 [18])

��� �����"��� �����-�� ��������� «0���» � «�����» ������"��-

� "���"� '��� �������-�� �'��, ������ ��������� ���!�� # �����, *� ������ �� �-

��� �����' �� '���� �������-(�����!�� �����, ����� ���� ���� ���"�� ������

��������� ��������

+���� ���-������ �� '�$�

��������"��& ��-�����. �����'���

��������� ��� ��� �������� �� '��-

���…

16 ���� �� 115 ����� ����� � ��$����-���� ����� �$������ %��$����, �� �-

%����� � ������� ������� $��A���, ������ ����������D ���� �� ���' ��� ���������D ���-����D &� ������-&�����, ��� �� $�����'��� ���� �����-����� ���������� �'������ ������� � B����������. ��' «�����-�����», �� @�� ����-��������� $����� ����� ����� $����� ��������� �������� (�� 1 ���) � ��$��, <� ����� $����'�-�� �$��$������ ���������. � ��� �������.

5�’� ���� E������, ������ $�������% ���-D�����% $����� $���� ������� ��������, ����� ���� ������� $����� � =���6 B�� ��� (������-'� ������ ��'��� �� ����� �� �������� – ��-������� ������������� ����� ���D���� ���-������ ��� 4/QQ ���������), ���� ������ ������ ������ ��������� ������, %�� ���� �� �6���� ������ ������� ������������D ��� ���D '���� ������� � ��������� ������ �� ������', %� � @��� ������ ����� ���'�� «/�������» �� �� ��$ ������% $�� �� � ��������� $����. ����$�����6� ������A�6 >������� ���������, ���� �-������, <� ��� $��� ����� ��� �������� 26-�, � ���� ��������� ��%�� � ����$���-��� �� ������������� (�� ����6� �� ��� ���-�� ������ &����6��) – 44-�, � $���’D #��'����� � -�� $��������. K����6��� � �����6 �������� ������ ����'� ��� ��% $����, @�� �-���������� >���-

1894-1926

��� ��� ����� «�����

� "���"� '�� �'��, ���!�� # �

��� ���(�����!����"��

������

+����

�����

��

9�� ��������, �����, 8�A��� – ��%� ����� >�������

�-�

�-� ������

��-

Page 48: Kirovohrad old times

��:3���3;���:3���3;�(F�0�;Q 75 [17])(F�0�;Q 75 [17])

>���% '���'������ ����% ������� '�$�� �� ���� ��!-��� ��-��'����, *� �����-���� %�! ����'�� � ��"�� �� #�� ����-��. 3 ��"� � �������� �� ��������� ������-��� ���� ����� � � '�������� ;���&��, � �� '����� (���� ���-�, �� ������� ��� ������� ���� (�.& ��-����& ������ �� ���

�#��'.

+���'���6 �����<�6 ��-��6 ����� �� ���� ������� ���-

'�@���� (� <� ����� ��6 ���'���������) ����-���� �������� ����������� ������ $������������� �����, �� ��'����� � $�������% $���������%. B��� ������ �A������� ���������� DD ������ ����@ �� 200 ������, � ��� – 45 ����� (6����� �������-������ �������, ��� <� ���<�� ��$��� ���'� �� $������� ������ �������!). 7���� ���� ���� ��-���� ����� ����$���� ���� ������ �������.

+� $���� ������� �������� � ����� ��� ��'� $������� «�������», ����� �����% �� ���-����� �� ���������. +� ����� ���� � 5���, ������ =��������� ������ ���� ����D �������-���� 4-$����%��� ���’��� ������$���� ����, �-������ �� �������� @�� �������������� ������� $�� ������������ �������� �� �� ��� $���������� �������� &�%���� ���%��� 1892 – 1893��. �� ������ ��6 ����� �������� %��� <� ������

$�� $������� ������D (���� $�� &������ ���), ����� ���%��6� ��, <� ������$���� ��'�� ��-%������� ���� ��<� – �� $��-

����� ������� �����, ������ $���$���� B���������� ��� ������ ��� ���� ��������� ��'��.

+� ���������� $�����������, ��������D �-������ B���������� ����� �����, ���� �������� ��� ����� �����, ������� $�������� $���-�������� 5��'������ �� � K������� ��� ���� �$����-�������� ���� – ��$��� ����� ������ � ������ K���������D ������ �� 0������. +��� '����� DD ��������� ��'��� � ������ ����� 8���-�����. ���� ������� �� ��'�� �$�� >��`��� B$���� $����� �� � ���� �� � ������$����6 ����6 � �������� �� 28 ������� 1893 ���.

[���� � ��% �������% �������� �� $������ �����% �������� $��'�D $������� ������� ���-�����. ���'�6 ����� � ��������� ���� =��� ������, ��� ����� $�� ���D������ �������� ������ $���������� ��� $����� �� � 30-� ��. �� �� � $����������� 0��������� ��������� �� ����� ���� � ������ �����. >��� ����-��$����D ���� – �� �� ����� – ��� ��'�@���� �� ����� �� ’�������6. 5��@ ��� �������� DD ����-��D, ������ �����% $��’� ��� >���6 �������6. ���'�� ��������, <� ��'� �������� � $������ ��������� ������� $�� �� �����$ 1941 ����, <�� �� �� ��������� ��$���. 5�'�� $������@: ��� $����� � ������ ������� 44-� � $��- ������% '���������% ��������. B�� ������, ���, $������ ����������, �� �� ����, ��� � ���������� �������� ������ � �@����-��6�� �����$������D $���D �� ����D ��� � ����D �������.

/����� B��������� �%���� �� �������������� ��<���� �����-���������� 9�� ���������, � ���� 3-$����%��� ���$-�� 5�$������������ $���� �� B�������������� ���<� ��� �����<��� ��������� �$�-����� $������������ �����, ����� �� �������, <� $���A�� ��6� ������-����"����������� &����� «�� � ������ <����»…

����� ��������� ������

��������, �� �� �������� ������ �

�D�$������������ B�����������

� �����%��� �������������� ������ $��������

��

�, �����, ��� ������ � �@����-�

��D $���D �� ����D�.������ �%����

� ��<���� �����-������, � ���$- $���� � ���<�

��������� �$�-����� �����, ����� ��AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA�������������������� ��6� ������-�� ��

Page 49: Kirovohrad old times

�����6������� B�@��. >� ���, ��� �� ��- ����� ��'����� ��������. ���� � ����%

����% � ������ ������ /$���� $����������� ����<� C������ (����� $����� ����������� $���������) �� ���� $��������� �� ����� ����� ���������, �� ��� �� «��������� ����� � 6������ �$�����», $�� <� ������ ���������� � ����� �� &����� 0�����. 5 ��'���� �� �D��� ���� B���������� ������ � �������� $��� ����-����. ����A��� ������� «#����� ��A���», ��-����� «B���� ��D% �$������», $������ «8���», � ����� ��$��$����� �������� ����@��� ������� 9�� ���������, �� $���'��� � 3-������ �$�$�D «����� � �����», – �� ��� � �������� �� $��’��� $�� ����� $���������� ������� �. 5��'���� ���� ����’� �� �������� ����� �������, � �� � ��-������ &���� ����?..

����� ���� ����� ������

P. S. /$������� ��’�� 5��'����� ��� =���. /$���� � ���, <� ������ , ������ ���� %������, �� ����� � $������� ������� ������� ��’��, �������� ����������% ������%. ����� ��� ��-���� =��� ��'���� ������ ���������.

����� �������N� &��"��� ������ ������"������� ����������-�������$��&� ���N ��. *. �������-����&� �� ������ ������-&� �� ?����, �� ���"���� /��-������ ������ � �"’������� «�������».

0�23 (F�0�;Q 75 [17])

20 �%��� ������%.�!�� 115 ����� � ��� �����$���� ������� ���!�!��& ��������� :: �������� �������� 3�������"�, ���# � ���'-�� �������(�����!��-���'�������"��& ���� >����-���-3���' ������ ��������� ��#�� �������� ��� $���� – ���������.

#������� �������-�� $������� ������� ������� 9�� ��������� � ������$������ ���� $�%��-������ <�������'� ���-�� $��������: B������ Z����������� �� ������-��� 5��'������, ���, � �����6 �����6 �������@6 $����������% �������, �� � ����� �� ��$�' �� �����-� ������, �������� � ���� ������'� �����, <� � �����6���� ������� – �� ���6������� �������. 5 ��<� Z����������� � ����� $�����-���� ����� ���%����� � �� (> �����������, 65), �� $�� 5��'����� ��� ����� �� $��� �� �� ��� ��' ����������-������������ � �D B��$����-B����� (8��������, 16), � ��’@������ $������ B���������<��� «�������» � � «=�����»…

4 1904 ���� 10-����� ������� �� �� � �����’6-�����6 �$��'� $����$�� �� �������� ����� �� ��<��� %������ 9�� ���������, � ��-��� $����� � ���� ����6�, <� ��'��6 �� �-������ ��� $�����$��� $���� ������D ����� �D (����'����� 0���� �A������). 7����, � ���� ��'-���� 5��'�����, �� ��� �� $�������, �� �� ���� ��%�������, ��%�� ��� �� $��’���@. 0���'� ����, ��� ���� �6�� ��������, ������ �� ��� � ������ � ���� �������� �����, ��� � «��������» ���� ������'��� $� �����%, � � Z����������% ������. &������� ��������� $�����-�� � ����� �D $� 1911 ���, ���� ���� ���� �������� ����'���, <� ��D����� ������ ���-���� ���<� ��� @�� ������������D. K� ��� �� ��� ��� $�%�������� ����� ��������, ���������� � DD �����%, ��<� �� ��%��-�� ������ � ���������D ����, � ����� $��'�� ��������� �� $�������% ����% � ������% �-�����% �6���.

��D%��'� 9�� �����, 5��'���� $���������� �6�� ��' ����� 18-�� ���, ���� �������� � ������ ��%������

1894-1980

��, ��/��-

����� ����� .

��’���@. 0���'� ����,

-� �, �

�D.�����-�

�� �-

���, 6�� �������

5��'���� ��'���5��'���� ��'���

����� ����������� ������

������� � ������������� � ������Z����������% +����

Z����������% +����

Page 50: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 74 [16])

10 ��"�� 2009 ��� ����������!�� ������! ��� ��"�. 70-��"��# %����# ������� ��������. =� ����'-�� �����! �� � �����"��'� '����'�, � ��' # ������� ��� ��"��(%, �� ������� ��-*�(% (�������� ��� ������!, ��� �� �#�� �����!���, � ���' ����� ������ ������-���� "�� ������� �� ������: «�� ����������? � �� (�?.. )��������� ^�����? ��� � � �-'��.»

+� ��6, �� ���, � � ���� (�������� $��%������� ��������-���� ���������) ����� ������� ����� �����6������ DD ������ – ������� ������ ����� � ��������� $���������� $�� ���� ���-���� �� �������� $��A����, – $�������� <� �������� 29 ��$�� 1998 ���. >� ��'��� ����-��, �� ��� �������� ��D������� ����������� E��� /����, ���%��6� ���������� �������% ��������, ������ ���� ������� ����� �������

��������� '�������, ��������� �������� ��� �$��@���� ���-���� ������ ����D $��������D �����$����.

��� �� ��@, ������@��, <� ����������� ������� ����� B���������<��� �A������ ������ «���-$���� (���A�����) �����». 8�� � �� ��-�� ���� ���� �� ������ � ��������� �� $����-

���� ����� B�������� �� Z��%���� � �� ��

$������@����, ���� ��-���������� ��� �� � ������

���� ���� ���������� – $�����6 (���������, � ��������� ���), �������6 $�� �� �� ��$�� 2,5-�����������D =���D ������ (��� �. �. &���-���������� �����) 1763 ���� – ������ ���-�����'�% �������% ���A����% $�%����� $������-�� ����������’�. K��%������� ���� � �������%

� � � � ' -����� ���� B-������ K���’�������� �����, � ��$�� ��� ����� ��'���� ������-$������� ���, ���� ����'�� �� $�������@ 1,5 �����.

����������� � ���������� '��� ���� B�������������D ��-����� ����@ ��� A���, <� �� �-�����, ��� � ��������� ��������-������ ���������� 4���D�� �����

�� ����. 9 ����, <�$����� ���-������, $��%� ����� �������� ���-

�����<���, ����� �� ������ ���� ����% �� $�������, �� � ������� ������� �������@: «7��� ������ �����, � ��� – �������». /������ ����� ������ $������� (��� ������ $� ����� � �$������� ��%�������) %�������� 0������-����������, ����� �� ���$����� �� ����, � �����. ����� � �������� $��%� � �������, ��-������� ����� «��@�@�, ����@�!», �� ����� 5����-R����������D ������� � ����� @… �����6. _�$�����, ���@ ���� ��$����� ��������� $��� � 4���D��, �� ��������� �'@ ���� ����� ����. J� �. /�������� +���� �������� ����� >�������D �������, �����$��� ����� – ���������-�� 6������ A���� ���A������ ���� – $��� ���� ����@���� A������� ����������������. +�-����� � ����, ���� /���������� � ���������� �� $����� ����'�, � ������� ���� ��� @ ����� � 4���D�� ����������. ��� � <� � ���� ����� (�, ����, �� � �$����� ��� ��������?), ��� ��� ���-��. K��6 ����. +�' ����-�� � $������'� ���'��, � $��� �� ���A��� ����'�� � B���������<��� �� ���'�…

B��� ����$���� �� ��� ���$����� �� �� ����-����� ������� ������������ ������ � ���������� �������D ���������, �����, %� D� � ������ ��'��� ������� �����, ���$����� ���� ���D�� �� $���% ����D ����'���, �������� ��-����� ���D $�������� ������ ��'�� �'� � �����-���� �� �� ����� <�� «$�� ������6».

����� ������

��������, ������ ���� ������������ '

�������� ����� ����������$����

��� <� �������A�$����� � ��

������ Z

$�������������

���� ���� ����������

*��� ���� /��������

*��� ������������D �������

���$�� �����������D �������

*��� 5����-R����������D �������

Page 51: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 73 [15])���' �� ������(�#��' �� �����-���������' �� ������� ����' ���������, � �����! � ����% ����-�����% �����% (!�' '��� �����-�� �����"����� �� �������� ����'�� � �� �$� ����������� ������…

�����, ����6�����'�� � ������������'�� ���� ����� $�-���� $������ ��'��� ���� ����-�� E��� ���������� «0�������», ����� <� �$�����@ ���� $�� �%�$-����� ������������6 �����6 ���$��� �����D ����. #���� �������-������� 9�� ��������� ’����6���� � � ����� �� ����� A�����A����-���������� ����� «+�� ������ $������ ���� ������� � ���� ���» 5��� C�����"�. ������6�� ������, <� �������� $����������% ������� � ��"��-�$��� >����@������� «0���� B����� ���» �� «5����» ������� �� $������� ���� ���'��� ����� ������, ���� ����� ������ ����� $������� ��-������ ��%��������� �� ������% 5���. J��� ������� �$���� ����������� �� �����@����, $��-�� ��'�� ���'��� ����� ��������$���� ���� �������� ������� $����������, <� �� '���� D� $�������� ��������� ����������. ��� ��… �-��� �� $�� <� ������ «�������», &�%���� K�<����.

4 ������ �� ����� $������ ����� ��������������� $ � � � � � � � � -�� «��������� ���������» (1933) @ ����� $�� ���-������ ������ $������ �6���, ���� $���� ����� ����� ���������'�% $���� <��� $�'��� <���� �� ���� � �����. +� ���� � ����% ������, ����������% ������� $������, �� � �����@�� ��' ���. /$������������ K�<��-�� $� ��������6 �����-���� ����'�� ��'����� 9�� ���������, <� D� ��-'�� ����� �������� $���-���� ������� ��@���% �����. 5 ����� � �� «���$���������» �� ���, ���� �� ���� «��».

4 12 ����� �� ������� (�� ����, �� ��%��������% ����� � ��%��� $���������� DD ��’� ���� �� %�� ’����������) $���������� ����-

��� $��������� � ����� ����, ������� @����-������, �� ����� �� -������� ���������� ����������� «��$����» – $�����, �A�����, – ������ �������, ��� «�������

���» � ���� ����D� D� ����� $��<�. Q����� ���$��, ��$�����

�������, � ������ ��$����� ����-�� ����� �� �������� ��� ����-

����� VIP- ���������. #����� @���@�� ��� $��������� �������� ��������% ������ �����6 ����. 7� �� �� ����� � ’�������

��$������ K�<��-��, ���� ����'�� ����

(���������� ����… ����'����) ����� �� ��-

��� ��������� ���������. 7����� �����������, <� ��� ����

������ $�������� �� ���� ��������� ���, $�6��� �� ��� � � ����� �A��� $���������� ��� $������� $��$�����6 �������6, <� ��� ���-���% ����������� �� ��'����� ����� – $������-�� ������ ������� �� �����<����. K����� ��� ����D ����� ����� %������ ������� �������� � $������� �� ����� ������".

5 ��@��, �$���� �� � ���, <� �� �������� (��� ���) �������� �6���� ������ ����6, � ��������� �� ��� �� �� ��� �%����� �� '��-%����% ���������������% �A������, �� ���% ��� $����6�� �� ��������� «��������». /��� ��@D ������D � ���, <�, ���6� $�� �����-��% ������% ������������� �� D%�� �����, �� �������' ����������� �� ��@�� $�� �������� $������ ��������% �6��� � ������� � �����. (8��, ��'� ������� ����D�� $���� $���6��-�� ������6 �����������6, <�$�����, ��� B�@��.) � ��� ���� « �<���������

�����������» ���� �� ���'� ���-��% �������% ����@�@��%,

�D�� ������� � ��� � � � � � �

�����. 5 ���� ��� ���������

� � � � � � � � DD �$�����@

$�� ��<� (� �� � ������-

�� �� �$����-���), ����� � ��

����� ���'�, ���� ����� ’�������

%�� � ���-�� «���������D

���������».����� ����

����� ������

>���#��

J�*����.

2��$

�. @+�'���

>���#��J�*����.2��$����������

Page 52: Kirovohrad old times

0�23 (F�0�;Q 73 [15])

>���������, �����, ������ �� '��� ����������� ��������% �%���’%, �� �� ��� '��� � ���"���� ������ '��� ���������. C������� � '��� (�'� ��������'��'� �$� ����� ���(�%.�!�� ����� ��������� ���'� ���������'� ���� ������: «<��! '��� �� �� ������� ��� ��-��# ��*� �����,» – ��$� ���� � ���. «0� ������.�!�� – �� &$,» ���������. ����#…

����� @ � ������D B���������� $�������� ���� �������"�, �� ���-�� ��� ������� $�����-���� ��� � ���������� ��6 ������. >������� 1874 ��� 9�� ��������� ���������� $��'� � ������� ������������� �������, �� ��������� ���D ���6 $���-��� �� $������ ������� (�����) ��������� Q. #. ����'�%�������. � �� �$��������� �� ���� �� ������� $�� ������ ������ K������� ��-������ ���<� (����'��� ��%���� B+84) � ��-

�� � ��� �������� ��6 $����������, ��$������� Q�'���@������� ����6

�. 7���� O������' �����"�' ��� ����'. /���� ����: ����-

�� DD ��������� ����� ������-�����$��������� *������D A� ���D �����������D Q���D, ������������ �� 80-�% ��. �5� ��. ���� ���� � ��������% �$��-���������% � �������� �������D $�����, ������-

������% � #�'��"���� (����� ����������!) �

�%����� �� $������ ������ &�����������

��������������� �6������.#�����, <� ������� $�������

���� ��'�� ������D ������� ����� 7����-/����, �������� ��$����-

���� �����'��% �������� &K/, �D $��<�� ����� �� ������ �

9�� ������������� ��������� $���. 5 ��� �� ���', ������ �� ����� ��� ���-��, ��� �������� �� �� ���� ���������

��������� $� ��������� � ������-�� *������ 0�� ���, �������� ���� � ���� ��� � ������$���������� ��� ����������������D. 8��, ���

����������� ������� %���D �� $��-������% ��� � �� ������� ��'-

��� ������ ��� ��� ����� �����������% �$���������� $� ���� @�� ������������� ��� � ��

��������% �����% ���������% �������. �� ��'� ���� ������ ��$��'�6 ��-

����6 $��A����� 7. #. B������������, <� �%�$�6���� ���� ������� ����'���D 5�$���D, �� $��$����� �� ���� ���� ������� � $�����6.

B��� ���� ���@' �$������ �����'���D ��$-���� �$����� $�� �6, �� �������, ���������� �6���, �� $������@'��, <� ����$�� $�������� ����� ����� �� ����6�� $�� ��D: «0��-%�� � ��%, ��� $�<���������� ���� *������ ������, ���� �� ����@ ����, �� ��<���D ����� ��� ����@ �� ������ ��� '��%��� �� [0���'��������] ��� ������ ����, <�� � $���������6 ��� ����������6 �������� $� ������% ����� ���� $����� ����D ���� � 5����» (������ *. �. 0�� ��-��. \ ����� C���������������� K������� Q����-���� 4���<�. – C�����������: =�����$����A�� +. Z. /������, 1902). +, �� ����� ��� ��$����� $�� ���� $���� �6���, ������ ��<� DD $����� � �� ����� �������. � ��������� ��� $�� $��’���. K������ ����-����� �� > �����������, 84 �� $����������, � @ � ��%, ���� $������ $������� ��� ������, ���-����� �������A���� 0�� ����. 5 ��<� �� ��� ��$��� $���������� ��-����� ����, �� ����-�� $������ ������ ��-�� � � �� � �� � ����� ���� «=����».

����� ���� �����

������

(( ])])(( [[[[

(�����) ���������

���� �

��� ���

����

��-/, �

�. �-�

�-���

� � ��

�� ������� $�� ������ ������� ���<� (����'��

�� � ��� ��������$�������

�. 7���� ��� ����

�� DD ��������$A� �Q���D 80�����������

�����(�����

�%����� ������

�����������#�����, <� �

���� ��'�� ����7����-/����, ��

���� �����'��% �D $��<�� �����

9�� ������������� �5 ��� �� ���', ������ �� ��, ��� �������� �� ��

��������� $� ������� *������ 0�� ��� ���� ��� � ������� �������������

����������� �������������% ��� � ��

��� ������ ��� �����������% $� ���� @�� ���

� @ � ��%, ���� $������ $���������-����� �������A���� 0�� ����.��$��� $���������� ��-�� ����-

��

Page 53: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 72 [14])

J���(� ����������!��& '��� � «�����������», �'� (!�-� �����������, '�%�! ����� ����� ��(���������, ���� ����� ������ ���� ����-��, *� �� ������. ��� '��-�� ����������, �����. ����� +��'���(�'. � ��������! �� (� ������� �����. � 5 �����!��� +�����+���, �� ������!�-� "�� �� ����'�� '��(���' ���. ���(�'.

+� $���� ������ ��������������� A��� «Q. B. /.» (http://forum.rks.kr.ua) � ����� ������ ���� ����������� ������ $�� �� ������� madman ����� ��� ���������� �� ��$�������� ������������ �����, $��������� =6A���AA� (http://luftwaffe.be). 4 �$������% ����� ���� � �� ����� «Z�������» ��� ����$��� $’������ ������ ������% A������A��, �������% $����-��� 1941 – 43 ��. B���������� ���� ����������D ��$���D. /���� ����� 5���������� � D% ������ $�-��������6 5����� /����������, ������� ������ ���� ��������� ��$��� ���������� � <���� �� $������� �6���� �� ��’� C��� &�����, ��� � �� ������ ��� �$���6����� �� A������A�D. K� ������� C����, ��� $������� 20 ����� �������� +������6, ����6� A������A��� �������� ��������D �������D �����, $���� ���% �$������� � �� ��������. +� ����, �� ������������, � �6���-�� $��’��� �����������, � ���� $����� C��� ��� ������� $��������, �� � � ���� ��������� ���

$�<������ �� ������ ���� A������A����. #����� ��� ��'�@���� ����������� ��' D% ��������� � �$������� ��'� $������ �� ������� $���� ����� �����.

+� ���% A������A��% � ��� ����� $����@ $��-<� B�����. 7������� ����@���� � �� �� ���� ���������� $��’������ ����� B���� �� $��������� – ����� $�-���������. +�������� ��@�� ����$������ A6���� $��$���� ���D�����6 «*����� #� ��������», ����� ������� ����������� �� ���� ������� ������% #����, ����� ����� �� $�-

��������� � $�������� ��� ������������% ����� A������ �� ����� $��<. 8� �� 2 ���������� $��$�-�� (��������� �� ��@����) � $������ ��� �����D ������ ������D $���� $�� ����������� ����� �� ��-$���� «Kommandantur».

+� ��'�� �� ���' ������� A������A�D, ��������� �� ����� �� ������, '��� /> ($�������D ����� �� -$���) � $�����D, <� ��-%������ � ������6 ��������������, 10. K�����@�� ��' ��-� �� �'����, ����� $�����'��� ������ $�������� ���������

*������, �� �� ��������� �����-�� $�� �%���. �������� $��$������� ��� �������� �� �����@ ���������� �������� ����� ����'����� ��%���� B+84, ����'����� ���������� ������-�� ��<��� ��������� ���<�, ��� $�������� B��������� ��� �� � �������% �$������ �����, ������ ����������, ���������, Z����������-��, &����6��, 7���������� ��<�. +� ��� $�-������6 ���� ����� $��������� � ����� ����� $��������A������ ����'��� � �������� ��%���� �������$��'���������� �� «Soldatenheim», ����� ����������� ���…

+���������� �������� ����� <� �� �� ��� ������@���� $���� $���� &������� � �� �����6@���� �����������: ����� (������ � �� ���) $��@��� �6�-$�� � ��6�� ���� $��, �������� � ����$��� $�-�������, � �� ��� �����-������� 5������� – %� �� � �� ��'�� $�����.

����� ���� ����� ������

$�#����$

�<����$��A#���#

Page 54: Kirovohrad old times

0�23 (F�0�;Q 72 [14])

���� �$� ������"�� �������� ���'� � ���’%����� � ����' '����, *� ��� � ������� �� ���#���� '��(��� ��-'��� �� ���#����!�' ��+�����'� *��� ����#'������� ����������, (� �'’� ��$�� ��$���'� ��� ��', �����%"� ����& � ����� � ����%"� ��� ������� ����"���� �����…

+�%�� �� $������� ���� ����� ����, $���� %� ��' �������� ����� A�������� � �� ���� �� ���� $�������D 9�� �����, ������ 5���� ������-����, �� �� ����� �����, �A������ ����������� <� 1845 ���, �������� ���� �� ����-����� DD ��������A���� ������, � �������� ����D ��$�������� Q�������D. _�$�����, ����'��� ��-��������� <�� B���������� ����� ������ �� �����A��������� ��� ��� �����D 9�� �����, ��-��� �� ���� $�������� ������� ���������: «>� �� ����� �����% � ��� �����?» 8�� %�-��-%� � ���������� ������ �� ������, <� ��������� $�-������� �� ������% 5��� ���-���� �$������� �� ������ ��������D ������ /����-���������, ��' ������� �� $������� ������ DD �������D $�-�����������.

K ��'��� ���, $��������� ���D��������, ���-�� ����� �������� ��$����������� ����, 9�� ����� �������� – ������� �������-��, ��� ���� <���� ��'�� $������ =D B�������. /��� � DD $�������� �� ������� 14 ����� (1750 – 1764) � �����������6 ��-��6 �� ������������ ������� ��������-�, � ������� ���-�� �� =���������� � �� �������@ �$�'��� ������� ���������, ���� � $������� ��� ��� �-��% $����������� ����$����� ����-�� ����� ���'�-��. ������6 ��-���� �� ������ ��� ���������D $������D ����� ���D��A������� �� 9�� ������ Q�- �, � ����'�, 7����� Q� �, �-�� $�-$��������� Q� ��������, <� $����� � «%�� %��$����- ������», � ������ �������-A�������'�������� ������ � �������

A�������, �� ����'� – ���"�������� �������

9�� ����� ��������. K������ ���D� $������ � ������� ���� Q� �������� -����'�� ��-����� $�� ����� �� ��� �����, �� ������6� ������� � ���� �����6�. &�6-� ������� �$���, ��� �� ������� ����� �������� �������, ��������� ������� ��$���-��� �������� ������������ �����, ������ ����� �������� ���'��� ���-�� B�����. 7����� �� ��� ���A�� Q� ���-����� $�<������ ������� 9�� ���� �� ���6 �������<��, � 1744 ��� ��$�������� �$��'� � �������@ ��������� 4���D�. >� ��������

R������ ����� ����� D� ��'����� 10 �����, $������� ���% $������ ��������D �$������� ( DD � �����) ����� ����-6���� �����, ���-������ � ���������, �� �����6� ����� ���� ����D������� $�����.

>���� 9�� ����� �� ���, $��������, �A������ �� ����%. 8������� �� %���-�� ��� $�� «����� �����», ��$������ ������6 �� $�� Q� ��������. 7�-��� ��<� ����� $�-����� D� ��������� �� �������, �� ��-��6� �� ����� $�-$���, ������ �$����� 7�����6 Q� ��� �� ��% ���A� #�-�������, ������

�� ������� B������� 55 �� ������� ��� �$���. 4�� ����� 50-�% ��. XVIII

��. 9�� ����� ����� %������ � $������ 5 ���� 1762 ���, ������ � $��������� ����� �%������, $�����������$����� ��… ������ Q� �������%.

����� ���� ����� ������

( [ ])( [[

���������(! 1757�. �)�-�I. )������

������ E��!.

D

�$

��8��

3��� ��O;0C� (1727(29)-1802).)������ �'�������(� @�� ����� )�������.

)������, ����, Photoshop 7.0

Page 55: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 72 [14])

J���� ������� �� ����%�$����� ����� �� "���, ��'� ��� ��� !��' '�#���� ��������'� ������ ���!��� ������� ��-��� ���� ��' ����������!��' «������' ������'�». J ���� �� ��� ���$" �����-���!� ����'�� �� ��!��� ���� (!�� �� ��#����� ����� '���� '� �������� ���-���� ���������(�', ��� ��������& ��������� (�# ������! �'�� ������. ��������.

7���, ����� 100 ����� ��� ����'��� $�������$�$��, �������� ��� ������� B���� &�����, *�����, 8����� @�� � $������� J�������-���, $�����'�� �������� ����� ����� – 4�$���� ��������D 0���������. /����� �� 1908 ��� �� �� 6-$���������� ���’���� %��� � � ������6, ���� � ���� ����������’D � �� ������ $���$��-�� ��'� B�A��������� ����� 7����. /���� ���, �� � �������� � $������������ ��������, ���������� $� ���� �%�� – �%��, ���@�������� ��������6 ������6 �� ���� ����6. �� $���-���� ���� ������� ��� ��� "�������� $�����.

4�� ���� %��� ��� 108 �����! ����� ��� ��%�D ���� '������� ��� ���� �� ������. 4 1932 �.

� ������ $������ $������ ����, � $�� �� �����, 43-�, � ������

���6 ������ $������� ����� «���� ����» ��-2. J�

$������� $������� ��� ��-

� � � � �

������, �������

��� ����-���� � $�-

���������� � 4 ����.

4 1954 – 1959 ��. ��

$�����, <� ��'��-�� $� ���������

�����, ����� $�A��-��� ���������� ����� –

4-$����%���� ����� B�Q/ � 10 �������� �����A������ �����.

+� ����� �������� ����� 4���D�� ����� $�%��-

' �-���-

��

������-������-���,

��

������ ����6 ������������6

�� ������@6 ����, � �� ��' – ����. 4 $��’���

$�� %���, �� �D% ��%��������% ������% ����� ������$����, DD �����'���� ������ ��-��� $�������� ����� %����, ���� ��� �� ����-����� ������������ ��$����� $�� ���<���� ������������� � ����������� ������.

����� ����6 ���������6 ��� ��� ��� 35 ����� ������ ������ ���� ������, ���, �����'� ����% �� �����, ������ ����� ���A������� �������� �����. �����, �� $�� ��� ������@ $�����, ������ �������� $������� «����� ��������», ������ D� ��'����� �������. K� ��-���� �����, D% (�� ������� %����% � ������%?) �����6��, � ��'��� – D% ������ $��������. ���-�� � ���-���� �� �, ������� ������ A���� ��������� ��� �� �� �����. ����� ��� ������ ��6�� ������� ��"������ $������� (����� ���-����� �������6), � ������� – $��������� <� ��� ����������� $��’����� 7����������� ��'���, � �� ���������'�� ������ 9�� ���������, � ���� �6������ ������6, �� $��'�� ����� ���-%�� ��'������ ����� � ���������� �� $���� ��������� �������� ���� ����� ��$������� ���D ���� � «�������»… � ��� �� � $������� � %������� ��������, � �D� ���� ���'���� � ����� � ���-����.

����� ������& ����� �� ��������� �� � �����

$����� ��2 �� �. � �������

����� 4����� $�

� A+++� ����� �������� ���

��

�����# F������.

)��������� ������& )�����������&

� 0�$�!�����!��& ���(! � ����'

�� ����� ;������ )�������&

�������(� (2004)

���� ���� ������� ��� ��� "�������� $�����.4�� ���� %��� ��� 108 �����! ����� ��� ��%�D

���� '������� ��� ���� �� ������. 4 1932 �.� ������ $������ $������ ����, �

$�� �� �����, 43-�, � ���������6 ������ $������� �����

«���� ����» ��-2. J�������� $�������

��� ��-� � � � �

���������, �������

����� ����-���� � $�-���������

1954 ��'��-���A����� � 1���

������4 ����.

59 ��.<� ��

���������� $����� ���

B�Q/ ��� ���

����������

� 44

–– 195$$$�����,

����� $� �������, ��

��� �������4444-$����%���� �����

���� ������ �����A����

4�����

� ��$��

���6 «�

$���

����� ;������ )�������&

�������(�

���-

��2 �� �. � ��������-��-– 0.

& ���$$����� ��2 �� �. � ����

���(� ����� >�����. ��� �� ����������!��# ����' �)�� (��". 1970-�� ��.)

Page 56: Kirovohrad old times

0�23 (F�0�;Q 71 [13])0�23 0�23 (F�0�;Q 71 13])])( 0�;Q 71 [[13])(F��0�;Q 71 [13

; ������ ������ ����-�������!�� ��� ��*�, � �������� �������� #�� �������� ��� ���� ��'�.. )� �'�-���� "���� $���� '� �$� ��-����, *� ���� ��������� "���� ������ ������’���!�� ��� ��*�. � ����' ������ ����� ���� ���� �"� �����. ���'� �������$�� ����(��.

+�'� ����� ����� $�-%�������� �� �� �������-������ �������������, ��� � �6���� ���� ������-���� ( �������������D ���� ��). +�$������, ������, � ����'�, 1913 ���, ��'�� ����� �D ����� ����� ���� R��� (!) #�������� +������, ����������� ����� ������@

�� ��� ���� ������ #�������� ��� ��$����-�� ��������������� ���<�, �������� 4+Q 7���������-��������. 4 ���D� ������ �A��� – ������������ – ��� R��� �� �$������� �������� ����� �� ��D, ���������� ����D ����������D '��-��, $���� $�������� ����������, �’��� ���-�, �� ��A������� �� ������. ������� ���@������ ���� ���� ������ ����6 ����6 ��������6, $���� �����…

������� /��������� ���@������ (1846 – 1907) � ���% ����% ��6�� � �6����� �� ��-��A�� ����������D ������ � Q��������� ��$���D, ������ ����� $��'��� ���$�������� ��� � B�- ������� �����������, ������� �����������% ��� � ������ ����������-�������. R�%��� �����-�� ��������, <� ��� �������� ����� �� ����� A������������D �����D ������% ���������, �-��������� ������� 0��, ������� ���������� �����D ����������� ����������D ������, � ����� �� ����� �������% A��� �������������% ��������. &���, $������ ����'���� �������������, �� ���� <� ��������, ��� $������� �� ����� ����-�������� �������$�����. 7���� $���������� $� ��$�����-�6 A����-�� ������A�D � � � @ � � � � � � �� ���� �� ����� ���� «��������».

� � � � � � /�������� $�-��6�� ���@���� �� �� «������-����», � ���� «��-����» ��������,

<��� ��� ����, ��� �������'�% ��-��%, ������ ���������� ������. >�������

����: ������ ���@������ ����� � =�%���� ����'���D ����������D �������. +�������� ���-��� ���@����� 3(15) ������ 1846 ��� � ��'�-� ����������� 9�� ���������. >�, � ���% �������� � �� ����� �������� ����� ���'���� ���� �� ������% 5��� – ��������. +������� � �� ��� �$������ �� ������� � �������� � $�������-��% ����� ��, � �����D $����$�� �� ������������ ����������, � ���� � $��$���6��� $����� �� $� ���� ��������. K����� ����� ���@������ ����'�� ���� ������ �� «����������D» Q���D (��-�������% �����%��� �� B� ��� � ������ ����������� ��������). � � �������� ����� �� ������ ��� ��-� �����@���� � 4���D�� – ������������� ������D, �� � $���� ���%����� ���� � ������6 �� ��6 [����� 9 (22) ���$�� 1907 ���.

7� � ���� ��$��: ��� �� ��� ��? &���, ���-���� ���D����, ���� � �������� ��������% ��-������ ���� ����������, � �� «������» ����. ���������, $�� �� ������� ����� ������A���% �6����� ���� �����. 4 ����� �� � $�� ��<� ���� ���� � $������� ���5�����, ����� $����������% ���� �� ��� ��� ����@. /������ ��������? +� � <� �� ��. 0� ���� ����� ���� �� ����� ��6 ���6 ����, ���� ���6� DD ���� ������� ����-��� � ���'�6� � ����6 ����, ����6 �� �@���-����6������� �������� �����������. /$������ $��������, �� $��������� 5��� �������� $���-�������� �� �������� ����������� �����, /����� =�A�� – �� A���� ����� ������������� /��-��, ��%���� «� Q���D», � ��� ������������� �����-

�� /��� 8$���� – �� ������� Q�J >������� Q�����������. 8� <�,

����@ � ��D% �����% ����D?����� ������

Page 57: Kirovohrad old times

��:3���3;� (F�0�;Q 712)

0� +���� (��������, ��#�!����') ���. �����(�� ��������� �� � ��� ��������, ���� ���� # �� ��'� �'’� ���������! ��� ����-� ���� ���� �� �����, �����%"��! ��-��' "���' ������' ��"��� "�� # ����-�$%"� ��"����! � && ��������� �������. 0� ����������!��� ������� ������"�� �����(�� ������ ���������� ����� � ����# ����+�&, ���, �� ��"�, �� ��"����� '�. ������� ���!��# ���-����, ���$ +���.

4 $��'�% ����% ���$�� �� =����������� �������� �� �������� ������ �'����� %��� � ��’� �����% $�������%����% �$������� ����� � �����. ��� �� ����� �� $������� ������� K&5, ����� ������� ��������, <� ���� ������ ��� ������� (!) � ����� ������� �$���� �����, ��� ������ ����� ��% ���% �$�������, �� �$���% �������� ��$�������� +������ 60-�% ��.

4�� $�$������ $����$��������� %���� 9�� ��������� ���� ����� $��’� ��� ��� ��-���� &�������, �������� ����'� �� B������� �����. ��� ������ ���� ����� ����D������ �% �� ���� ������ ��� ������ ��, <� ���� ������ #�����6 0����6. �������� ��� ����D ��� ���� (���� � ����'���6 $��<�6 >���� �������) � ����� �� �� ������� 0����� $���������-�� �����$��������� �������<�. #�� ��$������� XVIII ��., � ��A������@6 �������� ����������� g������ !6�����'�����, $�� ���� �������� ���� ������ �����’��� ��������, <� �$��'� �� ������% ������% �������� ����� ����� � �����. 4 1805 ( � ��'��� ������, 1815) ���� DD �������� ��� �� ��� �� �$��� $��������� � ���������� �$�� &����� �������. >� ���, ��-%������� ���� �� �����, �� ����� A��������� ��������� «�������». 1870-�� ��� ��'�� @�� ������������� �$��� *������ Q����-���� ��@ ���'� �� �$������-

�� $�� � ������ �������� �����$����������� %��� – ��� ���’�����. &� �������� �� �� ��-���������� $�� ����� ���$����������� ������� – ���, � �������� $�����@��� #����� +���A���-��, �� $����� «�$����».

���D����� ���� ����� �� �������� � ��������� �� ����� ��������� �������<�������� �����-���. _� D� ��� ������, ���� ���� $����������� ������� ����� ��� ������ � ����� $������� ������� �������� $�� �� ��$��������� $���-$�������� ��������������% �������? 8�� ��� ��������� � ������������ $������ ����'��% �������� R��@@��, /�������� �� [���������, �����, �� ����� ��<�����, $�����'�, <� ��-��� �����’���� %���, $����, �����-�����, $�$������ �� ��� $������-�� ���� �� B<���, ���� �������� ������D ������. 8��� �� $�������-�%����� ������� ����� ’������� ���� #� ��������� ������. 8�$�� �������� � ����, � ������ ����� DD �� ��'����� ��'����� ��� ���������…

+�$������� ������, <� ������-���� ������� �����$����������� %��� ����$��� ������ B��������, ��� �� $���� ���������� 4 ���� ��� � �-����� ���� �� �� �����-���� ����'���� 3 ���$��.

����� ������

@�� ������������� �$��� *������ Q����-���� ��@ ���'� �� �$������-

Page 58: Kirovohrad old times

0�23 (F�0�;Q 712)

��?������N� ���� ?��$�, ��� �N �N���� ��#�� ������� ���: «!��#��$, � \����’�� ���&���% /���%���, ��� # ;�������$���%, ��� # ��?�$"���, ��� # ���&���% ������$��%, ��� # C. !�����, ��� �3���? – C�, ��� ���$�� \����’��». ������, � «�3���», � «�3���»…

� <� �� ������ ��� �� ��, � � ������ ��� ���6�� ������: �� �����? +�����, �������, ���-� , ��������, $����� ���, ���, ������� �������� (����� ������, $��A������� �����6������) – � � ����� «#�����%»? 8� � ������ ���, <� ��-������� � ��� B����������! ���� ���� ������ ��-����� � &����-���-5�����? 8� �� $�� ������ �� ��’�� $�����. >��� �� $������6�� ����������� ���� ����'����� �������$��������: «�� �� ��� �������� ����6 �6����6? +�, ��� �� �� �������� ����6 �6����6. 4�� ���� ��� ������ �� ��, <�� ���� � ��%��� ��$�������, ��� ��$������� �� %�����, <�� ��� ��� � ���� ��%-���. � $���������� ���� �$���������� $�-�����% [��’����] �� ���, �� ��� �$������ %����-���. ���� �� ��� � $����. 4��!» >����, ��� ��� ���� �� %����'�, � $����� �� � �� ��6 ������A�6 $�� �%������. /����� $�� K����’@�� ���, %�� �

���, <� 8� /��� &���� ������ ���� ��’� �� 10 �����.

������� ����� ����� �����. +��$�����, *������� 7������� �� 7���@�-!��'�� ��������� Q������������ ($� ������ – �$-A������), ����� � ������% $��-

�� ������ � ����� $�� ��<�, � $� ��������. 0���'� ����, ��-

$������6� $������, ��� ����� �� � ���� �� ����,

�� $����� $�����@�� ���� ��������

A � � � � 6 �� � -�� «B������D

@��������D �������$���D»: �� $������� $������� ��% ����� ���@D ����������-$�������D ���������� ������������� ��

@��������. (�� ����, @�������� ������� ��� ���� � ����������

�� ����$���������, �� �� – � D%���� �������� � �D @ � ����� K����’@��, � $��’��� $�� ����� [ � � -

����� ��% �����������-$�������D������������ ������, @���������� � ������������, �� �� – � � �D @ � , �

����6� �� �� <�] ���� �������.)5 9�� ����������, �� K����’@� ��-

������� 20.09.1883 �., ���������� ���- $��’� ���� ���� ��$������ ���������,

$�������� � ����� �� �� � &�%���������D �� 0������D (�$���� � ���� ��$� ���� � ������6 ������������, 16), $��'� ���� �� ��� � $��'� ���������� ��������. � ����� $��'�� ������� �� ���������� ���� � $�������D ����������. ����-� ������� �� ����� �������, <� ��� 19 ����� �. K����’@� ���� ��������� �� 9���$�. «K� ��-���» ��’� �� ��������� =������. ��� ��, <� ��� ��� ���, ���, �����, K����’@� � �� @����� ����� ���������� $�������� ��� $���� ��- ����� ����� $����� «#�����6». 7������� �� Q���D ���-�$���� B���������� $�������� ��$�������� $�������� 1917-��. +� ������% �� JB K����’@� ������� �� ����� ���'� ��� =����� � �� ����� ����'� ��� 8�������� �� B��@�@��. (#������� � @�� �����������, ���������� � ������! �� �� �����: ��'��� ���� $� ����� ����.) +�' ����� �� $���� �������� $������-��. J� �$����� ���� � ��% �����, �� �� ���-���� $���� ������ ������ ���� � ���������� � #������� 555 B��������, <� ������ ���� ��-��� � ����$������'�% �6��� � �������. 7���� $��"���� ��������� $���� ������� #B�(�), �� ������� ������ /����� – ���@� ��������� ���. /$��' ����� $���� 8��������, $���� – ��� $���� /������. /����� �������� �����'��. g��� ���'����� 16.12.1934 �., � ��� 24.08.36-�� – �������� �� ��<�D ����. Q������������� 88-�. ����� ����, $���� ������6 «������ �6���� $����», ��'� �� $�����6����: $�����-��� ��� �� ���� � ���� «Z�� 5������!»

4 1924-34 ��. ��'� ����� �� ������� K����’@������, �� ���� *������6 7������� �������� ���� $������������ ����������. 4 $���� � �� ��� ���$������� $������������ 9�� ���������. g��� ��'�� �� ���� &�%��������, � ��� � ��� ����������� ��'��, ���� 34-� K����’@�� �� ��������� ��������… B�����. >��� ��� ����' ��� ������ – K����’@���� ���@ B������-B�����������, ��. K����’@�� – �����6

B�����, �� � $��’����� ������� ��� ��'��.

���, <� 8� /��� &��’� �� 10 �����.

������� ����+��$�����, *������ 7���@�-!��'�Q������������ ($A������), �����

�� ������ � �$� ��������. 0

$������6������ ��

�� $�����

A�

@��������D ��$���

@�����

�� �D%������$��’�����[ � �

�������� $�����@D ������������� ���������. (�� �

����� ��� �������$���������� ���������� K����’@����� $�� ��

-

����� ������

Page 59: Kirovohrad old times

����� ����� � ��� ��., *� �"����# ����� ��������(!��� ���� ���. ������� ��� 1-� ���&��!��� ���+���#��� �������!��� ��-������, ����'� ��'� ������ ����� ���-���� 1867 �., � ���� ����+�&� ���(%���� � ��# � 1882-�. C���� '��� ��� ����.�!��, *� ����� '���� ������ *� # ����'� ��#���-��� ���(�������� ����������� ;���&��.

K������ ��� ���� �6�� $�'��: «4 1905 – 1907 ��. – $��'� ����������� [����������] „0�����$ K����” (9�� ��������), „=6��” /. R������� (B�D�), „���'�� 0��-8����” � „�$����” (������), „C����������-4�����”, „/���A��”, „/�������” (=����)». +�� �� $�<������ �� ������, ����� ������� ���� ���� ��� $��'� ����� ������� ������$ «K����», $���� %������ ������, ������ �� ����� �� ��@ ������� �����'����. ������� ������, ��' $�6��������� B��������� � ����� '��� � �������� �� ��� ������� 4���D��: ����'�6, ����'�6 � �%���. ��� �� ����� ��� � ����� � �� �%��� ����������, � �� ������� ��$��� � ��� �����…

+� ����, ������ ������$ ��� �� ���'����. K��%������ ��� ��� ����� 0���� &������, <� ������ $�����'�� ��� >�������D �� &�����������D (����'��% =����� �� B�������) ���� ������� ��� $��’������� ������6 �� ���������� «#����» � – �� ����������� ������� 1910 �. – ��������-��� «������� ���������'� ���6�%, ��������� ����, [���] ��%����� �� ����� ������, ����, ���� �� ����, ������ ��%����� (�������� ��% �� � �� �$����@ �� ��!». >� ���, $�� ��6 �D, ����� ������$�� 9�� �������� �� ���������. 8�� �� �� >�������� ���%� $� ��'� ’������� <� �������� ���������% ������: «/�� ��», «5�6 ��» (�����-�������� «��������») � «�������A». _��� ����� �� ��'����� ���������� ����% ���������� ����@, ����� @ $����������, <� ���� ����� $�-� � $���������� ��<�. 7� � ��%���, ������ �� 1917-�� ����� �������� 4 �����������A�!!!

+� ������� � $�������� �������� ��������� ��������� �����-���� ����� �$��������� ��' ��� �������� �� ��., ���� B��������� ��� $�%�������� �� ������ ���D� ��������'�� ��6�� ����������� ����� > ��-

��������� (��� <� ����'� � � � � � «/�� ��6», � $� ��'�

«5�����»), � � ������ «B�����������», «&�-���», «������6», «7�������» � «�������6». Q�-���� ��% 6-�� ��'���� ������ «B����������», <� ��� $����� $������ �� � �� ������� ����� «K������». Q�'�� $�'�� � ������: «5���» � «&��» ������ $��������, � ��<� ��������� � $�-������� 250-��� ����� $������A����� A����, �� ��������'�� �����������A ���'�@���� �����’� ���� %����� ���D ���$���� ������@A� � ��$���, � ���� $��������� ���������������� ����� ����<�� ������. «������» �� ������ ����� �� $������������ �� �������6 ������ «�0#». ��� «7�����» �� «������» ��$�� $��’���6�� ��'� �������� �6��. «7�����» ��%������ � �� �����D ��%���������� ���6 �$���� �� ����� ������$����%����� ������� �� �� � B������-�� �� [�������D �����6��D, � ������������ «�������» �� ������� � �����6 7>�, � $����, �����, DD ����� $������� ����� �� ���������, �� ���� <������ � �������.

+� $���� �� �� <��� ������ ��������, � ������ ���������� B��������� �� ���� �6 ���6 ���� $������ ����� $�������� ������ =6�’@ � 4���D��. 8�$�� �� ������ «$�-%��������» ��������� «K������» �� ������$����� «��������». +� ��% ���% ����% � �����@���� ��'� �����������A���, ������<��, ��������.

4 – 6 – 2. K ���A������D ���� ��, �� � �� $��������, � �� ������� ���, �� ������ � ����% �� �����% �� ��� ��$�����… �� � � ��'�� �����… �� � � ����� ��'�-�� &����…

����� ������

�� ������ ���D� ��������'����6�� ����������� ����� > ��-

������ ������� (���<� ����'� � � � � �«/�� ��6», � $� ��'�

�� «������» ��$�� $�� ���6�� � �6��. «7�����» ��%������ � �������� ���6 �$���� �� �����

���� ������� �� �� � B������-��D �����6��D, � ������������������� � �����6 7>�, � DD ����� $������� ����� ������ <������ � �������.�� �� <��� ������ ��������, � ��� B��������� �� ���� �6

���� ����� $�������� ������ 8�$�� �� ������ «$�-

�������� «K������»��� «��������». +� % � �����@���� ��'� ��, ������<��,

���A������D�� $��������, ��, �� ������ ���% �� ���

� ��'�� ���� ��'�-

�����

�Q�5#�Q54/ (=�+Q4[ �11)

Page 60: Kirovohrad old times

+�Z5 (=�+Q4[ �11)

0�����’���!��� ��� ��*, ��� ������! "���! ����' '���, �����. :���! ��#�$� �'����, ����� ������ "����-�� �������� ���������(�� �� �� *�� ���&�(�'�, � # �����! ����’���'� �� ���. 2���, O�'���S, ��'', 0�#� , >�#-�� – �� ���� ����� ���!� ��$ ����� ����� � ��(���������� �� $��������!��� '���������. )���� �!����� '��� ��� ��� ����� – O����� R������"� F��S�'���. ��' ���!��, *� 8 ����� ������%.�!�� 110 ����� � #�� �����$����.

_���� %���� ��$���-��, <� ��� �������� �6���� � ����� �� $��������� �� �����, �� $��’������, �� �����������D ��'��, �� ��$��� �%������� – ��, @ ! /��D�� ��� �� ���-� 7�’D ���� $����� �� ����� =��������� Z�����, �� ��D����6� �� ������ ������� ��,

�������� �������� ���������� ���D $������� – ������������ ������� «B��6'�», � *������ =��"���� ���� � @ ����� � �������% ���� �������. +�������� =��"���� /�����������, ��� ��������� =�������D �������, 1907 �. ����, ���� ������, ���� $������ �� 9�� ���������, �� ��� ����$���� ��� ��� $���$�� �� ������D ����� �D. K������'� DD � ������6 ������6, 6��� *������ $������ ����� ���� �� ����������-�$������, ��� ��� � $���D%�� �� ����������. 7���� �� �� � ���� �� $��������� ����'�. ��� �� $��������� $��������� �� ���������� ����� (�$��'� ����� 0����������� A���, ����� – ��� �������D ����D) ������� ����� �’� ���� ��������@6. +, � $���� $�'��-$�D%���… /$���-� *������ =��"���� �����@ ��%���, ������, ������������, ��< �����, � �� ������ ���<�% ��� ���� ��'�6�� $���6���� � *� ���������� ����������D, �� ��� $������@ � �������� �� A�������� ����'���� $�$������ �� ����� 8�%�������, �����’@�� �� �����$����������� � ��������� ���������% ��������. /������ �������, <� %� ��$� � ��������� �$�� ���D >���D �������D ��� �-��������, DD �$������� ���%���-����� �� �'�@� ��%����D ��-�� �� ���� =��"����. +� ���� ��%� ������� ������ �� �� ��-������� 30-�� ����, �������� ����������������� <������ ���� �� ���� $���� ����-����� ����� ���� ������ B����-���, � � ������A�D =��"����� �� ����� �������� ��$ ��

�������� $�%������� � ������� �6�-����6 ������6 � ������. J� ������

$��$����� ���, <� � �����$��� 1937-�� ����%������ ����'����� � ���������

'$������� �� ������� ������� ����. �� @%���� ������ $���� =��, «$���� �������� '������ ��-$��6» =��"���� ���� � ����� � ���������<���. 11 ���� 1938 ��� $�� ������� >�������� ����-����� &����� ��� �� �� ��������� �� �� ��-�������� �������� ������� B�����������. � ��� ��� $������ ��� �� ���� ���%��-!�� ���� ����������� ������� �$�'�� ��6���� �����-���� �������. #�� $����� � *���� /�����������D ����� ������� B�������. K� ������� ����� ��-������, ������ ���� =��"�����, ���� ���'���� ���� � B������ (�� ���� �� ������ B���������) �� ����'������� ����� ���� � 1937-�� �’� � «��������� �������D �������������D $����������D ������ ���D»! Q� ��������� �� � ���.

8���� �� ����, <� ������� ���� B������-�� � ���������� =��"����� ��� �� ���� <� ��-�������6 �����6 ���� ��<���, ����� ������ 1991 �. �������� $�������� ������� �����-���� *���� /��$����, � ����������� ��'�� �� ����� ���� ������� ’������� �� 2003-��. +�� �� ���'�@���� ������ ��' ��� ���. ���'�, ��’�� =��"����� �� ����� ������ �� �������� ���� &�����, � ���� – �� �� �����, ������� ������� «������������» �� ����� ����, ��� ��� J������������ ��-����' *������ C � � % � � � =��"����, �6��-�� � «���6'�».

( )

Page 61: Kirovohrad old times

�Q�5#�Q54/ (=�+Q4[ �10)��, *� ���������� . ����, ��. "� �� ��-

$�� '������(! '����. ��, *� �� &��!�' '��(� �����! �� ����������� ����!

��' +����(�, ��$ �� ������. ���-�� '���� �%��# ����'�$��!-

�� �� ������� ��� ��& *��! �����������. 0, � � ���� �$�

'� ����' ������� ���-��� ����'� ����� �� �� ������� � � � � � � � +���� $���� (�.& ��������& ������. C������� ���� �!�������� ������ ������ "� �(������!, � �� ����, �������.'���, – ���.

/��� �� ���� $�-����� � ����'���, <� «������á'���� �|� ���6 $� ��é�», ��� ��� ��<�� 0���, �� �����, �� � ��-������ ���� �� �� ��������� �������� – �$�����. B�� �� ��% ����� ��������, �� ���������� � �� ������ $�A��, �, � ���, %�� � ������D B���, '��@ ���'� ��� ��'�% �����, ��$�������, ������� �� ����D�, ����, � $�����$�, ���-���� ����.• 5�’� �������D $������������ A������ 9�� ����� �������� %��� <� ������, ����� ���� %�� ��@, <� ( � ���� ����, �� ����-���� $����������� ������) ������ � ���� �����'���� ��������� ����'��� $������ � $��- ���� ���$����� �� ������% 5��� «R������6 K������D K����». 7��� ����, �����������������6 ����6 ����� �� «$������» �� �� ��@ ��-���� �$���A��� – `��� ���! K��� �����, �� �� ��<���� ����: «�����"�$�� ����&� ��3�N�$ "�#��� ���5�&�» ��� «�$�&���� � ]����"3� ����� �����N��� ����». B�� ��� ����, ��'�D ����D ���������D �� �� (��, ������, � �����) �� ��$� 4���D�� �� � �� ���'��.• /$��������� �������� %��<���� R������ ��� ������ � �� $���'��. +������� ���� �� ����� ������ � ��� 1769 �., ���� � %��� 4-�D ���������-�������D ����� ���� B����-!���� $�$�6���� ����'�6 ������������� ������6. ��� ���� ����� $�� ������������ 7������-��� 5������ ������ «�������» ��������6������ �����. �������� �� ������, <� %������ ����� $�� ���� ������ ������� ��� � ��%���� ��% ��- ����, ����� @ ����, <� ��'� �����A��� $����� ����������� � ���$�����%, ������ �� ���6� ��-������ �������� ���������. 8��, ���� �� ������ $�� ���������� ����D Q�’������, <� �� ������,

�� �� ��� ���������… • �������� ��� ������ $���� �������� A������ ���%���� $�������� ��� $������� ������ �� ������. 8��, $�� ������-%������ '��� (� �� 1-�� $��A������ ����� ������ '��� � 4���D��) ������ %�� �. K������, ������� &��������, <� ������ ��’� DD ��$������ 9A���� &%���, ��-���� ������ &����� ��������, ������, �� ���,

� $�$���6��� A������� '$�����. 5 1763 �. «�� #���%» �������

'���� ��� �A��������% ����� �� �����-�����. �

����$���� ��� R������ <� �

� $ � � � 6 � � � � 1-'� � 4���D��

(!) ������� � � � � � � � � �� '��A�, � ������ ���� $ � � � � � �

�� ������ ������ �����D ��������, � � ������ $���-���� ������� Q�-�� «B������ ���».• 8�, <� A������ ����� ���� �� -

�� ���������% ����� ���@D �$�%�,

$�����$�, �� �����. 7�-��� ���� �� ���������

$�� �����6 ���D������ «Q���� *�» 4���� B�����6�, �� $��%�-

��� ���� ������� $��� �A������ R��, � �� ���-�� ���� ��������D $��������� 7����� ���-��. ������6��, ���� �� �������� ��'���� /�� >����� B����'������� $������ �� B<�������� ����� �� ��� *������ +���, �������� $�� ��$����������� ����� �� ���A ���������…• ����6���� R������, �� �� ��� $�����, �� �����-

��. 7���� �� �� �����, <� D� �� ������� "��� �������". 5�������

$������6��, <� ���� ����� ������� ����� ��������

����� 8������ ����� 1775 ��� ���'���

�� �������� K�$�� � ��� D

/��, � ���� �� ���������� ��-��������� ��� ���-��, ������ ��� ������ �����6<�D �� �����D �����D J����� ��������D �������…

�����������

6�-�����$ 33� '�D

) ���

������ ���� 4--�D-!��������66.�����-����

��� $����% ��-� $������6� ��-� ������� ������,

• ���������6�6������ R���������, ����. . 7���� �� �� �����, <

������� "��� ����������������". 5������� $������6��, <� ��������� �� �����

������� ����� ������������� 8������ �����

1775 ��� ��������� '����� ���������� ���

K�$�� � �������� D/��, � ���� �� ���������� ��-��������� ��� ���-��, ������ �����, ������ ��������� �����6<�D �� �����D �����D J����� ��������D �������…

�����������

Page 62: Kirovohrad old times

0� ��� ����� �� ����'�' ���' ���������� �����'��� ������� +��+��� �� �����'������ "�-�� ������, "�-�� ��#���- «������ ���&�(�», � ����-��# ����� ������� �� ����� ���� «��#����"�����» � #�� ������ ���’��!�� ����������"��.

&���� ����� �������� $�� ��’@��������� $����� (��� $��, <� ��� $������� �������-�� � �������������� ����� �� ������ Z�����), ����� ����� �������� $�� ���� ����������� �� ������6 ���, $���� ���� <� ��� ��� ��� $�� ������������ ��$��� «#�����%…».

>�� ��%, %�� �� ��@ � ��� �����, ������@��, <� $����-��� ��� ���������-������ ����� A������� �$���� � ��� ���-���% ������������� ��$��� $���������, �����% $� $��-� ����� ������� �������� ���D�����, � $���� $���������� �6� ����������� ���� ���-������ ��A����������� ��-������ �������� � ���D% $������. ��� ���� ����� ���������, <� ���������� ��%�� ��� ����� � �� $������ (��� �� ����� / �� �%���� �� �������), ���� ����� ������� «������� ���D����», � ���� – ��. 8�� � ��-������ �� � �� ������ �$����, �� � ���� ���D���� $����$��� �� �$����� �������� ������, $���� �� ���� �� ���D���� 0�-����� �, � �����, ���� ��������� «%�����» �� 4������-=����. 7�-��� ��� � ����, �� �� $�� ��.

/$��� ��� �� ��� $���������, ������� �6��� � ����D ������� ($�����, ��$����, ����'� ��� ��� – ������D) ��-���������� ��6�� �����'���� �� B���������� � %�� � ���� �������. 5 ��@��, �� ������ ���� �����'��. 4����@�� ���-�� �����, � ������������� – «���», �� �� �� �� �������� Q�����. ��������6� �$����, ��, $�������, ��������� ���%, %�� ��� ����'� ��� $���� ��-���� �����. (��� %�� ��, ����, � ��������������% �������% �

��D����� ��� � �������� ����-��, � �$��� ��� �� ��� ������� �� �����?) 8���� �� ����'��� �����%����� ��� $�������� ($� ��$ E<����, 8���'����, _����������, /�������� ��<�) �� ������-���������� (Q����, #������, 5���6�� � �. �.), ���� D%�� �������� – �� ������ � �� ��� ���-����� ������� �� #���D��. 9�����, ��� ���� ���-�� � ���� �����'���� ����-�� ����6���� – �� #’������ ��������, �������� ��� �����-��� «�%�����» ��% ���� �� ������� ���� � B���������� $����� �������� ���� ����� �����, $���� ��� $� ���� � ��-��� ������� �����. +����-�� � �� ����� =���������� $������� ���������� ��'�, ��� �������@ ����� A���.

K ��@D ��'�� �$��� ��' 8Q79 �6��� ��� � ��'�� ��-��� $��’� ��� ������.1. ������� >���� ������������� J��!����(!��-�������!�� (1860 – 1934), ��-�� ����� $��’� ��� ������� B���A�D�, �� ���6� ������� �� @�� ������������� ����� 27 ������ 1882 ��� (66-�� ����� �$��� ������%);2. >����� 3������" )���-�� (1810 – 1881), �������� ���������� %����, A������ ��

���������� %����, A������

���������-$������D %�����D, ��������� ������������ ���-�� �� $��� ��6, ����%����� ���%���D ��$����D $��’� �� �, � �����, ������ ��<���� *�$$������. &��� ����, <� ������� ��'��� � ����-�� 9A���� &%���, ��� <� � $���6��� ���������� '$����� �� #���% (����'��� 1-�� ������������) 1877 – 1878 ��. (70-�� �����);3. �����! C�����������" �-��'����!��# (1918 – 1970), $�-�����, �@ ��’� ����� � �� $���-��������, � %�� � �������� ��� � ������� (������) ���������� �������� '����, ��� � ���� �-������� ���� ��� ��� $��� ���� ������ �� � �������� $������������ ������.

4��. � �� <� %�����? #�������� � ����������? 5��'����� � 7��'? B��$��-��������? +���� �, &����� � Z������������? ��, ����, 7����������? > ����! +���@ ����% �������. B�$���� �� D%, ��$����, $�������, ���� �� ����� D� ���. +� ��� ���� �� ��� � ���'��� �� ���������� $�� ��’@����� �, �������������� � �6���� ���6. ��� � ������ ����, <� ������� &���� ������-�� «������'��» � Z������, � =����������� – � 5���� R���-��, ��������� � ����� �� ��-��������.

$�� �� @����� �, ��������������� �6���� ���6.��� � ������ ����, <� �������&���� ������-�� «������'��» � Z������, �=����������� – � 5���� R���-��, ���������� ����� �� ��-��������.

+�Z5(=�+Q4[ �10)

Page 63: Kirovohrad old times

�Q�5#�Q54/ (=�+Q4[ �9)

…�� � � ������. 8�� �� ��� ���������� �������, � ��� ����@ ���� D� �� ��������. 8�� $���� � ��, ��� � �. >���� $����� �� �� $������@��, <� ������� ����� ������ � &����.

#��� ��������� � ����� ������$��� ��� � ����� ��'�������D �����, �� �� � ��������� ���� $� ������ &���� �������, ���� $�'������ /���� 4�$��� ��������D 0��������� (�� ���� $����� ��� ���� ������� ��$������� 40-�% ��.)

�� ��<��� $��������� «������� ���� ������» ����� ������ �� �� � ����'��% ����������D ��

#�����D ����$�������D ��<�. 7���� ����� ��%��������-��%�������� ����������� �� ����� ��������� �6������� ��������. K� ����������'��� $����%�����, $������� 873 ���� ��$���D 5 ���$�� 1941 �. $� 8 ���� 1944 �. ����� ������� $���� 50 ���. ���D% �����…

����� ������

8��� 8IV �� ��. B. &����� (�� ��-���� $���� ������ ���� �� B/)

8-34 �� ��. B���� &�����(����� 1944)

/�4 StuG III �� ��������������� �����

Q��������� ���� �� ��. B���� &����� (����� 1944)

+���'�� ������%�� �6

8��� 8IV $���� ����'��� %�� �@�

8-34 �� ��. B����&�����

���� �� �� � ���. B����� �� ������ 1941944)4)

� �� �� ��� ���� � � ��6

������ ���� �������'��'��� �@��@@�@�

8-34 ��4 ��� ��. B��������&&�����

Page 64: Kirovohrad old times

��������� – ��������# ���� �����%��� ������"��# � � �������� '����������� ��"�' ��������!��' ��� ����� �������� �� (�# ��� ������ �� ����� ��.�!��. 0� ��� ����� �����-��� (������ #�� ������'�%. ���!�� ���� – ��������� ������ (���%"�� �������!��'� '�$��-����(�'�) �� ����+�"��� ���������, � "�&� '�$�� &' �������!�� �������.

17 ������ 1893 ��� ����� 9�� ��������� ��� ������� ���� � ���$������6 ��, �� ��� ��� 4-�% ���� ����� ��� ����� $�%������-�� ��'����� ������� ������� B��� ��� $��<�� ������ �����% ������ 5��, – �������� ������ �������. 0�� ���������� ������� ����'����� ��������� ��������� '���%��: «�� ����'��-�6 ������ ������� ������ [7�������� ��'���, ������ ����6���� $�������� $��’����� ���-$���� ���������] ������� ��6�� A�����, � ���� ������ ��������� �� ���6, �$���6� ��������� ���� ��% �������, �������� ��� $<��� ������� ����% �� ��'�����% $���� �����-� $������% ������. 8���� ����, <� ���������� $������% '������, ��� ����� ������ �������, ���� �������� „0���, ���� %����”, �$��� �����-���� %�� – ��� ������ � $����6���� ��� ������ ����������, ���� ������� ������ ������ ���� $����<���� ��'��� ���������6.»

J�� $��'�� ����� �������� (������, �� ���, ��� ������ ����� �� � – «>�������, ���6����» – � $�����'���� ��������6 �����6 A����6) $������� �� ������, �� ���� – ��… 20 �����. 4 1913 �. $�� �� ��$��������� $���$�������� &������� ������ � $��������� �� ����% ����- ������ (300-��� ���6����� >�� Q�������%) A����� ���������� � $����� �� �� $������ ���-�� ���� �����D ����� �D �� ����������� �����, ����'����� ������� ���$� ������������� �� ����� Z������, �� ��� � $������� �� �������� ������� �������� ��<� ������� ������� �� �������� �������. +��� ��������6 ����'���-�� ������������ @�� �������������� ����� ����@ $��<� B�����, �, ������, �� ��'�����

����'����� ��-�����6 ����������� ��������

$���� ���� ��������� ������� ������' B�-�������, ��% ��, B����. +���, $����� ��, � ��% ����% ����%, ��@�� �� ��� A������, ��� (���� ������ ��%����� ���������) <�������-'� ���� ���6���� ���� ����'��� ������ � �� ������% ��� �� �� $����. K ����� �� ��, <� ���� ��� �� � ������, ����� ���������� � �� ����$���:

#7>4 � ��% #7>7���D� ����� ��������� ����� ����� ���� �����, ������ �� ����� ������ ����� �����6@���� ���� ��� �$���������� $�����-�� «�'-���-�» � ��% ���% �����$�����% ������ �������% ������ ������ ������ ��������D ������ ��������.

>��� ��'�� ��������������% $�6�������� (� ���� ��� ���� �� ��� �� ���� ������� A��-���� � ��������� ��������� �� ��%) ���� � ���� ������ � ������. B���� � =�� ������ ��-�� ���$� ���� � %��$���6 $��6'������ ��� �� ������� B����������� $���, ��%�������� $��������D �� ���'��� � �������� ���� ��� A������ � ������ =���������� B�������, <� ������ �� ��'������� �� ���� ����� B��-�� &�����, &���@�@�� � ����������D. 0���' ��� ���6����� �������@ ��$���"������ ���’� ���� ���% (?) $����� �� �������% �������� �� ��', ����-����� ��������� ��������� «K������», ���� �������� � $�� A������ � �. 5��� ���$���� 487. � ��� ��� $�� ���� ���� ���� � ��������-��% ��������% ����� ��������, <� %���6���� � ������% ������% >�����$��� �� ���$���� ����'���D ����������D $��%����D >����'. #��������� ���� (������ �����D) $��������% ���� ��’@���%, �� $�����, �� ��������� ���6�, �� ���������� ���� �����D � �����% ��'�% ����-���, ����� ���� $����� ����: A������ – �� ���-'���� ����� �����, ������ ���� ��� ���������� <� �� ���� ������� �����.

� ��$�� $�� ���� ����-������. #���

��'�% ����-����% � �$����� ����, ��� �

��%�� � ������ �� ��������� �� ���� DD ����6. �� �� � A��������. ���� ��

�����' $�� #���� ������. +�$��������� ���%�D � ����� $������, ������ � ���� � B���������� $���������� ��������� ����, � ����� �-'����� ���� �%�% A������� $����6 ����6 ����� ��'� ����� ��$�� ����6 ����D �������D $��’��� �� R������% ����%.

����� ������E��������� "���#�� �� ��#��: www.kirovograd.net

� �+��'����� �������� ����������� '�������� E��$����� �������� �����

�Q�5#�Q54/ (=�+Q4[ �8)

Page 65: Kirovohrad old times

Яскравий ярлик «Місто жінок» вигадав модний у певнихколах режисер Фелліні, отож, напевне, і право ліпитийого – хоч би й до Кіровограда – лишилося за ним. Протенапередодні 8-гоБерезнявсі думкираночипізно зверта-ютьсядожінок, от і цього разумивирішилипоміркувати,а чижповажаєКіровоградсвоїхлюбих кіровоградок?

Рубрику веде Богдан СТАСЮК

П

-

-

редмет вивчен-ня ми обрали незвич-ний – пам’ятники. Ні,ні, не лякайтеся не ті,що віддають останнюшану на (як-то кажутьанґло-сакси) «Божо-му акрі», а монумен-ти, меморіали міста.У скількох із них відображена Жінка? Берегиня,Кохана, Амазонка-Воїтелька, Наставниця чи бодайбанальна технічка? Раптом доля обділила Кіровоград і своєю Жанною д’Арк, і власною Склодо-вською-Кюрі, і особистою Астрід Ліндґрен? Крає-знавцям відповідь на це питання відома, а от чивідомавона вам та гостямекс-Зинов’євська?

Усього таких пам’ятників аж ТРИ!!! Однак у нихнічого особистого. Перший ушановує комсомольськіпокоління Кіровоградщини в районі КНТУ: велетенська дівчина із кольорового металу стоїть на тлі

такої ж гігантичної перевернутої параболи ізколосків незнаного біологам збіжжя і пока-зує не порожніми руками якийсь знакморської семафорної азбуки. Другий є орга-нічною складовою Меморіального комплек-су на Фортечних валах – скорботна мати ізкаскою загиблого треба розуміти синажуриться перед згаслим вічним вогнем (яквам такий оксиморон?). Ну, і третійпам’ятник споруджений на південний західвід УТО: умовно жіноча постать, немов нарозп’ятті, стримує нахилений куб із чорного

мармуру. Дата на постаменті«26 . IV.1986»говорить самаза себе. Все! За253 із хвостикомроків існуванняміста самовряду-вання на більше неспромоглося. Зви-чайно ж, найбільшийбулижник кортитьз а к и н у т и с а м ерадянськ ій влад іК іровограда. Притаких необмежених

людино-годинах, якіїї невідступно харак-теризували протя-г ом « с о в к о во ї »історії, спромогтисялиш на 2 пам’ятникипросто соромно. Тай пам’ятники, чеснокажучи, не бозна які.

У найближчому майбутньому, як відомо, упоряд-ники Кіровограда збираються поставити пам’ятникОлександру Пашутіну, колишньому меру Єлизавет-града. І знов чоловікові… А тим часом саме на сценінашого театру виступало ціле гроно актрис та співа-чок, серед яких варто згадати, ну, хоча б видатнуактрису Марію Заньковецьку, тут, у Кіровограді, булопоховане знане сопраноМарії Садовської-Барілотті,тут музичну освіту здобула відома співачка ЛідіяЗабіляста. Цих знає вся Україна. А ще ж є місцевізірочки: непересічна громадська діячка дореволю-ційного міста Наталя Бракер чи хоча б її значнопізніша колегаСвітланаБарабаш (земля їй пухом); уЄлизаветграді жило «чудное мгновенье» російськоїпоезії Ганна Керн, і саме наше місто подарувалоРосійській імперії одну з найрозкрученіших жіночихособистостей ХІХ ст. – Параскеву Луполову, якапішки ходила із Сибіру до Пітера, аби просити вбатюшки-царя за свого невинно засланого батька (і,до речі, успішно)…

Нам же лишається ходити по місту і зазирати настіни старих будинків, де ще збереглися чарівніжіночі лики, що позалишалися нам у спадок від ста-росвітського Єлизаветграда і навіть нині прикраша-ють численні споруди в центрі: камінні каріатиди нафасаді готелю «Северный», розжалуваного в регіо-нальні представники банківської владиУкраїни, свіжовідбілена Афіна на дахумагазину «Реал» і незліченні дівочіголівоньки, які оздоблюють…Ні, ми нескажемо, де і що вони оздоблюють.Походіть і пошукайте самотужки.

Із 8-им Березня вас, шановнакращаполовиналюдства!

Докладніше на сайті«весь Кіровоград»( )www.kirovograd.net

�Q�5#�Q54/(=�+Q4[ �7)

Page 66: Kirovohrad old times

Кіровоград зірок із неба не хапає. Про це вам скажебудь-хто з його мешканців. Особливо тих, хто в пошукахкращої (кращої?) долі вирушає світ за очі. За це намнікого винуватити за винятком нас же самих. І нічогосписувати всі провали на владу, яку ж самі обираємо, насміття, яке самі ж лишаємо на вулицях, і на апатію, якуплекаємо в собі, ні крихти не знаючи про нетривіальнежиття власного міста. Показовою в цьому плані є історіяодного пам'ятника.

Стояв він у тому самому скверику, котрий лихі язикипрозвали одним негарним, зате споконвіку слов'ян-ським словом (що, погодьтеся, є певною відрадою на тлінезліченних англійських назв фірм та крамниць),навпроти «Дитячого світу», в котрому - ще один пара-докс - і для дітей-то майже нічого не лишилося. Зобра-жував монумент ключову постать української історії -Богданочка, якого (теж мені ще Сквер парадоксів!)інший вітчизняний геній волів «придушити у колисці».

Навіть не у всіх старожилів Кіровограда відклався упам'яті інтервал часу між 1954-им і 1970-им роками,коли ця ошатна скульптура гетьмана на повний зріствигідно красувалася серед квітників історичного кірово-градського Подолу. Привід для зняття був серйозний -швидка руйнація нетривких матеріалів, із яких його буловиготовлено не ким-небудь, а самим Іваном Кавале-рідзе, чий монумент, скажімо, княгині Ользі, ви моглибачити на Михайлівській площі в Києві. Його місце посіввоістину гідний об'єкт - Ленінська дошка пошани, абсо-лютно декласована нині, зокрема сусідством із пересув-ними пивними генделиками, капітальним непересувнимгромадським туалетом і рестораном «Золоті куполи». АХмельницького тим часом передали нібито для косме-тичного ремонту в майстерні, які спершу знаходилисябіля телецентру, а на початку 80-их переїхали на тери-торію Фортечних валів. Десь в інтервалі між часомзняття і 1989 р., за який у місцевому Товаристві охоронипам'яток є довідка про його перебування на затяжнійреставрації, залізобетонний гетьман і зник у невідомомунам напрямі. А його роль щиро українського пам'ятникавмісті чи-тоЄлизавети, чи-то Кірова нині виконує оздоб-лене барельєфами громаддя Хмельницького-Сидячогона однойменній площі.

Без парадоксів не обійшлося і тут. Місцеві скульпто-ри подейкують, що Кіровограду цей пам'ятник діставсяпісля того, як від проекту Гончара-Вронського відмови-лася архітектурна адміністраціям. Хмельницького…

P.S. Редакція просить відгукнутися всіх, кому що-небудь відомопро подальшудолюпам'ятника.

Богдан Стасюк

Один Хмельницький -добре, а два?..

Один Хмельницький -добре, а два?..

�Q�5#�Q54/(=�+Q4[ �6)

Page 67: Kirovohrad old times

«У зеленому полі ліва золота перев'язь» мало, хтопро це знає, але саме такий герб прикрашає унікальніеклектичні фасади та інтер'єр понад сторічного будин-ку на інтернаціональному розі Леніна та Декабристів(екс-Двірцевої та екс-Інгульської), там, де нині вигіднорозташувалася обласна бібліотека для юнацтва іменінічим особливо не прикметного радукрлітівськогописьменника Олександра Бойченка. Кому міг належа-ти сей геральдичний екзерсис залишається питаннямбільш ніж відкритим для всіх краєзнавців, вигодуванихна скупих харчах проминувшинуКіровограда.

Можливо, ми вже знали б відповідь на нього, якбимали бодай ім'я архітектора, чиє творіння прикрасилотерени колишньої 2-ої поліцейської дільниці Єлиза-ветграда. Гірше того, жоден із документів не ділитьсянавіть датою його зведення, яку в офіційних паперахумовно підвели під 1890 рік. На цей герб не схожийрозпізнавальний знак нетитулованих дворян Долинських, які, найімовірніше, були замовниками будинку. Ітим паче на нього неможе скидатися герб братівМару-щаків, котрим він належав десь із 1908 1910 рр. бо вних його взагалі не було. Вся сукупність бібліотек, щопотім знаходила прихисток у стінах «особняка Мару-щака», як ця споруда іменуватиметься на вжевиготовленій, однак не встановленій дошціпам'ятки містобудування і архітектури, нажаль, так і не змогла встановити прина-лежність загадкового герба, скрушнонар і к а є с т а рший б і бл і о г р аф -«бойченківець» Наталя Товстоп'ят,одна з найобізнаніших людей у питан-нях історії цієї конкретної будівлі.

Нині ж пересічний перехожий та йвідвідувач бібліотеки може спостеріга-ти, як закрита віднеозброєногоока частинас п о р у д и ,п р и х о в а н анемаскуваль-ними засоба-

-

-

ми та риштуванням, поступово позбувається непере-вершеної (не тільки на кіровоградські стандарти)ліпнини. Що ж це? Невже ганебна наруга над спадщи-ною наших «земель»? Аж ніяк, поквапилися нас пере-конати в регіональній службі охорони пам'ятокархітектури. Насправді саме так, згідно будівельнихнорм, виглядає процес реставрації значно пошкодже-них пластичних елементів, і всі ці капітелі, фронтончи-ки, акротерії, картуші, волюти та маскаронибудуть відновлені по зарані виготовле-нихматрицях.

Одна халепа: як відомо грошілюблять тишу, а реставраційнігроші не стільки тишу, скількибезперебійність. «Якщо ми невідчуватимемо проблем ізфінансуванням, то за два рокибібліотека Бойченка перетво-риться на справжню перлину»це слова Едуарда Ярушка, інже-нера-реставратора. І чомусь уних, ну, дуже кортить вірити.

Докладніше читайте насайті «весь Кіровоград»http://www.Kirovograd.net.

ПІД ГЕРБОМ НЕВІДОМОГО

�Q�5#�Q54/(=�+Q4[ �5)

Page 68: Kirovohrad old times