EĞİTİMLİ ZİHİNKieran EGAN

Çeviri Editörü: Doç. Dr. Bahri ATAÇeviren: Filiz KESER

ISBN 978-605-364-090-5

Kitabın Orijinal Adı: The Educated Mind How Cognitive Tools Shape Our UnderstandingBasım Yılı : 1998 Orijinal ISBN: 0-226-19039-0

Yayınevi: The University of Chicago Press

© 2010, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,

kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bondrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın, bondrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermelerini ve bondrolsüz yayınlarısatın almamalarını diliyoruz.

1. Baskı: Eylül 2010

Dizgi-Grafik Tasarım: Gürsel AvcıBaskı: Ayrıntı Matbaası

(Ankara - 0312 394 55 90)

YAYINEVİ DAĞITIM –––––––––––––––––––––––– –––––––––––––––––––––––– adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: +90 312 430 67 50-51 (pbx) tel: +90 312 434 54 08 - +90 312 434 54 24 belgeç: +90 312 425 44 60 belgeç: +90 312 431 37 38 gsm: 0506 345 19 36 - 0541 940 45 45 - 0533 205 52 30 gsm: 0506 345 19 37 - 051 434 54 24 - 0533 205 52 31 e-ileti: pegem@pegem.net e-ileti: siparis@pegem.net

YAZIŞMA –––––––––––––––––––––––– p.k. 175 06442 yenişehir-ankara

Kieran Egan

Doktorasını ABD’de Cornell Üniversitesi’nde 1972 yılında tamamlayan Kieran Egan, mezun olduğundan bu yana ilk görev yeri olan Kanada, British Columbia’da bulu-nan Simon Fraser Üniversitesi’nde eğitim profesörü olarak görev yapmaktadır (http://www.educ.sfu.ca/kegan/). Egan, yirmi ve daha fazla sayıda kitabın yazarlığını, ortak yazarlığını veya editörlüğünü yapmıştır. Amerika ve Kanada’da Grawemeyer gibi saygın akademik ödül ve destekler kazanmıştır. Çalışmaları geçtiğimiz son yirmi yıl içerisinde geliştirdiği yenilikçi ve farklı bir eğitim kuramı ve bu kuramın sınıf düze-yine uygulanması, müfredatın düzenlenmesi, öğretmen rolleri ve kurum olarak okul üzerine yoğunlaşmıştır. Çeşitli kitapları ondan fazla dile çevrilmiştir. En güncel çalış-maları: An imaginative approach to teaching [Eğitime yaratıcı bir yaklaşım] (San Fran-cisco: Jossey-Bass, 2005), Teaching Literacy: Engaging the imagination of new readers and writers [Okuma-yazmayı öğretmek: Yeni okuryazarların hayal gücünü çalıştırmak] (Thousand Oaks, CA: Corwin Press, 2006), The Future of Education: Reimagining our schools from the ground up [Eğtimin Geleceği: Okullarımızı baştan yeniden hayal etmek] (New Haven: Yale University Press, 2008), ve Learning in Depth: A simple innovation that can transform schooling [Derinlemesine öğrenmek: Okulda eğitimi dönüştürecek basit bir yenilik] (University of Chicago Press, 2010) olarak sayılabilir. Egan, Yenilikçi Eğitim Araştırmaları Grubu’nun başkanıdır. (http//:www.ierg.net).

Filiz Keser

Filiz Keser, Boğaziçi Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği bölümünü 2001 yılında bi-rincilikle bitirmiş, sonrasında yine Boğaziçi Üniversitesi’nde Yetişkin Eğitimi progra-mında yüksek lisansını almıştır. Yüksek lisansı süresince Eğitim Bilimleri bölümünde araştırma görevlisi olarak görev yapmıştır. Doktora çalışmalarına 2005 yılında ODTÜ Eğitim Bilimleri bölümü Eğitim Yönetimi ve Planlaması programında başlayan Ke-ser, 2008-2009 öğretim yılında Fulbright Bursiyeri olarak University of Wisconsin-Madison’da akademik çalışmalarda bulunmuştur. Yüksek lisans ve doktora eğitimi süresince çeşitli ulusal ve uluslararası araştırma ve projelerde yer almış, uluslararası konferans ve kongrelerde sözlü bildiriler sunmuştur. Daha önce eleştirel pedagoji ala-nında bir kitabın çeviri grubu içinde yer alan Keser, doktora çalışmalarını sonlandır-mak üzeredir.

Sevgili çocuklarımMichael, Catherine ve David’e

i ç i n d e k i l e r

Kieran Egan iii

İçindekiler v

Önsöz vii

Teşekkür ix

Giriş 1

Kısım 1

1 Üç Eski ve Bir de Yeni Görüş 9

2 Mitik Anlama 33

3 Romantik Anlama 71

4 Felsefi Anlama 105

5 İronik Anlama ve Somatik Anlama 139

6 Bazı Sorular ve Cevaplar 175

Kısım 2

7 Müfredatla İlgili Bazı Önermeler 207

8 Öğretim için Bazı Önermeler 241

Sonsöz 278

Kaynakça 281

Dizin 289

Eğitimli Zihin İçin Önsöz

Eğitimli Zihin’in Türkçe basımına önsöz yazabilmek benim için gerçekten bir zevk. En küçük oğlumuz Türkiye’nin hemen her yerini gezdi. Ülkenizi ve orada tanış-tığı insanları gerçekten çok seviyor. Orada yaşadığı maceralarla ilgili pek çok hikâye anlattı. Onun deneyimleri bizim Türkiye’yi ziyaret etme isteğimizi güçlendirdi. Bense, İstanbul’a bir kez uçtum; sabahın çok erken bir saatinde İstanbul’a vardık ve sanırım güneşin altın renkli pırıltıları altında minareler şehrine yaklaşmak gördüğüm en güzel manzaralardan biriydi. Ancak, ne yazık ki başka bir uçuşa yetişmek zorunda olduğum için havaalanından çıkma fırsatım olmadı. Bir dahaki sefere farklı olacak…

Umarım bu kitap, eğitimde anlamlı gelişmelere nasıl imza atabileceğimizi görme açısından okuyuculara yardımcı olur. Günümüzde, hangi ülkede olursa olsun, okul-larımızı en önemli başarılarımız arasında değerlendirmek mümkün değil. Bu kitap, bütün bir yüzyıl, hatta daha fazla bir süredir, kitlesel kamusal eğitim uygulanmaya başladığından beri, insanların uğraştığı ve çözmeye çalıştığı probleme farklı bir şekil-de yaklaşmak için yeni ve pratik bir bakış açısı sunmaktadır.

Eğitimdeki temel sorun, gelecek nesillere sadece bilgi aktarmak değil, bilgiyi an-lamının zenginliğinin de iletildiği bir şekilde aktarmaktır. Bizim görevimiz, yaşantı-larını zenginleştirmek için her çocuğa insan olmanın getirdiği deneyimleri daha da geliştirecek bir şekilde eğitim vermek ve dünya ile ilgili bilgileri öğretmektir. Herkes, bir bilgiyi, örneğin, bir paralelkenarın karşılıklı iç açılarının eşit olması gibi, rutin bir şekilde öğrenmek ile, o bilginin önemli bir rol oynadığı insani ortamı, örneğin Eratosten’in aynı teoremi iki bin yıl önce dünyanın çevre uzunluğunu büyük bir doğ-ruluk ile hesaplamada kullanmış olmasının, daha derinlemesine öğrenmek arasında belirgin bir fark olduğunu bilir. Aslında, var olan bütün bilgiler insanın bilgisidir; bütün bilgilerin insanların umutları, korkuları ya da tutkuları bağlamında üretilmiş ya da kullanılmış olması nedeni ile. Eğitmenlere düşen temel görev, bilgiyi bütün bu umutların, korkuların veya tutkuların bağlamında öğreterek, ona daha zengin bir anlam kazandırmaktır. Bu kitap, hem öğretmen hem de öğrenci için, anlamayı dö-nüştürecek duygusal ve yaratıcı etkinliği öğretmeyi rutin olarak nasıl yeniden suna-bileceğini göstermeye çalışmaktadır. Bu durum bir bakıma merakın geliştirilmesi işi haline gelir.

Bir önceki paragrafta yazdıklarım, kitabın tamamen yeni öğretim yöntemleri hakkında olduğu imajını yaratabilir ve bu kısmen de doğrudur. Ancak bu yeni öğ-retim yöntemleri eğitimin temel doğasının yeniden tasarlanması ile elde edilmiştir. Yani, yeni bir eğitim anlayışı, yeni bir tür gelişimsel kuram ve müfredatı geliştirme ve öğretimi planlama için yeni ilkeler sunmaktadır.

Kitap ilk kez İngilizce olarak basıldıktan sonra, Yaratıcı Eğitim Araştırma Grubu (IERG: http://www.ierg.net) adlı bir grup kurdum. Bu grup (IERG) bu kitapta bulaca-ğınız fikirleri zenginleştirmek ve geliştirmek ve özellikle de öğretmenlere ve eğitimle uğraşan kişilere bu fikirleri günlük okul hayatına ve öğretime nasıl taşıyacaklarını göstermek için oluşturulmuş bir girişimdir. Ders planlama için yeni şablonlar, pek çok örnek ünite ve ders planları, bu kitapta ele alınan pek çok fikrin daha ileri dere-cede kuramsal araştırması –kitaptan yer darlığı nedenli ile çıkarılan bir bölüm– ve öğretmenlerin kitaptaki fikirleri sınıflarında uygulamalarında yardımcı olacak daha pek çok fikir sunuyoruz. Eğer bu kitap ilginizi çekerse, IERG ile iletişime geçip, bu çalışmalarda nasıl yer alacağınızı ve bütün bu bahsedilen yöntem ve teknikleri dersle-rinizde nasıl kullanacağınızı görebilirsiniz.

1 Eylül 2010Kieran Egan

Teşekkür

Bu kitabın tamamını ya da bazı bölümlerini okuyan pek çok nazik insana minnettarım. Onların önerileri, eleştirileri, zorlamaları ve düzeltmeleri, bu kitabı normalde olacağından çok daha iyi bir hale getirmiştir. Ancak özellikle, British Columbia Üniversitesi’nden John Willinsky, Simon Fraser Üniversitesi İngilizce Bölümünden Wendy Strachan, Birleşmiş Krallık Hıristiyan Öğretmenler Birliğinden Richard Wilkins, Hawaii Üniversitesi’nden Hunter McEwan, Western Ontario Üniversitesi İngilizce Bölümünden Joanne Buckley, Queen’s Üniversitesi Psikoloji Bölümünden Merlin Donald, Simon Fraser Üniversitesi Eğitim Fakültesi Doktora öğrencileri Avril Chalmers, Jennifer Jenson ve David Hammond ve British Columbia Üniversitesi İngilizce Bölümünden Susanna Egan’a minnettarım.

Ayrıca, kitabın belirli bölümleri ile ilgili yorum ve önerilerinden yararlandığım Simon Fraser Üniversitesi İngilizce Bölümünden Alan Rudrum, Sosyal Bilimler Enstitüsü’nden Jerry Zaslove, Eğitim Fakültesi Doktora öğrencileri Stephen Smith ve Heeson Bai’ye teşekkür ediyorum. Miranda ve Christopher Armstrong’a 4. bölümde yer alan diyaloglarının basımına izin verdikleri için çok teşekkür ederim.

Eileen Mallory benim el yazısı ile yazdığım metni her gün süper hızlı, süper doğru ve neşeli bir şekilde bilgisayarda yazdı. Chicago Üniversitesi Yayınevi’nden John Tryneski hem destekleyici hem de zorlayıcı oldu, onun sayısız önerisi kitabı belirgin bir şekilde güçlendirdi, tam bir editör. Leslie Keros’un editörlük becerilerine çok şey borçluyum. Harvard Üniversitesi’nden Howard Gardner’ın yayınevinin değerlendiricilerinden biri olduğunu öğrendim; onun zeki önerileri kitabı önemli derecede etkiledi, onun cömert yardımseverliğine minnettarlığımı ifade edebildiğim için memnunum.

1., 2., 3., 4. ve 5. bölümlerdeki paragraflardan bazıları Handbook of Education and Human Development (Eğitim ve İnsan Gelişimi Başvuru Kitabı, Editörler, David R. Olson ve Nancy Torrance, Oxford: Blackwell Yayınları, 1966) adlı eserde yayımlanan “Anlamanın Gelişimi” adlı bölümden alıntıdır. Editörlere ve yayımcılara bu paragrafları burada yeniden kullanmama izin verdikleri için minnettarım. Ayrıca bu kitabın yazımı için Kanada Sosyal ve İnsani Bilimler Araştırma Konseyi tarafından sağlanan araştırma desteği için de kendilerine teşekkürü borç bilirim.

Kieran Egan

GİRİŞ

16. yüzyıl sonlarında Avrupa’da baş gösteren ekonomik krizi yasamış olanlara gü-nümüzdeki eğitimsel krizin bazı özellikleri garip bir şekilde tanıdık gelebilir. Ortada hemen herkese dokunan ve herkesi huzursuz eden temel bir toplumsal bilmece var ve bununla ilgili yapılan suçlamalar her yöne savrulmakta. Bugün okulların pek çok öğrenciye en temel eğitimi sağlamada bile zorluk çekmesi karsısında şaşkına dönmüş durumdayız, üstelik oldukça ünlü uzmanların on yıldan fazla bir süredir gösterdikleri çabaya rağmen. Eğitimde yaşanan krizin, sosyal yabancılaşma, psikolojik dayanak-sızlık ve dünyayı yok sayma ve bu krizin içinde yaşanması muhtemel bütün insani deneyimleri içeren sonuçları hesaplanamayacak kadar büyük ve can yakıcıdır.

16. yüzyılda ortalama vatandaşlar alınıp satılan her şeyin fiyatının hızlı bir şekil-de arttığına şahit oldu. En çok dikkat çeken artış ise kıyafet gibi temel gereksinimlere ödemek zorunda olduklarındaydı. Vatandaşlar açgözlü bir şekilde fiyatları arttıran sa-tıcıları suçladı. Satıcılar itiraz etti ve onlar da açgözlü bir şekilde kendilerinden ürün-ler için daha fazla para isteyen tüccarları suçladı. Sonrasında ise tüccarlar dokuma-cıları, dokumacılar yün tüccarlarını; yün tüccarları koyun sahiplerini suçladı. Koyun sahipleri ise gittikçe pahalılaşan kıyafetleri alabilmek için fiyatları arttırmak zorunda olduklarını söyledi. Ve bu böylece sürüp gitti. Bu durumda suçlanması gereken kim?

Suçlamalar, Jean Bodin’in (1530-1596) gözüken suçlu adaylarından hiç birinin aslında suçlu olmadığını ortaya çıkarmasına kadar bir süre daha devam etti. Aslında fiyatlardaki genel artış Orta ve Güney Amerika’dan Avrupa’ya yapılan altın ve gümüş ithali ve Avrupa’daki hükümdarların bu külçeleri kraliyet darphaneleri aracılığıyla kullanmaları ile alakalıydı.

Yani, hükümdarlar piyasaya para sürümünü arttırarak enflasyonu tetikledi. Böy-lece ekonomik kuramda ortaya çıkan bir gelişme, temel bir bulmacayı çözdü ve eko-nomik konuların daha iyi anlaşılması ve pratik bir şekilde kontrolü için pek de sağlam olmayan bir temel ortaya koydu.